مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه

Transcript

1 سال هفدهم شماره 69 زمستان 96 مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد 217 فرصتطلبانه 1 مهدی صفری گرایلی 2 یاسر رضائی پیته نوئی 3 محمد نوروزی چکیده: تاریخ دریافت: 95/8/14 تاریخ پذیرش: 96/5/29 بر اساس رویکرد مدیریت سود فرصت طلبانه شرکتهای دارای مدیریت سود گزارشهای مالی پیچیدهتر و با خوانایی کمتری منتشر میکنند تا بدین طریق رفتار فرصت طلبانه مدیران را پنهان نموده و امکان شناسایی آن توسط سرمایهگذاران تحلیلگران مالی و سایر نهادهای قانونی را کاهش دهند. لذا بر پایه این استدالل پژوهش حاضر به بررسی تأثیر مدیریت سود بر خوانایی گزارشگری مالی شرکتها میپردازد. بدین منظور برای سنجش خوانایی گزارشگری مالی از دو شاخص فوگ و شاخص طول متن و همچنین از مدل کازنیک )1999( برای اندازهگیری مدیریت سود استفاده گردید. فرضیه تحقیق نیز با استفاده از نمونه ای متشکل از 93 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1390 تا 1394 و با بهره گیری از الگوی رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر تکنیک دادههای تلفیقی مورد آزمون قرارگرفت. یافتههای پژوهش حاکی از وجود رابطه منفی بین مدیریت سود با خوانایی گزارشگری مالی شرکتها و به بیان دیگر تأیید رویکرد مدیریت سود فرصت طلبانه است. مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه کلمات کلیدی: مدیریت سود رویکرد فرصتطلبانه خوانایی گزارشگری مالی. 1- استادیار گروه حسابداری واحد بندرگز دانشگاه آزاد اسالمی بندرگز ایران. )نویسنده مسئول( Mehdi.safari83@yahoo.com 2- عضو هیاتعلمی و مدیر گروه حسابداری موسسه آموزش عالی گلستان 3- مدرس گروه حسابداری واحد مینودشت دانشگاه آزاد اسالمی مینودشت ایران

2 زمستان 69 شماره هفدهم سال مقدمه -1 تشکیل اطالعات ارائه نحوه و بندی زمان محتوا شامل بخش سه از معموال اطالعات افشاء دارد بستگی مالی گزارشهای فهم قابلیلت و خوانایی به آنها از یک هر سودمندی که است شده گروه یک 1967 سال در آمریکا بهادار اوراق بورس کمیسیون راستا این در )کورتیس 2004 (. شرکتها افشای رویههای فهم قابلیت و خوانایی بهبود منظور به رهنمودهایی ارائه برای مطالعاتی از میکرد توصیه شد منتشر ویت گزارش عنوان با 1969 سال در که گزارشات این نتایج داد. تشکیل باید شرکتها لذا نیستند شرکتها پیچیده گزارشات سریع فهم به قادر سرمایهگذاران همه که آنجا بهطور 2016(. همکاران و )آجینا نمایند خودداری زاید یا و طوالنی پیچیده گزارشهای انتشار از مالی شاخصهای و ساالنه گزارشهای پیچیدگی بین رابطه پیرامون گرفته صورت مطالعات کلی عاملی مالی گزارشهای خوانایی معتقدندکه نخست گروه نمود: تقسیم طبقه دو به میتوان را شرکت و )2004( فرانک و آنتویلر اساس این بر است. سهام قیمت رفتار و شرکت آتی مالی عملکرد بر مؤثر شده بکارگرفته کلمات طریق از میتوان را سهام آتی سودهای و بازده میکنندکه بیان )2008( لی جنبههای به مطالعات از گروه دومین نمود. پیشبینی شرکت عملیات توصیف در مدیران توسط عدم بر اطالعات افشای پیچیدگی تأثیر محققان از برخی راستا این در پرداختند. خوانایی دیگر لورنس و )2010( میلر بهطوریکه قراردادند. موردمطالعه را سهام نقدشوندگی و اطالعاتی تقارن جهت زیادی زمان و هزینه صرف مستلزم پیچیده گزارشات تحلیل و تجزیه دریافتندکه )2013( سرمایهگذاری به اقدام گزارشها این با مواجهه در سرمایهگذارن لذا است مفید اطالعات استخراج نیز )2013( همکاران و دیفرانکو استدالل این مبنای بر مییابد. کاهش معامالت حجم و ننموده ارائه سهام معامالت حجم و مالی گزارشهای خوانایی بین مثبت رابطه وجود بر مبنی شواهدی سود مدیریت دارای شرکتهای طلبانه فرصت سود مدیریت رویکرد پایه بر این بر عالوه نمودند. طلبانه فرصت رفتار طریق بدین تا میکنند منتشر کمتری خوانایی با و پیچیدهتر مالی گزارشهای نهادهای سایر و مالی تحلیلگران سرمایهگذاران توسط آن شناسایی امکان و نموده پنهان را مدیران میرودکه انتظار اساس این بر 2016(. همکاران و آجینا 2008 )لی دهند کاهش را قانونی سعی تحقیق این در ازاینرو شود. شرکتها مالی گزارشهای خوانایی کاهش موجب سود مدیریت گیرد. قرار موردبررسی آنها مالی گزارشهای خوانایی بر شرکتها سود مدیریت تأثیر تا است آن بر سرمایه بازار قانونگذاران سرمایهگذاران به تجربی ای گونه به که است آن در مطالعه این اهمیت خواهد نشان حسابداری اطالعات استفادهکنندگان سایر و حسابداری استانداردهای کنندگان تدوین اهمیت هستند. تأثیرگذار شرکتها مالی گزارشهای فهم قابلیت و خوانایی بر متغیرهایی چه که داد و سرمایه بازار فعاالن و سرمایهگذاران اعتماد جلب بر مالی گزارشهای خوانایی تأثیر موضوع این موضوع که آورد وجود به حاضر مقاله نویسندگان در را انگیزه این کافی پژوهشهای فقدان همچنین نظری مبانی بسط موجب که آن ضمن تحقیق نتایج برگزینند. پژوهشی موضوع یک عنوان به را فوق ادبیات توسعه به میتواند میشود سود مدیریت و مالی گزارشگری حوزه در گذشته پژوهشهای نماید. شایانی کمک ایران جمله از توسعه حال در کشورهای حسابداری 218 فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت

3 زمستان 69 شماره هفدهم سال 219 پژوهش پیشینههای بر مروری و نظری مبانی 2- از است. حسابداری اثباتی تحقیقات جمله از سود مدیریت حوزه در حسابداری پژوهشهای رویکرد 1970 دهه اواخر در زیمرمن و واتز توسط قراردادی و سیاسی حسابداری نظریه ارائه زمان است. بوده حسابداری مطالعات از بسیاری در بحث مورد موضوع همواره طلبانه فرصت سود مدیریت مبنای و شود تنظیم قراردادی مختلف وگروههای تجاری واحد میان هرگاه رویکرد این اساس بر در دستکاری با بود خواهد تالش در مدیر صورت آن در باشد حسابداری ارقام قرارداد این تنظیم بر عالوه 2009(. )اسکات یابد دست بیشتر پاداش نظیر خود شخصی خواستههای به ارقام آن گزارش در مدیران درستی و صداقت که میشود باعث مالکان و مدیران بین منافع تضاد وجود این معموال مدیران زیرا 1976 ( مکلینگ و )جنسن باشد تردید مورد شرکت عملکرد مختلف جنبههای عملکرد با مرتبط اطالعات نموده افشاء را شرکت مثبت عملکرد خصوص در اطالعات دارند تمایل مدیران میکندکه بیان نیز )1979( آدلبرگ 2016(. همکاران و )آجینا نمایند پنهان را خود ضعیف طریق بدین تا مینمایند ساالنه گزارشهای مغرضانه تفسیر به اقدام ناآگاهانه یا و آگاهانه بهطور سازند. آشکار بیشتر را خود موفقیتهای مقابل در و نموده پنهان را خود ضعیف عملکرد دارد. وجود روش دو مدیران ضعیف عملکرد نمودن پنهان و واقعیت تحریف برای بهطورکلی منظور بدین است. استعاری عبارات از استفاده یا و عددی و شفاهی اطالعات تحریف روش نخستین شرکت عملکرد اینکه یا و گیرد قرار تاکید مورد شرکت مثبت مالی عملکرد یا و مثبت واژگان باید دوم شیوه دهد. نشان ممکن شرایط بهترین در را فعلی وضعیت که شود مقایسه شرکتهایی با در پیچیده و طوالنی جمالت بکارگیری طریق از مالی گزارشهای خوانایی سهولت نمودن تحریف پیچیده و دشوار مالی گزارشهای دارندکه اذعان گرفته صورت تحقیقات که چرا است. گزارش متن بنابراین 2007(. برنان و دیویس )مرک- نیست درک قابل آسانی به سهامداران از بسیاری برای در و شده سرمایهگذاران و مدیران بین اطالعاتی تقارن عدم به منجر مالی گزارشهای پیچیدگی داشت. خواهد همراه به را منافع تضاد نتیجه که حسابداری محافظهکاری ماهیت دارد وجود زیان که زمانی میکند بیان )2008( بلومفیلد توضیحات و اطالعات افشای به را مدیران میکند شناسایی خوب اخبار از تر سریع را بد اخبار پیچیده مالی گزارشات زیانده شرکتهای ازاینرو میسازد. ملزم شرکت آینده درباره بیشتری وجود صورت در دادکه نشان نیز )2003( راترفورد دیدگاه این با مطابق دارند. طوالنیتری و زا مالی تحلیلگران و سرمایهگذاران ساختن آگاه جهت سودآور شرکتهای اطالعاتی تقارن عدم قابل و خوانا مالی گزارشهای انتشار به اقدام بازار به خوب خبر این مخابره و خود مطلوب عملکرد دونالد مک و الگران 2011 توماس و )هوپ اخیر مطالعات از بسیاری بزعم مینمایند. فهمتری شرکت سود ساختن پنهان به اقدام ساالنه گزارشهای نمودن پیچیدهتر با مدیران از برخی 2011( مدیریت دارای شرکتهای طلبانه فرصت سود مدیریت رویکرد اساس بر براین عالوه مینمایند. ار مدیران طلبانه فرصت رفتار طریق بدین تا میکنند منتشر پیچیدهتری مالی گزارشهای سود قانونی نهادهای سایر و مالی تحلیلگران سرمایهگذاران توسط آن شناسایی امکان و نموده پنهان فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت

4 زمستان 69 شماره هفدهم سال 220 فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت دهند. کاهش را بررسی به فرانسه سهام بورس در حاضر شرکت 163 از نمونهای انتخاب با )2016( همکاران و آجینا تحقیق یافتههای پرداختند. شرکتها ساالنه مالی گزارشهای خوانایی و سود مدیریت بین رابطه وجود معناداری منفی رابطه شرکتها مالی گزارشهای خوانایی و سود مدیریت بین که داد نشان تحلیل گزارش خوانایی میان ارتباط بررسی به خود پژوهش در )2016( همکاران و هسی چان دارد. رگرسیون مدلهای از بهرهگیری با پرداختند. چین سرمایه بازار در شرکتها سهام بازده و گران اطمینان عدم کاهش سبب گران تحلیل گزارشهای خوانایی که است آن از حاکی نتایج متغیره چند عنوان با خود پژوهش در )2014( همکاران و فانگ میشود. سهام قیمت افزایش و سود پیشبینی آمریکایی شرکتهای از نمونهای انتخاب با و بدهی«هزینه بر ساالنه گزارشهای خوانایی تأثیر «بدهی هزینه پیچیدهتر مالی گزارشهای دارای شرکتهای که دریافتند سالهای طی سهام نگهداری بر را مالی افشاء کیفیت تأثیر )2013( الورنس میشوند. متحمل نیز را بیشتری در قرارداد. موردبررسی مشاهده سال شرکت از متشکل نمونهای برای خرد سرمایهگذاران گردید. استفاده متن طول شاخص و فوگ شاخص دو از مالی افشای کیفیت سنجش برای تحقیق این خواناتر ساالنه گزارش با شرکتهایی در که مایلاند خرد سرمایهگذاران که داد نشان پژوهش نتایج فلش- شاخص فوگ شاخص سه بهکارگیری با )2013( همکاران و فرانکو دی نمایند. سرمایهگذاری هب مالی تحلیلگران گزارشهای خوانایی اندازهگیری برای فلش خوانایی سهولت شاخص و کینکید سرمایه بازار در شرکتها سهام معامالت حجم و تحلیلگران گزارشهای خوانایی بین ارتباط بررسی سالهای طی مشاهده سال شرکت شامل پژوهش این آماری نمونه پرداختند. آمریکا تحلیلگران گزارشهای خوانایی که است آن از حاکی پژوهش یافتههای است. بوده 2009 تا 2002 خود پژوهش در )2012( همکاران و لهاوی میشود. سرمایهگذاران معامالت حجم افزایش به منجر آماری نمونه نمودند. بررسی را تحلیلگران سود پیشبینی صحت بر مالی گزارشگری خوانایی تأثیر طی آمریکا سهام بورس در حاضر شرکتهای از مشاهده شرکت-سال شامل تحقیق این گزارشهای دارای شرکتهای در که داد نشان پژوهش نتایج است. بوده 2006 تا 1995 سالهای است. پایینتر پیشبینی صحت و بیشتر تحلیلگران سود پیشبینی پراکندگی کمتر خوانایی با مالی بررسی سود پایداری و شرکت عملکرد بر را مالی گزارشگری خوانایی تأثیر پژوهشی در )2008( لی خوانایی اندازهگیری شاخصهای عنوان به متن طول و فوگ شاخص دو از تحقیق این در نمود. کمتری سودهای دارای که شرکتهایی مالی گزارشهای که داد نشان تحقیق نتایج گردید. استفاده پایداری از خواناتر مالی گزارشهای با شرکتهای این بر عالوه دارد. بیشتری پیچیدگی هستند گزارشگری پیچیدگی تأثیر بررسی به خود پژوهش در )2009( ژانگ و یو برخوردارند. بیشتری سود پیچیدگی سنجش برای تحقیق این در آنها پرداختند. سرمایهگذاران حد از کمتر واکنش بر مالی رسیدند نتیجه این به و نمودند استفاده متن طول شاخص و فوگ شاخص دو از مالی گزارشگری میگردد. سرمایه بازار در سرمایهگذاران حد از کمتر واکنش سبب مالی گزارشگری پیچیدگی که اطالعات بودن بهموقع و سود مدیریت میان ارتباط بررسی به )1394( مهد بنی و بهرمان هاشمی

5 زمستان 69 شماره هفدهم سال تا 1382 سالهای طی تهران بهادار اوراق بورس در پذیرفتهشده شرکت 90 در حسابداری دارد. اطالعات ارائه در تأخیر با مستقیم رابطه سود مدیریت که داد نشان تحقیق نتایج پرداختند. همکاران و سجادی مییابد. افزایش اطالعات ارائه زمان مدت یابد افزایش سود مدیریت چه هر یعنی شرکتهای در آن دفتری ارزش و سهم هر سود بودن مربوط و سود مدیریت بین رابطه )1391( موردبررسی را 1388 تا 1383 سالهای زمانی فاصله در تهران بهادار اوراق بورس در پذیرفتهشده دفتری ارزش و سهم هر سود بودن مربوط سود مدیریت که رسیدند نتیجه این به و قراردادند میدهد. کاهش را آن پژوهش فرضیههای 3- بکارگیری و )2016( همکاران و آجینا توسط گرفته صورت تجربی پژوهش و نظری مبانی پایه بر مورد و تدوین زیر فرضیههای مالی گزارشگری خوانایی سنجش برای سند طول و فوگ شاخص دو میگیرد: قرار آزمون دارد. وجود معناداری رابطه فوگ شاخص و سود مدیریت بین اول: فرضیه دارد. وجود معناداری رابطه سند طول شاخص و سود مدیریت بین دوم: فرضیه فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت تحقیق روششناسی 4- نیمه تحقیقات نوع از داده گردآوری شیوه نظر از و کاربردی تحقیقی هدف نظر از حاضر تحقیق رگرسیون روش از استفاده با که است حسابداری اثباتی تحقیقات حوزه در رویدادی پس تجربی را پژوهش این در موردمطالعه آماری جامعه است. انجامشده اقتصادسنجی مدلهای و متغیره چند میدهد تشکیل 1394 الی 1390 سالهای طی تهران بهادار اوراق بورس در پذیرفتهشده شرکتهای باشند: دارا را زیر شرایط مجموعه که میباشند شرکتهایی نیز تحقیق انتخابی نمونه و تا و بوده 1390 سال از قبل بهادار اوراق بورس سازمان در آنها پذیرش تاریخ که شرکتهایی 1- باشند. بورسی شرکتهای فهرست در نیز 1394 سال پایان باشد. اسفندماه پایان به منتهی آنها مالی سال مقایسه قابلیت افزایش منظور به 2- باشند. نداده مالی سال تغییر یا فعالیت تغییر مذکور سالهای طی 3- تلع به سرمایهگذاری )شرکتهای نباشند مالی واسطهگری و سرمایهگذاری شرکتهای جزء 4- نشدند(. منظور آماری جامعه در شرکتها بقیه با فعالیت ماهیت تفاوت نباشد. ماه 6 از بیشتر مذکور زمانی دوره طی شرکتها این در معامالت انجام وقفه طول 5- دادههای شدند. انتخاب تحقیق نمونه عنوان به شرکت 93 تعداد فوق محدودیتهای اعمال از پس پایگاه تهران بهادار اوراق بورس سازمان تصویری و آماری آرشیو فشرده لوحهای از حاضر تحقیق و پرداز تدبیر نرمافزارهای از نیز و مرتبط پایگاههای دیگر و تهران بهادار اوراق بورس اینترنتی نرمافزار از استفاده با نیز گردآوریشده دادههای نهایی تحلیل و تجزیه گردید. استخراج سهم دنا است. گرفته صورت Eviews اقتصادسنجی

