ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΣΠΑ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

Transcript

1 ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΣΠΑ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΕ/ΤΑΚ Μανόλης Βερίγος, Πολεοδοµος-Χωροτάκτης Μηχανικός Βάννα Σφακιανάκη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Καίτη Τσουκαλά, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΡΗΤΗ Α. ΣΧΕΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ/ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ/ ΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ Πριν από ενάµισυ χρόνο, όταν συζητήσαµε για το Χωροταξικό Σχεδιασµό σε συνάντηση των Νησιωτικών Τµηµάτων του ΤΕΕ στη Χίο, µε την εισήγησή µας δώσαµε µια ιδιαίτερη έµφαση στη σχέση Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού και Χωροταξικού Σχεδιασµού. ιαπιστώσαµε: Έλλειψη συντονισµού «πολιτικών» Αδύναµα και παράλληλα θεσµικά πλαίσια Ανεπαρκή θεσµική σύνδεση, Χωροταξικού Σχεδιασµού, Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού και ιοικητικής Οργάνωσης. Τα παραπάνω, πράγµατι, που από το 1975 αποτελούν συνταγµατική επιταγή, ο µεν Χωροταξικός Σχεδιασµός µε το άρθρο 24, η δε Οικονοµική Ανάπτυξη µε το άρθρο 106, στην πράξη «προχώρησαν» χωρίς να συνδέονται µεταξύ τους. Ο Χωροταξικός σχεδιασµός στην ουσία δεν προχώρησε αφού µε το νόµο 360/76 δεν εγκρίθηκε ποτέ κανένα χωροταξικό σχέδιο. Ο Αναπτυξιακός Σχεδιασµός, αυτοπεριορίστηκε σταδιακά από Εθνικό και Περιφερειακό ΣΠΑ, σε ΚΠΣ και ΠΕΠ, και καθορίστηκε αποκλειστικά από τις κοινοτικές χρηµατοδοτήσεις και την επιλεξιµότητα των διαφόρων έργων και δράσεων και όχι από πρωτογενή διάγνωση των αναγκών. Η ιοικητική Οργάνωση, ακολούθησε τους δικούς της δρόµους. Οι διαρκείς µεταβολές, µε κυριότερη αυτή του Καποδίστρια, χωρίς την απαραίτητη αποκέντρωση αρµοδιοτήτων και πόρων και χωρίς συσχετισµό των νέων κυττάρων µε αναπτυξιακές ενότητες, έτσι όπως αυτές προκύπτουν από κοινά χαρακτηριστικά, δηλαδή δραστηριότητες και σχέσεις ιστορικά διαµορφωµένες, οδήγησαν τις τοπικές αρχές σε µια πλήρη αδυναµία άσκησης τόσο Χωροταξικού Σχεδιασµού, όσο και Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού. Αξίζει να σηµειωθεί εδώ η έντονη διαφωνία του ΤΕΕ/ΤΑΚ στη ιοικητική Οργάνωση που έγινε µε τον Καποδίστρια, που ενώ ξεκινούσε µε τις προϋποθέσεις να ενώσει µικρές µονάδες, τις τότε Κοινότητες, δεν κατόρθωσε να συγκροτήσει µε τους νέους ήµους τα κρίσιµα αυτά µεγέθη που θα µπορούσαν µε επαρκείς υπηρεσίες να ανταπεξέλθουν στο έργο τους. Έτσι χάθηκε πολύτιµος χρόνος, διαψεύστηκαν προσδοκίες, χάθηκαν οικονοµικοί πόροι ή «αξιοποιήθηκαν» µε λαθεµένο τρόπο,

2 δεδοµένης και της απροθυµίας που εκφράστηκε σε πολλές περιπτώσεις για διαδηµοτικές συνεργασίες. Με τη θέσπιση του Ν.2742/99, που περιλαµβάνει ρυθµίσεις για την καθιέρωση οργάνων, διαδικασιών και µέσων άσκησης Χωροταξικού Σχεδιασµού που προωθούν την αειφόρο και ισόρροπη ανάπτυξη, αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα στρατηγικού σχεδιασµού για την ανάπτυξη του ελληνικού χώρου και η δηµιουργία µηχανισµών για την υποστήριξή του. Το Σχέδιο Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού (άρθρο12) θέτει θέµα ενίσχυσης συνεργασίας µεταξύ Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού και θέµα ιοικητικής Ανασυγκρότησης της χώρας, χωρίς όµως να θέτει και τους κανόνες συνεργασίας µεταξύ τους Έτσι, το πρώτο και σηµαντικό σηµείο για το οποίο το Γενικό Πλαίσιο θα πρέπει να ελεχθεί είναι το άν πράγµατι το κάνει. Το Γενικό Πλαίσιο, λαµβάνοντας υπ όψη, το Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς και µόνο, είναι σαφές ότι δεν εκπληρώνει επαρκώς αυτή τη σύνδεση. Κι αυτό γιατί:

3 η εξάρτηση του αναπτυξιακού προγραµµατισµού από τις κοινοτικές χρηµατοδοτήσεις έχει εντοπιστεί ως αρνητικό στοιχείο από όλες οι σχετικές Ο.Ε. του ΤΕΕ/ΤΑΚ, είναι ήδη γνωστό ότι οι χρηµατοδοτήσεις αυτές για το ΠΕΠ Κρήτης και Νήσων είναι πάρα πολύ µικρές, αλλά και γιατί, το Γενικό Πλαίσιο έχει ορίζοντα δεκαπενταετίας, ενώ το ΕΣΠΑ περιορίζεται στο πρώτο µισό του χρόνου προγραµµατισµού του Γενικού Πλαισίου. Σε ότι αφορά στη ιοικητική Οργάνωση της χώρας, το Γενικό Πλαίσιο δηλώνει µόνο πρόθεση χωρίς να παρέχει κανένα στοιχείο για να µπορεί κανείς να κρίνει τον τρόπο µε τον οποίο αυτό θα γίνει. Β. ΣΧΕΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ/ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Ο Ν. 2742/99 καθορίζει ένα πλαίσιο διαµόρφωσης του Χωροταξικού Σχεδιασµού θέτοντας στο ανώτατο επίπεδο το Γενικό Πλαίσιο. Στο Χωροταξικό Νόµο (Ν. 2742/1999) αναφέρεται ότι τα Ειδικά Πλαίσια εξειδικεύουν και συµπληρώνουν τις κατευθύνσεις του Γενικού Πλαισίου (άρθρο 7 παρ. 1), τα δε Περιφερεακά Πλαίσια εναρµονίζονται µε τις κατευθύνσεις του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων (άρθρο 8 παρ. 2). Ο Χωροταξικός Νόµος επέτρεψε κατά την πρώτη εφαρµογή του την κατάρτιση και έγκριση Ειδικών και Περιφερειακών Πλαισίων και χωρίς την ύπαρξη εγκεκριµένου Γενικού Πλαισίου (άρθρο 18 παρ 5). Έτσι το 2003 εγκρίθηκαν 12 Περιφερειακά Πλαίσια για όλες τις Περιφέρειες της χώρας εκτός της Αττικής. Η σύνδεση των Περιφερειακών Πλαισίων µε τον Αναπτυξιακό Προγραµµατισµό καθορίζεται στο Χωροταξικό Νόµο µε την πρόβλεψη (άρθρο 8 παρ. 2) ότι «Στο αναπτυξιακό πρόγραµµα κάθε περιφέρειας περιλαµβάνονται κατά προτεραιότητα τα έργα και οι δράσεις που προωθούν την εφαρµογή του Περιφερειακού Πλαισίου χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης µε προοπτική πέντε (5) ετών από την έγκρισή του.» Αυτονόητο είναι ότι αυτό αφορά στο ΠΕΠ. Πως ελέγχεται η τήρηση της διάταξης αυτής σε ότι αφορά στο ΠΕΠ τόσο του Γ ΚΠΣ όσο και του ΕΣΠΑ, όταν οι ανά διετία προβλεπόµενες από το νόµο εκθέσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης που το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. υποχρεούται να συντάσσει (άρθρο 8 παρ. 6) δεν έχουν γίνει; Σήµερα, µπαίνει θέµα αναθεώρησης των Περιφερειακών Πλαισίων µετά από την έγκριση του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων. Η αναθεώρηση αυτή δεν είναι αυτόµατη ούτε και θα πρέπει να δηµιουργείται σύγχιση από το γεγονός ότι το Γενικό και Ειδικό Πλαίσιο αποτελούν ανώτερο επίπεδο Σχεδιασµού. Από το Χωροταξικό Νόµο ορίζεται ότι πιθανές ασυµβατότητες Ειδικών και Περιφερειακών Πλαισίων, καθώς και ασυµβατότητες µεταξύ Περιφερειακών και Γενικού Πλαισίου, ανάγονται µόνο στην αναθεώρηση των Περιφερειακών Πλαισίων ανά 5ετία και στηρίζονται στις εκθέσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. εδοµένου, λοιπόν, ότι τα Περιφερειακά Πλαίσια καταρτίστηκαν µε προοπτική 15 ετίας (άρθρο 8 παρ. 1), απαραίτητο είναι να γίνει κατανοητό ότι µέχρι τη θεσµοθέτηση του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων όπως αυτά θα διαµορφωθούν και µέχρι την αναθεώρηση των Περιφερειακών

