ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ. Θέμα πτυχιακής εργασίας: Υποβληθείσα στον καθηγητή

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Τρόποι μείωσης του Ελληνικού Δημοσίου χρέους και οι συνέπειες τους Υποβληθείσα στον καθηγητή Ζουμπουλίδη Βασίλειο από τους σπουδαστές ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΙΑ Έναρξη: 20/10/2012 Παράδοση: 06/03/2013 Καβάλα 2013

2 ΠΕΡΙΟΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΧΡΕΟΣ-ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΥΣ Η έννοια του δημοσίου χρέους Βασικές διακρίσεις του δημοσίου χρέους... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 2.1 Περίοδος Οθωμανικής κυριαρχίας - Περίοδος Δικτατορίας Περίοδος ένταξης στην Ε.Ο.Κ. - Ε.Ε έως μνημόνιο Μνημόνιο έως haircut...18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ Μείωση του ελληνικού δημοσίου χρέους με κούρεμα (haircut) Μονομερής διαγραφή του ελληνικού δημοσίου χρέους ( δόγμα Calvo) Παραδείγματα αντιμετώπισης του δημοσίου χρέους από άλλες χώρες (Γερμανία, Αργεντινή, Ισλανδία, Ουρουγουάη) Έξοδος της Ελλάδας από Ε.Ε Επιστροφή στη δραχμή αλλά εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης Έξοδος από την κρίση ( Μέσα στην Ευρωζώνη) Ένα εναλλακτικό πλαίσιο οικονομικής πολιτικής για το μέλλον Τα δεκατρία αρχικά βήματα για τη νέα οικονομία ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ελλάδα είναι μια ανεπτυγμένη χώρα με πολύ υψηλό επίπεδο διαβίωσης. Κατατάσσεται στην 22η θέση στον κόσμο το 2010 και στην 22η θέση στον δείκτη του «The Economist» το 2005 για την ποιότητα ζωής παγκοσμίως. Το 2008 τα στοιχεία του Euro stat έδειξαν πως το Α.Ε.Π. της Ελλάδας βασίζεται κυρίως στον τουρισμό, τη ναυτιλία, τη βιομηχανική παραγωγή τροφίμων, την επεξεργασία καπνού, την υφαντουργία, και τις μονάδες πετρελαίου. Η μεγέθυνση του Α.Ε.Π. της Ελλάδας από το 1990 είναι κατά μέσο όρο υψηλότερη από αυτόν του μέσου όρου των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών. Το υψηλότερο δημόσιο χρέος στην Ευρώπη εμφάνισε η Ελλάδα στο δεύτερο τρίμηνο του 2012, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Euro stat. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την κοινοτική στατιστική υπηρεσία, το ελληνικό χρέος αυξήθηκε στο 150,5% του ΑΕΠ από 136,9% που ήταν στο πρώτο τρίμηνο του έτους. Μετά την Ελλάδα, τα υψηλότερα χρέη ως ποσοστά του ΑΕΠ καταγράφονται στην Ιταλία (126,1%), την Πορτογαλία (117,5%) και την Ιρλανδία (111,5%). Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφονται στην Εσθονία (7,3%), την Βουλγαρία (16,5%) και το Λουξεμβούργο (20,9%). Στην Ευρωζώνη, το χρέος ανήλθε στο 90% του ΑΕΠ από 88,2% που ήταν στο πρώτο τρίμηνο, ενώ στην Ε.Ε. ( 27 κράτη), αυξήθηκε σε 84,9% από 83,5%. Συγκριτικά με το δεύτερο τρίμηνο του 2011, το χρέος αυξήθηκε τόσο στην Ευρωζώνη ( από 87,1% σε 90%) όσο και στην Ε.Ε. (από 81,4% σε 84,9%). Κατά συνέπεια όσο αυξάνεται το δημόσιο χρέος της Ελλάδος, δεν θα επηρεαστεί μόνο η Ελλάδα αλλά και η Ε.Ε. ( news 247, 2012) Η εργασία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι προσεγγίζει το δημόσιο χρέος και του τρόπους απομείωσης του τα οποία συντελούν άμεσα στη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής, της οικονομικής, και της πολιτικοκοινωνικής βιωσιμότητας των Ελλήνων και κατ επέκταση των άλλων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιλογή του ερευνητικού πεδίου, έγινε αρχικά λόγο της επικαιρότητας του και της καθοριστικής του σημασίας για το μέλλον των Ελλήνων και κατ επέκταση των υπόλοιπων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιάσει

4 αρκετούς από τους λόγους για τους οποίους αυξήθηκε το δημόσιο χρέος και μάλιστα σε σημείο που χρειάστηκε η επέμβαση του haircut για τη μείωση του, καθώς και άλλους τρόπους απομείωσης του. Οι βασικότεροι στόχοι της παρούσας εργασίας είναι: Ο προσδιορισμός της έννοιας του δημοσίου χρέους Παρουσίαση της διαχρονικής εξέλιξης του δημοσίου χρέους Τρόποι μείωσης του Ελληνικού Δημοσίου χρέους και οι συνέπειες τους στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες χώρες τις Ευρωζώνης Έρευνα σχετικά με τους τρόπους μείωσης του Δημοσίου Χρέους Για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων, χρησιμοποιήθηκε η εκτενής χρήση του διαδικτύου και βιβλιογραφική έρευνα που συμπεριέλαβε αναζήτηση σε βιβλία που σχετίζονται με την οικονομία, οικονομικές εφημερίδες αλλά και βιβλία διάφορων καθηγητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διότι το θέμα είναι επίκαιρο και υπάρχει άμεση κάλυψη. Οι στόχοι της συγκεκριμένης εργασίας φαίνονται καθαρά μέσα από την παρουσίαση των κεφαλαίων της. Το πρώτο, αναφέρεται στην ανάλυση του δημοσίου χρέους, ενώ το δεύτερο, εξετάζει τη διαχρονική εξέλιξη του δημοσίου χρέους.το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τους τρόπους μείωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους και τις συνέπειες τους στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Το τέταρτο κεφάλαιο (προσάρτημα) περιλαμβάνει την έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του θέματος και την εξαγωγή των στατιστικών αποτελεσμάτων. Τέλος της εργασίας, προβάλλονται τα συμπεράσματα που αποτελούν σύνοψη και κριτική θεώρηση αυτών που προηγήθηκαν. ~ 4 ~

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ 1.1 Η έννοια του δημοσίου χρέους Το δημόσιο χρέος ορίζεται ως η ονομαστική άξια του συνόλου των ακαθάριστων υποχρεώσεων της γενικής κυβέρνησης, στο τέλος του έτους (εξαιρούνται τα χρηματοοικονομικά στοιχεία του ενεργητικού που βρίσκονται στην κατοχή της γενικής κυβέρνησης). Στην πραγματικότητα, είναι η επέκταση των προσωπικών χρεών, δεδομένου ότι τα άτομα αποτελούν την ροή εσόδων για την κυβέρνηση. Το δημόσιο χρέος συσσωρεύεται με τον καιρό, όταν η κυβέρνηση ξοδεύει περισσότερα χρήματα από ό, τι εισπράττει σε φορολογία. Επίσης κατέχεται από οποιοδήποτε διοικητικό επίπεδο (κεντρική κυβέρνηση, ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δημοτική η τοπική). Οι κυβερνήσεις για να καλύψουν το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα (η διαφορά μεταξύ των εσόδων και των δαπανών της κυβέρνησης) δανείζονται από την έκδοση κινητών αξιών, κρατικά χρεόγραφα και γραμμάτια. Οι χώρες που είναι φερέγγυες δανείζονται από υπερεθνικά όργανα. Όπως με όλα τα χρέη, έτσι και στο δημόσιο χρέος που προκαθορίζεται μπορεί να αθετηθεί. Στην περίπτωση των εθνών που αθετούν το χρέος τους, τα πράγματα γίνονται περίπλοκα. Οι υπερεθνικές οργανώσεις, και κυρίως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, έχουν μεγάλη δύναμη που τους χορήγησε η διεθνής κοινότητα για να εξασφαλίσουν ότι τα έθνη δεν θα αθετήσουν το χρέος τους, και για να πάρουν τον έλεγχο διάφορων οικονομικών ζητημάτων. 1.2 Βασικές διακρίσεις του δημοσίου χρέους. 1)Καθαρό και ακαθάριστο δημόσιο χρέος Το ακαθάριστο χρέος περιλαμβάνει το σύνολο των υποχρεώσεων του δημοσίου. Η έννοια του είναι βασική γιατί σχετίζεται άμεσα με το ύψος των δαπανών εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους (κυρίως χρεολύσια και τόκοι), οι οποίες αποτελούν μια από τις βασικότερες πτυχές του προβλήματος του δημόσιου χρέους. Το καθαρό χρέος προκύπτει από την αφαίρεση των διαθεσίμων, των ρευστών και καταθέσεων όψεως - προθεσμίας, των δημόσιων επιχειρήσεων και οργανισμών από το ακαθάριστο χρέος. 5