6 سال هفدهم شماره 69 زمستان مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه 5- متغیرها و مدلهای مورداستفاده متغیرهای موردمطالعه در این تحقیق شامل متغیرهای وابسته مستقل و کنترلی به شرح زیر اندازهگیری شدهاند: 1-5- متغیر وابسته: متغیر وابسته پژوهش حاضر خوانایی گزارشگری مالی است که برای اندازهگیری آن مطابق با پژوهش یو و ژانگ )2009( الورنس )2013( آجینا و همکاران )2016( و فخاری نیا و دیانی )1381( از دو شاخص زیر که روایی و اعتبار آن برای سنجش خوانایی متون فارسی توسط برخی محققان داخلی نظیر فضل الهی )1389( و دیانی )1379( مورد تائید قرار گرفت استفادهشده است. شاخص اول خوانایی گزارشگری مالی شاخص فوگ IND( )FOG است که تابعی از دو متغیر طول جمله )بر حسب کلمات( و کلمات پیچیده )تعریفشده به صورت تعداد کلمات با سه یا چند بخش( است که به صورت زیر محاسبه میشود: )میانگین تعداد کلمات در هر جمله + درصد کلمات پیچیده( = 0/4 شاخص فوگ فرایند و نحوه تعیین سطح خوانایی گزارشهای مالی در شاخص فوق به ترتیب زیر است: 1. انتخاب یک نمونه یکصد کلمهای از ابتدا یک نمونه یکصد کلمه از وسط و یک نمونه یکصد کلمهای از اواخر گزارش به صورت تصادفی. 2. شمارش تعداد جمالت هر یک از نمونهها. 3. مشخص کردن متوسط طول جمالت از طریق تقسیم تعداد کلمات به تعداد جمالت کامل هر نمونه یکصد کلمهای 4. شمارش تعداد کلمات سههجایی و بیش از سههجایی 4 موجود )کلمات پیچیده( در هر کدام از متون یکصد کلمهای 5. جمع کردن تعداد کلمات پیچیده با تعداد متوسط کلمات در جمالت 6. ضرب کردن حاصل جمع تعداد کلمات دشوار و متوسط کلمات در جمالت با عدد ثابت 0/4 7. انجام محاسبات بندهای برای دو نمونه یکصد کلمهای دیگر 8. محاسبه میانگین نتایج هر سه نمونه از طریق جمع کردن و تقسیم به تعداد )فضل الهی.)1389 رابطه بین شاخص فوگ و سطح خوانایی بدین شرح است که: 18 FOG یعنی متن قابلخواندن نبوده و بسیار پیچیده است )متن سخت( )متن مناسب( )متن قابلقبول( و 10-8 )متن آسان( است. دومین شاخص خوانایی گزارشگری مالی شاخص طول متن LENGTH( )IND بوده که به صورت زیر محاسبه میشود: - 4 کلمهای که از سه هجا تشکیل شده باشد )مانند کلمه نوشتار( سه هجایی خوانده میشود )شبیه کلمه سه بخشی(. کلمهای را که بیش از سه هجا داشته باشد چندهجایی میخوانند )مانند نمایشگاه(.

7 زمستان 69 شماره هفدهم سال 223 متن طول شاخص = Ln متن( کلمات )تعداد هر لذا است مالی گزارشهای کمتر خوانایی میزان بیانگر فوق شاخصهای بیشتر مقادیر ازآنجاکه زا مستقیمی معیار تا میشود ضرب )1-( یک منفی عدد در مذکور محاسبهشده شاخصهای از یک آید. دست به مالی گزارشگری خوانایی شاخص مستقل 2-5 -متغیر داخلی پژوهشهای از بسیاری اساس بر ازآنجاکه است. سود مدیریت پژوهش این مستقل متغیر مدل 1393( همکاران و مهد بنی 1389 کوهی و مقدم بهار 1388 چاالکی و )آقایی گرفته صورت است برخوردار سود مدیریت و اختیاری تعهدی اقالم تعیین برای بیشتری تبیین قدرت از کازنیک استفادهشده اختیاری تعهدی اقالم اندازهگیری برای )1999( کازنیک مدل از پژوهش این در لذا است: زیر شرح به مزبور مدل که است آن: در که فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت میگردد: محاسبه زیر رابطه از که است t سال در i شرکت تعهدی اقالم کل :TA i,t TA i,t = ΔCA i,t - Δ CL i,t - Δ CASH i,t + Δ STD i,t - DEP i,t قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت جاری داراییهای :تغییرات ΔCA i,t قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت جاری بدهیهای تغییرات :ΔCL i,t قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت نقد وجه تغییرات :ΔCASH i,t قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت بلندمدت بدهیهای جاری حصه تغییرات :ΔSTD i,t t سال در i شرکت نامشهود و ثابت داراییهای استهالک هزینه :DEP i,t سال ابتدای در i شرکت داراییهای جمع A: i,t-1 قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت فروش درآمد تغییرات :ΔREV i,t قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت دریافتنی حسابهای تغییرات :ΔREC i,t t سال در i شرکت تجهیزات و ماشینآالت اموال :PPE i,t و قبل سال به نسبت سال هر در i شرکت عملیاتی نقدی جریانهای تغییرات :ΔCFO i,t است. t سال در i شرکت برای مدل خطای : میآید دست به نیز ( ( مدل خطای مقادیر سال شرکت- هر برای فوق مدل برآورد از پس است. سود مدیریت شاخص و اختیاری تعهدی اقالم نشاندهنده که