4 Πλαισίων µε τη νόµιµη διαδικασία, τα Περιφερειακά Πλαίσια αποτελούν τον µοναδικό θεσµοθετηµένο Σχεδιασµό στη χώρα µε τον οποίο οφείλει να εναρµονίζεται ο Πολεοδοµικός Σχεδιασµός. (άρθρο 9) Γ. ΕΣΜΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΩΝ ΣΧΕ ΙΩΝ Ένα πολύ σοβαρό ζήτηµα που τίθεται στο Χωροταξικό Σχεδιασµό είναι η δεσµευτικότητα των χωροταξικών σχεδίων. Η υψηλή δεσµευτικότητα έχει το θετικό χαρακτηριστικό της νοµικής βεβαιότητας και του ελέγχου του τελικού αποτελέσµατος αλλά το µειονέκτηµα της ακαµψίας και της αδυναµίας προσαρµογής σε (απρόοπτες) γρήγορες εξελίξεις και ανάγκες. Από την άλλη πλευρά η έλλειψη δεσµευτικότητας έχει το πλεονέκτηµα της ευελιξίας, αλλά µπορεί εύκολα να οδηγήσει σε κατάχρηση εξουσίας και έλλειψη αποτελεσµατικότητας πολιτικών χρήσεων γης. Η συζήτηση αυτή έγινε στο στάδιο ψήφισης του Χωροταξικού Νόµου και κατέληξε καθορίζοντας µε πολύ σαφή τρόπο, ότι το Γενικό, τα Ειδικά και τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού αποτελούν Σχέδια Κατευθύνσεων. Εξ άλλου µε τα επόµενα επίπεδα, τα επίπεδα πολεοδοµικού σχεδιασµού, καθορίζονται οι χρήσεις γης, βάσει των κατευθύνσεων των Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού. Οι Κατευθύνσεις αυτές είναι απολύτως δεσµευτικές. Θεωρήσεις, είτε υποτίµησης της δεσµευτικότητας των κατευθύνσεων αυτών, είτε των ίδιων των Περιφερειακών Πλαισίων «επειδή σύντοµα θ αλλάξουν», θέτουν σε τεράστιο κίνδυνο τον υποκείµενο πολεοδοµικό σχεδιασµό δηλαδή τα εκατοντάδες Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π που αυτή τη στιγµή εκπονούνται µε αποτέλεσµα µια νέα αναβολή και αναστολή του επί δεκαετίες επιδιωκόµενου χωροταξικού πολεοδοµικού σχεδιασµού. Παρατηρούµε, λοιπόν, ότι από την υφιστάµενη νοµοθεσία τα «δύσκολα» θέµατα των κανονιστικών ρυθµίσεων, παραπέµπονται στα Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια και τα Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. Κοµβικό σηµείο αποτελεί το θέµα των χρήσεων γης και η εκτός σχεδίου δόµηση. Αν τα Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π δεν µπορέσουν να δώσουν συγκεκριµένες χρήσεις γης αποκλείοντας κάποιες δραστηριότητες, εκεί όπου αυτές δεν είναι συµβατές µε τις κατά περίπτωση προτεινόµενες και αν δεν περιορίσουν την εκτός σχεδίου δόµηση σε σχέση µε αυτές τις χρήσεις γης, υποβαθµίζονται σε απλό µηχανισµό επέκτασης σχεδίων πόλης. Με αυτή την έννοια και πάλι ελέγχεται το υπό συζήτηση Γενικό Πλαίσιο για το γεγονός ότι δεν παρέχει συγκεκριµένες κατευθύνσεις για τα παραπάνω, έτσι ώστε να να προσδιορίσει κάτι περισσότερο από αυτό που ήδη προσδιορίζουν τα Περιφερειακά Πλαίσια. Συγκεκριµένα για το θέµα της έννοιας του περιορισµού της εκτός σχεδίου δόµησης, που περιλαµβάνεται ήδη στο Περιφερειακό Πλαίσιο τουλάχιστον της Περιφέρειας Κρήτης, κατά την εκπόνηση των Γ.Π.Σ., Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. παρατηρείται τάση αγνόησης και παραποµπής του θέµατος, εκ νέου, σε κάποιες γενικές εθνικού επιπέδου ρυθµίσεις που τελικά δεν παρέχονται από το Γενικό Πλαίσιο Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι στο Σχέδιο του Γενικού Πλαισίου, του οποίου δροµολογείται η ψήφιση από τη Βουλή, µε την τακτική που υιοθέτησε ο υπουργός ΠΕ.ΧΩ..Ε. να το προτάξει της έγκρισης των Ειδικών Πλαισίων, µνηµονεύονται τα Ειδικά Πλαίσια.

