Ομάδα παθολογικής ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος

Transcript

1 Ομάδα παθολογικής ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος Συν τονισ τες: Σ. Κουνέλη Ε. Παπασπύρου Χ. Τσομπανίδου Εισ η γ η τ ε ς : Σ. Αγγελίδου Ν. Ζηργάνος Ε. Καραϊωσηφίδου Σ. Κουνέλη Ε. Κωστοπούλου Γ. Μητροπούλου Ε. Παπασπύρου Χ. Τσομπανίδου

2

3 ΣΥΝΟΨΗ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ ΑΙΔΟΙΟΥ Επώνυμο ασθενούς... Όνομα ασθενούς... Ημ/νία γέννησης... Νοσοκομείο... Αρ. μητρώου... Αρ. μητρ. ασφάλισης... Ημερομηνία παραλαβής... Ημ/νία διάγνωσης... Αρ. Πρωτοκόλλου... Παθολογοανατόμος... Χειρουργός... Κλινική... ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ... ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τύπος παρασκευάσματος:... Νωπό Μονιμοποιημένο Διαστάσεις παρασκευάσματος: Μήκος:... Εύρος:... Πάχος:... Περιγραφή όγκου: Μήκος:... Εύρος:... Πάχος:... Άλλα στοιχεία (Μορφολογία / Επέκταση σε ουρήθρα / κόλπο / πρωκτό / άλλες δομές): Απουσία υπολειπόμενου όγκου ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Τύπος όγκου: Καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο Ακροχορδονώδες καρκίνωμα Αδενοκαρκίνωμα Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (για το μελάνωμα χρησιμοποιείται το αντίστοιχο πρότυπο του δέρματος) Άλλο (προσδιορισμός):... Ιστολογική διαφοροποίηση:... Μέγεθος όγκου (για σταδιοποίηση): Μέγιστη οριζόντια διάσταση:... Πάχος όγκου / Βάθος διήθησης:... (απαιτείται συσχέτιση μακροσκοπικών και μικροσκοπικών μετρήσεων) Αγγειακή/λεμφαγγειακή διήθηση: Παρατηρείται Δεν παρατηρείται Απόσταση όγκου από όρια εκτομής: Δέρματος:... Παρουσία διηθητικού καρκινώματος Θέση (ώρα):... Ουρήθρας:... Παρουσία διηθητικού καρκινώματος Κόλπου:... Παρουσία διηθητικού καρκινώματος Πρωκτού:... Παρουσία διηθητικού καρκινώματος Μαλακών μορίων:... Παρουσία διηθητικού καρκινώματος Παρουσία VIN: Παρατηρείται Δεν παρατηρείται Τύπος VIN:. Παρουσία ν. Paget: Παρατηρείται Δεν παρατηρείται Απόσταση ορίων εκτομής από αλλοιώσεις VIN ή Paget: Δέρματος:... Παρουσία αλλοιώσεων Θέση (ώρα):... Ουρήθρας:... Παρουσία αλλοιώσεων Κόλπου:... Παρουσία αλλοιώσεων Πρωκτού:... Παρουσία αλλοιώσεων Παρουσία μή νεοπλασματικών επιθηλιακών αλλοιώσεων: Σκληρ. λειχήνας Ομαλός λειχήνας Υπερπλασία πλακώδους επιθηλίου Άλλα ευρήματα Επέκταση μή νεοπλασματικών αλλοιώσεων στα όρια εκτομής: Παρατηρείται Δεν παρατηρείται Λεμφαδένες: Φρουρός λεμφαδένας (δεξιά): Θετικός Φρουρός λεμφαδένας (αριστερά): Θετικός Ομάδα λεμφαδένων Εξετασθέντες λεμφαδένες Θετικοί λεμφαδένες Σχόλια Ιστοπαθολογική σταδιοποίηση:... Σχόλια:... Κωδικοποίηση ICDO:... Υπογραφή:... Ημερομηνία:...

4

5 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 35 Συνοπτική ερμηνεία των χρήσιμων δεδομένων για την ιστοπαθολογική έκθεση του καρκινώματος του αιδοίου Ε. Κωστοπούλου, Επικ. Καθηγήτρια, Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Tο καρκίνωμα του αιδοίου ανήκει στα λιγότερο συχνά νεοπλάσματα του γεννητικού συστήματος του θήλεος, με συχνότητα που αυξάνει μετά την ηλικία των 75 ετών. Στις περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζει χαρακτήρες καρκινώματος από πλακώδες επιθήλιο. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητα του καρκινώματος του αιδοίου δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά, παρά την αύξηση των προδιηθητικών αλλοιώσεων. Η τελευταία αντικατοπτρίζει τον ρόλο του HPV στην ανάπτυξη ορισμένων από τις ανωτέρω αλλοιώσεις, ενώ παράλληλα υποδεικνύει τη δράση πρόσθετων παραγόντων για την ανάπτυξη διηθητικής εξεργασίας 5. Στις επόμενες παραγράφους περιλαμβάνονται ορισμένα στοιχεία, που αφορούν το χειρισμό και τη μελέτη χειρουργικών παρασκευασμάτων καρκινώματος του αιδοίου, με σκοπό την παροχή πληροφοριών, που θα συνεισφέρουν στην καλύτερη σταδιοποίηση και περαιτέρω αντιμετώπιση των ασθενών, με βάση τα δεδομένα της πρόσφατης βιβλιογραφίας. Παρά τις παρατηρούμενες διαφορές στον τρόπο αναγραφής των πληροφοριών μεταξύ διαφόρων χωρών ή διαφόρων διαγνωστικών κέντρων, η χρήση κάποιας μορφής συνοπτικού καταλόγου χρήσιμων δεδομένων σε συνάρτηση με τη διαρκή ενημέρωση του παθολογοανατόμου ως προς τις μεταβολές ταξινομήσεων θεωρείται σημαντική για τη σύγχρονη αντιμετώπιση ογκολογικών περιπτώσεων. Για τη σύνταξη του προτεινόμενου προσχεδίου και των ερμηνευτικών οδηγιών χρησιμοποιήθηκαν ως κύριες πηγές τα πρόσφατα δεδομένα του Βρετανικού και του Αμερικανικού Κολλεγίου Παθολογοανατόμων, καθώς και της πρόσφατης σταδιοποίησης κατά F.I.G.O.,1-4 ενώ παρατίθενται ορισμένες αναφορές σε σύγχρονες σχετικές εκδόσεις Σημειώνεται ότι η πρόσφατη σταδιοποίηση κατά F.I.G.O. περιλαμβάνει σημαντικές μεταβολές, μεταξύ των οποίων το μέγεθος των λεμφαδενικών μεταστάσεων 3,4. Προετοιμασία παρασκευασμάτων Οι συνήθεις χειρουργικές διαδικασίες σε περιπτώσεις καρκινώματος του αιδοίου περιλαμβάνουν: Ριζική αιδοιεκτομή με λεμφαδενικό καθαρισμό (με ή χωρίς αφαίρεση φρουρού λεμφαδένα) Μερική αιδοιεκτομή με λεμφαδενικό καθαρισμό (με ή χωρίς αφαίρεση φρουρού λεμφαδένα) Ριζική ή μερική αιδοιεκτομή Ευρεία τοπική εκτομή όγκου 35