8 زمستان 69 شماره هفدهم سال 224 فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت کنترلی 3-5 -متغیر مؤثر عوامل عنوان به قبلی مطالعات مبنای بر که متغیرهایی مهمترین از برخی پژوهش این در گرفتند قرار مدنظر کنترلی متغیرهای عنوان به شناختهشدهاند شرکت مالی گزارشهای خوانایی بر از: عبارتاند که میرود انتظار و داشته پیچیدهتری و گسترده عملیات معموال بزرگ شرکتهای شرکت: اندازه و )آجینا نمایند ارائه شرکتها سایر با مقایسه در طوالنیتری و پیچیده مالی گزارشهای که فروش خالص طبیعی لگاریتم از طریق از که شرکت اندازه تحقیق این در ازاینرو همکاران 2016 (. است. گرفتهشده نظر در کنترلی متغیر عنوان به میشود اندازهگیری شرکت سالیانه محاسبه شرکت داراییهای دفتری ارزش بر بدهیها مجموع تقسیم از مالی اهرم مالی: اهرم عنوان به نیز )2016( همکاران و آجینا و )2011( همکاران و زیقال مطالعه در نسبت این میشود. است. گرفتهشده بکار کنترلی متغیر هزینههای بروز موجب مالکیت پراکندگی که میدارد بیان نمایندگی تئوری مالکیت: تمرکز شرکتهای ازاینرو مکلینگ 1976 (. و )جنسن میشود مالکان و مدیران بین منافع تضاد و نمایندگی طریق بدین تا میکنند خواناتری مالی گزارشهای انتشار به اقدام پایینتر مالکیت تمرکز میزان با و یگانه حساس از پیروی به تحقیق این در 2013(. )کومار دهند کاهش را خود نمایندگی مسائل حقوقی یا حقیقی اشخاص سهام درصد مجموع از مالکیت تمرکز سنجش برای )1389( شهریاری است. استفادهشده اختیاردارند در را شرکت سهام درصد 10 از بیش که )2008( لین تجربی شواهد و )2008( بلومفیلد توسط مطرحشده ناقص افشای فرضیه سودآوری: پردازش هزینههای پیچیدهتر و طوالنی مالی گزارشهای انتشار با میتوانند مدیران که میکند بیان همچنین بکاهند. اخبار این به بازار منفی واکنش میزان از ترتیب بدین و داده افزایش را بد اخبار این نمودن پنهان برای مدیران است ضعیف شرکت عملکرد که زمانی دریافت )2008( بلومفیلد پیچیده و دشوار مالی گزارشهای ارائه به اقدام تحلیلگران و قانونی نهادهای دید از موضوع بر خالص سود تقسیم از که سهام صاحبان حقوق بازده پژوهش این در اساس این بر مینمایند. متغیرهای از دیگر یکی و سودآوری سنجه عنوان به میآید دست به سهام صاحبان حقوق بازار ارزش است. شده مدل وارد کنترلی و آجینا پژوهش از برگرفته که زیر چندمتغیره رگرسیونی مدل از تحقیق فرضیه آزمون منظور به است: استفادهشده است )2016( همکاران )1( مدل READ i,t =β 0 + β 1 DA i,t + β 2 SIZE i,t + β 3 LEV i,t +β 4 CON i,t + β5roe i,t + εi,t فوق: مدل در که تعهدی اقالم DAi,t t سال در i شرکت مالی گزارشگری خوانایی شاخص دو از یکی READi,t i شرکت سالیانه فروش طبیعی لگاریتم معادل شرکت اندازه SIZE i,t t سال در i شرکت اختیاری

9 زمستان 69 شماره هفدهم سال 225 سال در i شرکت داراییهای مجموع به بدهی نسبت با است برابر که مالی اهرم LEV i,t t سال در حقوق بازار ارزش به خالص سود نسبت t ROE i,t سال در i شرکت مالکیت تمرکز CON i,t t است. رگرسیون مدل خطای جزء وεi,t t سال در i شرکت سهام صاحبان )FOG IND( فوگ شاخص دو از مالی گزارشگری خوانایی سنجش برای تحقیق این در ازآنجاکه معیارهای از یک هر برای فوق مدل لذا است استفادهشده )IND LENGTH( متن طول شاخص و از تحقیق مدلهای برآورد منظور به میگردد. برآورد جداگانه صورت به مالی گزارشگری خوانایی یرس دادههای دسته دو ترکیب از که تلفیقی دادههای است. استفادهشده تلفیقی دادههای تکنیک میگیرد. قرار مورداستفاده محققین توسط گستردهای بهطور امروزه میشود حاصل مقطعی و زمانی زمانی سری صورت به را مسائل نمیتوان که مواردی برای روش این از محققین موارد از بسیاری در سری دادههای ادغام میکنند. استفاده است کم دادهها تعداد که زمانی یا و نمود بررسی مقطعی یا درجه بردن باال مشاهدات تعداد افزایش دلیل به بیشتر آن از استفاده ضرورت و مقطعی و زمانی 2009(. )گجراتی است متغیرها میان خطی هم کاهش و واریانس ناهمسانی کاهش آزادی پژوهش یافتههای 6- توصیفی 1-6 -آمار را است پراکندگی و مرکزی شاخصهای برخی شامل که آزمون مورد متغیرهای توصیفی آمار )1( نگاره میدهد. نشان سالهای زمانی فاصله در مشاهده سال شرکت- 465 از متشکل نمونهای برای فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت متغیر تعداد مشاهدات تحقیق متغیرهای به مربوط توصیفی آمار )1(- نگاره میانگین میانه حداقل حداکثر انحراف معیار چولگی 0/866 2/392-16/807-24/015-19/741-19/ FOG IND کشیدگی 6/094 5/912 5/182 3/783 4/055 3/418 4/733 0/648 0/811 0/853 0/328 0/508 0/483 1/649 0/105 0/575 0/403 0/149 0/513-7/913 0/868 13/606 0/838 0/841 0/674-8/880 0/003 10/979 0/171 0/078 0/014-8/324 0/164 11/772 0/453 0/616 0/171-8/492 0/183 11/795 0/462 0/629 0/ LENGTH IND DA SIZE LEV CON ROE فوگ مالی گزارشهای خوانایی شاخص میانگین میشود مالحظه نگاره این در که همانگونه شاخص است. 8/492 برابر متن طول مالی گزارشهای خوانایی شاخص میانگین و 19/915 برابر میانگین مقدار دارای است شده اندازهگیری )1999( کازنیک مدل اساس بر که سود مدیریت