5 Ειδικά για το Ειδικό Πλαίσιο του Τουρισµού, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και για το οποίο ζητείται να αποσυρθεί και να αναδιατυπωθεί, το ζήτηµα είναι πολύ σοβαρό ιδιαίτερα για τα νησιά, δεδοµένου µάλιστα ότι τόσο το Γενικό Πλαίσιο όσο και το Ειδικό δεν περιλαµβάνεται ούτε ανάλυση για τις ιδιαίτερότητες και τη φυσιογνωµία της κάθε περιοχής ούτε και θεώρηση ότι για την εκµετάλλευση του κάθε τόπου τίθενται όρια από τη φέρουσα ικανότητά του. Οµάδα Εργασίας του ΤΕΕ/ΤΑΚ εξέτασε τη σχέση των ρυθµίσεων του Ειδικού Πλαισίου του Τουρισµού µε το Περιφερειακό Πλαίσιο της Κρήτης. Από το σχετικό χάρτη φαίνεται η απόλυτη κυριαρχία του τουρισµού σε ακτές και ορεινό χώρο, περιλαµβάνοντας αδιακρίτως και όλες τις προστατευόµενες περιοχές. Για το Γενικό Πλαίσιο έχει γίνει, µεταξύ άλλων η κριτική ότι στους χάρτες του υπάρχει µια σύγχιση ανάµεσα στην αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης και των προτάσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο χάρτη του Γενικού Πλαισίου για το φυσικό περιβάλλον που περιλαµβάνει και σχετικό πίνακα, ως προστατευόµενη περιοχή µε φορέα διαχείρισης στην Κρήτη αποτυπώνεται ο µοναδικός που πραγµατικά υπάχει σήµερα, δηλαδή αυτός του Εθνικού ρυµού της Σαµαριάς και όχι και οι υπόλοιπες περιοχές που στο κείµενο αναφέρεται ότι τα διαχειριστικά τους σχέδια θα προωθηθούν στο άµεσο µέλλον. Ο χάρτης αυτός είναι ενδεικτικός για το πόσο σοβαρά «έλαβε υπόψη» το Γενικό Πλαίσιο το Ειδικό Πλαίσιο του Τουρισµού, που προορίζει τις προστατευόµενες περιοχές για τουριστική εκµετάλλευση και µάλιστα από µεγάλα επενδυτικά σχέδια. Σε περίπτωση λοιπόν, που τα διαχειριστικά σχέδια των περιοχών αυτών προηγηθούν, όπως θα έπρεπε να γίνει, είναι πολύ πιθανό τα διαχειριστικά σχέδια να βάλουν εµπόδια στα επενδυτικά σχέδια. Στο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισµό οι Ζώνες Α, Β1 και Β2 αντιστοιχούν σε ζώνες πολύ ευρύτερες αλλά και εντονότερης εκµετάλλευσης, παρά το γεγονός ότι προτείνονται µικρότερες πυκνότητες σε κλίνες /στρ. Οι ζώνες που προσδιορίζονται στο Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο ως ζώνες αναβάθµισης τουριστικών µονάδων, µετατρέπονται σε Αναπτυγµένες τουριστικά ζώνες, οι ζώνες ελέγχου τουριστικής ανάπτυξης σε αναπτυσσόµενες περιοχές, οι ζώνες ήπιας τουριστικής ανάπτυξης σε περιοχές εναλλακτικού τουρισµού. Χαρακτηριστικό είναι ότι στο Ειδικό Πλαίσιο δεν υπάρχουν αναφορές σε «εκθεσιακό τουρισµό», «οικοτουρισµό», και «αγροτουρισµό», και αγνοείται παντελώς η έννοια του κορεσµού και της ανάγκης προσαρµογής στη φέρουσα ικανότητα του κάθε τόπου. Για την Κρήτη ειδικά, δεν προκρίνεται η ανάπτυξη ήπιου τουρισµού στα όρια των υφιστάµενων οικισµών που σηµειώνεται ως επιλογή για άλλα νησιά, αλλά στην εκτός σχεδίου δόµηση! Περιφερειακό Πλαίσιο Ζώνες Αναβάθµισης τουριστικών µονάδων Ζώνες Ελέγχου τουριστικής ανάπτυξης Ζώνες ήπιας τουριστικής ανάπτυξης Ειδικό Πλαίσιο ΖώνεςΑ Αναπτυγµένες τουριστικά περιοχές ΖώνεςΒ1 Αναπτυσσόµενες τουριστικά περιοχές ΖώνεςΒ2 Περιοχές εναλλακτικού τουρισµού. Η Ο.Ε. επισηµαίνει γενικά για το περιεχόµενο του Ειδικού Πλαισίου Αναλύοντας τα κείµενα και τους χάρτες του «Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Τουρισµού» (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.Τ.), παρατηρείται µια αποσπασµατική αντιµετώπιση οργάνωσης του χώρου που σκοπό έχει την εντατική ανάπτυξη µαζικού τουρισµού µε την προσθήκη χωρικών µηχανισµών ανάπτυξης τουριστικών εγκαταστάσεων µεγάλης κλίµακας.

6 Εξετάζοντας το σχέδιο ΚΥΑ κατά άρθρο παρατηρούνται τα παρακάτω: Στό πρώτο άρθρο αναφέρεται ο σκοπός της εκπόνησης του ειδικού πλαισίου, που είναι η παροχή κατευθύνσεων κανόνων και κριτηρίων για την χωρική διάρθρωση, οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισµού στον ελληνικό χώρο. Στο δεύτερο άρθρο αναφέρεται στους στόχους του ειδικού χωροταξικού, στόχοι όπως περιβαλλοντική αναβάθµιση, ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προιόντος, διάχυση ανάπτυξης του τουρισµού σε περισσότερες γεωγραφικές περιοχές, αλλά και σε επιπλέον τοµείς της οικονοµίας και τέλος προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης της χώρας σύµφωνα µε τις φυσικές, πολιτιστικές, οικονοµικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Στό τρίτο άρθρο αναφέρεται σε ορισµούς όπως «µαζικός τουρισµός», «εναλλακτικός τουρισµός», «αποδεκτό επίπεδο υποδοµών», «υψηλή συγκέντρωση τουρισµού» και εισάγεται ο ορισµός: «σύνθετη και ολοκληρωµένη ανάπτυξη τουριστικών υποδοµών σταθερού παραθερισµού». Στο τέταρτο άρθρο υπάρχει η κατηγοριοποίηση του χώρου που αντιµετωπίζεται βάση της έντασης και του είδους της τουριστικής δραστηριότητας, της γεωµορφολογίας και της ευαισθησίας των πόρων του. Η κατηγοριοποίηση δεν θεωρείται επιτυχηµένη καθώς παρατίθεται µια συγκεχυµένη επικάλυψη κατηγοριών χώρου µε διαφορετικά κριτήρια από τα οποία λείπει η σύνθεση. Οι κατηγοριοποιήσεις είναι περισσότερο θεωρητικές και οδηγούν σε άστοχες επιλογές λόγω ποικιλίας στη γεωµορφολογία και τα κοινωνικοοικονοµικά χαρακτηριστικά της χώρας. Στο πέµπτο άρθρο δίνονται κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης κατά περιοχή και εισάγονται κανονιστικές διατάξεις που αφορούν όρια αρτιότητας και οικιστικής πυκνότητας για κάθε περιοχή αντίστοιχα. Οι κατευθύνσεις που δίνονται κατά περιοχή είναι πολύ αναλυτικές και εξειδικευµένες ενώ λείπουν οι βασικοί κατευθυντήριοι άξονες ως προς το είδος και την ένταση της επιθυµητής ανάπτυξης. Σε αυτό το σηµείο επισηµαίνεται ότι το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο θα πρέπει να παίζει το ρόλο ενός κατευθυντήριου µηχανισµού προώθησης εθνικής πολιτικής και δεν θα πρέπει να αποτελεί εργαλείο καθορισµού όρων δόµησης και αρτιοτήτων, καθώς αυτά καθορίζονται κυρίως από Π. ιατάγµατα και αποφάσεις που θα ακολουθήσουν. Στο έκτο άρθρο δίνονται κατευθύνσεις για την χωρική οργάνωση και ανάπτυξη ειδικών µορφών τουρισµού, διατυπώνονται κανόνες οργάνωσης, κριτήρια επιλογής περιοχών χωροθέτησης, προϋποθέσεις για την άσκηση ειδικών τουριστικών δραστηριοτήτων, κατευθύνσεις ποιοτικές και ποσοτικές καθώς και προτεραιότητες χωρικής ανάπτυξης. Από τις ειδικές µορφές τουρισµού απουσιάζουν σηµαντικές όπως ο «εκθεσιακός τουρισµός», ο «οικοτουρισµός», και ο «αγροτουρισµός». Σηµαντικό στοιχείο του έκτου άρθρου είναι το σηµείο των υποδοµών και ο µη συσχετισµός τους µε την «αντοχή του φυσικού περιβάλλοντος» καθώς και την κοινωνικό-οικονοµική δοµή των περιοχών στις οποίες θα αναπτυχθούν εγκαταστάσεις Golf στην Κρήτη. Σε µια περιοχή µε πρόβληµα λειψυδρίας η κατασπατάληση ενός τόσο σηµαντικού φυσικού πόρου όπως το νερό είναι επικίνδυνη τόσο για το φυσικό περιβάλλον όσο και για τον άνθρωπο.