6 36 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος Λήψη τομών Διαγνωστική βιοψία 1. Η σημασία της παροχής πληροφοριών από τον κλινικό ιατρό (από προηγούμενες βιοψίες και απεικονιστικές εξετάσεις) 1,2 στο παραπεμπτικό σημείωμα δεν είναι δυνατό να υπερτονισθεί. Η προετοιμασία του παρασκευάσματος εξαρτάται ενμέρει από τις διαστάσεις και την επέκταση του όγκου. Τα όρια εκτομής μπορούν να σημανθούν με χρωστική. Η χρήση διαφόρων χρωμάτων για τη σήμανση των ορίων εκτομής συνεισφέρει στην ασφαλέστερη μικροσκοπική εκτίμηση. Φωτογραφίες και/ή σχεδιαγράμματα του παρασκευάσματος είναι χρήσιμα 1,7,8. Για τον ασφαλή προσανατολισμό του χειρουργικού παρασκευάσματος, ιδίως σε εκείνα ευρείας τοπικής εκτομής, μπορεί να ζητηθεί η συμβολή του χειρουργού. Ο χειρουργός επιπλέον μπορεί να σημάνει εκ των προτέρων σημεία του παρασκευάσματος, τα οποία είτε χρησιμεύουν στον προσανατολισμό είτε θεωρούνται σημαντικά για μικροσκοπική εκτίμηση (π.χ. θέση προηγηθείσας βιοψίας) 7. Το παρασκεύασμα μπορεί να στερεωθεί σε πλάκα φελλού και να μονιμοποιηθεί πριν τη λήψη τομών, εντούτοις αυτό δεν θεωρείται απαραίτητο. Πλην των διαστάσεων και των μακροσκοπικών χαρακτήρων του όγκου ή των όγκων, που περιλαμβάνονται στο χειρουργικό παρασκεύασμα, είναι σημαντική η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο των προσβεβλημένων ανατομικών δομών (χείλη αιδοίου, κλειτορίδα, τμήμα κόλπου κ.λ.π.), ιδίως δομών της μέσης γραμμής. Σημειώνεται ότι η μακροσκοπική εκτίμηση των ενδοεπιθηλιακών αλλοιώσεων είναι συχνά δυσχερής και απαιτείται προσοχή στις μεταβολές χροιάς και όψης της επιφάνειας 7. Ο αριθμός τομών πρέπει να είναι επαρκής, ώστε να επιτρέπει: την τυποποίηση της νεοπλασματικής εξεργασίας, την εκτίμηση του ιστολογικού βαθμού κακοήθειας, τη μέτρηση του βάθους διήθησης, του πάχους και του εύρους της εξεργασίας και της απόστασης από τα όρια εκτομής, καθώς και την εκτίμηση των αλλοιώσεων του υπολοίπου επιθηλίου. Στη σχετική βιβλιογραφία συνιστάται συχνότερα η λήψη τομών καθέτων προς τα όρια εκτομής ή άλλοτε παραλλήλων προς αυτά, δεδομένου ότι η κάθε μία από τις ανωτέρω τεχνικές προσφέρει πλεονεκτήματα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Εντούτοις σημειώνεται ότι ο συνολικός αριθμός των πλακιδίων, που θα χρειασθεί να εξετασθούν, μπορεί να είναι υψηλός και με τις δύο μεθόδους 7. Όλοι οι παρασκευασθέντες λεμφαδένες εξετάζονται ιστολογικά. Όταν η διάμετρος ενός λεμφαδένα είναι >5mm, λαμβάνονται τομές ανά 2-3mm. Όταν η διάμετρος είναι <5mm, ο λεμφαδένας μπορεί να εγκλεισθεί σε παραφίνη ολόκληρος ή σε δύο ημίση. Από τους μακροσκοπικά προσβεβλημένους λεμφαδένες επαρκεί μία τομή. Βαθύτερα επίπεδα απαιτούνται μόνον όταν ανευρίσκονται ομάδες ύποπτων κυττάρων 1. Η εξέταση λεμφαδένα φρουρού συζητείται στη βιβλιογραφία,4,6 με βάση το ποσοστό ψευδώς αρνητικών (5-10%). Σύμφωνα με το Βρετανικό Κολλέγιο Παθολογοανατόμων, η μελέτη του λεμφαδένα φρουρού στα καρκινώματα αιδοίου ακολουθεί τις οδηγίες που αφορούν τις περιπτώσεις καρκινωμάτων μαστού 1. Μικροσκοπική μελέτη Κατά τη μικροσκοπική μελέτη εξετάζονται τα εξής στοιχεία 1,2,5,7,9,11 : Ο τύπος του νεοπλάσματος

7 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 37 Ταχεία βιοψία Ο ιστολογικός βαθμός κακοήθειας Το βάθος διήθησης και το πάχος του όγκου Η παρουσία αγγειακής/λεμφαγγειακής διήθησης Τα όρια εκτομής: κατάσταση και απόσταση αυτών (εντωβάθει και πλάγια όρια) Η παρουσία VIN ή άλλων αλλοιώσεων σε παρακείμενες θέσεις και η προσβολή των ορίων εκτομής από τις τελευταίες αλλοιώσεις Η παρουσία λεμφαδενικών μεταστάσεων κατά ομάδα λεμφαδένων μέγεθος αυτών και εξωλεμφαδενική επέκταση Επιπλέον μπορεί να αναφέρονται: Η παρουσία ή μη εξέλκωσης Περιγραφή της διεπιφάνειας νεοπλάσματος/στρώματος Ιστοχημικές ή ανοσοϊστοχημικές χρώσεις που εφαρμόσθηκαν. Το πάχος του όγκου αφορά την απόσταση από την επιφάνεια αυτού ή από τη βάση της κοκκώδους στιβάδος ως το βαθύτερο σημείο διήθησης. Το βάθος διήθησης αφορά την απόσταση από τη δερμοεπιδερμιδική συμβολή της παρακείμενης πλέον επιπολής θηλής του χορίου ως το βαθύτερο σημείο διήθησης. Τα ανωτέρω στοιχεία είναι χρήσιμο να περιλαμβάνονται στην έκθεση. Πρέπει να δίδεται προσοχή στη συσχέτιση μακροσκοπικών και μικροσκοπικών μετρήσεων 1, με στόχο την ορθή σταδιοποίηση (βλ. ταξινόμηση ΤΝΜ). Σημειώνεται ότι ο ορισμός του επιπολής διηθητικού/μικροδιηθητικού καρκινώματος είναι λιγότερο σαφής στο αιδοίο σε σύγκριση με τον τράχηλο της μήτρας, δεδομένου ότι η ανατομία του πρώτου επιβάλλει προσοχή όχι μόνον στις διαστάσεις του όγκου, αλλά και στην ακριβή εντόπισή του, σε συνάρτηση με τον κίνδυνο ετερόπλευρης ή αμφοτερόπλευρης προσβολής λεμφαδένων. Πέραν του αριθμού των λεμφαδενικών μεταστάσεων, το μέγεθος αυτών (<5χιλ./ 5χιλ.) και η εξωκαψική επέκταση χρησιμοποιούνται στη σταδιοποίηση κατά F.I.G.O. και επομένως πρέπει να αναγράφονται στην έκθεση 3,4. Σημειώνεται ότι η παρουσία αγγειακής/λεμφαγγειακής διήθησης αποτελεί αξιόλογο δείκτη παρουσίας λεμφαδενικών μεταστάσεων. Ταχεία βιοψία για την εκτίμηση των ορίων εκτομής δεν εφαρμόζεται συχνά σε καρκινώματα του αιδοίου. Επίσης δεν εφαρμόζεται στα περισσότερα κέντρα ως τεχνική ρουτίνας για τον λεμφαδένα φρουρό 1. Βιβλιογραφία 1. Brown L. Dataset for histological reporting of vulval neoplasms (2nd edition). The Royal College of Pathologists ( Pecorelli S. FIGO Committee on Gynecologic Oncology. Revised FIGO staging for carcinoma of the vulva, cervix, and endometrium. Int J Gynecol Obstet 105: , Hacker N. Revised FIGO staging for carcinoma of the vulva. Int J Gynecol Obstet 105: , Crum CP, Granter S. Squamous neoplasia of the vulva. In: Crum CP, Lee K eds. Diagnostic gynecologic and obstetric pathology. Elsevier Saunders, 2006, σ World Health Organization Classification of tumours. Tumours of the breast and female genital organs. Tavassoli F and Devilee P (eds). IARC Press. Lyon, 2003.

8 38 Ομάδα Γυναικολογικής Παθολογικής Ανατομικής 7. Robboy S, Mutter G, Shako-Levy R, Bean S, Prat J, Bentley R, Russell P. Cutupgross description and processing of specimens. In: Robboy S, Mutter G, Prat J, Bentley R, Russell P, Anderson M eds. Pathology of the female reproductive tract. Churchill Livingstone Elsevier, 2009, σ Robboy S, Kraus F, Kurman R. Gross description, processing, and reporting of gynecologic and obstetric specimens. In: Kurman R ed. Blaustein s pathology of the female genital tract. Springer, New York, 2002, σ Appendix III. Diagnostic variables commonly reported in resected genital tract neoplasms. In: Crum CP, Lee K eds. Diagnostic gynecologic and obstetric pathology. Elsevier Saunders, 2006, σ Fox H, Buckley C. Neoplastic disease of the vulva and associated structures. In: Fox H, Wells M eds. Haynes and Taylor obstetrical and gynaecological pathology. Churchill Livingstone, 2003, Robboy S, Bentley R. Appendix C: Synoptic reports/checklists. In: Robboy S, Mutter G, Prat J, Bentley R, Russell P, Anderson M eds. Pathology of the female reproductive tract. Churchill Livingstone Elsevier, 2009, σ Wilkinson E. Premalignant and malignant tumors of the vulva. In: Kurman R ed. Blaustein s pathology of the female genital tract. Springer, New York, 2002, σ Scurry J, Wilkinson E. Review of terminology of precursors of vulvar squamous cell carcinoma. J Lower Genital Tract Dis 10:161-69, ISSVD classification of vulvar dermatoses