10 سال هفدهم شماره 69 زمستان مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه مدل 0/183 و میانه 0/164 است. همچنین مالحظه مقدار میانگین متغیر اهرم مالی حکایت از آن دارد که بهطور متوسط حدود 46 درصد از داراییهای های شرکتهای موردبررسی از طریق استقراض تأمین مالی شدهاند. سود خالص شرکتهای نمونه نیز بهطور متوسط معادل 19 درصد ارزش بازار حقوق صاحبان سهام آنهاست نتایج آزمون فرضیهها با توجه به روش مدل سازی دادههای تلفیقی ابتدا باید مشخص نمود که کدام یک از فروض یکسان بودن عرض از مبدأها یا متفاوت بودن آنها برای مقاطع میبایست اعمال گردد. بدین منظور از آزمون F لیمر استفاده میشود. در این آزمون فرضیه H0 نشان دهنده یکسان بودن عرض از مبداها بوده و در مقابل فرضیه H1 داللت بر ناهمسانی عرض از مبدأها دارد. چنان چه آماره F محاسباتی بیشتر از F جدول باشد فرضیه صفر )H0( رد شده و متفاوت بودن عرض از مبدأها برای مقاطع مختلف پذیرفته میشود. نتایج مربوط به آزمون F در نگاره )2( نشان داده شده است: مدل )1( نگاره )2(: نتایج آزمون F لیمر برای مدلهای تحقیق شاخص خوانایی شاخص فوگ مقدار آماره F 3/641 سطح معناداری 0/000 نتیجه رد H0 مدل) 2 ( شاخص طول متن 0/000 4/565 رد H0 نتایج این نگاره نشان میدهد فرضیه صفر مبنی بر برابری عرض از مبدأها در مقاطع مختلف برای تمامی مدلها رد میشود. پس از مشخص شدن این که عرض از مبدأ برای مقاطع مختلف یکسان نیست باید روش مورداستفاده در برآورد مدل )اثرات ثابت یا تصادفی( تعیین گردد که بدین منظور از آزمون هاسمن استفاده میشود. در این آزمون فرضیه H0 مبنی بر سازگاری تخمینهای اثر تصادفی در مقابل فرضیه H1 مبنی بر ناسازگاری تخمینهای اثر تصادفی قرار میگیرد. بنابراین در صورتی که H0 پذیرفته شود روش اثرات تصادفی بر روش اثرات ثابت مرجح خواهد بود و در غیر این صورت روش اثرات ثابت بر روش اثرات تصادفی برتری خواهد داشت. نتایج مربوط به آزمون هاسمن در نگاره )3( نشان داده شده است: نگاره )3(: نتایج آزمون هاسمن برای انتخاب بین اثرات ثابت واثرات تصادفی مدل شاخص خوانایی مقدار آماره سطح معناداری نتیجه 0/015 رد H0 مدل )1( شاخص فوگ 14/652 0/009 رد H0 15/183 مدل) 2 ( شاخص طول متن