7 Το έβδοµο άρθρο αναφέρεται στις ειδικές και τεχνικές υποδοµές δηλαδή σε επιθυµητά έργα που πρέπει να εκτελεστούν και στις αναγκαίες υποδοµές (ενέργεια, ύδρευση, τηλεπικοινωνίες) για την ανάπτυξη του τουρισµού. Το ειδικό πλαίσιο δεν εξετάζει όµως αν τα επιθυµητά έργα είναι εντεταγµένα σε τρέχοντα οικονοµικά προγράµµατα. Επιπλέον θα πρέπει να προσδιοριστεί αν η εξασφάλιση αυτών των υποδοµών αποτελεί προϋπόθεση για την τουριστική ανάπτυξη η υποχρεούµαστε να τα παρέχουµε κατά προτεραιότητα στο βωµό της τουριστική ανάπτυξης. Το όγδοο άρθρο πραγµατεύεται τις κατευθύνσεις που πρέπει να ακολουθήσουν οι τουριστικές εγκαταστάσεις που αναπτύσσονται σε κατηγορίες χώρου µε ειδικά καθεστώτα ενώ ασχολείται και µε την επίλυση των συγκρούσεων του τουρισµού µε άλλες παραγωγικές χρήσεις. Το ειδικό χωροταξικό ενώ αναγνωρίζει γενικά τους περιορισµούς χρήσεων γης που επιβάλει η κείµενη νοµοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος, εξαιρεί τις τουριστικές υποδοµές µεγάλης κλίµακας πχ στην αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας και στις περιοχές Natura. Στη περίπτωση χωροθέτησης υδατοκαλλιεργειών αυτή προτείνεται σε περιοχές λιγότερο τουριστικά αναπτυγµένες. Το ένατο άρθρο αναφέρεται στις σύνθετες και ολοκληρωµένες αναπτύξεις τουριστικών υποδοµών σταθερού παραθερισµού, σε ποιες περιοχές µπορούν να εγκατασταθούν, οχτώ ενδεικτικές περιοχές εγκατάστασης τους, καθώς και τα όρια αρτιότητας αυτών των υποδοµών. Οι υποδοµές σταθερού παραθερισµού θα επιτρέπονται σχεδόν παντού: σε αναπτυσσόµενες περιοχές σε ανεπτυγµένες, σε κορεσµένες τουριστικά περιοχές, σε µητροπολιτικές περιοχές, σε πεδινές η σε ηµιορεινές, σε περιοχές Natura και σε γη υψηλής παραγωγικότητας. Οι περιοχές που δεν µπορούν να εφαρµοστούν είναι ορεινές περιοχές και µικρά ακατοίκητα νησιά η βραχονησίδες (εκτός από πέντε). Η ανάπτυξη των υποδοµών αυτών προβλέπεται σε οργανωµένους υποδοχείς (Π.Ο.Τ.Α, Π.Ο.Α..Π, Π.Ε.Ρ.ΠΟ) είτε σε εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισµών περιοχές µε τις διατάξεις για την εκτός σχεδίου δόµηση τουριστικών εγκαταστάσεων (Φ.Ε.Κ 61/ /88) και όριο αρτιότητας 150 στρ. Το δέκατο άρθρο αναφέρεται στην εισαγωγή της νοµοθεσίας: 1. νέων µορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυµάτων που θα περιλαµβάνουν την δυνατότητα αγοράς από τρίτους για χρήση και εκµετάλλευση τµηµάτων τουριστικού συγκροτήµατος υπό την µορφή ανεξαρτήτων διαµερισµάτων η κατοικιών, µε την υποχρέωση να το παραχωρεί στον φορέα της τουριστικής επιχείρησης για ένα τµήµα του χρόνου. Το ποσοστό του ξενοδοχειακού καταλύµατος που θα µπορεί να µεταβιβαστεί διαφοροποιείται ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά της εγκατάστασης και δεν µπορεί να υπερβεί στο 70% της επιφάνειας των δωµατίων. 2. σύνθετων µορφών τουριστικών εγκαταστάσεων µε κατοικίες προς πώληση σε ποσοστό 30% της επιφάνειας του συνολικού αριθµού των δωµατίων. Σε περίπτωση συνδυασµένης χρήσης των δύο µορφών διαχείρισης το ποσοστό των κατοικιών προς πώληση αυξάνεται σε 70% της συνολικής επιφάνειας των καταλυµάτων. Οι ρυθµίσεις αυτές θα έχουν εφαρµογή και σε πολεοδοµήσεις εκτάσεων µε προγενέστερα καθεστώτα δόµησης. Επιπλέον προτείνεται η υπαγωγή τους στα κίνητρα του αναπτυξιακού

8 νόµου καθώς και η ενίσχυση της κοινωνικής, οικονοµικής και παραγωγικής βάσης της ευρύτερης περιοχής. Σε αυτό το σηµείο επισηµαίνεται ότι µε αυτά τα µέτρα παρέχεται η δυνατότητα κατάτµησης γήπεδων της τουριστικής εγκατάστασης στις εκτός σχεδίου περιοχές σε χωριστές ιδιοκτησίες, ενώ µε την ισχύουσα τουριστική νοµοθεσία το γήπεδο παρέµενε υποχρεωτικά σε ενιαία χρήση. Έτσι παρέχεται η δυνατότητα πώλησης τµηµάτων µιας ξενοδοχειακής εγκατάστασης που χτίστηκε µε ευνοϊκότερους όρους δόµησης και κίνητρα του αναπτυξιακού νόµου για χρήση παραθεριστικής κατοικίας. Στο ενδέκατο άρθρο αναφέρεται στο πρόγραµµα δράσης και χρηµατοδότησης. εν αναφέρεται όµως σε κόστος και χρονοδιάγραµµα εκτέλεσης των αναγκαίων µέτρων. Επίσης δεν υπολογίζει το κόστος κατασκευής των απαιτούµενων υποδοµών υποστήριξης των τουριστικών εγκαταστάσεων µαζικού τουρισµού που προτείνονται σε προηγούµενα άρθρα. Σε αυτό το σηµείο επισηµαίνεται ότι ο καθορισµός ζωνών τουριστικής ανάπτυξης γίνεται σε διαφορετικό επίπεδο αναφοράς από αυτό του ΕΣΠΑ (NUTS 2) γεγονός δυσχεραίνει την ένταξη υποστηρικτικών υποδοµών σε χρηµατοδοτικά προγράµµατα εθνικού επιπέδου. Τέλος µε το δωδέκατο άρθρο προκαλείται σύγχυση για το ποιες διατάξεις της κείµενης νοµοθεσίας καταργούνται και ποιες συνεχίζουν να εφαρµόζονται.