9 ΣΥνοψη χρησιμων δεδομενων για την ιστολογικη Εκθεση του ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ Επώνυμο... Όνομα... Ημ/νια Γέννησης... Νοσοκομείο... Αρ. Μητρ. Νοσοκ.... Αρ. Μητρ. Ασφαλ. Φορέα... Αποστέλ. Κλινική... Αποστέλων Ιατρος... Αρ. Π/Α Πρωτοκ.... Ημ/νια Παραλαβής... Ημ/νια Διάγνωσης... Ημ/νια Πληκτρολόγησης... ΥΛΙΚΟ Μήτρα Σώμα Μήτρας Χωρίς εξαρτήματα Με εξαρτήματα Με το...εξάρτημα Με λεμφαδένες Προσδιορισμός λεμφαδενικών ομάδων... Με τμήμα κόλπου Με τμήμα επιπλόου ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΕΡ... Τοκετοί... Κύκλος... Προηγηθείσα Διάγνωση... Προηγηθείσες Επεμβάσεις... Ευρήματα από άλλες συναφείς εξετάσεις... Κλινική Διάγνωση... ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Διαστάσεις Μήτρας:... x... x... εκ Μέγιστο πάχος μυομητρίου:... εκ Μήκος Τραχήλου:... εκ Εντόπιση Όγκου:... Μορφολογία Όγκου: Εξωφυτικός Ελκωτικός Πολυπώδης Νεκρωτικός Διαστάσεις Όγκου:... x... x... εκ Μέγιστη Διάμετρος Όγκου:... εκ Εκτίμηση βάθους διήθησης μυομητρίου: Απουσία διήθησης < 50% > 50% Εκτίμηση και απόσταση όγκου από εγχειρητικά όρια: Κολπικά ή Τραχηλικά... Παραμητρικά:... ΔΙΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ:... ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Επέκταση νεοπλάσματος: Τράχηλο: Ναι Οχι Tύπος (κατά WHO): Κόλπο: Ναι Οχι Ενδομητριοειδές αδενοκαρκίνωμα Σάλπιγγες: Ναι Οχι Κλασσικού τύπου Με Πλακώδη. Διαφορ. Προσδιορίσατε... Λαχνοσωληνώδες Εκκριτικό Ωοθήκες: Ναι Οχι Κροσσωτό Προσδιορίσατε... Μη ενδομητριοειδές αδενοκαρκίνωμα Ορογόνος μήτρας: Ναι Οχι Ορώδες Διαυγοκυτταρικό Βλεννώδες Επίπλουν: Ναι Οχι Πλακώδες Αδιαφοροποίητο Άλλο Διήθηση λεμφαδένων: Μικτό Αριστ. πυελικοί: Ναι Οχι Αναφορά τύπων και ποσοστών... Αριθμός διηθημένων Αριθμος εξετασθέντων... Καρκινοσάρκωμα Δεξ. πυελικοί: Ναι Οχι Ομόλογο Αριθμός διηθημένων... Αναφορά τύπου επιθηλιακού στοιχείου:... Αριθμος εξετασθέντων... Ετερόλογο Αναφορά τύπου στρωμ.& επιθηλ. στοιχείου:... Βαθμός κακοήθειας κατά FIGO: Παρααορτικοί: Ναι Οχι Αριθμός διηθημένων... Αριθμός εξετασθέντων... Πρόσθετα χρήσιμα δεδομένα:

10 1 2 3 Κατάσταση ενδομητρίου: Μη εφαρμόσιμο Μη προσδιορίσιμο Ατροφικό Υπερπλασία ενδομητρίου Άλλο Απλή χωρίς ατυπία Διήθηση Μυομητρίου: Απλή με ατυπία Απούσα Παρούσα Σύνθετη χωρίς ατυπία Βάθος. χιλ / Πάχος μυομητρίου χιλ Σύνθετη με ατυπία Ποσοστό Διήθησης : <50% > 50% EIC Απόσταση από τον ορογόνο...χιλ Αδενομύωση: Διήθηση αγγείων:... Nαι. Οχι Με επέκταση του καρκινώματος Ναι... Όχι ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ Σταδιοποίηση κατα FIGO:. Πρόσθετα ιστολογικά ευρήματα: Ανοσοιστοχημικές: Αλλες: Σταδιοποίηση κατα ptnm:.. pt N M Επικουρικές της διάγνωσης εξετάσεις : Κωδικοποίηση ICDO... Υπογραφή...Ημερομηνία.../.../..

11 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 41 Συνοπτική ερμηνεία των χρήσιμων δεδομένων για την ιστοπαθολογική έκθεση του καρκινώματος του ενδομητρίου Σ. Κουνέλη, Διευθύντρια, Νοσοκομείο Αθηνών «Έλενα Βενιζέλου» Ε. Καραιωσηφίδου, Διευθύντρια, Νοσοκομείο Αθηνών «Έλενα Βενιζέλου» Χειρισμός του παρασκευάσματος και λήψη τομών Μετά την παραλαβή του νωπού παρασκευάσματος υστερεκτομής και αφού γίνει επισκόπηση του ορογόνου και των τυχόν συναφαιρεθέντων παρατραχηλικών και παραμητρικών μαλακών μορίων για πιθανή επέκταση του καρκινώματος, ακολουθεί ο χρωματισμός τους με σινική μελάνη για την ασφαλέστερη εκτίμηση των ορίων εκτομής. Αρχικά, το παρασκεύασμα οριοθετείται με οδηγά σημεία την πρόσφυση των στρογγύλων συνδέσμων μπροστά από τις σάλπιγγες και προς την πρόσθια επιφάνεια της μήτρας, την εντόπιση των ωοθηκών πίσω από τις σάλπιγγες και την χαμηλότερη επέκταση του περιτοναίου κατά την οπίσθια επιφάνεια του σώματος. Υπάρχουν δύο τρόποι διάνοιξης του παρασκευάσματος αφού προηγηθεί η τοποθέτηση οδηγού μύλης μέσω του έξω τραχηλικού στομίου. Σύμφωνα με τον πρώτο τρόπο η διάνοιξη γίνεται από τις δύο πλάγιες επιφάνειες της μήτρας χωρίζοντάς την έτσι την σε πρόσθιο και οπίσθιο ημιμόριο ενώ σύμφωνα με τον δεύτερο, η μήτρα διανοίγεται από την πρόσθια επιφάνεια δεδομένου ότι τα περισσότερα καρκινώματα εντοπίζονται στην οπίσθια επιφάνεια. Η διανοιγμένη μήτρα καρφιτσώνεται σε πλάκα φελλού και αφήνεται σε μονιμοποιητικό διάλυμα ουδέτερης φορμόλης για ώρες. Εάν υπάρχει η κατάλληλη υποδομή λαμβάνεται τομή νωπού ιστού για μελλοντικά μοριακά διαγνωστικά test. Ακολουθεί η λήψη των απαραίτητων ιστολογικών τομών για την εκτίμηση της επέκτασης του καρκινώματος και των στοιχείων που σχετίζονται με την πρόγνωση και την σταδιοποίηση. Τομές από το νεόπλασμα: λαμβάνονται τουλάχιστον τρείς τομές,η μία από την περιοχή της βαθύτερης διήθησης, που να αφορούν όλο το πάχος από την επιφάνεια της αλλοίωσης μέχρι τον ορογόνο και να περιλαμβάνουν το παρακείμενο μη νεοπλασματικό ενδομυομήτριο. Εάν οι τομές είναι μεγάλες μπορούν να εγκλεισθούν σε δύο τμήματα. Εναλλακτικά προτείνεται η λήψη μιας τομής ανά 1 εκ. της μεγαλύτερης διάστασης του όγκου Δύο τομές από μη νεοπλασματικό ενδομήτριο Επιμήκεις τομές από τον τράχηλο, οι οποίες να επεκτείνονται στο κατώτερο τμήμα του σώματος (lower uterine segment) ώστε να περιλαμβάνουν ενδοτραχηλικό και ενδομητρικό βλεννογόνο ή μία εγκάρσια τομή στην θέση της ανώτερης περιοχής του ενδοτραχήλου και της κατώτερης περιοχής του σώματος. Δύο τομές από τον τράχηλο (πρόσθιο και οπίσθιο τοίχωμα) που να περιλαμβάνουν την ζώνη μετάπτωσης. Στην περίπτωση που το νεόπλασμα αναπτύσσεται κοντά 41

12 42 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος στο έσω τραχηλικό στόμιο μερικοί προτιμούν την λήψη τομών από τον τράχηλο ως επί κωνοειδούς εκτομής. Τουλάχιστον δύο τομές από την κάθε ωοθήκη και τρείς από κάθε σάλπιγγα που να περιλαμβάνουν τα παρακείμενα μαλακά μόρια με σκοπό την εκτίμηση πιθανής απευθείας επέκτασης ή μεταστατικής διασποράς του όγκου. Τομές από τα όρια εκτομής : τραχηλικά ή κολπικά, παραμητρικά, άλλα. Τουλάχιστον μία τομή από κάθε αφαιρεθέντα λεμφαδένα. Τομές από το επίπλουν: πολλαπλές τυχαίες τομές εάν ελέγχεται μακροσκοπικά αρνητικό, αντιπροσωπευτικές τομές σε περίπτωση μακροσκοπικά εμφανών μεταστατικών εστιών. Ιστολογική ταξινόμηση κατά WHO 1 Ενδομητριοειδές αδενοκαρκίνωμα Τυπική μορφή Υπότυποι: α) Με πλακώδη διαφοροποίηση, β) Λαχνοσωληνώδες, γ) Εκκριτικό, δ) Κροσσωτό Μη ενδομητριοειδές αδενοκαρκίνωμα α) Βλεννώδες αδενοκαρκίνωμα, β) Ορώδες αδενοκαρκίνωμα, γ) Διαυγοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα, δ) Πλακώδες καρκίνωμα, ε) Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα, στ) Μικτό καρκίνωμα, ζ) Άλλοι τύποι Σχόλια: Μικτό καρκίνωμα: Αναγνωρίζονται δύο ή περισσότεροι ιστολογικοί τύποι. Το μικρότερο στοιχείο αποτελεί τουλάχιστον 10% του συνολικού όγκου. Σημαντική η αναλυτική αναφορά στους τύπους και στα ποσοστά συμμετοχής τους με ειδική μνεία στην περίπτωση συμμετοχής ενός επιθετικού τύπου π.χ. ορώδες καρκίνωμα. Μικτοί όγκοι με ορώδες στοιχείο >25% συμπεριφέρονται ως αμιγείς ορώδεις και αυτό πρέπει να επισημανθεί στην ιστολογική έκθεση ενώ στην περίπτωση της συμμετοχής ενός επιθετικού τύπου με μικρότερο ποσοστό θα πρέπει να σχολιασθεί η πιθανή κακή βιολογική συμπεριφορά και πρόγνωση. Βαθμοποίηση κατά FIGO 2 Αρχική εκτίμηση αρχιτεκτονικού Grade Grade 1: Συμπαγείς (μη πλακώδους διαφοροποίησης) περιοχές <5% του όγκου Grade 2: Συμπαγείς (μη πλακώδους διαφοροποίησης) περιοχές 6-50% του όγκου Grade 3: Συμπαγείς (μη πλακώδους διαφοροποίησης) περιοχές >50% του όγκου Τροποποίηση εξαρτώμενη από το πυρηνικό Grade: δυσανάλογα υψηλότερη πυρηνική ατυπία αυξάνει το τελικό Grade κατά ένα. Εφαρμόζεται στα ενδομητριοειδή και βλεννώδη καρκινώματα. Τα τελευταία είναι σχεδόν πάντα βαθμού κακοηθείας 1. Στα ενδομητριοειδή καρκινώματα με πλακώδη διαφοροποίηση η βαθμοποίηση βασίζεται στο Grade του αδενικού στοιχείου. Στα ορώδη και διαυγοκυτταρικά καρκινώματα η βαθμοποίηση στηρίζεται αποκλειστικά στο πυρηνικό Grade και στην μεγάλη πλειοψηφία τους είναι καρκινώματα Grade 3. Σχόλιο: Σε περίπτωση υψηλόβαθμης πυρηνικής ατυπίας σε νεόπλασμα με αρχιτεκτονικό Grade 1 (ή και 2) πρέπει να αποκλεισθεί η περίπτωση να πρόκειται για ορώδες καρκίνωμα με σωληνοαδενική μορφολογία.

13 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 43 Βάθος διήθησης μυομητρίου 3 Μπορεί να αναφερθεί με 3 διαφορετικούς τρόπους: 1. Αναφορά σε mm του μεγαλύτερου βάθους διήθησης από το όριο ενδομητρίουμυομητρίου σε συνδυασμό με την αναφορά σε mm του πάχους του μυομητρίου στη θέση αυτή 2. Αναφορά της αναλογίας του ποσοστού του προσβεβλημένου μυομητρίου ανά ημιμόριο ή τριτημόριο 3. Αναφορά σε mm της πλησιέστερης απόστασης του καρκινώματος από τον ορογόνο. Για τους τρόπους 1 και 2 είναι απαραίτητη η λήψη ιστολογικών τομών που να συμπεριλαμβάνουν τη θέση της μεγαλύτερης διήθησης και το παρακείμενο φυσιολογικό όριο ενδομητρίου-μυομητρίου. Όταν δεν είναι δυνατή η λήψη των απαραίτητων τομών χρησιμοποιείται ο τρόπος 3.Προτιμότερος είναι ο πρώτος τρόπος. Η ακριβής εκτίμηση του βάθους διήθησης είναι σημαντική διότι αφενός αποτελεί το κριτήριο βάσει του οποίου τα καρκινώματα Σταδίου 1 ταξινομούνται σε δύο υποστάδια και αφετέρου αποτελεί ανεξάρτητο προγνωστικό δείκτη σε νεοπλάσματα αρχόμενου σταδίου. Επιπλέον, στην ίδια ομάδα, αποτελεί μαζί με το Grade κριτήριο επιλογής των ασθενών που θα υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία ή σε πυελική ή και παρααορτική λεμφαδενεκτομή. Προβλήματα στην εκτίμηση του βάθους διήθησης μυομητρίου 1. Υπερεκτίμηση της επιφανειακής διήθησης του μυομητρίου σε 25% των περιπτώσεων λόγω της ανώμαλης (εξ αιτίας των προσεκβολών του ενδομητρίου) μορφολογίας του ορίου ενδομητρίου-μυομητρίου. Σημαντική η αναγνώριση υπολειμματικών στοιχείων βασικής μοίρας ενδομητρίου και η εκτίμηση τομών που να συμπεριλαμβάνουν μη προσβεβλημένο ενδομήτριο. 2. Αναγνώριση διήθησης λεμφαγγείων στο έξω ημιμόριο του μυομητρίου ενώ ο όγκος περιορίζεται στο έσω ημιμόριο: Ταξινόμηση του όγκου στο Στάδιο ΙΒ (ΙΑ σύμφωνα με την αναθεωρημένη ταξινόμηση) και απλή αναφορά στη διήθηση λεμφαγγείων. 3. Επέκταση λείων μυϊκών ινών στο ενδομήτριο στην περίπτωση εξωφυτικών όγκων. 4. Επέκταση του καρκινώματος σε εστίες αδενομύωσης που εντοπίζονται στο έξω ημιμόριο του μυομητρίου και δεν συμμετέχουν στην εκτίμηση μυοδιήθησης. Διαφορική διάγνωση αληθούς μυοδιηθητικής ανάπτυξης και επέκτασης του καρκινώματος σε εστίες αδενομύωσης Στην περίπτωση της επέκτασης του Ca σε εστίες αδενομύωσης: Η παρυφή των νεοπλασματικών φωλεών είναι ομαλή και συνήθως στρογγύλη Συχνά συνυπάρχουν υπολειμματικά στοιχεία αδενομύωσης Το παρακείμενο στρώμα αντιστοιχεί σε φυσιολογικό μυομήτριο (απουσία δεσμοπλαστικής αντίδρασης) Συχνά συνυπάρχουν μη προσβεβλημένες εστίες αδενομύωσης. Ανοσοϊστοχημική διερεύνηση 5 1. Δεν υπάρχουν ανοσοϊστοχημικοί δείκτες που να σχετίζονται με πιστοποιημένη σημαντική προγνωστική ή προβλεπτική αξία και που να πρέπει απαραίτητα να αναφέρονται στην ιστολογική έκθεση.

14 44 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 2. Η ανοσοϊστοχημική διερεύνηση εφαρμόζεται επικουρικά και αναφέρεται στο πλαίσιο της διαφοροδιαγνωστικής προσέγγισης στις παρακάτω περιπτώσεις: Διαφορικη διάγνωση Αδενοκαρκίνωμα ενδομητρίου ενδοτραχήλου Αδενοκαρκίνωμα Ενδομητριοειδές Ορώδες Αναγνώριση πρώιμης αλλοίωσης ορώδους (EIC) Αντίδραση Arias Stella Διαυγοκυτταρικό Καρκίνωμα Διηθητικό Καρκίνωμα επέκταση σε αδενομύωση Προτεινόμενος ανοσο. συνδυασμός ER, PR, Monoclonal CEA, Vimentin,P16 p53,er, PR, MIB-1, P16 p53,er, PR, MIB-1, P16 p53, MIB-1 CD-10: Θετική ανοσοαντίδραση στερείται διαγνωστικής αξίας, απουσία ανοσοαντίδρασης αποκλείει την επέκταση σε αδενομύωση. (σύμφωνα με τελευταία δεδομένα αμφισβητείται ) Σταδιοποίηση 4 Ισχύει για όλους τους τύπους καρκινωμάτων και τα καρκινοσαρκώματα. Ειδικά για τα ορώδη και διαυγοκυτταρικά Ca δεν ισχύουν οι κλασσικοί παράγοντες κινδύνου εξωμητρικής διασποράς. Όγκοι που περιορίζονται στο μυομήτριο δυνατόν να έχουν μεταστατική νόσο. Η αναγνώριση ορώδους καρκινώματος στην προεγχειρητική βιοψία, απόξεση ή και ταχεία βιοψία επιβάλλει εκτενέστερη διεξοδική χειρουργική σταδιοποίηση όπως αυτή του ορώδους καρκινώματος των ωοθηκών που περιλαμβάνει περιτοναϊκές βιοψίες και επιπλοϊδεκτομή. Όγκοι κλινικού σταδίου Ια αναφέρεται ότι εμφανίζουν μεταστάσεις σε ποσοστό 20-25%. Γενικά συστήνεται η αναζήτηση και η αναγραφή στην ιστολογική έκθεση των αποτελεσμάτων προηγηθεισών κλινικών εξετάσεων που σχετίζονται με την σταδιοποίηση. Υπάρχουν δύο συστήματα σταδιοποίησης, το ptnm και το κατά FIGO, το οποίο και κυρίως χρησιμοποιείται. Πρόσφατα (2008), το σύστημα FIGO(1988) αναθεωρήθηκε βάσει δεδομένων που προέκυψαν από μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες (Πίνακας 1). Αλλαγές στη σταδιοποίηση σύμφωνα με FIGO 2008 Στάδιο Ι: Ενοποίηση των σταδίων ΙΑ και ΙΒ, αναφορά τους ως ΙΑ (δύο υποστάδια αντί τριών) Στάδιο ΙΙ: Η επέκταση στο ενδοτραχηλικό επιθήλιο συμπεριλαμβάνεται στο Στάδιο Ι. Στάδιο ΙΙΙα: Δεν συμπεριλαμβάνεται η θετική κυτταρολογική. Στην περίπτωση εξαρτηματικής διήθησης η θετική κυτταρολογική μεταβάλλει το Στάδιο ΙΙΙα σε ΙΙΙc. Στάδιο ΙΙΙC: Διαιρείται σε δύο υποστάδια. Στάδιο ΙΙΙC1: Θετικοί πυελικοί λεμφαδένες Στάδιο ΙΙΙC2: Θετικοί παραορτικοί λεμφαδένες με ή χωρίς θετικούς πυελικούς λεμφαδένες.