6 2) Εσωτερικό και εξωτερικό δημόσιο χρέος Ανάλογα με την προέλευση του, το δημόσιο χρέος διακρίνεται σε εσωτερικό, έναντι δανειστών στο εσωτερικό της χώρας και εξωτερικό, οφειλόμενο σε ξένους δανειστές. Εξωτερικό δημόσιο χρέος. Το εξωτερικό χρέος είναι το συνολικό χρέος μιας χώρας που οφείλεται σε ξένους πιστωτές. Οι οφειλέτες μπορεί να είναι η κυβέρνηση, επιχειρήσεις ή νοικοκυριά. Επίσης περιλαμβάνει χρήματα που οφείλονται σε ιδιωτικές τράπεζες, άλλες κυβερνήσεις, ή τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και Παγκόσμια Τράπεζα. Πολλές χώρες έχουν υψηλό εξωτερικό χρέος, με τις Ηνωμένες Πολιτείες συνήθως στην κορυφή της λίστας, ωστόσο οι χώρες με ισχυρή οικονομία μπορούν να διαχειριστούν το χρέος χωρίς να συντρέξει κανένας κίνδυνος. Σε αντίθεση, τα έθνη που έχουν αδύναμη οικονομία δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που δημιουργούνται από το ύψος του χρέους θέτοντας σε κίνδυνο την οικονομία τους. Συνήθως, το ξένο χρέος είναι υπό μορφή συναλλάγματος. Όλα τα ποσά που καταβάλλονται για τον τόκο, τις αμοιβές και άλλες δαπάνες που αφορούν το χρέος είναι επίσης σε αυτό το νόμισμα. Για τις χώρες με τα ισχυρά νομίσματα, αυτό δεν δημιουργεί σημαντική απειλή δεδομένου ότι θα είναι σε θέση να εξάγουν επιτυχώς αγαθά και υπηρεσίες ούτος ώστε να κερδηθούν τα χρήματα που απαιτούνται για να ξεπληρώσει το χρέος. Ωστόσο μερικά κράτη έχουν αδύναμη οικονομία, που συνοδεύεται συχνά από μια πτώση στις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το χρέος να θεωρείται μη βιώσιμο, αφού δεν μπορούν να παρέχουν αρκετά αγαθά και υπηρεσίες για να καρπωθούν τα κεφάλαια που χρειάζονται για να εξοφλήσουν το χρέος. Η αύξηση στο εξωτερικό χρέος προκαλεί ανησυχία σε μερικές χώρες. Μερικά έθνη έχουν τόσο υψηλά ποσοστά χρέους, όπου είναι αναγκαία η διαπραγμάτευση πτώχευσης και χρέους για να αντιμετωπίσει το ζήτημα που δεν μπορεί να ξεπληρώσει το χρέος υπό τους καθιερωμένους όρους. Το μεγάλο εξωτερικό χρέος για μερικές χώρες θεωρείτε ότι είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στην οικονομική κρίση που άρχισε στις αρχές του 2000 σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ελλάδα. Οι κυβερνήσεις παρακολουθούν το ξένο χρέος τους και εντεταλμένα όργανα τους παρακολουθούν με προσοχή το συνήθως γνωστό χρέος άλλων εθνών. Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να είναι σημαντικές κατά την απόφαση σχετικά με τη συμμετοχή στο δανεισμό, τις εμπορικές συμφωνίες, τα προγράμματα παραγραφής χρέους, και άλλες οικονομικές δραστηριότητες. 6

7 Εσωτερικό δημόσιο χρέος. Το εσωτερικό χρέος είναι μια κατηγορία εθνικού χρέους που έχει να κάνει με τα χρήματα που οφείλονται από την κυβέρνηση στους δανειστές που εδρεύουν στην ίδια χώρα. Το χρέος περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις της εθνικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων που δανείζονται για την εκτύπωση πρόσθετου νομίσματος. Ενώ πολλά έθνη έχουν κάποιο εσωτερικό χρέος, γίνεται προσπάθεια να εξισορροπήσουν αυτό το τμήμα του συνολικού χρέους με τις υποχρεώσεις που οφείλονται στους δανειστές έξω από τη χώρα. Υπάρχουν οφέλη για το εσωτερικό χρέος από την έκδοση περισσότερου νομίσματος Υπάρχουν οφέλη για το εσωτερικό χρέος από την έκδοση περισσότερου νομίσματος για την κυβέρνηση. Λαμβάνοντας υπόψη βασικές θεωρίες της μακροοικονομίας, που συμβαδίζουν με αυτήν την στρατηγική μπορεί να επιτρέψει στην κυβέρνηση τουλάχιστον να αποφύγει μερικώς την αύξηση στον πληθωρισμό που είναι πιθανό να συμβεί όταν τυπώνεται περισσότερο χρήμα και αποδεσμεύεται στην κυκλοφορία. Επιπλέον, το εσωτερικό χρέος που υφίσταται δεν είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί για την αγορά των αγαθών και των υπηρεσιών. Μια στρατηγική είναι να δανειστούν χρήματα από ιδιώτες δανειστές και να το χρησιμοποιήσουν ως μέσο για τη δημιουργία κινητών αξιών που μπορούν στη συνέχεια να αγοραστούν από επενδυτές. Η κυβέρνηση είναι έπειτα ικανή να παράγει τα κεφάλαια από τις αγορές με σκοπό να εξαλείψει με την πάροδο του χρόνου το χρέος, χρησιμοποιώντας αυτήν την διαδικασία θα επιτρέψει στους επενδυτές να τονώσουν την οικονομία. Ενώ υπάρχουν θετικές πτυχές της μεταφοράς ενός ορισμένου ποσού εσωτερικού χρέους, τα έθνη τείνουν να ελέγξουν τη δραστηριότητα αυτή με προσοχή. Εάν αυξηθεί το χρέος πέρα από ένα ορισμένο σημείο, λαμβάνουν συνήθως μέτρα για να αποκαταστήσουν την ισορροπία μεταξύ του εξωτερικού και εσωτερικού χρέους, συνήθως αυτό πραγματοποιείται με την τακτοποίηση των υποχρεώσεων και τη μείωση του γενικού χρέους της χώρας. Κάτι τέτοιο τελικά βοηθά στο να διατηρηθεί η οικονομία σταθερή, ενώ επίσης προστατεύει την αξία του νομίσματος της χώρας στην ελεύθερη αγορά. 3) Απεχθές χρέος Σύμφωνα με τον Καθηγητή Sack, (1927) ο οποίος διατύπωσε για πρώτη φορά την έννοια του απεχθούς χρέους στο Παρίσι, για να ορίσουμε ένα χρέος ως απεχθές πρέπει να υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις: ~ 7