9 ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΣΧΕ ΙΑ-ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονταν προσπάθειες χωρικής ρύθµισης δραστηριοτήτων και αναπτυξιακών παραµέτρων, χωρίς να υπάρχει επεξεργασµένο και αναλυτικό θεσµικό πλαίσιο και οι όποιες βασισµένες σ αυτό χωροταξικές µελέτες εµφανίζονται στην Χώρα µόνο τα τελευταία χρόνια, µετά την θεσµοθέτηση του Ν. 2742/99. Η ανυπαρξία αυτού του αναλυτικού θεσµικού πλαισίου είχε ως συνέπεια το πρώτο επίπεδο σχεδιασµού του Ν. 2508/97 δηλ. τα Ρυθµιστικά Σχέδια και τα ΓΠΣ η ΣΧΟΟΑΠ να παίζουν εµµέσως πλην σαφώς το ουσιαστικό ρόλο των τοπικών χωροταξικών Σχεδίων. Έτσι στο περιεχόµενο αυτών των σχεδίων /µελετών συνυπάρχει το χωροταξικό επίπεδο και το γενικό πολεοδοµικό επίπεδο. Με τον Ν. 2742/99 άρθρο 8, παύουν πιά να προωθούνται-εγκρίνονται χωροταξικά σχέδια σε επίπεδο Νοµού, παρά µόνο κατ εξαίρεση, ενώ πριν µία δεκαετία το βασικό πλαίσιο του σχεδιασµού του χώρου ήταν, έστω και θεωρητικά το χωροταξικό σχέδιο του Νοµού. Ο Ν. 2508/97 άρθ. 24 σε επίπεδο Νοµού, προβλέπει µόνο µελέτες Γενικών Κατευθύνσεων Περιοχών Ειδικά Ρυθµιζόµενης Πολεοδόµησης (ΠΕΡΠΟ). Παρόλο που οι µελέτες αυτές εντάσσονται στον πολεοδοµικό σχεδιασµό, η έγκριση τους από το ΥΠΕΧΩ Ε, δηµιουργεί ένα χωροταξικό πλαίσιο για οικιστική ανάπτυξη µέσα στις καθοριζόµενες από την µελέτη περιοχές, έως την έγκριση των αντιστοίχων ΓΠΣ η ΣΧΟΟΑΠ των περιοχών αυτών. Το θεσµοθετηµένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης (αρ. απόφασης 25291/ , ΦΕΚ 1486/Β/ ) δεν αναγνωρίζει αναγκαιότητα για κατ εξαίρεση εκπόνηση χωροταξικού σχεδιασµού νοµαρχιακού επιπέδου. ίδει κατεύθυνση για επίσπευση κατάρτισης και έγκρισης του Ρυθµιστικού Σχεδίου Ηρακλείου, για ρύθµιση του συνόλου της χωρικής περιοχής της αναπτυξιακής ενότητας, καθορίζοντας περίπου το όριο της, αναφέροντας ότι είναι περίπου η περιοχή που είχε ενταχθεί στις ρυθµίσεις της 16/81 Απόφασης του ΕΣΧΠ. Στις τεχνικές προδιαγραφές µελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ (ΦΕΚ 209/ / ) αναφέρεται σαφώς ότι οι µελέτες αυτές αποτελούν την εξειδίκευση και το βασικό µέσο εφαρµογής των Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης, ιδίως δε των περιφερειακών. Ο Ν. 360/76 << Περί Χωροταξίας και Περιβάλλοντος >> προέβλεπε σύνταξη χωροταξικών σχεδίων, πρακτικά όµως παρέµεινε ανεφάρµοστος. Αρχικά το Σ.τ.Ε επέδειξε µία αδικαιολόγητα µακρά ανοχή απέναντι στην πλήρη αδράνεια και απροθυµία του νοµοθέτη να εφαρµόσει τον νόµο, µε το σκεπτικό ότι αντίθετη άποψη θα επέφερε, µέχρι την σύνταξη τέτοιων σχεδίων και προγραµµάτων, οικονοµική στασιµότητα της χώρας. Στην συνέχεια αναπτύχθηκε η θεωρία των υποκατάστατων του χωροταξικού σχεδιασµού που έλειπε. Τέτοια υποκατάστατα ήταν οι ΖΟΕ και τα Ρυθµιστικά Σχέδια. Έως τον Ν. 2742/99 δεν υφίστατο νοµοθετικό πλαίσιο για ευρύτερο χωροταξικό σχεδιασµό, αλλά προσωρινά υποκατάστατα περιορισµένης κλίµακας και ανεφάρµοστα σχέδια σε νοµαρχιακό επίπεδο. Ο χωροταξικός σχεδιασµός σε τοπικό επίπεδο έχει χαρακτήρα κανονιστικό σε αντίθεση µε τον χωροταξικό σχεδιασµό σε Εθνικό η Περιφερειακό επίπεδο που έχει στρατηγικό χαρακτήρα. Στο επίπεδο αυτό εκπονούντο οι ΕΧΜ, οι οποίες θεσµοθετούντο µέσω ΖΟΕ. Το αντικείµενο του στρατηγικού σχεδιασµού είναι ο προσδιορισµός των µειζόνων χαρακτηριστικών της χωρικής οργάνωσης που εξ ορισµού απαιτούν µεγάλες κλίµακες και

10 αποφυγή λεπτοµερειών. Αντίθετα ο κανονιστικός καθορισµός των χρήσεων γης απαιτεί κτηµατολογική ακρίβεια, που δεν µπορεί να επιτευχθεί στα σχέδια που καλύπτουν µεγάλες περιοχές. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΡΗΤΗ Το 1967 εκπονείται η πρώτη µελέτη Ρυθµιστικού Ηρακλείου, που είχε ανατεθεί από το τότε Υπουργείο Συντονισµού, τώρα Εθνικής Οικονοµίας, στον Αριστοµένη Προβελέγγιο, σε εφαρµογή του Ν. 1262/1962 << Περί ρυθµιστικών Σχεδίων Αστικών περιοχών>>, µε χρονικό ορίζοντα το Η µελέτη προέβλεπε ανάπτυξη του Οικιστικού Συγκροτήµατος Ηρακλείου δυτικά έως τον Αλµυρό ποταµό, και ένα τµήµα νότια της Εθνικής οδού γύρω από τον οικισµό της Φορτέτσας. Οµοίως προέβλεπε τουριστικές ζώνες στην περιοχή του Καρτερού και στην Αµµουδάρα, βόρεια της παραλιακής οδού. Το ρυθµιστικό σχέδιο αυτό προσεγγίζει περισσότερο την έννοια του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (ΓΠΣ) του Ν,. 1337/83, ρυθµίζοντας µόνο την οικιστική επέκταση του Ηρακλείου και τις χρήσεις µέσα σ αυτήν. Η µελέτη αυτή ποτέ δεν θεσµοθετήθηκε. Το 1967 εκπονείται η πρώτη µελέτη Ρυθµιστικού Ηρακλείου. Η µελέτη αυτή ποτέ δεν θεσµοθετήθηκε. Μελέτες Ανάπτυξης που εκπονήθηκαν από το τότε Υπουργείο Συντονισµού, για δέκα περιοχές της Κρήτης( ). ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

11 Ακολούθησαν οι µελέτες Ανάπτυξης που εκπονήθηκαν από το τότε Υπουργείο Συντονισµού, για δέκα περιοχές της Κρήτης, που σκοπό είχαν την οικιστική η τουριστική ανάπτυξη των περιοχών γύρω από υφιστάµενους οικιστικούς πυρήνες, µεταξύ των οποίων περιλαµβάνονταν και Ρυθµιστικά σχέδια για τις τρείς µεγάλες πόλεις του Νοµού Λασιθίου (Αγ. Νικόλαο, Ιεράπετρα και Σητεία), σε εφαρµογή των διατάξεων του Ν. 360/76 <<περί Χωροταξίας και Περιβάλλοντος>> (ΦΕΚ 151/Α/ ). Το 1979 ανατίθεται από το τότε Υπουργείο ηµοσίων Έργων, η µελέτη του Ρυθµιστικού Σχεδίου Ηρακλείου, στο γραφείο. Κονταργύρη-Α. Λαµπάκη και Σϊα ΟΕ, µε συντονιστή µελέτςη τον Παύλο Λουκάκη, στα πλαίσια οργάνωσης των Οικιστικών περιοχών των Κέντρων Εντατικών Προγραµµάτων Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ). Η περιοχή µελέτης περιελάµβανε και την ευρύτερη περιοχή του οικιστικού συγκροτήµατος Ηρακλείου, (από Αγία Πελαγία έως και Μάλια,) δηλ. σχεδόν ολόκληρη την βόρεια ακτή του Νοµού Ηρακλείου, και νότια έφθανε (έως τους οικισµούς των Αγίων Παρασκιών και τις Μελέσσες ) σχεδόν έως το µέσον του Νοµού. Η µελέτη αυτή σκοπό είχε την ανάπτυξη του συνόλου των αστικών περιοχών που περιέβαλαν την πόλη του Ηρακλείου, ενισχύοντας επιλεγµένα οικιστικά κέντρα µε εξυπηρετήσεις και οικιστική ανάπτυξη. Ο χρονικός ορίζοντας της µελέτης ήταν το έτος Το 1979 ανατίθεται από το τότε Υπουργείο ηµοσίων Έργων, η µελέτη του Ρυθµιστικού Σχεδίου Ηρακλείου, (ΚΕΠΑ). εν θεσµοθετήθηκε. Τµήµα µόνο της µελέτης θεσµοθετήθηκε µε την Απόφαση 16/1981 του Εθνικού Συµβουλίου Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ). Έγινε τροποποίηση της το 1999 για ρύθµιση των βιοµηχανικών χρήσεων και για καθορισµό οικιστικών περιοχών Α και Β κατοικίας (ΚΥΑ αρ.πρωτ.22292/4915/ ΦΕΚ 1768/Β και αρ.πρωτ.24762/5702/ ,φεκ 2053/Β) Μελέτες Ζωνών Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) της ευρύτερης περιοχής Ηρακλείου, του Λιµένος Χερσονήσου και Μαλίων. εν προχώρησαν.