15 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 45 Τα συστήματα σταδιοποίησης αναφέρονται αναλυτικά στον Πίνακα 1. ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Σταδιοποίηση αδενοκαρκινώματος ενδομητρίου ΠΡΩΤΟΠΑΘΗΣ ΟΓΚΟΣ ptnm FIGO FIGO ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ (1988) (2008) ptx (-) (-) Αδυναμία εκτίμησης pt0 (-) (-) Απουσία πρωτοπαθούς όγκου ptis 0 0 Καρκίνωμα in situ (προδιηθητικό ) Όγκοι που περιορόζονται στο σώμα της μήτρας pt1a 1A 1A Καρκίνωμα περιοριζόμενο στο ενδομήτριο pt1b 1B 1A Καρκίνωμα που διηθεί < 50% του μυομητρίου pt1c 1C 1B Καρκίνωμα που διηθεί > 50% του μυομητρίου Όγκοι που διηθούν τον τράχηλο και περιορίζονται στη μήτρα pt2a II A I Διήθηση μόνο του ενδοτραχηλικού επιθηλίου pt2b II B II Διήθηση τραχηλικού στρώματος Τοπική & Επιχώρια επέκταση (εκτός μήτρας εντός πυέλου) pt3a III A III A Διήθηση ορογόνου μήτρας και / ή των εξαρτημάτων (απευθείας επέκταση ή / και μετάσταση), ή / και θετική περιτοναϊκή κυτταρολογική (η θετική περιτοναϊκή κυτταρολογική απουσιάζει στην αναθεωρημένη σταδιοποίηση) pt3b III B III B Διήθηση του κόλπου και / ή των παραμητρίων (απευθείας επέκταση ή μετάσταση) pt4 IV A IV A Διήθηση του βλεννογόνου της ουροδόχου κύστης και / ή του παχέος εντέρου ΕΠΙΧΩΡΙΟΙ ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ (Ν) Nx (-) (-) Αδυναμία εκτίμησης N0 (-) (-) Απουσία μετάστασης N1 III C III C Μετάσταση σε πυελικούς και / ή παρααορτικούς λεμφαδένες III C1 Μετάσταση σε πυελικούς λεμφαδένες III C2 Μετάσταση σε παρααορτικούς λεμφαδένες με ή χωρίς μετάσταση σε πυελικούς λεμφαδένες ΑΠΟΜΑΚΡΥΣΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ (Μ) Mx (-) (-) Αδυναμία εκτίμησης M0 (-) (-) Απουσία μετάστασης M1 IV B IV B Απομακρυσμένες μεταστάσεις συμπεριλαμβανομένων των μεταστάσεων στους ενδοκοιλιακούς και βουβωνικούς λεμφαδένες) Οι τελευταίες αλλαγές του συστήματος σταδιοποίησης FIGO υποσημαίνονται με κόκκινο χρώμα.

16 46 Ομάδα Γυναικολογικής Παθολογικής Ανατομικής ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΤA ptnm Στάδιο 0 Tis N0 M0 Στάδιο 1Α T 1a N0 M0 Στάδιο 1Β T 1b N0 M0 Στάδιο 1C T 1c N0 M0 Στάδιο ΙΙ Α T 2a N0 M0 Στάδιο ΙΙ Β T 2b N0 M0 Στάδιο ΙΙΙ Α T 3a N0 M0 Στάδιο ΙΙΙ Β T 3b N0 M0 Στάδιο ΙΙΙ C T 1 N1 M0 T2 N1 M0 T3 ab N1 M0 Στάδιο ΙV A T4 οποιοδήποτε Ν M0 Στάδιο ΙV B Οποιοδήποτε T οποιοδήποτε Ν Μ1 Κωδικοποίηση 6 Η κωδικοποίηση γίνεται βάσει των συστημάτων SNOMED ή ICDO. Κώδικες βάσει του συστήματος ICDO: Ενδομητριοειδές Καρκίνωμα 8380/3 Διαυγοκυτταρικό Καρκίνωμα 8310/3 Υπότυποι Μικτό Καρκίνωμα 8323/3 Με πλακώδη διαφοροποίηση 8570/3 Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου 8070/3 Σωληνολαχνωτό 8262/3 Καρκίνωμα μεταβατικού επιθηλίου 8120/3 Εκκριτικό 8382/3 Μικροκυτταρικό Καρκίνωμα 8041/3 Κροσσωτό 8383/3 Αδιαφοροποίητο Καρκίνωμα 8020/3 Βλεννώδες Αδενοκαρκίνωμα 8480/3 Καρκινοσάρκωμα 8980/3 Ορώδες Καρκίνωμα 8441/3 Βιβλιογραφία 1. Royal College οf Pathologists 2. College of American Pathologists protocols/2005/endometrium05_ckw.pdf 3. Association οf Directors of Anatomic and Surgical Pathology checklists/endometrium%20-%20checklist%20-%20v1.1.pdf 4. Silverberg S: Arch Pathol. Lab. Med.,2007,131: Mittal et al: Arch Pathol. Lab. Med.,2008,132: Ali A et al: Int J Gyn Pathol., 2007 :26 ; Zaino RJ: Int J Gyn Pathol., 2009 :28 ; AJCC Cancer Staging Manual, Lippincott-Raven Press, 2002 (pg )

17 ΣΥνοψη ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΣΕ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑ ΥΣΤΕΡΕΚΤΟΜΗΣ Επώνυμο... Όνομα... Ημερομηνία γέννησης... Νοσοκομείο... Αρ.Ασθενούς... Αρ.Μητρ.Κοιν.Ασφ/σης... Ημερομηνία παραλαβής... Ημερομηνία Διάγνωσης... Αριθμός Πρωτοκόλλου... Παθολογοανατόμος... Χειρουργός... Κλινικές Πληροφορίες... ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τύπος χειρ. Παρασκευάσματος Διαστάσεις παρασκευάσματος Ολική Υστερεκτομή [...] Σώμα μήτρας μήκος...εκ. Ριζική Υστερεκτομή [...] Σώμα μήτρας εγκάρσια διάμετρ...εκ. Yστερεκτομή με Λεμφαδενεκτομή... [...] Σώμα μήτρας προσθοπίσθ. διάμ...εκ. Περιλαμβάνεται κόλπος: Ναί [...] Όχι [...] Τράχηλος μήκος...εκ. Περιλαμβάνοντ. παραμήτρια: Ναί [...] Όχι [...] Τράχηλος διάμετρος...εκ. Περιλ. παρατραχηλικοί ιστοί: Ναί [...] Όχι [...] Δεξιό εξάρτημα μήκος σαλ...εκ. Δεξί εξάρτημα: Ναί [...] Όχι [...] Δεξιό εξάρτημα μεγ διάστ ωοθήκ...εκ. Αριστερό εξάρτημα: Ναί [...] Όχι [...] Αριστ. εξάρτημα μήκος σαλ...εκ. Αριστ. εξάρτημα μεγ.διάστ.ωοθ...εκ. Τύπος όγκου Εντόπιση όγκου Πολυποειδής [...] Δεξιό άνω τεταρτημόριο [...] Ελκωτικός [...] Δεξιό κάτω τεταρτημόριο [...] Επίπεδος [...] Αριστερό άνω τεταρτημόριο [...] Μεγίστη διάμετρος όγκου...εκ. Αριστερό κάτω τεταρτημόριο [...] Απόσταση όγκου από το εγγύτερο άκρο (όριο εκτομής)...εκ. Δεν μπορεί να καθοριστεί [...] ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Τύπος όγκου Τοπική διήθηση Πλακώδες [...] Τ0 Δεν ανιχνεύεται όγκος [...] Αδενοκαρκίνωμα [...] Τis Kαρκίνωμα in situ [...] Άλλο [...] T1a1 (0,7x0,3 εκ.) [...] Δεν μπορεί να καθοριστεί [...] T1a2 (0,7x0,3-0,5 εκ.) [...] Άλλα χαρακτηριστικά Τ1b1 ( 4 εκ.) [...] CIN (Τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία) T1b2 ( 4 εκ.) [...] Ναί [...] Όχι [...] T2a (χωρίς διήθ. παραμ.) [...] Βαθμού CIN1 [...] CIN2 [...] CIN3 [...] Τ2b ( διήθ. Παραμητρ.) [...] CGIN (Τραχηλική αδενική ενδοεπιθηλιακή Τ3a (διήθ. κατ. 1/3 κόλπ.) [...] νεοπλασία) Ναί [...] Όχι [...] Τ3b (διήθ. πυελ. τοιχ.) [...] Βαθμού χαμηλού [ ] υψηλού [ ] Τ4 (διήθ. εξωπυελ. Οργ.) [...] Διαφοροποίηση βάσει της χειρότερης περιοχής Περινευρική διήθ. Ναί [ ] Όχι [ ] Καλής [ ] Μέτριας [ ] Χαμηλής [ ] Λεμφαγγειακή διήθ. Ναι [ ] Όχι [ ] Αδιαφοροποίητο [ ] Φλεβική διήθηση Ναί [ ] Όχι [ ] Δεν μπορεί να καθοριστεί [ ] Λεμφαδένες: Καθορισμός του διηθητικού στοιχείου Λαγόνιοι: Ναί [ ] Όχι [ ] Εστιακό [ ] πολυεστιακό [ ] Συνολικός αριθμός [ ] Μέγεθος του όγκου Αριθμός θετικών [ ] Διαστάσεις [ x x εκ.] Εξωλεμφ. επέκταση: Ναί[ ] Όχι[ ] Όριο εκτομής τραχηλ. στρώμ... εκ. θέση... Παρααορτικοί: Ναί [ ] Όχι [ ] Οριζόντιο όριο εκτομής...εκ. θέση... Συνολικός αριθμός [ ] Όριο εκτομής κόλπου...εκ. θέση... Αριθμός θετικών [ ] Διήθ. παρατραχηλ. ιστού Δεξιά Ναί [ ] Όχι [ ] Εξωλεμφ. επέκταση: Ναί [ ] Όχι [ ] Διήθ. παρατραχηλ. ιστού Αριστ. Ναί [ ] Όχι [ ] Άλλοι ιστοί και όργανα: Διήθ. παραμητρίων Δεξιά Ναί [ ] Όχι [ ] Ενδομήτριο: Φυσιολ[ ] Παθολ.[ ] Διήθ. παραμητρίων Αριστερά Ναί [ ] Όχι [ ] Μυομήτριο: Φυσιολ[ ] Παθολ.[ ] Δεξί εξάρτημα: Φυσιολ.[ ] Παθολ.[ ] Αρ. εξάρτημα: Φυσιολ.[ ] Παθολ.[ ] ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ Παθολογοανατομικό στάδιο κατά FIGO...pTNM στάδιο: pt...n...m... Πρόσθετα ιστολογικά ευρήματα: Yπογραφή Ημερομηνία Κωδικοποίηση ICDO:

18 ΣΥνοψη ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚH ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΣΕ ΥΛΙΚΟ ΒΙΟΨΙΑΣ Επώνυμο... Όνομα... Ημερομηνία γέννησης... Νοσοκομείο... Αρ. Ασθενούς... Αρ. Μητρ. Κοιν. Ασφ/σης... Ημερομηνία παραλαβής... Ημερομηνία Διάγνωσης... Αριθμός Πρωτοκόλλου... Παθολογοανατόμος... Χειρουργός... Κλινικές Πληροφορίες... ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Τύπος χειρ. Παρασκευάσματος Διαστάσεις παρασκευάσματος Ευρεία εκτομή [ ] Μήκος...εκ. Κωνοειδής εκτομή [ ] Πλάτος...εκ. Eκτομή με βρόγχο [ ] Πάχος...εκ. Τύπος όγκου Εντόπιση όγκου Πολυποειδής [ ] Δεξιό άνω τεταρτημόριο [ ] Ελκωτικός [ ] Δεξιό κάτω τεταρτημόριο [ ] Μεγίστη διάμετρος όγκου...εκ. Αριστερό άνω τεταρτημόριο [ ] Απόσταση όγκου από το εγγύτερο άκρο (όριο Αριστερό κάτω τεταρτημόριο [ ] εκτομής)...εκ. Δεν μπορεί να καθοριστεί [ ] ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Τύπος όγκου Τοπική διήθηση Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου [ ] Τ0 Δεν ανιχνεύεται όγκος [ ] Αδενοκαρκίνωμα [ ] Τis Kαρκίνωμα in situ [ ] Άλλο [ ] T1a1 (0,7x0,3 εκ.) [ ] Δεν μπορεί να καθοριστεί [ ] T1a2 (0,7x0,3-0,5 εκ.) [ ] Άλλα χαρακτηριστικά Τ1b1 ( 4 εκ.) [ ] CIN(Τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία) T1b2 ( 4 εκ.) [ ] Ναί [ ] Όχι [ ] T2a (χωρίς διήθ. παραμ.) [ ] Βαθμού CIN1 [ ] CIN2 [ ] CIN3 [ ] Τ2b (διήθ. Παραμητρ.) [ ] CGIN(Τραχηλική αδενική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία) Τ3a (διήθ. κατ. 1/3 κόλπ. ) [ ] Ναί [ ] Όχι [ ] Τ3b (διήθ. πυελ. τοιχ.) [ ] Βαθμού χαμηλού[ ] υψηλού [ ] Τ4 (διήθ. εξωπυελ. Οργ.) [ ] Διαφοροποίηση βάσει της χειρότερης περιοχής Διήθ.χ.χ.εξωτραχ. Ναί [ ] Όχι [ ] Καλής [ ] Μέτριας [ ] Χαμηλής [ ] Διήθ.χ.χ.ενδοτραχ. Ναί [ ] Όχι [ ] Αδιαφοροποίητο [ ] Διήθ.χ.χ.εν τω βάθ. Ναί [ ] Όχι [ ] Δεν μπορεί να καθοριστεί[ ] Περινευρική διήθ. Ναί [ ] Όχι [ ] Καθορισμός του διηθητικού στοιχείου Λεμφαγγειακή διήθ. Ναί [ ] Όχι [ ] Εστιακό [ ] πολυεστιακό [ ] Φλεβική διήθηση Ναί [ ] Όχι [ ] Μέγεθος του όγκου Διαστάσεις [ x x mm] Δεν μπορεί να καθοριστεί [ ] ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΠΟΙΗΣΗ Παθολογοανατομικό στάδιο κατά FIGO...pTNM στάδιο: pt...n...m... Πρόσθετα ιστολογiκά ευρήματα: Yπογραφή Ημερομηνία Κωδικοποίηση ICDO:

19 Συνοπτική ερμηνεία των χρήσιμων δεδομένων για την ιστοπαθολογική έκθεση του καρκινώματος του τραχήλου της μήτρας Χ. Τσομπανίδου, Διευθύντρια, Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Ο Άγιος Δημήτριος» Η λεπτομερής αναφορά των καρκινωμάτων του τραχήλου της μήτρας στην ιστολογική έκθεση είναι σημαντική επειδή ιστολογικοί παράμετροι που σχετίζονται με την μακροσκοπική και μικροσκοπική εξέταση του παρασκευάσματος καθορίζουν την περαιτέρω θεραπεία της ασθενούς. Κλινικές πληροφορίες Για τον σωστό χειρισμό του χειρουργικού παρασκευάσματος είναι απαραίτητες οι κλινικές πληροφορίες που αναφέρονται: -Στο ιστορικό προηγούμενης κλινικής εξέτασης του τραχήλου της μήτρας -Το αποτέλεσμα προηγούμενης κυτταρολογικής ή ιστολογικής εξέτασης -Τον ακτινολογικό έλεγχο στα πλαίσια σταδιοποίησης της νόσου και -Τον κολποσκοπικό έλεγχο που εμπεριέχει πληροφορίες για επικείμενη χειρουργική επέμβαση Προετοιμασία παρασκευάσματος πριν από τη λήψη τομών Ο χειρισμός του ιστολογικού παρασκευάσματος του τραχήλου της μήτρας εξαρτάται από το είδος του υλικού που παραλαμβάνουμε και το οποίο μπορεί να αφορά υλικό βιοψίας ή υλικό υστερεκτομής. Στο υλικό βιοψίας περιλαμβάνεται η ευρεία εκτομή του τραχήλου που συνήθως γίνεται για τη διάγνωση και τον καθορισμό του τύπου του καρκινώματος, η εκτομή του τραχήλου με βρόγχο και η κωνοειδής εκτομή που γίνονται στις προδιηθητικές αλλοιώσεις και το μικροδιηθητικό καρκίνωμα του τραχήλου της μήτρας. Είναι χρήσιμο ο χειρουργός να προσανατολίζει το παρασκεύασμα για τον καλύτερο και ευκολότερο χειρισμό του υλικού που εξετάζουμε. Θα πρέπει επίσης να αναφέρονται λεπτομέρειες κυρίως στα δείγματα τα οποία λαμβάνονται από πολλαπλές εστίες και να σημαίνονται οι εστίες των αλλοιώσεων. Στα παρασκευάσματα υστερεκτομής δεν υπάρχει προκαθορισμένη μέθοδος διάνοιξης της μήτρας και μάλιστα πιστεύεται ότι η διάνοιξη του παρασκευάσματος θα πρέπει να γίνεται με βάση τα κριτήρια του παθολογοανατόμου που εξετάζει το συγκεκριμένο υλικό. 49

