ΑΙΔΜΑΛΓΟΔΗΝ ΡΔΣΛΝΙΝΓΗΘΝ ΗΓΟΚΑ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ ΠΣΝΙΖ ΡΔΣΛΝΙΝΓΗΑΠ ΓΔΩΞΝΛΗΑΠ ΡΚΖΚΑ ΦΡΗΘΖΠ ΞΑΟΑΓΩΓΖΠ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ: ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΑΚΟΚΣΟΝΙΑ

Transcript

1 ΑΙΔΜΑΛΓΟΔΗΝ ΡΔΣΛΝΙΝΓΗΘΝ ΗΓΟΚΑ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖΠ ΠΣΝΙΖ ΡΔΣΛΝΙΝΓΗΑΠ ΓΔΩΞΝΛΗΑΠ ΡΚΖΚΑ ΦΡΗΘΖΠ ΞΑΟΑΓΩΓΖΠ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΙΑ: ΕΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΑΚΟΚΣΟΝΙΑ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΗ ΑΓΙΟΤ ΜΑΣΘΑΙΟΤ ΚΕΡΚΤΡΑ ΦΝΗΡΖΡΖΠ: ΑΛΓΟΗΩΡΖΠ ΡΕΑΛΖΠ ΘΑΘΖΓΖΡΖΠ: ΔΚΚΑΛΝΖΙ ΛΑΒΟΝΕΗΓΖΠ ΘΔΠΠΑΙΝΛΗΘΖ 2009

2 ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ 1.1 ΗΠΡΝΟΗΘΝ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ΝΟΗΠΚΝΠ (ΡΗ ΔΗΛΑΗ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ) ΔΙΗΑ ΘΑΗ ΡΝ ΙΑΓΗ ΑΞΝ ΡΝ ΓΔΛΓΟΝ ΠΡΝΛ ΘΑΟΞΝ Ζ ΞΑΟΑΓΥΓΖ ΡΝ ΙΑΓΗΝ ΡΝ ΚΑΕΔΚΑ ΡΝ ΘΑΟΞΝ ΡΑ ΔΗΓΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ ΚΔΟΖ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ΞΝΙΙΑΞΙΑΠΗΑΠΚΝΠ ΑΠΘΔΛΔΗΔΠ ΞΝΘΑΡΑΠΡΑΡΑ ΙΑΓΗΝ ΔΙΑΦΘΝ ΝΜ ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΘΑΗ ΝΦΔΙΖ ΡΖΠ ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΔΙΗΑΠ ΞΟΝΦΝΛΡΑ ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΓΔΗΑΠ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ΛΝΚΗΘΝ ΞΙΑΗΠΗΝ ΝΟΛΥΠΖ ΞΑΟΑΓΥΓΥΛ ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΑ ΝΦΔΙΖ Ζ ΞΑΟΑΓΥΓΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ α Ζ ΞΑΟΑΓΥΓΖ ΡΖΠ ΘΟΖΡΖΠ β Ν ΒΙΑΠΡΗΘΝΠ ΘΘΙΝΠ ΡΝ ΓΔΛΡΟΝ γ Ν ΠΣΖΚΑΡΗΠΚΝΠ ΡΝ ΙΑΓΗΝ δ ΘΟΖΡΖ, ΡΝ ΛΖΠΗ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ε Ζ AΞΑΠΣΝΙΖΠΖ ΚΔ ΡΖΛ ΔΙΗΑ ζη ΞΝΗΝΡΖΡΑ δ ΞΝΗΝΡΗΘΖ ΘΑΡΑΡΑΜΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ ε. ΝΗ ΞΑΟΑΓΝΛΡΔΠ ΞΝ ΔΛΝΝΛ ΡΖΛ Ξ ΝΗΝΡΖΡΑ ζ. ΓΗΔΘΛΖΠ ΑΛΑΓΛΥΟΗΠΖ ΡΖΠ ΞΝΗΝΡΖΡΑΠ η ΝΗ ΘΑΙΙΗΔΟΓΖΡΗΘΔΠ ΦΟΝΛΡΗΓΔΠ θ ΚΔΡΑΞΝΗΖΠΖ ΘΑΗ ΠΛΡΖΟΖΠΖ ι ΠΛΡΖΟΖΠΖ κ Ζ ΘΑΡΑΛΑΙΥΠΖ ΠΡΖΛ ΘΟΖΡΖ ΔΜΑΓΥΓΔΠ α ΞΟΝΦΝΛΡΑ ΘΝΠ 50 Ν δάθνο ηεο ειηάο Bactrocera oleae (Gmelin) (Bactrocera oleae) (Diptera, Tephritidae). είλαη είδνο κνλνθάγν. Πηε θχζε ην ζειπθφ σνηνθεί θαη ε πξνλχκθε αλαπηχζζεηαη κφλν ζην δσληαλφ κεζνθάξπην ηεο ειηάο θαη ηεο αγξηειηάο. Ν δάθνο έρεη 3-4 γελεέο ην έηνο ζηηο πην πνιιέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο ΘΑΡΑΞΝΙΔΚΖΠΖ 59 ΚΔΟΝΠ ΓΔΡΔΟΝ 61 4 ΑΛΑΞΡΜΖ ΠΠΡΖΚΑΡΝΠ ΝΟΘΝΙΝΓΗΠΡΗΘΖΠ ΘΑΡΑΞΝΙΔΚΖΠΖΠ ΡΝ ΘΝ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ ΠΡΖΛ ΘΔΟΘΟΑ ΚΔ ΡΖ ΣΟΖΠΗΚΝΞΝΗΖΠΖ ΝΗΘΝΙΝΓΗΘΥΛ ΘΟΗΡΖΟΗΥΛ. 61 1

3 4.1. ΒΗΝΙΝΓΗΑ ΘΑΗ ΑΛΡΗΚΔΡΥΞΗΠΖ ΡΝ ΘΝ ΠΡΖΛ ΘΔΟΘΟΑ ΕΖΚΗΔΠ 66 2

4 1.1 ΗΠΡΝΟΗΘΝ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ Ζ ειηά είλαη έλα απφ ηα καθξνβηφηεξα δέληξα. Πηελ Ηεξά Νδφ ηεο Αζήλαο πνπ νδεγεί ζηελ Διεπζίλα, εθεί αθξηβψο απ' φπνπ πεξλνχζε ζηελ αξραηφηεηα ε πνκπή ησλ «Ξαλαζελαίσλ», ππήξρε σο ηηο κέξεο καο αθφκε κηα ειηά πνπ ε παξάδνζε αλαθέξεη πσο είρε ειηθία έηε πεξίπνπ θαη ν ιαφο ηελ νλνκάδεη «ειηά ηνπ Ξιάησλα». Ζ ειηά εμάιινπ θαηά ηε παξάδνζε πξσηνβιάζηεζε ζηελ Αθξφπνιε φηαλ ε ζεά Αζελά ρηχπεζε ζην βξάρν ην δφξπ ηεο θαηά ηε θηινληθία ηεο κε ηνλ Ξνζεηδψλα γηα ηελ θαηνρή θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πφιεο. Ζ πφιε νλνκάζζεθε απφ ηφηε «Αζήλα». Ζ ειηά ήηαλ επίζεο ζχκβνιν ηεο εηξήλεο θαη ηεο λίθεο. Κε θιαδί αγξηειηάο ή δάθλεο ζηεθάλσλαλ θαη ηνπο νιπκπηνλίθεο (θφηηλνο). Θαηά ηελ Αγία Γξαθή, κεηά ηνλ θαηαθιπζκφ ην πεξηζηέξη ηνπ Λψε έθεξε ζηελ θηβσηφ θχιιν ειηάο. Κηα άιιε παξάδνζε ηνπ ιανχ καο ηζηνξεί: Νη Δβξαίνη θπλεγνχζαλ ην Σξηζηφ λα ηνλ πηάζνπλ θαη λα ηνλ ζηαπξψζνπλ. Νη άλνκνη ηνλ αθνινπζνχζαλ θνπάδη, ρσξίο λα ηνλ αθήλνπλ λα εζπράζεη. Έθηαζε ζε κηα ειηά θάζηζε απφ θάησ θαη αθνχκπεζε ην θεθάιη ηνπ ζηνλ θνξκφ ηεο γηα λα πάξεη ιίγν χπλν. Ν χπλνο, φκσο δελ εξρφηαλ. Απφ ηε κεγάιε ζηελαρψξηα έθιαςε θαη ηα δάθξπά ηνπ πφηηζαλ ηηο ξίδεο ηνπ. Ξνηηζκέλε απφ ηα ζεία δάθξπα ηνπ Σξηζηνχ, είλαη επινγεκέλν δέληξν. Γη' απηφ είλαη πφζηκν ην ιάδη ηεο θαη δίλεη ην θσο ζηα θαληήιηα ησλ Δθθιεζηψλ. (Καπάτος και Fletser, 1984) Ρχπνη θαη νλνκαζίεο ηεο ειηάο ζηελ Διιάδα: ΞΔΙΝΞΝΛΛΖΠΝΠ: Τηινειηά, λεξνιηά, καηζνιηά, θαξπδαιηά, αεηνλχρη, θνξσλατθε, θαιακαηηαλή. 3

5 ΠΡΔΟΔΑ ΔΙΙΑ: Θνιπκπάδα, κεγαξίηηθε, δακαζθελάηε, ζαισλίηηθε, θαξπδαιηά ΘΔΠΠΑΙΗΑ: Βνιηψηηθε ΘΟΖΡΖ: Ιηαλνιηά, ρνληξνιηά, κνπξαηνειηά, κεινειηά, θνιπκπάδα ΙΔΠΒΝΠ: Θνινβή, αδξακπηηλή, ιαδνιηά, θαινιηά ΘΔΟΘΟΑ: Ιηαλνιηά, πηθξνιηά, ζηξπθηαιηά, ηξπηζαιηά, αλαπνδνιηά, ζηξνπκπνπινιηά, γατδνπξνιηά, αεηνλπρνιηά, ρνληξνιηά, θαινθαπξίηα, κεινιηά, γιπθνιηά ΙΔΘΑ: Καζηξνιηά, αζπξνιηά. ΞΑΜΝΗ: Ιαδνιηά, ρνληξνιηά Δθηφο απφ ηα είδε απηά ηεο ειηάο ππάξρνπλ θαη ηα εμήο είδε: Κεγάξσλ, Θαιακψλ, Θνδξέηθν, Ακθίζζεο, Καλάθη. (Πθαθησηάθεο, 1993) 1.2 ΝΟΗΠΚΝΠ (ΡΗ ΔΗΛΑΗ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ) Ρν ειαηφιαδν είλαη ην ζπνπδαηφηεξν γηα ηελ Διιάδα θαη ηηο κεζνγεηαθέο ρψξεο θπηηθφ έιαην. Δίλαη πγξφ θηηξη λνπξάζηλν κε επράξηζηε νζκή θαη γεχζε. Βγαίλεη απφ ηνπο θαξπνχο ηεο ειηάο κε ηελ πνιηνπνίεζή ηνπο θαη κε ηε ζπκπίεζε θαηφπηλ ηνπ πνιηνχ. Ν θαξπφο ζπλζιίβεηαη πξνηνχ σξηκάζεη ηειείσο. Ζ εμαγσγή ηνπ ιαδηνχ ρξεζηκνπνηείηαη ζηα ειαηνηξηβεία. Σξεζηκνπνίεζε. Ρν ειαηφιαδν είλαη πινχζην ζε βηηακίλεο θαη απνηειεί ην εθιεθηφηεξν καγεηξηθφ έιαην. Απνηειεί θπζηθή ηξνθή ηνπ ιανχ καο θαη είλαη έλα απφ ηα ζπνπδαηφηεξα πξντφληα εμαγσγήο γηα ηε ρψξα καο. Σξεζηκνπνηείηαη επίζεο ζηελ 4

6 θνλζεξβνπνίεζε ςαξηψλ (ζαξδέιαο, ξέγθαο, η φλνπ) θ.ά. θαζψο θαη σο θσηηζηηθφ πιηθφ ζηα θαληήιηα, ζηνπο πνιπέιαηνπο θαη ζηελ εθηέιεζε νξηζκέλσλ κπζηεξίσλ (βαπηίζκαηνο, ρξίζκαηνο) αθφκε θαη ζηελ ηαθή ησλ λεθξψλ. Ππκβνιίδεη ηε ζεία επζπιαρλία, ηε βνήζεηα ηνπ Θενχ θαη ηε ζεξαπεία. Ρν θαηψηεξεο πνηφηεηα ο ειαηφιαδν ρξεζηκνπνηείηαη ζηε ζαπσλνπνηία ή σο ιηπαληηθφ. Ιεηηνπξγηθή ρξήζε ηνπ ειαίνπ έθαλαλ θαη νη πξνρξηζηηαληθέο ζξεζθείεο. Ρν ρξεζηκνπνηνχζαλ ζην άλακκα ησλ ιχρλσλ ή γηα λα αιείθνπλ ηνπο αζζελείο ή ην πξφζθεξαλ ζπνλδή ζηνπο ζενχο. Νη Δβξαίνη άιεηθαλ κε έιαην ηεξά πξφζσπα θαη πξάγκαηα. Κε ειαηφιαδν εμάιινπ έθαηγε θαη ε «εθηάθσηε ιπρλία». (Κσριτσάκης, κευάλαιο 19). 5

7 1.3 ΔΙΗΑ ΘΑΗ ΡΝ ΙΑΓΗ H ειηά είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηε δσή ησλ αλζξψπσλ ηεο Κεζνγείνπ. Απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ εκθαλίδεηαη ζηνπο κχζνπο, ζηηο παξαζηάζεηο θαη ζηελ ηζηνξία ησλ ιαψλ ηεο. Ζ ειηά απνηεινχζε αλέθαζελ ζχκβνιν επεκεξίαο, εηξήλεο, γνληκφηεηαο θαη επθνξίαο. Αξθεί λα ζθεθηνχκε φηη νη Νιπκπηνλίθεο θέξδηδαλ έλα ζηεθάλη ειηάο, γηα λα θαηαιάβνπκε πφζν πνιχηηκν είλαη ην δέλδξν απηφ γηα ηνλ άλζξσπν. Ζ ειηά, φπσο αλαθέξεη ν κχζνο, ήηαλ ην δψξν ηεο ζεάο Αζελάο ζηνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεο ηεο Αζήλαο, νη νπνί νπ ζε έλδεημε επγλσκνζχλεο έδσζαλ ην φλνκα ηεο ζεάο ζηελ πφιεο ηνπο. Ρν δέλδξν ηεο ειηάο εκθαλίζηεθε ζηελ πεξηνρή ηεο Κεζνγείνπ ρηιηάδεο ρξφληα πξηλ θαη απφ εθεί εμαπιψζεθε ζηηο γχξσ ρψξεο. Πηελ Θξήηε, ε θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο μεθίλεζε γχξσ ζην 3500 π.σ., ελψ νη αξραίνη Έιιελεο άιεηθαλ ην ζψκα ηνπο θαη ηα καιιηά ηνπο κε ιάδη ειηάο, γηα πεξηπνίεζε θαη πγεία. Ξάκπνιια ειιεληθά θαη ξσκατθά γξαπηά αλαθέξνληαη ζηελ ειηά θαη ηνλ επεξγεηηθφ ηεο ξφιν. Αλαθνξέο ζηελ ειηά βξίζθνληαη ηφζν ζηε Βίβιν φζν θαη ζην Θνξάλη. Ζ θαιιηέξγεηα ηεο ειηάο ππνινγίδεηαη φηη μεθίλεζε πξηλ απφ ρξφληα. Νη Οσκαίνη βνήζεζαλ λα εμαπισζεί ε ειηά ζηηο πεξηνρέο ηεο απέξαληεο απηνθξαηνξίαο ηνπο. Κεηά ην 16ν αηψλα, νη Δπξσπαίνη έθεξαλ ηελ ειηά ζην Λέν Θφζκν θαη άξρηζε ε θαιιηέξγεηά ηεο ζηελ Θαιηθφξληα, ζην Κεμηθφ, ζην Ξεξνχ, ζηε Σηιή θαη ζηελ Αξγεληηλή. πνινγίδεηαη φηη ζήκεξα ππάξρνπλ γχξσ ζηα 800 εθαηνκκχξηα ειαηφδεληξα ζηνλ θφζκν κε ηε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ζηηο κεζνγεηαθέο ρψξεο. (Πθαθησηάθεο, 1993) 6

8 1.4 ΑΞΝ ΡΝ ΓΔΛΓΟΝ ΠΡΝΛ ΘΑΟΞΝ Ζ ειηά είλαη έλα αεηζαιέο δέλδξν κε καθξφζηελα θχιια πνπ θαιιηεξγείηαη ζε ππνηξνπηθφ-εχθξαην θιίκα, θαη ην επηζηεκνληθφ ηεο φλνκα είλαη Olea Europaea. Ρν χςνο ηεο ειηάο θπκαίλεηαη αλάκεζα ζε 3 θαη 12 κέηξα. Ρα θχιια ηεο έρνπλ ζθνχξν πξάζηλν ρξψκα απφ ηε κία πιεπξά θαη αζεκέλην απφ ηελ άιιε. Ρν δέληξν αληέρεη πνιχ θαιά ζηνλ ρξφλν. Αλ πεζάλεη ν θπξίσο θνξκφο είλαη δπλαηφλ λα εκθαληζηεί λένο θνξκφο απφ ηηο ξίδεο. Γελ αληέρεη ην πνιχ θξχν, αιιά αληέρεη ζηελ μεξαζία θαη ζηνπο δπλαηνχο αλέκνπο. Ρα ειαηφδεληξα αλζίδνπλ ηελ άλνημε θαη γνληκνπνηνχληαη κε ηνλ άλεκν. Γελ παξάγνπλ θαξπφ ηα πξψηα 5-8 ρξφληα θαη δελ αλαπηχζζνληαη πιήξσο κέρξη ηα 20 ρξφληα. Υξηκάδνπλ θαη θηάλνπλ ζηελ πιήξε απφδνζε θαξπνχ αλάκεζ α ζηα 35 κε 150 ρξφληα, θαη κεηά παξάγνπλ θαξπφ αδηάθνπα θάζε δχν ρξφληα. Ν θαξπφο σξηκάδεη 6 κε 8 κήλεο κεηά ηελ εκθάληζε ηελ αλζνθνξίαο θαη νη ειηέο φηαλ σξηκάζνπ γίλνληαη καχξεο (απφ πξάζηλεο) θαη εμαθνινπζνχλ λα θξέκνληαη ζηα θιαδηά γηα κεξηθέο εβδνκάδ εο. Γηα ηελ παξαγσγή ειαηφιαδνπ είλαη απαξαίηεην λα αθεζνχλ λα σξηκάζνπλ -απηφ δελ ηζρχεη γηα ηελ παξαγσγή βξψζηκσλ ειηψλ πνπ κπνξνχλ λα καδεπηνχλ απφ ηα δέλδξα φηαλ είλαη αθφκα πξάζηλεο. Ζ ειηά ζεσξείηαη επινγεκέλν δέλδξν, επεηδή ηίπνηα απφ απηήλ δελ πάεη ρακέλν. Ν θαξπφο πξννξίδεηαη πξνο βξψζε, αθνχ ππνζηεί κηα ζρεηηθή επεμεξγαζία ή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πνιχηηκνπ ιαδηνχ. Ρα θχιια γίλνληαη ηξνθή γηα ηα δψα, ην μχιν ηεο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη σο θαχζηκε χιε, αιιά θαη ζηελ μπινγιππηηθή. Ρίπνηα δελ πεηηέηαη. Γελ είλαη ινηπφλ 7

9 πεξίεξγε ε πεξίνπηε ζέζε ηεο ζηελ ηζηνξία θαη ηε κπζνινγία ησλ ιαψλ ηεο Κεζνγείνπ (Πθαθησηάθεο, 1993). 1.5 Ζ ΞΑΟΑΓΩΓΖ ΡΝ ΙΑΓΗΝ Κε ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ε ζπγθνκηδή ηνπ θαξπνχ θαη ε δηαδηθαζία παξαγσγήο ηνπ ιαδηνχ κπνξεί λα έγηλε πην εχθνιε, αιιά ζηελ νπζία ν ηξφπνο παξακέλεη ν ίδηνο αλά ηνπο αηψλεο: Ζ ειαηνθνκία απνηειεί κηα απφ ηηο πην παξαδνζηαθέο θαη πεξηζζφηεξν δηαδεδνκέλεο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο ζηελ Διιάδα θαη έρεη κεγάιε θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ζεκαζία (Θπξηηζάθεο, θεθάιαην 18) 1.6 ΡΝ ΚΑΕΔΚΑ ΡΝ ΘΑΟΞΝ ν θαξπφο καδεχεηαη απφ ην Λνέκβξην έσο θαη ην Κάξηην, δειαδή έμη κε νρηψ κήλεο κεηά ηελ εκθάληζε ηεο αλζνθνξίαο ηνπ δέλδξνπ. Γηα ηελ παξαγσγή ηεο θαιχηεξεο πνηφηεηαο ιαδηνχ, ν θαξπφο πξέπεη λα καδεχεηαη φηαλ αιιάδεη ην ρξψκα ηνπ, ηφηε δειαδή πνπ ππάξρεη ε κεγαιχηεξε πεξηεθηηθφηεηα ζε ιάδη θαη ε θαιχηεξε γεχζε. Κνινλφηη έρνπλ θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπο κεραλέο, ην κάδεκα ηνπ θαξπνχ γίλεηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν: κε ηα ρέξηα. Νη εξγάηεο ηηλάδνπλ ηα θιαδηά κε ξαβδηά, αθνχ απιψζνπλ παληά ή δίρηπα γηα ηε ζπιινγή ηνπ θαξπνχ, θαη ζπγθεληξψλνπλ ηνλ θαξπφ ζε ηζνπβάιηα. Πε θάπνηεο πεξηνρέο, δελ θάλνπλ νχηε απηφ, αιιά πεξηκέλνπλ ηνλ θαξπφ λα σξηκάζεη θαη λα πέζεη κφλνο ηνπ απφ ην δέλδξν (π.ρ., ζηελ Θέξθπξα). Βέβαηα, ην ιάδη απηφ δελ είλαη πνιχ θαιή ο 8

10 πνηφηεηαο. Νηαλ καδεπηεί ν θαξπφο, πξέπεη λα κεηαθεξζεί ζην ειαηνηξηβείν φζν γίλεηαη πην γξήγνξα (1-2 κέξεο). Απηφ ζπκβαίλεη, γηαηί αλ αθεζεί ν θαξπφο νη ειηέο αξρίδνπλ λα αιινηψλνληαη (επέξρεηαη δχκσζε). Δπεμεξγαζία ηνπ θαξπνχ: γηα λα πάξνπκε ην ιάδη, ν θαξπφο ζπλζιίβεηαη κε κεραληθά κέζα. Ρα παιηά ρξφληα, νη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχζαλ κεγάινπο πέηξηλνπο ηξνρνχο γηα λα ζπλζιίςνπλ ηνλ θαξπφ θαη λα πάξνπλ ην ιάδη ηνπ. Πήκεξα νη ειηέο κπαίλνπλ ζε κεραλέο κε αλνμείδσηνπο ηξνρνχο, αθνχ πξψηα πιέλνληαη θαη δηαρσξίδνληαη απφ ηα θχιια, θαη ζηε ζπλέρεηα πνιηνπνηνχληαη θαη ζπκπηέδνληαη. Ξξνζηίζεηαη λεξφ ζηνλ πνιηφ θαη, αθνχ πεξάζεη απφ κεραλέο πνπ θηιηξάξνπλ ηπρφλ ηδήκαηα, ην λεξφ θαη ην ιάδη δηαρσξίδνληαη. Ζ δηαδηθαζία είλαη θπζηθή ρσξίο λα πξνζηίζεληαη άιια πιηθά (πέξα απφ ην λεξφ). Ρν ειαηφιαδν είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ην κφλν είδνο ιαδηνχ πνπ κπνξεί λα θαγσζεί, φπσο βγαίλεη απφ ηνλ θαξπφ. Αμηνιφγεζε: φπσο θαη ην θαιφ θξαζί, έηζη θαη θάζε πνηθηιία ειαηφιαδνπ θξίλεηαη απφ ηε γεχζε, ην ρξψκα, ην άξσκα θαη ηελ νμχηεηά ηνπ. Θάζε είδνο ειαηφιαδνπ είλαη κνλαδηθφ αθνχ είλαη πξντφλ εληειψο ζπγθεθξηκέλσλ ζπλζεθψλ (έδαθνο, θιίκα, ηχπνο θαη ειηθία ειαηφδελδξσλ, επνρή πνπ καδεχηεθε ν θαξπφο θαη επεμεξγαζία ηνπ). Ρν ρξψκα ηνπ είλαη βαζηθά πξάζηλν, αιιά νη απνρξψζεηο ηνπ πνιιέο. Ζ γεχζε κπνξεί λα είλαη έληνλε ή απαιφηεξε, αθφκα θαη ιίγν θαπηεξή. Νηαλ γίλεηαη ζσζηά ε επεμεξγαζία ηνπ ειαηφιαδνπ, δηαηεξεί πιήξσο ην άξσκα, ηηο βηηακίλεο θαη ηε γεχζε ηνπ θαξπνχ απφ ηνλ νπνίν πξνήιζε. (Πθαθησηάθεο, 1993) 9

11 1.7 ΡΑ ΔΗΓΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ Eμηξα παξζέλν ειαηφιαδν: ε θαιχηεξε πνηφηεηα ιαδηνχ. Ν βαζκφο νμχηεηαο δελ πξέπεη λα μεπεξλά ην 1%. Ρα θαιχηεξεο πνηφηεηαο ιάδηα έρνπλ αξθεηά ρακειφηεξν βαζκφ (0,4-0,5%). Ρν ιάδη απηφ έρεη εμαηξεηηθφ άξσκα, γεχζε θαη ρξψκα. Ξαξζέλν ειαηφιαδν: πνιχ θαιήο πνηφηεηαο ιάδη, κε ειαθξψο κεγαιχηεξε νμχηεηα πνπ δελ πξέπεη λα μεπεξλά ην 1,5%. Έρεη άξσκα, γεχζε θαη ρξψκα αληίζηνηρα κε απηά ηνπ έμηξα παξζέλνπ ειαηφιαδνπ. Αγλφ ειαηφιαδν: θαιήο πνηφηεηαο ιάδη κε θαιή γεχζε θαη αξθεηά κεγαιχηεξε νμχηεηα πνπ δελ πξέπεη λα μεπεξλά ην 3,3%. (Πθαθησηάθεο, 1993) 1.8 ΚΔΟΖ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ Ζ ξίδα ηεο ειηάο πξνρσξεί πνιχ βαζηά ζην ρψκα θαη δηαθιαδίδεηαη απισηά. Θαζψο επδνθηκεί θαη ζε ζθιεξά θαη ζε καιαθά ρψκαηα, εηζρσξεί πξνο φιεο ηηο κεξηέο, αλάκεζα θαη απφ πέηξεο αθφκα, ψζπνπ λα ζπλαληήζεη πγξαζία. Κε ηηο βαζηά απισκέλεο ξίδεο ηεο βξίζθεη κπξνζηά θαη ηξνθέο θαη ζηεξίδεηαη ζηαζεξά. Γε θνβάηαη κήηε ζχειιεο κήηε θαηαηγίδεο. Γχζθνια μεξηδψλεηαη. Ν θνξκφο ηεο ειηάο γίλεηαη ρνληξφο, ςειφο θαη δηαθιαδίδεηαη απισηά. Κπνξεί λα θηάζεη ζε χςνο 25-30κ. Ζ εμσηεξηθή θινχδα ηνπ θνξκνχ είλαη μεξή, γθξίδα ζηα ρξψκαηα θαη έρεη εμνγθψκαηα. Πην λέν δέληξν είλαη ν θνξκφο ζηηιπλφο θαη ιείνο. Όηαλ ην δέληξν γεξλά ν θνξκφο θνπθαιηάδεη. 10

12 Ρα θχιια ηεο ειηάο είλαη κηθξά, ζε ζρήκα ιφγρεο θη έρνπλ κηθξφ κίζρν. Ζ πάλσ επηθάλεηά ηνπ έρεη ρξψκα αλνηρηφ πξάζηλν θαη ε θάησ αζεκέλην. Έρνπλ ιεπηφ ρλνχδη θαη παρηά επηδεξκίδα θη έηζη δε ράλνπλ πνιχ λεξφ. Ρα θχιια βγαίλνπλ απφ ηνπο θιάδνπο αληίζεηα, γηα λα κε ζθηάδεη ην έλα ην άιιν. Ρα άλζε ηεο ειηάο θπηξψλνπλ πνιιά καδί (15-25) αιιά δε κπξίδνπλ. Βγαίλνπλ απφ ηηο καζράιεο βιαζηψλ ηεο πεξαζκέλεο ρξνληάο. Ζ ζηεθάλε ηνπο κνηάδεη κε κηθξφ απγφ θη έρεη πνιχ γχξε ζηνπο ζηήκνλεο. Αλζίδεη ηνλ Απξίιην - Κάην. Ζ επηθνλίαζε γίλεηαη απφ ηνλ άλεκν. Ν θαξπφο ηεο ειηάο είλαη δξχπε θαη μερσξίδεηαη ζε ηξία κέξε: 1. Ρελ εμσηεξηθή θινχδα (εμσθάξπην) 2. Ρν ζαξθψδεο κέξνο ηνπ έρεη ην ιάδη (κεζνθάξπην) 3. ην ζθιεξφ ππξήλα (ελδνθάξπην θη θνπθνχηζη) Ν θαξπφο πξηλ σξηκάζεη, έρεη ρξψκα πξάζηλν. Υξηκάδνληαο, παίξλεη ρξψκα κνιπβί ή καχξν. Νη θαξπνί ηεο ειηάο αξρίδνπλ λα σξηκάδνπλ ηνλ Νθηψβξην. Ρν κάδεκα ηνπ θαξπνχ αξρίδεη ην Λνέκβξην θαη ζε πνιιά κέξε δηαξθεί σο ην Κάξηην. (Πθαθησηάθεο, 1993) 1.9 ΞΝΙΙΑΞΙΑΠΗΑΠΚΝΠ ΑΠΘΔΛΔΗΔΠ Ζ ειηά πνιιαπιαζηάδεηαη ζπλήζσο κε κνζρεχκαηα. Κπνξεί φκσο λα πνιιαπιαζηαζηεί θαη κε ζπνξά ή κε ηνλ εκβνιηζκφ ζε αγξηειηέο. Νη αζζέλεηεο απφ ηηο νπνίεο πξνζβάιιεηαη πξνέξρνληαη θπξίσο απφ έληνκα, φπσο ν ππξελνηξήηεο, ν ξπγρίηεο θαη θπξίσο ν δάθνο. Ζ ειηά επίζεο πξνζβάιιεηαη επίζεο απφ δηάθνξνπο κχθεηεο, φπσο ην θαπλάδην. Γεληθά φκσο φηαλ απφ εχξσζηα 11

13 δέληξα πνπ εθηφο απφ ηε καθξνβηφηεηά ηεο κπνξεί λα θηάζεη ζε χςνο 25 έσο 30 κέηξα. (Πθαθησηάθεο, 1993) 1.10 ΞΝΘΑΡΑΠΡΑΡΑ ΙΑΓΗΝ Διατίδεο: Διατθφ νμχ, ειατλε Διαηίδεο: Νηθνγέλεηα δηθνηπιεδφλσλ θπηψλ ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη δέληξα, ζάκλνη θαη αλαξξηρψκελα. Ρα πην αμηφινγα είλαη ε ειηά, ην γηαζεκί θαη ε παζραιηά. Ρα άλζε ζηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ηα θπηά είλαη εχνζκα. Νη θαξπνί ηνπο είλαη δξχπεο ή θάςεο δηαξξεθηέο ή αδηάξξεθηεο. Διατλε Δζηήξ ηνπ ειατθνχ νμένο κε ηε γιπθεξίλε. Βξίζθεηαη θπξίσο ζην ακπγδαιέιαην θαη ζην ειαηφιαδν. Δίλαη πγξφ πνπ κπνξνχκε λα ην απνζηάμνπκε κε ειαηησκέλε πίεζε. Γηαιχεηαη ειάρηζηα ζηελ αιθνφιε θαη πνιχ θαιά ζηνλ αηζέξα, ζην βελδφιην θ.ι.π. Νλνκάδεηαη θαη ηξηζειατλε. Ν ρεκηθφο ηεο ηχπνο είλαη: CH104O6 Διαηνηξηβείν Βηνηερληθή εγθαηάζηαζε ζηελ νπνία βγαίλεη ην ιάδη απ' ηνλ ειαηφθαξπν. Πήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηνξηζκέλε θιίκαθα. Απνηειείηαη απφ ην αιψλη, έλα πιαηχ θπθιηθφ δνρείν ζαλ ιεθάλε, κέζα ζην νπνίν θπινχλ νη κπιφπεηξεο. Νη κπιφπεηξεο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο φπσο νη ηξνρνί ηεο άκαμαο. Θαη φιν ην ζχζηεκα πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ θαηαθφξπθν άμνλα κε ηελ πξνζπάζεηα αιφγνπ ή κε ηελ ελέξγεηα θηλεηήξα. Ν ειαηφθαξπνο ηνπνζεηείηαη κέζα ζην αιψλη θαη εθεί πνιηνπνηείηαη απφ ηηο κπιφπεηξεο. Ν πνιηφο ηνπνζεηείηαη θαηφπηλ κέζα ζε ζάθνπο, ηηο ζππξίδεο θαη ζπκπηέδεηαη ηζρπξά ζηα ειαηνπηεζηήξηα. Ρν ιάδη πνπ βγαίλεη κε ηε 12

14 ζπκπίεζε ηνπ ειαηνπνιηνχ νδεγείηαη ζε δεμακελέο ή ζε εηδηθά δνρεία θαη εθεί θαζαξίδεηαη ηειείσο. (Πθ αθησηάθεο, 1993) 13

15 2.0 ΔΙΑΗΝΟΓΗΑ Ρερληθφο θιάδνο πνπ έρεη σο έξγν ηνπ ηε βηνκεραληθή θπξίσο παξαγσγή ειαηφιαδνπ απφ ηνλ ειαηφθαξπν. Δπίζεο είλαη ν θιάδνο ηεο γεσπνληθήο πνπ αζρνιείηαη κε ηε κεζνδηθή θαη επηζηεκνληθή παξαγσγή ειαηφιαδνπ. (Πθαθησηάθεο, 1993 ) 2.1 ΔΙΑΪΘΝ ΝΜ Ρν ζπνπδαηφηεξν θαη ην πην δηαδεδνκέλν αθφξεζην ιηπαξφ νμχ. Δίλαη πγξφ ειαηψδεο, άρξσκν, άνζκν, ρσξίο γεχζε, ηειείσο αδηάιπην ζην λεξφ. Γηαιχεηαη ζηνλ αηζέξα θαη ζηελ αιθνφιε. Κε ςχμε ζηεξενπνηείηαη θαη ζρεκαηίδεη ιεπθέο βειφλεο πνπ ιηψλνπ λ ζηνπο 14o C. Νλνκάδεηαη θαη δεθανθηελλεαληθφ νμχ θαηά ην ζχζηεκα νλνκαηνινγίαο ηεο Γελεχεο. Υο αθφξεζηε έλσζε έρεη πεξίζζεηα κνλάδσλ ζπγγέλεηαο νη νπνίεο ζρεκαηίδνπλ δηπιφ δεζκφ. Όπσο απνδείρζήθε κε δηάθνξεο ρεκηθέο αληηδξάζεηο, ν δηπιφο δεζκφο βξίζθεηαη ζηε κέζε ηνπ κνξίνπ, αλάκεζα ζην έλαην θαη ζην δέθαην άηνκν άλζξαθα: CH 3 (CH 2 ) 7 CH=CH(CH 2 ) 7 COOH Δίλαη παξά πνιχ αλίζρπξν νμχ. Γελ εξπζξαίλεη ην θπαλφ βάκκα ηνπ ειηνηξνπίνπ. Γίλεη αληηδξάζεηο πξνζζήθεο π.ρ. κε πδξνγφλν, κε αινγφλν θ.ι.π. Κε πδξνγφλσζε ζε πεξηβάιινλ θαηαιχηε κεηαηξέπεηαη ζε ζηεαηηθφ νμχ. Όηαλ κέλεη ζηνλ αέξα παίξλεη ρξψκα θίηξηλν θαη απνρηά δπζάξεζηε γεχζε θαη νζκή. Ξαξαζθεπάδεηαη κε πδξφιπζε ησλ ιηπψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ ειαηψλ, φπσο π.ρ. ηνπ ειαηφιαδνπ (Θπξηηζάθεο, θεθάιαην 19). 14

16 2.2 ΣΟΖΠΔΗΠ Ρα άιαηα πνπ ζρεκαηίδεη ην ειατθφ νμχ κε ηα αιθάιηα είλαη ζπζηαηηθά ησλ ζαπνπληψλ. Ρα άιαηα εμάιινπ πνπ ζρεκαηίδεη κε κφιπβδν ηα ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα παξαζθεπάδνπλ έκπιαζηξα. ΡΝ άιαο κε θάδκν ην ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα κεηαβάινπλ ζε αδηάβξνρα ηα πθάζκαηα θαη ην ραξηί. Ζ εζηεξνπνίεζή ηνπ κε ηε γιπθεξίλε δίλεη ηελ ειατλε. Ζ ειατλε απνηειεί ζπζηαηηθφ γηα φια ζρεδφλ ηα δσηθά θαη ηα θπηηθά ιίπε. Ξνηφηεηα ιαδηνχ: πάξρνπλ δχν πνηφηεηεο ειαηφιαδν Δμηξα παξζέλν, πνπ ε νμχηεηά ηνπ είλαη 0-1 νμέα. Ξαξζέλν πνπ ε νμχηεηά ηνπ είλαη 1-3,3 νμέα ή απφ 3,3 θαη πάλσ. Κπνξεί λα ππνζηεί θαηεξγαζία, αθαίξεζε ηεο νμχηεηαο κε ξαθηλάξηζκα δειαδή ην πέξαζκα κέζα απφ ην θίιηξν, ην ζηξάγγηζκα, ην θαζάξηζκα ηεο ειηάο απφ ηηο άρξεζηεο νπζίεο. Οαθηλέ Ιακπαληέ πνπ είλαη ε κίμε ηνπ ξαθηλέ κε ην παξζέλν. Νηθνλνκηθή αμία ηνπ ειαηφιαδνπ ζηελ πεξηνρή καο εηζέξρεηαη απφ δξρ. ην θηιφ αλαιφγσο κε ηελ πνηφηεηα ηνπ ιαδηνχ. Αλ ε παξαγσγή ηνπ ιαδηνχ ζηελ πεξηνρή καο είλαη απμεκέλε ζα έρνπκε νηθνλνκηθά νθέιε ελψ αλ ε παξαγσγή θάπνηα ρξνληά κεησζεί ηφηε ζα έρνπκε θαη ηα αληίζηνηρα νηθνλνκηθά νθέιε. (Πθαθησηάθεο, 1993) 15

17 2.3 ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ Απφ ηελ Κηλσηθή επνρή είρε δηαπηζησζεί φηη ην ειαηφιαδν είρε πνιχηηκεο θαη ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο. Πήκεξα νη ηδηφηεηεο ηνπ απηέο έρνπλ απνδεηρηεί θαη επηζηεκνληθά. Απαξαίηεηε γηα ηελ δηαηήξεζε ησλ πνιχηηκσλ απηψλ ηδηνηήησλ είλαη ε απνθπγή ιαλζαζκέλσλ επεκβάζεσλ ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζε φια ηα ζηάδηα απφ ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ειαηψλα, πξηλ ηελ παξαγσγή ηνπ ειαηνθάξπνπ θαη ηελ παξαγσγή, απνζήθεπζε θαη ζπζθεπαζία ηνπ ειαηνιάδνπ. (Πθαθησηάθεο, 1993) 16

18 2.4 ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΘΑΗ ΝΦΔΙΖ ΡΖΠ Ζ βηνθαιιηέξγεηα πέξα απφ ηελ παξαγσγή ελφο άξηζηνπ ειαηνιάδνπ παξνπζηάδεη αξθεηά άιια πιενλεθηήκαηα. Ξαξάγεη πξντφληα απαιιαγκέλα απφ ππνιείκκαηα αγξνρεκηθψλ πνπ ππνζθάπηνπλ ηελ αλζξψπηλε πγεία. Ξεξηνξίδεη ηελ κφιπλζε κε αγξνρεκηθά ηνπ εδάθνπο, ηνπ λεξνχ θαη ηνπ αέξα. Ππληειεί ζηελ δηαηήξεζε ηεο πνηθηιφηεηαο πνιχηηκσλ θπηψλ, δψσλ θαη γελεηηθνχ πιηθνχ. Ξαξάγεη πξντφληα κε ειάρηζηε ρξήζε αθξηβψλ θαη ελεξγνβφξσλ εηζξνψλ. Ξαξάγεη πξντφληα κε ρακειφ θφζηνο παξαγσγήο. Βηνθαιιηέξγεηα ειηάο είλαη ε κέζνδνο ειαηνπαξαγσγήο πνπ ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ. Ζ θαιιηέξγεηα γίλεηαη κε ηελ ζχγρξνλε ηερλνινγία θαη κεζφδνπο παξαγσγήο. Γη απηφ θαη δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ παξαδνζηαθή ειαηνπαξαγσγή (Καμπουράκης). 17

19 2.5 ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΟΓΔΗΑ ΔΙΗΑΠ Πηε βηνθαιιηέξγεηα ηεο ειηάο είλαη απαξαίηε ηε: Ζ ζσζηή εγθαηάζηαζε ησλ ειαηψλσλ: Θαλνληθή ππθλφηεηα θχηεπζεο. Αλαβαζκίδεο ζε επηθιηλή εδάθε. Βειηίσζε κεηνλεθηηθψλ εδαθψλ (αμηνινγνχληαη κε αλάιπζε εδάθνπο) κε εδαθνθάιπςε θαη ρξήζε θνπξηάο. Γεκηνπξγία θαηάιιεινπ κηθξνθιίκαηνο γηα ηα ειαηφδεληξα. Φχηε πζε απφ αλαηνιή πξνο δχζε γηα θαιχηεξν αεξηζκφ θαη ειηνθάλεηα. Ζ ζσζηή δηακφξθσζε ησλ ειαηνδέληξσλ. Ρα ειαηφδεληξα είλαη πξνηηκφηεξν λα έρνπλ έλα θνξκφ κε θαλνληθφ χςνο (εμαξηάηαη απφ ηελ ηνπνζεζία θαη ηελ πνηθηιία). Ππζηεκαηηθφ θιάδεκα απφ κηθξή ειηθία ψ ζηε λα παξάγεηαη ρξνληά παξά ρξνληά ηθαλνπνηεηηθή ζνδεηά, λα απνηξέπνληαη ερζξνί θαη αζζέλεηεο θαη λα ειαρηζηνπνηνχληαη νη εξγαζίεο θαη ην θφζηνο. Ζ δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηεο θπζηθήο ηζνξξνπίαο ηνπ ειαηψλα. Γηαηεξνχληαη θαη θπηεχνληαη σθέιηκα δέληξα θαη ζάκλνη πνπ πξνζζέηνπλ βηνπνηθηιφηεηα θαη βνεζνχλ ηελ πξνζηαζία απφ ηνπο ερζξνχο. Δπίζεο δηαηεξνχληαη φιεο νη ιίζηλεο θαηαζθεπέο (ηξάθνη) ζηνλ ειαηψλα. Ζ ρξήζε θπηψλ εθαδαθνθάιπςεο. Ζ ζπλερήο εδαθνθαηεξγαζία ππνβαζκίδεη θαη θαηαζηξέθεη ηελ γνληκφηεηα θαη ηελ δνκή ηνπ εδάθνπο. Δπηδηψθεηαη ε δηαηήξεζε ηεο ππάξρνπζαο εδαθνπαλίδαο θαη ρισξίδαο (θπηά, δψα). Γηα ηελ εδαθνθάιπςε ρξεζηκνπνηνχληαη ςπραλζή, αγξσζηψδε θαη άιια είδε ζε κίγκαηα. 18

20 Ζ ηζνξξνπεκέλε ιίπαλζε. Ζ ιίπαλζε γίλεηαη κε ηελ δηαρείξηζε ηεο εδαθνθάιπςεο (ρισξέο ιηπάλζεηο, επηζηξψκαηα, βφζθεζε) θαη κε νξγαληθά πιηθά (δσηθέο θαη θπηηθέο θνπξηέο). Δθφζνλ είλαη αλαγθαίν κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θπζηθά ιηπαληηθά πιηθά (πξηνλίδη, επεμεξγαζκέλα θχθηα, θχιια, ζηάρηε θιπ) Ζ ζσζηή δηαρείξηζε ησλ ερζξψλ ηεο ειηάο. Ζ ζσζηή δηακφξθσζε ειαηνδέληξσλ, εδαθνθάιπςε, ιίπαλζε θαη άξδεπζε θαζψο θαη ε δηαηήξεζε ηεο θπζηθήο ηζνξξνπίαο ζπληεινχλ ζηελ απνηξνπή ησλ ερζξψλ ηεο ειηάο. Δθφζνλ είλαη αλαγθαία θαη εηδηθά γηα ηνλ δάθν ηεο ειηάο κπνξεί λα εθαξκνζηεί ε κέζνδνο καδηθήο παγίδεπζεο (κε ηελ ρξήζε δαθνπαγίδσλ) Γηα άιια έληνκα πνπ πξνμελνχλ πξνβιήκαηα ππάξρνπλ θαηάιιεια θπζηθά πξντφληα πνπ κπνξνχλ λα ηα πεξηνξίζνπλ. Όζν αθνξά ηηο κπθεηνινγηθέο αζζέλεηεο (θπθινθφλην, θαπληά θιπ) εθφζνλ είλαη αλαγθαίν κπνξεί λα γίλεη ρξήζε ραιθνχρσλ ζθεπαζκάησλ. Ν νξζνινγηθή άξδεπζε ησλ αξδεπφκελσλ ειαηψλσλ. Απνθεχγεηαη ε αιφγηζηε άξδεπζε εηδηθά θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ θαινθαηξηνχ. Αιφγηζηε άξδεπζε επηβαξχλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ ειαηψλα θαη εμαληιεί ηα επηθαλεηαθά θαη ππφγεηα λεξά. 19

21 Γηα ηελ ζσζηή βηνθαιιηέξγεηα ιφγσ ηνπ πνιπηεκαρηζκέλνπ θαη κηθξνχ θιήξνπ ζα πξέπεη λα γίλεηαη ζπληνληζκέλε βηνθαιιηέξγεηα ησλ γεηηνληαδφλησλ αγξνθηεκάησλ κε ειαηψλεο θαη άιιεο θαιιηέξγεηεο. Πηφρνο ζα πξέπεη λα είλαη ε δεκηνπξγία βηνθαιιηεξγεηηθψλ δσλψλ αλά πεξηνρή (Καμπουράκης ). 20

22 2.6 ΞΟΝΪΝΛΡΑ ΒΗΝΘΑΙΙΗΔΓΔΗΑΠ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ Όζν αθνξά ηελ παξαγσγή άξηζησλ ειαηνθνκηθψλ πξντφλησλ θαη γηα λα κελ ππνβαζκηζηνχλ νη ζξεπηηθέο ηδηφηεηέο ηνπο ζα πξέπεη λα κελ επηβαξχλνληαη νη ειαηψλεο θαηά ηελ θαιιηέξγεηά ηνπο κε αγξνρεκηθά. Πηελ ζπλέρεηα γηα ηελ παξαγσγή άξηζηνπ ειαηνιάδνπ ζα πξέπεη ε κεηαθνξά, επεμεξγαζία θαη απνζήθεπζε θαη ζπζθεπαζία ηνπ ειαηνθάξπνπ θαη ειαηνιάδνπ λα γίλεηαη ρσξίο ηελ ππνβάζκηζε κε αγξνρεκηθά, μέλεο πξνο απηφ νπζίεο ή πςειέο ζεξκνθξαζίεο. Ξξνζνρή ζα πξέπεη λα δίλεηαη ζηνπο ίδηνπο παξάγνληεο θαηά ηελ παξαγσγή βξψζηκσλ ειηψλ. 2.7 ΛΝΚΗΘΝ ΞΙΑΗΠΗΝ Νη βηνθαιιηεξγεηέο θαη ε βηνθαιιηέξγεηα ηεο ειηάο δηέπνληαη λνκηθά απφ ηνλ Θαλ. (ΔΝΘ)2092/91 θαη ηελ ειιεληθή λνκνζεζία. Ν έιεγρνο ηεο παξαγσγήο γίλεηαη απφ νξγαληζκνχο ειέγρνπ θαη πηζηνπνίεζεο κε ηελ επνπηεία ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ν φξνο «βηνινγηθφ πξντφλ» είλαη λνκηθά θαηνρπξσκέλνο κφλν γηα ηα πξντφληα πνπ παξάγνληαη ζχκθσλα κε ηνλ θαλνληζκφ. 21

23 2.8 ΝΟΛΩΠΖ ΞΑΟΑΓΩΓΩΛ Ζ βηνθαιιηέξγεηα είλαη επθνιφηεξε ζε ζπιινγηθέο πξνζπάζεηεο θαη θπξίσο κε νκάδεο παξαγσγψλ. Κε ηηο νκάδεο παξαγσγψλ δηεπθνιχλεηαη ε ελεκέξσζε ησλ παξαγσγψλ θαη ιχλνληαη επθνιφηεξα ηα πξνβιήκαηα ηνπο. Δπίζεο ε ζπιινγηθή εξγαζία ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο θαζηζηά δπ λαηή ηελ παξαγσγή ελφο άξηζηνπ πξντφληνο. Αθφκα επηηπγράλνληαη επθνιφηεξα ηα απαξαίηεηα νηθνλνκηθά κεγέζε γηα ηελ παξαγσγή θαη ηελ εκπνξία ηνπ επψλπκνπ πξντφληνο κηαο πεξηνρήο. 2.9 ΝΗΘΝΛΝΚΗΘΑ ΝΦΔΙΖ Ζ βηνθαιιηέξγεηα ηεο ειηάο κπνξεί λα εληζρπζεί νηθνλνκηθά απφ ην πξφγξακκα ηεο βηνινγηθήο γεσξγίαο ηνπ Θαλ. 2078/91. Ρα επψλπκα βηνινγηθά πξντφληα είλαη πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθά ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπίζεο επηηπγράλνπλ πςειφηεξεο ηηκέο ζηηο δηεζλήο αγνξέο. Δπαηζζεηνπνηεκέλνη θαηαλαισηέο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πιεξψζνπλ πςειφηεξεο ηηκέο γηα επψλπκα πξντφληα πνπ είλαη απαιιαγκέλα απφ ππνιείκκαηα αγξνρεκηθψλ θαη παξάγνληαη ρσξίο ηελ επηβάξπλζε ηνπ θπζηθνχ πινχηνπ ηεο γεο Ζ ΞΑΟΑΓΩΓΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ 2.11 α Ζ ΞΑΟΑΓΩΓΖ ΡΖΠ ΘΟΖΡΖΠ Ζ κέζε παξαγσγή ιαδηνχ ζηελ Θξήηε πνπ απμάλεηαη κε έλα κέζν ξπζκφ 3% ηνλ ρξφλν θπκάλζεθε ηελ πεξίνδν ζηνπο ηφλνπο πεξίπνπ ηνλ ρξφλν (Πρ. 1) ελψ ζήκεξα ζα πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηνπο ηφλνπο εηεζίσο, κε ηάζε ζπλερνχο αχμεζεο. Ζ δηαθχκαλζε ηεο παξαγσγήο απφ ρξφλν ζε ρ ξφλν ζηελ 22

24 Θξήηε φπσο ζε φιεο ηηο ρψξεο κέρξη πξηλ 10 ρξφληα ήηαλ πάξα πνιχ κεγάιε. Ρειεπηαία φκσο κεηψζεθε αηζζεηά θαη ζηαζεξνπνηήζεθε ζεκαληηθά. Απηφ επηηεχρζεθε κε ηηο επηκειείο θξνληίδεο ησλ παξαγσγψλ αιιά θπξίσο ράξε ζηελ εηζαγσγή ηεο άξδεπζεο πνπ έρε η επεθηαζεί ηειεπηαία ζε έλα πνζνζηφ 30-35% ησλ ειαηψλσλ ηνπ λεζηνχ. Θάζε ιηφδελδξν, αλάινγα κε ην κέγεζνο ηνπ θαη ηελ ρξνληά, κπνξεί λα δψζεη απφ 1 κέρξη θαη 150 θηιά ιάδη ην ρξφλν. Νπσζδήπνηε φκσο ηα θαιά θξνληηζκέλα θαξπνθφξα δέλδξα απνδίδνπλ ζπλήζσο απφ 8-10 θηιά θάζε ρξφλν. Ζ απφδνζε ηνπ θαξπνχ ζε ιάδη εμαξηάηαη απφ ηελ πνηθηιία, ην πνζνζηφ ηεο θαξπνθνξίαο πνπ έρνπλ ηα δέλδξα αιιά θαη απφ ηελ θαηάζηαζε ηεο σξηκφηεηαο ηνπ θαξπνχ θαηά ηελ πεξίνδν πνπ 23

25 γίλεηαη ε ζπγθνκηδή. Έηζη έλα θηιφ ιάδη κπνξεί λα παξαρζεί απφ 3-7 θηιά ειηέο. Ξεγή: β Ν ΒΙΑΠΡΗΘΝΠ ΘΘΙΝΠ ΡΝ ΓΔΛΡΟΝ Ζ Διηά αξρίδεη λα παξάγεη απφ ηνλ ηξίην ρξφλν κεηά ηελ θχηεπζή ηεο. Πεκαληηθή φκσο παξαγσγή δίδεη κεηά ηα 6-7 ρξφληα ηεο. Ρν δέλδξν αλ βξεη θαηάιιειεο ζπλζήθεο, κπνξεί λα κεγαιψζεη πάξα πνιχ θαη λα θηάζεη ζε ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο. πάξρνπλ δέληξα πνπ ε θπιισζηά ηνπο θζάλεη ζε 10/δεο κέηξα χςνο θαη δηάκεηξν, θη άιια πνπ ε πεξίκεηξνο ηνπ θνξκνχ ηνπο μεπεξλά ην 10 κέηξα. Όκσο γηα ιφγνπο πξαθηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο ηα δέλδξα ησλ παξαγσγηθψλ ειαηψλσλ θξαηνχληαη κε θιαδέκαηα ζε κεγέζε 24

26 κηθξά αλάινγα κε ηελ γνληκφηεηα θαη πδαηνηθαλφηεηα ηνπ εδάθνπο. Ζ ειηά αλζίδεη λσξίο ηελ άλνημε θαη φηαλ νη ζπλζήθεο ην επηηξέπνπλ θνξηψλεηαη κε εθαηνκκχξηα ιεπθνπξάζηλα αλζάθηα πνπ θηηάρλνπλ κηθξά ηζακπηά. Όκσο απφ θάζε 100 αλζάθηα, κφλν 1-5 ζα καο δψζνπλ θαξπνχο θαηά ηνλ Κάην - Ηνχλην. 25

27 2.11.γ Ν ΠΣΖΚΑΡΗΠΚΝΠ ΡΝ ΙΑΓΗΝ Απφ ην ηέινο ηνπ θαινθαηξηνχ θαη κεηά ε Διηά αξρίδεη λα πιάζεη κε κεγάιε ππνκνλή, κέζα ζηα εξγαζηήξηα ησλ πνιπάξηζκσλ πξαζηλνγάιαλσλ θχιισλ ηεο ην ρξπζνθίηξηλν ρπκφ ηνπ ιαδηνχ πνπ ζηελ ζπλέρεηα ηνλ ζηέιλεη λα απνζεθεπηεί ζηνπο πνιπάξηζκνπο κηθξνχο θαξπνχο ηεο. Θη ε δηεξγαζία απηή, ε δεκηνπξγία ηνπ ρξπζνπξάζηλνπ ιαδηνχ, ζπλερίδεηαη νιφθιεξν ην Φζηλφπσξν θαη θζάλεη κέρξη αξγά ηνλ Σεηκψλα νπφηε νη θαξπνί σξηκάδνπλ θη αξρίδνπλ λα ζπγθνκίδνληαη. Ρν άθζνλν θσο, πνπ ζθνξπά ν ιακπεξφο ήιηνο ηεο Θξήηεο ζηηο άθζνλεο ειηφινπζηεο εκέξεο πνπ κε απινρεξηά πξνζθέξεη ην θζηλφπσξν κα θη ν ρεηκψλαο ηνπ λεζηνχ, απνηειεί ην βαζηθφ πιηθφ γηα ηελ ζχλζεζε ηνπ πνιχηηκνπ παξζέλνπ ιαδηνχ πνπ ζξέθεη ηψξα θαη ρηιηάδεο ρξφληα ηνπο ζενχο ηνπο, άξρνληεο θαη ηνπο απινχο αλζξψπνπο απηνχ ηνπ λεζηνχ. (Καμπουράκης) 2.11.δ ΘΟΖΡΖ, ΡΝ ΛΖΠΗ ΡΖΠ ΔΙΗΑΠ Πηελ Θξήηε, ην ιηφδεληξν θαίλεηαη πσο βξίζθεη ηηο ηδαληθφηεξεο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμή ηνπ. Ξξνηηκά ην ή πην κεζνγεηαθφ θιίκα. Αγαπά ηελ πγξαζία αιιά κπνξεί λα επηβηψζεη θαη ζε ζπλζήθεο κεγάιεο μεξαζίαο. Αγαπά ηνλ ήπην κεζνγεηαθφ ρεηκψλα θαη ξνπθάεη άπιεζηα ην δπλαηφ κεζνγεηαθφ θσο. Αλαπηχζζεηαη θαιχηεξα ζηα γφληκα εδάθε. Όκσο θαη ζηα πην άγνλα, μεξά, θαη πεηξψδε εδάθε φπσο εθείλα ηεο Θξήηεο κπνξεί λα ξηδψζεη θαη λα δψζεη θαξπνχο. 26

28 Νη ειαηψλεο ηνπ Θξήηεο απιψζεθαλ κε ηα ρξφληα θαη ζήκεξα θαηαιακβάλνπλ έλα κεγάιν κέξνο ηεο ζπλνιηθή ο έθηαζεο ηνπ λεζηνχ. Ζ γεσξγηθή γε ηνπ λεζηνχ πνπ είλαη πεξίπνπ 3,6 Km2 θαη απνηειεί ην 37% ηεο ζπλνιηθήο ηνπ έθηαζεο θαηά ιακβάλεηαη θαηά 65% ( ζηξ.) απφ ειαηψλεο, θαηά 10% απφ ακπειψλεο, θαηά 3% απφ Θεπεπηηθά, θαηά 3% απφ Δζπεξηδνεηδή θαη θαηά ην ππφινηπν 20% απφ δηάθνξα άιια νπσξνθφξα θαη εηήζηεο θαιιηέξγεηεο. Νη Διαηψλεο ηνπ λεζηνχ πεξηιακβάλνπλ ζήκεξα έλα αξηζκφ ηνπιάρηζην 35 εθαη δέλδξα θαη δελ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθή πνηθηινκνξθία. Κηα πνηθηιία, ε Θνξσλετθή (ε Ιαδνιηά ε Τηινιηά) θπξηαξρεί θαη θαηαιακβάλεη ζήκεξα ην 85% ησλ ειαηψλσλ ηνπ λεζηνχ. Ξξφθεηηαη γηα κηα πνηθηιία πνπ παξάγεη η κηθξνχο άιια άθζνλνπο θαξπνχο, ζρεδφλ θάζε ρξφλν θαη ζεσξείηαη ζαλ κηα απφ ηηο πην παξαγσγηθέο πνηθηιίεο ηνπ θφζκνπ. Πε κηθξφηεξα πνζνζηά ππάξρνπλ θαη άιιεο π νηθηιίεο πνπ έρνπλ αξθεηά πςειφθνξκα άιια ιίγν παξαγσγηθά δέλδξα θαη 27

29 θαιιηεξγνχληαη ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ λεζηνχ φπσο ε Ρζνπλάηε ζηα Σαληά, ε Θξνπκπνιηά ζην Οέζπκλν θαη ε Σνλδξνιηά ζην Ζξάθιεην. (Καμπουράκης) 28

30 2.11.ε Ζ AΞΑΠΣΝΙΖΠΖ ΚΔ ΡΖΛ ΔΙΗΑ Πηελ Θξήηε ιίγεο είλαη νη νηθνγέλεηεο πνπ δελ αζρνινχληαη κε ηελ ειαηνθαιιηέξγεηα. Ξεξίπνπ 95,5 ρηι. αγξνηηθέο νηθνγέλεηεο, δειαδή ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ αγξνηηθψλ νηθνγελεηψλ άιια θαη ε πιεηνλφηεηα ησλ αζηηθψλ νηθνγελεηψλ ηεο Θξήηεο έρνπλ θαη θαιιηεξγνχλ κφλεο ηνπο ε κε ηελ βνήζεηα επνρηαθψλ εξγαηψλ - θπξίσο ηελ πεξίνδν ηεο ζπγθνκηδήο - έλα κηθξφ ή κεγάιν αξηζκφ ειαηνδέλδξσλ. Πε θάζε νηθνγέλεηα αληηζηνηρνχλ πεξίπνπ ειαηφδελδξα πξάγκα πνπ δίδεη ηελ δπλαηφηεηα ζηνπο Θξεηηθνχο ειαηνπαξαγσγνχο λα θξνληίδνπλ ζρεδφλ κφλνη ηνπο φιεο ηηο εξγαζίεο πνπ απαηηεί ε θαι/γεηα. (Καμπουράκης) 2.11.ζη ΞΝΗΝΡΖΡΑ Πηελ Θξήηε νη εηδηθέο εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο θαη ηδηαίηεξα νη ειηφινπζηεο κέξεο φρη κφλν ηνπ θαινθαηξηνχ αιιά θαη ηνπ θζηλνπψξνπ, ε ζσζηή εθαξκνγή ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηεο ηνπηθήο έξεπλαο θαη ε αγάπε ησλ Θξεηηθψλ γηα ηελ ειηά θαη ην ιάδη, επέηπραλ κηα ζεακαηηθή βειηίσζε ζην επίπεδν ηεο πνηφηεηαο! 29

31 Πήκεξα πάλσ απφ 95% ηνπ ειαηνι άδνπ πνπ παξάγεηαη ζηελ Θξήηε αλήθεη ζηελ πςειφηεξε πνηνηηθή θαηεγνξία ηνπ "Έμηξα Ξαξζέλνπ" (Καμπουράκης) 2.11.δ ΞΝΗΝΡΗΘΖ ΘΑΡΑΡΑΜΖ ΡΝ ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ Ν ξφινο ηεο πνηφηεηαο ηνπ ειαηφιαδνπ ζηελ γεχζε θαη ζηελ πγεία είλαη απνθαζηζηηθφο. Γη απηφ ν θαηαλ αισηήο πξέπεη λα γλσξίδεη λα δηαθξίλεη ηνπο δηάθνξνπο πνηνηηθνχο ηχπνπο θαη αλάινγα λα θάλεη ηηο επηινγέο ηνπ ε. ΝΗ ΞΑΟΑΓΝΛΡΔΠ ΞΝ ΔΛΝΝΛ ΡΖΛ ΞΝΗΝΡΖΡΑ Ρν ειαηφιαδν φπσο ζήκεξα παξάγεηαη ζηελ Θξήηε, έρεη άξηζηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ νμχηεηα ηνπ είλαη πνιχ ρακειή θαη ηα νξγαλνιεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ (άξσκα, γεχζε) είλαη άξηζηα. Έηζη έλα αξθεηά πςειφ πνζνζηφ ηνπ Θξεηηθνχ ειαηφιαδνπ πνπ θπκαίλεηαη πάλσ απφ 85-95% αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ηνπ έηνπο θαηαηάζζεηαη ζηελ πςειφηεξε πνηνηηθή θαηεγνξία ηνπ ΔΜΑΗΟΔΡΗΘΝ ΞΑΟΘΔΛΝ (Πρ.1.). Ρν αληίζηνηρν 30

32 πνζνζηφ γηα ηα ειαηφιαδα άιισλ ρσξψλ ειαηνπαξαγσγηθψλ ρσξψλ είλαη ζήκεξα αξθεηά ρακειφηεξν. Ρα άξηζηα νξγαλνιεπηηθά ραξαθηεξηζηηθά δειαδή ε απαξάκηιιε γεχζε θαη ην εμαίξεην άξσκα ηνπ Θξεηηθνχ ειαηνιάδνπ νθείινληαη βέβαηα ζηελ πςειή ειηνθάλεηα θαη ην μεξφ θιίκα πνπ επηθξαηεί ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο ηνπ λεζηνχ ηδίσο θαηά ηελ πεξίνδν θζηλνπψξνπ - ρεηκψλα νπφηε ην ιάδη ζρεκαηίδεηαη κέζα ζηνλ θαξπφ. Υζηφζν ζηελ επίηεπμε ηνπ πςεινχ πνζνζηνχ άξηζηεο πνηφηεηαο ηνπ Θξεηηθνχ ειαηνιάδνπ βνεζνχλ θαη ζπκβάινπλ απνθαζηζηηθά θαη νη επηκειείο θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο θαη θπξίσο ε απνηειεζκαηηθή θαηαπνιέκεζε ηνπ Γάθνπ θαζψο θαη ε ζσζηή θαη γξήγνξε ζπγθνκηδή. Ζ ζπληφκεπζε ηνπ ρξφλνπ κεηαμχ ζπγθνκηδήο - έθζιηςεο θαη νη ζπλζήθεο πςειήο θαζαξηφηεηαο ηνπ ειαηνθάξπνπ απφ ηνλ ειαηψλα κέρξη ην ειαηνπξγείν ζεσξνχληαη επίζεο ζαλ ζεκαληηθνί ηερληθνί παξάγνληεο πνπ ζπκβάινπλ απνθαζηζηηθά ζηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηα. Ζ ζπληφκεπζε ηνπ ρξφλνπ ζπγθνκηδήο - έθζιηςεο πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα έθζαζε ζε κφιηο 1-2 κέξεο απνηειεί ειιεληθή επηηπρία πνπ νθείιεηαη εθηφο απφ ηελ εθκεράληζε ηεο ζπγθνκηδήο κε ηα κηθξά ειαηνζπιιεθηηθά θαη ζηνλ κεγάιν αξηζκφ θαη ηελ πςειή δπλακηθφηεηα εθζπγρξνληζκέλσλ ειαηνπξγείσλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ Θξήηε, ηα νπνία θαηαθέξλνπλ λα επεμεξγάδνληαη ζρεδφλ απζεκεξφλ ηνλ ειαηφθαξπν πνπ παξαιακβάλνπλ. (Καμπουράκης) 31

33 2.11.ζ. ΓΗΔΘΛΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖ ΡΖΠ ΞΝΗΝΡΖΡΑΠ Ζ πνηφηεηα ηνπ "εμαηξεηηθνχ παξζέλνπ" ιαδηνχ πνπ παξάγεηαη ζηελ Θξήηε αλαγλσξίδεηαη επίζεκα απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο, επηζηήκνλεο θχξνπο αιιά θαη εηδηθνχο γεπζηγλψζηεο. Ζ πξαθηηθή φκσο αλαγλψξηζε ηεο πνηνηηθήο ππεξνρήο ηνπ Θξεηηθνχ ειαηνιάδνπ, απνδεηθλχεηαη απφ ηελ δήηεζε θαη πξνκήζεηα ηνπ απφ κεγάιεο δηεζλείο θαη θπξίσο Ηηαιηθέο Βηνκεραλίεο ηππνπνίεζεο πνπ ην απνξξνθνχλ εμνινθιήξνπ θάζε ρξφλν γηα λα παξαζθεπάζνπλ ηνπο πςειφηεξνπο πνηνηηθνχο ηχπνπο πνπ παξάγνπλ. Όκσο ην Θξεηηθφ ειαηφιαδν έρεη επηηχρεη θαη πιεζψξα απφ δηεζλε βξαβεία θαη άιιεο αλαγλσξίζεηο ζε επίζεκνπο δηεζλείο θαη παγθφζκηνπο δηαγσληζκνχο. Ρν εμαηξεηηθφ παξζέλν Διαηφιαδν κε ηελ πξνζηαηεπφκελε νλνκαζία πξνέιεπζεο (ΞΝΞ) ΠΖΡΔΗΑ (SITIA) ηεο Έλσζεο Αγξνηηθψλ Ππλ/ζκσλ Πεηείαο έρεη επηηχρεη αξθεηα δηεζλή βξαβεία. Κεξηθά απφ απηά είλαη: Ρν Ξξψην βξαβείν Mario Solinas ηνπ Ξαγθφζκηνπ Γηαγσληζκνχ Ξνηφηεηαο ηνπ Γηεζλνχο Ππκβνπιίνπ Διαηνιάδνπ (International Olive Oil Council) ) γηα ηελ θαηεγφξηα " Δληνλνπ Φξνπησδνπο" (Intense Fruitiness Section) 2001.Ρν Ξξψην βξαβείν Mario Solinas ηνπ Ξαγθφζκηνπ Γηαγσληζκνχ Ξνηφηεηαο ηνπ Γηεζλνχο Ππκβνπιίνπ Διαηνιάδνπ γηα ηελ θαηεγνξία " Δληνλνπ Φξνπησδνπο" (Intense Fruitiness Section) Ρν βξαβείν "Leone d' Oro" ηνπ Γηεζλνχο δηαγσληζκνχ SOL'99 ζηελ Verona Ηηαιίαο 32

34 1977/8. Ρν Ξξψην βξαβείν γηα ηελ θαηεγνξία " παξζέλν ηζνξξνπεκέλν" (Virgin harmony) ηνπ Γηεζλνχο δηαγσληζκνχ ηνπ Patrimonio Communal Olivarero ηεο Ηζπαλίαο. Ρν Δμαηξεηηθφ Ξαξζέλν Διαηφιαδν ηεο Έλσζεο Αγξνηηθσλ Ππλεηαηξηζκψλ ΞΔΕΥΛ Ζξαθιείνπ έρεη θεξδίζεη επίζεο αξθεηα βξαβεία θαη δηαθξίζεηο. Κεξηθά απφ απηά είλαη: Σξπζφ Βξαβείν ηνπ Γηεζλνχο Ππλεδξίνπ Διαηνιάδνπ "Διαηφιαδν: πξνέιεπζε, αληρλεπζηκφηεηα, αμηνιφγεζε", πνπ εγηλε ζηελ Επξηρε Απνδνρή ρξήζεο ηνπ ειαηφιαδνπ ηεο Δλσζεο Ξεδψλ ζηα επίζεκα γεχκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ε ιιεληθήο πξνεδξίαο Βξάβεπζε απφ ηελ ΞΑΠΔΓΔΠ ζηα πιαίζηα ηεο AGROTICA ηνπ Δμαηξεηηθνχ Ξαξζέλνπ Διαηνιάδνπ ηεο Δλσζεο Ξεδψλ "ΛΖΠΝΠ" Ρν Διαηφιαδν κε νλνκαζία πξνέιεπζεο ΘΝΙΚΞΑΟΗ ηεο Έλσζεο Γεσξγηθψλ Ππλεηαηξηζκψλ Θνιπκπαξίνπ επηιέρζεθε γηα ηελ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ θαηά ηνπο Νιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ Ρφθην. πάξρνπλ φκσο θαη πνιιά άιια ειαηφιαδα ΞΝΞ θαη Βηνινγηθά πνπ ερνπλ επηηχρεη ζεκαληηθέο δηαθξίζεηο. (Καμπουράκης) ηχπνπο: Πήκεξα ην ειαηφιαδν πεξηιακβάλεη ηνπο εμήο πνηνηηθνχο 33

35 2.11.η ΝΗ ΘΑΙΙΗΔΟΓΖΡΗΘΔΠ ΦΟΝΛΡΗΓΔΠ Ξνιιαπιαζηαζκόο: Ζ ειηά πνιιαπιαζηάδεηαη κε πνιινχο ηξφπνπο. Ν πην παιηφο ήηαλ ν εκβνιηαζκφο άγξηαο ειηάο κε άιιεο πνηθηιίεο. Έηζη δεκηνπξγήζεθαλ νη πε ξηζζφηεξνη παξαδνζηαθνί ειαηψλεο ηεο Θξήηεο πνπ ζήκεξα έρνπλ πνιχ ςειφηεξα δέλδξα. Αξγφηεξα άξρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη ε κέζνδνο κε ρνλδξά κνζρεχκαηα πνπ αξγφηεξα ηειεηνπνηήζεθε απφ ην Ηλζηηηνχην ειηάο ζηα Σαληά θαη εμειίρζεθε ζηελ κέζνδν κε κηθξά θνκκάηηα μχινπ πνπ ηνπιάρηζην γηα ηελ πνηθηιία Ιηαλνιεά ή Θνξσλέτθε εμαθνινπζεί λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε κεγάιε έθηαζε. Βέβαηα ππάξρεη θαη ε κέζνδνο πνπ πνι/ζκνχ κε πδξνλέθσζε ζην ζεξκνθήπην πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα πνηθηιίεο φπσο ε Θαιακψλ πνπ δχζθνια πνι/δνληαη κε κηθξά θνκκάηηα μχινπ. Δδαθνθαιιηέξγεηα. Ζ θαι/γεηα ηνπ εδάθνπο ησλ ειαηψλσλ απνηειεί κηα θξνληίδα πνπ πξέπεη λα γίλεη ζσζηά θαη έγθαηξα. Πθνπφο ηεο λα απαιιάμεη έγθαηξα ηνλ ειαηψλα απφ ηα δηδάληα πνπ θιέβνπλ απφ ηα δέλδξα πνιχηηκε πγξαζία θαη ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. 34

36 Θιαδέκαηα. Ζ ειηά γηα λα θαξπνθνξεί ηθαλνπνηεηηθά ζηελ Θξήηε πξέπεη λα δέρεηαη δχν ηχπσλ θιαδέκαηα. Ρα θιαδέκαηα θαξπνθνξίαο θαη ηα θιαδέκαηα αλαλέσζεο. Ρα θιαδέκαηα θαξπνθνξίαο γίλνληαη θάζε ρξφλν, ζπλήζσο θαηά ηελ ζπγθνκηδή ή λσξίο ηελ άλνημε θαη ζηνρεχνπλ λα δηαηεξήζνπλ ην δέλδξν παξαγσγηθφ θαη ρακειφ. Ρα θιαδέκαηα αλαλέσζεο ζηνρεχνπλ λα επαλαθέξνπλ ζε παξαγσγηθή θαηάζηαζε ηα γέξηθα πνιχ ςειά δέλδξα πνπ ε παξαγσγηθφηεηαο ηνπο έρεη πέζεη πνιχ ρακειά. Ζ θαξαηφκεζε ζε χςνο εθ. απφ ην έδαθνο απνδείρζεθε κεηά απφ πεηξάκαηα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ ειηάο Σαλίσλ φηη είλαη ε απινχζηεξνο θαη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο αλαλέσζεο. Κε ηελ κέζνδν απηή αλαλεψζεθαλ ήδε ζηελ Θξήηε ρηιηάδεο ειαηψλεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ιίπαλζε. Ζ ιίπαλζε κε θαηάιιεια ιηπάζκαηα ζην ζσζηφ ρξφλν απνηειεί κηα άιιε ζεκαληηθή θξνληίδα ε νπνία γίλεηαη απφ ηνπο Θξήηεο παξαγσγνχο κε κεγάιε πξνζνρή ψζηε λα απνθεχγνληαη νη ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο ιηπαζκάησλ. Άξδεπζε. Ζ άξδεπζε ησλ δέλδξσλ, ηδηαίηεξα ηελ άλνημε ζπληειεί ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ ειαηψλα θαη ζηελ εμαζθάιηζε κηαο ζρεηηθά ζηαζεξήο παξαγσγήο απφ ρξφλν ζε ρξφλν. Πηελ πξάμε ρξεζηκνπνηνχληαη πνιιά θαη δηάθνξα ζπζηήκαηα άξδεπζεο. Θπξηφηεξα απ' απηά είλαη ζηαιαθηήξεο, νη κηθξνζσιήλεο θαη νη κηθξνεθηνμεπηήξεο. Θαιχηεξν θαη πξαθηηθφηεξν απ' φια ζεσξείηαη ην ζχζηεκα ησλ ζηαιαθηήξσλ. Φπηνπξνζηαζία. Νη πξνζβνιέο απφ Ιεθάλην θαη Γάθν κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ζεκαληηθέο δεκηέο θαη ζηελ πνζφηεηα θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο παξαγσγήο. Πήκεξα φκσο 35

37 ράξε ζηα απνηειέζκαηα ηεο ηνπηθήο έξεπλαο, έρνπλ πξνζδηνξηζηεί ηξφπνη θαη κέζα πνπ ειέγρνπλ ηηο πξνζβνιέο απηέο αξθεηά απνηειεζκαηηθά θαη αξθεηά νηθνινγηθά κε ειάρηζηεο πνζφηεηεο θαξκάθσλ. Θαη ν έιεγρνο απηφο απνηειεί έλα απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο παξάγνληεο ηεο πςειήο πνηφηεηαο ηνπ Θξεηηθνχ ειαηνιάδνπ. Ζ ρξήζε εηδηθψλ δαθνπαγίδσλ πνπ κειεηάηαη γηα ηνλ Γάθν ζα δψζεη ίζσο κηα ιχζε γηα πιήξε απαιιαγή απφ ηα θάξκαθα. Ππγθνκηδή: Απφ ηα κέζα ηνπ Λνέκβξε κέρξη ηνλ Φιεβάξε νη θαξπνί ηεο Διηάο έρνπλ απνθηήζεη πηα αξθεηφ ιάδη θη αξρίδνπλ λα ζπγθνκίδνληαη. Ζ ζπγθνκηδή φκσο απνηειεί κηα αξθεηά δχζθνιε αιιά πνιχ ιεπηή θαη ζεκαληηθή γηα ηελ πνηφηεηα ειαηνιάδνπ αθνχ γίλεηαη ηνλ ρεηκψλα κε θξχν θαη γεληθά αληίμνεο ζπλζήθεο. Απφ ηνλ 5ν αηψλα κέρξη πξηλ ρξφληα ε ζπγθνκηδή ηεο ειηάο γηλφηαλ κε ξάβδηζκα θαη ζπιινγή απφ ην έδαθνο. Πήκεξα ε ζπγθνκηδή ηεο Διηάο ζηελ Θξήηε γίλεηαη βαζηθά κε ξάβδηζκα θαη πηψζε ηνπ θαξπνχ πάλσ ζε δίρηπα απφ ιηλάηζα ή πιαζηηθφ απ' φπνπ ζηελ ζπλέρεηα ζπιιέγεηαη θαη ηνπνζεηείηαη ζε ζαθηά. Ρν ξάβδηζκα κέρξη πξηλ 15 ρξφληα γηλφηαλ βαζηθά κε μχιηλα ή πιαζηηθά ξαβδηά πνπ ηα ρεηξίδνληαη άλδξεο ή γπλαίθεο πάλσ θαη θάησ απφ ην δέλδξν. Ν ηξφπνο απηφο πνπ ζπλερίδεη λα ρξεζηκνπνηείηαη θαη ζήκεξα έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ κηθξά ξαβδηζηηθά κεραλήκαηα πνπ είλαη αξθεηά επέιηθηα θαη πξνζαξκφδνληαη ζην αλψκαιν αλάγιπθν ησλ ειαηψλσλ ηεο Θξήηεο. Ρα κεραλήκαηα απηά ρεηξίδνληαη απφ έλα δχν ή θαη ηξεηο εξγάηεο θαη ηειηθά 36

38 2/πιαζηάδνπλ ε 3/πιαζηάδνπλ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπο αλά ψξα βνεζψληαο έηζη ζηελ ζπληφκεπζε ηεο ζπγθνκηδήο θαη ζηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ειαηνι άδνπ. Πε κεξηθέο πεξηνρέο ε ζπγθνκηδή γίλεηαη θαη κε θπζηθή πηψζε ηνπ θαξπνχ πάλσ ζε πιαζηηθά δίθηπα απισκέλα κφληκα θάησ απφ ηα δέλδξα. Ζ κέζνδνο απηή εθαξκφδεηαη ζε νξεηλέο πεξηνρέο θαη ζε δέλδξα πνπ είλαη πάξα πνιχ πςειά, δελ ζεσξείηαη φκσο θαηάιιειε γηα λα παξαρζεί ιάδη πςειήο πνηφηεηαο. Κεηά ηελ ζπγθνκηδή ν θαξπφο πξέπεη λα θαζαξηζηεί απφ ηα θιαδηά θαη ηα θχιια. Ξαιαηφηεξα ν πνηακφο απνηεινχζε ηνλ θιαζζηθφ ηξφπν θαζαξηζκνχ ηνπ θαξπνχ απφ ηα θχιια θαη θιαδηά. Πήκεξα φκσο ρξεζηκνπνηνχληαη άιινη ηξφ πνη. Ρν θαζάξηζκα κε ηζνπγθξάλα ή θνζθηλίζηξα θαίλεηαη λα είλαη πην μεθνχξαζην θαη πην απνηειεζκαηηθφ. Πηελ ζπλέρεηα ν θαξπφο αθνχ θαζαξηζηεί ηνπνζεηείηαη κέζα ζε ιηλά ζαθηά κε αξαηή χθαλζε πνπ ηνπνζεηνχληαη θάησ απφ ηα δέλδξα ζε κηθξέο ζεηξέο ζην ρσξάθη κέρξηο φηνπ κεηαθεξζνχλ ζην ειαηνηξηβείν. Έηζη ν θαξπφο εμαζθαιίδεη θαιέο ζπλζήθεο αεξηζκνχ θαη απνθεχγεη ηηο επηβιαβείο δπκψζεηο πνπ απμάλνπλ ηελ νμχηεηα θαη ππνβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα. (Καμποσράκης) 2.11.θ ΚΔΡΑΞΝΗΖΠΖ ΘΑΗ ΠΛΡΖΟΖΠΖ Κεηά ηελ ζπγθνκηδή ν ειαηφθαξπνο κεηαθέξεηαη ζην ειαηνηξηβείν φπνπ ππνβάιιεηαη ζε δηάθνξνπο ρεηξηζκνχο γηα λα εμαρζεί απ' απηφλ ην ιάδη πνπ πεξηέρεη. 37

39 Νη ρεηξηζκνί πνπ γίλνληαη ζην ειαηνπξγείν αθνινπζνχλ ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο γηα λα επηηεπρζεί πςειή πνηφηεηα. Κεηά απφ πνιχρξνλεο έξεπλεο θαη κειέηεο ζε ηνπηθφ επίπεδν, πξνζδηνξίζηεθαλ νη παξάγνληεο θαη νη ζπλζήθεο πνπ ππνβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηα ζην ειαηνπξγείν θαη θαζνξίζηεθαλ νη θαλφλεο πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη ζηα ειαηνπξγεία ψζηε λα απνθεχγεηαη ε ππνβάζκηζε θαη λα παξάγεηαη ειαη φιαδν πςειήο πνηφηεηαο. Ν πξψηνο ρεηξηζκφο ηνπ ειαηνθάξπνπ ζην ειαηνπξγείν είλαη ε πξνζσξηλή απνζήθεπζε θαη ηνπνζέηεζε ησλ ζαθηψλ ζε κηθξέο ζηνίβεο πάλσ ζε παιέηεο. Ζ ελέξγεηα απηή απνβιέπεη φρη κφλν ζηελ δηεπθφιπλζε ηεο κεηαθίλεζεο αιιά θαη ζηνλ αεξηζκφ ηνπ ειαηνθάξπνπ θαη ηελ απνθπγή δπκψζεσλ. Νη ζνξνί πνπ γίλνληαλ παιαηφηεξα θαη εμαθνινπζνχλ λα γίλνληαη αθφκε θαη ζήκεξα ζε δηάθνξα θξάηε απνδείρζεθαλ κεηά απφ ηα πεηξάκαηα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ επηδήκηνη γηα ηελ πνηφηεηα. Ν ειαηφθαξπνο ζηελ ζέζε απηή παξακέλεη κία ην πνιχ δχν κέξεο κέρξηο φηνπ πξνρσξήζεη γηα επεμεξγαζία. Ζ έλαξμε ηεο επεμεξγαζίαο αξρίδεη κε ην πέξαζκα ηνπ θαξπνχ απφ εηδηθά κεραλήκαηα γηα θαζάξηζκα απφ ηα θχιια θαη πιχζηκν Ρν θαζάξηζκα απφ ηα θχιια γίλεηαη κε απηφκαην απνθπιισηήξην. Ζ θξνληίδα απηή είλαη απαξαίηεηε γηαηί κηα κεγάιε πνζφηεηα θχιισλ φηαλ αιεζηεί καδί κε ηνλ ειαηφθαξπν πξνζδίδεη ζην ειαηφιαδν πηθξή γεχζε θαη αξθεηή ρισξνθχιιε (πξάζηλν ρξψκα) ε νπνία δελ βνεζά ζηε δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηάο ηνπ. Αθνινπζεί ην πιχζηκν κε ην νπνίν απνκαθξχλνληαη νη μέλεο χιεο (ρψκα, ζθφλε) πνπ πεξηέρνληαη ζηνλ ειαηφθαξπν. 38

40 Ζ άιεζε ηνπ θαξπνχ δειαδή ν ηεκαρηζκφο ηνπ ζε κηθξά - κηθξά ηεκαρίδηα πνπ ζρεκαηίδνπλ ηελ γλσζηή ειαηνδχκε, απνηειεί κηα ζεκαληηθή θάζε έθζιηςεο. Ρν ζπάζηκν ηνπ θαξπνχ κέρξη πξηλ κεξηθ ά ρξφληα γηλφηαλ κε ειαηφκπινπο πνπ κε 3 ή 4 πέηξεο δηαθφξνπ δηακέηξνπ. Ρα ηειεπηαία ρξφληα ην ζπάζηκν (άιεζε) γίλεηαη κε κεηαιιηθνχο ζπαζηήξεο πνπ πεξηζηξέθνπλ ηνλ θαξπφ κε κεγάιε ηαρχηεηα κέζα ζ' έλα δηάηξεην ηχκπαλν. Θαηά ηελ άιεζε πξνζνρή απαηηείηαη ψζηε ε ζεξκνθξαζία ηεο πάζηαο λα κελ αλέβεη πάξα πνιχ θαη ν ζξπκκαηηζκφο ηνπ θαξπνχ λα κελ είλαη ππεξβνιηθφο γηαηί ηφηε κπνξεί λα γίλεη αηηία γηα πηθξή γεχζε ζην ειαηφιαδν. Ζ κάιαμε ηεο πάζηαο γίλεηαη ζε εηδηθνχο καιαθηήξεο ζηξνγγπινχο ή επηκήθεηο. Πεκαζία έρεη ηα ηνηρψκαηα ηνπο λα είλαη αλνμείδσηα θαη ε ζεξκνθξαζία ηεο πάζηαο απηήο λα κελ ππεξβαίλεη ηνπο 30ν C. Ζ κάιαμε πξέπεη λα δηαξθεί πεξίπνπ Ζ εμαγωγή ηνπ ειαηνιάδνπ απφ ηελ ειαηνδχκε πνπ κπνξεί λα γίλεη κε πίεζε ή θπγνθέληξεζε. Ζ πίεζε ππήξμε ν ηξφπνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηα παλάξραηα ρξφληα κέρξη πξφζθαηα. Ζ ηερλνινγία ησλ πηεζηεξίσλ πέξαζε πνιιά ζηάδηα. Απφ ηα μχιηλα ρεηξνθίλεηα πηεζηήξηα ηεο Οσκατθήο πεξηφδνπ πέξαζε ζηα κεηαιιηθά, πδξαπιηθά απηφκαηα πηεζηήξηα πνπ ήηαλ ν βαζηθφο ηξφπνο παξαιαβήο ηνπ ιαδηνχ κέρξη πξηλ 10 ρξφληα. Παλ κέζνδνο ε πίεζε έρεη πςειφ θφζηνο εξγαζίαο θαη κεηνλεθηεί γηαηί ιφγσ ησλ ειαηνζθπξίδσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί δελ κπνξεί λα απνηξέςεη ηελ παξακνλή κηθξψλ ηεκαρίσλ πάζηαο απφ ηελ κηα παξηίδα ζηελ άιιε πνπ ζπληεινχλ ζηελ αχμεζε ηεο νμχηεηαο. 39

41 Ζ θπγνθεληξηθή απνηειεί ηελ κέζνδν πνπ έρεη επηθξαηήζεη ηειεπηαηα θαη θπξηαξρεί θαηά πνζνζηφ παλσ απφ 99% ζην λεζί. Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηεί εηδηθνχο νξηδφληηνπο δηαρσξηζηήξεο (Decanters) ηα νπνία εμαζθαιίδνπλ ζπλζήθεο απη νκαηηζκνχ θαη πςειήο θαζαξηφηεηαο. Ρα Decanters απηά δηαθξίλνληαη ζε Decanters 3 Φάζεσλ πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ πάζηα ζε ηξεηο θάζεηο ιάδη, πγξά απφβιεηα (θαηζίγαξν) θαη ζηεξεά απφβιεηα (ππξήλα) κε πγξαζία 45% πεξηπνπ.. Κεηνλέθηεκα ησλ Decanters απηψλ είλαη ε παξαγσγή κεγάινπ φγθνπ απνβιήησλ (1:1 ζε ζρέζε κε ηνλ θαξπφ). Ρειεπηαία ρξεζηκνπνηνχληαη Decanters 2 Φάζεσλ πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ πάζηα ζε δπν θάζεηο, ιάδη θαη ζηεξεά απφβιεηα (ππξήλα) πνπ βέβαηα έρεη ην κεηνλέθηεκα φηη είλαη πνιχ πγξή (65% πγξαζία) θαη δχζθνια επεμεξγάδεηαη ζηα ππξελειαηνπξγεία γηα εμαγσγή ππξελειαίνπ. Υζηφζν πιενλεθηνχλ γηαηί παξάγνπλ πεξηνξηζκέλε πνζφηεηα πγξψλ απνβιήησλ (0,2:1) ζε ζρέζε κε ηνλ θαξπφ). Ρειεπηαία γίλεηαη πξνζπαζεηα λα εηζαρζνχλ άιινη ηχπνη ελδηάκεζνη πνπ παξάγνπλ ειαηνππξ ήλα κε κηα πεξηεθηηθφηεηα ζε πγξαζία ελδηάκεζε Ν δηαρωξηζκόο θαη ν θαζαξηζκφο ηνπ ειαηνιάδνπ γίλεηαη κε εηδηθνχο θαηαθφξπθνπο κεραληθνχο δηαρσξηζηήξεο πνπ απαιιάζζνπλ ην ιάδη απφ ην λεξφ θαη ηηο άιιεο μέλεο χιεο δηαπγάδνπλ ην ιάδη. (Καμπουράκης) 2.11.ι ΠΛΡΖΟΖΠΖ Ρν θπζηθφ θαη πνηνηηθψο θαιφ παξζέλν ειαηφιαδν αλ δηαηεξεζεί ζηηο ίδηεο θπζηθέο ζπλζήθεο πνπ έρεη φηαλ βξίζθεηαη κέζα ζηνλ πγηή θαξπφ δηαηεξείηαη αλαιινίσην γηα καθξφ ρξφλν. 40

42 Ρν ειαηφιαδν ππνβαζκίδεηαη φηαλ δέρεηαη ηελ επίδξαζε ηνπ θσηφο, ηνπ νμπγφλνπ θαη ησλ πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ. Γη' απηφ ζα πξέπεη λα δηαηεξείηαη ζε κέζα πνπ δελ επηηξέπνπλ λα κπεη αέξαο θαη ζε ρψξνπο πνπ δελ αλαπηχζζνληαη ζεξκνθξαζίεο κεγαιχηεξεο απφ 30νC. Ρν ειαηφιαδν ζε κεγάιεο πνζφηεηεο δηαηεξείηαη ζε κεγάιεο αλνμείδσηεο δεμακελέο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζε θαηάιιεια ζηεγαζκέλνπο ρψξνπο ψζηε λα πξνζηαηεχνληαη απφ ηηο πςειέο ζεξκνθξαζίεο. Πηηο δεμακελέο απηέο παξακέλεη θάπνην ρξφλν γηα λα απηνθαζαξηζηεί θαη λα δηαπγαζηεί κε θπζηθή θαζίδεζε. Ζ δηαθίλεζε ηνπ ειαηφιαδνπ ζην ιηαληθφ εκπ φξην θαη ε δηαηήξεζε ζηα ζπίηηα ησλ θαηαλαισηψλ πξέπεη λα γίλεηαη ζε κέζα πνπ δελ επηηξέπνπλ λα εηζρσξήζεη θσο θαη αέξαο. Γπάιηλεο θηάιεο κε ζθνηεηλφ ρξψκα ή αλνμείδσηα κεηαιιηθά δνρεία ζεσξνχληαη ηα θαιχηεξα. Νη δηαθαλείο πιαζηηθέο ε θαη γπάιηλεο θηάιεο π ξέπεη λα απνθεχγνληαη θαη φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη πξέπεη λα ηνπνζεηνχληαη κέζα ζε ραξηνθηβψηηα. Ζ ηνπνζέηεζε θαη παξακνλή γηα θάπνηεο κέξεο ηνπ ειαηφιαδνπ ζε δηαθαλή γπάιηλα δνρεία ζε εζηηαηφξηα ε θαη ζπίηηα κπνξεί λα αιινηψζεη ηα ραξαρηεξηζηηθά ηνπ θαη γη απηφ πξέπεη λ απνθεχγεηαη. (Καμποσράκης) 2.11.κ Ζ ΘΑΡΑΛΑΙΩΠΖ ΠΡΖΛ ΘΟΖΡΖ Νη Έιιελεο θαη θπξίσο νη Θξεηηθνί έρνληαο δηαπηζηψζεη ηηο πνιιέο επεξγεηηθέο ηδηφηεηεο ηνπ ιαδηνχ θαηαλαιψλνπλ απφ πνιχ παιηά θαη θαηά παξάδνζε κεγάιεο πνζφηεηεο. Ζ κέζε θαηαλάισζε ζε επίπεδν Διιάδαο πνπ είλαη ε πςειφηεξε ζηνλ θφζκν (Πρ. 2.)αλέξρεηαη ζε 20 kg/άηνκν ηνλ ρξφλν. Πηελ Θξήηε ε θαηά άηνκν θαηαλάισζε είλαη αθφκε πςειφηεξε θαη 41

43 θζάλεη ηα 25kg/άηνκν. Νη δείθηεο απηνί είλαη αξθεηά πςειφηεξνη απφ ηνπο αληίζηνηρνπο ζ' άιιεο ρψξεο αθφκα θαη ειαηνπαξαγσγηθέο. (Καμπουράκης) Ξεγή: 42

44 2.12 ΔΜΑΓΩΓΔΠ Απφ ηελ πνζφηεηα ησλ 150 ρ. η. ειαηνιάδνπ πνπ παξάγεηαη ζηελ Θξήηε θαηά κ.ν. ηνλ ρξφλν, έλα κηθξφ κφλν πνζνζηφ, πεξίπνπ 10 % θαηαλαιψλεηαη ζην λεζί απφ ηνπο κφληκνπο θαηνίθνπο ηνπ (πνπ είλαη πεξίπνπ 0,5 εθ.) θαη απφ ηνπο έιιελεο θαη μέλνπο ηνπξίζηεο (πεξίπνπ 3εθ/εηνο) πνπ επηζθέπηνληαη θάζε ρξφλν ην λεζί. Ρν ππφινηπν 90 % ηνπ ιαδηνχ ηεο Θξήηεο εμάγεηαη απφ ην λεζί είηε ζε δηάθνξεο άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο είηε θπξίσο ζε δηάθνξεο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ, ζπκβάιινληαο έηζη θαηά 30% πεξίπνπ ζην αθαζάξηζην εηήζην εηζφδεκα ησλ θαηνίθσλ ηνπ λεζηνχ. Έλα ζεκαληηθφ κέξνο (πεξίπνπ ην 90%) ησλ εμαγσγψλ ηνπ άξηζηεο πνηφηεηαο ΔΜΑΗΟΔΡΗΘΝ ΞΑΟΘΔΛΝ ειαηνιάδνπ ηεο Θξήηεο αγνξάδεηαη θάζε ρξφλν κε κνξθή ρχκα απφ Ηηαιηθέο θπξίσο Βηνκεραλίεο γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζαλ βειηησηηθφ ησλ δηαθφξσλ ηχπσλ "ειαηνιάδνπ" πνπ παξαζθεπάδνπλ. Ρν ππφινηπν 10% ησλ εμαγσγψλ θαηεπζχλεηαη ζηηο ΖΞΑ, ηνλ Θαλαδά, ηελ Ηαπσλία, ηελ Απζηξαιία, ηελ Γεξκαλία, ηελ Αγγιία, ηελ Γαιιία, ην Βέιγην, ηελ Νιιαλδία θαη δηάθνξεο άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο σο επί ην πιείζην ηππνπνηεκέλν απφ Ππλεηαηξηθέο ή Ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο Θξήηεο. (Καμπουράκης) α ΞΟΝΪΝΛΡΑ Δθηφο απφ ην ιάδη ην δέλδξν ηεο Διηάο, καο πξνζθέξεη θαη πνιιά άιια πξντφληα. 43

45 Νη θαξπνί ηεο ειηάο πνπ παξαζθεπάδνληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο αλάινγα κε ηελ πνηθηιία, ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ ζπκπιήξσκα ζην πξφγεπκα, ζηηο ζαιάηεο, αιια θαη ζε πνιιά θαγεηά θαη απνηεινχλ άξηζηε, γεπζηηθή θαη πγηεηλή ηξνθή. Πηελ Θξήηε είλαη γλσζηνί πνιινί ηξφπνη παξαδνζηαθήο παξαζθεπήο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα ζπίηηα γηα νηθνγελεηαθή ρξήζε ε ζε κηθξέο βηνηερλίεο γηα δηάζεζε ζην εκπ φξην. Νη πην γλσζηνί απφ απηνχο είλαη: Διηέο πξάζηλεο ζε άικε ε ηζαθηζηέο πνπ γίλνληαη κε θαξπνχο πνηθηιίαο Ρζνπλάηεο ε Κνπξαηνιηάο. Διηέο καύξεο παζηέο ε ζε άικε πνπ γίλνληαη απφ θαξπνχο ρνλδξφθαξπσλ πνηθηιηψλ (Θξνπκπνιηά Σνλδξνιηά, Ρζνπλάηε) ε θαξπνχο ηεο κηθξφθαξπεο θαη πιένλ δηαδεδνκέλεο ζηελ Θξήηε πνηθηιίαο Ιηαλνιηάο ε Θνξσλέτθεο. Ρν μχιν ηεο ειηάο ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηελ αξραηφηεηα ζαλ θαχζηκε χιε, γηα μπινδεζηέο ζηελ αξρηηεθηνληθή, γηα εκπφιηα ζηε ζχλδεζε θηφλσλ, γηα ζηεηιενχο αγξνηηθψλ θαη άιισλ εξ γαιείσλ, αιιά θαη γηα ηελ θαηαζθεπή μνάλσλ ζεψλ θαη άιισλ μχιηλσλ αγαικάησλ. Πήκεξα ην μύιν ηεο ειηάο απνηειεί πξψηε χιε γηα θαηαζθεπή επίπισλ αιιά θαη μπιφγιππησλ. Πηελ Θξήηε ππάξρνπλ αξθεηά άξηζηνη ηερλίηεο πνπ παξάγνπλ πξαγκαηηθά αξηζηνπξγήκαηα απφ ην μχιν ηεο ειηάο. Ρν ζθιεξφ αλζεθηηθφ θαη ζπγρξφλσο εμαηξεηηθφ ζε εκθάληζε μχιν ηεο Διηάο κε ηα πνιππνίθηια θπζηθά ζρήκαηα ηνπ απνηειεί εμαίξεηε πξψηε χιε γηα θαηαζθεπή ηξαπεδηψλ, θαξεθιψλ, θξεβαηηψλ αιιά θαη πνιιψλ άιισλ δηαθνζκεηηθψλ αληηθεηκέλσλ. 44

46 Ρα θύιια θαη ηα θιαδηά ηεο ειηάο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαλ γηα ζηξψκαηα ζηα παιηά ρξφληα, ρξεζηκνπνηνχληαη ζήκεξα γηα δσνηξνθή θαη θαχζηκε χιε. Ρα θχιια ηεο ειηάο πνπ αθαηξνχληαη απφ ηνλ θαξπφ ζηα ειαηνπξγεία ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ πξψηε χιε γηα παξαζθεπή (θνκπφζη) ιηπάζκαηνο θαηάιιεινπ γηα ηελ ιίπαλζε ησλ ειαηψλσλ πνπ πξννξίδνληαη γηα παξαγσγή βηνινγηθνχ ειαηνιάδνπ (Καμπουράκης). 45

47 Ξηλ.1. ΡΗΚΔΠ 1 ΠΡΖΛ ΘΟΖΡΖ Διαηφιαδν Έμηξα Ξαξζέλν 0.3 βαζκψλ ΔΞΗΣΔΗΟΖΠΔΗΠ (Ππλεηαηξηθέο ή Ηδηωηηθέο) Ρηκέο 1 Ιηαληθήο γηα Ξαξαγωγνύο Καΐνπ Καΐνπ Καΐνπ Καΐνπ Ηνπλ. 20 Ηνπλ. Aπμεζε 2 ή κείσζε Δ.Α.Π. ΘΓ.-ΘΗΠ. 3,60 3,50 3,30 3,00 3,00 πνθ Σ Θνιπκβαξ. Α.Π ΞΙΑΡΑΛΝ 4 ΘΝΙΚΒΑΟΗ 3,50 Α.Δ ,60 3,50 3,25 3,25 3,00 3,00 Α.Β.Δ.Α Σ Δ.Α.Π ΚΙΝΞΝΡΑΚΝ Δ.Α.Π. ΟΔΘΚΛΝ 3, , , , , , Σ Δ.Α.Π. 3,64 3,50 3,50 3,37 3,08 - ΖΟΑΘΙΔΗΝ ,1% 46

48 Δ.Α.Π. ΞΔΕΩΛ 3, , , ,0% Λ. ΑΔΟΑΘΖΠ ΠΖΡΔΗΑ Ρηκέο 1 Σνλδξηθήο γηα Δκπφξνπο (Βπηία) ΘΞΟΗΥΡΑΘΖΠ 3,58 3,02 ΠΘΝΙΝΓΖΠ Α.Δ ΞΑΞΑΓΝΓΗΥΟΘΖΠ ΑΔΒΔ 3, ,2% 1 Νη αλαγξαθόκελεο ηηκέο αθνξνύλ πιεξωκή κεηξεηνίο (κε θόθθηλα ζε επξω θαη κε καύξα ζε δξρ). 2 Αύμεζε ή κείωζε ηνηο % ζε ζρέζε κε ηελ ηηκή ηεο πξνεγνύκελεο εκεξνκελίαο, Σ = θακηά κεηαβνιή 3 = Γελ αγνξάδεη ή δελ απαληά 4 Ζ ηηκή αλαθέξεηαη ζηνπο παξαγωγνύο πνπ ειαηνπνίεζαλ ζηνλ Α.Π Ξιαηάλνπ 47

49 Ξηλ.2. ΡΗΚΔΠ ΠΡΖΛ ΗΡΑΙΗΑ Κέζεο Δβδνκαδηαίεο Ρηκέο 1 Σνλδξηθήο ζηελ Ηηαιία γηα Έμηξα, ΞΝΞ, ΞΓΔ, Βηνινγηθά ΣΩΟΑ -ΡΝΞΝΠ ΞΟΝΔΙΔΠΖΠ Καί. Mαί. ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ Mαί Καί. 29 Καί. 4 Ηνπλ Ηνπλ. Aπμεζε 2 ή κείσζε ΔΙΑΗΝΙΑ ΗΡΑΙΗΑΠ ΔΜΡΟΑ Bari 4, , , , , , ,4% 0,3 ν Foggia 4, , , , , , ,0% ΞΝΞ ΞΓΔ Brisighella 20,85 20,85 20,85 20,85 20,85 20,85 Σ L.Lombardi 15,65 15,65 15,65 15,65 15,65 15,65 Σ Garda 13,50 13,50 13,50 13,50 13,50 13,50 Σ Trapani ΒΗΝΙΝ- 4,35 4,35 4,35 4,35 4,35 4,35 Σ ΓΗΘΑ Militello 4,60 4,60 4,60 4,60 4,60 4,60 Σ ΔΙΑΗΝΙΑ ΗΠΞΑΛΗΑΠ Jaen 3, , , , , , ,3% ΔΜΡΟΑ Borgas 3, , , , , , Σ 0,3 ν 3,53 Toledo 1203 ΔΙΑΗΝΙΑ ΔΙΙΑΠ 3, , , , , Σ ΔΣΡΟΑ Θξήηε 3, , , , , , ,0% 0,3 ν 1 Θαιακάηα 3, , , , , , ,0%

50 Ξηλ.3. ΡΗΚΔΠ ΠΡΖΛ ΗΠΞΑΛΗΑ Κέζεο εβδνκαδηαίεο ηηκέο 1 ρνλδξηθήο ζηελ Αλδαινπζία 31 ΞΝΗΝΡΗΘΖ Καί ΘΑΡΖΓΝΟΗΑ Καΐνπ Καΐνπ Καΐνπ Καΐνπ 6 Ηνπλ. ΔΙΑΗΝΙΑΓΝ Ηνπλ. Aπμεζε ή Ηνπλ. κείσζε ΔΜΡΟΑ ΞΑΟΘΔΛΝ 3,42 3,24 3,21 3,08 3,06 3,07 3,05 +1,0% (Νμύη. < ,8 ν ) ΞΑΟΘΔΛΝ 3,32 3,23 2,97 2,89 2,92 2,90 2,98 +2,7% (Νμύη. < 2 ν ) LAMPANTE (Κεηνλεθηηθό ή Νμύη. > 3, , , , , , , ,0% 2 0 ) 1 Ρηκέο γηα κεγάιεο πνζόηεηεο (ρνλδξηθή) θπξίωο από ειαηνπξγεία (κε θόθθηλα ζε επξω, κε καύξα ζε δξρ). 2 Αύμεζε ή κείωζε ηνηο % ζε ζρέζε κε ηελ ηηκή ηεο πξνεγνύκελεο εκεξνκελίαο, Σ = θακηά κεηαβνιή 3 =Γελ έγηλαλ 49