8 Τα δάνεια να συμφωνήθηκαν χωρίς τη συγκατάθεση των πολιτών. Τα ποσά που εισέρευσαν από τα δάνεια να σπαταλήθηκαν με τρόπο που αντιβαίνει στα συμφέροντα και τις ανάγκες του έθνους. Ο πιστωτής να ήταν ενήμερος γι αυτή την κατάσταση Απεχθές χρέος είναι μια θεωρία στο διεθνές δίκαιο, σύμφωνα με την οποία ορίζεται ότι είναι το χρέος που συνάπτει ένα δικτατορικό καθεστώς, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το πραγματικό συμφέρον του λαού. Το καθεστώς που δημιούργησε το χρέος έχει την αποκλειστική ευθύνη για την αποπληρωμή του. Δηλαδή, αν αυτό χάσει την εξουσία το χρέος ακυρώνεται αυτόματα και το εκάστοτε καθεστώς που ακολουθεί δεν οφείλει να το πληρώσει. Στο διεθνές δίκαιο το απεχθές χρέος αποτελεί εξαίρεση από τον γενικό κανόνα συμφώνα με τον οποίο, οι υποχρεώσεις ενός κράτους έχουν ισχύ και μετά την αλλαγή του καθεστώτος. Σε αντίθεση, στο απεχθές χρέος οι δανειστές μπορούν να έχουν απαιτήσεις μόνο από τα πρόσωπα που είχαν εξουσία στη κυβέρνηση του διδακτορικού καθεστώτος. Σήμερα το πεδίο εφαρμογής του απεχθούς χρέους έχει διευρυνθεί σε σχέση με την διατύπωση που είχε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Αρκετοί νομικοί υποστηρίζουν ότι αν συντεθεί χρέος ενάντια στα συμφέροντα του λαού και χωρίς σεβασμό στους δημοκρατικούς κανόνες τότε μπορεί να χαρακτηριστεί ως απεχθές. Ο διακανονισμός για την τακτοποίηση του απεχθούς χρέους πραγματοποιείται από τις χώρες που αφορά. Αυτό γίνεται επειδή δεν υπάρχει κάποιο διεθνές σύστημα ώστε να διεκπεραιώνει αυτά τα θέματα. Όμως, σε περίπτωση που συμφωνήσουν οι χώρες μπορεί να παρέμβει ο ΟΗΕ και να τις βοηθήσει στις διαπραγματεύσεις. (Καραβίτης,2008) 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ 2.1 Περίοδος Οθωμανικής κυριαρχίας - Περίοδος Δικτατορίας Από το 1824 μέχρι το 1898 η Ελλάδα που ήταν υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο είχε πάρει 10 δάνεια συνολικού ποσού 920 εκ. γαλλικών φράγκων από τα οποία τα 270εκ. γαλλικών φράγκων ήταν έξοδα-κρατήσεις μεσαζόντων και τραπεζών. Τα υπόλοιπα διατέθηκαν για αμοιβές αγωνιστών, έξοδα αντιβασιλείας, για την οργάνωση του Βαβαρικού στρατού, για την αποζημίωση στην Τουρκία, για τον Άτυχο πόλεμο του 1897 και λίγα για επενδύσεις στην περίοδο του Χαρίλαου Τρικούπη(σιδηρόδρομοι, οδικό δίκτυο, κ.τ.λ.).(τσιπλάκος, 2010). Κατά το έτος 1825 η τότε κυβέρνηση κήρυξε την πρώτη πτώχευση-χρεοκοπία, έτσι τον Απρίλιο του 1826 που ανέλαβε την κυβέρνηση ο Ανδρέας Ζαΐμης, στο ταμείο υπήρχαν 16 γρόσια, ούτε καν μια λίρα. Τότε για πρώτη φορά η Ελλάς ονομάζεται Ψωροκώσταινα. Έπειτα το έτος 1832 στο δημόσιο ταμείο υπήρχαν δραχμές και από αυτά τα χρήματα έπρεπε να καλυφθούν τα ελλείμματα του και η εξυπηρέτηση του δανείου το ποσό του οποίου ανερχόταν στα δραχμές. Στο τέλος του 1859 η Ελλάδα έναντι του δανείου χρωστούσε υπερτριπλάσια των όσων λογιστικά είχε επωφεληθεί από το δάνειο. Στη συνέχεια η Ρωσία για πολιτικούς λόγους απαίτησε την άμεση καταβολή των τοκοχρεολυσίων των πρώτων 2 δόσεων του 1833 και την επιστροφή των προκαταβολών της 3ης δόσης. Με αυτά συμφώνησαν οι άλλες μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία - Γ αλλία) αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Όθωνας να αναγκαστεί να καταφύγει σε αντιλαϊκά μέτρα δηλαδή σταμάτησε την εκτέλεση έργων, ανέστειλε την καταβολή μισθών και απείλησε πολλούς. Η κάθε μια εγγυήτρια δύναμη εγγυήθηκε για το 1/3 του δανείου με μια διαφορά, την τρίτη δόση η οποία ήταν 20 εκ. γαλλικά φράγκα δεν καταβλήθηκε ποτέ στη χώρα μας. Δηλαδή ο Όθωνας πήρε από τις δύο προηγούμενες δόσεις, σύνολο 20. εκ γαλ. Φράγκα, οι Έλληνες δε τα είδαν στις τσέπες τους μιας και το 57% κατακρατήθηκε από την δανειοδότρια τράπεζα κατακρατήθηκε στο εξωτερικό, ενώ το υπόλοιπο σπαταλήθηκε από την αντιβασιλεία κυρίως σε έξοδα του Βαυαρικού στρατού. Τελικά η καθαρή εισροή, από το δάνειο, για την Ελλάδα ήταν μόλις 14,2%. Στο τέλος του 1859 η Ελλάδα έναντι του δανείου χρωστούσε υπερτριπλάσια των όσων λογιστικά είχε επωφεληθεί από το δάνειο. Έτσι το 1843 είχαμε την δεύτερη πτώχευση- χρεοκοπία.(ανδρεάδης,2012) 9

10 Η Τρικουπική περίοδος Στην συνέχεια το 1880 αναλαμβάνει την κυβέρνηση ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο οποίος μείωσε τον αριθμό των βουλευτών σε 150 μειώνοντας το κόστος διοίκησης. Την περίοδο του ελληνικού βασιλείου στον Τρικούπη χρεώνεται το 58,4% του εξωτερικού δανεισμού, με 450 εκ. γαλλικά φράγκα. Ακόμη για την χρηματοδότηση των έργων πήρε 2 μεγάλα δάνεια και επέβαλλε φορολογία στον καπνό και το κρασί. Επίσης επέβαλλε φόρο επί των οικοδομών παίρνοντας τρίτο δάνειο για την χρηματοδότηση των έργων τα οποία ήταν: Ίδρυση τεχνικών σχολών Κατασκευή σιδηροδρομικού και οδικού δικτύου Η αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας Η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου Όλα αυτά είχαν την εκβιομηχάνιση της χώρας. Έτσι το 1893 εξαιτίας της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας ο Χαρίλαος Τρικούπης κήρυξε την τρίτη πτώχευση με την χαρακτηριστική φράση «Δυστυχώς επτοχεύσαμεν». Αυτή η πτώχευση- χρεοκοπία σήμαινε τον κλονισμό της δραχμής και το ολοκληρωτικό μαρασμό της ελληνικής Οικονομίας. Η κρίση αντιμετωπίστηκε με την υποτίμηση της δραχμής στην μισή της αξία.(ιστορία γ' λυκείου, 2011). Έτσι μέχρι το 1897, ο συνολικός δανεισμός μας έφθασε όπως είπαμε στα 770 εκ. γαλλικά φράγκα, από τα οποία πήραμε μόλις τα 389 εκ. γαλλικά φράγκα δηλαδή μόλις το 50,5%. Με την συνηθισμένη τακτική δηλαδή, υπογράψαμε στους τοκογλύφους «γραμμάτια» και όμως πήραμε μόλις τα μισά. Μετά τον θάνατο του Χαρίλαου Τρικούπη ανέλαβε την κυβέρνηση ο Δηληγίαννης ο οποίος το 1897 κήρυξε τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο ο οποίος ήταν καταστροφικός. Η κατάσταση για την Ελλάδα γινόταν όλο και πιο συγκεχυμένη εξαιτίας των αντικρουόμενων συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων και των πιέσεων που ασκούσαν οι ομολογιούχοι. Έτσι η χώρα βγήκε από τον πόλεμο νικημένη και ταπεινωμένη. (Ανδρεάδης,2012) Με αποτέλεσμα το 1898 να τεθεί η χώρα υπό τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο και ταυτόχρονα να της παραχωρηθεί δάνειο ύψους εκ γαλλικών φράγκων. Από αυτό το 62% καταβλήθηκε ως αποζημίωση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το 15%χρησιμοποιήθηκε για 10

11 κάλυψη των ελλειμμάτων, το 20% στο κυμαινόμενο χρέος και το 3% στα έξοδα έκδοσης του δανείου.(αλιαδάκης, 2009). Ως το 1914 υπάρχει μια περίοδος στην οποία αναπτύσσεται ο ιδιωτικός τομέας στην Ελλάδα και υποχωρεί ο κρατικός. Την ίδια αυτή εποχή η Αθήνα αντιμετωπίζει τον Μακεδονικό αγώνα και από το 1912 τους Βαλκανικούς. Την περίοδο αυτή συνομολογήθηκαν τέσσερα εξωτερικά δάνεια, συνολικά 521εκ. γαλλικά φράγκα. Τα δύο πρώτα (76εκ.γαλλικά φράγκα) μέχρι το 1910 και το τέταρτο 335εκ. γαλλικά φράγκα το Η δανειακή πρόσοδος χρησιμοποιήθηκε υπέρ της εξυπηρέτησης των ήδη υπαρχόντων εξωτερικών δανείων, υπέρ της διεξαγωγής των Βαλκανικών πολέμων και στην ενσωμάτωση των νέων περιοχών που προέκυψαν μετά τους Βαλκανικούς. Δηλαδή, τα νέα δάνεια ξεπλήρωναν τα παλαιά. Βαλκανικοί και Παγκόσμιοι Πόλεμοι Το έτος έγινε ο Α και ο Β Βαλκανικός Πόλεμος με την στήριξη της Αντάντ και η Ελλάδα ενσωμάτωσε την Ήπειρο, την Μακεδονία και την Θράκη επί πρωθυπουργίας Ελευθέριου Βενιζέλου. Η Ελλάδα είχε λάβει από την Αντάντ όχι μόνο στρατιωτική αλλά και οικονομική βοήθεια σε δάνεια που αύξησαν το χρέος της Ελλάδας. Από το 1915 ως το 1923 η Ελλάδα του διχασμού βρίσκεται εν μέσω του Α Παγκοσμίου Πολέμου και στη συνέχεια θα βιώσει τη Μικρασιατική καταστροφή και να βρεθεί με τους πρόσφυγες απ αυτήν. Εδώ αρχίζουν και τα πραγματικα δανειακά προβλήματα. Η οικονομική πορεία διαρθρώνεται από τις μεγάλες, έκτακτες πολεμικές δαπάνες περίπου 6,2 δισ. δρχ., ενώ σε έξαρση βρίσκεται και ο εσωτερικός δανεισμός. Ενώ η χώρα στην ουσία δεν μπορούσε να δανειστεί, και ουδείς γνώριζε το παραμικρό στο Κοινοβούλιο, ξαφνικά όλοι άρχισαν να μιλούν για δύο μυστικά δάνεια και μάλιστα μεγάλα! Ένα το 1915 και ένα το 1916, ισόποσα από 40 εκ μάρκα έκαστο. Τα 80 εκ μάρκα αυτά δεν είχαν εγγραφεί πουθενά. Η Κυβέρνηση Σκουλούδη τα κράτησε εντελώς μυστικά, ακόμα και από τη Βουλή και δεν τα ανέγραψε πουθενά. Η υπόθεση έφτασε το 1918 στο ανώτατο ειδικό δικαστήριο στο οποίο ο Σκουλούδης θα υποστηρίξει ότι κρατήθηκε μυστικό για να μην φανεί ως ένδειξη γερμανοφιλίας. Κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί σε κανένα συντεταγμένο κράτος παρά μόνο σε Αφρικανικές Δημοκρατίες όπου οι Φύλαρχοι είχαν την κυριαρχία. 11

12 Μετά το τέλος του Βαλκανικού Πολέμου και του Α Παγκοσμίου Πολέμου προστέθηκαν στην ελληνική επικράτεια και στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων αντίστοιχα. Στην συνέχεις μετά το τέλος της Μικρασιατικής καταστροφής εφαρμόζεται η αγροτική μεταρρύθμιση με αποτέλεσμα να μοιρασθούν στρέμματα σε οικογένειες προσφύγων και στρέμματα σε αγροτικές οικογένειες της παλιάς Ελλάδας. Ως συνέπεια όλων αυτών ήταν η δημιουργία της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος το Έτσι μέχρι το 1932 είχαμε φτάσει να έχουμε πληρώσει εκ γαλλικά φράγκα, περισσότερα από ότι είχαμε πάρει και χρωστούσαμε ακόμα εκ γαλλικά φράγκα.και έτσι η τελευταία πτώχευση της Ελλάδας έρχεται το 1932 με την κήρυξη της παύσης των πληρωμών της κυβέρνησης του Βενιζέλου. Έπειτα από το 1932 μέχρι το1945 δεν είχαμε εξωτερικό δανεισμό, ενώ είχε παγώσει η αποπληρωμή των παλαιών δανείων λόγο της παγκόσμιας κρίσης του πολέμου. Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα κατακτήθηκε από την Γερμανία. Κατά την κατοχή η υποτίμηση της δραχμής ήταν εμφανής ακόμα και στις πιο μικρές καθημερινές συναλλαγές. Οι Γερμανοί εφάρμοσαν στην Ελλάδα ένα σύστημα απόσπασης του πλούτου από την αγορά το οποίο στηριζόταν καθαρά στην εξαπάτηση. Μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου πρωτο μέλημα της χώρας είναι η ανασυγκρότησή της από την κατοχική καταστροφή. Έπειτα ξεκινάει ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο οποίος θα διαρκέσει περίπου τρία χρόνια από το 1946 έως το 1949 και θα προκαλέσει στην χώρα πολιτική αλλά και κοινωνική πόλωση. Το τεταμένο πολιτικό και κοινωνικό κλίμα προκαλεί δύσκολες οικονομικές συνθήκες λόγω της έλλειψης της εσωτερικής ασφάλειας. Αποτέλεσμα όλων αυτών των προβλημάτων ήταν η ένταξη της Ελλάδας στο σχέδιο Μάρσαλ, τα κονδύλια όμως δεν μπόρεσαν να επιφέρουν οικονομική ανάπτυξη καθώς ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων χρησιμοποιήθηκε για τις ένοπλες δυνάμεις στον Εμφύλιο Πόλεμο. Αξίζει να αναφέρουμε πως ο Εμφύλιος Πόλεμος σημάδεψε την μετέπειτα οικονομική πορεία της χώρας, διότι το δημόσιο χρέος συντίθεται από το προπολεμικό και το μεταπολεμικό. Από την δεκαετία όμως του 1950 παρατηρείται στον κλάδο της οικονομίας μεγάλα βήματα ανάπτυξης από τους τότε καταξιωμένους πολιτικούς της χώρας τον Κωνσταντίνο Καραμανλή 12

13 και τον Γεώργιο Παπανδρέου. Κατά την περίοδο του 1946 μέχρι την περίοδο του 1967 η οποία ήταν από τις δυσκολότερες περιόδους της χώρας μας, η Ελλάδα θα συνάψει δάνεια συνολικού ύψους δολαρίων για την αντιμετώπιση δαπανών του εμφυλίου πολέμου και κυρίως για σημαντικά έργα υποδομής που έθεσαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη της χώρας. Την χρονική περίοδο κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή 1955 έως 1963 η οικονομική ανάπτυξη της χώρας ήταν ραγδαία. Η Ελλάδα κατάφερε να είναι η δεύτερη αναπτυσσόμενη χώρα στην Ευρώπη μετά την Δυτική Γ ερμανία, αφού έγιναν μεγάλα έργα στην γεωργία, στον τουρισμό και στην βιομηχανία. Το μεγαλύτερο επίτευγμα της εποχής ήταν η υπογραφή της συμφωνίας για την μελλοντική σύνδεση με την Ε.Ο.Κ.. Το πολιτικό τοπίο είχε αρχίσει να αποσταθεροποιείται, το 1965 ανατράπηκε αντισυνταγματικά η κυβέρνηση. Η δικτατορία στην Ελλάδα Το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας καταλύεται το 1967 από πραξικόπημα, την εξουσία αναλαμβάνει για επτά ολόκληρα χρόνια η στρατιωτική χούντα με αρχηγό τον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο. Ακόμη την περίοδο αυτή διακανονίστηκε το 97% του εξωτερικού προϋπολογισμού του Δημοσίου χρέους. Την περίοδο αυτή της Δικτατορίας ο εξωτερικός δανεισμός σημείωσε πολύ μικρή αύξηση λόγω της απομόνωσης της χώρας μας και έτσι το εξωτερικό Δημόσιο Χρέος το 1974 είχε ανέλθει στα δραχμές, το οποίο αντιπροσωπεύει το 28% του Α.Ε.Π. της χώρας μας. Ήταν μια περίοδος υπέρογκου εσωτερικού δανεισμού ο οποίος τετραπλασιάστηκε. ( Τσιπλάκος, 2010 και Ζολώτας, 2007) Η εξέγερση του πολυτεχνείου το 1974 και η εισβολή των τούρκων στην Κύπρο θα σηματοδοτήσουν την κατάρρευση της χούντας αλλά και την αποκατάσταση των κοινωνικών ελευθεριών. (Ζολώτας,2007) 2.2 Περίοδος ένταξης στην Ε.Ο.Κ. - Ε.Ε έως μνημόνιο Κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης 1975 έως 1981 επί κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, το προπολεμικό εξωτερικό Δημόσιο Χρέος λόγω του διακανονισμού μειώθηκε κατά πολύ. Από το 4% του συνολικού Δημοσίου Χρέους το 1974 θα πέσει το 1981 στο 0,6%. Συνολικά είχαμε πάρει 24 εξωτερικά δάνεια από τα οποία τα τρία από την γαλλική ~ 13 ~

14 κυβέρνηση και όλα τα υπόλοιπα από διεθνείς οργανισμούς και τράπεζες. Την εποχή αυτή είχαμε την κυριαρχία του δολαρίου και την απουσία της δραχμής. Επίσης, αυτά την περίοδο κατάφερε την ομαλή επάνοδο της χώρας μετά την δικτατορία και την κατάληψη της Κύπρου από τους τούρκους. Κάνοντας δημοψήφισμα κατάργησε την βασιλεία στην χώρα και ψήφισε νέο Σύνταγμα το Τέλος στις 22 Δεκεμβρίου του 1978 εντάσσει την Ελλάδα στην ΕΟΚ. Ακολουθεί, η περίοδος του όπου αναλαμβάνει την κυβέρνηση ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στην περίοδο αυτή έχουμε εντυπωσιακή διεύρυνση του δημοσίου τομέα και οι απασχολούμενοι στην κεντρική διοίκηση - ΔΕΚΟ από θα αυξηθούν σε μαζί δε με τις δημόσιες τράπεζες, τις προβληματικές και τις ελεγχόμενες από το Δημόσιο επιχειρήσεις θα φτάσουν τους Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών και τις εισηγητικές εκθέσεις επί του προϋπολογισμού τα ελλείμματα του ευρύτερου δημοσίου τομέα από το 13,4% επί του Α.Ε.Π. το 1981 θα φτάσουν το 1989 στο επίπεδο του 26,1% του Α.Ε.Π. Τα ελλείμματα αυτά θα καλυφθούν κατά 106% από τον δανεισμό. Έτσι, το 1985 η Ελλάδα είχε την παγκόσμια πρωτιά στο κατά κεφαλήν Δημόσιο Χρέος το οποίο είχε αρχίσει να προσδιορίζει την ύπαρξη της οικονομίας και όχι την ύπαρξη της ανάπτυξης της. Το διάστημα κατά μέσο όρο η συνολική εξυπηρέτηση του Δημοσίου χρέους κάλυψε το 33,61%των τακτικών εσόδων της ίδιας περιόδου. Μεταξύ της περιόδου δόθηκαν στην Ελλάδα 18,4 δις δολάρια εξωτερικών δανείων από τα οποία το 81% δόθηκε για την εξυπηρέτηση των δανείων. Η προσφυγή στον εξωτερικό δανεισμό έγινε για έργα συγκοινωνιακής, αγροτικής και αστικής υποδομής όπου πάρθηκαν δύο δάνεια. Το ένα το 1982 για αποκατάσταση των ζημιών για τους σεισμούς της Καλαμάτας το 1981 και το άλλο για την υποστήριξη του ισοζυγίου πληρωμών. Έτσι μετά από το 1824 ο εξωτερικός δανεισμός είχε γίνει για την χώρα μας έσοδο τακτικό αλλά παράλληλα και έξοδο υπέρβαρο.(αδαλής, 2011). Περίοδος γεγονότων Κατά την περίοδο που είχαμε την πληρωμή των δανείων, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας πήρε αναγκαστικά δάνεια τα οποία τα 6,45 τρις εκ. δραχμές διατέθηκαν για πληρωμή τόκων, 2,82 τρις εκ. δραχμές για την συμμετοχή μας στο Α' Κ.Π.Σ., 2,25 τρις εκ. δραχμές για επενδύσεις και μόνο 0,68 τρις εκ. δραχμές για κάλυψη ελλειμμάτων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το Δημόσιο χρέος το 1993 που ανέλαβε και πάλι το Π.ΑΣ.Ο.Κ. να ανέρθει στα 23 δις εκ. δραχμές (68,8 δις ). Επιπλέον την επόμενη περίοδο διακυβέρνησης του 14

15 Π.Α.Σ.Ο.Κ. το δημόσιο χρέος αυτοτροφοδοτούμενο αυξήθηκε από 68,8 δις που παρέλαβε το 1993, σε 170 δις από νέους δανεισμούς κυρίως για την εξυπηρέτηση του χρέους και την κάλυψη των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού. Στις εκλογές που γίνονται τον Απρίλιο του 2000 ανακηρύσσεται πρωθυπουργός της χώρας ο Κωνσταντίνος Σημίτης. Στο διάστημα αυτής της κυβέρνησης κατασκευαστήκαν και ολοκληρώθηκαν μεγάλα έργα υποδομής, όπως το Αττικό μετρό, η Αττική οδός, το νέο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος», η Εγνατία οδός και τελευταίο η γέφυρα Ρίο-Αντίρριο. Το σημαντικότερο γεγονός που συνέβη αυτή την χρονική περίοδο ήταν φυσικά η ένταξη της Ελλάδος στο ευρώ. Την 1 Ιανουαρίου του 2002 η Ελλάδα, και οι άλλες έντεκα τότε χώρες της ευρωζώνης απέκτησαν κοινό νόμισμα, το ευρώ. Η ένταξης της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ έγινε το 2001 μετά την επιτυχή πορεία σύγκλισης των δημοσιονομικών μεγεθών και την ικανοποίηση κατά τη διάρκεια του 2000 των κριτηρίων της συνθήκης του Μάαστριχτ. Ωστόσο η Ελλάδα από το 2001 έως και το 2005 βρέθηκε να παραβιάζει το κριτήριο για έλλειμμα κάτω από 3% του Συμφώνου Σταθερότητας.(Μανολόπουλος,2012) Στη συνέχεια η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας από το 2004 μέχρι το 2009 δανείστηκε για την καταβολή τόκων 62 δις, για την αποπληρωμή των Ολυμπιακών έργων και παλαιών χρεών, για εξοπλισμούς 20 δις και 18 δις για κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να παραδώσει ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής μετά από πρόωρες εκλογές στις 4 Οκτωβρίου του 2009 στο Π.Α.Σ.Ο.Κ. ένα δημόσιο χρέος ύψους 270 δις. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι από τα 270 δις του δημοσίου χρέους για τα 20 δις ευθύνονται οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και για τα υπόλοιπα 250 δις αποκλειστικά και μόνο οι κυβερνήσεις του Π.Α.Σ.Ο.Κ..( Τσιπλάκος, 2010 και Μανολόπουλος,2012). Ο δρόμος προς το μνημόνιο Στις 20 Οκτωβρίου του 2009 υπουργός οικονομικών ανακοίνωσε στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 θα εκτιναχτεί στο 12,5% από 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση. Δύο μέρες μετά ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνική οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτή την φορά από τον οίκο Moody s. Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις

16 μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του Η Ελλάδα αποτέλεσε ένα κλασικό παράδειγμα στο οποίο στηρίχθηκε και αναπτύχθηκε η σημερινή Δυτική Οικονομία όταν αποφάσισε να μεταβληθεί σε χρεοκρατία, και ειδικά από τη εποχή που ο χρυσός αποτελούσε το αντίκρισμα του πλούτου μιας χώρας. Όταν σταμάτησε αυτό και το χρήμα γεννιούνταν από το χρέος ( θεωρία το χρέος γεννά χρήμα) η Ελλάδα αποτέλεσε έναν βασικό πυλώνα ανάπτυξης των προηγμένων Δυτικών Κρατών, όχι μόνο γιατί πλήρωνε τοκογλυφικά δάνεια αλλά κυρίως με τα δάνεια αυτά αγόραζε στρατιωτικό υλικό και προϊόντα των χωρών που της δάνειζαν (Αδαλής, 2011). Έτσι από ότι βλέπουμε τα τελευταία 200 χρόνια πληρώνουμε δάνεια τα οποία δεν τα παίρναμε ποτέ, είτε πληρώναμε μέχρι και 200 φορές πάνω την αξία τους, είτε πληρώσαμε δάνεια για πράγματα που χύσαμε αίμα για να τα αποκτήσουμε την αξία τους, είτε πληρώσαμε δάνεια για πράγματα που χύσαμε αίμα για να τα αποκτήσουμε. Επομένως φτάσαμε στο σημείο να αποπληρώνουμε δάνεια της πρώτης περιόδου της Επαναστάσεως του 1821 μέχρι και την προηγούμενη δεκαετία, με αποτέλεσμα οι σύμμαχοι να κερδίζουν τεράστια ποσά από χρεολύσια κάθε χρόνο χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα. (Αδαλής, 2011). Κατά συνέπεια από το 1994 έως το 2010 έχουμε πληρώσει σαν χώρα φανταστείτε τι πληρώσαμε τα τελευταία 20 χρόνια. Όμως παρόλα αυτά η προειδοποίηση του ΔΝΤ στα μέσα του 2009 ήταν σαφής: Η Ελλάδα μπαίνει σε μια εκτός ελέγχου περιδίνηση. Οι Έλληνες αξιωματούχοι που διάβασαν το προσχέδιο της συγκεκριμένης έκθεσης παραπονέθηκαν στο ΔΝΤ, και έτσι τα συμπεράσματά της κουκουλώθηκαν, με την τελική έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα να υποβαθμίζει τους κινδύνους για χρεοκοπία, και τις συνέπειές της για την Ευρώπη. Οι πολιτικοί και οι τραπεζίτες, υποτίμησαν τους κινδύνους, που εκ των υστέρων είναι ξεκάθαροι. Εδώ και δυο χρόνια, όλοι οι εμπλεκόμενοι αρμόδιοι άφησαν τα προβλήματα της Ελλάδας να βράζουν, αντί να τα λύσουν. Όλες οι προσπάθειες να αποσοβηθεί η κρίση, απέφευγαν να αναφέρουν τα συμπεράσματα του σχεδίου της έκθεσης του ΔΝΤ, ότι δηλαδή η Ελλάδα κινδυνεύει, και θα πρέπει οπωσδήποτε να μειώσει το χρέος της. Ο βασικός υπέρμαχος της άρνησης ήταν ο Jean Claude Trichet (Τρισέ) της ΕΚΤ, που επέμενε πως δεν επιτρέπεται σε καμιά ευρωπαϊκή χώρα να πτωχεύσει. Σύμφωνα όμως με πολλούς ειδικούς, αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες δραστηριοποιούνταν πιο γρήγορα για την αντιμετώπιση του ελληνικού χρέους, αλλά και 16