12 ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η θεσµοθέτηση τµήµατος της µελέτης αυτής έγινε µε την Απόφαση 16/1981 του Εθνικού Συµβουλίου Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) <<περί εγκρίσεως του συστήµατος οργανώσεως των οικιστικών περιοχών του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος του Ηρακλείου και της ευρύτερης περιοχής του>>φεκ 654/Β/ Με την Απόφαση αυτή καθορίστηκαν τα όρια επεκτάσεων του Ηρακλείου και των οικιστικών κέντρων-οικισµών γύρω από αυτό, τα όρια των βιοµηχανικών-βιοτεχνικών περιοχών, των περιοχών αναψυχής,τουρισµού και παραθεριστικής κατοικίας και ορίσθηκε η κατ αρχήν ζώνη προστασίας γεωργικής γης. Παράλληλα καθορίσθηκαν µέτρα, µελέτες και έργα για ανάπτυξη των παραγωγικών τοµέων και των περιοχών της µελέτης. Σηµειωτέον είναι ότι η πρώτη µελέτη που προτείνεται να εκπονηθεί είναι η µελέτη Περιφερειακής ανάπτυξης Νοµού Ηρακλείου.

13 ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ 16/81 ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΟΥ Ε.Σ.Χ.Π Το Νοέµβριο του 1985 συντάσσονται από την ν/ση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩ Ε, οι προδιαγραφές για Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες, χωρίς όµως να υπάρχει το σχετικό νοµοθετικό πλαίσιο. Αναφέρουν αναγκαιότητα έναρξης χωροταξικού σχεδιασµού σε επίπεδο Νοµού και επισηµαίνεται η έλλειψη Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασµού. Από το περιεχόµενο των προδιαγραφών αυτών φαίνεται ότι το αντικείµενο των µελετών αυτών αντιστοιχεί στα µεταγενέστερα ΣΧΟΟΑΠ αλλά χωρίς το οικιστικό κέντρο, αφού εκπονούνται µόνο για περιοχές αγροτικού χώρου εκτός ορίων οικισµών και εκτός ΖΟΕ των ΓΠΣ. Οµοίως συντάσσονται προδιαγραφές για µελέτες Γενικής Αναπτύξεως η Χωροταξικών µελετών, µε περιοχή µελέτης την σχετικά άριστη γεωγραφική έκταση, η οποία ανταποκρίνεται στις επιδιώξεις ενός ενιαίου προγράµµατος γενικής αναπτύξεως, µε δυνατότητα εξασφάλισης ενός ικανοποιητικού επιπέδου αυτοδύναµου ανάπτυξης. Την χρονική αυτή περίοδο είχε αρχίσει η πρωτοφανής σε έκταση σε ολόκληρη την Χώρα, Επιχείρηση Πολεοδοµικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ) από το ΥΠΕΧΩ Ε, προκειµένου να καλυφθούν ζωτικές οικιστικές ανάγκες και να έχουν µία άµεση εκτόνωση οι πιέσεις στα οικιστικά κέντρα που είχαν συσσωρευτεί επί δεκαετίες και απαιτούσαν άµεση λύση, χωρίς οι µελέτες αυτές να εκπονούνται σε εφαρµογή γενικότερων κατευθύνσεων που θα έδινε ένας ανωτέρου επιπέδου στρατηγικός σχεδιασµός. Στην Β Φάση του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου του Ο.Σ Ηρακλείου, που εγκρίθηκε µε την µε αρ /1271/ Απόφαση όπως αυτή επαναδηµοσιεύθηκε µε την 67198/3442/ Απόφαση (ΦΕΚ 818/ ), εκπονήθηκε µελέτη Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) της ευρύτερης περιοχής του Ο.Σ Ηρακλείου. Η ΖΟΕ αυτή ποτέ δεν θεσµοθετήθηκε από το ΥΠΕΧΩ Ε. Οι αντίστοιχες µελέτες για ΖΟΕ Λιµ.Χερσονήσου και Μαλίων δεν προχώρησαν. Η Απόφαση 16/81 του ΕΣΧΠ παρέµεινε ανενεργή για τουλάχιστον µία οκταετία, οπότε το 1992 περίπου το ΥΠΕΧΩ Ε την ενεργοποίησε µε διάφορα έγγραφα του, δηµιουργώντας

14 σωρεία προβληµάτων λόγω των πραγµατικών καταστάσεων που είχαν δηµιουργηθεί στο µεσολαβήσαν χρονικό διάστηµα. Απαιτείτο επαναοριοθέτηση γεωργικής γης, οι καθορισµένες βιοµηχανικές-βιοτεχνικές περιοχές ήταν ανεπαρκείς, είχε γίνει αλλαγή χρήσης γεωργικής γης σε τουριστική, κλπ. Μετά από κοινωνικές πιέσεις και πολιτική µεσολάβηση έγινε τροποποίηση της µε την 22292/4915/ ΚΥΑ (ΦΕΚ1768/Β/1999) για ρύθµιση των βιοµηχανικών χρήσεων και µε την 24762/5702/ Απόφαση (ΦΕΚ 2053/Β/ ) για καθορισµό οικιστικών περιοχών Α και Β κατοικίας. Το 1989 ανατίθεται από το ΥΠΕΧΩ Ε, στο γραφείο Μυρτώς Κορώνη η εκπόνηση Ειδικής Χωροταξικής Μελέτης καθορισµού χρήσεων γης των νοτίων ακτών του Νοµού Ηρακλείου, από το όριο Ν. Λασιθίου έως τον Κόκκινο Πύργο, µε χρονικό ορίζοντα το 2000 και µε στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και την τουριστική ανάπτυξη. Η µελέτη αυτή δεν θεσµοθετήθηκε ποτέ, επειδή υπήρξαν κοινωνικές αντιδράσεις στις προτάσεις αναπτυξιακής πολιτικής που πρότεινε. Την ίδια περίοδο εκπονείται από το ΥΠΕΧΩ Ε η ΕΧΜ των νοτίων ακτών Νοµού Λασιθίου και δίδεται εντολή στην ν/ση ΠΕΧΩ να συγκεντρώνει στοιχεία ανάλυσης προκειµένου να εκπονηθεί ΕΧΜ και των βορείων ακτών του Νοµού Ηρακλείου. Καµία από τις δύο αυτές µελέτες δεν προχώρησε. Ειδική Χωροταξική Μελέτη των νοτίων ακτών του Νοµού Ηρακλείου (1989) εν θεσµοθετήθηκε. Την ίδια περίοδο εκπονείται από το ΥΠΕΧΩ Ε η Εδική Χωροταξική Μελέτη των νοτίων ακτών Νοµού Λασιθίου και των βορείων ακτών του Νοµού Ηρακλείου. Καµία από τις δύο αυτές µελέτες δεν προχώρησε. Η απουσία κατάλληλης θεσµικής υποστήριξης των µελετών ΖΟΕ (που χρησιµοποιούνται ως προσωρινό υποκατάστατο χωροταξικού σχεδιασµού) και των ΕΧΜ που θεσµοθετούνται ως ΖΟΕ, είχε ως αποτέλεσµα τον περιορισµό της αναπτυξιακής τους διάστασης( οι προτάσεις των µελετών αυτών περιορίζονται στο στάδιο της θεσµικής κατοχύρωσης τους, αποκλειστικά στην λήψη µέτρων περιορισµού στην δόµηση και τη χρήση των γηπέδων), γεγονός που σε συνδυασµό µε την έλλειψη µιας ενεργού πολιτικής χρήσεων γης, δεν διευκολύνει στην διαµόρφωση συνθηκών κοινωνικής συναίνεσης, αλλά αντίθετα συντείνει στην δηµιουργία πιέσεων για την µη εφαρµογή τους. Σηµειώνεται ότι η εύλογη αντίδραση των ιδιοκτητών γης σε κάθε ρύθµιση που περιορίζει τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώµατα επιτείνεται από την ανισότητα που δηµιουργεί η επιβολή, σε τοπικό επίπεδο, ειδικών ρυθµίσεων µε αποσπασµατικό τρόπο και αυτό ανεξάρτητα από την ορθότητα τους και τον βαθµό τεκµηρίωσης και προβολής της σκοπιµότητας επιβολής τους. Συµπληρωµατικά προβλήµατα όπως η έλλειψη ειδικής τεκµηρίωσης για την επιβολή των καταλλήλων ρυθµίσεων σε ορισµένες επι µέρους ενότητες του χώρου, δεσµεύσεις από ανώτερης κλίµακας σχεδιασµού πλαίσια, όπως αποφάσεις του ΕΣΧΠ, η τροποποίηση των οποίων δεν ήταν δυνατή µέχρι την έκδοση του Ν.2742/99, απαιτήσεις του Σ.τ.Ε για ολοκλήρωση του καθορισµού ορίων οικισµών και Αρχαιολογικών Χώρων πριν την έκδοση Π. /τος για ΖΟΕ, καθώς και αλλαγές στον χώρο της ιοίκησης και της Πολιτικής ηγεσίας των Υπουργείων, συνεχείς παρεµβάσεις για την διαµόρφωση συνθηκών κοινωνικής συναίνεσης, (αφού υπήρχε απουσία προβλέψεων για αντισταθµιστικά οφέλη σε θιγόµενους ιδιοκτήτες), συνέβαλαν πέρα από τα όποια ενδογενή προβλήµατα στην διαµόρφωση µεγάλων καθυστερήσεων στην προώθηση των σχετικών θεσµικών ρυθµίσεων. Παράλληλα, χωρίς κανένα συντονισµό ανάµεσα στα σχετικά Υπουργεία, ο ΕΟΤ, σε µία προσπάθεια ελέγχου τουριστικής ανάπτυξης και χωροταξικής κατανοµής της, εκδίδει την 2647/ΥΠΕΘΟ538866/ΕΙ.135/ΕΟΤ/ Απόφαση <<Μέτρα για την ελεγχόµενη τουριστική ανάπτυξη κλπ>> (ΦΕΚ 797/Β/ ) που συµπληρώθηκε µε το από

