Νεοελληνική Γλώζζα Β Γσμναζίοσ Σίηλος: «Ατ, ασηή η ηηλεόραζη! Μελεηώνηαρ ηιρ αναπαπαζηάζειρ ηηρ ηηλεόπαζηρ ζηα κείμενα»

Transcript

1 Π Δκπαιδεςηικά ζενάπια και μαθηζιακέρ δπαζηηπιόηηηερ, ζύμθωνα με ζςγκεκπιμένερ πποδιαγπαθέρ, πος ανηιζηοισούν ζε 30 διδακηικέρ ώπερ ανά ηάξη Νεοελληνική Γλώζζα Β Γσμναζίοσ Σίηλος: «Ατ, ασηή η ηηλεόραζη! Μελεηώνηαρ ηιρ αναπαπαζηάζειρ ηηρ ηηλεόπαζηρ ζηα κείμενα» ΛΔΤΣΔΡΖ ΒΔΚΡΖ ΚΔΝΣΡΟ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΛΧΑ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΠΑΗΓΔΗΑ & ΘΡΖΚΔΤΜΑΣΩΝ Θεζζαλονίκη 2014

2 ΣΑΤΣΟΣΖΣΑ ΔΡΓΟΤ ΠΡΑΞΖ: «Γημιοςπγία ππωηόηςπηρ μεθοδολογίαρ εκπαιδεςηικών ζεναπίων βαζιζμένων ζε ΤΠΔ και δημιοςπγία εκπαιδεςηικών ζεναπίων για ηα μαθήμαηα ηηρ Δλληνικήρ Γλώζζαρ ζηην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδεςζη» MIS (θσδ ), - ΟΡΗΕΟΝΣΗΑ ΠΡΑΞΖ, ζηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε», ε νπνία ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν) θαη εζληθνχο πφξνπο. ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΤΠΔΤΘΤΝΟ: Η.Ν. ΚΑΕΑΕΖ ΑΝΑΠΛΖΡΩΣΖ ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΟ ΤΠΔΤΘΤΝΟ: ΒΑΗΛΖ ΒΑΗΛΔΗΑΓΖ ΠΑΡΑΓΟΣΔΟ: Π Δκπαιδεςηικά ζενάπια και μαθηζιακέρ δπαζηηπιόηηηερ, ζύμθωνα με ζςγκεκπιμένερ πποδιαγπαθέρ, πος ανηιζηοισούν ζε 30 διδακηικέρ ώπερ ανά ηάξη. ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΠΑΡΑΓΟΣΔΟΤ: ΓΖΜΖΣΡΖ ΚΟΤΣΟΓΗΑΝΝΖ Τπεχζπλνο ππν-νκάδαο εξγαζίαο γιψζζαο δεπηεξνβάζκηαο: Γεκήηξεο Κνπηζνγηάλλεο ΦΟΡΔΑ ΤΛΟΠΟΗΖΖ: Καξακανχλα 1 Πιαηεία θξα Σ.Κ Καιακαξηά, Θεζζαινλίθε Σει.: , Φαμ: , centre@komvos.edu.gr ελίδα 2 από 28

3 Α. ΣΑΤΣΟΣΖΣΑ Τίηλορ Αρ, απηή ε ηειεφξαζε! Μειεηψληαο ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ηειεφξαζεο ζηα θείκελα Δημιοςπγόρ Λεπηέξεο Βεθξήο Διδακηικό ανηικείμενο Νενειιεληθή Γιψζζα (Πποηεινόμενη) Τάξη Β Γπκλαζίνπ Χπονολογία Ηνχιηνο 2014 Διδακηική/θεμαηική ενόηηηα 6ε ελφηεηα: «Παξαθνινπζψ, ελεκεξψλνκαη θαη ςπραγσγνχκαη απφ δηάθνξεο πεγέο». 1ε ελφηεηα, Β κέξνο: «Σν ππνθείκελν». Διαθεμαηικό Όρη Χπονική διάπκεια 6 δηδαθηηθέο ψξεο Χώπορ Φπζηθφο ρψξνο: Δληφο ζρνιείνπ: αίζνπζα δηδαζθαιίαο, εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο, ζρνιηθή βηβιηνζήθε. Πποϋποθέζειρ ςλοποίηζηρ για δάζκαλο και μαθηηή 1 Σν ζελάξην πξνυπνζέηεη: 1 Οη φξνη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε δήισζε ηνπ ξφινπ ζε κηα «άθπιε» δηάζηαζε. ελίδα 3 από 28

4 Σε ρξήζε ςεθηαθνχ πίλαθα γηα ηελ θαιχηεξε απεηθφληζε ηεο δνκήο ησλ θεηκέλσλ. Δμνηθείσζε εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ κε ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδν. Δξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. Δμνηθείσζε κε πξνγξάκκαηα δηαγξακκαηηθήο απεηθφληζεο ή λνεηηθψλ ραξηψλ, φπσο Thinkbuzan imindmap ή bubble diagrams. Εθαπμογή ζηην ηάξη Σν ζπγθεθξηκέλν ζελάξην είλαη πξφηαζε δηδαζθαιίαο. Το ζενάπιο ζηηπίζεηαι - Το ζενάπιο ανηλεί 1) Μ.Α.Κ. Halliday «Γιψζζα θαη ε αλακφξθσζε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο». Γλωζζικόρ ςπολογιζηήρ. Σρ.1. (Πξνζαξκνγή ζηα ειιεληθά: Υξηζηίλα Λχθνπ). (εκ.πξφζβαζεο ) 2) Λχθνπ Υξηζηίλα «Ζ ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή ηνπ Μ.Α.Κ. Halliday». Γλωζζικόρ Υπολογιζηήρ. Σρ.2. (εκ.πξφζβαζεο ). Β. ΤΝΣΟΜΖ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ/ΠΔΡΗΛΖΦΖ Με ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην ππεξεηείηαη ν ζθνπφο ηεο ζπλεηδεηνπνίεζεο ησλ ζπιινγηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ Σειεφξαζε λα έξζνπλ ζε επαθή νη καζεηέο κε θείκελα επηζηεκνληθά, δεκνζηνγξαθηθά θ.ά, κε ηα νπνία ζα κειεηήζνπλ ηηο θνηλσληθέο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ηειεφξαζεο σο κέζνπ καδηθήο επηθνηλσλίαο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ζα αλαδεηεζνχλ ζηνλ θπβεξλνρψξν απφ καζεηέο ή ζα δνζνχλ απφ ηνλ δηδάζθνληα σο έλαπζκα θείκελα κε ηα νπνία «θαηαζθεπάδνληαη» ζεκεησηηθά θαη αλαπαξίζηαληαη νη εκπεηξίεο ησλ ζπγγξαθέσλ ζρεηηθά κε ηελ ελίδα 4 από 28

5 ηειεφξαζε. ην πιαίζην ηεο ίδηαο δηεξεχλεζεο ζα πξνζεγγηζζνχλ θαη νη γισζζηθέο, ιεμηθνγξακκαηηθέο επηινγέο ησλ ζπληαθηψλ ησλ θεηκέλσλ, ψζηε νη καζεηέο λα απνθηήζνπλ επίγλσζε ησλ δηαδηθαζηψλ κε ηηο νπνίεο «θαηαζθεπάδνληαη» ηα θείκελα σο ζεκεησηηθά ζπζηήκαηα. Ωο κέζν γηα ηελ παξαπάλσ πξνζέγγηζε ζα αμηνπνηεζνχλ νη βαζηθέο δνκέο ηεο πξφηαζεο: Τπνθείκελν-Ρήκα-Αληηθείκελν, Τπνθείκελν-Ρήκα-Καηεγνξνχκελν θαη Τπνθείκελν-Ρήκα (ακεηάβαην), ζηνλ βαζκφ πνπ ζα ηνπο βνεζήζεη λα αληηιεθζνχλ ηνπο κεηέρνληεο (νπζηαζηηθά) θαη ηηο δηαδηθαζίεο (ξεκαηηθέο θξάζεηο). ηηο δνκέο απηέο νη καζεηέο ζα αλαρζνχλ κέζσ ηεο αλάιπζεο ησλ θεηκέλσλ πξνζπαζψληαο λα απινπνηήζνπλ ην λφεκα ησλ θεηκέλσλ θαη λα απνδψζνπλ κε απιέο πξνηάζεηο ην λφεκα πνπ κεηαβηβάδεηαη κέζσ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ θεηκέλσλ. πγρξφλσο, νη καζεηέο ζα ππνζηεξηρζνχλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ πψο απηέο νη δνκέο ηνπ ιφγνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ζεκαζίεο ηνπ θεηκέλνπ. ηε ζπλέρεηα, ζα εθηηκήζνπλ θαη ζα εξκελεχζνπλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλαπαξαζηάζεηο κε βάζε θαη ηηο δηθέο ηνπο εκπεηξίεο θαη ζα ηηο πξνζεγγίζνπλ θξηηηθά: ζα ζπκθσλήζνπλ, ζα δηαθσλήζνπλ, ζα ηαπηηζζνχλ ή ζα δηαθνξνπνηεζνχλ. Σέινο, ζα θιεζνχλ λα παξαγάγνπλ ηα δηθά ηνπο θείκελα γηα ηελ ηειεφξαζε, κε ηα νπνία ζα απνηππψλνπλ ηηο δηθέο ηνπο απφςεηο θαη ζέζεηο. θνπφο είλαη λα αμηνπνηεζεί ε ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαθηηθή ηεο γιψζζαο, ψζηε λα βνεζεζεί ν/ε καζεηήο/ηξηα, εθηφο απφ ηε γλψζε θαη θαηαλφεζε ησλ δνκνιεηηνπξγηθψλ ζηνηρείσλ ηεο γιψζζαο, ζηελ θαηαλφεζε ησλ ηξφπσλ, κε ηνπο νπνίνπο ζπζηεκαηηθά αμηνπνηνχληαη γισζζηθά ζρήκαηα γηα ηελ «θαηαζθεπή ηνπ θνηλσληθνχ θφζκνπ» (Λχθνπ 2000: 69). Άιισζηε, ε γιψζζα απνηειεί ην θχξην κέζν κε ην νπνίν εθθξάδνληαη θαη εκπεδψλνληαη ηφζν νη πξαθηηθέο γξακκαηηζκνχ φζν θαη νη εμνπζηαζηηθνί κεραληζκνί (Barton 1994: Giroux 1987: 8). ην πιαίζην ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ε παξαπάλσ πξνζέγγηζε απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο ρεηξαθέηεζεο θαη ηελ θνηλσληθή πξφνδν, πνπ είλαη θαη βαζηθνί ζηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο. ελίδα 5 από 28

6 Γ. ΔΗΑΓΧΓΖ Σύλλητη και θευπηηικό πλαίζιο 1. Γισζζνεθπαηδεπηηθή πξνζέγγηζε Σν ζπγθεθξηκέλν ζελάξην βαζίδεηαη ζηε πζηεκηθή Λεηηνπξγηθή Γξακκαηηθή (.Λ.Γ.) ηνπ M.A.K. Halliday, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε γξακκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γιψζζαο ζηεξίδεηαη ζηελ θνηλσληθή ζεψξεζε ηεο γιψζζαο. Με ηε γιψζζα «θαηαζθεπάδνπκε» λνήκαηα θαη αληαιιάζνπκε λνήκαηα κεηαμχ καο γηα λα γλσξίζνπκε θαη λα θαηαλνήζνπκε ηνλ θφζκν, ηνλ εαπηφ καο, ηνπο άιινπο θαη ηηο ζρέζεηο καο κε ηνπο άιινπο. Ζ ρξήζε ηεο γιψζζαο είλαη επηθνηλσληαθή θαη ε δηδαζθαιία ηεο, ζχκθσλα κε ηελ.λ.γ., πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε πξαγκαηηθέο επηθνηλσληαθέο πεξηζηάζεηο κέζσ ησλ νπνίσλ γελλψληαη νη ζεκαζίεο ηεο γιψζζαο. ηε.λ.γ. νη ζεκαζίεο, ην ζεκαζηνινγηθφ επίπεδν, είλαη ζην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη ζηε ζπλέρεηα, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξαγκαηψλνληαη ζην ιεμηθνγξακκαηηθφ επίπεδν. Σν θείκελν απνηειεί ηε βαζηθή ζεκαζηνινγηθή κνλάδα, ζηελ νπνία νξγαλψλνληαη ηα επηκέξνπο λνήκαηα, θαη αληηκεησπίδεηαη εληφο ησλ θνηλσληθψλ ηνπ ζπκθξαδνκέλσλ. Σν θείκελν απνηειεί έλα δπλακηθφ ζχλνιν λνεκάησλ πνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ ην θνηλσληθνπνιηηηζηηθφ ζπγθείκελν, αιιά θαη απηφ, κε ηε ζεηξά ηνπ, πξνζδηνξίδεη ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα, αλαπαξάγνληαο ή κεηαζρεκαηίδνληαο λνήκαηα. Σα λνήκαηα, νη ζεκαζίεο ηνπ θεηκέλνπ πξαγκαηψλνληαη κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ γισζζηθψλ επηινγψλ πνπ θάλνπλ νη ρξήζηεο ηεο γιψζζαο, ζπλεηδεηά ή φρη. Οη ζεκαζίεο είλαη άξξεθηα δεκέλεο κε ιέμεηο θαη δνκέο, κε γξακκαηηθά ζπζηήκαηα ηεο γιψζζαο (π.ρ. ελεξγεηηθή παζεηηθή ζχληαμε, ρξήζε πιεζπληηθνχ ή εληθνχ αξηζκνχ, απξφζσπε πξνζσπηθή ζχληαμε θ.ιπ.) κε ηα νπνία νη ζεκαζίεο γίλνληαη ιέμεηο θαη δνκέο (wording). Σέινο, ζην θσλνινγηθφ επίπεδν, νη ιέμεηο γίλνληαη ερεηηθά ή γξαθεκαηηθά ζχκβνια. χκθσλα κε ηε.λ.γ. δηαθξίλνληαη ζε θάζε πξφηαζε ηξεηο ιεηηνπξγίεο: α) ε (αλα)παξαζηαηηθή ιεηηνπξγία (ideational function), κε ηελ νπνία θάζε ρξήζηεο ηεο ελίδα 6 από 28

7 γιψζζαο αλαπαξηζηά ηηο εκπεηξίεο ηνπ ζχκθσλα κε ηε δηθή ηνπ νπηηθή, β) ε δηαπξνζσπηθή (interpersonal function), κε ηελ νπνία ν ρξήζηεο ηεο γιψζζαο δηακνξθψλεη ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο άιινπο πνπ κεηέρνπλ ζηελ επηθνηλσληαθή πεξίζηαζε θαη γ) ε θεηκεληθή (textual function), κε ηελ νπνία ν ρξήζηεο ηεο γιψζζαο νξγαλψλεη ηηο πιεξνθνξίεο ζε θείκελα ηνπ γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Οη παξαπάλσ ιεηηνπξγίεο ζπλππάξρνπλ θαη ζπιιεηηνπξγνχλ ζην θείκελν αιιά γηα ιφγνπο παηδαγσγηθήο νηθνλνκίαο ζηε δηδαθηηθή πξάμε αμηνπνηείηαη ε κία απφ απηέο θάζε θνξά. ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην ζα δνζεί έκθαζε ζηελ αλαπαξαζηαηηθή ιεηηνπξγία ηεο πξφηαζεο θαη ζην ζχζηεκα ηεο κεηαβηβαζηηθφηεηαο (transitivity), ζηνπο δξάζηεο/κεηέρνληεο (νπζηαζηηθά), ζηηο δηαδηθαζίεο (ξήκαηα) θαη ζηα θαηαζηαζηαθά ζηνηρεία (πξνζεηηθέο θξάζεηο δεισηηθέο επηξξεκαηηθψλ ζεκαζηψλ). Με ηελ ελ ιφγσ πξνζέγγηζε αλακέλεηαη νη καζεηέο θαη νη εθπαηδεπηηθνί λα έρνπλ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο πξνζέγγηζεο ηνπ λνήκαηνο ηνπ θεηκέλνπ θαη αμηνπνίεζήο ηνπ πεξηζζφηεξεο απφ φζεο ζα είραλ κε ηελ παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο γξακκαηηθήο, κε ηελ νπνία επηηπγράλεηαη ε απεηθφληζε ηεο δνκήο ηεο πξφηαζεο, ρσξίο φκσο απηφ λα βνεζάεη ζηε ζπλεθηηθή πνιπεπίπεδε επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ. Με ηελ αμηνπνίεζε ηεο.λ.γ. νη καζεηέο κπνξνχλ λα γίλνληαη ζρεδηαζηέο ησλ θεηκέλσλ ηνπο θαη λα αληηκεησπίδνπλ θάζε θνξά ην ζπληαγκέλν ή ην πξνο ζχληαμε θείκελν σο έλα πξνο επίιπζε πξφβιεκα, ζην νπνίν θχξην δεηνχκελν είλαη ν ηδηαίηεξνο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξαγκαηψλνληαη, ή ζα πξαγκαησζνχλ, νη ιεηηνπξγίεο πνπ παξαπάλσ αλαθέξζεθαλ. Δπηπιένλ, νη καζεηέο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ηνλ ζηφρν ηεο θξηηηθήο ζπλεηδεηνπνίεζεο κέζσ ηεο γισζζηθήο επίγλσζεο ηελ νπνία αλακθίβνια ε.λ.γ. θαιιηεξγεί. 2. Παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε Ζ παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε εληάζζεηαη ζην πιαίζην αξρψλ ηεο Κξηηηθήο Παηδαγσγηθήο θαη σο εθ ηνχηνπ δίλεη ζεκαζία ζηηο πποηγούμενερ εμπειπίερ ηος ελίδα 7 από 28

8 μαθηηή- ζηον πποθοπικό λόγο. Ζ ελδπλάκσζε ησλ εθπαηδεπνκέλσλ δελ κπνξεί λα επηηεπρζεί ρσξίο νη ηειεπηαίνη λα έρνπλ θσλή θαη λα αμηψλνπλ λα αθνχγεηαη ε θσλή ηνπο. Οη πξνεγνχκελεο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη ε βάζε γηα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ζ ζπδήηεζε, ν δηάινγνο, πνπ ζηφρν έρεη ηε δηεξεχλεζε ησλ ζέζεσλ πνπ ήδε έρνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη εθπαηδεπφκελνη, θαη ν πξνζδηνξηζκφο ηνπ ζηφρνπ, είλαη δηαδηθαζίεο νξγαληθά δεκέλεο κε ηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, ψζηε ν πξνθνξηθφο ιφγνο ησλ καζεηψλ λα κε κέλεη «αγεθχξσηνο» κε ηνλ ιφγν ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη ηνπ δηδάζθνληνο (Giroux 1987: 23). Ζ άπνςε απηή είλαη ζεκειηαθή ζε θάζε επνηθνδνκηζηηθή-θνλζηξνπθηηβηζηηθή ζεψξεζε (Au 2006: ). Ζ παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε ηνπ New London Group, ησλ Πολςγπαμμαηιζμών, απνηειεί κηα θαιή πξαθηηθή πνπ πεξηιακβάλεη έλαλ ζαθή βεκαηηζκφ, ψζηε λα ππεξεηεζνχλ νη ζηφρνη ηνπ Κξηηηθνχ Γξακκαηηζκνχ. Ζ δηδαθηηθή πνξεία μεθηλά απφ ηα βηψκαηα θαη απφ ηνπο δηαζέζηκνπο νηθείνπο πφξνπο γξακκαηηζκνχ (θείκελα) ησλ καζεηψλ (Situated practice) θαη ζπλερίδεη ζηελ αλνηθηή δηδαζθαιία (Overt Instruction), κέζσ ηεο νπνίαο νη καζεηέο θαηαλννχλ ηα θεηκεληθά είδε αλαιχνληαο ηα ζπζηαηηθά ηνπο θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηα θνηλσληθά ζπκθξαδφκελα (Critical framing), ψζηε ζηε ζπλέρεηα λα επηρεηξήζνπλ λα αξζξψζνπλ ηνλ δηθφ ηνπο ιφγν δεκηνπξγψληαο ηα δηθά ηνπο θείκελα κεηαζρεκαηίδνληαο θείκελα πνπ αλέγλσζαλ θαη πξφηεξεο γισζζηθέο εκπεηξίεο (Transformed Practice) (Cope & Kalantzis 2000 Kalantzis & Cope 2001). Γ. ΚΔΠΣΗΚΟ-ΣΟΥΟΗ ΚΑΗ ΤΝΓΤΑΜΟ ΣΟΤ Γνώζειρ για ηον κόζμο, αξίερ, πεποιθήζειρ, ππόηςπα, ζηάζειρ ζυήρ πλεηδεηνπνίεζε αηνκηθψλ θαη ζπιινγηθψλ ζηάζεσλ απέλαληη ζηελ Σειεφξαζε. Δλεκέξσζε ζρεηηθά κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ ππάξρνπλ ζηελ άθξηηε ζηάζε απέλαληη ζηελ Σειεφξαζε. ελίδα 8 από 28

9 Δπίγλσζε πξνθαηαιήςεσλ θαη ζηεξενηππηθψλ αληηιήςεσλ ζρεηηθά κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Γηακφξθσζε ππεχζπλεο θξηηηθήο ζηάζεο. Γνώζειρ για ηη γλώζζα πλεηδεηνπνίεζε ηεο ζηελήο ζρέζεο γιψζζαο θαη θνηλσλίαο. Οη καζεηέο θαινχληαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ην θείκελν απνηειεί έλα δπλακηθφ ζχλνιν λνεκάησλ πνπ πξνζδηνξίδεηαη απφ ην θνηλσληθνπνιηηηζηηθφ ζπγθείκελν, αιιά θαη απηφ, κε ηε ζεηξά ηνπ, πξνζδηνξίδεη ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Δμνηθείσζε κε ηελ αλαπαξαζηαηηθή ιεηηνπξγία ησλ θεηκέλσλ. Ηθαλφηεηα κεηαζρεκαηηζκνχ θαη παξαγσγή θεηκέλσλ. Οη καζεηέο θαινχληαη λα παξαγάγνπλ θείκελα κε ηα νπνία ζα απνηππψλνπλ ηηο δηθέο ηνπο εκπεηξίεο ζρεηηθά κε ηελ Σειεφξαζε. Γπαμμαηιζμοί Κιαζηθφο γξακκαηηζκφο Δμνηθείσζε ησλ καζεηψλ κε ηηο βαζηθέο δνκέο ηεο πξφηαζεο (Τπνθείκελν Καηεγφξεκα). Δμάζθεζε ζηελ αλάγλσζε γηα θαηαλφεζε θεηκέλσλ επηζηεκνληθνχ ιφγνπ. Δμάζθεζε ζηελ παξαγσγή γξαπηψλ θεηκέλσλ πνπ ζα αλήθνπλ ζε γλσζηά θεηκεληθά είδε. Νένη γξακκαηηζκνί Αμηνπνίεζε ησλ Νέσλ Σερλνινγηψλ ζηελ αλαδήηεζε πιηθνχ. Δμνηθείσζε κε πνιπηξνπηθά θείκελα ηεο ειεθηξνληθήο δεκνζηνγξαθίαο. Αμηνπνίεζε ςεθηαθψλ πξνγξακκάησλ γηα ηελ απεηθφληζε ηεο δνκήο ησλ θεηκέλσλ θαη ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζή ηνπο. Κξηηηθφο γξακκαηηζκφο ελίδα 9 από 28

10 Δμάζθεζε καζεηψλ/καζεηξηψλ ζηελ θνηλσληθή θαη επηθνηλσληαθή θαηαλφεζε ησλ θεηκέλσλ. Γηακφξθσζε θξηηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηελ Σειεφξαζε. Μεηαζρεκαηηζκφο ηνπ ιφγνπ ησλ θεηκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο θαη παξαγσγή θεηκέλσλ κε ηα νπνία ζα απνηππψλνπλ ηε δηθή ηνπο θσλή. Διδακηικέρ ππακηικέρ Ζ φιε πνξεία ηεο δηδαζθαιίαο αθνινχζεζε ην ζρήκα: Κάλσ θαη παξαθνινπζείο- Κάλσ θαη ζπκκεηέρεηο- Κάλεηο θαη ζπκκεηέρσ Κάλεηο θαη παξαθνινπζψ. Μηα κεηαβηβαζηηθή αιιά ζπκκεηνρηθή πξαθηηθή ζην πιαίζην κηα επνηθνδνκεηηθήο δηδαζθαιίαο. Με ην ζελάξην δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο/ηξηεο: Να αλαπηχμνπλ δεμηφηεηεο θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ ηφζν ζε επίπεδν θαηαλφεζεο φζν θαη ζε επίπεδν γξαθήο. Να αμηνπνηήζνπλ ηελ ςεθηαθή ηερλνινγία. Να αλαθαιχςνπλ πξνζσπηθνχο ηξφπνπο γξαθήο. Να αιιάμνπλ ζηάζε (επί ην ζεηηθφηεξν) απέλαληη ζηα δηθά ηνπο γξαπηά. Να ζπλεξγαζζνχλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο εληφο θαη εθηφο ηάμεο. Να αλαπηχμνπλ νκαδνζπλεξγαηηθέο δεμηφηεηεο. Να αλαζηνραζζνχλ ζρεηηθά κε ηα ηειηθά πξντφληα ηνπο. Να θξίλνπλ βάζεη θξηηεξίσλ ηηο δεκηνπξγίεο ησλ άιισλ νκάδσλ (εηεξναμηνιφγεζε). Δ. ΛΔΠΣΟΜΔΡΖ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΖ ΠΡΟΣΑΖ Αθεηηπία Ωο αθνξκή γηα ηε ζχληαμε ηνπ ζελαξίνπ ιεηηνχξγεζε ε δηαπίζησζε φηη ε ζηάζε ησλ πεξηζζνηέξσλ απφ ηνπο καζεηέο απέλαληη ζηελ Σειεφξαζε είλαη αληηθαηηθή: επηζήκσο, ζηελ ηάμε, νη καζεηέο απαμηψλνπλ ηελ Σειεφξαζε σο κέζν καδηθήο επηθνηλσλίαο, ελψ ζηελ πξάμε θαίλεηαη λα αλαιίζθνπλ πνιιέο ψξεο ζηελ ηειεζέαζε. ελίδα 10 από 28

11 Οη καζεηέο, ζπρλά, αλαπαξάγνπλ ηνλ ιφγν ησλ «κεγάισλ», ρσξίο ζπλαηζζεκαηηθά λα ηνλ ελζηεξλίδνληαη. Απηφ ζπκβαίλεη, θαηά ηε γλψκε κνπ, γηαηί ζηνλ απνηξεπηηθφ ηνπο ιφγν νη ελήιηθνη, γηα ηελ ηειεφξαζε ελ πξνθεηκέλσ, ρξεζηκνπνηνχλ σο κέζν πεηζνχο ηε «δαηκνλνπνίεζε», ππεξβάιινληαο γηα ηηο βιαπηηθέο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε Σειεφξαζε ζηελ ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή πγεία ησλ λέσλ. Οη έθεβνη λένη, φκσο, δελ πείζνληαη θαη πνιιέο θνξέο αληηδξνχλ κε θαρππνςία ζηηο απαγνξεχζεηο ησλ ελειίθσλ, φηαλ απηέο κάιηζηα δε ζηεξίδνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα επηρεηξήκαηα. Γηα λα απνθεπρζνχλ άθξηηεο παξαδνρέο απφ ηελ πιεπξά ησλ λέσλ καζεηψλ, είηε απηέο παξαπέκπνπλ ζηε «ζπκκφξθσζε» είηε ζηελ «αληίδξαζε», πξνβαίλσ ζηε δηδαθηηθή πξφηαζε κε ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην, ψζηε νη καζεηέο αμηνπνηψληαο ηε δχλακε ηεο γιψζζαο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ αηνκηθέο θαη ζπιινγηθέο ζηάζεηο ζρεηηθά κε ηελ Σειεφξαζε θαη λα αλαζηνραζζνχλ, ψζηε λα πξνζδηνξίζνπλ λέεο ζηάζεηο ή λα επηβεβαηψζνπλ παιαηφηεξεο. Σν ζελάξην εθθηλεί θαη απφ ηελ αλάγθε κνπ λα δεκηνπξγήζσ πεηζηηθέο δηδαθηηθέο πξνηάζεηο γηα δηθή κνπ ρξήζε, κε ηηο νπνίεο λα ππεξεηνχληαη νη ζηφρνη ηνπ θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ, θηινδνμψληαο, παξάιιεια, λα απνηειέζνπλ ζέκα ζπδήηεζεο κε ζπλαδέιθνπο εθπαηδεπηηθνχο πνπ έρνπλ ηηο ίδηεο αλεζπρίεο. Σύνδεζη με ηα ιζσύονηα ζηο ζσολείο Σν ζελάξην ζπκθσλεί κε ηηο βαζηθέο αξρέο θαη θαηεπζχλζεηο, φπσο απηέο δηαηππψλνληαη ζην βηβιίν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο ηεο Β Γπκλαζίνπ (ΟΔΓΒ: 7). ην βηβιίν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (ΟΔΓΒ, 2006, Βιβλ. Δκπ/κος, Β Γςμ., 7) αλαθέξνληαη ξεηά ηα εμήο: «Σν βηβιίν ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο γηα ηελ Α Γπκλαζίνπ αθνινπζεί βαζηθέο αξρέο ηεο επηθνηλσληαθήο πξνζέγγηζεο ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, νη νπνίεο εκπινπηίδνληαη κε ηηο ζχγρξνλεο πξνηάζεηο ηεο Κεηκελνγισζζνινγίαο. Πην ζπγθεθξηκέλα: 1. Κέληξν ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο είλαη ην θείκελν κε ηηο πνιιέο θαη πνηθίιεο κνξθέο ηνπ (θεηκεληθά είδε), ηηο νπνίεο ζπλαληά ή ζα ζπλαληήζεη ν καζεηήο ζην άκεζν ή επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπ. Άξα αλαθεξφκαζηε ζε θπζηθά απζεληηθά «θείκελα», ρσξίο «θαθφβνπιεο» ελίδα 11 από 28

12 δηαθξίζεηο ζε αλψηεξα θαη θαηψηεξα θείκελα, ζε «θείκελα» ηα νπνία ππεξβαίλνπλ ηα φξηα ηνπ «παξαδνζηαθνχ» γξαπηνχ θεηκέλνπ θαη ζπλαληνχλ πνηθίιεο θεηκεληθέο κνξθέο ιφγνπ θαη εηθφλαο. 2. Πεδίν κειέηεο θαη εξγαζίαο είλαη ε γιψζζα ηνπ θεηκέλνπ. Κάζε γξακκαηηθφ, ζπληαθηηθφ ή άιιν γισζζηθφ θαηλφκελν δηδάζθεηαη κέζα απφ ην θείκελν θαη ηηο επηθνηλσληαθέο ζπληζηακέλεο ηνπ (πνκπφο, δέθηεο, επηθνηλσληαθή πεξίζηαζε, δίαπινο-κέζν επηθνηλσλίαο θηι.). Δίλαη θαλεξφ, ινηπφλ, φηη νδεγνχκαζηε επαγσγηθά ζηε ζεσξία κέζα απφ ηε κειέηε ησλ αληίζηνηρσλ θαηλνκέλσλ ζηα θείκελα. 3. ηφρνο ηεο κειέηεο ησλ γισζζηθψλ ζηνηρείσλ δελ είλαη ε ηππνπνηεκέλε-κεραληζηηθή εθκάζεζε γισζζηθψλ θαλφλσλ, αιιά ε θαηαλφεζε ησλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο θάζε γισζζηθφ θαηλφκελν ζπκβάιιεη ζηελ νξγάλσζε-ζπγθξφηεζε ηνπ θεηκέλνπ. 4. Σειηθφ δεηνχκελν θαη επηδίσμε ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηελ πξνζπάζεηα «αλαθάιπςεο» ησλ δνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ θεηκέλνπ, ψζηε νη ίδηνη λα «ζπλζέζνπλ» ην δηθφ ηνπο, πξνθνξηθφ ή γξαπηφ, ιφγν ζε ζπγθεθξηκέλα πιαίζηα (δηαπξνζσπηθά, πνιηηηζκηθά θηι.) επηθνηλσλίαο. Ζ θεηκελνθεληξηθή θαη επηθνηλσληαθή πξνζέγγηζε ζηε δηδαθηηθή ηεο Γιψζζαο θαζίζηαηαη βαζηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο. Δπηπιένλ, πνιιά απφ ηα θείκελα είλαη αλζνινγεκέλα ζε ζρνιηθά βηβιία. Αξιοποίηζη ηυν ΤΠΕ Δηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ΣΠΔ ζηε δηδαζθαιία ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο ζην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην: 1. Οη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη σο παηδαγσγηθφ κέζν θαη αμηνπνηνχληαη γηα αλαδήηεζε θαη αλεχξεζε πνηθίινπ πεξηερνκέλνπ απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ (Κνπηζνγηάλλεο θ.ά. 2011: 18, 43). 2. Οη ΣΠΔ ρξεζηκνπνηνχληαη σο κέζα πξαθηηθήο γξακκαηηζκνχ Οη καζεηέο αξζξψλνπλ ιφγν θαη εμνηθεηψλνληαη κε δηαθνξεηηθά ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα παξαγσγήο ιφγνπ (επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ) γηα ηε ζπγγξαθή θαη ζπκπαξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ, θαζψο θαη γηα ηελ νπηηθή απνηχπσζε ηεο δνκήο ησλ θεηκέλσλ (θιαδηθά δηαγξάκκαηα- λνεηηθνί ράξηεο). Κείμενα ελίδα 12 από 28

13 1. «Αληαγσληζκφο δίρσο φξηα» ην Νεοελληνική Γλώζζα για ηο Γςμνάζιο. Σρ. Β αλαζεσξεκέλε έθδνζε. Αζήλα: ΟΔΓΒ. ζει Κψζηαο Βνχιγαξεο Ρηλνθεξίηηο!... ην Έναρ αιώναρ σπονογπάθημα επηκ. Βαζηιηθή Αικπάλε. Αζήλα: εθδ. Καζηαληψηε. ζει Καη ζην ζρνιηθφ βηβιίν Νεοελληνική Γλώζζα Β Γςμναζίος. ει Karl Popper John Condry Τηλεόπαζη, κίνδςνορ για ηη δημοκπαηία. Αζήλα: εθδ. Νέα χλνξα Α.Α. Ληβάλε. ζει Γεινηνγξαθία. Διδακηική ποπεία/ζηάδια/θάζειρ Αθφξκεζε-Σνπνζεηεκέλε πξαθηηθή (2 ψξεο) Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ζεκαληηθή δηάζηαζε ζηελ πξνζέγγηζε ηεο Κξηηηθήο Παηδαγσγηθήο είλαη ε ελεξγνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ. Ο ιφγνο ησλ θεηκέλσλ πξέπεη λα ζπλαληήζεη ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν ησλ καζεηψλ. Γη απηφ θαη ζηελ πξψηε ψξα νη καζεηέο θαινχληαη ζε κηθξέο νκάδεο αξρηθά θαη ζηε ζπλέρεηα ζηελ νινκέιεηα λα δηαηππψζνπλ ζπλεηξκηθά ζηάζεηο θαη ζπλαηζζήκαηα πνπ ηνπο γελλά ην άθνπζκα ηεο ιέμεο «ηειεφξαζε». Με ην πιηθφ ησλ ιέμεσλ-θξάζεσλ, πνπ νη ίδηνη νη καζεηέο έρνπλ θαηαγξάςεη, δηακνξθψλνληαη νινθιεξσκέλα θείκελα κηθξήο έθηαζεο (1-2 παξάγξαθνη). Ζ παξαγσγή ησλ πξψησλ θεηκέλσλ κπνξεί λα αξρίζεη ζηελ ηάμε θαη λα νινθιεξσζεί κέρξη ην ηέινο ηνπ πξψηνπ δίσξνπ. Αλνηρηή δηδαζθαιία θαη θξηηηθή πιαηζίσζε (4 ψξεο). 1ν δίσξν Μεηά ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ ζηάζεσλ πνπ ηεξνχλ ζην ζέκα ηεο ηειεφξαζεο νη ίδηνη νη καζεηέο, ε δηδαζθαιία «αλνίγεηαη» ζηνλ θφζκν ησλ θεηκέλσλ πνπ κπνξνχλ νη ίδηνη λα αλαδεηήζνπλ ζην Γηαδίθηπν θαη ζε άιιεο πεγέο, φπσο ην ζρνιηθφ βηβιίν, ελίδα 13 από 28

14 ζρνιηθά βνεζήκαηα θ.ά. Βεβαίσο, θείκελα πξνηείλνληαη θαη απφ ηνλ ίδην ηνλ δηδάζθνληα. Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζελαξίνπ έρνπλ επηιεγεί θείκελα απφ ζρνιηθά βηβιία αιιά θαη απφ άιια δεκνζηεπκέλα θείκελα, ζε απνζπαζκαηηθή κνξθή, πνπ έρνπλ ζπλήζσο κηθξή έθηαζε, ψζηε λα είλαη εχιεπηα απφ ηνπο καζεηέο ηνπ Γπκλαζίνπ. Ζ πξνζέγγηζε είλαη απιή θαη ζχληνκε: α) Γίλεηαη κεγαιφθσλε αλάγλσζε απφ ηνλ δηδάζθνληα. β) Οη καζεηέο δηαβάδνπλ ηα θείκελα ζησπειά. γ) Γηεπθξηλίδνληαη δπζλφεηα ζεκεία. δ) ηε ζπλέρεηα νη καζεηέο θαινχληαη ζε νκάδεο λα θαηαγξάςνπλ ηηο θχξηεο έλλνηεο γηα ηηο νπνίεο γίλεηαη ιφγνο ζην θείκελν. Σα βήκαηα ηεο αλάιπζεο ζπλνςίδνληαη ζηα παξαθάησ ηέζζεξα εξσηήκαηα: 1) Πνηνο είλαη ν δξάζηεο/εο (νη κεηέρνληεο) ζε θάζε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ; 2) ε πνηεο δηαδηθαζίεο εκπιέθνληαη. Οη καζεηέο θαηαγξάθνπλ δξάζηεο/κεηέρνληεο θαη δηαδηθαζίεο. 3) Απνηππψζηε ζε έλα δηάγξακκα ηε δνκή θάζε παξαγξάθνπ. 4) Με πνηνλ ηξφπν αλαπαξίζηαηαη ε Σειεφξαζε ή ν ηειεζεαηήο, ελ πξνθεηκέλσ, ζε θάζε παξάγξαθν; Οη καζεηέο έρνληαο απεηθνλίζεη ηε δνκή ηνπ θεηκέλνπ κπνξνχλ λα θαηαιήμνπλ ζε ηεθκεξησκέλα ζπκπεξάζκαηα. Α. Παίξλνπκε σο πξψην παξάδεηγκα ην παξαθάησ θείκελν: Κείκελν 1 : «Αληαγσληζκφο δίρσο φξηα» ην Νεοελληνική Γλώζζα για ηο Γςμνάζιο. ηρ. Β αλαζεσξεκέλε έθδνζε. Αζήλα: ΟΔΓΒ. ζει. 46. ΑΝΣΑΓΩΝΙΜΟ ΔΙΧΩ ΟΡΙΑ Δεκάδεσ ςειρζσ, θ μία μετά τθν άλλθ! Σθλεπαιχνίδια παντόσ είδουσ! Σαινίεσ άφκονεσ! Θα λεγε κανείσ ότι θ μικρι οκόνθ είναι ο παράδειςοσ τθσ ψυχαγωγίασ. ελίδα 14 από 28

15 Ωςτόςο, αντί του χαμόγελου τθσ ευχαρίςτθςθσ και τθσ χαράσ, που κα πρεπε να ανκεί ςτα χείλθ του καλοχορταςμζνου τθλεκεατι, μιςοπνίγονται φβρεισ και επιφωνιματα εκνευριςμοφ, κακϊσ εκείνοσ επιδίδεται ς ζνα ξζφρενο zapping, κακϊσ αναηθτεί ζνα, ζςτω ζνα, πρόγραμμα που να μπορεί να απολαφςει από τθν αρχι ωσ το τζλοσ. Αντί τθσ γλυκιάσ ικανοποίθςθσ από τθν κακθμερινι ψυχαγωγία νιϊκει εξαγριωμζνοσ από τθν ζλλειψθ ςεβαςμοφ, τθν οποία επιδεικνφουν κακθμερινϊσ τα κανάλια, τροποποιϊντασ κατά πωσ τα βολεφει τα προγράμματά τουσ και, το χειρότερο, βομβαρδίηοντάσ τον με διαφθμίςεισ, αφοφ του αφαιροφν και τθν παραμικρι δυνατότθτα απόλαυςθσ. Αντί να απολαμβάνει τουσ κιπουσ μιασ τθλεοπτικισ Εδζμ, ο τθλεκεατισ βρίςκεται να βράηει μαηί με τα απορρυπαντικά, τα γαριδάκια και τισ νζεσ μάρκεσ κζτςαπ, ςτα καηάνια μιασ γυάλινθσ κόλαςθσ, αιϊνια καρρείσ, τιμωρθμζνοσ, γιατί δοκίμαςε τον απαγορευμζνο καρπό του τθλεχειριςτθρίου. Ζτςι, μοιάηει να πλθρϊνει τθν επικυμία του για αφκονία και ποικιλία, και το μικρό κουτί, που αλλάηει κανάλια, ζγινε βόμβα ςτα χζρια του, κακϊσ τα κουμπιά του πυροδοτοφν εκριξεισ κυμοφ κάκε ςχεδόν φορά που τα πατάει. Ήταν επόμενο να ςυμβεί κάτι τζτοιο, κακϊσ ο τελευταίοσ που λαμβάνεται υπόψθ μζςα ςτθ ςφγχυςθ τθσ μάχθσ του ανταγωνιςμοφ των καναλιϊν είναι ο τθλεκεατισ. Ο λόγοσ, άλλωςτε, που προγραμματίηονται ομοειδι προγράμματα τθν ίδια ϊρα είναι διότι ςτόχοσ του κάκε καναλιοφ είναι θ διεκδίκθςθ όςο το δυνατόν μεγαλφτερθσ μερίδασ του κοινοφ, κάκε ςτιγμι, και όχι να δϊςει τθ δυνατότθτα ςτο κεατι να επιλζξει από μια ποικιλία κεαμάτων, διότι τότε κα μοιράηονταν τα ποςοςτά κεαματικότθτασ εξίςου μεταξφ των καναλιϊν. Ακόμθ και οι διαφθμιςτικζσ ηϊνεσ είναι ςχεδόν ςυγχρονιςμζνεσ, ζτςι ϊςτε να μθν υπάρχει ελπίδα διαφυγισ για τον τθλεκεατι. Άλλωςτε για τισ διαφθμίςεισ γίνεται όλθ θ «φαςαρία» του προγραμματιςμοφ. (Από τον θμεριςιο τφπο, Μάρτιοσ 1992) Αθνχ δηαβάζνπλ ην θείκελν νη καζεηέο, θαινχληαη λα εληνπίζνπλ ηηο θχξηεο έλλνηεο, γηα ηηο νπνίεο γίλεηαη ιφγνο ζην θείκελν, ηηο έλλνηεο, δειαδή, ηειεζεαηήο θαη θαλάιηα. ελίδα 15 από 28

16 ηε ζπλέρεηα, θαινχληαη ζε έλαλ πίλαθα λα θαηαγξάςνπλ ηνπο κεηέρνληεο/ δξάζηεο (νπζηαζηηθά) θαη ηηο δηαδηθαζίεο σο εμήο: Α. Ο Σειεζεαηήο ηα ρείιε ηνπ θαινρνξηαζκέλνπ ηειεζεαηή Δθείλνο (ν ηειεζεαηήο) Δλλνείηαη: εθείλνο (ν ηειεζεαηήο) Δλλνείηαη ν ηειεζεαηήο Ο ηειεζεαηήο Ο ηειεζεαηήο Γηα ηνλ ηειεζεαηή κηζνπλίγνληαη χβξεηο θαη επηθσλήκαηα εθλεπξηζκνχ 2 επηδίδεηαη ζ έλα μέθξελν zapping αλαδεηεί έλα, έζησ έλα, πξφγξακκα πνπ λα κπνξεί λα απνιαχζεη απφ ηελ αξρή σο ην ηέινο ληψζεη εμαγξησκέλνο απφ ηελ έιιεηςε ζεβαζκνχ, βξίζθεηαη λα βξάδεη καδί κε ηα απνξξππαληηθά, ηα γαξηδάθηα θαη ηηο λέεο κάξθεο θέηζαπ, ζηα θαδάληα κηαο γπάιηλεο θφιαζεο είλαη ν ηειεπηαίνο πνπ ιακβάλεηαη ππφςε κέζα ζηε ζχγρπζε ηεο κάρεο ηνπ αληαγσληζκνχ ησλ θαλαιηψλ λα κελ ππάξρεη ειπίδα δηαθπγήο Β. Ζ ηειεφξαζε ε κηθξή είλαη ν παξάδεηζνο ηεο ςπραγσγίαο. νζφλε ηα θαλάιηα επηδεηθλχνπλ θαζεκεξηλψο ηελ έιιεηςε ζεβαζκνχ ηροποποιώνηας θαηά πσο ηα βνιεχεη ηα πξνγξάκκαηά ηνπο θαη, ην ρεηξφηεξν, βομβαρδίζονηάς ηνλ κε δηαθεκίζεηο, αθνχ ηνπ αθαιρούν θαη ηελ παξακηθξή δπλαηφηεηα απφιαπζεο. ζηφρνο ηνπ είλαη ε δηεθδίθεζε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξεο κεξίδαο ηνπ θνηλνχ, θάζε 2 Δδψ νη καζεηέο κπνξεί λα αλαρζνχλ ζηελ θπξηνιεμία θαη λα γξάςνπλ: «Οη ηειεζεαηέο κηζνπλίγνπλ βξηζηέο θαη επηθσλήκαηα εθλεπξηζκνχ». ην ζεκείν απηφ νη καζεηέο κπνξνχλ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε ζεκαζία ηεο κεηαθνξάο ζηνλ ιφγν θαη λα θάλνπλ αζθήζεηο χθνπο. ελίδα 16 από 28

17 θάζε θαλαιηνχ ζηηγκή, θαη φρη λα δψζεη ηε δπλαηφηεηα ζην ζεαηή λα επηιέμεη απφ κηα πνηθηιία ζεακάησλ Δπηπιένλ, ζην ζεκείν απηφ κπνξεί λα δεηεζεί απφ ηνπο καζεηέο λα επηζεκαλζνχλ νη δηαθνξεηηθνί ηξφπνη αλαπαξάζηαζεο ηεο Σειεφξαζεο (κηθξή νζφλε, θαλάιηα, παξάδεηζνο ηεο ςπραγσγίαο, θήπνο ηεο ηειενπηηθήο Δδέκ, γπάιηλε θφιαζε). Με ηελ παξαπάλσ θαηαγξαθή νη καζεηέο κπνξνχλ λα δηαπηζηψζνπλ ηνπο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο αλαπαξίζηαληαη νη κεηέρνληεο ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ θαηαγξάθνληαη ζην θείκελν θαη ηη επηηπγράλεηαη θάζε θνξά. Δπίζεο, αλ θαη δελ αλήθεη ζηελ αλαπαξαζηαηηθή ιεηηνπξγία, κπνξεί λα θαηαδεηρζεί θαη σο έλαο ηξφπνο θεηκεληθήο ζπλνρήο (θεηκεληθή ιεηηνπξγία). Οη παξαηεξήζεηο κπνξνχλ λα μεθηλήζνπλ απφ ηηο πθνινγηθέο επηινγέο ηνπ ζπληάθηε ηνπ θεηκέλνπ. Γηα παξάδεηγκα, ν ηειεζεαηήο εκθαλίδεηαη ζην θείκελν σο έλα νκνηνγελέο ζχλνιν κε ην ζρήκα ηεο ζπλεθδνρήο. Οη καζεηέο θαινχληαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ζηνλ πξνθνξηθφ θαη γξαπηφ ιφγν επηρεηξνχληαη κε δηαθφξνπο ηξφπνπο γεληθεχζεηο, γηα ηηο νπνίεο νη καζεηέο σο αλαγλψζηεο πξέπεη λα είλαη ελήκεξνη, ψζηε λα κε ράλνπλ ηελ αίζζεζε φηη φινη νη ηειεζεαηέο δελ είλαη ίδηνη 3. Δπίζεο, κπνξεί λα ζρνιηάζνπλ ηελ εηθφλα κε ηελ αληίζεζε θαη ηηο κεηαθνξηθέο ρξήζεηο ηνπ ιφγνπ «Ωζηφζν, αληί ηνπ ρακφγεινπ ηεο επραξίζηεζεο θαη ηεο ραξάο, πνπ λα κπνξεί λα απνιαχζεη απφ ηελ αξρή σο ην ηέινο». Να ζρνιηάζνπλ ηελ εηξσληθή δηάζεζε ηνπ γξάθνληνο εηο βάξνο ηνπ ηειεζεαηή ηνλ νπνίν παξνπζηάδεη κε ππεξβνιηθνχο κεινδξακαηηθνχο ηφλνπο λα βαζαλίδεηαη θαη λα παζαίλεη απφ ηελ ηειεφξαζε. Ωο πξνο ηελ ηειεφξαζε νη καζεηέο έρνπλ λα παξαηεξήζνπλ ηα εμήο ζρήκαηα ιφγνπ: α) εηξσλεία (παξάδεηζνο ςπραγσγίαο) θαη β) ζπλεθδνρή (κηθξή νζφλε, θαλάιηα) θαη γ) πξνζσπνπνίεζε. 3 Γηα ηα ζρήκαηα ιφγνπ θαη γεληθά γηα ηελ πθνινγία βι. ηε ζρνιηθή Γξακκαηηθή (Υαηδεζαββίδεο & Υαηδεζαββίδνπ 2011: ) ελίδα 17 από 28

18 ην ζρήκα ηεο πξνζσπνπνίεζεο αμίδεη λα ζηαζνχλ πεξηζζφηεξν νη καζεηέο, γηα λα δηαπηζηψζνπλ πσο ε Σειεφξαζε παξνπζηάδεηαη σο έκςπρν νλ πνπ έρεη βνχιεζε θαη ζηφρνπο. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα βξνπλ θη άιια παξαδείγκαηα ηέηνησλ πξνζσπνπνηήζεσλ πνπ δίλνπλ αλζξψπηλεο ηδηφηεηεο ζε άςπρα αληηθείκελα (π.ρ. ην ρξήκα θ.ιπ.) απνζησπψληαο θαη μεπεξλψληαο ηηο αλζξψπηλεο επζχλεο, φηη δειαδή ε ηειεφξαζε είλαη κέζν ζηα ρέξηα θαη ηε βνχιεζε ησλ αλζξψπσλ. Σέινο, νη καζεηέο θαινχληαη λα θξίλνπλ πψο αλαπαξίζηαηαη ζπλνιηθά ν ηειεζεαηήο θαη πηζαλφηαηα λα απνηππψζνπλ ηνπο ξφινπο Σειεφξαζε Θχηεο θαη Σειεζεαηήο Θχκα. Ωζηφζν, ν δηδάζθσλ κπνξεί λα θαιέζεη ηνπο καζεηέο ζε βαζχηεξε αλάιπζε ηνπ θεηκέλνπ θαη λα αλαδεηήζνπλ ηνλ εζηθφ απηνπξγφ απηήο ηεο αδιέμνδεο θαηάζηαζεο. Να αλαθαιχςνπλ ηνλ ηειεπηαίν κεηέρνληα ζηελ φιε δηαδηθαζία, ηε Γηαθήκηζε. ην ζεκείν απηφ κπνξεί λα γίλεη κηα θαιή ζπδήηεζε γηα ηα νξαηά θαη λνεηά ζεκεία ελφο θαηλνκέλνπ. Δίλαη ζεκαληηθφ γηα ηνπο καζεηέο λα αληηιεθζνχλ πσο απηφ πνπ βιέπεηο θαη παξαηεξείο κπνξεί λα ζε απνπξνζαλαηνιίζεη, αλ δελ αλαινγηζζείο ηνπο παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ην θαηλφκελν. Ωο ζπλέρεηα, ινηπφλ, ηεο αλαδήηεζεο νη καζεηέο θαινχληαη λα ζπλερίζνπλ ην θείκελν παξνπζηάδνληαο απηή ηε θνξά ηνλ εζηθφ απηνπξγφ. Με ηελ παξαπάλσ πξνζέγγηζε νη καζεηέο θαηαιήγνπλ ζηα πξψηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο ηα νπνία θαιφ είλαη λα θαηαγξάςνπλ γηα λα κπνξνχλ λα ηα αμηνπνηήζνπλ ζηε ζπλέρεηα. Ζ αλάιπζε ηνπ πξψηνπ θεηκέλνπ κπνξεί λα δηαξθέζεη κία ή δχν ψξεο. Ζ δηάξθεηα εμαξηάηαη απφ ηελ εηνηκφηεηα θαη ηελ εμνηθείσζε ησλ καζεηψλ ζε θξηηηθέο πξνζεγγίζεηο θεηκέλσλ. ε νπνηαδήπνηε πεξίπησζε ζθφπηκν είλαη λα αλαιπζεί θαη δεχηεξν θείκελν, θνηλφ γηα φιεο ηηο νκάδεο. Ζ αλάιπζε δηαθνξεηηθψλ θεηκέλσλ κε κεζνδνινγίεο πνπ δελ είλαη νηθείεο δε ζπκβάιιεη ζηε δηακφξθσζε αλαγλσζηηθήο θνηλφηεηαο. ελίδα 18 από 28

19 Γηα λα εμνηθεησζνχλ νη καζεηέο κε ηηο πνηθίιεο αλαπαξαζηάζεηο ηεο ηειεφξαζεο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ην ρξνλνγξάθεκα ηνπ Κ. Βνχιγαξε «Ρηλνθεξίηηο!...». πνπ ππάξρεη ζην ζρνιηθφ ηνπο βηβιίν. Κείκελν 2: Κψζηαο Βνχιγαξεο Ρηλνθεξίηηο!... ην Έναρ αιώναρ σπονογπάθημα 1899-επηκ. ΒαζηιηθήΑικπάλε. Αζήλα: εθδ. Καζηαληψηε. ζει Καη ζην ζρνιηθφ βηβιίν Νεοελληνική Γλώζζα Β Γςμναζίος. ει.100. Ρινοκερίτις! Δάλ ν Ηνλέζθν ζην ζέαηξν ηνπ «παξαιφγνπ» έγξαςε ηνλ Ρινόκεπο, εκείο ζηελ Διιάδα ζηε ζχγρξνλε Διιάδα παίδνπκε ην έξγν ζη' αιήζεηα. Γηαηί, πξάγκαηη, έρνπκε θαηαληήζεη κηα ρψξα γεκάηε απφ ξηλφθεξνπο. Απφ παρχδεξκα πνπ δελ ελνρινχληαη απφ ηίπνηα, πνπ δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηίπνηα θαη πνπ δνπλ κφλνλ γηα ηελ ηξνθή ηνπο. Σν ηξαγηθφ δε είλαη φηη θάζε κέξα βιέπνπκε γχξσ καο ηνπο ξηλφθεξνπο λα πιεζαίλνπλ θαη θάζε κέξα βιέπνπκε ηνπο αλζξψπνπο καο λα γίλνληαη θαη απηνί ξηλφθεξνη. Με κηα κφλνλ δηαθνξά: ζηελ ηαρχηεηα κεηακνξθψζεψο ηνπο. Γηαηί άιινη γίλνληαη ξηλφθεξνη ζε ιίγεο κέξεο θαη άιινη ρξεηάδνληαη κεξηθά ρξφληα γηα λα κεηακνξθσζνχλ ζηα παρχδεξκα απηά. Ζ ξηλνθεξίηηο απηή γηαηί γηα αζζέλεηα πξφθεηηαη είλαη επηδεκηθή θαη κεηαδίδεηαη απφ ηα «κίληηα». Σα νπνία έρνπλ θαηνξζψζεη λα δεκηνπξγήζνπλ ην θαηάιιειν «πεξηβάιινλ», ψζηε φρη κφλνλ λα αλαπηχζζνληαη ηα κηθξφβηα ηεο ξηλνθεξίηηδνο, αιιά θαη πνπ είλαη θαη ην ηξαγηθφηεξν λα κεηαδίδνληαη θαη λα δηαρένληαη ζε φιε ηε ρψξα. Καη ελψ ζηα παιηά ρξφληα είραλ ηα ινηκνθαζαξηήξηα θαη ηελ «θαξαληίλα», ζήκεξα δελ ππάξρεη κέξνο γηα λα «θξπθηεί» θαλείο θαη λα γιπηψζεη. Γηαηί ηα «κίληηα» θαη πξν παληφο ηα ειεθηξνληθά πεξλάλε θάζε πξνζηαηεπηηθφ θξάγκα, θάζε ηείρνο θαη κεηαθέξνπλ ηνλ «ηφ ηεο ξηλνθεξίηηδνο» παληνχ. [ ] Καη θπζηθά ηα «κίληηα» ζθνξπάλε αθεηδψο κεγάιεο δφζεηο ηνπ «ηνχ». «ίξηαι» νη γλσζηέο «ζαπνπλφπεξεο», «talk shows», αγρσηηθέο εηδήζεηο, θαηαζηξνθνινγίεο, ζεμ ζε φιεο ηηο κνξθέο (ήπην ή ζθιεξφ), ηειεπαηρλίδηα, «αζιεηηθέο ζπλαληήζεηο», δεκηνπξγνχλ ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ν «ηφο» αλαπηχζζεηαη θαη κεηαδίδεηαη, ελψ θαη ν νξγαληζκφο ησλ αλζξψπσλ εμαζζελεί θαη γίλεηαη επθνιφηεξα ελίδα 19 από 28

20 επάισηνο. Έηζη ν απιφο πνιίηεο δεη ζπλερψο ζε έλα θιίκα αγσλίαο, άγρνπο, αβεβαηφηεηαο, βιέπνληαο γχξσ ηνπ έλαλ θφζκν πνπ ηνπ δεκηνπξγνχλ ηα «κίληηα». Έλαλ θφζκν θαληαζηηθφ, πνπ είηε ηνλ θαιεί φπσο ε Κίξθε γηα λα ηνλ κεηαβάιεη ζε ρνίξν, είηε ηνλ απσζεί θαη ηνλ θνβίδεη. Καη ζηηο δχν φκσο πεξηπηψζεηο ηνλ αλαγθάδεη λα ζηξαθεί πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ. Όρη, βέβαηα, γηα λα ελδνζθνπεζεί, αιιά γηα λα «θνπξληάζεη». [ ] Πψο αληηκεησπίδεηαη, φκσο, ε ξηλνθεξίηηο απηή; Σν πξφβιεκα είλαη φρη κφλνλ δχζθνιν αιιά θαη άιπην. Πψο ζα κπνξέζνπκε δειαδή λα μαλακεηακνξθψζνπκε ηνπο ξηλφθεξνπο ζε «αλζξψπνπο»; [ ] ηε δνθεξή απηή πξννπηηθή έλα κφλν κέλεη ζε φζνπο δελ έρνπλ αθφκα πξνζβιεζεί απφ ηε «ξηλνθεξίηηδα». Να θσλάμνπλ θαη απηνί φπσο ν Μπεξαλδέ: «Όρη, δελ ζα ζπλζεθνινγήζσ! ΓΔΝ ΘΑ ΓΗΝΩ ΑΝ ΚΗ ΔΑ!» (Γιαηηπείηαι η οπθογπαθία ηος ζςγγπαθέα) Κψζηαο Βνχιγαξεο, ζην Έναρ αιώναρ σπονογπάθημα , επηκ. Βαζηιηθή Αικπάλε, εθδ. Καζηαληψηε, 1999 Δθφζνλ ην ζέκα καο είλαη νη αλαπαξαζηάζεηο ηεο ηειεφξαζεο, κπνξνχκε λα επηκείλνπκε ζηηο παξαγξάθνπο 3 θαη 4 ηνπ θεηκέλνπ, φπνπ γίλεηαη αλαθνξά ζηα «κίληηα», κεηαμχ απηψλ θαη ζηελ ηειεφξαζε. Οη καζεηέο ζπκπιεξψλνπλ ηνλ πίλαθα σο εμήο: Σα «κίληηα» έρνπλ δηακνξθψζεη ην πεξηβάιινλ ψζηε φρη κφλν λα Σα «κίληηα» Σα «κίληηα» Δλλνείηαη κίληηα» «ηα ζθνξπάλε κεγάιεο δφζεηο ηνπ ηνχ δεκηνπξγνχλ έλαλ θφζκν θαληαζηηθφ, πνπ είηε ηνλ θαιεί φπσο ε Κίξθε γηα λα ηνλ κεηαβάιεη ζε ρνίξν, είηε ηνλ απσζεί θαη ηνλ θνβίδεη ηνλ αλαγθάδεη λα ζηξαθεί πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ αλαπηχζζνληαη ηα κηθξφβηα ηεο ξηλνθεξίηηδαο αιιά θαη λα κεηαδίδνληαη γηα λα «θνπξληάζεη». ελίδα 20 από 28

21 Οη καζεηέο θαινχληαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ φηη ηα «κίληηα» πάιη αλαπαξίζηαληαη σο έλαο εληαίνο νξγαληζκφο κε βνχιεζε πνπ απηή ηε θνξά δελ βιάπηνπλ άκεζα ηα ίδηα ηνπο ηειεζεαηέο αιιά σο «κέζα» κε απηά πνπ πξνβάιινπλ δεκηνπξγνχλ πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνκφλσζε ησλ ηειεζεαηψλ. Ζ εληχπσζε πνπ ζρεκαηίδεηαη είλαη φηη ε ηειεφξαζε είλαη έλα «κηαξφ», «ηνβφιν» κέζν, επηθίλδπλν γηα ην ηειενπηηθφ θνηλφ. Σν θνηλφ, θαη πάιη, παξνπζηάδεηαη σο έλαο παζεηηθφο απνδέθηεο πνπ ρεηξαγσγείηαη απφ ηα «κίληηα». Ωο ζρήκαηα ιφγνπ, πνπ δίλνπλ δξακαηηθή έληαζε, κπνξνχλ λα ζρνιηαζζνχλ ζην ζπγθεθξηκέλν θείκελν ε κεηαθνξά ηεο «ξηλνθεξίηηδαο» θαη ε παξνκνίσζε ησλ «κίληηα» κε ηελ Κίξθε θαη ησλ ηειεζεαηψλ κε ηνπ ζπληξφθνπο ηνπ Οδπζζέα. Δδψ κπνξεί λα γίλεη αλαθνξά ζηε δηαθεηκεληθή ιεηηνπξγία κε ηελ νπνία ν ζπληάθηεο ηνπ άξζξνπ δαλείδεηαη παξαζηάζεηο απφ άιια θείκελα γηα λα εθθξάζεη ηε δηθή ηνπ νπηηθή ζην ζέκα. Δθηφο ησλ άιισλ, ην θείκελν δίλεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα «κίληηα»/ε ηειεφξαζε απνμελψλνπλ ηνλ ηειεζεαηή απφ ην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη εδψ αμίδεη θαλείο λα ζηαζεί, γηαηί απνθαιχπηεηαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ηξφπνπο ρεηξαγψγεζεο ηνπ θνηλνχ, γηα ηνλ νπνίν θαιφ είλαη νη καζεηέο λα είλαη ελήκεξνη. Ωο ελαιιαθηηθφο ηξφπνο γηα ηελ απεηθφληζε ησλ ζεκαζηψλ ηνπ θεηκέλνπ κε ηε ινγηθή πνπ αλαπηχρζεθε παξαπάλσ, κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνγξάκκαηα, φπσο ην bubble.us θαη λα ππάξρνπλ απνηειέζκαηα φπσο παξαθάησ: ελίδα 21 από 28

22 2ν δίσξν Οη καζεηέο ζην δεχηεξν δίσξν θαινχληαη, πεξηζζφηεξν απηνλνκεκέλνη, λα αλαιχζνπλ αιιά δχν θείκελα, ην έλα γισζζηθφ θαη ην άιια εηθνληζηηθφ. Κείκελν 3: Απφζπαζκα απφ Karl Popper John Condry Τηλεόπαζη, κίνδςνορ για ηη δημοκπαηία. Αζήλα: εθδ. Νέα χλνξα Α.Α. Ληβάλε. ζει Τηλεόπαζη, κίνδςνορ για ηη δημοκπαηία Ζ ηειεφξαζε επεξεάδεη ηηο πεπνηζήζεηο, ηηο αμίεο θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο ησλ ηειεζεαηψλ, δελ ηνπο επεξεάδεη φινπο, φκσο, κε ηνλ ίδην ηξφπν. Ζ επηξξνή ηεο πνηθίιιεη αλάινγα κε ην ρξφλν πνπ νη άλζξσπνη πεξλνχλ κπξνζηά ζηελ νζφλε θαη αλάινγα κε ην πεξηερφκελν ησλ εθπνκπψλ. Δμάιινπ, ην επίπεδν κφξθσζεο ηνπ ηειεζεαηή, ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηνπ -θαη ηδηαίηεξα ε νηθνγέλεηα- είλαη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ ηελ επηξξνή πνπ αζθεί ε ηειεφξαζε. Δμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη νη νηθνγέλεηεο ζπάληα ελδηαθέξνληαη λα επέκβνπλ, θαζψο θαη ηνπ φηη ην ζρνιείν παξακέλεη εμίζνπ αδηάθνξν γηα ηελ ηειεφξαζε, ηα παηδηά δελ κπνξνχλ λα ππνινγίδνπλ παξά κφλν ζηνπο εαπηνχο ηνπο γηα λα δψζνπλ έλα λφεκα ζε φζα ηνχο παξνπζηάδεη απηφ ην κέζν επηθνηλσλίαο. Αλ ε ηειεφξαζε αζθεί κία ηέηνηα επηξξνή ζηνπο λένπο, είλαη αθξηβψο επεηδή νη ππφινηπνη ζεζκνί πνπ αζρνιηνχληαη κε ηα παηδηά ιεηηνπξγνχλ ηφζν άζρεκα ζήκεξα. ε άιιεο επνρέο, ζε άιια κέξε, ε ηειεφξαζε ζα κπνξνχζε λα είρε δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα. Φαίλνκαη ξνκαληηθφο, φηαλ ζθέθηνκαη φηη, ζηε δηάξθεηα ησλ πξνεγνχκελσλ αηψλσλ, νη κχζνη θαη ηα παξακχζηα θαηείραλ ζεκαληηθή ζέζε ζηε δσή ησλ παηδηψλ θαη φηη, αλ θαη δελ έρεη πεξάζεη πνιχο θαηξφο απφ ηφηε, ηα δηάβαδαλ ζηα κηθξφηεξα παηδηά θαη ελζάξξπλαλ ηα κεγαιχηεξα ζε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα; ήκεξα, ζε πνιιέο νηθνγέλεηεο, ε ηειεφξαζε έρεη αληηθαηαζηήζεη ηα παξακχζηα κε ζχγρξνλεο ηζηνξίεο, νκνηνγελείο, ιηγφηεξν, φκσο, αξκνληθέο. Ο ρξφλνο πνπ πεξλνχλ ηα παηδηά βιέπνληαο ηειεφξαζε η απνκαθξχλεη απφ ην δηάβαζκα, «ε ηθαλφηεηά ηνπο λα δηαβάδνπλ είλαη πνιχ ιίγν αλεπηπγκέλε». Δμάιινπ, δε δίλεηαη πηα κεγάιε ζεκαζία ζε απηή ηε δξαζηεξηφηεηα. Σα παηδηά παξαδίδνληαη ζηα ρέξηα κηαο άπηζηεο ππεξέηξηαο, ε ελίδα 22 από 28

23 νπνία ην κφλν πνπ ηνπο πξνζθέξεη είλαη «αζπλάξηεηεο ηζηνξίεο, φπνπ δξνπλ αλαθφινπζα πξφζσπα». Απφ πνιιέο απφςεηο, μαλαβξίζθνπκε ζηελ ηειεφξαζε πνιιά απφ ηα πξνβιήκαηα ηνπ ζρνιείνπ. Σν ηειεπηαίν δελ ελδηαθέξεηαη πηα γηα ηελ ηειεηφηεηα θαη ε ηειεφξαζε δελ θαιιηεξγεί πεξηζζφηεξν ηελ ηέρλε απηή. Ζ πεξηέξγεηα ησλ αλζξψπσλ πξνθαιείηαη νινέλα θαη ιηγφηεξν θαη δελ ηνπο δεηηέηαη πηα λα ζπκκεηέρνπλ - λα, ηνπιάρηζηνλ, έλα ζεκείν ζην νπνίν ην ζρνιείν θαη ε ηειεφξαζε θαίλεηαη φηη ζπκθσλνχλ. Γε γίλεηαη πηα ιφγνο γηα «εθπαίδεπζε» αιιά γηα «εμάζθεζε». Πνηνο αλαιακβάλεη ηελ επζχλε λα κεηαδψζεη ηηο εζηθέο αμίεο ζηα παηδηά; Σν ζρνιείν; Ζ νηθνγέλεηα; Ζ ηειεφξαζε, πάλησο, ζίγνπξα λαη. Οη αμίεο, φκσο, πνπ κεηαδίδεη είλαη απηέο πνπ ζέινπκε λα πηνζεηήζνπλ ηα παηδηά καο; 1) Πνηνο είλαη ν δξάζηεο/εο (νη κεηέρνληεο) ζε θάζε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ θαη 2) ζε πνηεο δηαδηθαζίεο εκπιέθνληαη; (Οη καζεηέο θαηαγξάθνπλ δξάζηεο/κεηέρνληεο θαη δηαδηθαζίεο). Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε αλαινγία ζηε δεχηεξε παξάγξαθν, ζχκθσλα κα ηελ νπνία ε ηειεφξαζε παξνπζηάδεηαη σο άπηζηε ππεξέηξηα πνπ πξνζθέξεη «αζπλάξηεηεο ηζηνξίεο, φπνπ δξνπλ αλαθφινπζα πξφζσπα». Δπίζεο, ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν ξφινο ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπ ζρνιείνπ. 3) Απνηππψζηε ζε έλα θιαδηθφ δηάγξακκα/λνεηηθφ ράξηε ηε δνκή θάζε παξαγξάθνπ. (Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε πξφρεηξα γξαθήκαηα ζην ραξηί ή ζηνλ ππνινγηζηή.) 4) Με πνηνλ ηξφπν αλαπαξίζηαηαη ε ηειεφξαζε θαη ν ηειεζεαηήο ζε θάζε παξάγξαθν; πκπεξαζκαηηθά, αλαπαξίζηαηαη ε Σειεφξαζε σο αθαηάιιειε παξακάλα πνπ κε ηελ αδηαθνξία ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπ ζρνιείνπ, παξέρεη θαθέο ππεξεζίεο ζηνπο κηθξνχο ηειεζεαηέο. Μεηαζρεκαηηζηηθή πξαθηηθή. Κείκελν 4 ελίδα 23 από 28

24 ηε ζπλέρεηα δίλεηαη κηα γεινηνγξαθία (θείκελν 4), ρσξίο ιφγηα, θαη θαινχληαη λα γξάςνπλ ην δηθφ ηνπο θείκελν θαη ε γεινηνγξαθία λα ζπλνδεχεη ην θείκελφ ηνπο. Σίηινο ηνπ άξζξνπ κπνξεί λα είλαη: «Αρ! Απηή ε ηειεφξαζε». ηελ πξψηε παξάγξαθν λα δίλνληαη νη ζπλήζεηο αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ ηειεφξαζε, φπσο ζηελ γεινηνγξαθία, θαη ζηε ζπλέρεηα, λα παξαηίζεηαη ε δηθή ηνπο άπνςε γηα ηελ ηειεφξαζε. ηφρνο ηεο άζθεζεο είλαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη καζεηέο ηηο ζπιινγηθέο αλαπαξαζηάζεηο γηα ηελ ηειεφξαζε θαη λα αληηπαξαζέζνπλ ηε δηθή ηνπο άπνςε. Οη καζεηέο είλαη ειεχζεξνη λα επηιέμνπλ αλ ζα δηαθνξνπνηεζνχλ ή αλ ζα ππνζηεξίμνπλ αληίζεηε άπνςε ή αλ ζα ζπκθσλήζνπλ θαη ζα ππνζηεξίμνπλ ηελ άπνςε πνπ εθθξάδεη ε γεινηνγξαθία. Ζ εξγαζία κπνξεί λα απνηειέζεη αληηθείκελν νκαδηθψλ πξνζεγγίζεσλ ή κπνξεί αθφκα λα απνηειεί αληηθείκελν αηνκηθήο εξγαζίαο κέζα ζηελ ηάμε. ελίδα 24 από 28

25 Σ. ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΗΑ Α. ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΗΑ ΟΛΟΜΔΛΔΗΑ ΓΗΑ ΚΔΗΜΔΝΟ 1, 2 ΚΑΗ 3. 1) Πνηνο είλαη ν δξάζηεο/εο (νη κεηέρνληεο) ζε θάζε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ; 2) ε πνηεο δηαδηθαζίεο εκπιέθνληαη. Οη καζεηέο θαηαγξάθνπλ δξάζηεο/κεηέρνληεο θαη δηαδηθαζίεο. 3) Απνηππψζηε ζε έλα θιαδηθφ δηάγξακκα/λνεηηθφ ράξηε ηε δνκή θάζε παξαγξάθνπ. 4) Με πνηνλ ηξφπν αλαπαξίζηαηαη ε ηειεφξαζε θαη κε πνηνλ ν ηειεζεαηήο ζε θάζε παξάγξαθν; 5) θέςεηο, γεληθφηεξα ζπκπεξάζκαηα γηα ηε ζρέζε ηειεφξαζεο ηειεζεαηή. Β. ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΗΑ Δ ΟΜΑΓΔ Ή ΑΣΟΜΗΚΑ ΓΗΑ ΚΔΗΜΔΝΟ 4 Αθνχ παξαηεξήζεηε πξνζεθηηθά ηε γεινηνγξαθία, λα ζπληάμεηε άξζξν αθνινπζψληαο ηελ παξαθάησ δνκή: Σίηινο άξζξνπ: «Ατ! Ασηή η ηηλεόραζη» ηελ 1ε παξάγξαθν παξνπζηάδεηο ηελ άπνςε πνπ αλαπαξάγνπλ ηα θείκελα πνπ δηαβάζαηε. (π.ρ. Πνιινί ππνζηεξίδνπλ πσο ε ηειεφξαζε.) ηε 2ε παξάγξαθν εθθξάδεηο ηε δηθή ζνπ άπνςε γηα ην ζέκα. Ζ άπνςή ζνπ κπνξεί λα είλαη: α) αληίζεηε (π.ρ. Ωζηφζν, θαηά ηε γλψκε κνπ.) β) θάπσο δηαθνξεηηθή (π.ρ. χκθσλα κε ηε δηθή κνπ εκπεηξία ηα πξάγκαηα είλαη θάπσο δηαθνξεηηθά ) γ) ίδηα αιιά πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξε έληνλε (π.ρ. Σν πξφβιεκα λνκίδσ φηη είλαη πνιχ ρεηξφηεξν.) θαη δ) άιιε. ελίδα 25 από 28

26 Ε. ΑΛΛΔ ΔΚΓΟΥΔ ε κηα άιιε εθδνρή ηνπ ζελαξίνπ ζα κπνξνχζε λα ζπλδπαζηεί ε πξνζέγγηζε ηεο αλαπαξαζηαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ θεηκέλνπ κε ηελ θεηκεληθή θαη ηε δηαπξνζσπηθή. Οη καζεηέο ζα κπνξνχζαλ λα αληρλεχζνπλ ηελ αληίζηξνθε πνξεία, πψο, δειαδή, ν ηξφπνο (mode), ηα θνηλσληθά πξνζδηνξηζκέλα θεηκεληθά είδε ππαγνξεχνπλ ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη επεξεάδνπλ ή δηακνξθψλνπλ θαη ηηο ζεκαζίεο. Απηφ, φκσο, ίζσο απνηειεί αληηθείκελν άιινπ δηδαθηηθνχ ζελαξίνπ. Ζ. ΚΡΗΣΗΚΖ Ζ ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή πξφηαζε ζην πξψην ηεο κέξνο, ζηελ αλάιπζε θαη θαηαλφεζε ησλ θεηκέλσλ, κε ηελ θαζνδήγεζε ηνπ δηδάζθνληνο δελ αλακέλεηαη λα παξέρεη δπζθνιίεο. Ζ κφλε δπζθνιία είλαη ε έιιεηςε εμνηθείσζεο δηδαζθφλησλ θαη δηδαζθνκέλσλ ζε ηέηνηνπ είδνπο πξνζεγγίζεηο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Ζ άζθεζε ηνπ κεηαζρεκαηηζκνχ δίλεη ηελ εληχπσζε φηη έρεη πνιινχο πεξηνξηζκνχο θαη ίζσο λα δεζκεχεη ηε θαληαζία ησλ καζεηψλ. ην ζεκείν απηφ ν δηδάζθσλ κπνξεί λα είλαη επέιηθηνο. Οη δεδνκέλεο δνκέο, νη ζηεξενηππηθέο θξάζεηο ζηελ αξρή ησλ παξαγξάθσλ βνεζνχλ καζεηέο πνπ έρνπλ πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο επηινγψλ. Αλ θάπνηνη καζεηέο ζέινπλ λα απνδεζκεπζνχλ απφ πεξηνξηζκνχο, κπνξεί ν δηδάζθσλ λα είλαη επηηξεπηηθφο. Γεληθφηεξα, κε ην ζπγθεθξηκέλν δηδαθηηθφ ζελάξην επηρεηξείηαη λα αμηνπνηεζεί ε εληφο ζπκθξαδνκέλσλ πξνζέγγηζε ησλ θεηκέλσλ κε ηελ αμηνπνίεζε ηεο.λ.γ. ηνπ M.A.K. Halliday. Οη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα αληρλεχζνπλ ηνπο γισζζηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο αλαπαξίζηαηαη ε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ζχκθσλα κε ηελ νπηηθή γσλία ηνπ ζπληάθηε ηνπ θεηκέλνπ. Σέινο, κε ην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην νη ηέζζεξηο γσλίεο ηνπ ξφκβνπ, γλψζεηο γηα ηνλ θφζκν, γλψζεηο γηα ηε γιψζζα, γξακκαηηζκνί θαη δηδαθηηθέο πξαθηηθέο δελ κέλνπλ αζχλδεηεο αιιά αμηνπνηνχληαη ζε ηθαλφ βαζκφ. (Κνπηζνγηάλλεο 2012: 7). ελίδα 26 από 28

27 Θ. BΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Au, K. 2006³. Multicultural Factors and the Effective Instruction of Students of Diverse Backrounds. ην Farstrup, A.E. & Samuels, S.J. (eds). What Research Haw to Say About Reding Instruction. Newark, Delaware: IRA, Barton, D Literacy. An Introduction to the Ecology of Written Language. Oxford UK/Cambrdge USA: Blackwell. Cope, B. & M. Kalantzis (eds) (2000). Multiliteracies. Literacy Learning and the Design of Social Futures. London/New York: Routledge. Giroux, H. A Introduction: Literacy and the Pedagogy of Political Empowerment. ην Freire, P. & D. Macedo. Literacy: Reading the Word and the World. London: RKP, Halliday, Μ.Α.Κ «Γιψζζα θαη ε αλακφξθσζε ηεο αλζξψπηλεο εκπεηξίαο». Γλωζζικόρ ςπολογιζηήρ. Σρ.1. (Πξνζαξκνγή ζηα ειιεληθά: Υξηζηίλα Λχθνπ). (εκ.πξφζβαζεο ) Kalantzis, M. & B. Cope Πνιπγξακκαηηζκνί. Δγθπθινπαηδηθφο νδεγφο γηα ηε γιψζζα: [ ] Κνπηζνγηάλλεο, Γ Ο ξφκβνο ηεο γισζζηθήο εθπαίδεπζεο. ην Μελέηερ για ηην ελληνική γλώζζα. Ππακηικά ηηρ 32ηρ ζςνάνηηζηρ ηος Τομέα Γλωζζολογίαρ Α.Π.Θ. Θεζζαινλίθε: ΗΝ. Λχθνπ, Υ «Ζ ζπζηεκηθή ιεηηνπξγηθή γξακκαηηθή ηνπ Μ.Α.Κ. Halliday». Γλωζζικόρ Υπολογιζηήρ. Σρ.2. (εκ.πξφζβαζεο ). ελίδα 27 από 28

28 Υαηδεζαββίδεο,. & Α. Υαηδεζαββίδνπ Γπαμμαηική Νέαρ Δλληνικήρ Γλώζζαρ Α, Β, Γ Γςμναζίος. Αζήλα: ΟΔΓΒ. ελίδα 28 από 28