ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ. 1. Στρατηγική Χρηματοοικονομική Διοίκηση Δημήτριος Σουμπενιώτης

Transcript

1 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 1. Στρατηγική Χρηματοοικονομική Διοίκηση Δημήτριος Σουμπενιώτης ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου Ιωάννης Ταμπακούδης 2. Ανάλυση και Πρόβλεψη Συναλλαγματικών Ισοτιμιών Κωνσταντίνος Καρφάκης 3. Χρηματοοικονομική Αστάθεια και Επενδυτική Αικατερίνη Κύρτσου Συμπεριφορά 4. Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Θεοφάνης Καραγιώργος Ιωάννης Ταμπακούδης 5. Διοίκηση Εταιρικών Κινδύνων Ιορδάνης Ελευθεριάδης 6. Χρηματοδοτικοί Οργανισμοί και Αγορές Γεώργιος Μιχαλόπουλος 7. Χρηματοοικονομική Μηχανική Αχιλλέας Ζαπράνης 8. Διοίκηση Κεφαλαίου Κινήσεως Γεώργιος Μιχαλόπουλος Συμεών Παπαδόπουλος

2 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: Καθηγητής κος Δημήτριος Σουμπενιώτης (Δ.Σ.) Το μάθημα αυτό επιχειρεί να δώσει στον φοιτητή μια ολοκληρωμένη εικόνα της Στρατηγικής Χρηματοοικονομικής Διοίκησης σε θεωρητικό και Πρακτικό επίπεδο. Η θεματολογία που καλύπτεται αποτελεί συνδυασμό των θεμάτων στα οποία αναφέρεται η Στρατηγική Διοίκηση και η Στρατηγική Χρηματοοικονομική Διοίκηση. Η Στρατηγική Διοίκηση αναφέρεται στα ακόλουθα επιμέρους θέματα: Επιχειρηματική Δράση και Business Plan, Στρατηγικό Τμήμα του Business Plan, Ορισμός Στρατηγικής Διοίκησης, Στοιχεία Στρατηγικής Διοίκησης: Στρατηγική Ανάλυση (Περιβάλλοντος, Πόρων, Επιτηδειοτήτων, κ.λ.π.), Στρατηγική Επιλογή (Στρατηγικές Κατευθύνσεις, Μέθοδοι Ανάπτυξης κ.λ.π.) και Στρατηγική Υλοποίηση (Κατανομή Πόρων, Έλεγχος κ.λ.π.). Η ανάλυση των προηγούμενων θεμάτων γίνεται με έμφαση στην χρηματοοικονομική τους διάσταση και σε συνδυασμό με την θεματολογία της Στρατηγικής Χρηματοοικονομικής Διοίκησης. Η Στρατηγική Χρηματοοικονομική Διοίκηση αναφέρεται στα ακόλουθα επιμέρους θέματα: Εννοιολογικό περιεχόμενο της Στρατηγικής Χρηματοοικονομικής Διοίκησης, Διοίκηση Στρατηγικής για Δημιουργία Αξίας (SVA, EVA κ.λ.π.), Στρατηγική Διοικητική Λογιστική, Στρατηγική Χρηματοοικονομική Λογιστική, Στρατηγική Ανάλυση Επενδυτικών Αποφάσεων, Στρατηγική Διοίκηση Κόστους, Στρατηγική Χρηματοοικονομική Λογιστική και η Μέτρηση της Επίδοσης της Επιχείρησης. ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ (1 η ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΔΡΑΣΗΣ, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - Επιχειρηματικότητα, και Εναλλακτικές Μορφές Ιδιοκτησίας Επιχειρηματικής Δράσης - Επιχειρηματικό Πλάνο Δράσης (Business Plan): Ορισμός, Περιεχόμενο, Σχέση Στρατηγικής και Χρηματοοικονομικής - Προμελέτη Σκοπιμότητας - Στρατηγικό Τμήμα του Business Plan - Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός: Ορισμός, Διακρίσεις, Βασικά Στοιχεία - Μακροπρόθεσμος και Βραχυπρόθεσμος Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός Νέων και σε εξέλιξη επιχειρηματικών Δραστηριοτήτων - Case study: Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός Βιωσιμότητας Νέας Επιχειρηματικής Δραστηριότητας ΕΒΔΟΜΑΔΑ (2 η ) ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ - Στρατηγική Διοίκηση: Ορισμός, Στρατηγική και λήψη αποφάσεων, Στοιχεία Στρατηγικής Διοίκησης (όραμα, αποστολή, σκοπός, στόχοι, πόροι, στρατηγικός έλεγχος) - Επίπεδα Στρατηγικής - Στρατηγική Χρηματοοικονομική Διοίκηση: Ορισμός - Εννοιολογικό Περιεχόμενο των Γραμμάτων που Συνθέτουν τους όρους «Finance» και «Strategy». - Βασικοί Συνδετικοί Κρίκοι μεταξύ Στρατηγικής και Χρηματοοικονομικής Διοίκησης ΕΒΔΟΜΑΔΑ (3 η )

3 Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (M.B.A.) Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου Μάθημα Επιλογής στο Γενικό ΜΒΑ & στη Χρηματοοικονομική Διοίκηση (Γ Εξάμηνο) Εισηγητής: Ιωάννης Α. Ταμπακούδης Επίκουρος Καθηγητής Γραφ: 301 Τηλ: tampakoudis@uom.edu.gr Περιγραφή Μαθήματος Αρχικά, το μάθημα επικεντρώνεται στη μεθοδολογία υπολογισμού της αναμενόμενης απόδοσης και του κινδύνου ενός περιουσιακού στοιχείου (μετοχές, ομόλογα, κτλ.) ή χαρτοφυλακίου με δειγματοληψία ή κατανομή πιθανοτήτων. Αναλύεται η σύγχρονη θεωρία χαρτοφυλακίου του Markowitz το επίκεντρο της οποίας είναι ο βέλτιστος συνδυασμός των διαθέσιμων επενδυτικών επιλογών και η σύνθεση αποτελεσματικών χαρτοφυλακίων. Η θεωρία χαρτοφυλακίου παρέχει τη μεθοδολογία και τα κατάλληλα εργαλεία για τη μείωση του κινδύνου και την επίτευξη της βέλτιστης σχέσης μεταξύ κινδύνου και αναμενόμενης απόδοσης. Με αφετηρία τη σύγχρονη θεωρία χαρτοφυλακίου παρουσιάζεται το Υπόδειγμα Αποτίμησης Περιουσιακών Στοιχείων (ΥΑΠΣ), το οποίο εφαρμόζεται για την εκτίμηση της αναμενόμενης απόδοσης ενός περιουσιακού στοιχείου ή χαρτοφυλακίου βάσει του κινδύνου του. Εκτός από το ΥΑΠΣ, για την εκτίμηση της αναμενόμενης απόδοσης των περιουσιακών στοιχείων παραθέτονται και άλλα μοντέλα, εκ των οποίων τα βασικότερα είναι αυτά των Fama and French και της Θεωρίας Τιμολόγησης Εξισορροπητικής Κερδοσκοπίας. Τέλος, αναλύεται η υπόθεση αποτελεσματικών αγορών, καταγράφονται οι ανωμαλίες που εμφανίζονται στις

4 Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου αγορές και, τέλος, παρουσιάζεται η συμπεριφορική χρηματοοικονομική, η οποία επικεντρώνεται στην κατανόηση της μη ορθολογικής συμπεριφοράς των επενδυτών. Απώτερος στόχος του μαθήματος είναι να δώσει στον φοιτητή μία ολοκληρωμένη εικόνα των επενδυτικών επιλογών, του τρόπου αξιολόγησης και επιλογής χρεογράφων, της κατασκευής αρίστων χαρτοφυλακίων και της διαχείρισης αυτών. Στόχοι Μαθήματος Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα μπορούν να: Γνωρίζουν τις βασικές κατηγορίες κινητών αξιών Συνθέτουν αποτελεσματικά χαρτοφυλάκια με διάφορα επενδυτικά προϊόντα Αξιολογούν τη σχέση απόδοσης-κινδύνου μίας επένδυσης Συγκρίνουν περιουσιακά στοιχεία με βάση την αναμενόμενη απόδοση και τον κίνδυνο Διακρίνουν το συστηματικό και το μη συστηματικό κίνδυνο Αναπτύσσουν εναλλακτικά μοντέλα αποτίμησης Αξιολογούν το επίπεδο αποτελεσματικότητας μίας αγοράς Λαμβάνουν ανοιχτές θέσεις Κατανοούν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μόχλευσης Αξιολόγηση Φοιτητών Η τελική βαθμολογία των φοιτητών θα προκύπτει τόσο από την τελική εξέταση όσο και από την εργασία που θα επιλέξουν και θα παρουσιάσουν κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Τελική εξέταση (70%) Επίλυση ασκήσεων/case studies (30%) Προτεινόμενα Συγγράμματα Σουμπενιώτης, Δ. & Ταμπακούδης, Ι. (2017) Σύγχρονη Χρηματοοικονομική Ανάλυση και Επενδύσεις. Εκδόσεις ΝΑΜΑΤΑ. Reilly, F. K., & Brown, K. C. (2011). Investment analysis and portfolio management. Cengage Learning. 2

5 Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου Βασιλείου, Δ. & Ηρειώτης, Ν. (2009) Ανάλυση Επενδύσεων και Διαχείριση Χαρτοφυλακίου. Εκδόσεις Rosili. Πρόσθετη Βιβλιογραφία Elton, E. J., Gruber, M. J., Brown, S. J., & Goetzmann, W. N. (2009). Modern portfolio theory and investment analysis. John Wiley & Sons. Παπαδάμου Στέφανος, Διαχείριση Χαρτοφυλακίου μια Σύγχρονη Προσέγγιση, Gutenberg Νούλας Α. (2016) Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου. Εκδόσεις Ανικούλα. Haugen, R. A., & Haugen, R. A. (2001). Modern investment theory(vol. 5). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. Συμπληρωματικά Αναγνώσματα Journal of Banking and Finance Journal of Finance Journal of Financial Management Analysis Journal of Applied Financial Economics Managerial Finance 3

6 Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Διάλεξη Θεματική Ενότητα Μέτρηση Αποδόσεων 1 Μέτρηση της Απόδοσης Χρηματική απόδοση Ποσοστιαία απόδοση Παραδοχές για τον υπολογισμό της απόδοσης Υπολογισμός Μέσων Αποδόσεων Αριθμητική μέση απόδοση Γεωμετρική μέση απόδοση Επιλογή της κατάλληλης μέσης απόδοσης Αναμενόμενη Απόδοση και Κίνδυνος 2 Αναμενόμενη Απόδοση Περιουσιακών Στοιχείων Κίνδυνος Περιουσιακών Στοιχείων Δειγματοληψία Κατανομή πιθανοτήτων Συντελεστής Μεταβλητότητας Χαρτοφυλάκιο Περιουσιακών Στοιχείων Αναμενόμενη Απόδοση Χαρτοφυλακίου Κίνδυνος Χαρτοφυλακίου Συνδιακύμανση Συντελεστής συσχέτισης Συντελεστής Συσχέτισης και Κίνδυνος Χαρτοφυλακίου Χαρτοφυλάκιο Ελάχιστης Διακύμανσης Ακραίες τιμές του συντελεστή συσχέτισης Σύγχρονη Θεωρία Χαρτοφυλακίου Αποτελεσματικό σύνορο για δύο χρεόγραφα Αποτελεσματικό σύνορο για n χρεόγραφα Υπόδειγμα Αποτίμησης Περιουσιακών Στοιχείων 6 Υποθέσεις ΥΑΠΣ Γραμμή κεφαλαιαγοράς Δείκτης Sharpe Συντελεστής β Δείκτης Treynor 4

7 Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου Συστηματικός και μη συστηματικός κίνδυνος 7 Λοιπά Μοντέλα Αποτίμησης Μοντέλο Fama and French Θεωρία Τιμολόγησης Εξισορροπητικής Κερδοσκοπίας Υπόθεση Αποτελεσματικών Αγορών 8 Τυχαίος περίπατος Αδύναμη μορφή Ημι-ισχυρή μορφή Ισχυρή μορφή Ανωμαλίες της υπόθεσης αποτελεσματικών αγορών Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική 9 Υπερβολική αυτοπεποίθηση (overconfidence) Αγκίστρωση (anchoring) Σφάλμα αντιπροσωπευτικότητας (representativeness bias) Σφάλμα διατύπωσης (framing) Νοητική λογιστική (mental accounting) Σφάλμα οικειότητας (familiarity bias) Σφάλμα εντοπιότητας (home bias) Αγελαία συμπεριφορά (herd behavior) Αποστροφή απώλειας (loss aversion) Αποστροφή μετάνοιας (regret aversion) Επίδραση προδιάθεσης (disposition effect) Ανοιχτή Πώληση (Short Selling) Χρεογράφων 10 Ανάλυση Διαδικασίας Ανοιχτών Πωλήσεων Πιθανά κέρδη Πιθανές ζημίες Τρόποι Κάλυψης Κινδύνων Παραδείγματα Ανοιχτές Πωλήσεις για Σύγχρονες Χρηματοπιστωτικές Κρίσεις Αποτελεσματικότητα Απαγόρευσης Ανοιχτών Πωλήσεων Μόχλευση (Leverage) 11 Περιγραφή Συναλλαγών με Μόχλευση Ανάλυση Πλεονεκτημάτων Κινδύνων Παραδείγματα Μόχλευση και Περιθώριο Ελαχιστοποίηση Ζημιάς (stop loss orders) 5

8 Ανάλυση Επενδύσεων και Διοίκηση Χαρτοφυλακίου Κατοχύρωση Κερδών (take profit orders) Ηλεκτρονικές Πλατφόρμες Συναλλαγών 12 Άνοιγμα DEMO Accounts Παραδείγματα Τοποθέτησης Θέσεων Αγοράς Πώλησης Κατηγορίες Προϊόντων Επένδυση με margin Σύστημα Εκκαθάρισης Προμήθειες Κόστη 13 Τελική Εξέταση 6

9 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (ΣΤΕΛΕΧΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ) ΜΑΘΗΜΑ: ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑI ΑΓΟΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Γεώργιος Μιχαλόπουλος Επικ. Καθηγητής, Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Γραφείο: Ι. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ο κύριος στόχος του μαθήματος αυτού είναι να παρέχει στους φοιτητές μία ολοκληρωμένη εικόνα για τη δομή, την οργάνωση και τις λειτουργίες των χρηματοπιστωτικών αγορών και οργανισμών. Ειδικότερα εξετάζονται Η δομή και η λειτουργία των αγορών χρήματος και κεφαλαίου Τα βασικά εργαλεία ανάλυσης των χρηματοπιστωτικών αγορών, και αξιολόγησης των χρεογράφων Η λειτουργία των τραπεζικών και άλλων πιστωτικών ιδρυμάτων Τα κύρια στοιχεία του management των πιστωτικών ιδρυμάτων και της διαχείρισης των κινδύνων που αντιμετωπίζουν Οι επιπτώσεις της πρόσφατης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στην λειτουργία των αγορών αλλά και στην διαχείριση των τραπεζικών ιδρυμάτων Τα βασικά στοιχεία της εποπτείας του τραπεζικού συστήματος από τις αρχές ΙΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις και ασκήσεις από τον διδάσκοντα και παρουσιάσεις εφαρμογών από τους φοιτητές σε σχετικά με τις εισηγήσεις θέματα. Κατά την διάρκεια του εξαμήνου οι συμμετέχοντες φοιτητές αναλαμβάνουν την ολοκλήρωση εργασίας με θέμα την χρηματοοικονομική ανάλυση ενός Τραπεζικού οργανισμού της επιλογής τους. Στα μέσα του εξαμήνου οι φοιτητές αναλαμβάνουν μια ενδιάμεση παρουσίαση των ευρημάτων τους ώστε να έχουν σχόλια και καθοδήγηση για την ολοκλήρωση της εργασίας. ΙΙΙ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εργασία 50% Παρουσιάσεις εργασίας 20% Εξετάσεις στην θεωρία (μορφή multiple choice) 30% Συνολικός βαθμός 100% IV. ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ Βασικά Mishkin, F and Eakins S. (2009) "Financial Markets and Institutions", 6 th Adison-Wesley Νούλας, Α. (2005)."Χρήμα και τράπεζες". eds,

10 Ειδικά Θέματα του Τραπεζικού Τομέα 1. Χρηματοοικονομική διαχείριση τραπεζών Saunders, Α. and Cornett Μ. (2002) "Financial Markets and Institutions: Α Modem Perspective", 4 th ed. McGraw-Hill. Φίλιος, Β. (1994) Οικονομική των Τραπεζικών Επιχειρήσεων Sinkey, J. F. (2002) Commercial Bank Financial Management, 6 th ed. 2. Εξαγορές-Συγχωνεύσεις στο τραπεζικό σύστημα Grinblatt and S. Fiteman (1998) Financial Markets and Corporate Strategies, McGraw-Hill, l998. Kaufman, G. and Mote, L.(1995) Is Banking a Declining Industry? A Historical Perspective, in Readings on Financial Institutions and Markets, Rose P. (1995), Irwin, pp European Central Bank, (2000) Mergers and Acquisitions involving the ΕU Banking Industry -Facts and Implications, Dec. 2000, Δημοσιεύσεις της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (Bank for International Settlements, ) 3. Ελληνικό τραπεζικό σύστημα: χαρακτηριστικά - προβλήματα Δελτίο της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών, Διάφορα πρόσφατα τεύχη, στο Δημοσιεύσεις της Τράπεζας της Ελλάδας, Δημοσιεύσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας 4. Βιβλιογραφία άρθρων: δίνεται κατά την διάρκεια των εισηγήσεων, θεματικά. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Εισηγήσεις Αντικείμενο Διαλέξεων Εισήγηση 1-2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ΘΕΩΡΙΑ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ Η Θεωρία των Δανειακών Κεφαλαίων Η Θεωρία της Προτίμησης της Ρευστότητας - Προσφορά Χρήματος - Ζήτηση Χρήματος Ισορροπία στην Αγορά για Χρήματος Νομισματική πολιτική και Επιτόκια Η χρονική διάρθρωση των επιτοκίων Η Καμπύλης Απόδοσης και η ερμηνεία της Η θεωρία των Προσδοκιών Η θεωρία της προτίμησης ρευστότητας

11 Εισήγηση 3-4 Εισήγηση 5-6 ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Χρηματοπιστωτικές αγορές, είδη και γενικά χαρακτηριστικά Αποτελεσματικότητα αγορών Η αγορά χρήματος Η αγορά ομολόγων Χαρακτηριστικά ομολόγων Αποτίμηση ομολόγων Διάρκεια και Κυρτότητα Ομολόγων ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ Η θεωρία της διαμεσολάβησης Τα τραπεζικά ιδρύματα και η παραγωγή πληροφόρησης Ανάλυση χρηματοοικονομικής κατάστασης πιστωτικών ιδρυμάτων Αποτελεσματικότητα στην τραπεζική Εισήγηση 7-8 Παρουσίαση της προόδου των εργασιών ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ Διαχείριση Ενεργητικού - Παθητικού Πιστωτικών ιδρυμάτων Κεφαλαιακή επάρκεια Μέτρηση κινδύνου επιτοκίου: Ανάλυση του ανοίγματος των τραπεζών ( GAP & DURATION GAP analysis) Εισήγηση 9-10 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ Πιστωτικός κίνδυνος Κίνδυνος επιτοκίου Κίνδυνος ρευστότητας Εισήγηση ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΤΟΠΙΟ Τραπεζική και εποπτικός έλεγχος των τραπεζών Χρηματοπιστωτικές κρίσεις και επιπτώσεις στην λειτουργία των τραπεζών Οι πρόσφατες εξελίξεις Αποτυχία τραπεζικών ιδρυμάτων Παρουσιάσεις Εργασιών Εξετάσεις Παράδοση εργασιών

12 Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (M.B.A.) Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Μάθημα Εξειδίκευσης στη Χρηματοοικονομική Διοίκηση (Γ Εξάμηνο) Εισηγητές: Θεοφάνης Α. Καραγιώργος Καθηγητής Γραφ: 408 Τηλ: karagth@uom.gr Ιωάννης Α. Ταμπακούδης Επίκουρος Καθηγητής Γραφ: 301 Τηλ: tampakoudis@uom.edu.gr Περιγραφή Μαθήματος Αρχικά, παρουσιάζονται οι Οικονομικές Καταστάσεις και συγκεκριμένα η Κατάσταση Οικονομικής Θέσης, η Κατάσταση Αποτελεσμάτων και η Κατάσταση Ταμειακών Ροών. Οι Οικονομικές Καταστάσεις καταρτίζονται σύμφωνα με ένα σύνολο κανόνων που είναι τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ), τα οποία θεσπίζονται από το Συμβούλιο Διεθνών Λογιστικών Προτύπων και είναι αποδεκτά σε περισσότερες από 140 χώρες παγκοσμίως. Η Κατάσταση Οικονομικής Θέσης διαχωρίζεται σε Ενεργητικό, Υποχρεώσεις και Καθαρή Θέση, και φανερώνει τα περιουσιακά στοιχεία, τις οφειλές σε τρίτους και τις οφειλές προς τους μετόχους, αντίστοιχα. Δείχνει την οικονομική κατάσταση της οντότητας και την ικανότητά της να παράγει εισόδημα στο μέλλον. Η Κατάσταση Αποτελεσμάτων

13 Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων περιλαμβάνει λογαριασμούς Εσόδων και Εξόδων, ενώ η διαφορά των δύο καταδεικνύει τη χρηματοοικονομική αποτελεσματικότητα της οντότητας σε χρηματικούς όρους. Τέλος, η Κατάσταση Ταμειακών Ροών καταδεικνύει τις ταμειακές ροές που δημιουργούνται ως αποτέλεσμα των λειτουργικών, επενδυτικών και χρηματοδοτικών δραστηριοτήτων της οντότητας. Τα αριθμητικά δεδομένα που εμφανίζονται στις οικονομικές καταστάσεις αποτελούν τη βάση για περαιτέρω ανάλυση, διαμόρφωση προβλέψεων και εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων αναφορικά με όλο το φάσμα της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Οι μέτοχοι και οι άλλες ομάδες ενδιαφέροντος αξιοποιούν την πληροφόρηση των οικονομικών καταστάσεων με σκοπό τη διευκόλυνση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων γίνεται είτε με την μετατροπή τους σε μία τυποποιημένη μορφή είτε με τη χρήση δεικτών. Στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται η οριζόντια και η κάθετη ανάλυση, οι οποίες επιτρέπουν την αξιολόγηση της απόδοσης της εταιρίας κατά τη διάρκεια του χρόνου και τον εντοπισμό των στοιχείων που σχετίζονται με συγκεκριμένες επιχειρηματικές λειτουργίες και επιδέχονται περαιτέρω βελτιώσεις. Στην περίπτωση των δεικτών, επιλέγονται δύο στοιχεία από την ίδια ή από δύο διαφορετικές οικονομικές καταστάσεις, όπου το μέγεθος του ενός εκφράζεται σε σχέση με το μέγεθος του άλλου. Λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της πληροφόρησης που παρέχεται στις οικονομικές καταστάσεις, μπορούν να κατασκευασθούν πολλοί και διαφορετικοί δείκτες. Κατά συνέπεια, η ανάλυση των οικονομικών καταστάσεων με τη χρήση δεικτών επιτρέπει την ενδελεχή αξιολόγηση όλων των πτυχών της δραστηριότητας μίας επιχείρησης. Οι δείκτες ταξινομούνται σε κατηγορίες βάσει της επιχειρηματικής λειτουργίας στην οποία επικεντρώνονται και, ειδικότερα, διακρίνονται σε δείκτες ρευστότητας, δραστηριότητας, κερδοφορίας, χρέους και μακροπρόθεσμης φερεγγυότητας. Η χρηματοοικονομική ανάλυση παρέχει το πλαίσιο για την εκτίμηση των μελλοντικών κερδών και μερισμάτων, τα οποία αξιοποιούνται για την αποτίμηση της αξίας των κοινών και των προνομιούχων μετοχών. Η αξία των κοινών μετοχών μίας εταιρίας ισούται με την προεξοφλημένη (ή παρούσα) αξία των μελλοντικών μερισμάτων που αναμένεται να καταβληθούν στους κατόχους τους. Αναφορικά με τα μελλοντικά μερίσματα γίνονται τρεις υποθέσεις και συγκεκριμένα θεωρείται ότι αναπτύσσονται με μηδενικό, σταθερό ή μεταβαλλόμενο ρυθμό ανάπτυξης. Για τις προνομιούχες μετοχές το ύψος και η συχνότητα καταβολής των μερισμάτων είναι γνωστά, γεγονός που διευκολύνει τη διαδικασία αποτίμησής τους. 2

14 Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Στόχοι Μαθήματος Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα μπορούν να: Γνωρίζουν τις βασικές Οικονομικές Καταστάσεις Αξιολογούν την πληροφόρηση που πηγάζει από τις Οικονομικές Καταστάσεις Εφαρμόζουν τις μεθόδους ανάλυσης οικονομικών καταστάσεων Διακρίνουν τις βασικές κατηγορίες αριθμοδεικτών Προτείνουν ενέργειες για τη βελτίωση των αριθμοδεικτών Αναλύουν τους αριθμοδείκτες συνδυαστικά Υπολογίζουν την αξία των κοινών και των προνομιούχων μετοχών Αξιολόγηση Φοιτητών Η τελική βαθμολογία των φοιτητών θα προκύπτει τόσο από την τελική εξέταση όσο και από την εργασία που θα επιλέξουν και θα παρουσιάσουν κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Τελική εξέταση (70%) Παρουσίαση εργασίας/case studies (30%) Προτεινόμενα Συγγράμματα Καραγιώργος, Θ. (2017). Εισαγωγή στη Χρηματοοικονομική Λογιστική, εκδόσεις ΑΦΟΙ Θ Καραγιώργου. Σουμπενιώτης, Δ. και Ταμπακούδης, Ι. (2016). Σύγχρονη Χρηματοοικονομική Ανάλυση και Επενδύσεις,, εκδόσεις ΝΑΜΑΤΑ. Καραγιώργος, Θ. (2017). Χρηματοοικονομική Λογιστική, εκδόσεις ΑΦΟΙ Θ Καραγιώργου. Needles, B. and Marian, P. (2016). Εισαγωγή στη Λογιστική, εκδόσεις Broken Hill Publishers LTD. Subramanyan K.R and Wild, J. (2016). Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων, εκδόσεις Broken Hill Publishers LTD. Reilly, F. and Brown, K. (2009). Analysis of Investments and Management of Portfolios, 9 th Edition, THOMSON, South-Western. 3

15 Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Πρόσθετη Βιβλιογραφία Καραγιώργος, Θ. και Πετρίδης Α. (2017). Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα, εκδόσεις ΑΦΟΙ Θ Καραγιώργου. Παπαδάμου, Σ. (2009). Διαχείριση Χαρτοφυλακίου μια Σύγχρονη Προσέγγιση, Gutenberg. Νούλας Α. (2016). Αγορές Χρήματος και Κεφαλαίου. Haugen, Ρ. Modern Investment Theory, 4th Edition, Prentice Hall Συμπληρωματικά Αναγνώσματα Journal of Banking and Finance Journal of Finance Journal of Financial Management Analysis Journal of Applied Financial Economics Managerial Finance Accounting Forum European Accounting Review Abacus Management Accounting Research Journal of International Accounting Research 4

16 Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Διάλεξη Θεματική Ενότητα Κατάσταση Οικονομικής Θέσης 1 Ενεργητικό Υποχρεώσεις (ή Ξένα Κεφάλαια) Καθαρή Θέση (ή Ίδια Κεφάλαια) Κατάσταση Αποτελεσμάτων 2 Ταξινόμηση Εξόδων Ταξινόμηση κατά είδος Ταξινόμηση κατά λειτουργία Λοιπά Συνολικά Έσοδα Κατάσταση Ταμειακών Ροών 3 4 Κατηγοριοποίηση Ταμειακών Ροών Λειτουργικές δραστηριότητες Επενδυτικές δραστηριότητες Χρηματοδοτικές δραστηριότητες Ανάλυση Τυποποιημένης Μορφής Οριζόντια ανάλυση Κάθετη ανάλυση Δείκτες Ρευστότητας 5 Δείκτης Γενικής Ρευστότητας Δείκτης Άμεσης Ρευστότητας Δείκτης Διαθεσίμων Δείκτες Δραστηριότητας 6 7 Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Απαιτήσεων Ημέρες Απαιτήσεων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Αποθεμάτων Ημέρες Αποθεμάτων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Προμηθευτών Ημέρες Πίστωσης Ταμειακός Κύκλος Δείκτες Χρέους και Μακροπρόθεσμης Φερεγγυότητας Δείκτης Χρέους 5

17 Ανάλυση Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων Δείκτης Χρέους προς Ίδια Κεφάλαια Δείκτης Κεφαλαιοποίησης Πολλαπλασιαστής Ιδίων Κεφαλαίων Δείκτης Κάλυψης Τόκων Δείκτης Κάλυψης Χρέους Δείκτες Κερδοφορίας 8 9 Δείκτης Μικτού Περιθωρίου Κέρδους Δείκτης Λειτουργικού Περιθωρίου Κέρδους Δείκτης Καθαρού Περιθωρίου Κέρδους Δείκτης Απόδοσης Ενεργητικού Δείκτης Απόδοσης Ιδίων Κεφαλαίων Δείκτης Απόδοσης Απασχολούμενων Κεφαλαίων Ανάλυση DuPont Βιώσιμος Ρυθμός Ανάπτυξης Αποτίμηση Κοινών Μετοχών 10 Βασικό μοντέλο προεξόφλησης μερισμάτων Μηδενική ανάπτυξη μερισμάτων Σταθερή ανάπτυξη μερισμάτων Μεταβαλλόμενη ανάπτυξη μερισμάτων Αποτίμηση με τη Χρήση Πολλαπλασιαστών 11 Δείκτης τιμή προς κέρδη Δείκτης τιμή προς λογιστική αξία Δείκτης τιμή προς πωλήσεις Δείκτης τιμή προς ταμειακές ροές Εταιρική Στρατηγική και Αριθμοδείκτες 12 Porter Analysis Ανταγωνιστικές στρατηγικές Ηγεσία κόστους Διαφοροποίηση 13 Τελική Εξέταση 6

18 ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΚΙΝΗΣΗΣ κ. Γεώργιος Μιχαλόπουλος, Επικ. Καθηγητής 1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Ο στόχος του μαθήματος αυτού είναι να παρέχει στους φοιτητές μία ολοκληρωμένη εικόνα της θεωρίας και των τεχνικών που αφορούν την επιλογή και τη χρηματοδότηση των κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων των εταιριών και γενικότερα όλα τα επιμέρους θέματα που αφορούν στην αποτελεσματική διαχείριση του κεφαλαίου κίνησης. Συγκεκριμένα θέματα που αναπτύσσονται είναι η διαχείριση μετρητών διαθεσίμων, χρεογράφων, λογαριασμών εισπρακτέων, αποθεμάτων και λογαριασμών πληρωτέων καθώς, οι πηγές βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης και η πρόβλεψη των ταμειακών ροών. II ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το μάθημα περιλαμβάνει διαλέξεις και ασκήσεις από τους διδάσκοντες καθηγητές και παρουσιάσεις εφαρμογών και άρθρων από τους φοιτητές σε σχετικά με τις εισηγήσεις θέματα. III. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ 2 ή 3 Εργασίες-Case studies - Παρουσίαση εργασιών (Ι. Λαζαρίδης) 35% 1 Εργασία (integrative case study) και παρουσίαση της (Μιχαλόπουλος) 35 % Εξετάσεις στην θεωρία (μορφή multiple choice) 30% Συνολικός βαθμός 100% IV. ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ α) Maness T.S and J.T. Zietlow (2002) Short-Term Financial Management, Second Edition, South-Western Publ.. Gitman, L. (2006) Principals of Managerial Finance, Addison Wesley, (part V: Short term financial decisions). Λαζαρίδης, Ι., Παπαδόπουλος, Δ. Χρηματοοικονομική Διοίκηση, Β Έκδοση, Τεύχος Α. Βασιλείου Δ., Ηρειώτης, Ν. (2008) Χρηματοοικονομική Διοίκηση, Β, εκδ. Rolini. β) Σημειώσεις. γ) Βιβλιογραφία άρθρων: θα δοθούν κατά την διάρκεια των εισηγήσεων.

19 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Εισηγήσεις 1 η Εισήγηση I. Λαζαρίδης 2 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Αντικείμενο Διαλέξεων Εισαγωγή Δομή του μαθήματος Έννοιες του Κεφαλαίου Κίνησης Σημασία σωστής Διαχείρισης Κεφαλαίου Κίνησης Στρατηγικές Διαχείρισης Κεφαλαίου Κίνησης Βασικά Χαρακτηριστικά Αγοράς Χρήματος και Τραπεζικής Αγοράς Διαχείριση Ρευστών Διαθεσίμων Προσδιορισμός Αρίστου Επιπέδου Ρευστών Διαθεσίμων Επένδυση του πλεονάσματος των Ρευστών Διαθεσίμων Βραχυπρόθεσμες Εναλλακτικές Επενδυτικές Επιλογές 3 η Εισήγηση Ι. Λαζαρίδης Διαχείριση του Κεφαλαίου Κίνησης Πηγές και Χρήσεις Κεφαλαίων Ανάλυση με Βάση τους Χρηματοοικονομικούς Δείκτες 4 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Βραχυπρόθεσμη Χρηματοδότηση Διαχείριση Λογαριασμών Πληρωτέων 5 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Διαχείριση Λογαριασμών Εισπρακτέων (Απαιτήσεων) Πιστωτική Πολιτική: Χαρακτηριστικά 6 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Case Study Εργασίες Ενδιάμεση Παρουσίαση

20 7 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Διαχείριση Αποθεμάτων Φύση και Τύποι των Αποθεμάτων, Σκοπός Τύποι Κόστους και Υποδείγματα 8 η Εισήγηση Ι. Λαζαρίδης Αποθεμάτων Βραχυπρόθεσμος Χρηματοοικονομικός Σχεδιασμός Ταμειακός Προϋπολογισμός 9 η Εισήγηση Ι. Λαζαρίδης Case studies σε Θέματα Κεφαλαίου Κίνησης 10 η Εισήγηση Ι. Λαζαρίδης 11 η Εισήγηση Ι. Λαζαρίδης Case studies σε Θέματα Κεφαλαίου Κίνησης Case studies σε Θέματα Κεφαλαίου Κίνησης και Εργασίες Φοιτητών 12 η Εισήγηση Γ. Μιχαλόπουλος Εργασίες Φοιτητών Τελική Παρουσίαση

21 FINANCIAL ENGINEERING Dr. Achilleas D. Zapranis Office 432, Block H, Tel.: , compus: Course description: The objective of this course is to provide the participants with the necessary skills to value and hedge a wide variety of derivatives contracts; and to enable them to profitably design and structure such contracts. The course presents a systematic, unified approach to the pricing of derivatives and adopts cutting-edge methods throughout. Continuous-time mathematics is developed and employed as the main tool of analysis. In developing the theory, the course will cover stochastic calculus, the valuation of securities via martingale methods and valuation via partial differential equations, as well as the necessary numerical methods. Course text: Hull, John, Options Futures and Other Derivative Securities, 6th Edition, Prentice-Hall, Course assignments and assessments: The course grade will be based on: Two assignments dealing with the valuation of derivatives and associated strategies (30% of grade) A final exam (70% of grade) Detailed Outline Week 1 INTRODUCTION TO DERIVATIVES MARKETS Definitions and historical development Characteristics of forwards, futures and options Payoff diagrams Types of traders Readings ( = optional): Hull, Chapter 1 Miller Financial Innovations: The past twenty years and the next, Financial Innovations and Market Volatility, Blackwell Week 2 FUTURES BASICS (MARKETS AND HEDGING ISSUES) The operation of futures markets Hedging with futures Hedge ratio Rolling hedges

22 Readings: Hull, Chapters 2, 3 Mello, A., Maturity structure of a hedge matters: lessons from Metallgesellschaft debacle, Bank of America, Journal of Applied Corporate Finance. Week 3 FORWARD AND FUTURES PRICES Stock index futures Forwards and futures on currencies Futures on commodities Cost of carry Delivery options Readings: Hull, Chapter 5, Appendices 3A, 3B French, K., A Comparison of Futures and Forward Prices, Journal of Financial Economists, November 1983, Week 4 INTEREST RATE FUTURES Preliminaries on interest rate futures Treasury bond, treasury note and treasury bill futures Duration and duration based hedging Readings: Hull, Chapter 6 Veit, W., and W. Reiff, Commercial banks and interest rate futures: a hedging survey, Journal of Futures Markets 3, (1983), Carleton, W., and I. Cooper, Estimation and uses of the term structure of interest rates, The Journal of Finance, Vol. XXXI, No 4, September 1976, Week 5 SWAPS Interest rate swaps Currency and other swaps Valuation Credit risk Examples

23 Readings: Hull, Chapter 7 Falloon, W., Swaps on the side, Risk, Vol. 9, No 1, January Smith, C., C. Smithson, and L. Wakeman, The Evolving Market for Swaps, Midland Corporate Finance Journal 3, Winter 1986, Hull, J., Assessing Credit Risk in a Financial Institution s Off-balance Sheet Commitments, December 1989, Week 6 OPTION BASICS (MARKETS, PRICES, TRADING STRATEGIES) Description of options and markets Properties of option prices, limits Basic trading strategies involving options Readings: Hull, Chapters 8, 9, 10 Understanding stock options, The Options Clearing Corporation, Fact and Fantasy in the use of options, Black, F., Financial Analysts Journal, July-August Week 7 BLACK-SCHOLES OPTION PRICING Asset price random walks Markov and Wiener processes, geometric Brownian motion Ito s lemma Derivation of the Black-Scholes differential equation The Black-Scholes model Risk neutral valuation Readings: Hull, Chapters 12, 13, Appendices 12A, 13A, 13B, 13C Black, F., Scholes, M., The pricing of Options and corporate liabilities, Journal of Political Economy, Vol. 81, May-June 1973, Nisbet, M., Put-call parity theory and an empirical test of the efficiency of the London Traded Options Market, Journal of Banking and Finance, 16, , Smithson, C., Wonderful life, Risk, Vol. 4, No 9, October 1991.

24 Week 8 OPTIONS ON INDICES, CURRENCIES, FUTURES CONTRACTS Options on stock indices, currencies, futures contracts Exchange traded bond options Interest rate caps Readings: Hull, Chapters 14, (emphasise contract descriptions; skim evaluation) Rindell, K., and Sandas, P., An empirical examination of the pricingof European bond options, Journal of Banking and Finance, 15, , Leong, K., Model choice, Risk, Vol. 5, No 11, December Week 9 DERIVATIVES AND ASSET MANAGEMENT (THE GREEK LETTERS) Naked and covered positions Stop-loss and delta hedging strategies The Greeks: theta, gamma, rho Portfolio insurance Readings: Hull, Chapter 15, Appendix 15A Gennotte, G., and Leland, H., Market Liquidity, Hedging, and Crashes, American Economic Review, December Culp, C., and M. Miller, Metallgesellshaft and the economics of synthetic storage, Bank of America, Journal of Applied Corporate Finance. Week 10 MODELING AND FORECASTING VOLATILITY Volatility changes, ARCH models Stochastic volatility models, High frequency empirical evidence Implied volatility Option valuation when volatility is stochastic Readings: Hull, Chapters 19 Mayhew, S. Implied volatility, Financial Analysts Journal, July-August Engle, R., and Mezrich, J., Grappling with Garch, Risk, Vol. 8, No 9, September

25 1995. Nandi, S., How important is the correlation between returns and volatility in a stochastic volatility model? Empirical evidence from pricing and hedging in the S&P 500 index options market, Journal of Banking and Finance, 22, , Week 11 NUMERICAL PROCEDURES The Binomial asset pricing model Monte Carlo simulation Variance reduction Finite difference methods Readings: Hull, Chapters 11, 17 Hull, J., and White, A., Valuing derivative securities using the explicit finite difference method, Journal of Financial and Quantitative Analysis, Vol. 25, No 1, March Week 12 VOLATILITY SMILES AND ALTERNATIVES TO BLACK-SCHOLES The volatility term structure Volatility matrices Alternative models for stock pricing Pricing models involving jumps Readings: Hull, Chapter 16, 24 Bates, B., The Crash of 87: was it expected? The evidence from options markets, Journal of Finance, Vol. XLVI, No 3, July Bakshi, G., Cao, C., and Chen Z., Empirical Performance of alternative option pricing models, The Journal of Finance, Vol. LII, No 5, December Week 13 EXAM

26 Διοίκηση Εταιρικών Κινδύνων Εισηγητής Ιορδάνης Ελευθεριάδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Γραφείο 402, Τηλέφωνο: , Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο: Απαιτούμενα Εγχειρίδια 1. Ιορδάνης Ελευθεριάδης, Κωνσταντίνος Αγοραστός, Ανάλυση Επιχειρηματικών Κινδύνων Πανεπιστημιακές Παραδόσεις, Ιούνιος Linda Spedding, Adam RoseBusiness Risk Management Handbook. A sustainable approach, CIMA Publishing, Jorion Philippe - Financial Risk Manager Handbook, Fifth Edition, Wiley Finance, Περιγραφή Μαθήματος Η διαχείριση κινδύνου αποτελεί κεντρικό τμήμα της στρατηγικής διοίκησης των επιχειρήσεων. Είναι η διαδικασία με την οποία οι επιχειρήσεις εξετάζουν μεθοδικά τους κινδύνους που συνδέονται με τις δραστηριότητές τους με στόχο να επιτύχουν το μέγιστο όφελος μέσα από κάθε δραστηριότητά τους. Η επιτυχία της εξαρτάται από τον βαθμό επιτυχούς προσδιορισμού και επεξεργασίας αυτών των κινδύνων. Η διαχείριση κινδύνου θα πρέπει να είναι μια συνεχώς αναπτυσσόμενη διαδικασία η οποία υλοποιείται στα πλαίσια της ευρύτερης επιχειρησιακής στρατηγικής. Στο πρώτο στάδιο γίνεται ο προσδιορισμός του κινδύνου. Με τον προσδιορισμό του κινδύνου καθορίζουμε τον βαθμό έκθεσης της επιχείρησης στην αβεβαιότητα. Αυτό απαιτεί μια καλή γνώση της επιχείρησης, της αγοράς στην οποία λειτουργεί, του νομικού, κοινωνικού, πολιτικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται, καθώς επίσης και την κατανόηση των στρατηγικών και λειτουργικών στόχων της, συμπεριλαμβανομένων των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας και των απειλών και ευκαιριών που σχετίζονται με την επίτευξη αυτών των στόχων. Ο προσδιορισμός του κινδύνου πρέπει να προσεγγιστεί με έναν συστηματικό τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί ότι έχουν προσδιοριστεί όλες οι σημαντικές δραστηριότητες μέσα στην επιχείρηση και όλοι οι κίνδυνοι που απορρέουν από αυτές τις δραστηριότητες. Προϋπόθεση για τον επιτυχή προσδιορισμό του κινδύνου αποτελεί ο σαφής καθορισμός των στόχων που έχει θέσει η επιχείρηση και των προσδοκώμενων αποτελεσμάτων. Τον επιτυχή προσδιορισμό του κινδύνου ακολουθεί η μέτρηση του κινδύνου. Για την μέτρηση του κινδύνου απαιτείται η συλλογή δεδομένων τα οποία με την κατάλληλη επεξεργασία θα μας δώσουν τα δεδομένα που απαιτούνται για την μέτρηση του κινδύνου. Η δυσκολία μέτρησης του κινδύνου εξαρτάται και από τους τύπους του κινδύνου που συνθέτουν τον συνολικό κίνδυνο. Όσο περισσότεροι είναι οι κίνδυνοι τόσο πιο σύνθετος γίνεται ο υπολογισμός του συνολικού κινδύνου. Υποθέτοντας ότι είμαστε σε θέση να προσδιορίσουμε τους κινδύνους και να κάνουμε μια λογική αξιολόγηση της πιθανότητας και του μεγέθους του αντίκτυπου ενός γεγονότος κινδύνου, στην συνέχεια θα πρέπει να ληφθεί απόφαση για την αντιμετώπιση του κινδύνου. Η αξιολόγηση του κινδύνου επομένως, χρησιμοποιείται για να αποφασίσει η επιχείρηση και εάν κάθε επιμέρους κίνδυνος πρέπει να γίνει αποδεκτός και να αντιμετωπιστεί. Η διαχείριση του κινδύνου έχει ως στόχο να καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο η επιχείρηση θα αντιμετωπίσει τους επιμέρους κινδύνους έτσι ώστε να πετύχει την μείωση του συνολικού κινδύνου. Αυτό μπορεί κατά περίπτωση να οδηγήσει ακόμη και σε θεμελιώδεις αλλαγές του βασικού επιχειρηματικού σχεδιασμού. Η επιλογή της μεθόδου αντιμετώπισης των επιμέρους κινδύνων και η εφαρμογή της δεν κλείνει τον κύκλο τον ενεργειών που συνθέτουν την διαδικασία της διαχείρισης του κινδύνου. Ο κύκλος ολοκληρώνεται με τον καθορισμό της διαδικασίας ελέγχου της διοίκησης κινδύνων. Ο συνεχής έλεγχος των κινδύνων εξασφαλίζει ότι ανιχνεύονται και αντιμετωπίζονται οι νεοεμφανιζόμενοι κίνδυνοι και ότι οι υφιστάμενες διαδικασίες διαχείρισης κινδύνου εφαρμόζονται και λειτουργούν αποτελεσματικά.

27 Στόχοι Μαθήματος Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι εξοικειωμένοι με τις βασικές έννοιες της διοίκησης κινδύνου και θα έχουν τη δυνατότητα: Να αναλύσουν το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης και να προσδιορίσουν τους κινδύνους που προέρχονται από αυτό Να προχωρήσουν στον ποιοτικό και ποσοτικό προσδιορισμό μέτρηση του κινδύνου Να σχεδιάσουν το κατάλληλο πρόγραμμα αντιμετώπισης του κινδύνου Να προτείνουν τα εργαλεία αντιμετώπισης και να τα εφαρμόσουν για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κινδύνου Να σχεδιάσουν μια διαδικασία ελέγχου της διαχείρισης κινδύνου Περίγραμμα μαθήματος Εισαγωγή στην Διοίκηση Διαχείριση Κινδύνου. Βασικές Έννοιες. Προσδιορισμός του Κινδύνου. Κατηγορίες Τύποι Κινδύνου Μέτρηση του Κινδύνου. Ποιοτική Προσέγγιση Στοχαστικές Μέθοδοι. Μέτρηση του Κινδύνου. Ποσοτική Προσέγγιση Στατιστικές μέθοδοι. Επιλογή μεθόδου αντιμετώπισης του κινδύνου Έλεγχος του συστήματος διαχείρισης του κινδύνου Εργαλεία Αντιστάθμισης Κινδύνου. Εισαγωγή στα Παράγωγα Προϊόντα Μελέτες Περιπτώσεων Παρουσιάσεις Τελικών Εργασιών Αξιολόγηση Μαθήματος Η απόδοση θα αξιολογηθεί με την συμμετοχή στις γραπτές εξετάσεις, την εκπόνηση μιας ομαδικής ή ατομικής εργασίας και την παρουσίασή της. Η λεπτομερής ανάλυση του τελικού βαθμού είναι η παρακάτω: Εκπόνηση εργασίας 40% Παρουσίαση στην Τάξη 10% Τελική Εξέταση: 50% Βιβλιογραφία (ενδεικτική) 1. Wilson A., Managing Business Risk. A practical guide to protecting your business Kogan Page and Contributors, London, Allen, Boudoukh, Saunders, Understanding Market, Credit and Operational Risk, Blackwell Publishing, Duffie D., Singleton K.J. - Credit Risk. Pricing, Measurement and Management, Princeton University Press, Crouhy M, R Mark & D Galai, Financial Risk Management, McGraw-Hill, McNeil J. Alexander, Rudiger Frey, Paul Embrechts, Quantitative Risk Management Concepts, Techniques and Tools, Princeton University Press, Nicholas Joseph, Hedge Fund Of Funds Investing - An Investor's Guide, Bloomberg, Mc Donald, Derivatives Markets 2 nd Edition, Pearson Education Inc., Olsson Carl, Risk Management in Emerging Markets. How to survive and prosper., Prentice Hall, Pearson Education, 2002.

28 9. Cooper Dale, Grey Stephen, Geoffrey Raymond, Walker Phil, Project Risk Management Guidelines, John Wiley & Sons, Ltd, Project Management Institute; A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBoK Guide); 2000 Edition ; Algonquin College Bookstore; (Approved by ANSI as American National Standard ANSI-PMI ), Duckert H. Gregory Practical Enterprise Risk Management A Business Process Approach, Wiley Gallati Reto, Risk Management and Capital Adequacy, McGraw-Hill, Goss A. Barry, Debt, Risk and Liquidity in Futures Markets, Routledge, Williams T. Mark, Uncontrolled Risk; The Lessons of Lehman Brothers and how Systemic Risk can Still Bring Down the World Financial System, McGraw-Hill, Gregoriou N. Greg, Christian Hoppe, Carsten S. When, Risk Modeling Evaluation Handbook ; Rethinking Financial Risk Management Methodologies in the Global Capital Markets, McGraw-Hill, Shapiro A. Sidney, Robert L. Glicksman, Risk Regulation at Risk - Restoring a Pragmatic Approach, Stanford University Press, Anderson R., The Credit Scoring Toolkit - Theory and Practice for Retail Credit Risk Management., Decision Automation - (Oxford University Press, Lore Marc and Borodovsky Lev, The Professional Handbook of Financial Risk Management (KPMG) Butterworth Heinemann, Linda Spedding, Adam RoseBusiness Risk Management Handbook. A sustainable approach, CIMA Publishing, Jorion Philippe - Financial Risk Manager Handbook, Fifth Edition, Wiley Finance, 2010.

29 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ Καθηγητής: Κωνσταντίνος Καρφάκης Γραφείο: 311, Τηλ.: #710, Ο σκοπός του μαθήματος είναι να εισαγάγει τους μεταπτυχιακούς φοιτητές στη θεωρία των συναλλαγματικών ισοτιμιών και στις εναλλακτικές στρατηγικές πρόβλεψης των συναλλαγματικών εξελίξεων. Αρχικά θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τα βασικά υποδείγματα προσδιορισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών, όπως για παράδειγμα, το υπόδειγμα της ακάλυπτης ισοδυναμίας επιτοκίων, το νομισματικό υπόδειγμα, το υπόδειγμα του χαρτοφυλακίου κλπ, και στη συνέχεια θα συζητήσουμε εναλλακτικές στρατηγικές πρόβλεψης των συναλλαγματικών εξελίξεων. Βασικό Σύγγραμμα Michael R. Rosenberg (MR, 2003), Exchange Rate Determination: Models and Strategies for Exchange- Rate Forecasting, McGraw-Hill Σημειώσεις Costas Karfakis (2011), Theory of Foreign Exchange Αξιολόγηση Γραπτή εργασία: 60% Τελική εξέταση: 40%. ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ 1. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ, Σημειώσεις 2. ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΙΑ MR: 5, Deutsche Bundesbank (2005), Exchange rates and interest rate differentials: recent developments since the introduction of the euro, July, Trésor-Economics (2007), Do interest rates help to predict exchange rates?, Letter, No.15, July, ΤΙΜΕΣ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΙΑ MR: Deutsche Bundesbank (2004) Purchasing power parity theory as a concept for evaluating price competitiveness, July, σελ.20/28

30 4. ΝΟΝΙΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ MR: 2, 3, 4, C.J. Neely and L. Sarno (2002), How Well Do Monetary Fundamentals Forecast Exchange Rates, Federal Reserve Bank of St. Louis Review, September/October, 84, 5, ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΚΑΙ ΙΣΟΤΙΜΙΑ MR: 6, ΜΙΚΡΟ-ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ T. Klitgaard and L. Weir (2004), Exchange Rate Changes and the Net Positions of Speculators in the Futures Markets, FRB of New York Economic Policy Review, May, ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ J. Wang (2008), Why are Exchange Rates so Difficult to Predict?, Federal Reserve Bank of Dallas, Economic Letter, vol.3, No.6

31

32