15 Π. /γµα (ΦΕΚ 474/ / ). Η µελέτη Χωροταξικής ρύθµισης νότιας Κρήτης που εκπονήθηκε από τον ΕΟΤ, δεν προχώρησε για θεσµοθέτηση έως σήµερα. Το 1996 το ΤΕΕ-ΤΑΚ, µε έγγραφό του προς τον Νοµάρχη Ηρακλείου επισηµαίνει την επιτακτική ανάγκη εκπόνησης Χωροταξικού Σχεδίου του Νοµού Ηρακλείου, Ειδικής Χωροταξικής Μελέτης για τις βόρειες ακτές του Ν. Ηρακλείου και άµεση τροποποίηση της Απόφασης 16/81 του ΕΣΧΠ. Η Απόφαση αυτή παραµένει ακόµη, όπως έχει τροποποιηθεί, το µοναδικό θεσµοθετηµένο εργαλείο χωρικής ρύθµισης στην ευρύτερη περιοχή του Ο.Σ Ηρακλείου, όσον αφορά τον δευτερογενή τοµέα µόνο. Η εγκυρότητα της Απόφασης τροποποίησης της 16/81 ΕΣΧΠ που αφορά τις οικιστικές χρήσεις, αµφισβητήθηκε µε Αποφάσεις του Σ.τ.Ε, και ζητήθηκε η εφαρµογή του άρθρου 24 του Ν. 2508/97, δηλ. να προηγηθεί καθορισµός περιοχών ΠΕΡΠΟ η να εκπονηθεί µελέτη γενικών κατευθύνσεων Περιοχών Ειδικά Ρυθµιζόµενης Πολεοδόµησης σε επίπεδο Νοµού Ηρακλείου. Το 2002, ενώ παράλληλα εκπονείτο η µελέτη του Χωροταξικού Σχεδίου Περιφέρειας Κρήτης, ο ΕΟΤ ανέθεσε και εκπονήθηκε η µελέτη τουριστικής ανάπτυξης Κρήτης. Η µελέτη Χωροταξικής ρύθµισης νότιας Κρήτης που εκπονήθηκε από τον ΕΟΤ, δεν προχώρησε για θεσµοθέτηση έως σήµερα. Το έτος 2002, ο ΕΟΤ ανέθεσε και εκπονήθηκε η µελέτη τουριστικής ανάπτυξης Κρήτης. Το έτος 2002 εξασφαλίζεται πίστωση για την εκπόνηση Ρυθµιστικού Σχεδίου Ηρακλείου & προγράµµατος προστασίας περιβάλλοντος, η οποία και δεν αξιοποιείται. Μόλις το 2007 γνωµοδοτεί το Περιφερειακό Συµβούλιο Κρήτης για το κατ αρχήν όριο του Ρυθµιστικού Σχεδίου, η γνωµοδότηση στάλθηκε στο ΥΠΕΧΩ Ε χωρίς όµως έως σήµερα να έχει εκδοθεί η Σχετική Απόφαση για τον κατ αρχήν καθορισµό των ορίων περιοχής ρύθµισης.

16 ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΑΠΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΟΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

17 Το έτος 1999 άρχισε να εκπονείται η Ειδική Χωροταξική Μελέτη του Κόλπου Ελούντας. Έως σήµερα δεν έχει ολοκληρωθεί. (ευρίσκεται στο τέλος της Β Φάσης). Το έτος 2003 εγκρίνεται το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης αρ. πρωτ / (ΦΕΚ 1486/Β/ ) ΤΟ ΠΠΧΣΑΑ ΚΡΗΤΗΣ

18 Το 2007, µόλις πρόσφατα, (ΦΕΚ 405/ ) εγκρίθηκαν οι Γενικές Κατευθύνσεις Ειδικά Ρυθµιζόµενης Πολεοδοµικής ραστηριότητας (ΠΕΡΠΟ) Νοµού Ηρακλείου, αφού δεν είχαν γίνει αποδεκτές οι ρυθµίσεις για οικιστική χρήση που είχαν γίνει µε την Απόφαση τροποποίησης της 16/81 ΕΣΧΠ, που έγινε ως προαναφέραµε το Η αντίστοιχη µελέτη κατευθύνσεων ΠΕΡΠΟ για τον Νοµό Λασιθίου ευρίσκεται σε τελικό στάδιο πριν τον έλεγχο και την επεξεργασία από το Νοµοθετικό Τµήµα του ΥΠΕΧΩ Ε Ο ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΕΡΠΟ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

19 ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΠΣ/ ΣΧΟΟΑΠ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Α/Α ΗΜΟΣ Κίνηση διαδικασίας ανάθεση Α φάση Ανάλυση Β φάση Πρόταση Ηρακλείου Αρχανών, Επισκοπής, 523/ (9 από 26 δήµοι) 1 Ν. Καζαντζάκη 5/3/ /3/2004 παρελήφθη 2 3 (τρείς ήµοι) Βιάννου Ν. Αλικαρνασσού απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 4297/ 2/11/2004 απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 3611/ απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης Έχει υπογρα-φεί 12/7/2005 Εκπονείται η Α Φάση Παρελήφθη 4 Κρουσώνα 5042/ 27/12/2004 απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 5030/ 5 Τυµπακίου 22/12/2004 Έχει υπογρα-φεί απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 6 Ζαρού εν έχει γίνει Έχει υπογρα-φεί 4298/ 7 Γουβών 11/1/ /1/2006 απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης Εκκρεµεί η επικύρωση της απόφασης ανάθεσης Έχει παραδοθεί η Α Φάση Εκκρεµεί η παρουσίαση της Έχει παραδοθεί η Α Φάση Έχει παραδοθεί η Α Φάση Εκκρεµεί η παρουσίαση της Παραδόθηκε Β1 Φάση Παραδόθηκε η Β2 Φάση Α/Α ΠΙΝΑΚΑΣ ΓΠΣ/ ΣΧΟΟΑΠ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΗΜΟΣ Κίνηση διαδικασίας 935/ 1 Αγίου Νικολάου 15/3/ /12/2005 ι απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 2925/ 2 Ιτάνου 26/7/ /4/2003 απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 2380/ 9/6/ Σητείας απόφαση Γεν.Γρ. Περ. 16/1/2002 Κρήτης ανάθεση Α φάση Ανάλυση Β φάση Πρόταση Εκπονείται η Β1 Φάση Ευρίσκεται σε τελικό στάδιο για θεσµοθέτηση Έχει εγκριθεί Λασιθίου (7 από 8 δήµοι) 2993/ 4 Ιεράπετρας 18/11/2003 1/11/2004 Έχει παραδοθεί η Β Φάση απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 3616/ 5 Μακρύ Γιαλού απόφαση 26/10/2005 Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 624/ 6 Λεύκης απόφαση 9/8/2004 Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης 3681πε/ 7 Νεάπολης 7/1/ /10/2004 απόφαση Γεν.Γρ. Περ. Κρήτης Εκπονείται η Β1 Φάση Παραδόθηκε πρόσφατα το Β1 στάδιο της µελέτης Έχει παραδοθεί η Β Φάση