17 του ισπανικού και ιταλικού, η κρίση που πλήττει σήμερα ολόκληρη την Ευρώπη μπορεί και να είχε ήδη ξεπεραστεί.( New York Times και antinews.gr και eisodos17.blogspot.com,...). Έτσι στα μέσα του 2010, και μετά τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πολύ πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματος και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας και στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. H ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου 2010 από τον πρωθυπουργό. Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής και, ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με τη χρηματοδότηση από το μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας, που θα είχε πιθανές ανεξέλεγκτες συνέπειες και για όλη τη ζώνη του ευρώ. Τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν από τον πρωθυπουργό την Κυριακή 2 Μαΐου Έτσι υπογράψαμε το μνημόνιο στις 3 Μαΐου Συμπεράνουμε ότι το 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας, παίρνοντας πολύ υψηλά δάνεια για την εποχή για να τα δώσει χύμα στον κόσμο, έτσι ώστε να εξασφαλίσει ψηφοφόρους. Δάνεια που ακόμα και τα εγγόνια των εγγονιών μας δεν θα έχουν αποπληρώσει.. Από το 1981 ξεκίνησε μια... πελατειακή σχέση πολίτη-πολιτικού που όλες οι άλλες κυβερνήσεις απλά τη συνέχιζαν και καμία δεν ενδιαφέρθηκε να τη σταματήσει. Όταν ο Σημίτης μας έβαλε στην ΟΝΕ τότε πια πολλοί από εμάς είχαμε καταλάβει πως αυτό ήταν η αρχή του τέλους. Του τέλους που απ' ότι έδειξε η ιστορία δεν άργησε και πολύ να έρθει. (Μανολόπουλος,2012) 17

18 2.3. Μνημόνιο έως haircut Η Ελληνική οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση δημοσιονομικής ανισορροπίας ένα χρόνο μετά την υπογραφή του μνημονίου τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης τέθηκε θέμα αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή «κουρέματος» του χρέους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα. H εμπλοκή των θεσμικών οργάνων (ΔΝΤ, ΕΕ, ΕΚΤ) στα δρώμενα της ελληνικής οικονομίας έγινε με στόχο τη μείωση του κινδύνου της χώρας, έτσι ώστε να ανακτήσει η Ελλάδα την εμπιστοσύνη των επενδυτών, όχι μόνο ως προς τα δημόσια οικονομικά της, αλλά και ως επενδυτικός προορισμός κεφαλαίων-επενδύσεων στο σύνολό της. Έτσι για αυτούς τους λόγους αποφασίστηκε να γίνει το κούρεμα του Δημοσίου Χρέους της Ελλάδας ή αλλιώς το haircut.(tovima.gr, 2011). Ο Πρόεδρος της τράπεζας Πειραιώς Μ. Σάλλας, ανέφερε ότι ένα κούρεμα της τάξεως 50% δεν ισοδυναμεί με περισσότερα από 20 με 25 δισ. ευρώ από τα 360 δισ. ευρώ, που είναι το συνολικό ελληνικό δημόσιο χρέος. Πιθανότατα, η Τράπεζα Πειραιώς έχει σε γενικές γραμμές δίκιο, εάν πράγματι έχει συμφωνηθεί να εξαιρεθούν τα ομόλογα ύψους 60 δισ. που κατέχει η ΕΚΤ (αν και τα έχει αγοράσει σε χαμηλότερες τιμές), τα δάνεια της Τρόικας ύψους 65 δισ., τα έντοκα γραμμάτια του δημοσίου (15 δισ. ), άλλα δάνεια του δημοσίου (20 δισ. ), καθώς επίσης τα ομόλογα λήξης μετά το 2010 (45 δισ. ), ενώ φυσικά δεν θα υπάρξει διαγραφή των απαιτήσεων όλων όσων δανειστών μας δεν συμφωνήσουν. Συνολικά λοιπόν, δεν θα διαγραφεί τίποτα από περίπου 250 δισ. οπότε, εάν θεωρήσουμε ότι το χρέος είναι σήμερα 360 δισ., θα διαγραφόταν το 50% από τα 110 δισ. - ήτοι γύρω στα 55 δισ. το ανώτατο, με ένα μεγάλο μέρος να αφορά δικές μας τράπεζες και δικά μας ασφαλιστικά ταμεία (άρα η διαγραφή των δανείων των ξένων δεν θα υπερέβαινε τα δισ..(news247,2011). Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής Έκτος ελέγχου κινείται το δημόσιο χρέος. Στις 12 Μαρτίου του 2011 υπήρξε συμφωνία για μείωση του ποσοστού δανεισμού κατά 1 ποσοστιαία μονάδα και επιμήκυνση του χρόνου απόσβεσης στα 7.5 χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, το χρέος της κεντρικής διοίκησης διαμορφώθηκε στα 360,379 δισ. ευρώ στις 30 Σεπτεμβρίου 2011, όταν ο ετήσιος στόχος που έχει τεθεί με τον προϋπολογισμό είναι 363,6 δισ. ευρώ. Σημειώνεται 18

19 ότι στις 30/6/2011 το χρέος της κεντρικής διοίκησης είχε διαμορφωθεί στα 353,693 δισ. ευρώ. Η σημαντική άνοδος του χρέους στο τρίτο τρίμηνο επιβεβαιώνει την ισχυρή δυναμική του χρέους παρά τη μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή στο επίπεδο του ελλείμματος, που συντελείται με την υλοποίηση του προγράμματος εξυγίανσης. Τα δάνεια από τον μηχανισμό στήριξης φτάνουν τα 65,166 δισ. ευρώ, ενώ 276,308 δισ. ευρώ από το συνολικό χρέος της κεντρικής διοίκησης αφορούν ομόλογα και βραχυπρόθεσμους τίτλους (έντοκα γραμμάτια). Ποσοστό 37% του δημόσιου χρέους έχει διάρκεια μικρότερη του ενός έτους, ποσοστό 28,6% διάρκεια μικρότερη ή ίση με τρία χρόνια και ποσοστό 34,4% του χρέους αφορά διάρκεια πάνω από 3 χρόνια. Όσον αφορά τις λήξεις ομολόγων που θα πρέπει να καλύψει το Δημόσιο, τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών δείχνουν ότι το 2012 λήγουν ομόλογα ύψους 35,1 δισ. ευρώ και έντοκα ύψους 4,6 δισ. ευρώ, το 2013 οι λήξεις ομολόγων φτάνουν τα 37,6 δισ. ευρώ, το 2014 τα 60,2 δισ. ευρώ και το 2015 τα 45,3 δισ. ευρώ.( express.gr, 2011). Στις 29 Ιουνίου 2011 ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το "Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής ". Στις 9 Δεκεμβρίου 2010 η κυβέρνηση κατέθεσε στη βουλή το πολυνομοσχέδιο για τα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ. Το νομοσχέδιο περιλάμβανε ρυθμίσεις για υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών, με μόνο περιορισμό το ύψος του βασικού μισθού της εθνικής συλλογικής σύμβασης. Θεσπίστηκε η δοκιμαστική περίοδος εργασίας με διάρκεια 12 μηνών, στο διάστημα των οποίων η σύμβαση μπορεί να καταγγελθεί χωρίς προειδοποίηση και χωρίς αποζημίωση απόλυσης. Επίσης το νομοσχέδιο έθετε πλαφόν τα Ευρώ, στις μικτές αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ και μείωση 10% σε αμοιβές που ξεπερνούν τα Ευρώ. Το πολυνομοσχέδιο υπερψηφίστηκε στις 15 Δεκεμβρίου. Το 2010 έκλεισε με το χρέος να αγγίζει το 142,8% του ΑΕΠ και το έλλειμμα στο 10,5%. Παράλληλα η οικονομία συρρικνώθηκε 4,5%. Η συμφωνία της 21η Ιουλίου Μέσα στον Ιούλιο υπήρξε σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα χρέους της Ελλάδας αλλά και να εξευρεθούν τρόποι θωράκισης του Ευρώ. Η σύνοδος κορυφής κατέληξε την 21η Ιουλίου σε συμφωνία νέας δανειοδότησης της Ελλάδας. Η συμφωνία περιλάμβανε νέο δάνειο για την χώρα ύψους 158 δις Ευρώ. Από αυτά τα 109 δις θα προέλθουν από την ΕΕ και το ΔΝΤ (49 δις από αυτά είναι το υπόλοιπο από το πρώτο πακέτο διάσωσης), 37 19

20 δις από τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, ενώ άλλα 12 δις θα προέλθουν από την επαναγορά ομολόγων. Ακόμη προβλέπεται η επιμήκυνση από 15 έως και 30 χρόνια των ομολόγων που λήγουν από το άμεσο διάστημα έως το Η συμφωνία της 21ης Ιουλίου ήταν μια ομόφωνη συμφωνία των Ευρωπαίων εταίρων μας και έχει ήδη εγκριθεί από όλα σχεδόν τα κοινοβούλια των Ευρωπαϊκών κρατών. Προσφέρει την πλήρη κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του Ελληνικού Δημοσίου έως το τέλος του 2013/μέσα του Επιπλέον, αναμένεται να επιφέρει δραστική μείωση των δανειακών αναγκών για τη μετέπειτα χρονική περίοδο έως το 2020 κατά ένα συνολικό ποσό που κυμαίνεται από 50 δισ. έως 130 δισ. (περίπου 15 δισ. κατά μέσο όρο ετησίως) με προβλεπόμενες δανειακές ανάγκες της τάξης των 450 δισ. πριν την ανακοίνωση των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 21ης Ιουλίου. Παράλληλα, επιδιώκει τη σταδιακή επάνοδο της ελληνικής οικονομίας σε ικανοποιητικούς και βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης, μέσω της ταχείας ενεργοποίησης του ΕΣΠΑ για την απορρόφηση με ευνοϊκούς όρους έως και 15,5 δισ. από την ενεργοποίηση της επιχορήγησης των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων. Το νέο χρηματοδοτικό πακέτο προβλέπει επίσης σημαντική τεχνική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και βασίζεται στην εντατικοποίηση της προσπάθειας για γρήγορη προώθηση των αποκρατικοποιήσεων και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς της οικονομίας. Το κύριο αποτέλεσμα της εφαρμογής των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 21ης Ιουλίου για την Ελλάδα θα είναι μία καθαρή σωρευτική μείωση του δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ κατά περίπου 32 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2020, λόγω:συμφωνία της 21ηςΙουλίου θα χρειασθούν πολύ μικρότερα πρωτογενή πλεονάσματα για να επιτευχθεί το 2020 το ίδιο τελικό ποσοστό χρέους ως προς το ΑΕΠ από ό,τι πριν από τις ανακοινώσεις της 21ης Ιουλίου. Ειδικότερα, θα απαιτείται πρωτογενές πλεόνασμα ύψους περίπου 4,5% του ΑΕΠ μετά το 2014, σε σύγκριση με τουλάχιστον 6,5% του ΑΕΠ πριν από τη συμφωνία του Ιουλίου. Αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση του ποσοστού του χρέους ως προς το ΑΕΠ από το 2013 και μετά, με σταδιακή σύγκλιση προς τον μέσο όρο της Ευρωζώνης έως τα μέσα της δεκαετίας (το βήμα online, 2011). της σημαντικής βελτίωσης των όρων δανεισμού από τους επίσημους δανειστές (δηλαδή χαμηλότερα επιτόκια και επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων), της δυνατότητας επαναγοράς χρέους στη δευτερογενή αγορά και της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (PSI) με την εθελούσια ανταλλαγή ομολόγων που λήγουν την περίοδο έως το 2020 με νέα μακροπρόθεσμα ομόλογα. 20

21 Εάν το PSI εφαρμοστεί όπως έχει συμφωνηθεί, θα συνεπάγεται μία πρόσθετη σημαντική μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους. Συγκεκριμένα, το ετήσιο όφελος για την Ελλάδα από την πληρωμή χαμηλότερων τόκων μπορεί να ανέλθει έως και τις 2,4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στην περίοδο Εξασφαλίζεται, επίσης, μία αξιοσημείωτη ένεση ρευστότητας για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του δημοσίου για την περίοδο , μέσω της επιμήκυνσης του μέσου χρόνου ωρίμανσης του χρέους που διακρατούν οι ιδιώτες επενδυτές, από 6 σε 10 έτη. Τέλος, η συμφωνία της 21ης Ιουλίου αποτελεί σχετική ψήφο εμπιστοσύνης ως προς την ικανότητα της χώρας να συνεχίσει να συμμετέχει στα ευρωπαϊκά δρώμενα και μια έμπρακτη εκδήλωση Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, καθώς προβλέπεται η συμμετοχή τόσο των οργάνων της ευρωζώνης μέσω του EFSF όσο και της επενδυτικής κοινότητας για τα επόμενα τουλάχιστον 20 έτη. Υποβάθμιση της Ελλάδας Μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας οι οίκοι αξιολόγησης Fitch και Moody s υποβάθμισαν την Ελλάδα σε καθεστώς περιορισμένης χρεοκοπίας. Παρόλα αυτά η συμφωνία χαιρετίστηκε με αισιοδοξία στο εσωτερικό της χώρας, χαρακτηρίστηκε ιστορική και παρομοιάστηκε με το πακέτο Μάρσαλ της μεταπολεμικής περιόδου. Σύντομα όμως το κλίμα αισιοδοξίας μεταστράφηκε όταν παρουσιάστηκαν προβλήματα με κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έδειξαν απροθυμία να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα χωρίς εγγυήσεις. Η κυβέρνηση προχώρησε σε διμερή συμφωνία με την Φινλανδία παρέχοντάς της εγγυήσεις για να συμμετάσχει στο δεύτερο δάνειο της Ελλάδας. Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών προκάλεσε άμεσα αντιδράσεις άλλων χωρών της Ευρωζώνης, όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβακία που απαίτησαν αντίστοιχες συμφωνίες. άλλα και της Γ ερμανίας που παρενέβη για να θέσει άκυρη τη συμφωνία Ελλάδας-Φινλανδίας. Τον Αύγουστο ανακοινώθηκε πως η οικονομία της Ελλάδας βρισκόταν εκτός στόχων, καθώς υπήρχε μεγάλη υστέρηση εσόδων και αύξηση δαπανών. Η κατάσταση αυτή συνεπικουρούμενη και από την απειλή της τρόικας για την μη καταβολή της έκτης δόσης του δανείου του πρώτου πακέτου διάσωσης, οδήγησε την κυβέρνηση σε μία σειρά έκτακτων συμπληρωματικών μέτρων τα οποία ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου. (Μανολόπουλος,2012) 21

22 Σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη Στις 23 Οκτωβρίου συγκλήθηκε έκτακτη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο την κατάρτιση ενός οριστικού σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Η σύνοδος κατέληξε σε συμφωνία που ανακοινώθηκε στις 27 Οκτωβρίου και απέβλεπε σε «κούρεμα» κατά 50% του ελληνικού χρέους και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δις. Με βάση την συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%. Η συμφωνία θα συνοδεύεται από πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής με διάρκεια μέχρι το 2021 και δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας για την συνεχή παρακολούθηση της εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα αποφασίστηκε η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με ποσό ύψους 30 δις και αύξηση κατά ένα τρις των κεφαλαίων του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Οι αποφάσεις της συνόδου κορυφής χαιρετίστηκαν θετικά από την κυβέρνηση ενώ αποδοκιμάστηκαν από όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, τα οποία έκαναν λόγο για απόφαση ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Έντονη ανησυχία εκφράστηκε στο εσωτερικό της χώρας για τις επιπτώσεις της συμφωνίας στην εισοδηματική πολιτική των επόμενων ετών, στο μέλλον των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτεθειμένα σε ελληνικά ομόλογα. Η οικονομία συνέχιζε να επιδεινώνεται με την ανεργία να καταγράφει νέο ρεκόρ κατά τον Αύγουστο του 2012 φτάνοντας το 18,4% και ακόμα υψηλότερα κατά τον Νοέμβριο όπου έφτασε, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, στο 20,9%.Η επιδείνωση της οικονομίας αποτυπώνεται στα όλο και συχνότερα περιστατικά υποσιτισμού μαθητών που παρουσιάζονταν σε σχολεία. Στα τέλη Ιανουαρίου του 2012 το υπουργείο παιδείας ανακοίνωσε πρόγραμμα συσσιτίων για μαθητές, για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Υπογραφή δεύτερου μνημονίου Στις 12 Φεβρουαρίου 2012 στην Βουλή συζητήθηκε έντονα η υπογραφή ενός δεύτερου Μνημονίου και φυσικά στις 13 Φεβρουαρίου έχουμε την ανακοίνωση της ψήφισης του από το κοινοβούλιο. Στις 9 Μαρτίου του ίδιου έτους ολοκληρώθηκε με επιτυχία το PSI. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα έφτασε το 95,7%. Για τα υπόλοιπα ομόλογα ύψους 8,5 δις δόθηκε παράταση μέχρι τις 20 Απριλίου. Η απόφαση της κυβέρνησης να συμπεριληφθούν ρήτρες 22

23 συλλογικής δράσης (CACs) θεωρήθηκε πιστωτικό γεγονός από την ISDA και οδήγησε στην ενεργοποίηση των CDS ύψους 3,2 δις. Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής Μετά την διεξαγωγή των εκλογών στις 17 Ιουνίου 2012 η νέα κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Αυτή η νέα κυβέρνηση δεν άργησε να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα καταλήγοντας στην κατάρτιση του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής Το πολυνομοσχέδιο κατατέθηκε στη βουλή στις 5 Νοεμβρίου, σε ένα άρθρο 216 σελίδων, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Προέβλεπε μέτρα ύψους 18,9 δις Ευρώ, από τα οποία τα 9,4 δις αφορούν το έτος Στις 7 Νοεμβρίου έρχεται η υπερψήφιση του. 23

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ 3.1 Μείωση του ελληνικού δημοσίου χρέους με κούρεμα (haircut) Υπάρχουν πολλοί τρόποι απομείωσης του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους και ο καθένας έχει τις συνέπειες του, όσον αφορά την περιβαλλοντική, την οικονομική, και την πολιτικοκοινωνική βιωσιμότητα των Ελλήνων και κατ επέκταση των άλλων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πρώτος και πιο διαδεδομένος είναι το «κούρεμα» ή «haircut». «Ένα κούρεμα του Δημοσίου χρέους της τάξης του 50% θα κάνει μεγάλο καλό στην Ελλάδα και θα βάλει σε μεγάλο κίνδυνο την ίδια την Ευρώπη», επισήμανε Ο ΣΕΒ ( σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών) σε ανακοίνωση του ενόψει των αποφάσεων που αναμενόταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για το ελληνικό χρέος (newsbeast.gr, 2011). Επίσης, σε μελέτη που εκπόνησε ειδική ομάδα του, ο ΣΕΒ επικαλείται ότι ένα ενδεχόμενο «κούρεμα» 50% η περισσότερο, θα έχει μικρή επίπτωση στην απομείωση του καθαρού ελληνικού χρέους - όχι μεγαλύτερη από αυτή που προβλέπει η συμφωνία της 21ης Ιουλίου, ενώ «θα έχει επαχθείς συνέπειες για την εθνική οικονομία, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την προσωπική περιουσία των Ελλήνων Πολιτών» (newsbeast.gr, 2011). Αναλύοντας την απόφαση της 21ης Ιουλίου, η ομάδα εργασίας αναφέρει ότι το αποτέλεσμα της εφαρμογής της θα είναι καθαρή σωρευτική μείωση του Δημοσίου χρέους ως ποσοστό του Α.Ε.Π κατά 32 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2020 λόγω : της σημαντικής βελτίωσης από τους επίσημους δανειστές( δηλαδή, χαμηλότερα επιτόκια και επιμήκυνση της διάρκειας των δανείων), της δυνατότητας επαναγοράς χρέους στη δευτερογενή αγορά και της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα (PSI) με την εθελούσια ανταλλαγή ομολόγων, πακέτα 50%, μπορεί σύμφωνα με την ίδια τη μελέτη να δράσει αποσταθεροποιητικά, χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει σημαντικό οικονομικό όφελος. << Το δυνητικό όφελος, επισημαίνεται, δεν θα υπερέβαινε σε καθαρή βάση τα 45 δις ευρώ ή 20% του Α.Ε.Π. περίπου, και δεν είναι καν μεγαλύτερο από το όφελος του (PSI). ( υπάρχουν μελέτες που αναφέρουν ότι είναι μικρότερο των 30 δις ευρώ). Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι η απομείωση κατά 50% αφορά μόνο στο χρέος που βρίσκεται στην κατοχή των ιδιωτών, 24

25 δηλαδή τα 200 δις ευρώ, από το συνολικό χρέος περίπου των 360 δις ευρώ. Έτσι, η απομείωση αγγίζει μόλις τα 106 δις ευρώ, ενώ αμέσως μετά, θα πρέπει η Ελλάδα να καλύψει με νέο δανεισμό την απομείωση χαρτοφυλακίων του εγχώριου τραπεζικού συστήματος και των ασφαλιστικών Ταμείων και εταιριών, κατά τουλάχιστον 50 δις ευρώ ή 22% του Α.Ε.Π. >>. Επιπλέον, καταλήγει, ο ΣΕΒ, τα δυνητικά οφέλη από μια μη εθελοντική αναδιάρθρωση θα μπορούσαν να εξανεμιστούν περαιτέρω από πιθανή μεγάλη και παρατεταμένη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, που θα προέλθει από την μείωση πιστώσεων ( συγκεκριμένη μελέτη αναφέρει πρόσθετη μείωση του Α.Ε.Π. κατά 3,5%), με συσμενείς συνέπειες για την εθνική οικονομία και τη βιωσιμότητα του χρέους (newsbeast.gr,2011). Παρότι, θεωρητικά η αριθμητική μείωση του χρέους, μοιάζει να είναι κάτι θετικό, καθώς θα διαγραφεί κομμάτι του χρέους, οι αρνητικές συνέπειες ενδέχεται να είναι σοβαρές σε όλους τους τομείς. Αναλυτικότερα: ΤΡΑΠΕΖΕΣ: Οι τράπεζες του εσωτερικού θα δεχθούν μεγάλη πίεση στη ρευστότητά τους και θα υποστούν σημαντικές ζημιές λόγω των ομολόγων που βρίσκονται στην κατοχή τους. Για τη στήριξή τους, θα δοθούν κεφάλαια από τον Έκτακτο Μηχανισμό Ρευστότητας της Ευρωζώνης. (ΕΕ8Ε), όπως τουλάχιστον μας διαβεβαιώνουν, θεωρητικά δεν θα υπάρξει πρόβλημα. Όμως, πρόβλημα θα υπάρξει, αν οι καταθέτες αποσύρουν μαζικά τα χρήματά τους από την τράπεζα. Στην περίπτωση αυτή, δεν αποκλείεται να εφαρμοστούν μέτρα για τη <<μη επιλεκτική χρεοκοπία», όπως το πλαφόν στα όρια αναλήψεων, έστω και για λίγες μέρες. Πρόκειται για ένα ακραίο σενάριο, αλλά υπάρχει (Newscosmos.com, 2011 ). Ακόμη οι τράπεζες θα χάσουν μεγάλο μέρος της κεφαλαιακής τους επάρκειας, ενώ οι μετοχές θα βυθιστούν. (Αγγελίδης, 2011). Επίσης, οι τράπεζες δεν δεσμεύονται χρήματα και οι καταθέσεις παραμένουν εγγυημένες όπως και σήμερα, δηλαδή 100,00 ευρώ αν φυσικό πρόσωπο ( Δασκαλόπουλος,2011 ). Επιπλέον, οι τράπεζες θα αναγκαστούν να προχωρήσουν σε δραστικές και μεγάλης έκτασης περικοπές στα κόστη τους. Αυτό, θα έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του δικτύου, περικοπή μισθών και απολύσεις προσωπικού. Όπως προβλέπεται και από το μνημόνιο, θα πρέπει να προχωρήσουν σε πωλήσεις συμμετοχών που δεν άπτονται του χρηματοπιστωτικού τομέα, ενώ 25