11 سال هفدهم شماره 69 زمستان نتایج نگاره فوق بیانگر آن است که فرضیه صفر رد شده لذا مدل ها باید به روش اثرات ثابت برآورد گردد به منظور تشخیص نرمال بودن توزیع اجزای اخالل مدل نیز از آزمون جارک- برا استفاده گردید از آنجا که نتیجة احتمال آمارة جارک- برا برای مدل های تحقیق بیشتر از 0/05 است لذا فرض صفر مبنی بر نرمال بودن اجزای اخالل را نمی توان رد کرد پس توزیع اجزای اخالل نرمال است ضمن آن که بر اساس قضیة حد مرکزی در داده هایی که تعداد مشاهده ها زیاد است ضرایب نرمال محسوب می شوند هرچند توزیع اجزا نرمال نباشد )گجراتی 2009( در این تحقیق همچنین برای آزمون همبستگی بین پسماندها از آماره دوربین- واتسن و برای رفع ناهمسانی واریانس از روش حداقل مربعات تعمیم یافته استفاده شده است عالوه بر این به منظور اطمینان از عدم وجود مشکل هم خطی چندگانه بین متغیرها آزمون هم خطی با استفاده از عامل تورم واریانس )VIF( موردبررسی قرار گرفت که با توجه آن که مقادیر این آماره برای متغیرهای توضیحی کمتر از 10 است می توان دریافت که مشکل هم خطی چندگانه تهدیدی جدی برای مدل محسوب نمی شود نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش به طور جداگانه بر اساس هر یک از دو شاخص فوگ FOG( )IND و شاخص طول متن IND( )LENGTH برای خوانایی گزارش های مالی در نگاره )4( ارائه شده است: مدیریتسودوخواناییگزارشگریمالی:آزمونتجربیرویکردفرصتطلبانه نگاره) 4 (- نتایج برآورد مدل پژوهش بر اساس دو شاخص خوانایی گزارشگری مالی LENGTH IND( )FOG IND( )FOG IND( )LENGTH IND( آماره t ضریب آماره t ضریب متغیر ضریب متغیر آماره t ضریب آماره t 3/319 0/351** 3/416 0/365** 3/319 0/351 ** 3/416 C0/365 ** C -3/643-0/659** -3/628-3/643-0/651** - 0/659 ** -3/628-0/651 DA ** DA -2/524-0/101* -2/438-2/524-0/097* - 0/101 * -2/438-0/097 SIZE * SIZE -1/501-0/086-1/539-0/091-1/501-0/086-1/539 LEV - 0/091 LEV -1/621-0/112-1/613-1/621-0/108-0/112-1/613 CON - 0/108 CON 2/428 0/024* 2/449 0/026* 2/428 0/024* 2/449 0/026 ROE * ROE 12/026** آماره ** F آماره 12/018 F آماره ** F 12/026 12/018** 0/584 ضریب تعیین تعدیلشده شده 0/592 ضریب تعیین 0/592 تعدیلشده 0/584 1/856 آماره آزمون دوربین دوربین واتسون واتسون 1/849 آماره دوربین واتسون 1/856 1/849 * و ** به ترتیب بیانگر معناداری در سطح خطای 0,05 و 0,01 میباشد مالحظه مقادیر آمارههای F در این نگاره بیانگر معناداری کلی مدلهای رگرسیونی برازش شده

12 زمستان 69 شماره هفدهم سال 228 فرصتطلبانه رویکرد تجربی آزمون مالی: گزارشگری خوانایی و سود مدیریت خود مشکل وجود عدم از حکایت نیز واتسن دوربین- آماره مقادیر است. 0/99 اطمینان سطح در و برآوردی ضریب است مشهود نگاره این در که همانگونه دارد. پسماند جمالت درمیان همبستگی 0/659- فوگ شاخص )0/651- منفی مدل دو هر در )DA( سود مدیریت متغیر به مربوط t آماره در پژوهش فرضیههای ترتیب بدین است. معنادار درصد 1 خطای سطح در و سند( طول شاخص میزان سود مدیریت کلی بطور نمودکه ادعا میتوان یعنی میگردد. تأیید درصد 1 خطای سطح میدهد. کاهش را شرکتها مالی گزارشهای خوانایی و منفی رابطه شرکت اندازه کنترل متغیرهای t آماره و برآوردی ضریب به توجه با براین عالوه دارند. مالی( گزارشگری )خوانایی وابسته متغیر با معنادار و مثبت رابطه سودآوری متغیر پیشنهادها و گیری نتیجه 7- مدیریت 1970 دهه اواخر در زیمرمن و واتز توسط قراردادی و سیاسی حسابداری نظریه ارائه زمان از است. بوده حسابداری حوزه در برانگیز بحث موضوعهای از یکی عنوان به همواره طلبانه فرصت سود منتشر کمتر خوانایی با و دشوار مالی گزارشهای سود مدیریت دارای شرکتهای رویکرد این براساس ثعاب میشود محسوب اطالعات کیفیت اندازهگیری در مهم شاخصی خوانایی بهاینکه توجه با میکنند. مدیریت اثر حاضر پژوهش اینرو از میشود. بازارسرمایه در مشارکت به سرمایهگذاران ترغیب و جذب است آن از حاکی تحقیق نتایج است. قرارداده آزمون مورد را شرکتها مالی گزارشگری خوانایی بر سود با مطابق یافته این میشود. شرکتها مالی گزارشگری خوانایی کاهش موجب سود مدیریت اعمال که گزارشهای سود مدیریت دارای شرکتهای میکند بیان که است فرصتطلبانه سود مدیریت رویکرد پنهان را مدیران طلبانه فرصت رفتار طریق بدین تا میکنند منتشر کمتری خوانایی با و پیچیدهتر مالی دهند. کاهش را قانونی نهادهای سایر و مالی تحلیلگران سرمایهگذاران توسط آن شناسایی امکان و نموده براساس دارد. مطابقت )2016( همکاران و آجینا تحقیق یافتههای با پژوهش این در آمده بدست نتیجه راه تقویت و ایجاد با که میشود پیشنهاد تهران بهادار اوراق و بورس سازمان به حاضر پژوهش یافتههای سود مدیریت رفتار ساختن محدود راستای در شرکتها مالی گزارشگری خوانایی افزایش جهت کارهایی و سرمایهگذاران به باشند. داشته شرکتها مالی گزارشهای بر بیشتری نظارت و برداشته گام فرصتطلبانه خوانایی و سود مدیریت میان رابطه اطالعات تحلیل و تجزیه در تا میشود پیشنهاد نیز مالی تحلیلگران بروز احتمال که باشند داشته توجه و دهند قرار نظر مد خود تصمیمگیری مدلهای در را مالی گزارشگری بیشتر دارند پیچیدهتری و طوالنی مالی گزارشهای که شرکتهایی در فرصتطلبانه سود مدیریت رفتار و مدیریت امکان که هستند مالی اطالعات از دسته آن جزء تعهدی اقالم اینکه به نظر همچنین است. به مالی گزارشهای دشواری و پیچیدگی افزایش در اقالم این تأثیر به توجه با و دارند بیشتری دستکاری افشای الزامات و کیفیت قراردادن مدنظر با تا میشود پیشنهاد حسابداری استانداردهای تدوینکنندگان را شرکتها مالی گزارشگری خوانایی و شفافیت بهبود موجبات حسابداری استانداردهای در اقالم این آورند. فراهم گیرند قرار موردبررسی آتی پژوهشهای در میتوانند که مهمی موضوعات از برخی تحقیق این ادامه در