20 ΠΕΡΙΟΧΕΣ- ΗΜΟΙ ΟΠΟΥ ΕΚΠΟΝΟΥΝΤΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ, Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

21 ΠΕΡΙΟΧΕΣ- ΗΜΟΙ ΟΠΟΥ ΕΚΠΟΝΟΥΝΤΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ, Ν. ΛΑΣΙΘΙΟΥ

22 Συνέπειες καθυστέρησης η και απουσίας χωροταξικού σχεδιασµού στην Ανατολική Κρήτη Ανισόρροπη ανάπτυξη µεταξύ βορείων και νοτίων ακτών. Αλλοίωση η και καταστροφή φυσικών οικοσυστηµάτων και περιοχών ευαίσθητων από περιβαλλοντική άποψη. Άναρχη οικιστική ανάπτυξη γύρω από τα µεγάλα οικιστικά κέντρα Σύγκρουση χρήσεων γης Ανεξέλεγκτη οικιστική και τουριστική χρήση σε βάρος γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας η δασικών εκτάσεων, κατάτµηση και οικοπεδοποίηση της. Αλλοίωση της τοπικής ταυτότητας των τοπικών κέντρων µε εισροή νέου πληθυσµού, και δηµιουργία προβληµάτων στην απασχόληση τους (φαινόµενα ανεργίας κλπ) Υποβάθµιση του πολιτιστικού και ιστορικού περιβάλλοντος Αδυναµία εκπονήσεως σωστού σχεδίου αντιµετώπισης θεοµηνιών Αδυναµία ολοκληρωµένης διαχείρισης στερεών και υγρών αποβλήτων των διαφόρων δραστηριοτήτων στο νησί µε συνέπεια µεγάλο περιβαλλοντικό και οικονοµικό κόστος. Ανεπαρκής πρόβλεψη των ενεργειακών αναγκών κάθε δραστηριότητας στο νησί µε αποτέλεσµα µόνο αποσπασµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος όπου, όταν, και µε το µέγεθος που θα εκδηλωθεί. Το εθνικό σύστηµα αναπτυξιακού σχεδιασµού στη χώρα µας προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από τον Ν.1622/86 ο οποίος προβλέπει την εκπόνηση µεσοπρόθεσµων αναπτυξιακών προγραµµάτων χωρίς να υιοθετούν τη χωροταξική διάσταση της ανάπτυξης Ο αναπτυξιακός προγραµµατισµός παραµένει εξαρτηµένος από την ύπαρξη ή µη ευρωπαϊκών προγραµµάτων και χρηµατοδοτήσεων και δεν έχει µόνιµο χαρακτήρα. Εκτός αυτού το σύστηµα καλύπτει µόνο τις δράσεις µε ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση ενώ τα έργα µε εθνική χρηµατοδότηση και οι θεσµικές παρεµβάσεις παραµένουν εκτός διαδικασίας προγραµµατισµού. εν υπάρχει αµοιβαία θεσµική υποχρέωση εναρµόνισης µεταξύ αναπτυξιακών προγραµµάτων και χωτ\ρικών σχεδίων. Η θεσµοθέτηση του Γενικού και των Ειδικών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού µετά από τα Περιφερειακά Πλαίσια είναι πιθανόν να προκαλέσει καθυστερήσεις και ανατροπές, στο περιεχόµενο µε αποτέλεσµα την αναβολή στην εφαρµογή τους. Στον Πολεοδοµικό Σχεδιασµό (ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ) που περιλαµβάνει και τις κανονιστικές χωρικές ρυθµίσεις, παρατηρείται υστέρηση από αποκλίσεις από τον στόχο εξειδίκευσης του χωροταξικού σχεδιασµού. εν υπάρχει µηχανισµός παρακολούθησης εφαρµογής του χωροταξικού σχεδιασµού. Οι ανά διετία προβλεπόµενες εκθέσεις δεν επαρκούν.

23 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης πρέπει να αποτελεί την αφετηρία και τη βάση αναφοράς για όλα τα αναπτυξιακά και επιχειρησιακά προγράµµατα της Κρήτης και καµία από τις προγραµµατιζόµενες δραστηριότητες να µην αντιστρατεύεται τις κατευθύνσεις του. Η δυνατότητα αναθεώρησης του ανά πενταετία, δεν θα πρέπει να αποδυναµώνει την εφαρµογή για τις θεσµοθετηµένες κατευθύνσεις του. Πρέπει να δηµιουργηθούν οι κατάλληλοι µηχανισµοί παρακολούθησης (monitoring) χωρικών παρεµβάσεων ώστε να διασφαλίζεται η σωστή υλοποίηση των κατευθύνσεων και των επιλογών των χωροταξικών σχεδίων. Το προβλεπόµενο από το άρθρο 14 του Ν. 2742/99 Εθνικό ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασµό δεν υλοποιήθηκε έως σήµερα. Οι προβλεπόµενες από το άρθρο 8 του Ν.2742/99 εκθέσεις ανά διετία, όχι µόνο δεν εφαρµόσθηκαν,αλλά και ως θεσµός παρακολούθησης και ελέγχου εφαρµογής των Περιφερειακών Πλαισίων κρίνονται ανεπαρκείς. Παράλληλα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στη κατάλληλη στελέχωση και συντονισµό των υπηρεσιών που εµπλέκονται στα ζητήµατα µελέτης, παρακολούθησης και εφαρµογής του σχεδιασµού. Θεωρείται αναγκαία η εκπόνηση Ρυθµιστικού σχεδίου και προγράµµατος προστασίας περιβάλλοντος στα όρια της µητροπολιτικής περιοχής Ηρακλείου για την αντιµετώπιση προβληµάτων και προκλήσεων διαδηµοτικού επιπέδου. Θεωρείται αναγκαία η χρηµατοδότηση, εκπόνηση και θεσµοθέτηση σχεδίων χρήσεων γης, όπως ΣΧΟΟΑΠ-ΓΠΣ, σε όλους τους δήµους της ανατολικής Κρήτης για την επίλυση σηµαντικών προβληµάτων χωροθέτησης και τη δηµιουργία συγκεκριµένων περιοχών υποδοχής παραγωγικών, τουριστικών και οικιστικών δραστηριοτήτων και την ανάσχεση της άναρχης δόµησης. Προτείνεται η εξειδίκευση του χωροταξικού σχεδιασµού σε περιφερειακό, νοµαρχιακό και διαδηµοτικό επίπεδο σε ευαίσθητες περιοχές ή µε κρίσιµα προβλήµατα χωρικής ανάπτυξης, µε την εκπόνηση και θεσµοθέτηση εξειδικευµένων εργαλείων χωρικού σχεδιασµού όπως : Ειδικές Χωροταξικές Μελέτες, Μελέτες Περιοχών Ειδικών Χωρικών Παρεµβάσεων (Π.Ε.Χ.Π), Μελέτες Περιοχών Οργανωµένης Ανάπτυξής Παραγωγικών ραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π. ), Σχέδια Ολοκληρωµένων Αστικών Παρεµβάσεων (Σ.Ο.Α.Π), και θεσµοθέτηση περιοχών Οργανωµένης Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.Ο.Τ.Α). Για την προστασία και διασφάλιση του φυσικού περιβάλλοντος προτείνεται η εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων, ιδιαίτερα στις περιοχές NATURA καθώς και άλλες περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους, καθώς και η δηµιουργία φορέων διαχείρισης αυτών όπως προβλέπεται από την κείµενη νοµοθεσία. Για την προστασία των φυσικών πόρων (νερό, έδαφος) κρίνεται απαραίτητη η εκπόνηση µελέτης ενιαίας διαχείρησης και εξοικονόµησης υδατικών πόρων και η ενσωµάτωση στο σχεδιασµό δράσεων που απορρέουν από το Εθνικό Σχέδιο ράσης κατά της Ερηµοποίησης