20 50 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος Χειρισμός του παρασκευάσματος και λήψη τομών Μακροσκοπική εξέταση Πριν από τη μονιμοποίηση του παρασκευάσματος θα πρέπει να βάφονται τα χειρουργικά όρια με σινική μελάνη. Στο υλικό βιοψίας καταγράφονται οι διαστάσεις και η παρουσία όγκου. Τα μεγάλα παρασκευάσματα διατέμνονται σε παράλληλες τομές με βάση το σημείο προσανατολισμού που τέθηκε από τον χειρουργό και όλος ο ιστός εγκλείεται σε κύβους παραφίνης. Στα παρασκευάσματα υστερεκτομής μετά τη διάνοιξη καταγράφονται όλα τα όργανα, μετρώνται οι διαστάσεις τους και επισημαίνεται η παρουσία του όγκου σε σχέση με αυτά. Μικροσκοπική εξέταση Ο ιστολογικός τύπος καθορίζεται σύμφωνα με την ταξινόμηση του Π.Ο.Υ. Ο ιστολογικός βαθμός διαφοροποίησης στηρίζεται στην αρχιτεκτονική διάταξη των νεοπλασματικών κυττάρων και τον βαθμό πυρηνικής ατυπίας. Το βάθος διήθησης του νεοπλάσματος μετράται από τη βάση του καλυπτήριου ή αδενικού επιθηλίου από το οποίο προέρχεται το νεόπλασμα. Όταν δεν υπάρχει επιθήλιο το βάθος διήθησης καθορίζεται με την μέτρηση του βαθύτερου σημείου του νεοπλάσματος από το σημείο συμβολής του στρώματος με το επιθήλιο που παρατηρείται σε παρακείμενη θέση προς τον όγκο. Τα χειρουργικά χείλη εκτομής μπορεί να είναι ελεύθερα ή να εμφανίζουν διήθηση από το νεόπλασμα. Στις περιπτώσεις που δεν μπορεί να καθοριστεί η διήθηση θα πρέπει να αναφέρεται η αιτία π.χ. καυτηρίαση. Στη μέτρηση του οριζόντιου χειρουργικού χείλους εκτομής περιλαμβάνονται και τα παραμήτρια. Η λεμφαγγειακή διήθηση δεν επηρεάζει την σταδιοποίηση της νόσου. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες είναι δύσκολο να καθοριστεί αν υπάρχει λεμφαγγειακή διήθηση θα πρέπει να καθορίζεται η πιθανότητα διήθησης. Μελετώνται κατ αρχάς οι περιοχικοί λεμφαδένες στους οποίους περιλαμβάνονται οι παρατραχηλικοί, οι παραμητρικοί, οι υπογαστρικοί, οι κοινοί, έσω, έξω λαγόνιοι, οι παραϊεροί και οι ιεροί λεμφαδένες. Οποιαδήποτε μετάσταση σε άλλους εκτός από τους περιοχικούς λεμφαδένες θεωρείται απομακρυσμένη μετάσταση. Οι λεμφαδένες οι οποίοι παρουσιάζουν μεμονωμένα νεοπλασματικά κύτταρα ή μικρές ομάδες νεοπλασματικών κυττάρων (με μεγαλύτερη διάσταση <0,02 mm) θεωρούνται διηθημένοι από το νεόπλασμα και θα πρέπει να αναφέρονται στην περιγραφή μας με τη συγκεκριμένη μορφή διήθησης. Αν δεν διαπιστώνεται όγκος ή προκαρκινωματώδης αλλοίωση στο ληφθέν παρασκεύασμα θα πρέπει πάντα να αναφέρεται με την προϋπόθεση βέβαια ότι εξετάσαμε λεπτομερώς όλο τον τράχηλο. Η σταδιοποίηση των καρκινωμάτων του τραχήλου της μήτρας γίνεται σύμφωνα με τα συστήματα σταδιοποίησης FIGO και ΤΝΜ. Τα καρκινώματα του τραχήλου της μήτρας κωδικοποιούνται βάσει του συστήματος SNOMED Περαιτέρω εξετάσεις Η χρήση της ιστοχημείας και ανοσοϊστοχημείας μας βοηθάει να θέσουμε την ακριβή διάγνωση στις περιπτώσεις ενός αδιαφοροποίητου καρκινώματος, να ταυτοποιήσου-

21 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 51 με το καρκίνωμα από πλακώδες επιθήλιο, να διαγνώσουμε ένα μικροκυτταρικό ή μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα και να ξεχωρίσουμε το καρκίνωμα από καλοήθεις καταστάσεις που μορφολογικά το μιμούνται. Υλικό από μικρές βιοψίες Οι μικρές βιοψίες οι οποίες έχουν μήκος λίγων mm και πάχος μέχρι 2-4mm διατέμνονται σε παράλληλες τομές 2-3mm και μετά από σωστό προσανατολισμό εγκλείονται όλες σε κύβους παραφίνης. Πρέπει να αναφέρεται ο αριθμός και οι διαστάσεις του καθενός τεμαχιδίου ξεχωριστά καθώς και η αλλοίωση που παρατηρείται στο καθένα από αυτά. Περιγράφονται η απώλεια του επιθηλίου, όλοι οι βαθμοί τις δυσπλασίας του πλακώδους ή αδενικού επιθηλίου που τυχόν παρατηρούνται καθώς και η παρουσία διήθησης του νεοπλάσματος. Ταχεία βιοψία Ταχεία βιοψία σπάνια διενεργείται και μόνο στις περιπτώσεις που θέλουμε να ελέγξουμε τα χειρουργικά χείλη εκτομής και τη διήθηση λεμφαδένα κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Βιβλιογραφία 1. Wright TC, Cox JT, Massad LS et al Consensus guidelines for the management of women with cervical cytological abnormalities JAMA 2002;287: Robboy SJ, Anderson MC, Russell P. Pathology of the Female Genital Tract. London: Churchill Livingstone, Rosai J. Rosai and Ackerman s Surgical Pathology. 9th ed. Edinburgh: Mosby, Scurry J, Patel K, Wells M. ACP Broadsheet No 138: May Gross examination of uterine specimens. J Clin Pathol 1993;46: Greene FL, Page DL, Fleming ID et al. AJCC Cancer Staging Manual. 6th ed. New York: Springer; Heatley MK. A comparison of three methods of orienting cervical punch biopsies. J Clin Pathol 1999;52: Tiltman AJ. The pathology of cervical tumours. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2005;19: Branton PA. Cancer Protocols and Checklists. Uterine Cervix. College of American Pathologists, Babadet JL, Odicino F, Maisonneuve P et al. Carcinoma of the cervix : FIGO Annual Report. J Epidemiol Biostat. 2001;6: Heatley M. Distribution of cervical intraepithelial neoplasia : are hysterectomy specimens sampled appropriately? J Clin Pathol 1995;48: Solomon D, Davey D, Kurman RJ et al. The 2001 Bathesda System: terminology for reporting results of cervical cytology. JAMA 2002;287: Byron J, Douce G, Jones PW et al. Should punch biopsies be used when highgrade disease is suspected at initial colposcopic assessment? A Prospective study. Int J Gynecol Cancer 2006;16: Shepherd JH. Staging announcement. FIGO staging of gynecologic cancers; cervical and vulva. Int J Gynecol Cancer 1995;5:319(465) 14. Working Party of The Royal College of Pathologists and the NHS Cervical Screening Programme. Histopathology Reporting in Cervical Screening. NHSCSP Publication No 10, Sobin LH, Wittekind C. UICC TNM Classification of Malignant Tumours. 6th ed. New York:

22 52 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος Wiley-Liss, McCluggage WG. Recent advances in immunohistochemistry in gynecological pathology. Histopathology 2002;40: Pickel H, Haas J, Lahousen M. Prognostic factors in cervical cancer. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 1997;71: Stock RJ, Zaino R, Bundy BN et al. Evaluation and comparison of histopathologic grading systems of epithelial carcinoma of the uterine cervix: Gynecologic Oncology Group studies. Int J Gynecol Pathol 1994;13: Nola M, Tomicic I, Dotlic S et al. Adenocarcinoma of uterine cervix-prognostic significance of clinicopathologic parameters. Croat Med J 2005;46: RCPath. Standards and Minimum datasets for reporting cancers. Minimum dataset for the histopathological reporting of cervical neoplasia Wells M, Ostor AG, Crum CP et al. Tumours of the uterine cervix: epithelial tumours. Tavassoli FA and Devilee P Editors. World Health Organization Classification of Tumours Pathology and Genetics Tumours of the Breast and Female Genital Organs. Lyon: IARC Press, Zreik TG, Chambers JT, Chambers SK. Parametrial involvement, regardless of nodal status: a poor prognostic factor for cervical cancer. Obstet Gynecol 1996;87: Girardi F, Burghardt E, Pickel H. Small FIGO stage IB cervical cancer. Gynecol Oncol 1994;55: Maiman MA, Fruchter RG, DiMaio TM et al. Superficially invasive squamous cell carcinoma of the cervix. Obstet Gynecol 1988;72: Robboy SJ, Kraus FT, Kurman RJ. Gross description, processing and reporting of gynecologic and obstetric specimens. In: Kurman RJ, editor. Blaustein s Pathology of the Female Genital Tract 4th ed. New York, Scully RE, Bonfiglio TA, Silverberg SG et al. World Health Organization International Histological Classification of Tumours. Histological Typing of Female Genital Tract Tumours. 2nd ed. Berlin: Sringer-Verlag: McCluggage WG. Endocervical grandular lesions: controversial aspects and ancillary techniques. J Clin Pathol 200;56: Kaku T, Kamura T, Sakai K et al. Early adenocarcinoma of the uterine cervix. Gynecol Oncol 1997;65: Ostor AG. Early invasive adenocarcinoma of the uterine cervix. Int J Gynecol Pathol 2000;19: Burghardt E, Girardi F, Lahousen M et al. Microinvasive carcinoma of the uterine cervix (International Federation of Gynecology and Obstetrics Stage IA ).Cancer 1991;67: Reich O, Pickel H. Multifocal stromal invasion in microinvasive squamous cellcarcinoma of the cervix: how to measure and stage these lesions. Int J Gynecol Pathol 2002;21:

23 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 53 Απόδοση στην ελληνική γλώσσα της ορολογίας των όγκων του τραχήλου της μήτρας Επιθηλιακοί όγκοι (Epithelial tumors) Α. Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου και πρόδρομες αλλοιώσεις Καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου χωρίς ειδικούς χαρακτήρες Squamous cell carcinoma, not otherwise specified ICD-O 8070/3 Κερατινοποιούμενο Keratinizing 8071/3 Μη κερατινοποιούμενο Non-keratinizing 8072/3 Βασικοκυτταροειδές Basaloid 8083/3 Μυρμηκιώδες Warty 8051/3 Ακροχορδονώδες Verrucous 8051/3 Θηλώδες Papillary 8052/3 Καρκίνωμα ομοιάζον με λεμφοεπιθηλίωμα Lymphoepithelioma-like 8082/3 Καρκίνωμα πλακώδους-μεταβατικού τύπου Squamotransitional 8120/3 Αρχόμενο διηθητικό - μικροδιηθητικό - Early invasive microinvasive- squamous 8076/3 καρκίνωμα πλακώδους επιθηλίου cell carcinoma Ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία πλακώδους Squamous intraepithelial neoplasia επιθηλίου Τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία Cervical intraepithelial neoplasia (CIN-3) 8077/2 (CIN-3) Ενδοεπιθηλιακό καρκίνωμα πλακώδους Squamous cell carcinoma in situ 8070/2 επιθηλίου Β. Καλοήθεις αλλοιώσεις Benign squamous cell lesions του πλακώδους επιθηλίου Οξυτενές κονδύλωμα condyloma acuminatum Θήλωμα του πλακώδους επιθηλίου Squamous papiloma 8052/0 Ινοεπιθηλιακός πολύπους Fibroepithelial polyp Γ. Όγκοι και πρόδρομες αδενικές Grandular tumours and precursors αλλοιώσεις Αδενοκαρκίνωμα Adenocarcinoma 8140/3 Βλεννώδες Mucinous 8480/3 Ενδοτραχηλικού τύπου Endocervical 8482/3 Εντερικού τύπου Intestinal 8144/3 Από κύτταρα δίκην σφραγιστήρος δακτυλίου Signet-ring cell 8490/3 Ελάχιστης αποκλίσεως Minimal deviation 8480/3 Λαχνοσωληνώδες Villoglandular 8262/3 Ενδομητριοειδές αδενοκαρκίνωμα Endometrioid adenocarcinoma 8380/3

24 54 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος Διαυγοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα Clear cell adenocarcinoma 8310/3 Ορώδες αδενοκαρκίνωμα Serous adenocarcinoma 8441/3 Μεσονεφρικό αδενοκαρκίνωμα Mesonephric adenocarcinoma 9110/3 Αρχόμενο διηθητικό αδενοκαρκίνωμα Early invasive adenocarcinoma 8140/3 Ενδοεπιθηλιακό αδενοκαρκίνωμα Adenocarcinoma in situ 8140/3 Αδενική δυσπλασία Glandular dysplasia Δ. Καλοήθεις αδενικές αλλoιώσεις Benign glandular lesions Μυλλεριανό θήλωμα Ενδοτραχηλικός πολύποδας Mullerian papilloma Endocervical polyp Ε. Άλλοι επιθηλιακοί όγκοι Other epithelial tumours Αδενοπλακώδες καρκίνωμα Adenosquamous carcinoma 8560/3 Καρκίνωμα ποικιλία από υαλοειδούς Glassy cell carcinoma variant 8015/3 τύπου κύτταρα Αδενοκυστικό καρκίνωμα Adenoid cystic carcinoma 8200/3 Αδενοβασικοκυτταροειδές Adenoid basal carcinoma 8098/3 Νευροενδοκρινικοί όγκοι Neuroendocrine tumours Καρκινοειδές Carcinoid 8240/3 Άτυπο καρκινοειδές Atypical carcinoid 8249/3 Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Small cell carcinoma 8041/3 Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό Large cell neuroendocrine carcinoma 8013/3 καρκίνωμα Αδιαφοροποίητο καρκίνωμα Undifferentiated carcinoma 8020/3 Μεσεγχυματικοί όγκοι και ογκόμορφες αλλοιώσεις (Mesenchymal tumours and tumour-like conditions) Λειομυοσάρκωμα Leiomyosarcoma 8890/3 Ενδομητριοειδές στρωματικό σάρκωμα Endometrioid stromal sarcoma, low grade 8931/3 χαμηλού βαθμού κακοήθειας Αδιαφοροποίητο ενδοτραχηλικό σάρκωμα Undifferentiated endocervical sarcoma 8805/3 Βοτρυοειδές ραβδομυοσάρκωμα Sarcoma botryoides 8910/3 Κυψελιδώδες σάρκωμα των μαλακών Alveolar soft part sarcoma 9581/3 μορίων Αγγειοσάρκωμα Angiosarcoma 9120/3 Κακοήθης όγκος των περιβλημάτων των Malignant peripheral nerve sheath tumour 9540/3 περιφερικών νεύρων Λειομύωμα Leiomyoma 8890/0 Ραβδομύωμα του γεννητικού συστήματος Genital rhabdomyoma 8905/0 Μετεγχειρητικός ατρακτοκυτταρικός όζος Postoperative spindle cell nodule

25 Ομάδα Παθολογικής Ανατομικής Γεννητικού Συστήματος Θήλεος 55 Μικτοί επιθηλιακοί και μεσεγχυματογενείς όγκοι (Mixed epithelial and mesenchymal tumours) Καρκινοσάρκωμα (κακοήθης μικτός όγκος του Muller, μεταπλαστικό καρκίνωμα) Carcinosarcoma (malignant mullerian mixed tumour, metaplastic carcinoma) 8980/3 Αδενοσάρκωμα Adenosarcoma 8933/3 Όγκος του Wilms Wilms tumour 8960/3 Αδενοίνωμα Adenofibroma 9013/0 Αδενομύωμα Adenomyoma 8932/0 Μελανοκυτταρικοί όγκοι (Melanocytic tumours) Κακόηθες μελάνωμα Malignant melanoma 8720/3 Κυανούς σπίλος Blue naevus 8780/0 Διάφοροι όγκοι (Miscellaneous tumours) Όγκοι από γεννητικά κύτταρα Tumours of germ cell type Όγκος λεκιθικού ασκού Yolk sac tumour 9071/3 Δερμοειδής κύστη Dermoid cyst 9084/0 Ώριμο κυστικό τεράτωμα Mature cystic teratoma 9080/0 Όγκοι του λεμφικού και αιμοποιητικού συστήματος (Lymphoid and heamatopoetic tumours) Κακόηθες λέμφωμα-να προσδιορίζεται ο τύπος Λευχαιμία-να προσδιορίζεται ο τύπος Malignant lymphoma-specify type Leukaemia-specify type Δευτεροπαθείς όγκοι (Secondary tumours)

26

27 ΣΥΝΟΨΗ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΑΚΟΗΘΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΛΠΙΓΓΑΣ Ονοματεπώνυμο Ασθενούς:... Ημ. Παραλαβής:... Ηλικία:... Φύλο:... Ημ. Διάγνωσης:... Νοσοκομείο:... Αριθμός πρωτοκόλλου:... ΜΑΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Τύπος εγχειρητικού παρασκευάσματος Δεξιά Αριστερή Αμφοτερόπλευρη Σάλπιγγα Σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή Υστερεκτομή- σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή Υστερεκτομή-σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή-λεμφαδενεκτομή Υστερεκτομή-σαλπιγγο-ωοθηκεκτομή- επιπλοειδεκτομή-λεμφαδενεκτομή Άλλο... Σάλπιγγα Δεξιά: Χωρίς αλλοιώσεις Με αλλοιώσεις Ακέραιη Διανοιγμένη Σε τμήματα Άλλο... Μήκος... (εκ) Μέγιστη διάμετρος... (εκ) Συσχέτιση με την ωοθήκη: Χωρίς σύμφυση Σε σύμφυση Εντόπιση βλάβης: Ισθμός Λήκυθος Κωδωνικό άκρο Όγκος Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Συμπαγής Όψη... Χροιά... Κύστη Περιεχόμενο... Έξω επιφάνεια... Έσω επιφάνεια... Άλλο... Διευκρινίστε... Διήθηση ορογόνου Ναι Όχι Αριστερή: Χωρίς αλλοιώσεις Με αλλοιώσεις Ακέραιη Διανοιγμένη Σε τμήματα Άλλο... Μήκος... (εκ) Μέγιστη διάμετρος... (εκ) Συσχέτιση με την ωοθήκη: Χωρίς σύμφυση Σε σύμφυση Εντόπιση βλάβης: Ισθμός Λήκυθος Κωδωνικό άκρο Όγκος Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Συμπαγής Όψη... Χροιά... Κύστη Περιεχόμενο... Έξω επιφάνεια... Έσω επιφάνεια... Άλλο... Διευκρινίστε... Διήθηση ορογόνου Ναι Όχι Ωοθήκη Δεξιά: Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Παρουσία όγκου Ναι Όχι Άλλο... Αριστερή: Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Παρουσία όγκου Ναι Όχι Άλλο... Μήτρα Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Τράχηλος: Χωρίς αλλοιώσεις Με αλλοιώσεις Διευκρινίστε... Ενδομητρική κοιλότητα διαστάσεων..χ..χ..(εκ) Άλλο Λεμφαδενικός καθαρισμός: Ναι Όχι Επίπλουν Διαστάσεων...Χ...Χ... (εκ) Παρουσία όγκου Ναι Όχι Όγκος διαστάσεων...χ...χ... (εκ) Παρουσία Όζων: Ναι Όχι Μεγαλύτερης διαμέτρου... (εκ) Περιτοναϊκές βιοψίες: Παραλήφθηκαν Δεν Παραλήφθηκαν ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Δεξιά Σάλπιγγα Όγκος χαμηλής δυνητικής κακοήθειας: Ναι Όχι Ορώδης Βλεννώδης (τραχηλικού τύπου Εντερικού τύπου ) Ενδομητροειδής Άλλος Μικροδιήθηση: Ναι Όχι Διηθητικό καρκίνωμα: Ναι Όχι