13 سال هفدهم شماره 69 زمستان عبارتاند از: 1- بررسی اثر تعدیل کنندگی نظارت خارجی بر رابطه بین مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی. 2- بررسی تأثیر خوانایی گزارشگری مالی بر نقدشوندگی سهام. 3- بررسی تأثیر اجتناب مالیاتی شرکتها بر خوانایی گزارشگری مالی. منابع و ماخذ 1-1 آقایی محمد علی و چاالکی پری )1388(.»بررسی رابطه بین ویژگیهای حاکمیت شرکتی و مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران«فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی دوره بنی مهد بهمن حساس یگانه یحیی و یزدانیان نرگس )1393(. مدیریت سود و اظهار نظر حسابرس: شواهدی از بخش خصوصی حسابرسی«مجله حسابداری مدیریت سال هفتم شماره 21 صص بهار مقدم مهدی کوهی علی )1389(.»بررسی نوع مدیریت سود در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران«فصلنامه دانش حسابداری شماره 2 صص حساس یگانه یحیی شهریاری علیرضا )1389(.»بررسی رابطه بین تمرکز مالکیت و محافظه کاری در بورس اوراق بهادار تهران«دو فصلنامه پژوهشهای حسابداری مالی دوره 2 شماره )4( دیانی محمدحسین. )1379( سنجش خوانایی نوشتههای فارسی خوانانویسی برای کودکان نوسوادان و نوجوانان. انتشارات کتابخانه رایانهای مشهد. 6-6 سجادی سیدحسین فرازمند حسن و عربی مهدی )1391(.»رابطه بین مدیریت سود و مربوط بودن اطالعات حسابداری«پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی دوره 4 شماره 14 صص فخاری نیا پروین دیانی محمدحسین. )1381(.»سطح خوانایی مقالههای فرهنگ نامه کودکان و نوجوانان«نشریه کتابداری و اطالع رسانی شماره 19 صص هاشمی بهرمان مریم و بنیمهد بهمن )1394(.»مدیریت سود و بهموقع بودن اطالعات حسابداری«فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت دوره 4 شماره 13 صفحه 1-8. مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه 1.Adelberg A. (1979). Narrative disclosures contained in financial reports: means of communication or manipulation? Accounting and Business Research, Vol. 9, pp Antweiler W., Frank. (2004). Is All That Talk Just Noise? The Information Content of Internet Stock Message Boards. Journal of Finance, Vol.59, pp Ajina A., Danielle S., Lakhal F. (2016). Corporate Disclosures, Information Asymmetry and Stock-Market Liquidity in France. The Journal of Applied Business Research, Vol. 31, pp Jensen M.C., 4.Banimahd, B., Hasas Yeganeh, Y., Yazdanian, N. (2014). Earnings Management and Audit opinion: Evidences of private audit firms. Journal Management Accounting,

14 سال هفدهم شماره 69 زمستان 96 Volume 7, Number 21; Page(s) 17 To Bloomfield J. (2008). Discussion of Annual report readability, current earnings, and earnings persistence. Journal of Accounting and Economics, Vol. 45, pp Courtis K., (2004). Corporate annual report graphical communication in Hong Kong: Effective or misleading? The Journal of Business Communication, Vol 34, pp Chia-Chun Hsieh., Kai Wai Hui., Yao Zhang. (2016). Analyst Report Readability and Stock Returns. Journal of Business Financ& Accounting, Vol. 43, Issue 12-, pp De Franco G., Hope K., Vyas G., Zhou Y. (2013). Analyst report readability. Forthcoming. Contemporary Accounting Research. Institutional Investor (October). 9.Fang, Xiaohua. Yutao Li., Baohua Xin, Wenjun Zhang. (2014). the Effect of Annual Report Readability on Cost of Debt Canadian Academic Accounting Association (CAAA) Annual Conference. December 14, Gujarati, D.N. (2009). Basic Econometrics, 5th edition, New York: Mc Graw-Hill. 11.Hope O.-K., Thomas W. (2011). Managerial empire building and firm disclosure. Journal of Accounting Research, Vol. 46(3), pp Kasznik, R. (1999) on the association between voluntary disclosure and earnings management. Journal of Accounting Research, Vol. 37, PP Lawrence A. (2013).Individual investors and financial disclosure. Journal of Accounting and Economics, Vol. 56, pp Li F. (2008).Annual report readability, current earnings, and persistence. Journal of Accounting and Economics, Vol. 45, pp Lehavy R., Li F., Merkley K. (2012). The effect of annual report readability on analyst following and the properties of their earnings forecasts. The Accounting Review, Vol. 86, pp Loughran T., McDonald B. (2011).When is a liability not a liability? Textual analysis, dictionaries, and 10-Ks. Journal of Finance. Vol. 66, pp Merkl-Davies D.M., Brennan N.M. (2007). Discretionary disclosure strategies in corporate narratives: incremental information or impression management? Journal of Accounting Literature, Vol. 26, pp Meckling, W.H., Jensen. (1976). Theory of the firm: Managerial behaviour, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics. Vol. 3, pp Rutherford B.A. (2003). Obfuscation, textual complexity and the role of regulated narrative disclosure in corporate governance. Journal of Management and Governance, Vol, 7, pp Scott, W.R. (2009). Financial Accounting Theory. Pearson education, pp You, H., Zhang, X. (2009). Financial reporting complexity and investor underreaction to 10-K information. Review of Accounting Studies, 14, مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصتطلبانه