Ρειηθή εξγαζία κε ζέκα: Ζ ΠΚΒΝΙΖ ΡΖΠ ΑΛΝΗΘΡΖΠ ΚΔΘΝΓΝ ΠΛΡΝΛΗΠΚΝ ΩΠ ΚΔΠΝ ΔΜΔΟΩΞΑΪΠΚΝ: Ζ ΞΔΟΗΞΡΩΠΖ ΡΖΠ ΔΙΙΖΛΗΘΖΠ ΓΖΚΝΠΗΑΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ.

Transcript

1 Ρειηθή εξγαζία κε ζέκα: Ζ ΠΚΒΝΙΖ ΡΖΠ ΑΛΝΗΘΡΖΠ ΚΔΘΝΓΝ ΠΛΡΝΛΗΠΚΝ ΩΠ ΚΔΠΝ ΔΜΔΟΩΞΑΪΠΚΝ: Ζ ΞΔΟΗΞΡΩΠΖ ΡΖΠ ΔΙΙΖΛΗΘΖΠ ΓΖΚΝΠΗΑΠ ΓΗΝΗΘΖΠΖΠ Ππνπδαζηήο: Σξήζηνο Παξηηδφγινπ Δπηβιέπνπζα: Καξία Κελδξηλνχ Ραχξνο, Νθηψβξηνο 2006

2 Ξεξηερφκελα ζειίδα Ξεξίιεςε... 4 Δηζαγσγή... 6 Θεθάιαην 1: Ρν πεξηερφκελν ηνπ εμεπξσπατζκνχ Θεθάιαην 2: Ζ ΑΚΠ σο ελαιιαθηηθφ κέζν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν ΔΔ Δπηθνπξηθφηεηα vs. θνηλνηηθνπνίεζεο Ρν γεληθφηεξν πνιηηηθν-ηδενινγηθφ πεξηβάιινλ Νη εζσηεξηθέο δηεξγαζίεο Ρν πεξηερφκελν ηεο ΑΚΠ Θεθάιαην 3: Ζ εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ: πξαθηηθέο δηαζηάζεηο θαη ζεζκηθέο απαηηήζεηο Απφ ηελ ΔΠΑ ζηελ Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο Νη ζεζκηθέο δηαζηάζεηο ηεο ΑΚΠ ζην πιαίζην ηεο ΠηΙ θαη ε επίδξαζή ηνπο ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ κειψλ Δληαίεο Θαηεπζπληήξηεο Γξακκέο Ζ ΑΚΠ σο κεραληζκφο ακνηβαίαο κάζεζεο, ζχγθξηζεο επηδφζεσλ θαη δηάρπζεο ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ Ζ ΑΚΠ σο κεραληζκφο ακνηβαίαο κάζεζεο Ν ξφινο ηεο Δπηηξνπήο Απαζρφιεζεο Πχγθξηζε επηδφζεσλ θαη δηάδνζε θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ Πρεδηαζκφο ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ

3 Θεθάιαην 4: ΑΚΠ θαη ιεηηνπξγηθή ζχγθιηζε ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ: δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνί πνπξγείν Απαζρφιεζεο θαη Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο Νη δνξπθνξηθέο ππεξεζίεο δηαρείξηζεο θαη απαζρφιεζεο Ππκπεξάζκαηα Βηβιηνγξαθία Ξαξαξηήκαηα

4 Ξεξίιεςε Ζ Αλνηθηή Κέζνδνο Ππληνληζκνχ (ΑΚΠ) απνηειεί θαηλνηφκν εξγαιείν δηαθπβέξλεζεο ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο, παξνπζηάδνληαο ηδηαίηεξα γλσξίζκαηα πνπ ηελ δηαθνξνπνηνχλ απφ ηε θιαζηθή θνηλνηηθή κέζνδν νινθιήξσζεο. Ρα γλσξίζκαηα απηά (απνπζία δεζκεπηηθψλ θαλφλσλ δηθαίνπ, εζεινληηθή ζπκκεηνρή, νινθιήξσζε κέζσ ζηφρσλ, θνθ) ηελ θαηέζηεζαλ σο ηελ πην ελδεδεηγκέλε επηινγή απφ ηα θξάηε κέιε, πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζεί ην γεληθεπκέλν αίηεκα γηα κηα πην θνηλσληθή θαη αληαγσληζηηθή Δπξψπε, ρσξίο λα εθρσξεζνχλ ζηελ ΔΔ πεξαηηέξσ αξκνδηφηεηεο ζε επαίζζεηνπο ηνκείο πνιηηηθήο. Ζ ΑΚΠ εγθαηληάζηεθε επηζήκσο ην 2000 κε ηελ Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο θαη έθηνηε έρεη εθαξκνζηεί ζε κηα ζεηξά πνιηηηθψλ (θνηλσληθή έληαμε, πγεία, ζπληάμεηο, εθπαίδεπζε, έξεπλα θαη ηερλνινγία, κεηαλάζηεπζε, θνθ). Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη ηελ ζπζρέηηζε ηεο ΑΚΠ κε ηε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ ελφο ηκήκαηνο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα εθείλνπ πνπ ζπκκεηέρεη ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο Ιηζαβφλαο θαη ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο. Ωο εμεπξσπατζκφ ελλννχκε ελ γέλεη ηηο πνιιαπιέο επηδξάζεηο πνπ δχλαηαη λα αζθήζεη ε ΔΔ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, κεηαβάιινληαο ηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο, ηηο δηνηθεηηθέο δνκέο αιιά θαη ηηο ζπκπεξηθνξηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ εζληθψλ δξψλησλ. Θχξην εξψηεκα απνηειεί ην εάλ θαη κε πνην ηξφπν νη δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο ΑΚΠ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο κέζν εμεπξσπατζκνχ, ηε ζηηγκή πνπ ε κέζνδνο απηή παξνπζηάδεη έληνλα ραξαθηεξηζηηθά δηαθπβεξλεηηζκνχ αληί ππεξεζληθφηεηαο. Ιέμεηο θιεηδηά: εμεπξσπατζκφο, Αλνηθηή Κέζνδνο Ππληνληζκνχ, Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο, δηνηθεηηθή ζχγθιηζε, θαιχηεξεο πξαθηηθέο, αμηνιφγεζε νκφηηκσλ, benchmarking 4

5 Summary The Open Method of Co-ordination (OMC) constitutes an innovative governance tool at the European Union level. It presents particular elements that are distinct from the traditional community method that has characterized the developments in the EC policies. These elements (absence of binding rules of law, voluntary attendance, integration by objectives, etc) have rendered OMC as one of the most advisable choices for the member states, in order on the one hand to handle the generalised demand for a more social and competitive Europe and on the other not to proceed to a further transfer of competence to the EU in these sensitive policy sectors. The OMC was officially inaugurated in 2000 by the Lisbon Strategy and has been applied ever since in several policy areas (social integration, health, pensions, education, research and technology, immigration, etc). The present essay examines the linkage between the application of the OMC and the dynamic of the europeanization process of the Greek public administration, particularly with reference to the Lisbon processes and the employment policy more general. By the term europeanization we refer to the multiple effects of the EU policies in the member states domestic policies, their administrative structures as well as on the behavioral relations with the cncerned national actors. The main question is whether and to what extend the proceduaral aspects of OMC can be considered as a means for europeanization of the national administrations, given that this method is shaped by intergovemental rather than supranational characteristics. Keywords: europeanization, Open Method of Co-ordination, Lisbon Strategy, administrative convergence, best practices, peer review, benchmarking. 5

6 Δηζαγσγή Ζ παξνχζα εξγαζία επηρεηξεί ηε ζπζρέηηζε ηεο δηαδηθαζίαο εμεπξσπατζκνχ κε ηελ Αλνηθηή Κέζνδν Ππληνληζκνχ (ΑΚΠ), ε νπνία έρεη αλαρζεί ζε λέν εξγαιείν δηαθπβέξλεζεο ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ), θαιχπηνληαο νινέλα θαη πεξηζζφηεξα πεδία πνιηηηθήο. Δηδηθφηεξα, ππνζηεξίδεηαη φηη ν παξαηεξνχκελνο εμεπξσπατζκφο ελφο ηκήκαηνο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο κπνξεί λα ζπζρεηηζηεί κε ηηο δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, ε νπνία έρεη νηθνδνκεζεί ζηε ινγηθή ηεο ΑΚΠ θαη απνηειεί επί ηνπ παξφληνο παξάδεηγκα εθαξκνγήο ηεο κεζφδνπ απηήο ζηελ πιεξέζηεξε θαη πην ζπζηεκαηνπνηεκέλε εθδνρή ηεο. Πχκθσλα κε ηελ επηθξαηνχζα αληίιεςε, ε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ απνηειεί παξάγσγν ηεο ππεξεζληθήο νινθιήξσζεο θαη αλαθέξεηαη ζηελ ζπλνιηθή θαη πνιπεπίπεδε κεηεμέιημε ηελ νπνία πθίζηαηαη έλα θξάηνο κέινο εμαηηίαο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζηελ ΔΔ, είηε σο ππνρξέσζε είηε σο απάληεζε ζηηο εληεηλφκελεο πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ηφζν ζην επίπεδν ζρεδηαζκνχ θαη εθπφλεζεο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ φζν θαη ζηε θξίζηκε θάζε ηεο πινπνίεζεο ηνπο. Ν εμεπξσπατζκφο, σο επξχηεξνο φξνο, ππνδειψλεη ηηο κεηαβνιέο πνπ πξνθαινχληαη ζηα πνιηηηθφ-δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ σο απνηέιεζκα ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη «ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα πεξηγξάςεη ηε δηαξθή πξνζπάζεηα αληαπφθξηζεο ζηηο απαηηήζεηο ηεο ΔΔ, ηελ εζσηεξίθεπζε ησλ επηηαγψλ ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ησλ θαλφλσλ πνπ ηίζεληαη ζε επίπεδν ΔΔ απφ ηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο, ηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ ζηειερψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ησλ απνθάζεσλ ηεο ΔΔ, ηελ αιιεινδηείζδπζε ηνπ επξσπατθνχ θαη ησλ εζληθψλ κεραληζκψλ ιήςεο απνθάζεσλ, ηελ επίδξαζε ηεο ΔΔ ζην πεξηερφκελν ησλ εγρψξησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ θαη ηε ζπκκφξθσζε ησλ ηειεπηαίσλ πξνο ηηο επξσπατθέο πνιηηηθέο, αιιά θαη σο θαηαιχηεο γηα 6

7 κεηαξξπζκίζεηο ζην βαζκφ πνπ ζπκβάιιεη ζηελ πνιηηηθή απνδνρή ηνπο, θιπ» (Ππαλνχ 2001:29). Δμαηηίαο κηαο ζεηξάο παξαγφλησλ πνπ εμεηάδνληαη ζην δεχηεξν θεθάιαην, ε ΔΔ έρεη εηζέιζεη ζε κηα θάζε ζηελ νπνία ε εθαξκνγή ηεο παξαδνζηαθήο θνηλνηηθήο κεζφδνπ έρεη εμαληιήζεη ηα φξηα ηεο, θαζηζηψληαο αλαπφθεπθηε(;) ηελ αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ κεζφδσλ νινθιήξσζεο θαη ηξφπσλ δηαρείξηζεο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Ζ αλάγθε απνηεικάησζεο ηεο δηαδηθαζίαο ελνπνίεζεο ππαγνξεχεηαη θπξίσο (αιιά φρη κφλν) απφ ηελ έληνλε θξηηηθή πνπ αζθείηαη ζηνπο δηακνξθσηέο πνιηηηθήο ζε ελσζηαθφ επίπεδν, αλαθνξηθά κε ηελ απνπζία κηαο ζπλεθηηθήο θαη απνηειεζκαηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πνιιαπιψλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ πιήηηνπλ ηηο νηθνλνκίεο ηεο επξσδψλεο θαη θαη επέθηαζε ηηο θνηλσλίεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ. Ππλεπψο, ην αίηεκα γηα κηα πην θνηλσληθή ΔΔ (ην νπνίν δηαηππψλεηαη θαη κε φξνπο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο απηήο), σο αληηζηάζκηζκα ζηελ αληζνβαξή νηθνλνκηθή δηάζηαζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ησλ νξίσλ ηεο παξαδνζηαθήο θνηλνηηθήο κεζφδνπ, νδήγεζαλ ζηελ πηνζέηεζε λέσλ εξγαιείσλ δηαθπβέξλεζεο ζε κηα ζεηξά πεδίσλ πνιηηηθήο, κε ραξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα ηελ εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο. Ξαξφιν πνπ ε αλάγθε κεγαιχηεξεο ξπζκηζηηθήο επειημίαο δελ απέθιεηε ζεσξεηηθά ηελ επηινγή θαη άιισλ κέηξσλ πνπ δηαζέηεη ε ΔΔ (π.ρ. ζπζηάζεηο, ςεθίζκαηα, θνθ), πξνηηκήζεθε ε ΑΚΠ δηφηη αζθείηαη ζε ζηαζεξή βάζε θαη απνηειεί φπσο έρεη αλαθεξζεί «ζχλζεηε κνξθή δηαθπβέξλεζεο, ε νπνία ζπλδπάδεη ηε δηαθπβέξλεζε δηα ηεο πεηζνχο θαη ηε δηαθπβέξλεζε δηα ηεο εκπεηξνγλσκνζχλεο» (Ληθνιαθνπνχινπ- Πηεθάλνπ 2006:305). 7

8 Ζ πηνζέηεζε ηεο ΑΚΠ βαζίδεηαη ζηε παξαδνρή φηη ε πεξαηηέξσ ζπλέρηζε ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο δελ είλαη βηψζηκε κε ηελ απνθιεηζηηθή θαη κνλνκεξή πξνζθπγή ζηα παξαδνζηαθά εξγαιεία πνιηηηθήο (δει. ζέζπηζε θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ κέζσ ηεο θνηλνηηθήο κεζφδνπ), ιφγσ ηεο απξνζπκίαο ησλ θξαηψλ κειψλ λα θαιπθζεί ην θελφ αξκνδηφηεηαο ηεο ΔΔ ζε πνιινχο θξίζηκνπο φζν θαη επαίζζεηνπο ηνκείο πνιηηηθήο. Ζ ΑΚΠ απνηειεί κέζν αλάδεημεο πξνηάζεσλ πνιηηηθήο ζε ηνκείο πνπ δελ εληάζζνληαη ζηα ζηελά πεδία ηεο ΔΘ, φπσο απηά νξίδνληαη απφ ηηο Ππλζήθεο θαη γηα ην ιφγν απηφ εθαξκφδεηαη ήδε θαη ζε άιινπο ηνκείο (θνηλσληθή πνιηηηθή, εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, κεηαλάζηεπζε, έξεπλα θαη ηερλνινγία, θιπ) πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ έιιεηςε πνιηηηθήο βνχιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα πεξαηηέξσ εθρψξεζε αξκνδηνηήησλ ζηελ ΔΔ. 1 Πην ζεκείν απηφ φκσο θξίλεηαη ρξήζηκν λα ππνγξακκηζηεί ην γεγνλφο φηη, δελ κπνξεί λα γίλεηαη ιφγνο γηα νκνηφκνξθε εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ απφ ηε ζηηγκή πνπ παξαηεξνχληαη δηαθνξεηηθέο εθδνρέο ηεο, ππφ ηελ έλλνηα φηη νξηζκέλεο πηπρέο ηεο άιινηε ππεξηνλίδνληαη θαη άιινηε ππνβαζκίδνληαη ή απαιείθνληαη αλάινγα κε ην ππφ εμέηαζε πεδίν πνιηηηθήο. Κε άιια ιφγηα, επεηδή είλαη δπλαηή κηα θαηεγνξηνπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ φπνπ εθαξκφδεηαη ε ΑΚΠ, ζην πιαίζην ηεο παξνχζεο έρεη επηιερζεί φπσο ηνλίζηεθε, ην παξάδεηγκα ηεο Δπξσπατθήο Πηξαηεγηθήο Απαζρφιεζεο (ΔΠΑ) θαη ηεο ελ γέλεη πνιηηηθήο απαζρφιεζεο σο κέζν εμεπξσπατζκνχ ελφο ηκήκαηνο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, δηφηη απηή αλαγλσξίδεηαη παλζνκνινγνχκελα σο ε πην νινθιεξσκέλε θαη ζπζηεκαηνπνηεκέλε εθδνρή εθαξκνζκέλεο ΑΚΠ. 1 Δλδεηθηηθφ ίζσο ησλ πξνζέζεσλ νξηζκέλσλ θξαηψλ κειψλ πνπ πξνηηκνχλ λα δηαθπιάμνπλ απφ πηζαλή «απνεζληθνπνίεζε» ζην κέιινλ, απνηειεί ε κε-εμαληιεηηθή αλαθνξά ζε ηνκείο πνιηηηθήο φπνπ ζα κπνξνχζε λα εθαξκνζηεί ε ΑΚΠ πνπ δηαηππψζεθε ζην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηεο Φέηξα (Ηνχληνο 2000), φηαλ θαη δεηήζεθε ε αλάπηπμε θαη βειηίσζε ηεο ΑΚΠ σο ελφο απφ ηα πηζαλά κέζα γηα ηνκείο πνιηηηθήο φπσο ε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, ε έξεπλα, ε θαηλνηνκία, ε πνιηηηθή γηα ηηο επηρεηξήζεηο, νη νηθνλνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο, ε εθπαίδεπζε, ε απαζρφιεζε θαη ε θνηλσληθή έληαμε». 8

9 Ρν θξίζηκν εξψηεκα πνπ ζα πξέπεη λα απαληεζεί ινηπφλ είλαη πσο κηα κέζνδνο δηαθπβέξλεζεο, ε νπνία παξνπζηάδεη εθ δηακέηξνπ αληίζεηα ζηνηρεία ζπγθξηηηθά κε ηελ θνηλνηηθή κέζνδν θαη επειέγε αθξηβψο γηα λα θαζπζηεξήζεη ή λα αλαραηηίζεη ηελ παξεκβαηηθφηεηα ηεο ΔΔ ζε επαίζζεηνπο ηνκείο πνιηηηθήο, κπνξεί ηειηθά λα νδεγήζεη ζηνλ εμεπξσπατζκφ θαη άξα ζηε ζχγθιηζε ησλ εκπιεθφκελσλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ, ζρεηηθνπνηψληαο ην ξπζκηζηηθφ κνλνπψιην ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ. Ζ απάληεζε ζε απηφ ην ζεσξεηηθφ παξάδνμν εληνπίδεηαη ζηα εγγελή ραξαθηεξηζηηθά ηεο ΑΚΠ θαη ζηελ απηφλνκε δπλακηθή πνπ πξνθαιεί ε εθαξκνγή ηεο, θπξίσο κέζα απφ ηηο δηαδηθαζηηθέο ηεο πηπρέο πνπ επεξεάδνπλ ηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ κειψλ ζε ζρεδηαζηηθφ, δηνηθεηηθφ, ζηειερηαθφ αθφκα θαη ζε ξεηνξηθφ επίπεδν. Δηδηθφηεξα, (α) ε πεξηνξηζκέλε κελ αιιά κε ακθηζβεηνχκελε δεζκεπηηθφηεηα ησλ θαλφλσλ ήπηνπ δηθαίνπ (soft law), (β) ε δεκηνπξγία λέσλ ζεζκψλ πνιπκεξνχο επνπηείαο νη νπνίνη ιεηηνπξγνχλ σο ππξήλεο δηα-ππεξεζηαθψλ θαη δηα-πξνζσπηθψλ δπκψζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θνηλφηεηαο πνιηηηθήο θαη ηέινο (γ) ε αλαηξνθνδνηνχκελε επίδξαζε πνπ αζθείηαη ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, κέζσ ηεο επίθιεζεο ησλ ζπληεινχκελσλ ζε επίπεδν ΔΔ δηεξγαζηψλ, σο λνκηκνπνηεηηθή βάζε γηα ηελ εθπφλεζε ησλ αλαγθαίσλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πνιηηηθψλ, απνηεινχλ ηα ζεκεία εθείλα ηεο ΑΚΠ πνπ κπνξνχλ λα εξκελεπηνχλ σο ελδείμεηο εμεπξσπατζκνχ επί ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ ηνπο κεραληζκψλ. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο εμεπξσπατζκνχ ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, αλαθέξεηαη ζην γεγνλφο φηη ε ΔΔ εμαξηάηαη ζεκαληηθά απφ ηελ ππνζηήξημε θαη ηε ζπλεξγαζία ησλ εζληθψλ δηνηθεηηθψλ κεραληζκψλ ζε φιεο ηηο θάζεηο δηακφξθσζεο πνιηηηθήο (ζχιιεςε, ζρεδηαζκφο, πηνζέηεζε θαη πινπνίεζε), ιφγσ ηνπ φηη ε Δπηηξνπή, δελ δηαζέηεη ην απαηηνχκελν ζηειερηαθφ θαη επηρεηξεζηαθφ ππφβαζξν γηα 9

10 ηελ απνηειεζκαηηθή άζθεζε ησλ θαηαζηαηηθψλ ηεο αξκνδηνηήησλ. Δπηπξνζζέησο, ε απνπζία ελφο θνηλνχ πξνηχπνπ δηνηθεηηθήο ζπγθξφηεζεο ζε ελσζηαθφ επίπεδν, ζεκαίλεη πξαθηηθά φηη πξέπεη λα πηνζεηεζεί έλαο θψδηθαο ζπκπεξηθνξάο θαη επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ εηεξφθιηησλ (βάζεη δνκψλ, νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, ζηειέρσζεο, θνθ) εζληθψλ δηνηθήζεσλ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ηνπ γξαθεηνθξαηηθνχ κεραληζκνχ ηεο ΔΔ, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίδεηαη ε νκνηφκνξθε εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ ζε νιφθιεξε ηελ θνηλνηηθή επηθξάηεηα. Θεληξηθφ ζεκείν αλάιπζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη, φπσο ζπκβαίλεη κε ην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ, έηζη θαη ζηε πεξίπησζε ηεο ΑΚΠ, ε πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο πεξλάεη κέζα απφ ηελ απνηειεζκαηηθή θαη άξηηα ιεηηνπξγία ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, ε δηάξζξσζε ησλ νπνίσλ ηνλίδεηαη γηα άιιε κηα θνξά φηη παξακέλεη θαη εμνρήλ πεδίν αξκνδηφηεηαο ησλ εζληθψλ θξαηψλ. Ππλεπψο, ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί δεδνκέλν φηη ε πηνζέηεζε ηεο ΑΚΠ επεξεάδεη ζε έλα βαζκφ ηε ιεηηνπξγία, ην πεξηερφκελν θαη ην πεδίν δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, νη νπνίεο θαίηνη θαηεπζπλφκελεο απφ ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο θαη ζρεδηαζκέλεο βάζεη ησλ επηκέξνπο δηνηθεηηθψλ παξαδφζεσλ θάζε θξάηνπο κέινπο, πθίζηαληαη κηα ζεζκηθή θαη δνκηθή κεηάιιαμε κέζσ ηεο κεζφδνπ απηήο. Κε άιια ιφγηα ην εξψηεκα πνπ πξνζπαζεί ε παξνχζα εξγαζία λα ζέζεη θαη λα απαληήζεη είλαη εάλ θαη ζε πνην βαζκφ ε πηνζέηεζε ηεο ΑΚΠ γηα ηε ξχζκηζε δεηεκάησλ πνπ αλήθνπλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο πνιηηηθήο (π.ρ. απαζρφιεζε, θνηλσληθή ελζσκάησζε, ζπληάμεηο, θνθ) κπνξεί λα επηθέξεη κηα δπλακηθή εμεπξσπατζκνχ ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε. Όπσο ζα θαηαδεηρζεί αθνινχζσο, ν ξφινο ησλ δεκφζησλ δηνηθήζεσλ ζην πιαίζην ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο εληζρχεηαη ζπλερψο, ηφζν ζε επίπεδν ζρεδηαζκνχ, ράξαμεο θαη πξνψζεζεο ηεο εγρψξηαο πνιηηηθήο πξηλ θαη θαηά ηε ιήςε ησλ θνηλνηηθψλ απνθάζεσλ, φζν θαη ζε επίπεδν πινπνίεζεο ησλ ηειεπηαίσλ, θαζψο είλαη δεδνκέλε ε αδπλακία ιεηηνπξγίαο 10

11 ηεο ΔΔ δίρσο ηελ απξφζθνπηε θαη νκαιή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ππεξεζληθψλ θαη ησλ εζληθψλ δηνηθεηψλ δνκψλ. Νη εζληθέο δηνηθήζεηο είλαη επηθνξηηζκέλεο κε ην έξγν ηεο νκνηφκνξθεο εθαξκνγήο ησλ θνηλνηηθψλ εθξνψλ, νη νπνίεο θαιχπηνπλ έλα ζχλζεην θαη επξχηαην θάζκα πνιηηηθψλ, κε ζπλέπεηα ηελ παξαηεξνχκελε εζσηεξηθνπνίεζε πνιιψλ δεηεκάησλ πνπ κέρξη πξφηηλνο αλήθαλ ζηε ζθαίξα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ηα νπνία δηεπζεηνχζε ε θιαζηθή δηπισκαηηθή πξαθηηθή. Νη δηαδηθαζίεο ελνπνίεζεο επηδξνχλ ζηε δηακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ εζληθψλ ηνκεαθψλ επηινγψλ, επεξεάδνπλ ηελ ηεξάξρεζε ησλ αηηεκάησλ ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ πνπ βξίζθνπλ αληαπφθξηζε απφ ηηο πνιηηηθέο ειίη θαη νδεγνχλ εληέιεη ζηελ πηνζέηεζε ζχγρξνλσλ θαη θαηλνηφκσλ κεζφδσλ δηαθπβέξλεζεο. Πε θάζε πεξίπησζε φκσο δελ νδεγνχκαζηε ζε κηα λνκνηειεηαθή νκνγελνπνίεζε ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ θαζφηη δελ αίξεηαη ε δπλαηφηεηα δηαηήξεζεο ησλ φπνησλ ηδηαηηεξνηήησλ ή πνηθηινκνξθηψλ ησλ επηκέξνπο ζπζηεκάησλ. Απηή ε δπλακηθή απνηειεί ίζσο ηε κεγαιχηεξε πξφθιεζε γηα ηηο δηνηθήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ -άξα θαη ηεο ειιεληθήο- νπφηε ε ζπκβνιή ηεο ΑΚΠ σο εξγαιείν δηεχξπλζεο ηνπ πεδίνπ δξάζεο ηεο ΔΔ αιιά θαη ζχγθιηζεο ησλ εζληθψλ πξαθηηθψλ ζπληζηά έλα απφ ηα πιένλ ελδηαθέξνληα φζν θαη επίθαηξα πεδία επηζηεκνληθήο δηεξεχλεζεο. Όπσο άιισζηε έρεη επηζεκαλζεί (Hix θαη Goetz 2000:15), ν εμεπξσπατζκφο δηαζέηεη φια ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα (hallmarks) ελφο αλαδπφκελνπ εξεπλεηηθνχ πεδίνπ. Αθνινχζσο, παξνπζηάδεηαη ε δνκή ηεο εξγαζίαο, ε νπνία αθνχ απνδψζεη ην ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν ηνπ εμεπξσπατζκνχ (θεθάιαην 1) θαη παξνπζηάζεη νξηζκέλα ζηνηρεία αλαθνξηθά κε ηελ ΑΚΠ (θεθάιαην 2) πξνρσξάεη ζηελ εμέηαζε ησλ δηαδηθαζηηθψλ πηπρψλ ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο (θεθάιαην 3) θαη ηέινο ζπλνςίδεη ηα ζηνηρεία δηαζχλδεζεο ηεο ΑΚΠ κε ηε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ. 11

12 Δηδηθφηεξα: ζην πξψην θεθάιαην, επηρεηξείηαη ε ελλνηνινγηθή απνζαθήληζε ηνπ φξνπ εμεπξσπατζκφο (europeanization) θαη ησλ επηκέξνπο εθθάλζεσλ ηνπ, ψζηε λα γίλεη ζαθέο ηη αθξηβψο ζπληζηά κεηάβαζε πξνο έλα δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ πεξηβάιινλ ιεηηνπξγίαο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, κέζα απφ ηε ζπκκεηνρηθή δηαδηθαζία ηεο ΑΚΠ, ζην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη έλα ζχληνκν ηζηνξηθφ ηεο ΑΚΠ, γίλεηαη αλαθνξά ζηηο βαζηθέο αξρέο πνπ ηε δηαθνξνπνηνχλ απφ ηε παξαδνζηαθή θνηλνηηθή κέζνδν θαη ηέινο πξνζδηνξίδνληαη ηα γελεζηνπξγά αίηηα πνπ ηελ αλέδεημαλ ζε ελαιιαθηηθφ εξγαιείν δηαρείξηζεο θξίζηκσλ ηνκέσλ πνιηηηθήο φπνπ δελ πθίζηαηαη «ζπληαγκαηηθά» (βάζεη δειαδή ησλ ηδξπηηθψλ ζπλζεθψλ) θαηνρπξσκέλε θνηλνηηθή αξκνδηφηεηα, ζην ηξίην θεθάιαην αλαιχνληαη νη δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο εθαξκνγήο ηεο ΑΚΠ ζην πιαίζην ηεο ΔΠΑ θαη ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, πξνθεηκέλνπ λα απνθξπζηαιισζεί ην δηνηθεηηθφ έξγν πνπ ζπληειείηαη ζε εηήζηα βάζε, λα πξνζδηνξηζηνχλ ηα ζεζκηθά θαη ιεηηνπξγηθά πξναπαηηνχκελα θαζψο θαη λα απνθαιπθζεί ε εζσηεξηθή δπλακηθή κεηεμέιημεο ηεο δηνίθεζεο πνπ αλαπηχζζεηαη σο απφξξνηα ηεο εζεινληηθήο (βνπιεζηνθξαηηθήο) ζπκκεηνρήο ζε απηφ ην ζχζηεκα πνιπκεξνχο επνπηείαο, ζην ηέηαξην θεθάιαην εμεηάδνληαη νη ζεζκηθέο πξνζαξκνγέο ησλ εκπιεθφκελσλ ζε δηαδηθαζίεο ΑΚΠ ππεξεζηψλ, ψζηε λα θαηαδεηρζεί ε έληαζε θαη ε έθηαζε ηεο απφθξηζεο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζηελ ππνρξέσζε δηαρείξηζεο ησλ πνιηηηθψλ ηεο ΠηΙ, ζην ηειεπηαίν κέξνο ηεο εξγαζίαο, απαληάηαη ππφ ηε κνξθή ζπκπεξαζκάησλ, ην εξψηεκα ηνπ εάλ ε ΑΚΠ κε ηα φξηα θαη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ζήκεξα παξνπζηάδεη κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη -φρη θαηαιπηηθά αιιά επηθνπξηθά- πξνο ηε θαηεχζπλζε ελφο είδνπο ιεηηνπξγηθήο ζχγθιηζεο ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ 12

13 ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ (πξαθηηθή δηάζηαζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ), φπνπ βέβαηα φπσο ζα αλαθεξζεί, ε αθεηεξηαθή ζέζε θάζε δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνζδηνξίδεη θαη ην βάξνο πξνζαξκνγήο πνπ είλαη ππνρξεσκέλν λα επσκηζηεί ζην πιαίζην απηήο ηεο κεηεμέιημεο. 13

14 Θεθάιαην 1: Ρν πεξηερφκελν ηνπ εμεπξσπατζκνχ Ζ ζηαδηαθή δηεχξπλζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο πξνθάιεζε ην ελδηαθέξνλ ηεο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο αλαθνξηθά κε ηηο πηζαλέο νξαηέο ή παξάπιεπξεο επηδξάζεηο ησλ ππεξεζληθψλ δνκψλ ηεο ΔΔ ζηα ζπζηαηηθά ηεο κέξε, δειαδή ζηα θξάηε κέιε. Ρν αξρηθφ ζεκείν εζηίαζεο, ππεξηνλίδνληαο εκθαλψο ηηο λνκηθέο πηπρέο ηνπ ππφ εμέηαζε αληηθεηκέλνπ, αθνξνχζε ζην δήηεκα ηεο απψιεηαο ηκεκάησλ εζληθήο θπξηαξρίαο κέζσ ηεο εθρψξεζεο ζηελ ΔΔ δνηψλ θαη εηδηθψλ αξκνδηνηήησλ θαζψο επίζεο θαη ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ (Radaelli 2004:4). Δδψ θαη ιίγα ρξφληα φκσο παξαηεξείηαη κηα εξεπλεηηθή ζηξνθή πξνο ηε κειέηε ηεο επηξξνήο πνπ αζθείηαη ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ ΔΔ. Θεληξηθφ δήηεκα έρεη γίλεη δειαδή, ε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ ή αιιηψο ηνπ ην εάλ ε ΔΔ δηεηζδχεη ζηα θξάηε κέιε κέζσ ησλ ελσζηαθψλ πνιηηηθψλ, αλ ηα θξάηε κέιε πθίζηαληαη κηα επίδξαζε νκνγελνπνίεζεο ή εάλ ε ΔΔ αιιάδεη ηηο εζσηεξηθέο (πνιηηηθέο, δηνηθεηηθέο, θνηλσληθέο, θνθ) δνκέο ησλ θξαηψλ κειψλ (Radaelli 2000). 2 Ζ έληαμε κηαο ρψξαο ζηελ ΔΔ ζπλεπάγεηαη ηε δηαξθή πξνζαξκνγή ηεο ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο πνιπζχλζεηεο θαη εμειηθηηθήο δηαδηθαζίαο ηεο 2 Όπσο έρεη επηζεκαλζεί (Ησαθεηκίδεο 1998:134) «ε κειέηε γηα ην ξφιν θαη ηηο εμνπζίεο ηνπ εζληθνχ θξάηνπο ζηα πιαίζηα ηεο δηαδηθαζίαο θαη ησλ ζεζκψλ ηεο ΔΘ/ΔΔ βξέζεθε ζην επίθεληξν ηεο αθαδεκατθήο θαη εξεπλεηηθήο πξνζπάζεηαο απφ ηε ζχζηαζε ηεο Θνηλφηεηαο ζηε δεθαεηία ηνπ 50. Ωζηφζν, ε κειέηε απηή είρε ζρεδφλ κέρξη πξφζθαηα εζηηαζζεί ζηελ αλαδήηεζε ηεο ζρέζεο ηνπ εζληθνχ θξάηνπο είηε κε ηνπο ζεζκνχο ηεο ελνπνίεζεο είηε κε ην δηεζλέο ζχζηεκα ζπλνιηθά[...]κεηά ηε ζέζε ζε ηζρχ ηεο Δληαίαο Δπξσπατθήο Ξξάμεο ην 1987 θαη ηεο Ππλζήθεο ηνπ Κάαζηξηρη ην 1993, ην εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ δηεπξχλζεθε γηα λα ζπκπεξηιάβεη ηηο επηπηψζεηο απφ ηε ζπκκεηνρή κηαο ρψξαο ζηελ ελνπνηεηηθή δηαδηθαζία ηφζν ζην ξφιν ηνπ θξάηνπο φζν θαη ζηηο εμνπζίεο ηνπ θξάηνπο ζε ζρέζε κε ηελ θνηλσλία θαη ην εζσηεξηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα». Ρε παξαηεξνχκελε κεηαζηξνθή ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο επηζεκαίλνπλ κεηαμχ άιισλ νη Knill θαη Lehmkuhl (1999), Lopez-Santana (2006). 14

15 επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Ν ραξαθηεξηζκφο πνιπζχλζεηε αλαθέξεηαη ζηηο ζεζκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ελσζηαθνχ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο πνιηηηθήο (ζπλχπαξμε ππεξεζληθνχ θαη δηαθπβεξλεηηθνχ ζηνηρείνπ, δηαπινθή ελφο πιήζνπο εηεξφθιεησλ παξαγφλησλ ζηε θάζε ηεο πξνεηνηκαζίαο αιιά θαη ηεο εθαξκνγήο ηνπ δεζκεπηηθνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, θνθ) 3 ελψ κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ εμειηθηηθή αλαθεξφκαζηε ζηνλ δπλακηθφ ραξαθηήξα ησλ δηαδηθαζηψλ ελνπνίεζεο θαη εηδηθφηεξα ζηε παξαηεξνχκελε (ειεγρφκελε απφ ηα θξάηε κέιε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο) επέθηαζε ηνπ παξεκβαηηθνχ πεδίνπ ηεο ΔΔ. Αλ θαη δελ πξέπεη λα αγλνείηαη ην γεγνλφο φηη ε ΔΔ απνηειεί ηχπν δηαθξαηηθήο νξγάλσζεο, βαζηζκέλν ζε κηα ηδξπηηθή ζπλζήθε κεηαμχ θπξίαξρσλ θξαηψλ γηα ηελ εθπιήξσζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζθνπνχ κέζσ ηεο εθρψξεζεο αξκνδηνηήησλ θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηδηφηππσλ ζεζκηθψλ δνκψλ, ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηε κνλαδηθφηεηα ηνπ ελσζηαθνχ εγρεηξήκαηνο θαζψο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο πνιηηηθήο πνπ ην πιαηζηψλνπλ. Ζ ηθαλφηεηα παξαγσγήο θαλφλσλ δηθαίνπ κε θαζνιηθή εθαξκνγή θαη ηζρχ ζε φια ηα θξάηε κέιε, θαζψο θαη ε ιεηηνπξγία αλεμάξηεησλ δηνηθεηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ κεραληζκψλ ειέγρνπ ηήξεζεο θαη ζεβαζκνχ ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο απνηεινχλ ηα θχξηα γλσξίζκαηα ηεο ΔΔ, πνπ ζαθψο ηελ δηαθνξνπνηνχλ απφ ηα ππφινηπα δείγκαηα δηεζλνχο νξγάλσζεο ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Ξαξά ηε ζεσξεηηθή δηακάρε ζρεηηθά κε ηελ απφπεηξα απνζαθήληζε ηεο θχζεο ηεο ΔΔ θαη ηνπ εάλ ηειηθά κπνξεί λα θαηαηαρζεί ζε θάπνηα απφ ηηο ζπλήζεηο θαηεγνξίεο ηεο δηεζλνχο πνιηηεηαθήο νξγάλσζεο (θιαζηθφο δηεζλήο νξγαληζκφο, νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα, ζπλνκνζπνλδία, θνθ), αλακθηζβήηεην είλαη ην γεγνλφο φηη ν πνιηηηθφο ράξηεο ηεο Δπξψπεο ηαπηίδεηαη πιένλ κε ηελ εδξαίσζε ελφο sui generis ζεζκηθνχ κνξθψκαηνο, ην νπνίν δηαξθψο κεηαβάιιεηαη ιφγσ ηεο εππξνζάξκνζηεο ηδηφηεηάο 3 Γηα ηε ζεκαζία ηεο θάζεο πινπνίεζεο ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηεο ΔΔ βι. Sverdrup (2005). 15

16 ηνπ ζηηο εθάζηνηε επηθξαηνχζεο αληηιήςεηο γηα ην ξφιν θαη ηελ απνζηνιή ηνπ, ελψ ηνπ αλαγλσξίδεηαη απφ πνιινχο κειεηεηέο κηα ιεηηνπξγηθνχ ραξαθηήξα απηνλνκία ηελ νπνία ηα θξάηε κέιε δελ κπφξεζαλ λα πξνβιέςνπλ εμ αξρήο ή λα απνηξέςνπλ/αλαζηξέςνπλ νινθιεξσηηθά εθ ησλ πζηέξσλ. 4 Μεθηλψληαο ηελ αλάιπζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ, ζα πξέπεη λα ηνλίζνπκε πξσηίζησο ηηο ζεζκηθέο ηνπ πξνεθηάζεηο (ζεζκηθφο εμεπξσπατζκφο). 5 Ζ ΔΔ επηδξά ζσξεπηηθά ζην εζσηεξηθφ θάζε θξάηνπο κέινπο, είηε θάζεηα (κέζσ ηεο δηθαηνπξαθηηθήο δηαδηθαζίαο ηεο ή ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΘ, απ φπνπ πξνθχπηεη ππνρξέσζε εθαξκνγήο ή παξαγσγήο λνκνζεζίαο), είηε νξηδφληηα, θαζφηη νη δηεξγαζίεο ζε επίπεδν ΔΔ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο ζεκείν αλαθνξάο θαη λα δηακνξθψζνπλ έλα γλσζηαθφ θαη θαλνληζηηθφ πιαίζην ή λα πξνζθέξνπλ επθαηξίεο θνηλσληθνπνίεζεο ησλ εγρψξησλ δξψλησλ, νη νπνίνη αληαιιάζζνπλ κεηαμχ ηνπο ηδέεο, ηζρχ, πνιηηηθέο, θνθ (Radaelli 2004:5). Ζ δηηηή απηή κνξθή κε ηελ νπνία εθδειψλεηαη ε δηείζδπζε ηεο ΔΔ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, ζπλδέεηαη κε ηνλ δηαξθή εκπινπηηζκφ ησλ θνηλνηηθψλ αξκνδηνηήησλ φπσο απηφο επηηπγράλεηαη ζε θάζε ζρεδφλ αλαζεσξεηηθή δηαδηθαζία, ηε ζηαδηαθή (αλαζηξέςηκε ή κε) εθρψξεζε εζληθψλ θπξηαξρηθψλ δηθαησκάησλ πξνο πεξηθεξεηαθά ή παγθνζκηνπνηεκέλα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ ιφγσ ηεο ακθηζβήηεζεο ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο (de Vries 2001) θαη ηέινο κε ηε ζεκεξηλή αιιειεμάξηεζε ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ ή κε άιια ιφγηα ηελ άξζε ησλ πεξηραξάμεσλ κεηαμχ ησλ επηκέξνπο πεδίσλ πνιηηηθήο θαη ηελ φζκσζή ηνπο κε 4 Ρελ άπνςε απηή ππνζηεξίδεη κε άιιν πεξηερφκελν θαη ε ζρνιή ηνπ ζεζκηζκνχ (institutionalism), ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα θξάηε κέιε ζρεδηάδνπλ ην επξσπατθφ ζεζκηθφ νηθνδφκεκα κε ηξφπν ψζηε λα ζπλάδεη κε ηα ζπκθέξνληά ηνπο, αιιά ζηε πνξεία αλαδεηθλχνληαη θελά ειέγρνπ (gaps in control) ιφγσ θπξίσο ηεο κεξηθήο απηνλνκίαο ησλ ππεξεζληθψλ ζεζκψλ κε απνηέιεζκα λα παξαηεξείηαη κηα απνζηαζηνπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ εθξνψλ απφ ηηο πξνηηκήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ. Βι. ζρεηηθά Pierson (1996) ή γηα εθηελέζηεξε κειέηε Schneider θαη Aspinwall (2001). 5 Ζ ζεζκηθή ζεψξεζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ απνηειεί αληηθείκελν κειέηεο αξθεηψλ εξεπλεηψλ. Βι. ελδεηθηηθά Caporaso et al (2001), Olsen (2002), Radaelli (2003) θαη Börzel (2004). 16

17 ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ζεσξείηαη αλαρξνληζηηθή ε δηάθξηζε ηνπο ζε πςειέο θαη ρακειέο πνιηηηθέο, επηβάιινληαο ηε ιήςε πνιπηνκεαθψλ θαη αιιειέλδεησλ απνθάζεσλ. Κέζα ζε απηφ ην δηαδξαζηηθφ πεξηβάιινλ ησλ πνιιαπιψλ αιιαγψλ θαη ησλ πνιπεπίπεδσλ εμαξηήζεσλ, ζπληειείηαη κηα δηαδηθαζία ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ «εηζαγσγή ζεζκηθψλ, δηνηθεηηθψλ, νξγαλσηηθψλ θαηλνηνκηψλ θαη ξπζκίζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ σο αληαπφθξηζε ζηηο πηέζεηο θαη ζηηο απαηηήζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπκκεηνρή ζηελ ΔΔ, είηε γηα ηε δηαρείξηζε θαη εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ είηε γηα ηε δηακφξθσζε θαη ζπληνληζκφ ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο θαη ζέζεσλ θαη ηε δηαπξαγκάηεπζή ηνπο ζηα πιαίζηα ησλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ» (Ησαθεηκίδεο 1998:134). Κηα άιιε κειέηε (Bugdahn 2005:180) ππνζηεξίδεη φηη, σο εμεπξσπατζκφ κπνξνχκε λα πεξηγξάςνπκε ηε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη απφ ηνπο δξψληεο ζε επίπεδν ΔΔ επεξεάδνπλ θαη πξνδηαγξάθνπλ ηηο επηινγέο θάζε εζληθήο θπβέξλεζεο ή δηνίθεζεο ζην πιαίζην ζπγθεθξηκέλσλ πεδίσλ πνιηηηθήο. Πχκθσλα κε ηνλ ζχλζεην νξηζκφ πνπ δίλεη ν Radaelli (2000:4) ν εμεπξσπατζκφο είλαη κηα δηαδηθαζία (α) θαηαζθεπήο, (β) δηάρπζεο θαη (γ) ζεζκνπνίεζεο επίζεκσλ θαη αλεπίζεκσλ θαλφλσλ, δηαδηθαζηψλ, πνιηηηθψλ ππνδεηγκάησλ πνιηηηθήο θαη δξάζεο, πεπνηζήζεσλ θαη αμηψλ, πνπ αξρηθά θαζνξίδνληαη θαη εκπεδψλνληαη ζην ελσζηαθφ επίπεδν δεκφζηαο πνιηηηθήο θαη ελ ζπλερεία ελζσκαηψλνληαη ζηε ινγηθή ηεο εγρψξηαο ξεηνξηθήο, ηαπηφηεηαο θαη πνιηηηθήο δνκήο. Ν εμεπξσπατζκφο, ππνγξακκίδεη, δελ ζπληζηά ζχγθιηζε, ελαξκφληζε ή πνιηηηθή νινθιήξσζε αιιά πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί σο κηα δηαδξαζηηθή δηαδηθαζία δηπιήο θαηεχζπλζεο (interactive and two-way process) αλάκεζα ζην ππεξεζληθφ θαη ην εζληθφ επίπεδν θαζψο θαη σο κέζν γηα ηελ ελνξρήζηξσζε ησλ ππαξρνπζψλ αληηιήςεσλ. 17

18 πάξρνπλ ηέινο νξηζκέλνη (Meyer θαη Umbach 2005), νη νπνίνη, αξλνχκελνη ηε ζεσξεηηθνπνίεζή ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ, ππνζηεξίδνπλ φηη ν εμεπξσπατζκφο απνηειεί έλα κάιινλ δηαξθψο απμαλφκελν ζψκα γλψζεσλ ζρεηηθά κε ην πσο ε ΔΔ επεξεάδεη ην ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ζε θάζε θξάηνο κέινο ιεηηνπξγεί θαη σο ηέηνην δηαηξέρεη πνηθηινηξφπσο ην ζπλνιηθφ θάζκα ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ. Αλεμάξηεηα απφ ηηο φπνηεο δηαθνξέο ζηηο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο, θνηλφ ηφπν απνηειεί ην γεγνλφο φηη σο δηαδηθαζία, ν εμεπξσπατζκφο αζθεί πνιιαπιέο επηδξάζεηο ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, ε έθηαζε θαη ε έληαζε ησλ νπνίσλ εμαξηάηαη απφ ηελ αθεηεξηαθή ζέζε θάζε εζληθνχ δηνηθεηηθφ-ζεζκηθνχ ζπγθξνηήκαηνο. Κε άιια ιφγηα, νη επηδξάζεηο ηνπ εμεπξσπατζκνχ ζε έλα θξάηνο κέινο πνηθίινπλ ππφ ην πξίζκα πνιιψλ παξαγφλησλ θαη ζπλζεθψλ φπσο ε πνιηηηθή θνπιηνχξα θαη ζπκπεξηθνξά ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ε επηθξαηνχζα δηνηθεηηθή παξάδνζε, ε δνκή θαη ν βαζκφο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο εγρψξηαο νηθνλνκίαο, νη πνιηηηζκηθέο επηδξάζεηο, θνθ. Ζ ζέζε απηή ππνζηεξίδεηαη απφ ηε πξνζέγγηζε ηνπ fit/misfit (Knill θαη Lenschow 1998) ε νπνία αλαγάγεη ζε κείδνλ αλαιπηηθφ ζηνηρείν ηελ ηνπνζέηεζε θάζε θξάηνπο κέινπο εληφο ηνπ άμνλα «πξνζέγγηζε-απφθιηζε» αλαθνξηθά κε ην θπξίαξρν νηθνλνκηθφ-δηνηθεηηθφθνηλσληθφ πξφηππν νξγάλσζεο ζε επίπεδν ΔΔ. 6 Όπσο αλαθέξεη ν Feronas (2004:9), ε ΔΔ έρεη δηαθνξεηηθφ αληίθηππν ζε θάζε θξάηνο κέινο θαη εθείλν πνπ νη πεξηζζφηεξνη εξεπλεηέο εμεηάδνπλ είλαη ην πσο θαη πφηε νη εζληθέο θπβεξλήζεηο εθαξκφδνπλ ηηο λνκηθά δεζκεπηηθέο θνηλνηηθέο εθξνέο πνιηηηθήο. Πε κηα άιιε ζρεηηθή κειέηε (Knill 1998), γίλεηαη αλαθνξά ζηε πίεζε πξνζαξκνγήο πνπ πθίζηαηαη ζπζηεκαηηθά κηα ρψξα θαηά ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ ΔΔ, ηελ 6 Βι. ηε ζπγθξηηηθή εκπεηξηθή κειέηε γηα ηηο αληηπξνζσπεπηηθέο πεξηπηψζεηο ηεο Ηζπαλία, ηνπ Βειγίνπ θαη ηεο Πνπεδίαο Lopez-Santana (2005). Γηα κηα πην εκπεξηζηαησκέλε αλάιπζε βι. Caporaso et al (2001). 18

19 νπνία ζπλαξηά κε ην βαζκφ ζπκβαηφηεηαο αλάκεζα ζηηο πθηζηάκελεο εζληθέο δνκέο ή πξαθηηθέο κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ππεξεζληθνχ θέληξνπ ιήςεο απνθάζεσλ. Ηδηαίηεξε δπλακηθή ιακβάλεη ην θαηλφκελν ζηελ πεξίπησζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δηεχξπλζεο, φπνπ ηείλεη λα ιάβεη ηε κνξθή ηνπ «ελεξγεηηθνχ» εμεπξσπατζκνχ (Κελδξηλνχ 2004, Bulmer θαη Radaelli 2004). Νη δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κεηαμχ ηεο ΔΔ θαη ησλ ππνςεθίσλ θξαηψλ, βάζεη ησλ θξηηεξίσλ ηεο Θνπεγράγεο πνπ εγθαηληάδνπλ ηε ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηαδηθαζίαο δηεχξπλζεο (Κελδξηλνχ 2004:161), αληηζηνηρνχλ ζε κηα ηηηάληα πξνζπάζεηα κεηαθνξάο πνιηηηθήο (policy transfer). 7 Ζ έκθαζε ηεο ΔΔ ζηελ εζσηεξηθνπνίεζε ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ απφ φιεο ηηο ππνςήθηεο ρψξεο (αλαθεξφκαζηε ζην θξηηήξην ηεο επζπγξάκκηζεο) θαη ε εμαγσγή θαλφλσλ θαη πξνηχπσλ δεκνθξαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ζεβαζκνχ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θνθ, εθηεηλφηαλ πέξα απφ ηελ πςίζηεο ζεκαζίαο δηαζθάιηζε ηεο αλάγθεο ηθαλήο ζπκκεηνρήο ζηε ιεηηνπξγία ηεο εληαίαο αγνξάο. Δθηφο ινηπφλ απφ ην ξπζκηζηηθφ ππφβαζξν ηεο ΔΔ επηρεηξήζεθε λα εμαρζεί θαη ην ζχλνιν ηεο θαλνληζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο ελσκέλεο Δπξψπεο ζηηο πξψελ ΣΘΑΔ, θαζηζηψληαο ηε δηεχξπλζε σο κηα ηδηαίηεξε δηαδηθαζία εμεπξσπατζκνχ, πξνθαιψληαο έλα είδνο νκνηνγελνπνίεζεο κεηαμχ ησλ παιαηψλ θαη ησλ λέσλ θξαηψλ κειψλ, γεγνλφο πνπ αλακέλεηαη φηη αθελφο ζα ακβιχλεη ην θφζηνο πξνζαξκνγήο ησλ ηειεπηαίσλ θαη 7 Βι. ηελ πεξηεθηηθφηαηε ζπκβνιή ηνπ Maniokas (2003) ν νπνίνο κεηαμχ άιισλ αλαθέξεη φηη this enlargement has had a larger impact on the public governance in the candidate countries than was the case with the previous enlargements because: 1) the enlargement coincided with the political and economic transformation of the candidate countries (which has not been the case with the exception of the Iberian enlargement; (2) the EU was at a much more advanced integration stage than at earlier enlargements; and (3) the whole enlargement process has been based on the principle of conditionality, which gave the EU an enormous leverage in shaping the path of the public governance reform[ ] The recent EU enlargement has been characterised by a considerable power asymmetry. The terms of the EU induced change have therefore been mainly defined not by the candidate countries, but by the EU itself[ ] In fact, certain newly reformed institutions and the ways they function in the accession countries are copies of the respective institutions in the EU Member States[ ] It is even more striking, that being in search of its own governance mode, the EU was able to make such a tremendous impact on the candidate countries. 19

20 αθεηέξνπ ζα ζπκβάιιεη ζηελ φζν ην δπλαηφλ πην εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο δηεπξπκέλεο ΔΔ. 8 Ρέινο, έρεη παξαηεξεζεί φηη «γηα ρψξεο κε δηαθνξεηηθή παξάδνζε, ε ζπκκεηνρή ζηελ ΔΔ ζπλεπάγεηαη ηελ εηζαγσγή λέσλ δηνηθεηηθψλ κεραληζκψλ, δηαδηθαζηψλ ή ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ ππαξρφλησλ. Αλ απηφ θαίλεηαη αζήκαλην εθ πξψηεο φςεσο, επηθέξεη θφζηνο θαη επηβάιιεη ζεκαληηθή πίεζε επί ηεο δηνίθεζεο» (Ππαλνχ 2001:161). Ζ εκπεηξηθή ηεθκεξίσζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ εμεπξσπατζκνχ θαίλεηαη λα ζπλαληάεη δπζθνιίεο, φπσο ηνπιάρηζηνλ ηζρπξίδνληαη νξηζκέλνη κειεηεηέο ηνπ αληηθεηκέλνπ (Haverland 2005). Πε ζρεηηθή έξεπλα ηεο, ε Falkner (2003:10) θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη ελδείμεηο εμεπξσπατζκνχ κπνξνχλ λα δηαγλσζηνχλ αθφκα θαη κέζα ζην ίδην ζχζηεκα ή κεηαμχ ησλ εκπιεθφκελσλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ, δίρσο λα κεηαβάιιεηαη ν γεληθφο ραξαθηήξαο ηνπ πιαηζίνπ ζην νπνίν αλαθέξνληαη. Πηε ζπλέρεηα θαη αθνχ θαηαδεηθλχεη ηα εκπφδηα πνπ πξνθχπηνπλ αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ ζε επίπεδν θαζεζηψησλ (regime types) πξνζζέηεη φηη απηφ πνπ κπνξεί λα νξηζηεί σο κηθξνεπίπεδν εμεπξσπατζκνχ (micro level of europeanisation) είλαη ζηξαηεγηθέο πνπ επηιέγνπλ νη δξψληεο, πξνθεηκέλνπ λα επεξεάζνπλ ην πεξηερφκελν κηαο εγρψξηαο πνιηηηθήο, κε αθνξκή έλα εμσηεξηθφ εξέζηζκα πξνεξρφκελν απφ ηελ ΔΔ. Κε άιια ιφγηα, απηφ πνπ πξνθχπηεη θαη αθνξά ζηε δηθή καο ππφζεζε εξγαζίαο είλαη φηη, αθφκα θαη έλα κηθξφ ηκήκα ηεο δηνίθεζεο ην νπνίν εθηίζεηαη ζηηο επηδξάζεηο ηεο ΑΚΠ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο πνιηηηθήο πνπ απηή δηακνξθψλεη, κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηε κεηαβνιή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαη 8 Ξξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα απηφ πνπ ε Κελδξηλνχ (2004) πεξηγξάθεη σο κεηα-εληαμηαθφ ζεηηθφ πξνθίι ζπκκφξθσζεο, ην νπνίν φπσο ε ίδηα επηζεκαίλεη, δηαζθαιίδεηαη απφ ηελ ελεξγεηηθή πνιηηηθή πξφιεςεο ησλ δπζθνιηψλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πινπνίεζεο θαη ζπκκφξθσζεο κε ην θνηλνηηθφ θεθηεκέλν, πνπ εκθαλίδεηαη λα πηνζέηεζε ε Δπηηξνπή θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Ζ πνιηηηθή απηή δηαθξίλεη δχν κνξθέο: (α) ηνλ επηρεηξνχκελν εκπινπηηζκφ, ηελ ελίζρπζε θαη ηελ εθιέπηπλζε ησλ ήδε ππαξρφλησλ κεζφδσλ επνπηείαο θαη ειέγρνπ θαη (β) ηε δπλακηθή ηεο δηαδηθαζίαο εμεπξσπατζκνχ (ε ππνγξάκκηζε δηθή καο). 20

21 λα επεξεάζεη ππφ πξνυπνζέζεηο, ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγεί ην εγρψξην πνιηηηθφ ζχζηεκα. Θα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ δελ εθηηκάηαη φηη νδεγεί λνκνηειεηαθά ζηε ζχγθιηζε ή ζηελ ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ δηνηθεηηθψλ πξνηχπσλ, πφζν κάιινλ ζηελ ζηαδηαθή θαηάξγεζή ηνπο. Ν θαλφλαο ηνπ κε αλαπφθεπθηνπ ηζρχεη γηα φιεο ηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαιχπηεη ε επξσπατθή νινθιήξσζε, αλεμάξηεηα πνιιέο θνξέο απφ ην εάλ πθίζηαηαη δήηεκα απνθιεηζηηθήο ή ζπληξέρνπζαο αξκνδηφηεηαο ηεο ΔΔ. Κε άιια ιφγηα, ε χπαξμε κεραληζκψλ έλλνκεο πξνζηαζίαο θαη επηβνιήο θπξψζεσλ απφ ην ζχζηεκα έλλνκεο πξνζηαζίαο ηεο ΔΔ ζε πεξίπησζε αζέηεζεο ππνρξέσζεο εθαξκνγήο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο, δελ δηαζθαιίδεη απηνκάησο ηελ εμάιεηςε θξνπζκάησλ κε ζπκκφξθσζεο ησλ θξαηψλ κειψλ (policy misfit), φπσο απνδεηθλχεηαη θαη ζηελ πξάμε απφ ηε ζσξεία ησλ ππνζέζεσλ πνπ αλαθχπηνπλ ελψπηνλ ηνπ ΓΔΘ. Θαηά ηελ ίδηα ινγηθή φκσο ζα ήηαλ ζθάικα λα ζεσξεζεί φηη δηαδηθαζίεο πνιηηηθήο πνπ δελ εκπεξηέρνπλ ην ζηνηρείν ηεο λνκηθήο δεζκεπηηθφηεηαο (φπσο ε ππφ εμέηαζε ΑΚΠ), δελ επηδξνχλ ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο, δηφηη έρεη ελ ηέιεη απνδεηρζεί φηη ηέηνηεο πξαθηηθέο, δηαζέηνπλ ην απαηηνχκελν πνιηηηθφ θνξηίν πξνθεηκέλνπ λα αζθήζνπλ εμσγελείο πηέζεηο πξνο ηνπο απνδέθηεο ηνπο ή λα δεκηνπξγήζνπλ έλα θιίκα δεκφζησλ εληππψζεσλ πνπ πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ηα πεξηζψξηα απξαμίαο ή αδξαλνπνίεζεο ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ ζην πιαίζην κηαο ζπλεξγαηηθήο, λενβνπιεζηνθξαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. 9 9 Γηα ηηο πνιιαπιέο επηδξάζεηο ηεο ΔΠΑ θαη θαη επέθηαζε ηεο ΑΚΠ ζηα θξάηε κέιε, κε έκθαζε ηε γλσζηαθή (cognitive) δηάζηαζε βι. Hemerijck θαη Visser (2001) Trubek θαη Mosher (2001), 2003), Jacobsson (2001), Jacobsson θαη Schmid (2003), Palier (2003). 21

22 Ππλνςίδνληαο, απηή ε εθ ησλ άλσ (top-down) νξηνζέηεζε ησλ δηαζέζηκσλ επηινγψλ δελ πξέπεη λα ζεσξεζεί αλειαζηηθή ή κε πξνζπειάζηκε, θαζψο δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο φπνπ ηα πεξηζψξηα ειηγκψλ ησλ θξαηψλ κειψλ είλαη ζεκαληηθά ή αθφκα θαη λα παξαηεξνχληαη, φπσο αλαθέξζεθε πην πάλσ πεξηπηψζεηο, κε ζπκκφξθσζεο πξνο ηηο λνκηθέο επηηαγέο ηεο ΔΔ (π.ρ. κε ελζσκάησζε νδεγηψλ ή παξεξκελεία ηνπ πεξηερνκέλνπ κηαο νδεγίαο θαη θαηαζηξαηήγεζε ησλ επηδηψμεσλ ηεο). θίζηαηαη δειαδή έλα θελφ κεηαμχ ηεο δεκηνπξγίαο θνηλψλ πξνηχπσλ ή θαλφλσλ δξάζεο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ εθαξκνδφκελσλ πνιηηηθψλ, ε νπνία κπνξεί λα νθείιεηαη ζε εζσηεξηθνχο ζπζρεηηζκνχο κεηαμχ θξάηνπο θαη θνηλσλίαο, αηθλίδηεο κεηαβνιέο ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ ή πνιηηηθνχ πεξηβάιινληνο, θνθ. Ζ επηξξνή πνπ αζθείηαη ζηελ εζσηεξηθή ιεηηνπξγία ησλ θξαηψλ κειψλ θαη θπξίσο ζηε θάζε ηεο δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν ΔΔ, δελ εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά απφ ην βαζκφ δεζκεπηηθφηεηαο πνπ δηέπεη ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο εθξνέο ή κε άιια ιφγηα ε παξαδνζηαθή θνηλνηηθή κέζνδνο δελ απνηειεί κνλφδξνκν γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζπκκφξθσζεο ησλ θξαηψλ κειψλ σο πξνο ηελ ηήξεζε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ ζπκθσλεζέλησλ. Ππλεπψο, κε δεδνκέλε ηελ απνπζία κηαο πνιηηηθήο γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε ζε επίπεδν ΔΔ, 10 πθίζηαηαη ε αλάγθε πηνζέηεζεο νξηζκέλσλ θνηλψλ δηνηθεηηθψλ αξρψλ θαη πξαθηηθψλ, γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο φζν ην δπλαηφλ πην απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ΔΔ. Ρα ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ην ελ δπλάκεη νκνγελνπνηεκέλν δηνηθεηηθφ ελσζηαθφ πξφηππν αλαθέξνληαη πεξηζζφηεξν ζε ιεηηνπξγηθά θξηηήξηα (πεξηνξηζκέλνο θξαηηθφο παξεκβαηηζκφο, ηήξεζε αξρψλ πγηνχο αληαγσληζκνχ, 10 Ζ αξρηθή δηνηθεηηθή νκνηνγέλεηα ησλ ηδξπηηθψλ θξαηψλ κειψλ εμεγεί ζε κεγάιν βαζκφ ηελ απνπζία νπνηνπδήπνηε πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηελ ηθαλφηεηα ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ λα αληαπνθξηζνχλ επηηπρψο ζηηο απαηηήζεηο ηεο ελνπνίεζεο, βεβαηφηεηα πνπ έκειιε λα ηεζεί ζε δνθηκαζία κεηά ηε ζηαδηαθή έληαμε ρσξψλ κε απνθιίλνπζεο ή ειιεηκκαηηθέο δηνηθεηηθέο ππνδνκέο θαη παξαδφζεηο. Όπσο άιισζηε ππνζηεξίδνπλ θαη νη Claisse θαη Meininger (1995:441) «δχζθνια κπνξεί λα εηπσζεί φηη πθίζηαηαη έλα επξσπατθφ κνληέιν ή έλαο ηδεφηππνο δεκφζηαο δηνίθεζεο πξνο ηνλ νπνίν λα ζπγθιίλνπλ ηα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ» (ε κεηάθξαζε δηθή καο). 22

23 δεκνζηνλνκηθή ζχλεζε, δηαθάλεηα, ελεξγεηηθέο πνιηηηθέο, θνθ) παξά ζε νλνκαζηηθέο παξαπνκπέο πξνο ζπγθεθξηκέλα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα ελφο ή πεξηζζφηεξσλ θξαηψλ κειψλ (π.ρ. αγγινζαμνληθφ, ζθαλδηλαβηθφ, θνθ) πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ σο πην απνδνηηθά ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα. Ν ιφγνο είλαη φηη ζε θάζε άιιε πεξίπησζε, νη εζληθνί αληαγσληζκνί κέζσ ηεο επηρεηξεκαηνινγίαο γηα ηελ ππεξνρή ησλ επηκέξνπο δηνηθεηηθψλ πξνηχπσλ, ζα νδεγνχζαλ ηε πξνζπάζεηα ηνπ άηππνπ απηνχ ζπληνληζκνχ, ζε αδηέμνδν. Αλεμάξηεηα φκσο απφ ηελ ηδηφηππε απηή δηειθπζηίλδα κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ, 11 ηα νπνία πνιιέο θνξέο εζεινηπθινχλ γηα ιφγνπο εζσηεξηθψλ ζθνπηκνηήησλ ζηηο επεξρφκελεο κεηαβνιέο, γεγνλφο παξακέλεη φηη ιφγσ ησλ θπξίαξρσλ ηδενινγηθψλ ηάζεσλ (Λέν Γεκφζην Κάλαηδκελη, Γηαθπβέξλεζε, θνθ) 12, δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα θξαηψλ κειψλ κε παξαδφζεηο θαη δνκέο πνπ αληαπνθξίλνληαη ζηηο ηξέρνπζεο απαηηήζεηο έρνπλ λα επηδείμνπλ θαιχηεξεο επηδφζεηο θαη ιηγφηεξα πξνβιήκαηα ζπληνληζκνχ θαη πξνζαξκνγήο ζην πιαίζην ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο δηαδηθαζίαο. Κε άιια ιφγηα, εζληθά πξφηππα ηα νπνία είηε επεξεάδνπλ ην πεξηερφκελν ηνπ κεηαξξπζκηζηηθνχ δηαιφγνπ, είηε έρνπλ ήδε εζσηεξηθνπνηήζεη ηηο λέεο εμειίμεηο ζην πεδίν ηεο δηνηθεηηθήο πξαθηηθήο, εκθαλίδνπλ ζε επίπεδν ΔΔ, ζεκαληηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ βξαδππνξνχλησλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηα νπνία παξακέλνπλ παζεηηθά εγθισβηζκέλα ζε παξσρεκέλεο επηινγέο. Ρν πεξηερφκελν ηεο λέαο δηνηθεηηθήο νξζνδνμίαο αθνξά ζπλνπηηθά ζηε κεηαζηξνθή ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο απφ ηε δεκφζηα γξαθεηνθξαηία ζε λένπ ηχπνπ πξαθηηθέο, 11 Βι. ηελ αλάιπζε πνπ θάλεη ε Börzel (2003:5) γηα ηηο αληαγσληζηηθέο πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο κεηαμχ ησλ high θαη low regulating θξαηψλ κειψλ, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα κεηνπζηψζνπλ ην εζληθφ ηνπο πξφηππν ζε έλα θνηλφ επξσπατθφ ξπζκηζηηθφ θαζεζηψο, κεηψλνληαο θαη απηφ ηνλ ηξφπν ην κεηέπεηηα θφζηνο πξνζαξκνγήο. Πηελ ίδηα κειέηε γίλεηαη αλαθνξά θαη ζηηο επηπηψζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη γηα έλα θξάηνο κέινο ε ππαγσγή ηνπ ζηελ θαηεγνξία ησλ θξαηψλ πνπ αδπλαηνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο (policy takers) ελ αληηζέζεη κε ηνπο (policy shapers). 12 Γηα εθηελή κειέηε βι. Θαξθαηζνχιεο (2004) ελψ εμαηξεηηθά ελδηαθέξνπζα είλαη θαη ε κειέηε ηνπ Dunleavy (2005). 23

24 ιφγσ πνηθίισλ θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ιφγσλ, νη νπνίνη νδήγεζαλ ζηε δηαξθή ακθηζβήηεζε ηεο παξαδνζηαθήο θξαηηθήο δνκήο θαη ζε γεληθεπκέλε απαίηεζε γηα ηνλ εμνξζνινγηζκφ απηήο. Αλαθνξηθά κε ην λέν ξφιν ηνπ θξάηνπο θαη θαη επέθηαζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο απφςεηο εθ ησλ νπνίσλ φπσο πξναλαθέξζεθε, δχν είλαη εθείλεο πνπ ζπλήζσο ζπγθεληξψλνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ: ε ζρνιή ηνπ Λένπ Γεκφζηνπ Κάλαηδκελη (ΛΓΚ) θαη ε ζεσξία ηεο Γηαθπβέξλεζεο (Governance). Ζ θχξηα δηαθνξά κεηαμχ ηνπο έγθεηηαη ζηελ έκθαζε πνπ απνδίδεη ε πξψηε ζηελ πειαηνθεληξηθή δηάζηαζε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ζηελ νηθνλνκηθφηεηα πνπ ζα πξέπεη λα δηέπεη ηελ θάζε δξάζε ηεο, ηε ζηηγκή πνπ ε ζεσξία ηεο Γηαθπβέξλεζεο πξνζπαζεί λα ππνγξακκίζεη ηε ζεκαζία ηεο εηαηξηθφηεηαο θαη ηεο χπαξμεο ελφο απνηειεζκαηηθνχ θξάηνπο ην νπνίν φκσο δελ ζα είλαη απνκνλσκέλν απφ ηνλ πνιηηηθνθνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν. Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ην ΛΓΚ νη δηνηθεηηθέο δνκέο ελφο θξάηνπο ζα πξέπεη λα πηνζεηήζνπλ ηε ινγηθή ηνπ καθξνπξφζεζκνπ ζηξαηεγηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, λα δψζνπλ έκθαζε ζηε δπλακηθή ζηνρνζεζία θαη ζηελ επίηεπμε απνηειεζκάησλ, ελψ ζεκαληηθή ζεσξείηαη ε νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πεξηνξηζκέλσλ θαηά θαλφλα νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη ε νξγαλσηηθή ζπγθξφηεζε ζηε βάζε ηεο απνθπγήο πεξηηηψλ δνκψλ. Ζ πειαηνθεληξηθή δηάζηαζε ηνπ ΛΓΚ απνηππψλεηαη ζηε θάζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο απνζηνιήο κηαο (δεκφζηαο δηνηθεηηθήο) νξγάλσζεο, φπνπ νη επηδηψμεηο ηεο ηαπηίδνληαη κε ηηο αλάγθεο θαη ηα αηηήκαηα ησλ πνιηηψλ-πειαηψλ (Κηραιφπνπινο 2003) Πε άιιε ζρεηηθή κειέηε ηνπ Wooldridge (2004), πξνηείλεηαη ζπγθεθξηκέλε κεζνδνινγία πνπ πξέπεη λα αθνινπζεζεί πξνθεηκέλνπ ε δηνίθεζε λα πξνεηνηκαζηεί γηα ηηο λέεο απαηηήζεηο θαη πξνθιήζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη ε παγθνζκηνπνίεζε. 24

25 Αληηζέησο, ην πεξηερφκελν ηεο Γηαθπβέξλεζεο, φπσο ηνπιάρηζηνλ ζθηαγξαθείηαη απφ ηελ ίδηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, πξνάγεη ηε κεγαιχηεξε θαη ακεζφηεξε ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ, ζηελ ελίζρπζε ηεο ινγνδνζίαο θαη ηεο ππεπζπλφηεηαο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηηο απνθάζεηο θαη ηέινο ζηε δηαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ζπλνρήο ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ (European Commission 2000 θαη Θαξθαηζνχιεο 2004). Ππλνςίδνληαο, ε παξαηεξνχκελε κεηαζηξνθή πξνο λέεο κνξθέο δηαθπβέξλεζεο θαη ξχζκηζεο ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν, ζπλδέεηαη άκεζα θαη κε ην λέν θπξίαξρν δηνηθεηηθφ ηδενινγηθφ πλεχκα. Ζ ζηαδηαθή κεηάβαζε απφ ην κνλνδηάζηαην/ζπγθεληξσηηθφ θξάηνο πξνο έλα θξάηνο πην δηαιιαθηηθφ θαη δεθηηθφ ζε ζπλεξγαζίεο θαη παξαρσξήζεηο, αλαδεηθλχεη ηηο αξεηέο ηεο δηαβνχιεπζεο, ηεο δηεπξπκέλεο ζπκκεηνρήο, ηνπ ζεβαζκνχ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ εηαίξσλ θαζψο θαη ηεο ηζφηηκεο κεηαρείξηζεο φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, ζηνηρεία πνπ φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ζπλαληάκε θαη ζην πιαίζην ηεο ΑΚΠ (Barani 2006:10). Πε απηφ ην πεξηβάιινλ, εμεηάδνληαο ηελ ειιεληθή δηνηθεηηθή πξαγκαηηθφηεηα, δηαπηζηψλνπκε νξηζκέλα ηδηφκνξθα ζπζηεκηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία αθνξνχλ θπξίσο ζηνλ ρακειφ βαζκφ λνκηκνπνίεζεο/ζεζκνπνίεζεο, ζηελ απνπζία άξηησλ δνκψλ απνθέληξσζεο, ζηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ησλ ππεξεζηψλ θαζψο θαη ζηελ επηθπξηαξρία ησλ αλεπίζεκσλ πξαθηηθψλ επί ησλ επίζεκσλ θαλφλσλ ιεηηνπξγίαο κε απνηέιεζκα λα ραξαθηεξίδεηαη σο εκη-βεκπεξηαλή (quasi-weberian) γξαθεηνθξαηία (Spanou 1998:474). Κέζα ζε απηφ ην πιαίζην, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ λέσλ ζεσξεηηθψλ ξεπκάησλ πνπ επηηάζζνπλ ηνλ νξγαλσζηαθφ εμνξζνινγηζκφ θαη ηελ πνηνηηθή-πνζνηηθή βειηίσζε ησλ δηνηθεηηθψλ εθξνψλ, δχζθνια κπνξνχλ λα απνθηήζνπλ βηψζηκε ππφζηαζε, θαζηζηψληαο ην 25

26 θφζηνο ηεο πξνζαξκνγήο ζπγθξηηηθά κε άιιεο (άκεζα αληαγσληζηηθέο πξνο ηελ Διιάδα) ρψξεο, απνζαξξπληηθά δπζαλάινγν. Όπσο έρεη παξαηεξεζεί, «ε δεκφζηα δηνίθεζε (ζηελ Διιάδα) εμαθνινπζεί λα κελ αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο κηαο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίαο πνπ αληηκεησπίδεη λέεο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ. Δλ πνιινίο νη θξηηηθέο επηζεκαίλνπλ ππεξζηειέρσζε[...]αλαμηνπηζηία, πιεκκειείο δηαδηθαζίεο αμηνιφγεζεο, άθακπηα θαζεζηψηα εξγαζίαο θαη ακνηβψλ, ζπρλά αδηαθαλείο θαη ρξνλνβφξεο γξαθεηνθξαηηθέο πξαθηηθέο, ππεξζπγθεληξσηηζκφ, πνιπλνκία πνπ ζπληείλεη ζηελ αδηαθάλεηα θαη[...]ζηε δηαθζνξά, επαγγεικαηηθή αλεπάξθεηα ησλ ζηειερψλ[...]αδπλακία εθπιήξσζεο ζχγρξνλσλ θαη θπξίσο επηηειηθψλ ιεηηνπξγηψλ, ηερλνινγηθή πζηέξεζε θαη αλππαξμία ειέγρνπ ζηφρσλ» (Θαδάθνο 2005:45). Θαζίζηαηαη ζαθέο πιένλ φηη ν εμεπξσπατζκφο, αλεμάξηεηα απφ ην εάλ ζπληζηά ή φρη ηε κφλε εξκελεία ησλ ζπληεινχκελσλ αιιαγψλ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, 14 απνηειεί κηα αλαληίξξεηε πνιηηηθή δηαδηθαζία θαζψο αγγίδεη ηα φξηα ηεο ίδηαο ηεο ππφζηαζεο θάζε θξάηνπο κέινπο. Ξξφθεηηαη γηα κηα πνξεία πξνο ηελ αλάδπζε ελφο θνηλνχ Δπξσπατθνχ Γηνηθεηηθνχ Σψξνπ (European Administrative Space), ν νπνίνο ζα εδξάδεηαη αθελφο ζηελ ζηαδηαθή εθρψξεζε εζληθψλ αξκνδηνηήησλ πξνο ην ππεξεζληθφ επίπεδν θαη αθεηέξνπ ζηε ζχγθιηζε ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ πξνθεηκέλνπ ε δηαρείξηζε ηεο ελσζηαθήο πνιηηηθήο λα δηέπεηαη απφ νηθνπκεληθά απνδεθηέο αμίεο θαη αξρέο. 15 Έρεη ήδε ηνληζηεί ζε πξνεγνχκελν ζεκείν ηεο εξγαζίαο φηη πθίζηαηαη νπζηαζηηθφ ελδηαθέξνλ εθ κέξνπο ησλ αξκφδησλ θνξέσλ ηεο ΔΔ (θπξίσο ηεο γξαθεηνθξαηίαο 14 Βι. γηα ηε δηαιεθηηθή αλάκεζα ζηνλ εμεπξσπατζκφ θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε Verdier θαη Breen (2001), Fligstein θαη Merand (2001). 15 Γηα πεξαηηέξσ κειέηε αλαθνξηθά κε ηνλ ΔΓΣ πξβι. κεηαμχ άιισλ OECD (1998 θαη 1999), Olsen (1999). 26

27 ηεο Δπηηξνπήο) αλαθνξηθά κε ηελ εδξαίσζε κηαο άξηηαο θαη απνηειεζκαηηθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζε θάζε θξάηνο κέινο, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε αλεκπφδηζηε εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ ζε νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα ηεο ΔΔ, κε θχξην κέιεκα ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο. 16 Δλδεηθηηθφ απηνχ ηνπ ελδηαθέξνληνο είλαη φηη γηα πξψηε θνξά, ε Ππληαγκαηηθή Ππλζήθε (ε νπνία δελ έρεη ηεζεί αθφκα ζε ηζρχ) πξνρσξάεη ζηε ζέζπηζε ηεο δηνηθεηηθήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Όπσο αλαθέξεη ν Ησαθεηκίδεο (2005:104), ην ζρεηηθφ άξζξν (ΗΗΗ-285) πξνβιέπεη φηη ε απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ ηεο Έλσζεο απφ ηα θξάηε κέιε, πνπ είλαη νπζηψδνπο ζεκαζίαο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηεο Έλσζεο αληηκεησπίδεηαη σο δήηεκα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. Ππλεπψο, ε Έλσζε κπνξεί λα ππνζηεξίδεη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο δηνηθεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο λα εθαξκφδνπλ ηε λνκνζεζία ηεο Έλσζεο. Ζ ππνζηήξημε απηή κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηδίσο ηε δηεπθφιπλζε ησλ αληαιιαγψλ πιεξνθνξηψλ θαη δεκνζίσλ ππαιιήισλ, θαζψο θαη ηελ ππνζηήξημε πξνγξακκάησλ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. Ζ ζπδήηεζε γηα ην κέιινλ ηνπ ΔΓΣ ηαπηίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηελ πξννπηηθή ηνπ εμεπξσπατζκνχ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζχκθσλα κε ηα φζα πξναλαθέξζεθαλ. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νδεγνχκαζηε ζηελ απνθξπζηάιισζε ελφο επξσπατθνχ δηνηθεηηθνχ δίθαηνπ, απφηνθν ηφζν ηνπ γξαπηνχ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ (πξσηνγελνχο θαη παξάγσγνπ), 17 φζν θαη ηεο 16 Βι. Stevens (2002:2), ε νπνία ηζρπξίδεηαη φηη ε πηνζέηεζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ δηνηθεηηθνχ πξνηχπνπ ζα κπνξνχζε λα: (i) ιεηηνπξγήζεη σο νδεγφο γηα ηα εζληθά δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα (ii) δηεπθνιχλεη ηελ δηάρπζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ηε δηαδηθαζία ηνπ εμεπξσπατζκνχ θαη (iii) λα απνηειέζεη ηελ πξψηε έλδεημε αλάδπζεο κηαο επξσπατθήο πνιηηείαο, αθνινπζψληαο ηε βεκπεξηαλή ζπιινγηζηηθή φηη ε δεκηνπξγία κηαο γξαθεηνθξαηηθήο δηνίθεζεο είλαη έλδεημε θαη ζπλάκα αλαγθαία ζπλζήθε γηα ην ζρεκαηηζκφ ελφο ζχγρξνλνπ δπηηθνχ θξάηνπο. 17 Σαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα πνιηηηθήο φπνπ ήδε ππάξρεη έλα ζηαζεξφ ζψκα θαλφλσλ δηθαίνπ θαη ξπζκίζεσλ ζπληζηά ε πνιηηηθή ζπλνρήο, φπνπ βαζηθέο αξρέο πξνγξακκαηηζκνχ, θαηαλνκήο, δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ έρνπλ ελζσκαησζεί εθ ησλ άλσ ζε φια ηα θξάηε κέιε, κέζσ ηεο ινγηθήο ησλ ΘΞΠ. Ζ ζπλζήθε απηή ηζρχεη θαη γηα ηελ Διιάδα φπσο ζαθψο ππαηλίζζεηαη ζε ζρεηηθή κειέηε ηνπ ν Θαδάθνο (1999). Πε πξφζθαηε δεκνζίεπζε (Méndez C. et al 2006), αλαιχεηαη ν ξφινο ησλ 27

28 λνκνινγίαο ηνπ ΓΔΘ, ην νπνίν δηαρξνληθά έρεη ζπκβάιιεη δξαζηηθά ζηελ θηινελνπνηεηηθή εξκελεία ησλ δηαηάμεσλ ηεο ηδξπηηθήο Ππλζήθεο. Θα ήηαλ φκσο ζθάικα λα ζεσξεζεί φηη ε αλάδπζε ηνπ ΔΓΣ ζπλεπάγεηαη θαη ηελ θαηάξγεζε ησλ εζληθψλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ. Νξζφηεξε θαίλεηαη λα είλαη ε εθηίκεζε φηη what has to be harmonized are not the administrative systems, the administrative institutions and their procedures, but rather the performances in the relevant administrative sectors, that is to say, the quantitative and qualitative level of public services that are significant for the policies of the European Union (D Orta 2003:9). Αλ ππνηεζεί φηη ε ζχγθιηζε ησλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ θξαηψλ κειψλ ζα θαζίζηαηαη νινέλα θαη πην επηηαθηηθή φζν δηεπξχλεηαη ην πεδίν αλάπηπμεο ηεο ζεηηθήο νινθιήξσζεο (φπσο ζπλέβε κε ηελ ΝΛΔ θαη ηηο ζεζκηθέο θαηλνηνκίεο πνπ επέθεξε), ηφηε ζα πξέπεη λα αλακέλεηαη κηα ηέηνηα εμέιημε, δεδνκέλνπ φηη ήδε ε ΔΔ έρεη εηζέιζεη ζε κηα λέα θάζε ελνπνίεζεο, θιείλνληαο ηνλ αξρηθφ θχθιν ηεο απνξχζκηζεο θαη ηεο ελαξκφληζεο ησλ πθηζηάκελσλ εζληθψλ πξνηχπσλ (αξλεηηθή νινθιήξσζε), αλαδεηψληαο ξφιν θαη αμηψλνληαο κεξίδην δηαρείξηζεο ζε λένπο θαη θξίζηκνπο ρψξνπο πνιηηηθήο (απαζρφιεζε, θνηλσληθή πξνζηαζία, εθπαίδεπζε, θνθ). 18 Ρν γεγνλφο φηη ε ΑΚΠ, έρεη επί ηνπ παξφληνο αλαδεηρζεί ζε θνηλά απνδεθηφ ππνεζληθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θ.α. δξψλησλ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ θαη ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο, απνδεηθλχνληαο ην απμαλφκελν ελδηαθέξνλ ησλ κειεηεηψλ γηα ηηο ζπληεινχκελεο δηαδηθαζίεο εμεπξσπατζκνχ ζε φρη θαη ηφζν εκθαλή επίπεδα. Δπίζεο, γηα ηνλ εμεπξσπατζκφ κέζσ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο βι. Kohler-Koch (2002). 18 Ρν δίπνιν ηεο αξλεηηθήο/ζεηηθήο νινθιήξσζεο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο εθάζηνηε επηινγέο ησλ θξαηψλ κειψλ ππφ ην πξίζκα βεβαίσο ηεο επίδξαζεο εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ. Πε πεξηνρέο πνιηηηθήο φπνπ δηαπηζηψλεηαη ε χπαξμε νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαη εμσηεξηθνηήησλ ή αιιηψο φηαλ ε κνλνκεξήο εζληθή πξνζέγγηζε δελ παξέρεη ερέγγπα βηψζηκεο δηαρείξηζεο ηνπ απηνχ ηνκέα πνιηηηθήο, ηφηε παξαηεξείηαη κεηαθνξά (εθρψξεζε) αξκνδηνηήησλ πξνο ην ππεξεζληθφ θέληξν ιήςεο απνθάζεσλ πξνθεηκέλνπ λα δηακνξθσζεί ην πιαίζην αλάδεημεο θνηλήο πνιηηηθήο. Απηή ε πεξίπησζε θαιχπηεη ηελ ζεηηθή νινθιήξσζε (π.ρ. ΝΛΔ). Αληηζέησο, γηα δεηήκαηα πνιηηηθήο φπνπ ηα νθέιε ηεο απνεζληθνπνίεζεο δελ εθηηκψληαη σο κεγαιχηεξα ή πηζαλφηεξα απφ εθείλα ηεο δηαηήξεζεο ηνπ κνλνπσιίνπ εμνπζίαο, ηφηε δελ παξαηεξείηαη κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ θαη ην θχξην δηαρεηξηζηηθφ ιφγν εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ νη εζληθέο θπβεξλήζεηο. Πηελ επλντθφηεξε γηα ηελ ΔΔ πεξίπησζε, δει. εθείλε ησλ ζπληξερνπζψλ αξκνδηνηήησλ, ηα θξάηε κέιε δέρνληαη ή ππνρξενχληαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, λα ζπληνλίζνπλ ή λα ελαξκνλίζνπλ αληίζηνηρα ηηο επηινγέο 28

29 κέζν επηδίσμεο ηνπ εθηθηνχ (ζεζκηθή εκπινθή ηεο ΔΔ ζε δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ ίδηα πεδία πνιηηηθήο κε ζεβαζκφ ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ζηηο εζληθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ), αιιά φρη ππνρξεσηηθά θαη ηνπ επθηαίνπ (δηαζθάιηζε λνκηθήο δεζκεπηηθφηεηαο θαη βησζηκφηεηαο ησλ πνιηηηθψλ εθξνψλ πξνθεηκέλνπ λα εθπιεξσζνχλ νη πξνζδνθίεο ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ), θαζηζηά αθφκα πην ελδηαθέξνπζα ηελ εξεπλεηηθή ηεο αλάιπζε. Πχκθσλα κε ηα φζα πξνεγήζεθαλ, απνθαιχπηεηαη ην πεξηερφκελν ηνπ θεληξηθνχ εξσηήκαηνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ηνπ εάλ δειαδή κπνξεί ν ζπζρεηηζκφο ηεο ΑΚΠ (ε νπνία αλαιχεηαη ζην επφκελν θεθάιαην) κε ηε δηαδηθαζία εμεπξσπατζκνχ, λα ζεσξεζεί σο κνριφο άζθεζεο πηέζεσλ γηα αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο πξνο ηε θαηεχζπλζε ελφο άδεινπ ή ηνπιάρηζηνλ κε ζεζκνζεηεκέλνπ θνηλνχ πξνηχπνπ πνιηηηθήο θαη νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, πνπ αληιεί απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ θαη απφ ηελ αληαιιαγή δηνηθεηηθψλ εκπεηξηψλ ζηελ επίιπζε θαη αληηκεηψπηζε θνηλψλ δεηεκάησλ πνιηηηθήο. ηνπο, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα γηα απνηξνπή πεξαηηέξσ απφθιηζεο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ (ινγηθή standstill) θαη ηεο ζηαδηαθήο απάιεηςεο ησλ δνκηθψλ κεηαμχ ηνπο δηαθνξνπνηήζεσλ (π.ρ. νξηζκέλεο πηπρέο ηεο εληαίαο αγνξάο, δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, πνιηηηθή απαζρφιεζεο, θνθ). Πηελ πεξίπησζε απηή νκηινχκε γηα αξλεηηθή νινθιήξσζε, θαηά ηελ νπνία απνπζηάδεη ην ζηνηρείν πξνζζήθεο θνηλψλ πνιηηηθψλ ζην ελσζηαθφ ζχζηεκα. Γηα εθηελέζηεξε αλάιπζε βι. Lecacheux (2004). 29

30 Θεθάιαην 2: Ζ Αλνηθηή Κέζνδνο Ππληνληζκνχ σο ελαιιαθηηθφ κέζν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν ΔΔ Θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, έλα απφ ηα δεηήκαηα πνπ θπξηαξρνχλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε ηνπ ελσζηαθνχ δηαιφγνπ είλαη θαη εθείλν ηεο δηαθπβέξλεζεο ηεο ΔΔ ή κε άιιεο ιέμεηο πνηα εξγαιεία θαη πνηεο κέζνδνη πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα επηιεγνχλ πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζεο. Αθνξκή γηα ηε γέλλεζε απηνχ ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ απνηέιεζε ηφζν ε (πνιιέο θνξέο ηερλεηή) θξηηηθή πνπ έρεη θαηά θαηξνχο αζθεζεί ζηελ ΔΔ γηα έιιεηςε δηαθάλεηαο θαη δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο (Schmidt 2004), φζν θαη ε αδήξηηε αλάγθε πξνζαξκνγήο ηνπ θνηλνηηθνχ ζπζηήκαηνο δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζηηο εμειίμεηο πνπ ζπληεινχληαη ζε καθξνεπίπεδν (παγθνζκηνπνίεζε, δεκνζηνλνκηθνί πεξηνξηζκνί, κεηαβνιή εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, απνδφκεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ, λέεο κνξθέο απεηιήο ηεο ζπιινγηθήο αζθάιεηαο, θνθ). Ρν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ζην νπνίν βαζίζηεθε ε αλαδήηεζε λέσλ εξγαιείσλ δηαρείξηζεο πνιηηηθήο εληφο ηεο ΔΔ, πεξηιακβάλεη ζηνηρεία απφ ηε πξνζέγγηζε ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο (multilevel ή multi-tiered governance) θαη ησλ δηθηχσλ πνιηηηθήο (policy networks). Δμάιινπ, θαη ε ΑΚΠ «απνηειεί κνξθή πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο, δεδνκέλνπ φηη ζηε δηακφξθσζε θαη πινπνίεζή ηεο εκπιέθνληαη, εθηφο απφ ηηο εζληθέο δηνηθήζεηο, δηάθνξνη θνξείο ζε πνιιαπιά επίπεδα θαη κε εηεξφθιεηεο ηδηφηεηεο, κε ηξφπν ψζηε λα παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν φηη άιινη θνξείο ζπκπξάηηνπλ ζηνλ ζρεδηαζκφ, άιινη ζηε ιήςε απνθάζεσλ, άιινη ζηελ πινπνίεζε θαη άιινη ζηελ αμηνιφγεζε» (Ληθνιαθνπνχινπ-Πηεθάλνπ 2006:305). 30

31 Ζ έκθαζε πνπ απνδίδνπκε ζηελ ζηαρπνιφγεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ ελ ιφγσ ζεσξηψλ, ζπλδέεηαη κε ηε πεπνίζεζε πνιιψλ εξεπλεηψλ ηελ νπνία θαη ζα ππνζηεξίμνπκε αθνινχζσο φηη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο ζηελ ΔΔ πεξηιακβάλνπλ ζηνηρεία ηα νπνία είλαη εκθαλή ζηελ ΑΚΠ θαη ζπληζηνχλ ηνπο φξνπο ζπγθξφηεζεο θαη ηεο βαζχηεξεο νπζίαο ηεο (Παθειιαξφπνπινο 2004:32). Δμάιινπ, ζε κεγάιν βαζκφ πξνζδηνξίδνπλ θαη ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν νθείιεη λα θηλεζεί πιένλ ε ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε, φρη κφλν κε αθνξκή ηελ αλάδπζε λέσλ πεδίσλ δξαζηεξηνπνίεζεο (π.ρ. Πηξαηεγηθή Ιηζαβφλαο), αιιά θαη ιφγσ ησλ εκθαλψλ πζηεξήζεσλ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο ζθαίξαο, απφ ηελ νπνία απνπζηάδνπλ ππξεληθά ζηνηρεία ησλ ζχγρξνλσλ πινπξαιηζηηθψλ δεκνθξαηηψλ (αλεμάξηεηε θαη ζηαζεξή γξαθεηνθξαηία, θνηλσλία πνιηηψλ, ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, θνθ). Απηέο ηηο πζηεξήζεηο, πνπ κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν πνιινί εγρψξηνη αλαιπηέο έρνπλ εληνπίζεη θαη εξκελεχζεη, νθείινπκε λα ιάβνπκε ππφςε καο ζηελ αλαδήηεζε πηζαλψλ εκπνδίσλ πνπ ζπλαληάεη ε δηαδηθαζία εμεπξσπατζκνχ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο. 19 Πχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο, ε ΔΔ γίλεηαη αληηιεπηή σο κηα θνλίζηξα πνιηηηθήο (policy arena) ζηελ νπνία ζπλππάξρνπλ επηκέξνπο επίπεδα θαηαλνκήο αξκνδηνηήησλ θαη εμνπζίαο. Απηφ πνπ παξαηεξείηαη είλαη, ε δηάδξαζε κεηαμχ ησλ επηπέδσλ πνιηηηθήο φπνπ ηα θξάηε κέιε εθιακβάλνληαη σο δξψληεο πνπ πξέπεη λα ζπλδηαιιαγνχλ θαη λα δηαπξαγκαηεπηνχλ κεηαμχ ελφο πιήζνπο άιισλ παξαγφλησλ πνιηηηθήο, φπσο αλεμάξηεηνη ππεξεζληθνί ζεζκνί, νκάδεο πίεζεο, πεξηνρέο ή πεξηθέξεηεο αθφκα θαη απφ ην ίδην θξάηνο κέινο (Hooghe θαη Marks 2001:4). 19 Βι. ζρεηηθά ηηο κειέηεο ησλ Πσηεξφπνπινπ (1996) θαη Ππαλνχ (2000). Δμαηξεηηθά είλαη φκσο θαη ηα επξήκαηα πξφζθαηεο κειέηεο ησλ Ξειαγίδε θαη Κεηζφπνπινπ (2006). 31

32 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, βαζηθφ επηρείξεκα ηεο δηθηπαθήο πνιηηηθήο είλαη φηη νη δξψληεο ηνπνζεηνχλ ηελ πξφθιεζε ηεο επίιπζεο ησλ πξνβιεκάησλ ζην επίθεληξν ηεο πνιηηηθήο δηαδηθαζίαο ελψ ε δηακφξθσζε ησλ εθξνψλ θαζνξίδεηαη απφ ηελ χπαξμε άξηηα νξγαλσκέλσλ θνηλσληθψλ ππνζπζηεκάησλ. Πε απηφ ην πιαίζην, ε απνηειεζκαηηθή δηαθπβέξλεζε νθείιεη λα ιάβεη ππφςε ηεο ηηο επηδηψμεηο ησλ επηκέξνπο κεηφρσλ ηνπ δηθηχνπ, δίλνληαο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηηο επηδηψμεηο θαη ηηο αλάγθεο ηνπο. Ρν θξάηνο πθίζηαηαη πιένλ πηέζεηο πξνθεηκέλνπ ν ξφινο θαη ε απνζηνιή ηνπ λα πξνζιάβνπλ λέν πεξηερφκελν. Δηδηθφηεξα, απφ παξάγνληαο κνλνπσιηαθήο θαη εθ ησλ άλσ δηεπζέηεζεο ησλ πνιηηηθψλ δεηεκάησλ θαιείηαη λα κεηαηξαπεί ζε ελεξγνπνηεηή (activator) ησλ δηεξγαζηψλ θαη εγγπεηή ηεο εθαξκνγήο ησλ ζπκθσλεζέλησλ (Kohler-Koch θαη Eising 1999:5). Δπηρεηξψληαο κηα ζχλνςε ησλ πξνζεγγίζεσλ απηψλ, ζα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε σο θχξηα ζηνηρεία ηνπο: ηελ ππέξβαζε ησλ παξαδνζηαθψλ δηθηχσλ ζηα νπνία ε γξαθεηνθξαηία κνλνπσινχζε ηελ εθπξνζψπεζε θαη ηε δηαζθάιηζε πιένλ επξείαο ζπκκεηνρήο (κε γεσγξαθηθά, θνηλσληθά, πνιηηηζηηθά, θνθ θξηηήξηα επηινγήο) φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ζε κηα ηζφηηκε βάζε δηαβνχιεπζεο, φπνπ νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη απφ θνηλνχ θαη ζπλαηλεηηθά, ηελ πηνζέηεζε απνθάζεσλ πνπ δηεξεπλνχλ ζην ζηάδην ηεο πξνεηνηκαζίαο ηνπο ηηο ζεηηθέο ή αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ ελδέρεηαη λα πξνθιεζνχλ ζε νκάδα ή νκάδεο πιεζπζκνχ (κειέηε επηπηψζεσλ-impact assessment), ηε δηαξθή αμηνιφγεζε θαη ηελ ζηνρεπκέλε αλαζεψξεζε ησλ πνιηηηθψλ, φπνπ ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε ζπλερήο ζπιινγηθή κάζεζε ζην πιαίζην ηεο νπνίαο αμηνπνηνχληαη δηδάγκαηα θαη πξαθηηθέο πνπ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ιχζεηο ζε νκνεηδή πξνβιήκαηα, 32

33 ηελ θαηαλνκή επζχλεο θαη ινγνδνζίαο ζε θάζε εηαίξν ηεο πνιηηηθήο δηαδηθαζίαο ψζηε λα θαηαζηεί ζαθέο φηη ε δηαρείξηζεο ησλ δεηεκάησλ είλαη ππφζεζε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ. Ρν εξψηεκα ινηπφλ ην νπνίν επηηαθηηθά πξνθχπηεη είλαη γηα πνην ιφγν ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ πξνέβεζαλ ζηελ αλαδήηεζε ελφο λένπ, ελαιιαθηηθνχ εξγαιείνπ πνιηηηθήο φπσο ε ΑΚΠ, πεξηπιέθνληαο πεξαηηέξσ ηε ιεηηνπξγία ηνπ θνηλνηηθνχ νηθνδνκήκαηνο. Αλαδεηψληαο ηα γελεζηνπξγά αίηηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ πηνζέηεζε ηεο ΑΚΠ ζε κηα ζεηξά πεδίσλ πνιηηηθήο, 20 κπνξνχκε λα αλαθέξνπκε ηξεηο θπξίσο εξκελείεο, ηηο νπνίεο επηρεηξνχκε λα αλαπηχμνπκε πεξηζζφηεξν ζηε ζπλέρεηα: ηζρπξή ηάζε γηα απνηξνπή πεξαηηέξσ επέθηαζεο ηνπ παξεκβαηηθνχ πεδίνπ ηεο ΔΔ, ε νπνία εθδειψλεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κέζσ ηεο ελίζρπζεο θαη ηνπ εκπινπηηζκνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο (subsidiarity), απνπζία επλντθψλ πνιηηηθψλ/ ηδενινγηθψλ ζπγθπξηψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα πξνσζήζνπλ ηελ θνηλνηηθνπνίεζε θξίζηκσλ πεδίσλ πνιηηηθήο, ηα νπνία επί ηνπ παξφληνο βξίζθνληαη εθηφο ηεο ζθαίξαο αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ (απαζρφιεζε, δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, θνξνινγία, ζπληάμεηο, θνθ), άιιεο ζπληεινχκελεο δηεξγαζίεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ, νη νπνίεο επεξεάδνπλ ην βαζκφ ζπλνρήο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ζέηνπλ εξσηήκαηα γηα ην κέιινλ ηεο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζεο (δηεχξπλζε, επειημία, Ππληαγκαηηθή Ππλζήθε, θνθ). 20 Δπί ηνπ παξφληνο ε ΑΚΠ σο ππφδεηγκα εθαξκφδεηαη, αλ θαη κε αηζζεηέο δηαθνξνπνηήζεηο, ζε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, ησλ ζπληάμεσλ, ηεο πγείαο θαζψο θαη ηεο εθπαίδεπζεο (δηαδηθαζία Bologna). 33

34 2.1. Δπηθνπξηθφηεηα vs. θνηλνηηθνπνίεζεο Αλαθνξηθά κε ην δήηεκα ηεο απξνζπκίαο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα πεξαηηέξσ δηεχξπλζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ ζεκεηψλεηαη φηη πνιιέο θνξέο είλαη σο έλα βαζκφ πξνζρεκαηηθή, αλ ιάβνπκε ππφςε φηη κε εμαίξεζε ηνλ ηνκέα ηεο άκπλαο θαη ηεο πνιπζρηδνχο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο, φιεο νη καθξνπνιηηηθέο ηνπ παξαδνζηαθνχ έζλνπο-θξάηνπο έρνπλ πεξηέιζεη ζην πεδίν επζχλεο ηεο ΔΔ (θπξίσο εκπνξηθή θαη λνκηζκαηηθή πνιηηηθή). Άξα εχινγα ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη ηα πεξηζψξηα ζεηηθήο νινθιήξσζεο ζε επίπεδν ΔΔ έρνπλ κεησζεί ζεκαληηθά, κε ηηο εμαηξέζεηο βεβαίσο πνπ ήδε επηζεκάλακε. Θα ήηαλ φκσο αληηθαηηθή ε εθ κέξνπο καο παξαδνρή φηη πθίζηαηαη ε ηερλεηή δηάθξηζε κεηαμχ πξσηεπφλησλ θαη δεπηεξεπφλησλ πνιηηηθψλ δεηεκάησλ, κηαο θαη ήδε ππνγξακκίζακε ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην ηε μεπεξαζκέλε ινγηθή απηήο ηεο πξνζέγγηζεο. Πηελ επνρή ηεο άξζεο ησλ εζληθψλ θξαγκψλ, ηεο έθζεζε ησλ επηκέξνπο αγνξψλ ζηνλ αδπζψπεην παγθφζκην αληαγσληζκφ θαη ηεο ηαρχηαηεο δηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο (ε νπνία πιένλ έρεη πξνζιάβεη κπζηθέο δηαζηάζεηο ζεκαληηθφηεηαο), δελ ππάξρνπλ πεδία πνιηηηθήο ζηεξνχκελα ζεκαζίαο θαη δηαζχλδεζεο κε άιια. Δίλαη ηέηνηεο νη αιιειεμαξηήζεηο ψζηε λα ζεσξείηαη βέβαην φηη κηα πνιηηηθή απφθαζε ή επηινγή εκπεξηέρεη δηαζηάζεηο θαη ζπλέπεηεο πνπ άπηνληαη πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελφο ξπζκηζηηθψλ πεδίσλ. Εεηήκαηα ινηπφλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απαζρφιεζε, ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ, ηελ ηζφηεηα, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ θαηάξηηζε, ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, θνθ έρνπλ αλαδεηρζεί ζε κείδνλεο εζληθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ην ζχλνιν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ. Νη αληηδξάζεηο ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ αλαθνξηθά κε ην ελδερφκελν εθρψξεζεο αξκνδηνηήησλ ζηελ ΔΔ επί ησλ παξαπάλσ πεδίσλ πνιηηηθήο απνδίδνληαη ζην φηη ζπλαληψληαη θπξίσο εκπεδσκέλα ξπζκηζηηθά θαζεζηψηα, κε εθηεηακέλα εξείζκαηα, ηα νπνία αληαλαθινχλ ηηο ηδηαηηεξφηεηεο, ηηο ηεξαξρήζεηο 34

35 αλαγθψλ θαη βεβαίσο ηνπο ζπζρεηηζκνχο ηζρχνο πνπ επηθξαηνχλ ζε θάζε θνηλσληθφ ζχζηεκα. Ξξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα ηηο επηκέξνπο εθδνρέο ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ, ράξε ζην νπνίν λαη κελ δηαζθαιίζηεθε κεηαπνιεκηθά ε θνηλσληθή θαη εξγαζηαθή εηξήλε ζηηο ρψξεο ηεο (δπηηθήο) Δπξψπεο, αιιά καθξνπξφζεζκα πξνθιήζεθαλ ζνβαξέο ζηξεβιψζεηο θαη έληνλα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ, εμαηηίαο ησλ απμεκέλσλ δεκνζηνλνκηθψλ δαπαλψλ, ησλ αλειαζηηθψλ λνκηθψλ δηεπζεηήζεσλ θαη ηέινο ιφγσ κηαο θαθψο λννχκελεο θαζνιηθφηεηαο ησλ πξνλνηαθψλ ζπζηεκάησλ, ηα νπνία ηείλνπλ λα επλννχλ ηηο ηζρπξφηεξεο θνηλσληθέο νκάδεο εηο βάξνο εθείλσλ νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ πξφζβαζε ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Έλα ρξήζηκν ζπκπέξαζκα πνπ πξνέθπςε απφ ηηο δπζθνιίεο πνπ πξνθχπηνπλ σο πξνο ηελ εμαζθάιηζε ηεο απαηηνχκελεο ζπλαίλεζεο γηα ηηο αλαγθαίεο κεηαξξπζκηζηηθέο ηνκέο είλαη ν ξφινο ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηψληαο ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο ηνπο (νηθνλνκηθή, εθινγηθή, θνθ ηζρχο) ελεξγνχλ σο αλαζηαιηηθνί δξψληεο (veto players) θαη επεξεάδνπλ ην πεξηερφκελν ησλ πνιηηηθψλ εθξνψλ. Ν ξφινο ησλ δξψλησλ απηψλ απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ αλαδήηεζε ησλ πηζαλψλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηδξνχλ ηα θξάηε κέιε ζηνλ εμεπξσπατζκφ θαη πσο δηακνξθψλνπλ ηε ζηάζε ηνπο έλαληη ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ δηαδηθαζηψλ (Börzel 2003:1). Ρα ζπζζσξεπκέλα πξνβιήκαηα θαη νη αζηνρίεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν θξαηψλ κειψλ, ψζεζαλ ηειηθά ηελ ΔΔ λα αμηψλεη ιφγν θαη παξεκβαηηθφ ρψξν πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζεη ηε βησζηκφηεηα ηνπ ζπλνιηθνχ ελσζηαθνχ εγρεηξήκαηνο, ην νπνίν δελ κέλεη αλεπεξέαζην απφ ην έιιεηκκα θνηλνηηθήο πνιηηηθήο ζηνπο θξίζηκνπο ηνκείο 35

36 πνπ ζρνιηάζακε παξαπάλσ. Ζ γξακκή άκπλαο ησλ θξαηψλ κειψλ 21 σο πξνο ηελ αλαραίηηζε ηεο δηαξθψο επαπεηινχκελεο θνηλνηηθνπνίεζεο ζηεξίδεηαη ζηε πξνζήισζε θαη ζηε ζεκαζία πνπ απνδίδεηαη ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ε νπνία ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ιφγσ ηεο νκνζπνλδηαθήο ηεο πξνέιεπζεο (ζηελ ηδεαηή ηεο κνξθή είλαη ιεηηνπξγηθά εληαγκέλε ζε έλα πνιηηεηαθφ ζχζηεκα κε ζαθή θαηακεξηζκφ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ θέληξνπ θαη ζπζηαηηθψλ κεξψλ, πξνυπφζεζε πνπ δελ ηε ζπλαληάκε ζηελ ΔΔ), πξνθαιεί ελίνηε παξεξκελείεο θαη πξνζηξηβέο θάζε θνξά πνπ γίλεηαη επίθιεζή ηεο ή ακθηζβεηείηαη ε ηήξεζή ηεο. 22 Ζ ΑΚΠ φπσο ζα θαηαδεηρζεί ζηε ζπλέρεηα, εκπεξηέρεη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ην ζεβαζκφ θαη ηελ πξνβνιή ησλ εζληθψλ ηδηαηηεξνηήησλ θαη ζπλάδεη κε ην πεξηερφκελν ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Ρν εάλ κε ηνλ ηξφπν απηφ δηαζθαιίδνληαη ηα εζληθά ζπκθέξνληα, θαζηζηψληαο θάζε παξέκβαζε ηεο ΔΔ παξάλνκε ζε πεξίπησζε κε ζεβαζκνχ ηεο αξρήο, κέλεη λα απνδεηρζεί ζην κέιινλ, ηδίσο κεηά ην λέν πεξηερφκελν πνπ πξνζέιαβε ε αξρή ζην πιαίζην ηεο Ππληαγκαηηθήο Ππλζήθεο Πχκθσλα κε ην ραξαθηεξηζκφ "defensive instrument against the possible retrenchment of the European welfare states due to economic imperatives πνπ απνδίδεη ν Vandenbroucke (2000) ζηελ ΑΚΠ. 22 Ν Θαδάθνο (1999:117), επηρεηξεί κηα εθηίκεζε γηα ηηο πηζαλέο ζπλέπεηεο ηεο ζπρλφηεξεο εθαξκνγήο ηεο ελ ιφγσ αξρήο ζην ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο θαη ππνζηεξίδεη φηη ζε έλα ηέηνην ελδερφκελν ζα πξέπεη λα αλακέλεηαη κείσζε ηεο δπλαηφηεηαο ησλ ππεξεζληθψλ ζεζκψλ ηεο ΔΔ λα πξναζπίδνπλ έλα πςειφ επίπεδν πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο θαζψο επίζεο θαη κείσζε ηεο πίεζεο πάλσ ζηα απνθαινχκελα βξαδππνξνχληα θξάηε κέιε ζε δεηήκαηα πεξηβαιινληηθήο ξχζκηζεο. Γηα πξφζθαηεο κειέηεο αλαθνξηθά κε ην θαίξην ζέκα ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο πξβι. κεηαμχ άιισλ Franzese θαη Flynn (2005), Davies (2006) θαη Hays (2006). 23 Όπσο παξαηεξεί θαη ν Ξ. Θαδάθνο (2003:186) «ε ζπδήηεζε γηα ηηο αξκνδηφηεηεο ππνθξχπηεη δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο γηα ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο νπζηαζηηθήο πνιηηηθήο. Δπεηδή ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο δελ ηθαλνπνίεζε, ε πξνζνρή εζηξάθε ζηε δξαζηηθφηεξε ιχζε ηεο πεξηνξηζηηθήο νξηνζέηεζεο (limitation) ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο Έλσζεο. Απηή είλαη, ηξφπνλ ηηλά, ε λέα ζπδήηεζε γηα ηελ επηθνπξηθφηεηα». Ζ ζέζε πάλησο φηη ε ΑΚΠ απνηειεί επηθξάηεζε ηεο επηθνπξηθφηεηαο επί ηεο επέθηαζεο ησλ θνηλνηηθψλ αξκνδηνηήησλ ακθηζβεηείηαη απφ νξηζκέλνπο κειεηεηέο, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ε Δπηηξνπή, απαιιαγκέλε απφ ηελ νκεξία ηνπ Ππκβνπιίνπ ζε ηνκείο φπνπ δελ 36

37 2.2. Ρν γεληθφηεξν πνιηηηθν-ηδενινγηθφ πεξηβάιινλ Πε κηα ελδηαθέξνπζα κειέηε, ν Schäfer (2004a:4) πξνζπαζψληαο λα πεξηγξάςεη ην γηαηί ε ΑΚΠ εηζήρζε ζην ζχζηεκα ηεο ΔΔ, απνδίδεη κεηαμχ άιισλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ επίδξαζε ηεο εθάζηνηε πνιηηηθήο θαη ηδενινγηθήο ζπγθπξίαο ζε επξσπατθή θιίκαθα, σο παξάγνληα εξκελείαο θαη θαηαλφεζεο ησλ απνθάζεσλ πνπ ιακβάλνληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν εληφο ηεο ΔΔ. Ηζρπξίδεηαη δε φηη νη πνιηηηθνί δξψληεο ηείλνπλ λα δηακνξθψλνπλ ζπκθσλίεο φηαλ επηθξαηεί επλντθφ θιίκα ζην εγρψξην πεξηβάιινλ θάζε θξάηνπο κέινπο ελψ βαζηθή ηνπο επηδίσμε απνηειεί θαη ν εγθισβηζκφο ησλ δπλεηηθψλ ηνπο πνιηηηθψλ αληηπάισλ ζε δεζκεπηηθέο απνθάζεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνδπλακψζνπλ ηελ εθινγηθή ηνπο ειθπζηηθφηεηα. Δηδηθφηεξα αλαθέξεη φηη ν θπξίαξρνο ηδενινγηθφο ζπλαζπηζκφο ζην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην δηαδξακαηίδεη θνκβηθφ ξφιν θαη πξέπεη λα κειεηεζεί ηδηαηηέξσο, επηζεκαίλνληαο φηη κηα θηιειεχζεξε-ζπληεξεηηθή πιεηνςεθία επέιεμε ζην Κάαζηξηρη ηελ νδφ ηνπ δεζκεπηηθνχ δηθαίνπ (hard law φπσο ζεκεηψλεη) γηα ηε πξνψζεζε ηεο ΝΛΔ, ελψ κηα ζνζηαιδεκνθξαηηθή πιεηνςεθία πεξηνξίζηεθε ζην Άκζηεξληακ, ζε κε δεζκεπηηθνχο θαλφλεο ήπηνπ δηθαίνπ (soft law) πξνθεηκέλνπ λα ξπζκίζεη ηα ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο (νη απνθάζεηο πνπ ειήθζεζαλ θαηέιεμαλ ζηελ δηακφξθσζε ηεο ΔΠΑ ζηελ νπνία αλαθεξφκαζηε παξαθάησ). Κε αθνξκή ηηο δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο ηεο ΝΛΔ θαη ηεο ΔΠΑ κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη εθείλν πνπ ηειηθά έρεη ζεκαζία είλαη ε χπαξμε ελφο πξνπαξαζθεπαζηηθνχ ζηαδίνπ, ην νπνίν, εθφζνλ ζπληξέμνπλ νη αλαγθαίεο επλντθέο ζπγθπξίεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κεηαβίβαζε λέσλ αξκνδηνηήησλ πξνο ηελ ΔΔ. Αλακθίβνια, ε γέλλεζε ηεο ηδέαο ηεο ΝΛΔ ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 δηαζέηεη απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα, κπνξεί λα αλαιακβάλεη επξχηεξεο πξσηνβνπιίεο μεπεξλψληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν ην εκπφδην ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Βι. ελδεηθηηθά Jacobsson (2006). 37

38 (ζρέδην Werner), ε εμνηθείσζε κε ζεζκηθνχο κεραληζκνχο λνκηζκαηηθήο ζπλεξγαζίαο (λνκηζκαηηθφ θίδη, ΔΛΠ, θνθ), ε κεζνδηθή εγεζία ηνπ J. Delors απφ ηε ζέζε ηνπ Ξξνέδξνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο κε ηελ εκκνλή ηνπ ζηελ νινθιήξσζε ηνπ ζηφρνπ ηεο εληαίαο αγνξάο θαη θπξίσο ε επξεία ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ φηη ε κεκνλσκέλε απφ θάζε θξάηνο κέινο, ρξήζε ησλ εξγαιείσλ ηεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο δελ πξνζθέξεη πξνζηαζία απέλαληη ζηηο αζχκκεηξεο δηαηαξαρέο ή ζηελ αλαπηπμηαθή χθεζε, νδήγεζαλ ζσξεπηηθά ζηελ σξίκαλζε ηεο ηδέαο φηη ε ΝΛΔ (θπξηνιεθηηθά κηιψληαο βέβαηα κφλν ην ζθέινο ηεο Λνκηζκαηηθήο Έλσζεο), δελ ζα απνηεινχζε πιήγκα αιιά θέξδνο γηα ηα ζπκθέξνληα ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ. Δπηπιένλ, ε ΝΛΔ ζε ζπλδπαζκφ κε ην Πχκθσλν Πηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο (ΠΠΑ) ην νπνίν πηνζεηήζεθε ην 1997 πξνθεηκέλνπ λα αληηζηαζκηζηεί ε απνπζία θνηλήο δεκνζηνλνκηθήο (δει. νηθνλνκηθήο) πνιηηηθήο θαη λα κελ δηαθπβεπηεί ε αμηνπηζηία ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο, επέβαιε ζηα θξάηε κέιε κηα λέα νηθνλνκηθή νξζνδνμία (ρακειφο πιεζσξηζκφο, κείσζε δεκφζηνπ ειιείκκαηνο θαη ρξένπο) θαζψο θαη έλα απζηεξφ ζπκπεξηθνξηθφ πξφηππν (εθπφλεζε Δηήζησλ Δθζέζεσλ Πηαζεξφηεηαο, ζπζηάζεηο απφ ην Ecofin θαη ελδερφκελε επηβνιή πξνζηίκσλ). Νη ζπλέπεηεο ηεο ΝΛΔ ζην ζπλνιηθφ ζχζηεκα ηεο ΔΔ είλαη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο αλαθνξηθά κε ηελ απφπεηξά καο λα εμεγήζνπκε γηαηί δελ ζεκεηψζεθαλ παξφκνηεο ζεακαηηθέο εμειίμεηο θαη ζε άιια πεδία πνιηηηθήο, φπσο ε απαζρφιεζε. 24 Ζ θαζνιηθή επηθξάηεζε ελφο ζεσξεηηθνχ κνληέινπ ζχκθσλα κε ην νπνίν ζα πξέπεη 24 Όπσο εμεγεί ν Traxler (2004:69) «ε λνκηζκαηηθή έλσζε αθαηξεί ηε δπλαηφηεηα ζηα θξάηε κέιε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο ηηκέο ζπλαιιάγκαηνο θαη επηηνθίσλ σο κέζν πξνζαξκνγήο ζηηο αληζνξξνπίεο ζηελ νηθνλνκηθή απνδνηηθφηεηα[...]απηφ δεκηνπξγεί δχν θηλδχλνπο: πξψηνλ, ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα εηζέιζνπλ ζε κηα δηαδηθαζία θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ[...]απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο νξγαλσκέλεο ζπιινγηθήο δηαπξαγκάηεπζεο ππεξέρνπλ ζε απφδνζε ζε ζρέζε κε ηηο αζπληφληζηεο νκφινγέο ηνπο αθφκε θαη ζε ζέκαηα ξχζκηζεο ησλ κηζζψλ[...]ν δεχηεξνο θίλδπλνο είλαη φηη κπνξεί ην ζπλνιηθφ απνηέιεζκα ηνπ εζληθνχ θαζνξηζκνχ ησλ κηζζψλ λα πξνθαιεί πιεζσξηζηηθέο ηάζεηο». 38

39 λα ιεηηνπξγνχλ νη αγνξέο ζηελ επξσδψλε (νηθνλνκία ηεο πξνζθνξάο), ζήκαλε ηελ απηφκαηε απνθήξπμε θάζε είδνπο παξεκβάζεσλ πνπ ήηαλ αληίζεηεο πξνο απηή. 25 Θαηά ηνλ ηξφπν απηφ, ην 1997 φηαλ έθηαζε ε ζηηγκή ηεο ιήςεο θξίζηκσλ απνθάζεσλ αλαθνξηθά κε ην ελδερφκελν δηακφξθσζεο κηα θνηλήο πνιηηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε, νη πνιηηηθέο ζπλζήθεο δελ επέηξεςαλ ηίπνηα πεξηζζφηεξν απφ απηφ πνπ έκειιε λα γίλεη γλσζηφ σο Γηαδηθαζία Ινπμεκβνχξγνπ (δει. ΔΠΑ), πνπ κε ηε ζεηξά ηεο νδήγεζε ην 2000 ζηε Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζζαβφλαο (βι. παξαθάησ). Ωο ιφγνο πξνβάιεη ην φηη παξά ηε ζεσξεηηθά κεγαιχηεξε επαηζζεζία πνπ αλακελφηαλ λα επηδείμεη ν θπξίαξρνο ηφηε ηδενινγηθφο ζπλαζπηζκφο (έληεθα ζηα δεθαπέληε θξάηε κέιε είραλ ηφηε ζνζηαιδεκνθξαηηθέο θπβεξλήζεηο), ηειηθά θπξηάξρεζε ην πλεχκα ηεο ΝΛΔ, ην νπνίν ζα επέηξεπε κφλν ηελ πηνζέηεζε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο εμαηξεηηθά πεξηνξηζηηθήο σο πξνο ηηο δαπάλεο, πξννξηζκέλε λα έξζεη ζε ξήμε κε νξγαλσκέλεο νκάδεο ζπκθεξφλησλ θαη λα απνδερζεί σο θπζηνινγηθή θαη αλαπφθεπθηε εμέιημε ην φπνην θνηλσληθφ θφζηνο πξνζαξκνγήο θαη κεηάβαζεο πξνο ηε λέα νηθνλνκία ηεο γλψζεο. Νχησο ή άιισο ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε θαη ε δνκηθή κεηαβνιή ηεο ζνζηαιδεκνθξαηίαο πνπ ζεκεηψζεθε ήδε απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 σο απφξξνηα ηεο θαηάξξεπζεο ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ θαη ησλ θνηλσληθψλ κεηαζρεκαηηζκψλ. Ζ ζπδήηεζε γηα ηνλ Ρξίην Γξφκν θαη ε πηνζέηεζε κηαο λέαο ξεηνξηθήο απφ ηα θφκκαηα ηεο θεληξναξηζηεξάο, ε νπνία ζε κεγάιν βαζκφ απνθεξχζζεη ηηο παξεκβαηηθέο πξαθηηθέο ηνπ παξειζφληνο, παξέρεη επαξθείο 25 Πεκαληηθφ ξφιν δηαδξακάηηζε πάλησο θαη ην γεγνλφο φηη παξά ηηο δηαηάμεηο ησλ ηδξπηηθψλ Ππλζεθψλ θαη ηε πινχζηα λνκνινγία ηνπ ΓΔΘ πεξί ηεο ελζάξξπλζεο θαη δηαζθάιηζεο ησλ ελδνθνηλνηηθψλ ξνψλ εξγαδνκέλσλ, παξαηεξείηαη απφ ηζρλή έσο θαη κεδεληθή θηλεηηθφηεηα αηφκσλ γηα αλαδήηεζε εξγαζίαο ζε άιιν θξάηνο κέινο. Ζ ηζρχνπζα απηή θαηάζηαζε ζεκαίλεη φηη ζε κεγάιν βαζκφ ηα εξγαζηαθά δεηήκαηα είλαη κέιεκα πξσηίζησο ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο ρσξηζηά, θαζψο δελ ππάξρεη αλάγθε ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηε ξχζκηζε κηαο αλχπαξθηεο αθφκα εληαίαο αγνξάο εξγαζίαο. 39

40 εμεγήζεηο γηα ηελ πνιηηηθή αηνικία ηελ νπνία επέδεημαλ νη εγέηεο ησλ θξαηψλ κειψλ απφ ην 1997 θαη κεηά αλαθνξηθά κε ην ελδερφκελν κηαο θνηλήο πνιηηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε. 26 Γεδνκέλεο φκσο ηεο καδηθήο απαίηεζεο εθ κέξνπο ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ γηα κηα βηψζηκε θαη πεηζηηθή απάληεζε ζην κείδνλ πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο θαη ηεο παξεπφκελεο θνηλσληθήο πεξηζσξηνπνίεζεο, ην θφζηνο ηεο κε Δπξψπεο γηα ηα επαίζζεηα απηφ δεηήκαηα γίλεηαη αηζζεηφ αθφκα θαη ζηηο κέξεο, κε αθνξκή ηελ ερεξή απφξξηςε ηεο Ππληαγκαηηθήο Ππλζήθεο απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Νιιαλδία (ακθφηεξεο ηδξπηηθά κέιε ηεο ΔΝΘ) Νη εζσηεξηθέο δηεξγαζίεο Ζ δεθαεηία ηνπ 90 απνηέιεζε κηα θξίζηκε πεξίνδν ζηελ ηζηνξία ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο θαζφηη ζηε δηάξθεηά ηεο ειήθζεζαλ ζεκαληηθέο απνθάζεηο (ΝΛΔ, δηεχξπλζε πξνο ηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο θαη Θεληξηθήο Δπξψπεο, πηνζέηεζε θαλφλσλ γηα εληζρπκέλε ζπλεξγαζία) πνπ αλακέλεηαη φηη ζα πξνζδηνξίζνπλ ην κέιινλ ηεο ΔΔ γηα ηα επφκελα ρξφληα. Πε έλα πεξηβάιινλ έληνλνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηηο δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ εκβάζπλζεο φηαλ ε ΔΔ ζα ζπγθέληξσλε 25+ θξάηε κέιε, δελ ππήξρε βνχιεζε νχηε επξεία ζπλαίλεζε γηα ζεακαηηθέο εμειίμεηο, πφζν κάιινλ πνπ δελ είραλ αθφκα νινθιεξσζεί νη απαξαίηεηεο ζεζκηθέο πξνζαξκνγέο ελφςεη ηεο δηεχξπλζεο (αλαθαηαλνκή ςήθσλ ζην Ππκβνχιην ΔΔ, κείσζε αξηζκνχ κειψλ Δπηηξνπήο, θνθ). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη θαη νη δχν αλαζεσξήζεηο ησλ ηδξπηηθψλ Ππλζεθψλ (Άκζηεξληακ 1997, Λίθαηα 2000) αλαιψζεθαλ ζηελ πξνζπάζεηα εμηζνξξφπεζεο ησλ αληίξξνπσλ (;) δπλάκεσλ ηεο δηεχξπλζεο θαη ηεο πξνψζεζεο ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, αλαδεηψληαο ζε κηα λέα ζεζκηθή απνηχπσζε ηε ιχζε ηνπ γξίθνπ γηα κηα απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ, ρσξίο λα ζίγνληαη ζεκαληηθά νη παξαδνζηαθνί δηαθξαηηθνί ζπζρεηηζκνί. 26 Όπσο αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά ν Schäfer (2004a:10) when the Left faced the opportunity-though within limits-to transform the EU-agenda, it had itself been transformed. 40

41 Ξξνθεηκέλνπ λα ζπλνςίζνπκε ηελ επηρεηξεκαηνινγία καο, ζεσξνχκε φηη παξά ηελ επηηαθηηθφηεηα ηνπ αθαλζψδνπο πξνβιήκαηνο ηεο αλεξγίαο θαη ηεο αζζεληθήο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ΔΔ, ε θπξηαξρία ηνπ ζηφρνπ ηεο ΝΛΔ θαζψο θαη ν πνιηηηθφο πξνβιεκαηηζκφο γηα ην κέιινλ ηεο ΔΔ, πεξηφξηζαλ δξαζηηθά ηα πεξηζψξηα αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ πξνο ηε θαηεχζπλζε ηεο θνηλσληθήο εκβάζπλζεο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε εηζαγσγή ηεο ΑΚΠ έγηλε κε γλψκνλα ην φηη απνηεινχζε ηελ πεξίνδν εθείλε, ην κφλν δηαζέζηκν αληηζηάζκηζκα έλαληη ηεο απνπζίαο επλντθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ θνηλνηηθνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ δεηεκάησλ. Θχξην πιενλέθηεκά ηεο ήηαλ φηη παξείρε έλαλ «ήπην» θαη «επέιηθην» ηξφπν γηα ηνλ ζπληνληζκφ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ζηα πεδία απηά, ηε ζηηγκή φπνπ νη εζσηεξηθέο πηέζεηο ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ είραλ αξρίζεη λα θιηκαθψλνληαη σο απνηέιεζκα ησλ λέσλ δεδνκέλσλ. Γελ είλαη ηέινο ηπραίν φηη κεηά ην Άκζηεξληακ θαη ηελ επίζεκε εηζαγσγή ηεο επειημίαο (flexibility), άξρηζε λα ζεσξείηαη πην ειθπζηηθή ε δπλεηηθή δηακφξθσζε ζθιεξψλ ππξήλσλ πνιηηηθήο κε ηε ζπκκεηνρή ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ επηζπκνχλ θαη δχλαληαη λα πξνρσξήζνπλ, παξά λα θαηαβιεζεί ε ηηηάληα πξνζπάζεηα ππεξπήδεζεο ησλ επηκέξνπο εζληθψλ επηδηψμεσλ πξνθεηκέλνπ λα δηεπξπλζεί ην πεδίν αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ. 27 Γελ ζα πξέπεη φκσο λα δηαθεχγεη ηεο πξνζνρήο καο φηη ε αμηνπνίεζε ηεο επειημίαο ζην κέιινλ γηα ην ζρεκαηηζκφ κηαο «θνηλσληθήο Έλσζεο» κε ηε ζπκκεηνρή νξηζκέλσλ κφλν θξαηψλ κειψλ, ελέρεη ηνλ θίλδπλν λα πξνθιεζεί ζνβαξφ πιήγκα ζην θχξνο θαη ηελ αμηνπηζηία ηεο επξσδψλεο, θαζψο ζα πξνθχςνπλ εληφο απηήο πνιιαπιέο ζπλππάξρνπζεο κνξθέο εξγαζηαθψλ θαη άιισλ 27 Όπσο ζεκεηψλεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζε κειέηε ηνπ Federal Trust (2005:7) over the past fifteen years, two principal factors have stimulated the search for more flexible and differentiated models of European integration[ ]They are the realization in the early 1990s that the member states of the European Union were no longer able to achieve a consensus on the goals, scope and pace of their integration; and more recently the expansion of the Union s membership to countries with widely differing levels of social and political development, differences so great as to form a substantial practical barrier to monolithic integration. 41

42 ζπλαθψλ ξπζκηζηηθψλ θαζεζηψησλ, εκπνδίδνληαο πεξαηηέξσ ηελ ιεηηνπξγηθή νινθιήξσζε ηεο εληαίαο αγνξάο. Έρνληαο ζπλεπψο θαηαδείμεη ηνπο θπξηφηεξνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη εγεηηθέο δπλάκεηο ηεο ΔΔ επέιεμαλ ηελ ΑΚΠ σο λέν κέζν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο, κπνξνχκε λα πξνρσξήζνπκε ζηελ αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ζε έλα πξψην ζεσξεηηθφ επίπεδν θαζψο ζην επφκελν θεθάιαην ζα αλαπηχμνπκε ηηο πξαθηηθέο δηαζηάζεηο ηεο ΑΚΠ Ρν πεξηερφκελν ηεο ΑΚΠ Έρεη ήδε αλαθεξζεί φηη ε ΑΚΠ απνηειεί ελαιιαθηηθή κέζνδν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζε επίπεδν ΔΔ, γεγνλφο πνπ ηελ αληηδηαζηέιιεη κε ηε παξαδνζηαθή θνηλνηηθή κέζνδν νινθιήξσζεο. Ρν ξηδνζπαζηηθά θαηλνηφκν ζηνηρείν ηεο είλαη φηη βαζίδεηαη ζε κεραληζκνχο πνπ παξάγνπλ δηαδηθαζίεο ήπηνπ δηθαίνπ θαη ακνηβαίαο κάζεζεο. Ζ ΑΚΠ «αλαθαιχθζεθε» σο εξγαιείν δηάρπζεο ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ (best practices) θαη ππνβνήζεζεο ηεο ζχγθιηζεο ζε ηνκείο πνιηηηθήο πνπ αλήθνπλ ζηελ ξπζκηζηηθή επζχλε ησλ θξαηψλ κειψλ, αιιά ελδηαθέξνπλ ηελ ΔΔ ζην ζχλνιφ ηνπο (ηέηνηα είλαη ηα ζέκαηα ηεο αλεξγίαο, ηεο αλακφξθσζεο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο, θνθ). Απνζθνπεί ζηε ζπλεξγαζία θαη ζηνλ ζπληνληζκφ θαη ιηγφηεξν ζηελ ελαξκφληζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ κε δέζκεπζε ησλ θξαηψλ κειψλ ζηελ θαηεχζπλζε πινπνίεζεο θνηλψλ ζηφρσλ ελψ παξάιιεια ζέβεηαη ηηο εζληθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηδηνκνξθίεο. 28 Όπσο αλαθέξεη ν Παθειιαξφπνπινο (2004:38) «ε ρξεζηκφηεηα ηεο ΑΚΠ βξίζθεηαη ζηελ πξνψζεζε ηεο επίιπζεο ελφο πξνβιήκαηνο κέζσ ηεο ζπδήηεζεο, ηεο 28 Ζ ΑΚΠ ππφ κηα γεληθή ζεψξεζε, εθηφο ηνπ φηη έρεη εθαξκνζηεί έσο ζήκεξα κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν, έληαζε θαη πεξηερφκελν ζε αξθεηά πεδία πνιηηηθήο φζνλ αθνξά ζηελ ΔΔ, ππαγφκελε ζηε θαηεγνξία ηνπ ήπηνπ δηθαίνπ ή αιιηψο ζε δηαδηθαζίεο πνιπκεξνχο επνπηείαο (multilateral surveillance) πνπ δελ παξάγνπλ λνκηθά δεζκεπηηθνχο θαλφλεο θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο γηα ηα ζπκβαιιφκελα κέξε, παξνπζηάδεη ζπγγελή ραξαθηεξηζηηθά ηφζν κε ηηο νηθνλνκηθέο κειέηεο (economic surveys) ζην πιαίζην ηνπ Νξγαληζκνχ Νηθνλνκηθήο Ππλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο, φζν θαη κε ηηο δηαβνπιεχζεηο ηνπ άξζξνπ IV ζην πιαίζην ηνπ Γηεζλνχο Λνκηζκαηηθνχ Ρακείνπ. Γηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία βι. Schäfer (2004b). 42

43 ακνηβαίαο πιεξνθφξεζεο θαη κάζεζεο, ηεο αληαιιαγήο εκπεηξηψλ, ηεο πηνζέηεζεο νξζψλ πξαθηηθψλ θαη ηεο ζπλερνχο επαλαμηνιφγεζεο ηεο ζρεηηθήο απφδνζεο. Ν αλνηθηφο, ζπκκεηνρηθφο θαη εζεινληηθφο ραξαθηήξαο ιακβάλεη ππφςε ζνβαξά ηηο εζληθέο δηαθνξνπνηήζεηο θαη ηηο δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο απφςεηο[...]ζ απνπζία δεζκεπηηθψλ επηπηψζεσλ θαζηζηά δπλαηή ηε δεκηνπξγία ζπλαίλεζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζε ζρέζε κε ηελ πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ πνπ ηίζεληαη απφ ηελ Έλσζε ζηνπο ηνκείο πνπ ίζσο ππφ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο ζα είραλ απνξξηθζεί [...]Δλ γέλεη ε ΑΚΠ είλαη έλα επέιηθην, ήπην εξγαιείν πνιηηηθήο, ην νπνίν κπνξεί λα πξνσζήζεη ηα θνηλά ζπκθέξνληα θαη ηνπο ζηφρνπο ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν κε πιήξε ζεβαζκφ ζηηο εζληθέο δηαθνξνπνηήζεηο θαη επαηζζεζίεο» (ε ππνγξάκκηζε δηθή καο). Δπηπξνζζέησο, ζε ζρεηηθή κειέηε ν Dehousse (2002:3) αλαθέξεη σο θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ΑΚΠ ηα αθφινπζα: (α) ε επειημία θαη ε πξνζήισζή ηεο ζην ζεβαζκφ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ, (β) ε απνθεληξσκέλε θχζε ηεο θαη ε ζπιινγηθή εξγαζία πνπ θέξλεη θνληά ηελ ΔΔ, ηα θξάηε κέιε, ηνπηθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο δξψληεο αιιά θαη θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαη εθπξνζψπνπο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, (γ) ε αλνηθηφηεηα ηεο, (δ) νη δηαδηθαζηηθέο ξνπηίλεο (θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, εηήζηα αμηνιφγεζε επηδφζεσλ, θνθ) θαη ε δηάρπζε ηεο γλψζεο θαη ησλ ζπγθξηηηθψλ απνηειεζκάησλ θαη ηέινο (ε) ε απνπζία επίζεκσλ πεξηνξηζκψλ θαη ε έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ άκηιια θαη ηελ θνηλή βνχιεζε κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Ν ίδηνο πάλησο ζε παιαηφηεξε κειέηε ηνπ (Dehousse 2001) αλαθέξεη φηη ηειηθά ε ΑΚΠ δελ δηαθέξεη νινθιεξσηηθά απφ ηε θιαζηθή κέζνδν δηαθπβέξλεζεο, αιιά κάιινλ πξφθεηηαη γηα έλα είδνο κίκεζεο (mimesis) απηήο. Ππλνςίδνληαο φιεο ηηο πξναλαθεξζείζεο πεξηγξαθέο αλαθνξηθά κε ηε θχζε θαη ην πεξηερφκελν ηεο ΑΚΠ κπνξνχκε λα παξαζέζνπκε σο επηζηέγαζκα θαη ηε ζπκβνιή ηνπ βξεηαληθνχ πνπξγείνπ Απαζρφιεζεο ην νπνίν πεξηγξάθνληαο ηελ ΑΚΠ ηνλίδεη φηη OMC is a method of supporting EU Member States as they tackle common 43

44 challenges. It provides a structure to make exchange of best practice more meaningful but is a flexible method that can be adapted to have different variations for different policy areas. In the area of social protection and inclusion, variants are based around the setting of common objectives, common indicators and national reports feeding into a EU report, with an element of peer review. 29 Πηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, παξαηίζεληαη ηα βαζηθά γλσξίζκαηα ηεο ΑΚΠ θαη ηεο θνηλνηηθήο κεζφδνπ, βάζεη πέληε θξηηεξίσλ ηα νπνία θαηαδεηθλχνπλ ηηο κεηαμχ ηνπο δηαθνξέο. Ρα θξηηήξηα πνπ έρνπλ επηιεγεί είλαη ν ζθνπφο (ηη επηδηψθεη ε θάζε κέζνδνο), ηα κέζα (πνηα εξγαιεία δηαζέηεη ε θάζε κέζνδνο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ζηφρσλ ηεο), ε δεζκεπηηθφηεηα (δηαζθαιίδεηαη θαη αλ λαη κε πνηνλ ηξφπν ε εθαξκνγή θαη ε ηήξεζε ησλ πνιηηηθψλ εθξνψλ θάζε κεζφδνπ), νη δξψληεο (πνηνη είλαη δειαδή νη εκπιεθφκελνη παξάγνληαο πνπ δηακνξθψλνπλ ην πεξηερφκελν ησλ πνιηηηθψλ εθξνψλ θάζε κεζφδνπ) θαη ηέινο ε πξνθχπηνπζα ζπκβαηφηεηα θάζε κεζφδνπ αλαθνξηθά κε ην δίπνιν δηαθπβεξλεηηζκφο-ππεξεζληθφηεηα

45 Βαζηθά γλσξίζκαηα θαη δηαθνξέο κεηαμχ ηεο ΑΚΠ θαη ηεο Θνηλνηηθήο Κεζφδνπ Πθνπφο Κέζα Γεζκεπηηθφηεηα Γξψληεο Γηαθπβεξλεηηζκφο/ πεξεζληθφηεηα ΑΚΠ Πηαδηαθή ζχγθιηζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ κε θνηλνχο ζηφρνπο ζε επίπεδν ΔΔ Κεραληζκνί ήπηνπ δηθαίνπ (soft law): θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη δείθηεο, benchmarking, δηάρπζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ θαη πνιπκεξήο επνπηεία Δζεινληηθή ζπκκφξθσζε, απνπζία θπξψζεσλ. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα εθαξκνγήο πξνθχπηεη απφ ηελ επνπηεία, ηελ επηηπρία ησλ νκνιφγσλ θαη ηε δεκνζηνπνίεζε/ ζρνιηαζκφ ησλ ρακειψλ επηδφζεσλ (naming and shaming) Ρα θξάηε κέιε δηαδξακαηίδνπλ θεληξηθφ ξφιν (Δπξσπατθφ Ππκβνχιην θαη Ππκβνχιην ΔΔ). Ξεξηνξηζκέλνο ή αλχπαξθηνο ν ξφινο ησλ ινηπψλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ (Δπηηξνπή, ΔΘ θαη ΓΔΘ αληίζηνηρα) Έληνλν ην ζηνηρείν ηνπ δηαθπβεξλεηηζκνχ, ζπλαηλεηηθή ιήςε απνθάζεσλ Θνηλνηηθή Κέζνδνο Δλαξκφληζε ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ Λνκηθά δεζκεπηηθή λνκνζεζία: θαλνληζκνί, νδεγίεο, απνθάζεηο Ζ ηήξεζε ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ παξαθνινπζείηαη απφ ηελ Δπηηξνπή, ε νπνία θαη δχλαηαη λα θηλήζεη δηαδηθαζίεο πξνζθπγήο ελψπηνλ ηνπ ΓΔΘ ζε πεξίπησζε παξαβίαζεο ηεο λνκνζεζίαο Θνκβηθήο ζεκαζίαο ε ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκηθνχ ηξηγψλνπ (Δπηηξνπή, Ππκβνχιην, ΔΘ). Ζ Δπηηξνπή δηαζέηεη ην δηθαίσκα λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο θαζψο θαη ηελ θαη αλάζεζε εθηειεζηηθή αξκνδηφηεηα (κέζσ ηεο επηηξνπνινγίαο) Θεληξηθφο ν ξφινο ηεο ππεξεζληθήο Δπηηξνπήο, ε εηδηθή πιεηνςεθία είλαη ε ζπλήζεο κέζνδνο ςεθνθνξίαο ζην Ππκβνχιην Ππλεπψο πξνθχπηεη φηη ε ΑΚΠ ζεκαηνδνηεί ην πέξαζκα απφ ηελ «νινθιήξσζε βάζεη δηθαίνπ» ζηνλ «εμεπξσπατζκφ βάζεη δεηθηψλ». Ξξφθεηηαη γηα κηα ξηδνζπαζηηθή πξνζέγγηζε ηεο ελσζηαθήο δηαθπβέξλεζεο θαζφηη απνθαιχπηεη ηηο πνιιαπιέο επηδξάζεηο πνπ αζθεί ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ ε πηνζέηεζε δηαδηθαζηψλ ακνηβαίαο κάζεζεο, benchmarking θαη δηάρπζεο θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ. Ζ πίεζε 45

46 πνπ αζθείηαη ζηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο κέζσ ηεο «γιψζζαο ηεο πνζνηηθνπνίεζεο» (language of quantification) είλαη εκθαλήο ή αιιηψο ε δχλακεο ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ ιφγσ ηεο αληηθεηκεληθφηεηάο ηεο ιεηηνπξγεί σο ππμίδα πνπ θαζνξίδεη ην πεξηερφκελν ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ (Bruno et al 2006:530). Πε απηέο ηηο δηεξγαζίεο εληνπίδεηαη ε ζπζρέηηζε ηεο ΑΚΠ κε ηνλ εμεπξσπατζκφ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, θάηη πνπ ζα γίλεη πεξηζζφηεξν αληηιεπηφ κε ηε ζπκβνιή ησλ φζσλ παξαηίζεληαη ζην ακέζσο επφκελν θεθάιαην. 46

47 Θεθάιαην 3: Ζ εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ: πξαθηηθέο δηαζηάζεηο θαη ζεζκηθέο απαηηήζεηο Όπσο ππνγξακκίζηεθε θαη ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο, ε ΑΚΠ έρεη απνθηήζεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ηα ηειεπηαία ρξφληα σο λέν κέζν δηαθπβέξλεζεο θαη ξχζκηζεο πνιηηηθψλ ζε επίπεδν ΔΔ. Πθνπφο ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ είλαη λα παξνπζηάζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θάζε θξάηνο κέινο νθείιεη λα αληαπνθξίλεηαη ζην πιαίζην εθαξκνγήο ηεο ΑΚΠ δηεξεπλψληαο (ππφ κνξθή κειέηεο πεξίπησζεο) ην πεδίν ηεο Πηξαηεγηθήο ηεο Ιηζαβφλαο (ΠηΙ) ε νπνία πεξηθιείεη ηελ Δπξσπατθή Πηξαηεγηθή Απαζρφιεζεο (ΔΠΑ). Ζ επηινγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πεδίνπ αληιείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε ΠηΙ αληηθαηνπηξίδεη πιεξέζηεξα ην λφεκα ηεο ΑΚΠ, ζε ζρέζε κε άιια -φρη ιηγφηεξν ζεκαληηθά- πεδία πνιηηηθήο φπνπ ζπλαληάκε ζηνηρεία ηεο πξναλαθεξζείζαο δηαδηθαζίαο. 30 Ζ κεζνδνινγηθή απηή πξνζέγγηζε παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνθαιπθζνχλ νη δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο θαη λα απνδνζεί κε ελάξγεηα ην δηνηθεηηθφ θνξηίν πνπ αλαιακβάλεη θάζε εζληθή θπβέξλεζε, δηφηη κέζσ ηνπ ηξφπνπ απηνχ ππνζηεξίδεηαη φηη ζπληειείηαη ε επίδξαζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ. Θξίλεηαη ζπλεπψο απαξαίηεην λα κε γίλεη απζηεξή θαη εμαληιεηηθή αλαθνξά ζε φιεο ηα πθηζηάκελα πεδία πνιηηηθήο φπνπ εθαξκφδεηαη ε ΑΚΠ (κε ηηο φπνηεο δηαθνξνπνηήζεηο θαη εμεηδηθεχζεηο), θαζψο ζθνπφο ηεο εξγαζίαο δελ είλαη ε παξάζεζε θαη αλάιπζε φισλ ησλ πθηζηάκελσλ πεδίσλ πνιηηηθήο εθαξκνγήο ηεο (δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, ζπληάμεηο, πγεία, έξεπλα θαη ηερλνινγία, εθπαίδεπζε, θνθ) 30 Ζ ΑΚΠ φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί εθαξκφδεηαη επξέσο ζε δεηήκαηα πνπ θαιχπηνπλ ελ γέλεη ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή. Απνθεχγεηαη φκσο εδψ ε γεληθεπκέλε ρξήζε ηνπ φξνπ θνηλσληθή πνιηηηθή θαζφηη φπσο ζεκεηψλεη θαη ν Ρζνχθαιεο (2004:189) «απηή θαιχπηεη έλα νιφθιεξν θάζκα ζεκάησλ, κε απξνζδηφξηζηε θαηά θαλφλα ηελ αθξηβή ηνπο έθηαζε[...]δπηπιένλ, ν φξνο θνηλσληθή πνιηηηθή θαιχπηεη επίζεο δεηήκαηα φπσο είλαη ε εθπαίδεπζε, ε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ε ζηέγαζε θαη ε πγεία». 47

48 αιιά ε θαηαλφεζε ησλ επηδξάζεσλ ηεο ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ, ππφ ην πξίζκα ηεο δηαξθνχο δηαδηθαζίαο εμεπξσπατζκνχ Απφ ηελ Δπξσπατθή Πηξαηεγηθή Απαζρφιεζεο ζηελ Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο: 32 επηζεκνπνίεζε θαη ζπζηεκαηνπνίεζε ηεο ΑΚΠ Ιακβάλνληαο ππφςε φηη ε ηζηνξία ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο κπνξεί λα ρσξηζηεί ζε επδηάθξηηεο πεξηφδνπο, νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ζεζκηθέο-πνιηηηθέο αληηδξάζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ έλαληη ησλ εθάζηνηε πθηζηάκελσλ ελδνεπεηξσηηθψλ αιιά θαη παγθφζκησλ ζπλζεθψλ, δηεξεπλψληαο ελ ζπληνκία ην νηθνλνκηθφ θπξίσο πεξηβάιινλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, είκαζηε ζε ζέζε λα αληηιεθζνχκε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ηφηε μεθίλεζε ε κεγάιε δεκφζηα ζπδήηεζε γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο θνηλσληθήο Δπξψπεο. Ζ ΔΔ, ζρεδφλ ακέζσο κεηά ηελ ρξνληθή ζηηγκή ηεο ιεμηαξρηθήο πξάμεο γελλήζεσο ηεο (κε ηε Ππλζήθε ηνπ Κάαζηξηρη) εηζήιζε ζε κηα θάζε νμείαο θξίζεο λνκηκνπνίεζεο θαη απνδνρήο απφ ηε θνηλή γλψκε ιφγσ θπξίσο: (α) ηεο δηεχξπλζεο ηνπ ειιείκκαηνο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο έλαληη ησλ ππνινίπσλ ηζρπξψλ εκπνξηθψλ ηεο εηαίξσλ (ΖΞΑ, ρψξαο ΛΑ Αζίαο), 31 Ηδηαίηεξε ζέζε πάλησο ζηελ αλίρλεπζε ηεο αξρηθήο εθαξκνγήο κεζφδσλ πνπ πξνζνκνηάδνπλ ζηελ ΑΚΠ (ζε επίπεδν ΔΔ) θαηέρεη ζην νηθνλνκηθφ πεδίν θαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ θαζνξίδεη ην άξζξν 99 ηεο Ππλζήθεο Κάαζηξηρη ε δηαδηθαζία πνπ πεξηιακβάλεη ηηο Γεληθέο Θαηεπζπληήξηεο Γξακκέο Νηθνλνκηθήο Ξνιηηηθήο ΓΘΓΝΞ, νη νπνίεο ζπκπιεξψζεθαλ κε ηελ πηνζέηεζε ην 1997 ηνπ Ππκθψλνπ Πηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο. Νη ΓΘΓΝΞ απνηεινχλ πξψηκν παξάδεηγκα ήπηαο ζπλεξγαζίαο ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, κε λνκηθή βάζε ηεο Ππλζήθε ΔΔ, ην νπνίν δηαθξίλεηαη γηα ηνλ πςειφ βαζκφ ζπγθεληξσηηζκνχ θαη ηε ζηελή ηνπ ζηφρεπζε (ηήξεζε ησλ ηξηψλ θξηηεξίσλ επηιεμηκφηεηαο γηα έληαμε ζηελ ΝΛΔ, θνθ). Βι. αλαιπηηθά European Commission (2002) θαζψο θαη Begg (2003). 32 Ζ βηβιηνγξαθία θαη ε αξζξνγξαθία ζρεηηθά κε ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ηεο ΔΔ είλαη εθηελέζηαηε. Γηα κηα ζχληνκε αιιά ζπλάκα πεξηεθηηθή θαη θαηαηνπηζηηθή ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο ελ ιφγσ πνιηηηθήο βι. αληί πνιιψλ Αξγπξφο (2002) θαη Πεθεξηάδεο (2004). 48

49 (β) ηεο επηδείλσζεο ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε (αλεξγία, θνηλσληθέο θαη εξγαζηαθέο αληζφηεηεο) θαζηζηψληαο εκθαλή θαη επηηαθηηθφ ηνλ επαλαζρεδηαζκφ θαη ηνλ εμνξζνινγηζκφ ηνπ πξνλνηαθνχ δηθηχνπ πνιιψλ θνηλσληψλ θαη (γ) ηνπ γεληθφηεξνπ πξνβιεκαηηζκνχ γηα ηε βησζηκφηεηα ηνπ ζρεδίνπ πξνζρψξεζεο θξαηψλ απφ ηελ Αλαηνιηθή θαη Θεληξηθή Δπξψπε (κεηά ηελ θνζκντζηνξηθή θαηάξξεπζε ηεο Πνβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηεο ζθαίξαο επηξξνήο ηεο) κε έκθαζε ζην εάλ ε ΔΔ ζα κπνξνχζε λα δηαρεηξηζηεί κε επηηπρία ην δηηηφ ζηφρν-πξφθιεζε ηεο εκβάζπλζεο (ε νπνία γλψξηζε κηα ζεακαηηθή πξφνδν κεηά ηελ επηηπρή έθβαζε ηνπ ρξνλνδηαγξάκκαηνο εγθαζίδξπζεο ηεο ΝΛΔ) θαη ηεο παξάιιειεο δηεχξπλζεο. Ζ θξίζε λνκηκνπνίεζεο εθδειψζεθε ηφζν κε ηελ αξρηθή θαηαςήθηζε θαη/ή ηελ νξηαθή απνδνρή ηεο Ππλζήθεο ΔΔ θαη ησλ δηαδνρηθψλ αλαζεσξήζεσλ ηεο (Άκζηεξληακ, Λίθαηα) απφ πνιιά θξάηε κέιε, θηάλνληαο κέρξη ηελ πξφζθαηε απφξξηςε ηεο Ππληαγκαηηθήο Ππλζήθεο απφ ηε Γαιιία θαη ηελ Νιιαλδία, δχν ρψξεο κε εηδηθφ βάξνο ζην επξσπατθφ γίγλεζζαη. 33 Ηδηαίηεξν ξφιν ζηηο εμειίμεηο απηέο δηαδξακάηηζε ε αληζνβαξήο ζεκαζία πνπ απνδφζεθε ζηελ δηαζθάιηζε ηεο λνκηζκαηηθήο ζηαζεξφηεηαο θαη ηνπ απνπιεζσξηζκνχ ησλ επξσπατθψλ νηθνλνκηψλ (πνπ εθδειψζεθε εκθαηηθά κε ηε δεκηνπξγία λέσλ αλεμάξηεησλ δηαρεηξηζηηθψλ ζεζκψλ φπσο ε ΔΘΡ) ηε ζηηγκή φπνπ νη επηδφζεηο ηεο ΔΔ ζην ελ γέλεη πεδίν ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη ηεο απαζρφιεζεο ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ αλαηκηθέο θαη ειιεηκκαηηθέο. Δπηθξάηεζε δειαδή ε άπνςε φηη ε ΔΔ ζπλνιηθά (αιιά νπζηαζηηθά ν πξψηνο ππιψλαο ηεο) ήηαλ ππεξβνιηθά πξνζεισκέλε ζηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ηεο εληαίαο αγνξάο, αγλνψληαο ην θαίξην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο θαη ηεο απεηιήο πνπ 33 Γηα ηηο δηαθνξεηηθέο πξνζδνθίεο κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ ειίη θαη ηεο θνηλήο γλψκεο ζηελ ΔΔ, αλαθνξηθά κε ηηο επηζπκεηέο εθξνέο πνιηηηθήο ηεο επξσπατθήο ελνπνίεζεο, βι. Hooghe (2003). 49

50 αζθνχζαλ ζηηο δνκέο θνηλσληθήο πξφλνηαο ησλ θξαηψλ κειψλ νη δηαδηθαζίεο ηεο εληεηλφκελεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο απνξχζκηζεο ησλ αγνξψλ. Ζ αλάγθε ινηπφλ λα βξεζεί έλαο λένο ηξφπνο πξνθεηκέλνπ λα ρηηζηεί ζηαδηαθά ην θνηλσληθφ πξφζσπν ηεο ΔΔ κέζσ κίαο νηνλεί πνιηηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηα επξχηεξα θνηλσληθά δεηήκαηα, ήηαλ απηή πνπ νδήγεζε ζηελ επηινγή ηεο ΑΚΠ σο ην πιένλ θαηάιιειν κέζν πνιηηηθήο, δεδνκέλσλ ησλ λνκηθψλ πεξηνξηζκψλ θαη ησλ επηζπκηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Άξρηζε ινηπφλ λα δηαηππψλεηαη έληνλα ην εξψηεκα ηνπ θαηά πφζν ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί ελδεδεηγκέλε θαη βηψζηκε ε ρξήζε ησλ παξαδνζηαθψλ εξγαιείσλ ελσζηαθήο πνιηηηθήο γηα ηελ απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ησλ θνηλσληθψλ θπξίσο πξνθιήζεσλ πνπ αληηκεηψπηδαλ ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ ζην ζχλνιφ ηνπο. Κε δεδνκέλε ηελ επηζπκία δηαηήξεζεο ηεο εζληθήο αξκνδηφηεηαο ζηα ελ γέλεη ζέκαηα ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ηδηαίηεξσλ ξπζκηζηηθψλ πξνηχπσλ θαη δνκψλ πνπ έρεη αλαπηχμεη θάζε θνηλσλία ή νκάδεο θνηλσληψλ, 34 ε φπνηα εθρψξεζε νπζηαζηηθψλ εμνπζηψλ ζηελ ΔΔ ζα έπξεπε πξψηα λα ππεξπεδήζεη ηηο αλακελφκελεο αληηδξάζεηο ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ ζα επηζπκνχζαλ ηε δηαηήξεζε ηνπ status quo ζηνπο παξαπάλσ ηνκείο πνιηηηθήο. Ζ αδπλακία δηαζθάιηζεο ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα ηε ζηαδηαθή θνηλνηηθνπνίεζε ησλ θξίζηκσλ θαη επαίζζεησλ απηψλ δεηεκάησλ, νδήγεζε ζηελ αλάγθε εμεχξεζεο ελαιιαθηηθψλ ή λέσλ κνξθψλ δηακφξθσζεο πνιηηηθήο πνπ ζα ζπλδχαδαλ θαηά θάπνην ηξφπν ηε δηαηήξεζε ηεο απηνλνκίαο θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ θάζε θξάηνπο κέινπο αιιά ζα επέηξεπαλ ηαπηφρξνλα ηελ κεξηθή 34 Πην ζεκείν απηφ γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά ζηελ εκπεδσκέλε θαη θαζνιηθά απνδεθηή ηππνπνίεζε ησλ κνληέισλ θνηλσληθνχ θξάηνπο πνπ ζπλαληάκε ζηελ Δπξψπε, έηζη φπσο ηελ θαζηέξσζε θπξίσο ε θιαζηθή πιένλ κειέηε ηνπ Esping Anderson (2000). Βι. επίζεο γηα κηα ζχληνκε, θαη γιαθπξή αλάιπζε ησλ δηαθφξσλ θνηλσληθψλ ζπζηεκάησλ Europe s social policies offer a heady and intoxicating mixture, The Economist, , ζει

51 έζησ εκπινθή ηνπ θνηλνηηθνχ παξάγνληα ζηηο αλαθχπηνπζεο δηαδηθαζίεο, ελψ ζα πξφβαιε θαη ε αληαπφθξηζε ησλ επξσπαίσλ εηαίξσλ ζε κηα απφ θνηλνχ πξνζπάζεηα αληηκεηψπηζεο ησλ θνηλνηηθψλ πξνθιήζεσλ. 35 Ζ απαζρφιεζε απνηεινχζε έλαλ απφ ηνπο δηαθεξπθηηθνχο ζηφρνπο ηεο ΔΝΘ κε ζρεηηθέο αλαθνξέο ζηελ ηδξπηηθή Ππλζήθε ηεο Οψκεο (βι. ηηο δηαηάμεηο πεξί ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Θνηλσληθνχ Ρακείνπ ην νπνίν ππήξμε φξγαλν βνήζεηαο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ). Ωζηφζν, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ κέρξη θαη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ζπλίζηαην θπξίσο ζηελ παξαδνζηαθή δηαθπβεξλεηηθή ζπλεξγαζία, ηελ νπνία ζπκπιήξσλαλ επηθνπξηθά δηαδηθαζίεο ζην πιαίζην δηεζλψλ νξγαληζκψλ φπσο ν Νξγαληζκφο Νηθνλνκηθήο Ππλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΝΝΠΑ) θαη ν Γηεζλήο Νξγαληζκφο Δξγαζίαο (ΓΝΔ). Ωο αθεηεξηαθφ ζεκείν ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο ζε επίπεδν ΔΔ εθιακβάλεηαη απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ κειεηεηψλ ηνπ ρψξνπ, ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηεο Θνπεγράγεο (1993), 36 θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ νη θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ δήηεζαλ απφ ηελ Δπηηξνπή λα δηαηππψζεη νξηζκέλεο ζθέςεηο θαη πξνηάζεηο αλαθνξηθά κε ην ζέκα ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Ζ Δπηηξνπή αληαπνθξίζεθε κε ηε δεκνζίεπζε ηεο Ιεπθήο Βίβινπ γηα ηελ Αλάπηπμε, ηελ Αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ Απαζρφιεζε, πξνθαιψληαο κηα 35 Όπσο ζεκεηψλνπλ νη Bruno et al (2006:525) several elements can explain the choice of the OMC as a new mode of action in the domain of social policies at the EU level. First, the increasing overlap of European and national policies in the monetary and budgetary fields diminished the possibility for action of the member states. Second, the adjustment of pension and healthcare policies became necessary because of ageing populations. Third, the enlargement involving the post-communist states, where the level of social protection is often inferior, raised fears of a race to the bottom. Beyond these socio-economic causes, left-wing governments were numerous in Europe during the second half of the 1990s, and they wanted to affirm their determination in the field of social policies. 36 Όπσο αλαθέξεη θαη ν Πεθεξηάδεο (2004:326) ζην Έζζελ θαηαγξάθεηαη ε πξψηε αληίζεζε απφςεσλ κεηαμχ ησλ επξσζθεπηηθηζηψλ θαη εθείλσλ πνπ ππνζηήξηδαλ ππεξεζληθέο ξπζκίζεηο ελψ ε ζχγθξνπζε απνθεχρζεθε ράξε ζηελ πηνζέηεζε ηεο «κηληκαιηζηηθήο» θφξκνπιαο ησλ κε «δεζκεπηηθψλ ζπζηάζεσλ». 51

52 δπλακηθή ε νπνία απέθηεζε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ζην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηνπ Έζζελ (Γεθέκβξηνο 1994). Δθεί ζπκθσλήζεθαλ νξηζκέλνη ζηφρνη γηα ηε θαηαπνιέκεζε ηεο αλεξγίαο (πηνζέηεζε ελεξγψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο, επέλδπζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην, αχμεζε ησλ θηλήηξσλ αλαδήηεζεο εξγαζίαο, θνθ). 37 Ρα ππνηνληθά επηηεχγκαηα ηεο ΔΔ ζην δηάζηεκα πνπ κεζνιάβεζε απφ ην ζεκείν εθείλν κέρξη ηελ πξψηε αλαζεψξεζε ηεο Ππλζήθεο ΔΔ ζην Άκζηεξληακ, νδήγεζαλ ζηε ιήςε πεξαηηέξσ πξσηνβνπιηψλ. Ζ Ππλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997), παξά ηα πξναλαθεξζέληα ειιείκκαηα πνιηηηθήο βνχιεζεο, εγθαηληάδεη κηα λέα πεξίνδν αλαθνξηθά κε ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ηεο ΔΔ, θαζψο ζην θείκελφ ηεο πξνβιέπεηαη ν λένο ηίηινο VIII γηα ηελ απαζρφιεζε ν νπνίνο, ζεβφκελνο ηελ εζληθή αξκνδηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ζηνλ ηνκέα απηφ, εληζρχεη ηελ θνηλνηηθή πξνζέγγηζε κε ζπλνιηθφ ηξφπν ελψ ζπγθεθξηκελνπνηείηαη θαη κηα ζπληνληζκέλε ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε. 38 Ζ πξναγσγή ελφο εηδηθεπκέλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη κηαο αγνξάο εξγαζίαο πνπ πξνζαξκφδεηαη επθνιφηεξα ζηηο νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο θαζίζηαηαη ζέκα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. Ζ Ππλζήθε ηέινο, θαζηεξψλεη ηε ιήςε απνθάζεσλ κε εηδηθή πιεηνςεθία ζηνπο ηνκείο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ απαζρφιεζε, γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ λνκνζεηηθψλ δηαδηθαζηψλ. 37 Ζ Ιεπθή Βίβινο (European Commission 1994), απνηέιεζε ην πξψην βήκα πξνο κηα αιεζηλή ζπλεξγαζία ζε επξσπατθφ επίπεδν. Βαζηδφκελν ζε απηήλ, ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηνπ Έζζελ εληνπίδεη πέληε βαζηθνχο ζηφρνπο πνπ ηα θξάηε κέιε δεζκεχνληαη λα επηδηψμνπλ: «αλάπηπμε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ κέζσ ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο», «ππνζηήξημε ζηηο παξαγσγηθέο επελδχζεηο κέζσ κεηξηνπαζψλ κηζζνινγηθψλ πνιηηηθψλ», «βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ζεζκψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο», «εληνπηζκφο λέσλ πεγψλ ζέζεσλ εξγαζίαο κέζσ ησλ ηνπηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη πξνψζεζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο γηα νξηζκέλεο νκάδεο ζηφρνπο φπσο νη λένη, νη καθξνρξφληα άλεξγνη θαη νη γπλαίθεο». Νη ζηφρνη απηνί, πνπ βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηεο «ζηξαηεγηθήο ηνπ Έζζελ», ήηαλ εληνχηνηο δπζρεξψο πινπνηήζηκνη ρσξίο απζηεξή δέζκεπζε εθ κέξνπο ησλ θξαηψλ κειψλ. 38 Ζ Ππλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ επηθέξνληαο ηελ ελνπνίεζε/απινπνίεζε ησλ Ππλζεθψλ θαη κε δεδνκέλε ηελ επίιπζε ηνπ ζέκαηνο ηνπ Θνηλσληθνχ Ξξσηνθφιινπ θπξίσο κε ηελ άξζε ησλ βξεηαληθψλ αληηξξήζεσλ, αλέδεημε ην πεδίν ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο ζε ηδηαίηεξα επαίζζεην πεδίν επξέζεσο βάζεο ζπλεξγαζίαο θαη ζπλαίλεζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Γηα ην πιήξεο θείκελν ηεο ζπλζήθεο, βι. 52

53 Κε λνκηθφ εθαιηήξην ινηπφλ ηηο θαηλνηφκεο δηαηάμεηο ηνπ Ρίηινπ VIII γηα ηελ Απαζρφιεζε (άξζξα ηεο Ππλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ), 39 αιιά θαη ην δηαδηθαζηηθφ πιαίζην πνπ απηέο πξνδηαγξάθνπλ, ην Λνέκβξην ηνπ 1997 (πξηλ ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο αλαζεσξεκέλεο Ππλζήθεο) ζεκεηψζεθε ε πην νπζηαζηηθή ίζσο πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο κηαο εκβξπαθήο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, ε νπνία πξνζέιαβε πεξηερφκελν θαη ππφζηαζε κε ην έθηαθην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηνπ Ινπμεκβνχξγνπ. Δθεί ηέζεθαλ νη βάζεηο γηα ηε γέλλεζε ηεο Δπξσπατθήο Πηξαηεγηθήο Απαζρφιεζεο-ΔΠΑ (επίζεο γλσζηή θαη σο «δηαδηθαζία Ινπμεκβνχξγνπ»), ε νπνία θαίηνη απνηεινχζε κηα ηδηφκνξθε πξνζαξκνζκέλε εθδνρή ηεο πνιπκεξνχο επνπηείαο πνπ ήδε είρε ζπκθσλεζεί ζην πιαίζην ηεο ΝΛΔ (Πχκθσλν Πηαζεξφηεηαο θαη Αλάπηπμεο, θνθ), πξνθάιεζε κηα ζπλεξγαηηθή θηλεηνπνίεζε ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. 40 Ζ ΔΠΑ, κεηά απφ ζρεηηθή πξφηαζε ηεο Δπηηξνπήο, 41 βαζίζηεθε ζηελ πηνζέηεζε 19 θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, νη νπνίεο αθνξνχζαλ ζηφρνπο θαη κέζα, νξγαλσκέλεο ζε κηα ινγηθή ηεζζάξσλ ππιψλσλ ή 39 Πχκθσλα κε ην πεξηερφκελν ηνπ λένπ Ρίηινπ, ε πνιηηηθή απαζρφιεζεο, ππαγφκελε ζηε ινγηθή ησλ ζπληξερνπζψλ (ή ζπκπιεξσκαηηθψλ) αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ, έρεη σο ζηφρν ηε δηακφξθσζε κηαο ζπληνληζκέλεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε, ψζηε λα απμεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ επηκέξνπο ζπλαθψλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ κειψλ. Κε ηηο ελ ιφγσ δηαηάμεηο πξνθχπηεη φηη ν ζπληνληζκφο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο γίλεηαη ππνρξεσηηθφο. Ζ εηήζηα δηαδηθαζία ηεο ΔΠΑ νξίδεηαη απφ ην άξζξν 128 ηεο Ππλζήθεο: ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην εμεηάδεη θαη έηνο ηελ θαηάζηαζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Θνηλφηεηα θαη εγθξίλεη ζρεηηθά ζπκπεξάζκαηα βάζεη θνηλήο εηήζηαο έθζεζεο ηνπ Ππκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο. Βάζεη ησλ ζπκπεξαζκάησλ απηψλ, ην Ππκβνχιην ραξάδεη θαη' έηνο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ιακβάλνπλ ππφςε ζηηο πνιηηηθέο ηνπο γηα ηελ απαζρφιεζε. Θάζε θξάηνο κέινο ππνβάιιεη ζην Ππκβνχιην θαη ηελ Δπηηξνπή εηήζηα εζληθή έθζεζε γηα ηα θπξηφηεξα κέηξα πνπ ιακβάλεη ππφ ην πξίζκα ησλ ελ ιφγσ θαηεπζπληεξίσλ γξακκψλ. Θάζε ρξφλν, ην Ππκβνχιην βάζεη ησλ εθζέζεσλ απηψλ, πξνβαίλεη ζε εμέηαζε ηεο εθαξκνγήο ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ, δχλαηαη δε λα απεπζχλεη ζπζηάζεηο ζηα θξάηε κέιε. Δμάιινπ, βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο ελ ιφγσ εμέηαζεο, ην Ππκβνχιην θαη ε Δπηηξνπή απεπζχλνπλ θνηλή εηήζηα έθζεζε ζην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Θνηλφηεηα. 40 Απηφο είλαη έλαο αθφκα ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε δηαδηθαζία ηνπ Ινπμεκβνχξγνπ δηαθέξεη νπζηαζηηθά απφ θάζε άιιε δηαδηθαζία ΑΚΠ (θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, ζπληάμεηο, πγεία, θνθ), δηφηη βαζίδεηαη ζε δηαηάμεηο ηεο ζπλζήθεο θαη φρη απιά ζε απφθαζε ηνπ Ππκβνπιίνπ. 41 Ζ Δπηηξνπή πξνεηνηκάδνληαο ην έδαθνο ηεο ΔΠΑ ππέβαιε ζην Ππκβνχιην ηξία έγγξαθα ζρεηηθά κε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ην 1998, κηα θνηλή έθζεζε γηα ηελ απαζρφιεζε θαζψο θαη κηα έθζεζε γηα ηελ απαζρφιεζε ζηελ Δπξψπε. Βι. εηδηθφηεξα COM (1997) 497 θαη Γειηίν ΔΔ 10/

54 άμνλεο (απαζρνιεζηκφηεηα, επηρεηξεκαηηθφηεηα, πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη ίζεο επθαηξίεο). 42 Ζ ΔΠΑ θαζηεξψλεη ζπλνπηηθά έλα πιαίζην πνιπκεξνχο επνπηείαο πνπ πεξηιακβάλεη ζπγθεθξηκέλα κηα εηήζηα Θνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε, ηε ράξαμε ησλ Θαηεπζπληήξησλ Γξακκψλ γηα ηελ Απαζρφιεζε πνπ ζα ρξεζηκεχζνπλ σο βάζε γηα ηα Δζληθά Πρέδηα Γξάζεο (ΔΠΓ) πνπ εθπνλνχληαη απφ ηα θξάηε κέιε, θαζψο θαη ζπζηάζεηο ηνπ Ππκβνπιίνπ πξνο ηνπο ππνπξγνχο ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ κειψλ. Ν ζπληνληζκφο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ζε ζέκαηα απαζρφιεζεο κέζσ ηεο ΑΚΠ έρεη νπζηαζηηθά σο ζηφρν ηε δέζκεπζε ησλ θξαηψλ κειψλ πξνο έλα θνηλφ ζχλνιν ζθνπψλ θαη ζηφρσλ, γχξσ απφ ηέζζεξηο ππιψλεο, δειαδή ηελ ηθαλφηεηα πξνο εξγαζία, ην επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα, ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ. Ρέινο, αμηνπνηψληαο ηηο λέεο δηαηάμεηο ηεο Ππλζήθεο Άκζηεξληακ (άξζξν 130), ζεζπίζηεθε ε Δπηηξνπή γηα ηελ Απαζρφιεζε-ΔπΑπ (Employment Committee- EMCO) 43 σο ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν γηα (α) ηελ παξαθνινχζεζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε ζηα θξάηε κέιε θαη ζηελ Θνηλφηεηα, (β) ηε δηαηχπσζε γλσκψλ πξνο ην Ππκβνχιην ή ηελ Δπηηξνπή, θαηφπηλ ζρεηηθήο αηηήζεψο ηνπο ή εμ ηδίαο πξσηνβνπιίαο, θαη (γ) ηε ζπκβνιή ηεο ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ εξγαζηψλ ηνπ Ππκβνπιίνπ γηα ηε ράξαμε ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ. Πηελ ΔπΑπ κεηέρνπλ δχν εθπξφζσπνη (ζπλήζσο πςειφβαζκα ζηειέρε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο) απφ θάζε θξάηνο κέινο, ελψ θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηεο, ε επηηξνπή δεηά ηε γλψκε ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ. Ππλνςίδνληαο, ν ξφινο ηεο ΔπΑπ ζπλίζηαηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ΔΠΑ θαη γεληθά, ζηελ πξνψζεζε ηνπ ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ σο πξνο ηελ απαζρφιεζε θαη ηηο πνιηηηθέο γηα ηελ αγνξάο εξγαζίαο(βι. αλαιπηηθφηεξα ππνελφηεηα ). 42 Γηα κηα αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ αμφλσλ βι. Αξγπξφο (2002:13). 43 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι. 54

55 Δπφκελε ζεκαληηθή εμέιημε ζηε πνξεία δηακφξθσζεο κηαο ζπλεθηηθήο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο ζε επίπεδν ΔΔ απνηειεί ην Δπξσπατθφ Πχκθσλν Απαζρφιεζεο, ην νπνίν πηνζεηήζεθε απφ ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηεο Θνισλίαο (Ηνχληνο 1999). Πθνπφο ηνπ ήηαλ θαη παξακέλεη ε επηδίσμε ελφο πςεινχ επηπέδνπ απαζρφιεζεο κέζσ ηεο κε πιεζσξηζηηθήο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο, αλαγλσξίδνληαο ηελ αλάγθε γηα ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζηνλ δεκφζην δηάινγν γηα ηελ απαζρφιεζε. Δλζσκαηψλνληαο ηε πξνγελέζηεξε δηαδηθαζία Ινπμεκβνχξγνπ θαζψο θαη ηε δηαδηθαζία Θάξληηθ (ε νπνία ζεζπίζηεθε απφ ην νκψλπκν Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηνλ Ηνχλην ηνπ 1999 κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ηνπ θαιχηεξνπ ζπληνληζκνχ ησλ αγνξψλ), ηα θξάηε κέιε επέδεημαλ κηα ζηνρνπξνζήισζε ζηε δηάζηαζε ηεο πξνζθνξάο απαζρφιεζεο (supply-side). Δπηρεηξψληαο κηα αμηνινγηθή θξίζε θαζψο έρεη ζεκαζία λα δηαπηζηψζνπκε ην ηδενινγηθφ, ηξφπν ηηλά, θνξηίν ηεο δηαδηθαζίαο εμεπξσπατζκνχ ζην πιαίζην ηεο ΑΚΠ θαη ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, κπνξεί λα εηπσζεί φηη εθεμήο νη φπνηεο παξεκβάζεηο ζα έπξεπε λα πξνθξίλνπλ θαη λα ζπκβαδίδνπλ κε ηε γεληθή απαίηεζε γηα πνηνηηθέο αιιαγέο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο, λα πξνσζνχλ ελεξγεηηθά θαη ιηγφηεξα παζεηηθά κέηξα, λα επηηπγράλνπλ εθηίκεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ πνιηηηθψλ, θνθ. 44 Ζ δηεμαγσγή ηνπ έθηαθηνπ Δπξσπατθνχ Ππκβνπιίνπ ζηε Ιηζαβφλα (23-24 Καξηίνπ 2000) θαηέιεμε ζηελ πηνζέηεζε κηαο δέζκεο δξάζεσλ θαη δηαθεξπθηηθψλ ζηφρσλ, ην πεξηερφκελν ηεο νπνίαο ζπκππθλψλεηαη κε ηνλ φξν Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο (εθεμήο ΠηΙ). Γίρσο λα ππεηζέιζνπκε ζε ιεπηνκεξείο αλαθνξέο, σο λένο καθξνπξφζεζκνο (θαη θαηά πνιινχο ππέξκεηξα θηιφδνμνο) ζηξαηεγηθφο ζηφρνο 44 Όπσο ππνζηεξίδεη θαη ν Πεθεξηάδεο (2004:330) «ζε αληίζεζε κε ηνπο θνηλσληθά ελζπιαθσκέλνπο πξνθαηφρνπο ηεο, ε ΔΠΑ ππνζηαζηνπνηεί ηελ αγνξά θαη αλαδεηθλχεη ηηο παξνξκήζεηο ηεο ζε απφιπην θξηηήξην αμηνιφγεζεο ησλ πξνηεηλφκελσλ πνιηηηθψλ: ε θαηαιιειφηεηα ή κε ελφο κέηξνπ είλαη ζπλάξηεζε ηνπ πφζν αγψγηκν είλαη ζηηο αγνξαίεο παξνξκήζεηο» (ε ππνγξάκκηζε δηθή καο). 55

56 ηέζεθε ε κεηαηξνπή ηεο ΔΔ εληφο δέθα εηψλ, ζηελ αληαγσληζηηθφηεξε θαη δπλακηθφηεξε νηθνλνκία ηεο γλψζεο, ηθαλή γηα βηψζηκε αλάπηπμε κε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή. Ζ εμέιημε φκσο πνπ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε παξνχζα εξγαζία είλαη ην γεγνλφο φηη ε ΠηΙ αλαγλσξίδεη ηελ ΑΚΠ σο λέν εξγαιείν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο, θαζνξίδεη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαη πηνζεηεί ζπγθεθξηκέλνπο πνζνηηθνχο ζηφρνπο γηα ηελ απαζρφιεζε (Παθειιαξφπνπινο 2004:21). 45 Ρα βαζηθά ζεκεία ηεο ΑΚΠ έηζη φπσο πξνζδηνξίζηεθαλ απφ ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηεο Ιηζαβφλαο, είλαη ηα εμήο: θαζνξηζκφο θαηεπζπληήξσλ γξακκψλ απφ ηελ ΔΔ, ζπκβαηψλ κε ηνπο εθάζηνηε Γεληθνχο Ξξνζαλαηνιηζκνχο ησλ Νηθνλνκηθψλ Ξνιηηηθψλ θαη ζπλδπαζκέλσλ κε ζπγθεθξηκέλα ρξνλνδηαγξάκκαηα γηα ηε βξαρππξφζεζκε, κεζνπξφζεζκε θαη καθξνπξφζεζκε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ ηίζεληαη, θαζνξηζκφο πνζνηηθψλ θαη πνηνηηθψλ δεηθηψλ θαη ζεκείσλ αλαθνξάο (benchmarking), γηα ηε ζχγθξηζε ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ (best practices), κεηαθνξά ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ζηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο, κε ηνλ θαζνξηζκφ εηδηθψλ ζηφρσλ θαη ηε ζέζπηζε κέηξσλ, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο ηδηνκνξθίεο, πεξηνδηθή παξαθνινχζεζε, αμηνιφγεζε θαη επηζθφπεζε απφ νκφηηκνπο (peer review) ππφ ηε κνξθή αιιεινδηδαθηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ηελ ππνβνιή εηήζηαο αλαθεθαιαησηηθήο έθζεζεο απφ ηελ Δπηηξνπή ζρεηηθά κε ηελ πξφνδν πνπ ζεκεηψλεηαη βάζεη δηαξζξσηηθψλ δεηθηψλ, ζρεηηθά κε ηελ απαζρφιεζε, ηελ θαηλνηνκία, ηελ νηθνλνκηθή κεηαξξχζκηζε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή (Δπξσπατθφ Ππκβνχιην 2000 θαη Ληθνιαθνπνχινπ-Πηεθάλνπ 2006:294). 45 Γηα ηελ επηζεκνπνίεζε ηεο ΑΚΠ απφ ην Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηεο Ιηζαβφλαο βι. επίζεο Goetschy 2001, Hodson θαη Maher 2001, Overdevest 2002, Scharpf 2002, Jacobsson θαη Schmid

57 Ακέζσο κεηά ηελ εθπφλεζε ηεο ΠηΙ θαηέζηε ζαθέο φηη γηα ηελ πινπνίεζή ηεο ζα έπξεπε λα ιεθζνχλ κέηξα ηφζν ζε θνηλνηηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν (ε ιεγφκελε two track approach), αιιά ζηε πνξεία εκθαλίζηεθαλ νη πξψηεο δπζθνιίεο εθαξκνγήο. Ξαξφηη ε αμηνιφγεζε ηεο ΠηΙ δελ εκπίπηεη ζην πεδίν αλάιπζεο ηεο παξνχζεο, ζα πξέπεη λα ππνγξακκίζνπκε φηη ην αξρηθφ δηάζηεκα εθαξκνγήο ηεο ελ ιφγσ πξνζπάζεηαο δελ θαηάθεξε λα ζεκεηψζεη θάπνηα νπζηαζηηθά απνηειέζκαηα ζηνπο ηνκείο πνπ είραλ ηεζεί σο ζηφρνη. Ήδε απφ ην 2002 θαη θαηφπηλ αηηήκαηνο ηνπ Δπξσπατθνχ Ππκβνπιίνπ ηεο Βαξθειψλεο πνπ δηεμήρζε ηνλ Κάξηην ηνπ ηδίνπ έηνπο, ε Δπηηξνπή αλαθνηλψλεη ηηο ζέζεηο ηεο γηα ηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ εηήζησλ θχθισλ ζπληνληζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο. Πην θείκελφ ηεο (Δπξσπατθή Δπηηξνπή 2000), ηνλίδεη φηη ζα πξέπεη λα δνζεί πεξηζζφηεξν βάξνο ζην κεζνπξφζεζκν πιαίζην, κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ εθαξκνγή θαη ηελ αμηνιφγεζή ηεο θαη λα εμνξζνινγηζηνχλ νη πθηζηάκελεο δηαδηθαζίεο γχξσ απφ νξηζκέλα ζεκαληηθά ρξνληθά ζεκεία ηνπ έηνπο. Κε ην πέξαο ησλ πέληε πξψησλ εηψλ, ε Δπηηξνπή πξνέβε ζε αλαζθφπεζε ηεο πξνφδνπ ηεο ΠηΙ, πξνθαιψληαο κηα δεκφζηα ζπδήηεζε ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν κεηαμχ ησλ κεξψλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηε δηαδηθαζία. Ζ έθζεζε ηεο νκάδαο πςεινχ επηπέδνπ ππφ ηε πξνεδξία ηνπ Wim Kok, ε νπνία ππεβιήζε ην Λνέκβξην ηνπ 2004 θαηέδεημε αθξηβψο απηά ηα ειιείκκαηα θαη ηηο αλεπάξθεηεο ηεο ΠηΙ Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπγθξφηεζε κία εηδηθή νκάδα (task force) γηα ηελ απαζρφιεζε (νκάδα Kok), πξνθεηκέλνπ λα ζπκβάιεη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ ηαρχηεξε εθαξκνγή ηεο αλαζεσξεκέλεο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε απφ ηα θξάηε κέιε, κε δεδνκέλε ηελ νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε, ηε δπζθνιία πνπ δηαθαηλφηαλ ζηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηεο Ιηζαβφλαο θαη ηελ επηζπκία ησλ θπβεξλήζεσλ λα επηηαρπλζνχλ νη δξνκνινγεκέλεο δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Ζ εηδηθή νκάδα γηα ηελ απαζρφιεζε επηζήκαλε ηέζζεξηο βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ην ζθνπφ απηφ: (1) αχμεζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, (2) πξνζέιθπζε πεξηζζφηεξσλ αηφκσλ λα εηζέιζνπλ θαη λα παξακείλνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, (3) κεγαιχηεξε θαη πην απνηειεζκαηηθή επέλδπζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ζηε δηα βίνπ κάζεζε θαη (4) εμαζθάιηζε απνηειεζκαηηθήο εθαξκνγήο ησλ κεηαξξπζκίζεσλ κέζσ θαιχηεξεο δηαθπβέξλεζεο. Βι. αλαιπηηθφηεξα Report of the Employment Taskforce chaired by Wim Kok (2003), Jobs, Jobs, Jobs: 57

58 Αμηνπνηψληαο ηε γεληθεπκέλε παξαδνρή φηη ν αξρηθφο ζρεδηαζκφο ηεο ΠηΙ απνδείρζεθε αηειέζθνξνο, ε Δπηηξνπή πξνηείλεη έλα λέν μεθίλεκα επηθεληξψλνληαο ηηο πξνζπάζεηέο ηεο ζε δχν θχξηνπο ζηφρνπο: επίηεπμε ηζρπξφηεξεο, βηψζηκεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ θαη θαιχηεξσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Θεσξψληαο φηη ε απνηειεζκαηηθή απάληεζε ζηελ πξφθιεζε ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Δπξψπε είλαη ην θιεηδί γηα ηελ απνδέζκεπζε ησλ απαξαίηεησλ κέζσλ πινπνίεζεο ησλ επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζηνρεχζεσλ, δήηεζε απφ ηηο εγεζίεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηε ιήςε κέηξσλ γηα πγηείο καθξννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαη καθξννηθνλνκηθέο πνιηηηθέο πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηε ζηαζεξφηεηα ηε δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2005a). Κεηαμχ άιισλ πξνηάζεσλ θαη εθηηκήζεσλ, ζηελ παξαπάλσ αλαθνίλσζε γίλεηαη ιφγνο θαη γηα κηα αλαπξνζαξκνγή ηεο ΑΚΠ αλαθνξηθά κε ηε ρξεζηκφηεηα ησλ δηκεξψλ επαθψλ πνπ ζα πξέπεη λα αλαπηχμεη ε Δπηηξνπή κε θάζε θξάηνο κέινο γηα ην ζπληνληζκφ ησλ εζληθψλ ηνπο πξνγξακκάησλ ή πνιηηηθψλ, εγθαηαιείπνληαο ζηαδηαθά ηηο ρξνλνβφξεο θαη αλαπνηειεζκαηηθέο πνιπκεξείο ζπδεηήζεηο θαη κε ηα εηθνζηπέληε θξαηψλ κειψλ. Θπξίσο φκσο, ζεκαληηθέο αιιαγέο πξνθαινχληαη ζηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ζα ραξάδνληαη εθεμήο νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη ζηνλ ηξφπν ελζσκάησζήο ηνπο ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο. Νξίδεηαη ινηπφλ φηη βάζεη ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηνπ εθάζηνηε εαξηλνχ Δπξσπατθνχ Ππκβνπιίνπ, ην νπνίν ζα θαζνξίδεη ηνπο πνιηηηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο γηα ηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή δηάζηαζε ηεο ΠηΙ, ε Δπηηξνπή ζα ππνβάιεη πξνο έγθξηζε ζην Ππκβνχιην ηηο Δληαίεο Θαηεπζπληήξηεο Γξακκέο (ΔΘΓ) πνπ ζα εκπεξηέρνπλ ηνπο Γεληθνχο Ξξνζαλαηνιηζκνχο Νηθνλνκηθψλ Ξνιηηηθψλ (ΓΞΝΞ) θαη ηηο Creating more employment in Europe. Γηα κηα εθηελέζηεξε αλάιπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ΠηΙ κεηά ην 2005 βι. Daly (2006). 58

59 Θαηεπζπληήξηεο Γξακκέο γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΘΓΑ). Νη ΔΘΓ απνηεινχλ ην θχξην πνιηηηθφ κέζν γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ΠηΙ θαη θαιχπηνπλ ηφζν ηνλ καθξννηθνλνκηθφ φζν θαη ηνλ κηθξννηθνλνκηθφ ηνκέα ηεο ΔΔ. Ρν κέζν απηφ παξνπζηάδεη κηα ζαθή ζηξαηεγηθή ζεψξεζε ησλ επξσπατθψλ δεηεκάησλ θαη επηηξέπεη ζηελ Δπηηξνπή λα θαηεπζχλεη ηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ ζηηο δξάζεηο πνπ έρνπλ πξνηεξαηφηεηα. Νξηζκέλεο ΘΓΑ πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αληίζηνηρεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζε άιινπο ηνκείο, εληζρχνληαο ηε πνιπηνκεαθή δηάζηαζε ηεο ΠηΙ. Βάζεη ησλ ΔΘΓ, ηα θξάηε κέιε ζα θαηαξηίδνπλ πιένλ ην ηξηεηνχο δηάξθεηαο Δζληθφ Ξξφγξακκα Κεηαξξπζκίζεσλ (ΔΞΚ), κέζα απφ δηαδηθαζίεο δηαβνχιεπζεο κε φια ηα εκπιεθφκελα κέξε. 47 Πην ηέινο θάζε έηνπο ζα ππνβάιινληαη εθζέζεηο αλαθνξηθά κε ηα πεπξαγκέλα θάζε εζληθήο θπβέξλεζεο, νη νπνίεο ζα απνηεινχλ ην πιηθφ γηα ηελ έθζεζε πξνφδνπ ηεο Δπηηξνπήο, ζηελ νπνία κπνξεί λα γίλνληαη ππνδείμεηο γηα ηελ ελδερφκελε αλάγθε πξνζαξκνγήο ησλ ΔΘΓ. Δίλαη εκθαλήο ινηπφλ, ε ελίζρπζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ζχλδεζεο ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο κε ηηο ζηνρεχζεηο ηεο ΝΛΔ, πεξηνξίδνληαο αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο επηινγέο ηφζν ηεο ΔΔ, φζν θαη ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ νθείινπλ λα επηδείμνπλ κηα πνιιαπιή ζπκκφξθσζε ζε αιιειέλδεηνπο ζηφρνπο. Όπσο ζπκβαίλεη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ε επηζεκνπνηεκέλε θαζηέξσζε ηεο ΑΚΠ πξνθάιεζε πνηθίια ζρφιηα θαη αληηδξάζεηο ζε νιφθιεξν ην θάζκα ηεο ΔΔ. Αλ θαη ε πιεηνςεθία ησλ αλαιπηψλ αλαγλψξηζε ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ΑΚΠ ζε ζρέζε κε ηε παξαδνζηαθή κέζνδν πξνζδνθψληαο φηη ε έιιεηςε πνιηηηθήο βνχιεζεο γηα ηε 47 Πχκθσλα κε ηελ απφθαζε 2005/600/ΔΘ ηνπ Ππκβνπιίνπ ΔΔ, νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε πξέπεη λα επαλεμεηάδνληαη πιήξσο κφλν αλά ηξηεηία, ελψ ελδηακέζσο κέρξη ην 2008 ε επηθαηξνπνίεζή ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη απζηεξά πεξηνξηζκέλε, αιιά λα ιακβάλνληαη ππφςε νη πνιηηηθέο απαζρφιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηηο νπνίεο ππνβάιινληαη εθζέζεηο ζηα πιαίζηα ησλ ΔΞΚ. 59

60 δηακφξθσζε κηαο θνηλσληθήο ΔΔ ζα αληηζηαζκηζηεί ζην κέιινλ απφ ηηο παξάπιεπξεο επηδξάζεηο ηεο ΑΚΠ ζηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο θαηά κηα λενιεηηνπξγηθή ινγηθή, 48 ππήξραλ πνιινί νη νπνίνη επηρεηξεκαηνιφγεζαλ ππέξ ηεο επηθπιαθηηθήο ππνδνρήο ηεο ΑΚΠ θαη ηεο δηαηχπσζεο έληνλσλ πξνβιεκαηηζκψλ αλαθνξηθά κε ηε ζπλνρή ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ θαη ηνπ θνηλνηηθνχ θεθηεκέλνπ Νη ζεζκηθέο δηαζηάζεηο ηεο ΑΚΠ ζην πιαίζην ηεο ΠηΙ θαη ε επίδξαζή ηνπο ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ κειψλ Πθνπφο ηεο εξγαζίαο ζηηο ζειίδεο πνπ αθνινπζνχλ είλαη λα πεξηγξάςεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη επηκέξνπο ζπληζηψζεο ηεο ΠηΙ (ράξαμε θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, ζπγθξηηηθή αλάιπζε επηδφζεσλ, ζρεδηαζκφο εζληθψλ πνιηηηθψλ θαη αμηνιφγεζε απηψλ), αζθνχλ επίδξαζε ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο ησλ θξαηψλ κειψλ, δηακνξθψλνληαο έλα λέν δηνηθεηηθφ θαη φρη κφλν πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ζπληεινχληαη πνιιαπιέο δηεξγαζίεο θαη κεηαβνιέο. 48 Αλαθεξφκαζηε ζηε πεξίπησζε φπνπ ην ήπην δίθαην (soft law) κπνξεί λα αληηθαηαζηήζεη ηελ λνκηθή δξάζε αλ ζεσξεζεί σο ην πξψην βήκα πνπ κπνξεί λα αθνινπζεζεί απφ δεζκεπηηθέο απνθάζεηο, εθφζνλ έρεη δεκηνπξγεζεί έλαο θνηλφο ηφπνο ζην κέρξη πξφηηλνο επίκαρν πεδίν πνιηηηθήο. 49 Ξνιινί ππνζηεξηθηέο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ηζρπξίδνληαη φηη ε ΑΚΠ ζπληζηά επαλάζηαζε ζηε δεκνθξαηηθή δηαθπβέξλεζε δίλνληαο έκθαζε ζηελ ηθαλφηεηά ηεο λα αλαζρεκαηίδεη πνιηηηθά δίθηπα, λα ελζαξξχλεη ηνλ απνθεληξσκέλν πεηξακαηηζκφ θαη λα παξάγεη κάζεζε θαη θαηλνηνκία. Βι. ελδεηθηηθά Teague (2001). Άιινη, φπσο νη Ardy θαη Begg (2001), ππνζηεξίδνπλ φηη ε ΑΚΠ επηηξέπεη ηελ επίηεπμε θνηλψλ ιχζεσλ ζε θνηλά πξνβιήκαηα ρσξίο ηελ ελαξκφληζε πνπ απνηειεί αλάζεκα γηα πνιιέο θπβεξλήζεηο θαη φηη νη ζπληζηψζεο πνπ εκπεξηέρεη κπνξνχλ λα πινπνηεζνχλ ρσξίο νη θπβεξλήζεηο λα ππνρξεψλνληαη ζε νπζηψδεηο θαη ακθηζβεηνχκελεο λνκηθέο ξπζκίζεηο». Γηα κηα θξηηηθή φζν θαη ζπλνιηθή αμηνιφγεζε ηεο ΑΚΠ βι. Holmberg (2004). 60

61 Δληαίεο Θαηεπζπληήξηεο Γξακκέο: ε πνιηηηθή δηάζηαζε ηεο ζπκκεηνρήο 50 Πην πιαίζην ηεο λέαο ΠηΙ πξνβιέπεηαη φπσο είδακε, ε ράξαμε ησλ ΔΘΓ γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε, νη νπνίεο ζθνπφ έρνπλ λα ζπγθεληξψζνπλ ζε έλα εληαίν, ζπλεθηηθφ θαη απινπνηεκέλν θείκελν ηηο ζπζηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηνπο ΓΞΝΞ, θαζψο θαη κε ηηο πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε γηα ηελ εθάζηνηε πξνγξακκαηηθή πεξίνδν. Δπηρεηξψληαο κηα πξψηε αλάιπζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ραξάζζνληαη νη ΔΘΓ βάζεη ηνπ άξζξνπ 128 θαη ηεο λέαο ΠηΙ, κπνξνχκε λα ζηαζνχκε ζε δχν ζεκεία: (α) παξά ηελ άζθεζε δξηκείαο θξηηηθήο (European Parliament 2002, Duina θαη Raunio 2006), ε ζρεηηθή δηαδηθαζία απνθιείεη ηελ νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή ηνπ Δπξσπατθνχ Θνηλνβνπιίνπ θαη ησλ εζληθψλ αληηπξνζσπεπηηθψλ ζεζκψλ, ζέηνληαο έλα πξνβιεκαηηζκφ σο πξνο ηελ επξχηεηα ηεο λνκηκνπνηεηηθήο βάζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ παξά ην γεγνλφο φηη έρνπλ παξεηζθξήζεη ππεξεζληθά ζηνηρεία (πξσηνβνπιηαθφο ξφινο ηεο Δπηηξνπήο, θαζηέξσζε εηδηθήο πιεηνςεθίαο ζην Ππκβνχιην) ζηελ φιε δηαδηθαζία θαη (β) πξφθεηηαη φπσο αλαθέξζεθε, γηα κηα πεξηζζφηεξν πνιηηηθή θαη ιηγφηεξν λνκηθή δηαδηθαζία θαη σο ηέηνηα εμαξηάηαη απφ ηα επηκέξνπο εζληθά ζπκθέξνληα, ελψ ζεκαληηθή επηξξνή αζθνχλ νη εθάζηνηε ηζνξξνπίεο ηζρχνο θαη ηηο πνηθίιεο ζθνπηκφηεηεο εληφο ηνπ Ππκβνπιίνπ Γηα ην πεξηερφκελν ησλ ηξερνπζψλ ΔΘΓ βι. Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2005b), Νινθιεξσκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε ( )», Βξπμέιιεο, COM/2005/0141 ηειηθφ. 51 Δίλαη εκθαλέο φηη ε ΑΚΠ ζηεξίδεηαη ζηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ Δπηηξνπήο θαη θξαηψλ κειψλ κέζσ ησλ επηκέξνπο λενζχζηαησλ επηηξνπψλ (Δπηηξνπή Απαζρφιεζεο, Δπηηξνπή Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο, Νηθνλνκηθή Δπηηξνπή, θνθ). Ρν δηαθνξνπνηεηηθφ ζηνηρείν απηψλ ησλ επηηξνπψλ είλαη φηη ηνπνζεηνχληαη ζηνλ ρψξν κεηαμχ ησλ δχν νξγάλσλ, κε ηελ Δπηηξνπή λα δηαδξακαηίδεη κείδνλα νξγαλσηηθφ ξφιν ελψ ηα κέιε ηνπο ππνβάιινπλ γλψκεο ή αηηήκαηα πξνο ηα δχν φξγαλα κφλν εάλ ηνπο δεηεζεί απφ απηά, ζε αληίζεζε κε ηα φζα ηζρχνπλ γηα ηηο επηηξνπέο πνπ πθίζηαληαη ζην πιαίζην ηεο επηηξνπνινγίαο ή ησλ πξνπαξαζθεπαζηηθψλ επηηξνπψλ πνπ πιαηζηψλνπλ ηελ Δπηηξνπή θαη ην Ππκβνχιην θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ λνκνζεηηθψλ πξνηάζεσλ. 61

62 Ξαξά ηελ απνπζία λνκηθά δεζκεπηηθψλ ππνρξεψζεσλ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο θαη ηνλ θαζνιηθφ απνθιεηζκφ ηνπ ΓΔΘ, φια ηα θξάηε κέιε επηζπκνχλ λα απνθχγνπλ ην ζηηγκαηηζκφ ή ηελ άζθεζε δεκφζηαο θξηηηθήο ζε πεξίπησζε απφθιηζεο απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο ΠηΙ. Γερφκαζηε ινηπφλ ηε ζέζε πνπ ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ηε βηβιηνγξαθία, 52 φηη είλαη πξνο φθεινο ηεο θάζε εζληθήο θπβέξλεζεο είηε λα δηαζθαιίζεη εμ αξρήο φηη ην πεξηερφκελν ησλ ΔΘΓ θάζε πεξηφδνπ δελ ζα παξνπζηάδεη κεγάιεο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ηηο δηθέο ηεο πξνηεξαηφηεηεο-δπλαηφηεηεο είηε λα πξνζπαζεί εγθαίξσο λα απνηξέςεη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ζηφρσλ πνπ αληηθεηκεληθά γλσξίδεη εθ ησλ πξνηέξσλ φηη δελ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη. Γηα ηελ ηθαλνπνίεζε απηήο ηεο αλάγθεο, πξνυπνηίζεηαη ε νπζηαζηηθή ζπκκεηνρή κηαο εζληθήο αληηπξνζσπείαο ζε θάζε θάζε ηεο πξναλαθεξζείζαο πεξηνδηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία δηαζθαιίδεηαη κέζα απφ ηελ ζπληνληζκέλε θηλεηνπνίεζε φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ εζληθψλ δξψλησλ θαζψο θαη ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ (πιηθψλ ή κε). Ξάλησο ε εθαξκνγή ηνπ θαλφλα ηεο εηδηθήο πιεηνςεθίαο γηα ηελ πηνζέηεζε ησλ ΔΘΓ απνηειεί ζαθή έλδεημε φηη νη κεραληζκνί ηεο ΑΚΠ, παξφηη ζηεξνχληαη λνκηθήο δεζκεπηηθφηεηαο, θαηαθέξλνπλ λα ζπλδπάδνπλ ην δηαθπβεξλεηηθφ κε ην ππεξεζληθφ ζηνηρείν Ζ ΑΚΠ σο κεραληζκφο ακνηβαίαο κάζεζεο, ζχγθξηζεο επηδφζεσλ θαη δηάρπζεο ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ Ζ ΑΚΠ σο κεραληζκφο ακνηβαίαο κάζεζεο Δθηφο ηεο γφληκεο ζπκκεηνρήο ζην Ππκβνχιην ΔΔ γηα ηε ράξαμε ησλ ΔΘΓ θαη ησλ ΘΓΑ, πνπ ζπληζηά εθ ησλ σλ νπθ άλεπ ζπλζήθε γηα θάζε εζληθή θπβέξλεζε πνπ επηζπκεί λα αζθήζεη πνιηηηθή επηξξνή ζηα θνηλνηηθά δξψκελα, ε δνκή θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ελ ιφγσ νξγάλνπ είλαη γλσζηφ φηη ζέηεη ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ην πιήζνο ησλ επηηξνπψλ θαη ησλ νκάδσλ εξγαζίαο. Πην 52 Βι. Börzel (2003:6) ε νπνία αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά φηη the more successful Member States are in shaping EU policies, the fewer problems they are to face in taking these policies. 62

63 παξάδεηγκα ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο, γίλεηαη ζαθέο φηη ε λενζχζηαηε Δπηηξνπή Απαζρφιεζεο (ΔπΑπ), απνηειεί πεδίν δξάζεο γηα ηηο εζληθέο δηνηθήζεηο, θαζψο εθεί ζπληεινχληαη πξαγκαηηθά ελδηαθέξνπζεο δηεξγαζίεο πνπ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ θνηηίδα εμεπξσπατζκνχ γηα θάζε ζπκκεηέρνπζα ρψξα. Απφ εξεπλεηηθήο πιεπξάο (Egeberg, Schaefer θαη Trondal 2003), ε δεκηνπξγία ηεο ΔπΑπ απνηειεί κηα ζεζκηθή κεηαβνιή, ε νπνία αλ θαη ζπκβαδίδεη κε ην ζχλεζεο πξφηππν δηαθπβέξλεζεο ηεο ΔΔ (έκθαζε ζηελ ηερλνθξαηία θαη ηελ εκπεηξνγλσκνζχλε ησλ κειψλ ησλ πνιπάξηζκσλ επηηξνπψλ), παξνπζηάδεη νξηζκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο (θαηλνθαλέο πεδίν πνιηηηθήο, ζπζηεκαηνπνηεκέλε εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ, θνθ). Ζ πεξίπησζε ηεο ΔπΑπ εκπίπηεη θαηά ηελ άπνςή καο ζηελ εξγαιεηαθή (instrumental) ζεψξεζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ, ζχκθσλα κε ηε πξνζέγγηζε ηνπ Lascoumes, ν νπνίνο δίλεη έκθαζε ζηα δεηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επηινγή ησλ εξγαιείσλ (ηερληθέο, κέζα, δηαδηθαζίεο) γηα ηελ πινπνίεζε θαη ηελ νξγάλσζε ηεο θπβεξλεηηθήο δξάζεο (Radaelli 2001:126, Bruno et al 2006:521). Πην πιαίζην ηεο πεξηνδηθήο δηαδηθαζίαο ηεο ΠηΙ, κεηά ηελ ράξαμε ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, ηα θξάηε κέιε ζπληάζζνπλ, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ηα ΔΞΚ (φπσο γηλφηαλ κέρξη πξφηηλνο κε ηα ΔΠΓ), ηα νπνία νθείινπλ λα εληάμνπλ ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ζε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο θαη παξεκβάζεηο εζληθήο θαη πεξηθεξεηαθήο εκβέιεηαο. Αλ θαη ε πνιπκεξήο αμηνιφγεζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ θαίλεηαη λα εγθαηαιείπεηαη πξνο φθεινο κηαο πην επέιηθηεο δηεξγαζίαο κεηαμχ θάζε θξάηνπο κέινπο θαη ηεο Δπηηξνπήο, πθίζηαηαη επί ηνπ παξφληνο κηα ζπζηεκαηνπνηεκέλε πξνζπάζεηα νκαδηθήο απνηίκεζεο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ απφ φζα θξάηε κέιε επηζπκνχλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζε νκάδεο αμηνιφγεζεο νκφηηκσλ (peer reviews). Ζ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο (Peer Review Programme) πεξηειάκβαλε κέρξη πξφηηλνο, ηελ αξρηθή πξψηε θάζε κηαο δηήκεξεο ζπλάληεζεο πνπ νξγαλψλεη ε Δπηηξνπή, κε 63

64 ηε ζχληνκε παξνπζίαζε ηνπ θάζε ΔΠΓ απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ θξαηψλ κειψλ. Κε ηνλ ηξφπν απηφ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε φιεο ηηο αληηπξνζσπείεο είηε λα κάζνπλ γηα νξηζκέλεο θαηλνηφκεο πξαθηηθέο ή αθφκα θαη λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο θαη ζρφιηα γηα ηηο επηινγέο ησλ εηαίξσλ ηνπο. Δλ ζπλερεία, δηεμάγεηαη κηα ζεηξά δηκεξψλ ζπλαληήζεσλ κεηαμχ ζηειερψλ ηεο Δπηηξνπήο θαη ησλ αξκφδησλ εζληθψλ ππεξεζηψλ πνπ έρνπλ κεηαβεί ζηηο Βξπμέιιεο γηα ηε πξνεηνηκαζία ηνπ ζρεδίνπ Θνηλήο Έθζεζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (Joint Employment Report). Πθνπφο ησλ δηκεξψλ δηαβνπιεχζεσλ είλαη ε αλαγθαία δηεπθξίλεζε νξηζκέλσλ ζεκείσλ θάζε ΔΠΓ θαη ε «δηαπξαγκάηεπζε» ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο Θνηλήο Έθζεζεο, ε νπνία ππελζπκίδνπκε φηη πηνζεηείηαη ζε επίπεδν Ππκβνπιίνπ θαη απνηειεί ηε βάζε γηα ηελ έθδνζε ζπζηάζεσλ πξνο ηα θξάηε κέιε ή ηελ ηξνπνπνίεζε ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ θάζε πεξηφδνπ. Ξέξα φκσο απφ ηηο πξνγξακκαηηζκέλεο ζπλαληήζεηο, δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 129 ηεο Ππλζήθεο ΔΘ, 53 επηδηψθεη ηε (πξναηξεηηθή) δηεμαγσγή επηζθέςεσλ ζηα θξάηε κέιε γηα ηελ επηηφπηα αμηνιφγεζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ, κέζσ ηεο απνζηνιήο κηθξψλ αληηπξνζσπεηψλ (νη νπνίεο απνηεινχληαη ζπλήζσο απφ έλαλ θπβεξλεηηθφ αμησκαηνχρν θαη έλαλ επηζηήκνλα), κε ηε ζπλδξνκή θαη ηεο Δπηηξνπήο. Ωο γιψζζα εξγαζίαο ησλ αμηνινγήζεσλ έρεη θαζνξηζζεί ε αγγιηθή (απμάλνληαο ηηο πςειέο απαηηήζεηο γισζζνκάζεηαο ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ), ελψ κεηά ηελ νινθιήξσζε φισλ ησλ αμηνινγήζεσλ, έλα αλεμάξηεην ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν πξνεηνηκάδεη κηα ζπλνιηθή έθζεζε γηα ηελ Δπηηξνπή. 53 «Ρν Ππκβνχιην, αθνινπζψληαο ηελ δηαδηθαζία ηνπ άξζξνπ 251 θαη κεηά απφ δηαβνχιεπζε κε ηελ Νηθνλνκηθή θαη Θνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Ξεξηθεξεηψλ, δχλαηαη λα ζεζπίδεη κέηξα ελζάξξπλζεο γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θξαηψλ κειψλ, θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο δξάζεο ησλ ηειεπηαίσλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο κέζσ πξσηνβνπιηψλ, νη νπνίεο απνζθνπνχλ ζηελ αλάπηπμε αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη δνθηκαζκέλσλ πξαθηηθψλ, ζηελ παξνρή ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο θαη ζπκβνπιεπηηθνχ πιηθνχ, θαζψο θαη ζηελ πξναγσγή θαηλνηφκσλ πξνζεγγίζεσλ θαη ζηελ αμηνιφγεζε εκπεηξηψλ, ηδίσο κε ηε κνξθή πηινηηθψλ ζρεδίσλ». 64

65 Πην θείκελν ηεο έθζεζεο πεξηγξάθνληαη φιεο νη ιεπηνκέξεηεο γηα ην ζρεδηαζκφ, ηελ πινπνίεζε θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ απαζρφιεζεο, θαζψο ελδερνκέλσο θαη νη δπζθνιίεο ή ηα εκπφδηα πνπ εληνπίζηεθαλ απφ ηνπο αμηνινγεηέο. Πθνπφο ηεο έθζεζεο είλαη κέζα απφ ηε ζπλζεηηθή απηή δηαδηθαζία, λα πξνθχςνπλ παξαδείγκαηα θαη πξαθηηθέο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα κεηαθεξζνχλ θαη ζε άιιεο ρψξεο. Ζ ζεκαζία πνπ απνδίδεηαη ζηε δηάρπζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ησλ πιεξνθνξηψλ απνδεηθλχεηαη απφ ηελ δεκνζίεπζε ησλ εθζέζεσλ. 54 Ρν πξφγξακκα ηεο απνηίκεζεο απφ νκφηηκνπο πνπ κφιηο πξναλαθέξζεθε, ελζσκαηψζεθε ην 2005 ζε έλα εληαίν Ξξφγξακκα Ακνηβαίαο Κάζεζεο (ΞΑΚ- Mutual Learning Programme), ζην πιαίζην κηαο ζεηξάο θνηλνηηθψλ κέηξσλ ελζάξξπλζεο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. Ν θχξηνο ζηφρνο ηνπ ΞΑΚ είλαη ε ελίζρπζε ηεο δπλαηφηεηαο κεηαθνξάο ησλ πην απνηειεζκαηηθψλ πνιηηηθψλ ζε βαζηθνχο ηνκείο ηεο ΔΠΑ. Δπηζπκία ηεο Δπηηξνπήο είλαη ε πξνψζεζε ηεο ΔΠΑ ζε φια ηα ελδηαθεξφκελα κέξε θαη ε ελζάξξπλζε ηεο πιήξνπο θαη απνηειεζκαηηθήο ζπκκεηνρήο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηεο Ιηζαβφλαο. Ωο θχξηνη ζηφρνη έρνπλ πξνζδηνξηζηεί ε ακνηβαία εθκάζεζε ζε φια ηα επίπεδα θαη ε ελίζρπζε ηεο δπλαηφηεηαο κεηαθνξάο ησλ απνηειεζκαηηθφηεξσλ πνιηηηθψλ ζηνπο βαζηθνχο ηνκείο ηεο ΔΠΑ, θαζψο θαη ε πξνψζεζε αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηφρνπο, ηεο επξχηεξεο δπλαηήο δηάδνζεο ηεο γλψζεο γηα ηηο πνιηηηθέο απαζρφιζεο θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο. Ρν λέν απηφ ΞΑΚ δίλεη έκθαζε ζε ζπγθεθξηκέλέο πηπρέο ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ζε νξζέο πξαθηηθέο πνπ θαιχπηνπλ ην πεδίν ηξηψλ νκάδσλ δξαζηεξηνηήησλ: ζεκαηηθά ζεκηλάξηα αμηνιφγεζεο ζε επίπεδν ΔΔ ζρεηηθά κε ηηο θχξηεο πξνθιήζεηο ή ηηο πξνηεξαηφηεηεο πνιηηηθήο ζηνπο ηέζζεξηο αλσηέξσ ηνκείο

66 Πην πιαίζην απηψλ ησλ ζεκηλαξίσλ, νη αξκφδηνη ράξαμεο πνιηηηθήο, νη θνηλσληθνί εηαίξνη θαη άιια ελδηαθεξφκελα κέξε εμεηάδνπλ ηε δπλαηφηεηα κεηαθνξάο νξζψλ εζληθψλ πξαθηηθψλ θαη αληηκεησπίδνπλ ηηο πξνηεξαηφηεηεο απφ εζληθή θαη επξσπατθή άπνςε, ζπλεδξηάζεηο αμηνιφγεζεο απφ νκφηηκνπο ζηα θξάηε κέιε πνπ επηθεληξψλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο θαη κέηξα ζην πιαίζην κηαο επξχηεξεο πξνηεξαηφηεηαο πνιηηηθήο. Ν ζηφρνο ησλ ζπλεδξηάζεσλ είλαη λα πξνζδηνξηζηνχλ ελεξγεηηθέο πνιηηηθέο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο, λα δηαπηζησζεί πψο κπνξνχλ απηέο νη πνιηηηθέο λα κεηαθεξζνχλ ζε άιια θξάηε κέιε θαη λα αλαπηπρζεί κηα κεζνδνινγία γηα ηελ επηινγή θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ νξζψλ πξαθηηθψλ. Νη ζπλεδξηάζεηο δηνξγαλψλνληαη εθ πεξηηξνπήο απφ ηα θξάηε κέιε πνπ επηζπκνχλ λα θνηλνπνηήζνπλ ζηα ππφινηπα έλα παξάδεηγκα επηηπρνχο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, δξαζηεξηφηεηεο παξαθνινχζεζεο ηεο ζπλέρεηαο θαη δξαζηεξηφηεηεο δηάδνζεο γηα ηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΠΑ ζηηο νπνίεο ζα ζπκκεηέρεη κηα επξχηεξε νκάδα ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ζε εζληθφ επίπεδν, κε ζθνπφ ηε ζηελφηεξε ζπλεξγαζία θαη ηελ αχμεζε ησλ αληαιιαγψλ νξζήο πξαθηηθήο ζηα θξάηε κέιε. 55 Πην πιαίζην ησλ εμακεληαίσλ θχθισλ ηνπ ΞΑΚ, νη ζπλαληήζεηο ησλ νκφηηκσλ θαιχπηνπλ κηα ζεηξά εληαίσλ πξσηνβνπιηψλ ζε επηιεγκέλεο θαηεγνξίεο πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο, πάληα ζε ζπκθσλία κε ηηο ΔΘΓ. Νη γεληθνί ζθνπνί ηνπ ΞΑΚ είλαη: λα πξνζδηνξηζηνχλ, λα αμηνινγεζνχλ θαη λα δηαδσζνχλ νη θαιχηεξεο πξαθηηθέο αλαθνξηθά κε δεηήκαηα πςίζηεο ζεκαζίαο, λα αμηνινγεζεί ην εάλ νη θαιέο πξαθηηθέο κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ απνηειεζκαηηθά ζε άιια θξάηε κέιε θαη 55 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι. 66

67 λα παξαζρεζεί ε ππνζηήξημε εθκάζεζεο ησλ ηξφπσλ πινπνίεζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ Ρα θξάηε κέιε (ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ΔπΑπ) ππνβάινπλ πξνηάζεηο γηα βέιηηζηεο πξαθηηθέο, νη νπνίεο απνηεινχλ αληηθείκελν ζπδήηεζεο ζηηο ζπλαληήζεηο ησλ νκφηηκσλ. Θάζε ζπλάληεζε θηινμελείηαη απφ έλα θξάηνο κέινο, ην νπνίν παξνπζηάδεη ηελ βέιηηζηε πξαθηηθή. Ρελ παξνπζίαζε παξαθνινπζεί κηα νκάδα θξαηψλ κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξαθηηθή απηή θαη ηηο δπλαηφηεηεο δηάδνζήο ηεο. Νη ζπκκεηέρνληεο ζηηο δηαδηθαζίεο απηέο είλαη θπβεξλεηηθνί εθπξφζσπνη, αλεμάξηεηνη εκπεηξνγλψκνλεο θαη εθπξφζσπνη ηεο Δπηηξνπήο. Ξξφθεηηαη θαηά ηελ άπνςή καο γηα έλα απηφ παξάδεηγκα επηξξνήο ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ απφ δηεξγαζίεο ήπην δηθαίνπ, δεδνκέλεο ηεο έθηαζεο θαη ηεο αλνηθηφηεηαο ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο, παξά ηελ εζεινληηθή ηεο κνξθή. 56 Ρα πξνβιήκαηα πάλησο γηα ηελ κεγηζηνπνίεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο ακνηβαίαο κάζεζεο είλαη πνιπάξηζκα (κηθξή ζπκκεηνρή ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ θνξέσλ, κε ζπλέρεηα ζηε ζηειέρσζε ησλ ππεξεζηψλ πνπ δηεθπεξαηψλνπλ ηηο αμηνινγήζεηο, έιιεηςε ελδηαθέξνληνο απφ ηηο εζληθέο ππεξεζίεο, θνθ) θαζπζηεξψληαο ηελ ηαρχηεξε δηάδνζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ ζην ζχλνιν ησλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ θαη αγνξψλ εξγαζίαο (Casey θαη Gold 2005:33) Ν ξφινο ηεο Δπηηξνπήο Απαζρφιεζεο (Employment Committee) 57 Ν ξφινο ησλ πνιππιεζψλ επηηξνπψλ ηνπ θνηλνηηθνχ κεραληζκνχ δηακφξθσζεο πνιηηηθήο θαη ιήςεο απνθάζεσλ ζέηεη ην θχξην εξψηεκα ηνπ εάλ πθίζηαηαη έλα 56 Πηελ έξεπλα ησλ Casey θαη Gold (2005:27), ε Διιάδα ζπγθαηαιέγεηαη (καδί κε ην Ινπμεκβνχξγν) ζηα θξάηε κέιε πνπ δελ ππνδέρζεθαλ θάπνην θιηκάθην αμηνινγεηψλ, ηε ζηηγκή πνπ κέιε ηεο ειιεληθήο δηνίθεζεο ζπκκεηείραλ ζε ηνπιάρηζηνλ έμη απηνςίεο θαη αμηνινγήζεηο εζληθψλ πξνγξακκάησλ. 57 Ρα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζε δηαδηθαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο ηεο ΔπΑπ, αληιήζεθαλ απφ ηελ βησκαηηθή κειέηε ηεο Thedvall (2005), ε νπνία έρεη δηαηειέζεη κέινο ηεο ΔπΑπ σο εθπξφζσπνο ηεο ζνπεδηθήο θπβέξλεζεο. 67

68 είδνο δηαβνπιεπηηθήο (deliberative) νινθιήξσζεο 58 ή εάλ φλησο παξάγεηαη νπζηαζηηθή πνιηηηθή κέζα απφ ηηο εξγαζίεο ησλ νξγάλσλ απηψλ. Νη επηηξνπέο θαη νη νκάδεο εκπεηξνγλσκφλσλ πνπ ζπλήζσο ηηο πιαηζηψλνπλ έρνπλ κφληκν ή πξνζσξηλφ (ad hoc) ραξαθηήξα θαη ζπλήζσο απνηεινχληαη απφ εζληθνχο αληηπξνζψπνπο (θπβεξλεηηθά ζηειέρε ή ππαιιήινπο ησλ εκπιεθφκελσλ ππεξεζηψλ) κε ηε ζπκκεηνρή θαη εθπξνζψπσλ ηεο Δπηηξνπήο. Πθνπφο ηνπο είλαη πξσηίζησο ε πξνεηνηκαζία ησλ εξγαζηψλ ηνπ ππεξθείκελνπ ζεζκηθνχ νξγάλνπ ζην νπνίν ππάγνληαη (π.ρ. COREPER, επηηξνπνινγία ζην πιαίζην ηνπ Ππκβνπιίνπ θαη ηεο Δπηηξνπήο αληίζηνηρα) ελψ ππάξρνπλ επηηξνπέο κε ζηελά νξνζεηεκέλεο ιεηηνπξγίεο (π.ρ. νη γλσκνδνηηθέο θαη ζπκβνπιεπηηθέο επηηξνπέο πνπ δηαβνπιεχνληαη κε ηελ Δπηηξνπή θαηά ηελ πξνεηνηκαζία ησλ λνκνζεηηθψλ ηεο πξνηάζεσλ). Πηελ θαηεγνξία ησλ επηηξνπψλ φκσο πνπ πξνθχπηνπλ σο αλαγθαίν ζπκπιήξσκα ηεο εμέιημεο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ (π.ρ. ΝΛΔ, απαζρφιεζε, θνθ) θαη έρνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηα λα αλήθνπλ ηφζν ζην Ππκβνχιην φζν θαη ζηελ Δπηηξνπή (Jacobsson θαη Vifell 2003:7), ππάγνληαη νη λενζχζηαηεο Δπηηξνπή Νηθνλνκηθήο Ξνιηηηθήο (Economic Policy Committee), Νηθνλνκηθή θαη Γεκνζηνλνκηθή Δπηηξνπή (Economic and Financial Committee), 59 Δπηηξνπή Θνηλσληθήο Αζθάιηζεο (Social Protection Committee) θαη ηέινο ε πξναλαθεξζείζα Δπηηξνπή Απαζρφιεζεο (ΔπΑπ), 60 κε ηελ νπνία ζα αζρνιεζνχκε ακέζσο παξαθάησ. 58 Βι. ηελ κειέηε ησλ Jacobsson θαη Vifell (2003), νη νπνίνη θάλνληαο κηα επηζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο (Habermas, Eriksen, θνθ), ππνγξακκίδνπλ ηηο δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο δηαβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο θαη νινθιήξσζεο ηελ νπνία πεξηγξάθνπλ δηαδηθαζία πνπ αληιεί ηε λνκηκνπνίεζή ηεο κέζα απφ ηελ εθινγίθεπζε ηεο δεκφζηαο επηρεηξεκαηνινγίαο γηα ηελ βειηηζηνπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, πνπ ζπληειείηαη κεηαμχ αλεμάξηεησλ θαη ηζφηηκσλ πνιηηψλ. Ζ ζπιινγηθφηεηα πνπ δηέπεη ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ζηεξίδεηαη ζηε δηαξθή δηαβνχιεπζε ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ γηα ηελ επίηεπμε πιεηνςεθηθψλ θαη σθειηκηζηηθψλ ζπκβηβαζκψλ. Ν ξφινο ινηπφλ ηεο γλψζεο θαη ηεο εκπεηξνγλσκνζχλεο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο θαη ζπκβάιιεη ζηε λνκηκνπνίεζε ηεο πνιηηεηαθήο ιεηηνπξγίαο κέζσ ηεο απνηειεζκαηηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ θνηλψλ πξνβιεκάησλ. Βι. επίζεο Neyer (2006). 59 Γηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία αλαθνξηθά κε ην ζεζκηθφ πιαίζην ηεο ΝΛΔ βι. Γθφξηζνο (2006). 60 Ζ ΔπΑΞ γηα παξάδεηγκα ππάγεηαη ζην Ππκβνχιην Απαζρφιεζεο, Θνηλσληθψλ πνζέζεσλ θαη Αγνξάο Δξγαζίαο αιιά θαη ζηε Γεληθή Γηεχζπλζε Απαζρφιεζεο θαη Θνηλσληθψλ πνζέζεσλ ηεο 68

69 Κηα απφ ηηο θχξηεο απνζηνιέο ηεο ΔπΑπ είλαη λα παξαθνινπζεί θαη λα αμηνινγεί ηηο εζληθέο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο θαη κεηαξξχζκηζεο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο (peer reviews). Ρα κέιε ηεο ΔπαΞ ζπλαληηφληαη επηά πεξίπνπ θνξέο αλά έηνο, αιιά αλ ζε απηέο πξνζηεζνχλ νη εξγαζίεο ησλ ππννκάδσλ ηεο (Indicators Group, Ad Hoc Group, Steering Group, θιπ), 61 ηφηε ην ζχλνιν ησλ εηήζησλ ζπλαληήζεσλ αλέξρεηαη ζηηο δεθαπέληε κε δεθαεπηά. Ζ κέζε δηάξθεηα ησλ ζπλαληήζεσλ είλαη δχν εκέξεο αιιά νη επαθέο κεηαμχ ησλ εζληθψλ εθπξνζψπσλ ιακβάλνπλ ρψξα θαη εθηφο ησλ επίζεκσλ εξγαζηψλ ηεο ΔπΑπ, δεκηνπξγψληαο έλα άηππν αιιά ηζρπξφ δηαπξνζσπηθφ ζπλαδειθηθφ πλεχκα ζπλεξγαζίαο θαη επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπο. 62 Νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη ζπλήζσο ζπλαηλεηηθά παξά ην γεγνλφο φηη ν θαλνληζκφο ιεηηνπξγίαο ηεο ΔπΑπ πξνβιέπεη ηνλ θαλφλα ηεο απιήο πιεηνςεθίαο. Νη αμηνινγήζεηο ησλ νκφηηκσλ δηεπθνιχλνπλ ηηο αλεπίζεκεο ζπδεηήζεηο κεηαμχ ησλ Δπηηξνπήο. Ζ ΔΝΞ αλαθέξεηαη ζην Ecofin θαη ζηελ Γεληθή Γηεχζπλζε Νηθνλνκηθψλ θαη Γεκνζηνλνκηθψλ Ξνζέζεσλ ηεο Δπηηξνπήο. Ρέινο, ε ΝΓΔ, πνπ αληηθαηέζηεζε ηε Λνκηζκαηηθή Δπηηξνπή, κεηά ην ηξίην ζηάδην ηεο ΝΛΔ, ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλν δηαθπβεξλεηηθφ ζηνηρείν θαζψο ζε απηήλ ζπκκεηέρνπλ πςειφβαζκνη θπβεξλεηηθνί εθπξφζσπνη, ζηειέρε ηεο ΔΘΡ, ησλ εζληθψλ θεληξηθψλ ηξαπεδψλ θαη ηεο Δπηηξνπήο. 61 Ζ Νκάδα Γεηθηψλ (Indicators Group) δεκηνπξγήζεθε γηα λα βνεζήζεη ηελ ΔπΑπ αλαθνξηθά κε ηελ επηινγή θαη ηελ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ζπγθξίζηκσλ δεηθηψλ παξαθνινχζεζεο ησλ θαηεπζπληεξίσλ γξακκψλ γηα ηελ Απαζρφιεζε. Ζ Νκάδα Θαζνδήγεζεο (Steering Committee) είλαη επηθνπξηθφ φξγαλν ζηε δηάζεζε ηνπ εθάζηνηε Ξξνέδξνπ ηεο ΔπΑπ θαη έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αιιάδεη ην πεξηερφκελν ηεο εκεξήζηαο δηάηαμεο, λα πξνεηνηκάζεη ή λα πξνζζέζεη λέα έγγξαθα ελ κέζσ ηεο ζπλεδξίαζεο ηεο ΔπΑπ θαη λα αιιάμεη ηηο ηζνξξνπίεο ζην εζσηεξηθφ ηεο επηηξνπήο. 62 Ρα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία πνπ παξαηίζεληαη θαη αθνξνχλ ζηε ιεηηνπξγία ηεο ΔπΑπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ ζρεηηθφ δηθηπαθφ ηφπν (europa.eu/employment_social/employment_strategy/emco_en). Σξήζηκα είλαη θαη ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο ησλ Jacobsson θαη Vifell (2003) γηα ηελ επίδξαζε ησλ ππεξεζηαθψλ επαθψλ ζηε λννηξνπία θαη ηε ζηάζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ πνπ ζπκκεηάζρνπλ ζηηο δηάθνξεο επηηξνπέο ηεο ΔΔ, βι. ηελ εκπεηξηθή κειέηε (βαζίδεηαη ζε πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο) ησλ Trondal θαη Veggeland (2003). Ρέινο, βι. ηελ πνιχ ζεκαληηθή επηζήκαλζε ησλ (Knill, 2001, Olsen, 2002) a growing number of civil servants in the member states participates in the policymaking process at supranational level, is involved in the implementation of EU legislation, or takes part in programmes sponsored by the European Union. This makes for a growing range and frequency of contacts which are not limited to bilateral contacts between national administrations and the European Union s administration. Rather, there is increased co-operation of national, regional, and local authorities with the European bureaucracy, as well as with authorities from fellow member-states and even non-governmental organizations. This increased level of interaction and exposure to each others administrative thinking and solutions is expected to contribute to administrative convergence. 69

70 εζληθψλ απνζηνιψλ θαη ηξνθνδνηνχλ έλαλ επαγγεικαηηζκφ πνπ ραξαθηεξίδεη ην ππεξεζηαθφ ιεμηιφγην ηνπο, ηελ ηεθκεξίσζε ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ ηνπο επηρεηξεκάησλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ηνπο, θνθ. Δκπεηξηθέο κειέηεο (Thedvall 2005, Jacobsson θαη Vifell 2003) δείρλνπλ φηη ζην πιαίζην ηεο ΔπΑπ δελ κεηξάεη ηφζν ε ηζρχο θαη ην κέγεζνο ελφο θξάηνπο κέινπο, φζν ε ηθαλφηεηα ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ λα δηαηππψλνπλ εκπεξηζηαησκέλεο πξνηάζεηο θαη ζρφιηα, φπσο θαη ην εάλ ην ελ ιφγσ θξάηνο έρεη λα επηδείμεη ζεηηθά απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη πςειέο νηθνλνκηθέο επηδφζεηο θαηά ην παξειζφλ. Ζ ΔπΑπ θαιιηεξγεί θαη επλνεί έλα ηέηνην θνηλφ γισζζηθφ θαη ελλνηνινγηθφ θψδηθα, κέζσ ηεο ζπρλήο αλαθνξάο πνπ γίλεηαη ζηα θείκελά ηεο ζε φξνπο-θιεηδηά ηεο ΔΠΑ θαη ηεο ΠηΙ ελ γέλεη. 63 Γηα παξάδεηγκα, θεληξηθέο έλλνηεο ηεο λέαο αληίιεςεο γηα ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο, φπσο απηέο ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο (employability), ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο, ηεο επειημίαο, ηεο δηα βίνπ κάζεζεο, ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ησλ ελεξγεηηθψλ πξνλνηαθψλ δξάζεσλ, θνθ εκπεδψλνληαη κέζα απφ ηε δηαξθή εμνηθείσζε ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ θάζε θξάηνπο κέινπο πνπ ζπκκεηάζρεη ζηελ ΔπΑπ ή αιινχ θαη κεηαθέξνληαη ζηελ εγρψξηα πνιηηηθή ζθελή, άιινηε σο ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δηεμαγσγή ηνπ δεκφζηνπ δηαιφγνπ είηε σο λνκηκνπνηεηηθφο παξάγνληαο ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ. 64 Ζ απνηίκεζε κεηαμχ νκφηηκσλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε κεηαθνξά πνιηηηθψλ θαη ηε δηάρπζε ηεο γλψζεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ. Κε άιια ιφγηα, ζπκκεηνρηθέο 63 Γηα ηελ ελλνηνινγηθή επίδξαζε (discourse) ηνπ εμεπξσπατζκνχ ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο βι. Schimmelfennig (2001), Hay θαη Rosamond (2002), Kallestrup (2002) θαη Schmidt (2002). 64 Βι. γηα παξάδεηγκα ηε πξφζθαηε γλψκε ηεο ειιεληθήο ΝΘΔ (2005) γηα ην Δζληθφ Ξξφγξακκα Κεηαξξπζκίζεσλ ζην πιαίζην ηεο ΠηΙ, φπνπ ην πεξηερφκελν ηεο ΔΠΑ θαη ηεο ΠηΙ ζηεξίδεη ζρεδφλ φιε ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηεο επηηξνπήο, ελψ ν αλαγλψζηεο πιεξνθνξείηαη θαη γηα ηε ιεηηνπξγία (απφ 23/8/2005) ηνπ Ξαξαηεξεηεξίνπ Ξαξαθνινχζεζεο ηεο Πηξαηεγηθήο ηεο Ιηζαβφλαο (κε επξεία ζπκκεηνρή θνηλσληθψλ εηαίξσλ φπσο ΠΔΒ, ΓΠΔΔ, ΞΑΠΔΓΔΠ, θιπ) γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνξείαο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ ζην ηνκέα απηφ. 70

71 δηαδηθαζίεο φπσο απηέο πνπ ζπληεινχληαη ζηελ ΔπΑπ θαη ζηελ ΔΠΑ, ραξαθηεξίδνληαη απφ πνιινχο σο κεραληζκφο ακνηβαίαο γλψζεο πνπ κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηε δηακφξθσζε κηαο επξσπατθήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο (Παθειιαξφπνπινο 2004:40), παξά ην φηη βξίζθεηαη ζην ζηάδην ηεο απνγείσζεο (Mosher θαη Trubek 2001) θαη αθνξά επί ηνπ παξφληνο ζε κηα κηθξή επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, κε πεξηνξηζκέλε επηξξνή ζηηο εγρψξηεο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ρακειφ βαζκφ ζπκκεηνρηθφηεηαο απφ ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο (βι. εκπεηξηθή κειέηε Casey θαη Gold 2005:24). Απηή ε δηάζηαζε ηεο ΑΚΠ, ε θαλνληζηηθή ή δενληνινγηθή (normative) επίδξαζή πνπ αζθείηαη (κέζσ ηεο ακνηβαίαο κάζεζεο, ηεο δηάρπζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο αληαιιαγήο ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ) επί ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ θαη θπξίσο επί ηνπ δεκφζηνπ δηαιφγνπ ζε θάζε θξάηνο κέινο (Bruno et al 2006:520), θξίλεηαη σο έλα πξψην δείγκα εμεπξσπατζκνχ ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ, δηφηη θνηλσλνί απηήο ηεο επίδξαζεο είλαη πξσηίζησο νη ππεξεζηαθνί παξάγνληεο πνπ κεηέρνπλ ζηηο ζπιινγηθέο δηεξγαζίεο. Ρν δεηνχκελν ζε θάζε πεξίπησζε δελ είλαη απιά ν γισζζηθφο θψδηθαο αιιά ε δηαδηθαζία πξνζδηνξηζκνχ ελφο πιέγκαηνο ηδεψλ, κέζσ ηνπ νπνίνπ νη δξψληεο αληηιακβάλνληαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα (γηα εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, αλάιπζε πνιηηηθήο, πιεξνθφξεζε γηα ηα πξνβιήκαηα, θνθ). Πεκαληηθφ επίζεο είλαη ην γεγνλφο φηη κέζσ ηεο ΔπΑπ, ηα θξάηε κέιε ζπλεηδεηνπνηνχλ ην φηη φλησο απαηηείηαη κηα θνηλή πξνζέγγηζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηζζφηεξσλ θνηλσληθψλ ειιεηκκάησλ ηεο ΔΔ. Ππλνςίδνληαο, ην παξαηεξνχκελν απνηέιεζκα ησλ γλσζηαθψλ επηδξάζεσλ κπνξεί λα εληνπηζηεί αθελφο ζηε ζρεηηθνπνίεζε ηεο απζεληηθφηεηαο (απψιεηα εξείζκαηνο ζην εζσηεξηθφ) ησλ επηκέξνπο εζληθψλ πνιηηηθψλ φζν απηέο απνθιίλνπλ απφ ηελ θεληξηθή ηάζε πνπ δηακνξθψλνπλ νη νκφηηκνη ζε ελσζηαθφ επίπεδν θαη αθεηέξνπ ζηελ πίεζε πνπ αζθεί ε επαλαιεηπηθφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηεο κεηνπζίσζεο 71

72 ησλ πιεηνςεθηθψλ πξνζεγγίζεσλ ζε θείκελα πνιηηηθήο (θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, θνηλέο εθζέζεηο, πξαθηηθά ζπλαληήζεσλ, θνθ). Όπσο είδακε παξαπάλσ, ε δηάδνζε ησλ θαιχηεξσλ (ή νξζψλ) πξαθηηθψλ ζηα θξάηε κέιε κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο ακνηβαίαο κάζεζεο, βξίζθεηαη ζηνλ ππξήλα ηεο ΠηΙ. Ξαξαθάησ εμεηάδνπκε ηε ζπκβνιή ηεο δηαδηθαζίαο ζχγθξηζεο ησλ εζληθψλ επηδφζεσλ σο έλα αθφκα κέζν δηάρπζεο ηεο γλψζεο πξνο ηε θαηεχζπλζε ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο Πχγθξηζε επηδφζεσλ (benchmarking) θαη δηάδνζε θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ Ζ ζχγθξηζε επηδφζεσλ (benchmarking) είλαη έλα κφλν απφ ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο ΑΚΠ θαη απνηειεί κηα ηερληθή δηαθπβέξλεζεο, ε νπνία αληιείηαη απφ ηελ επηζηήκε ηεο δηνίθεζεο θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα γεληθφηεξα θαη εηζήρζε ζηε δεκφζηα πνιηηηθή σο θαηλνηφκνο κέζνδνο αμηνιφγεζεο θαη βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ θξαηηθψλ νξγαλψζεσλ. 65 Ζ βαζηθή ηνπ ιεηηνπξγία ζπλίζηαηαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ελφο πξνηχπνπ ή ελφο ζεκείνπ αλαθνξάο κε βάζε ην νπνίν κπνξεί λα δηεμαρζεί ζχγθξηζε ή αμηνιφγεζε ηεο δξάζεο κηαο νξγάλσζεο (δεκφζηαο ή ηδησηηθήο). Ρα ζεκεία ή ηα πξφηππα ζα πξέπεη λα επηιέγνληαη κε γλψκνλα ηνπο ζηφρνπο ηεο νξγάλσζεο, δηφηη κε ηνλ ηξφπν απηφ επηδηψθεηαη ε απηναμηνιφγεζε ηεο νξγάλσζεο σο πξνο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζηφρσλ ή ηεο αχμεζεο ηεο απνηειεζκαηηθήο ηεο ιεηηνπξγίαο βάζεη απηψλ. Θπξίσο φκσο, ην ζηνηρείν ηεο ζπγθξηζηκφηεηαο κε ηνπο νκφηηκνπο (ή ηνπο αληαγσληζηέο) είλαη απηφ πνπ παξέρεη ηε ζεκαληηθφηεξε βνήζεηα ζηε πξνζπάζεηα δηαξθνχο βειηίσζεο κηαο νξγάλσζεο. Ζ δηάδνζή ηνπ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ απήρεζε ησλ λέσλ ηδενινγηθψλ ξεπκάησλ ζην ρψξν ηεο νξγαλσζηαθήο ζεσξίαο (ΛΓΚ, θνθ) ελψ εθαξκφδεηαη εδψ θαη πνιιά ρξφληα ζην πιαίζην αξθεηψλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ φπσο ε Πηξαηεγηθή ηνπ ΝΝΠΑ γηα ηελ απαζρφιεζε πνπ εγθαηληάζηεθε ην 2004 (Sapir 2006:101, Lodge 65 Γηα κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηεο πξνέιεπζεο ηνπ benchmarking βι. Arrowsmith et al (2004) 72

73 2005) ή ην ΓΛΡ, ζε βαζκφ ψζηε νξηζκέλνη λα θάλνπλ ιφγν γηα "OECDization of the EU" (Borrás θαη Jacobsson 2004:188). Πε επίπεδν ΔΔ, ε κέζνδνο απηή άξρηζε λα εθαξκφδεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή (Γεληθή Γηεχζπλζε Βηνκεραλίαο), ε νπνία ελζάξξπλε ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε ησλ επξσπατθψλ βηνκεραληψλ λα ζπζηεκαηνπνηήζνπλ ζπγθξηηηθέο πξαθηηθέο αμηνιφγεζεο γηα ηε βειηίσζε ησλ παξαγσγηθψλ ηνπο δεηθηψλ (European Commission 1996). Πην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο απηήο δεκηνπξγήζεθαλ κεηαμχ 1997 θαη 1999 ηξία ηνπιάρηζηνλ νξγαλσηηθά ζρήκαηα πςεινχ επηπέδνπ, γηα ηελ φζν ην δπλαηφλ επξχηεξε εθαξκνγή ηεο ζπγθξηηηθήο πξαθηηθήο επηδφζεσλ (1997 ην European Benchmarking Forum, 1998 ην Benchmarking Competitiveness Group θαη 1999 ην High Level Group on Benchmarking). Ζ επηζεκνπνίεζε ηεο πξαθηηθήο απηήο ζην πιαίζην ηνπ Δπξσπατθνχ Ππκβνπιίνπ ηεο Ιηζαβφλαο, εδξάδεηαη ζηηο πξνεξγαζίεο ηεο Δπηηξνπήο αιιά θαη ζηα παξαδείγκαηα άιισλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ πνπ πξναλαθέξακε, ζηνπο νπνίνπο ζπκκεηέρνπλ άιισζηε ηα πεξηζζφηεξα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ. 66 Πθνπφο ηεο ήηαλ λα εμνηθεηψζεη ην ζχλνιν ησλ θνηλνηηθψλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ ηεο ΔΔ (ζε εζληθφ θαη θνηλνηηθφ επίπεδν) κε ηελ έλλνηα ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ηνλ ζηαδηαθφ ηνπο εθζπγρξνληζκφ. Θχξην γλψξηζκά ηεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ελψ δελ ζίγεη ηελ αξκνδηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ζε θξίζηκνπο ηνκείο πνιηηηθήο, ππεξηνλίδεη ηελ αιιειεμάξηεζε ησλ εζληθψλ επηινγψλ ηφζν σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε φζν θαη σο πξνο ηελ επίιπζε ησλ θνηλψλ πξνβιεκάησλ. Ρα δεηήκαηα δειαδή πνπ ηίζεληαη σο ζηφρνη ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο είλαη ελ κέξεη δηαζπλνξηαθνχ ραξαθηήξα, κε ηε ζπκκεηνρή 66 Ξνιινί ππνζηεξίδνπλ ραξαθηεξηζηηθά φηη ε δηαδηθαζία ζχγθξηζεο ησλ επηδφζεσλ βνήζεζε ζην λα γελλεζεί ε ΑΚΠ θαη λα δηεπθνιπλζεί ε εθαξκνγή ηεο ζε κηα ζεηξά θξίζηκσλ πεδίσλ πνιηηηθήο (Arrowsmith et al 2004:315). 73

74 ελφο κεγάινπ αξηζκνχ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, επηηπγράλνληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν έλαλ ειάρηζην βαζκφ αληηθεηκεληθφηεηαο ησλ ηεξαξρεκέλσλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν πνιηηηθψλ επηδηψμεσλ. Έρεη ππνγξακκηζηεί ην πφζν ζεκαληηθφ είλαη λα κεηνπζησζνχλ ζε επηιέμηκνπο ζηφρνπο πινπνίεζεο, νη αλάγθεο ησλ πην επάισησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ (πξφθεηηαη γηα ην bottom-up benchmarking), πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε λνκηκνπνίεζε θαη ε απνδνρή ηνπ εγρεηξήκαηνο απφ επξχηεξεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο (de la Porte C.et al 2001:21). Απηφ δελ ζεκαίλεη βέβαηα φηη κπνξεί επί ηνπ παξφληνο λα γίλεηαη ιφγνο γηα επίηεπμε κηαο νηθνπκεληθήο πξνζέγγηζεο πνπ ζα αθνξά ζηνλ θαζνξηζκφ θνηλψλ ζηφρσλ θαη θαη επέθηαζε άκεζα ζπγθξίζηκσλ απνηειεζκάησλ ζε νιφθιεξε ηελ ΔΔ (Παθειιαξφπνπινο 2004:45), απφ ηε ζηηγκή πνπ νη πεξηζζφηεξνη ζηφρνη είλαη ζθνπίκσο πξνζαξκνζκέλνη ζηηο αλάγθεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ. 67 Ωο κνριφο πίεζεο ζην πιαίζην ηεο ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο ζεσξείηαη, ε επηδνθηκαζία ησλ επηηπρφλησλ θαη ε απνδνθηκαζία ησλ βξαδππνξνχλησλ θξαηψλ κειψλ, κέζσ ηεο δηαηχπσζεο δεκφζηνπ ζρνιηαζκνχ ( naming and shaming ). Γεδνκέλνπ βέβαηα ηνπ πνιηηηθνχ ραξαθηήξα ηεο ελ ιφγσ δηαδηθαζίαο, φπνπ ε επίδξαζε ησλ δηαθξαηηθψλ ηζνξξνπηψλ ή ζπκκαρηψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ην εηδηθφ βάξνο θάζε θξάηνπο κέινπο ηεο ΔΔ, παξαηεξνχληαη ζηξεβισηηθά θαηλφκελα απνζηψπεζεο ή θεηδσιήο θξηηηθήο έλαληη νξηζκέλσλ θξαηψλ κειψλ κε ρακειέο επηδφζεηο. Δλδηαθέξνλ είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη ν ηειηθφο θαζνξηζκφο ησλ επηδησθφκελσλ θνηλψλ ζηφρσλ (νπζηαζηηθά ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ πνπ ιεηηνπξγνχλ σο ζεκεία εθθίλεζεο γηα ηελ αλαδήηεζε ελφο θνηλνχ ηφπνπ), απνηειεί πνιιέο θνξέο αληηθείκελν πνιηηηθήο δηαπξαγκάηεπζεο, πξνθεηκέλνπ λα απνηξαπεί ε ζηαηηζηηθή απνθάιπςε ηεο πζηέξεζεο ελφο ή πεξηζζνηέξσλ θξαηψλ κειψλ ή 67 Όπσο αλαθέξεη o Zängle (2004:11) OMC benchmarking starts from the political definition and recognition of areas of common concern, and by its procedures of reviews and QMV recommendations it discursively construes distinctions between a homemade portion and an imported portion of the respective problem. 74

75 αληηζηξφθσο λα επαιεζεπηεί ε ππεξνρή ησλ πνιηηηθψλ επηινγψλ κηαο άιιεο (αληαγσληζηηθήο) ρψξαο. Ξαξά ηηο πξναλαθεξζείζεο αληημνφηεηεο, ε ζπκβνιή ηεο ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο θαη ηεο δηάρπζεο ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ ζην πιαίζην ηεο ΔΠΑ παξακέλεη αμηφινγε. Ξξσηίζησο δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέπεηαη ην φηη πθίζηαηαη κηα ζηαηηζηηθή έζησ θνηλνηηθνπνίεζε απηνχ ηνπ ηφζν θξίζηκνπ πεδίνπ πνιηηηθήο κέζσ ηεο ζεζκηθήο εκπινθήο ηεο θνηλνηηθήο γξαθεηνθξαηίαο θαη ινγηθήο (Δπηηξνπή, Eurostat, θνθ), παξά ηελ απνπζία ξεηά απνλεκεκέλεο θνηλνηηθήο αξκνδηφηεηαο. Απηφο ν εμεπξσπατζκφο κέζσ ησλ πνζνηηθψλ δεηθηψλ (Bruno et al 2006:530) θαίλεηαη λα αληηθαζηζηά ηελ θνηλνηηθή κέζνδν νινθιήξσζεο ζε νξηζκέλνπο ηνκείο πνιηηηθήο θαη λα επηηπγράλεη ηελ νηθνδφκεζε ελφο θνηλνχ ζηαηηζηηθνχ θψδηθα πνπ βνεζάεη ζηελ ζχγθιηζε ησλ πξνζεγγίζεσλ γηα ην ηη ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ε απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ησλ κεγάισλ θνηλσληθψλ πξνθιήζεσλ ηεο ΔΔ. 68 Ζ ζηαηηζηηθή απηή ελαξκφληζε αλακέλεηαη λα επεξεάζεη ηηο εγρψξηεο ελδν-δηνηθεηηθέο ηζνξξνπίεο, αλαβαζκίδνληαο γηα παξάδεηγκα ην έξγν θαη ηελ απνζηνιή ησλ ππεξεζηψλ πνπ δηαρεηξίδνληαη ραξηνθπιάθηα ζρεηηθά κε ηελ ΔΠΑ θαη ηε Ιηζαβφλα. Απηή ε ηάζε, πνπ εκπξάθησο απνηππψλεηαη πιένλ ζηελ αλαγσγή ηεο ΠηΙ ζε νξηδφληηα πνιηηηθή δηαηνκεαθνχ ραξαθηήξα θαη ζηελ νπνία εθηξέπεηαη νινέλα θαη κεγαιχηεξν ηκήκα ησλ δηαξζξσηηθψλ πφξσλ ηεο ΔΔ (ηδίσο ζην πιαίζην ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ), 69 κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλδεημε εμεπξσπατζκνχ θαη ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηηο ζεζκηθέο πξνζαξκνγέο 68 Βι. ραξαθηεξηζηηθά ηε δηαηχπσζε ζην θείκελν ηνπ ΔΠΓ γηα ηελ Απαζρφιεζε (2004:23): «ήδε ιεηηνπξγεί ην κεραλνγξαθηθφ ζχζηεκα ηεο ΞΑΔΞ Α.Δ (βι. επφκελν θεθάιαην) σο έλα πξψην ζηάδην θαηαγξαθήο ησλ εμαηνκηθεπκέλσλ παξεκβάζεσλ ζηνπο αλέξγνπο, ην νπνίν γηα πξψηε θνξά επηηξέπεη ηελ εμαγσγή δεηθηψλ απαηηνχκελσλ απφ ηελ ΔΔ γηα ηελ πξφιεςε ηεο αλεξγίαο» (ε ππνγξάκκηζε θαη ε επηζήκαλζε δηθή καο). 69 Καξαβέγηαο θαη Αλδξένπ (2006:358). 75

76 ηνπ εγρψξηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ απέλαληη ζηηο επηηαγέο ηεο ΠηΙ θαη ηεο ΔΔ πνπ εμεηάδνληαη ζην ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο. Ρν εάλ νη θαιχηεξεο πξαθηηθέο πνπ εθζεηάδνληαη ζην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ΔΠΑ, κπνξνχλ λα εηζαρζνχλ εμ νινθιήξνπ ζε θάζε θξάηνο κέινο φπνπ νη ζπλζήθεο είλαη πξφζθνξεο, απνηειεί δήηεκα χςηζηεο ζεκαζίαο γηα ηε ζπλνιηθή επίδξαζε ηεο ΑΚΠ. Κε άιια ιφγηα, ηδηαίηεξε ζεκαζία ζα πξέπεη λα δνζεί π.ρ. ζηελ παξαηεξνχκελε αδπλακία ησλ κειψλ ηεο ΔπΑπ, λα επηρεηξεκαηνινγήζνπλ επηηπρψο ελψπηνλ ησλ πνιηηηθψλ ηνπο πξντζηάκελσλ, ππέξ ησλ ζπκπεξαζκάησλ θαη ησλ δηδαρψλ πνπ πξνθχπηνπλ κέζα απφ ηελ απνηίκεζε ησλ νκφηηκσλ, ψζηε λα πξνθχςεη δηάρπζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ θαη νπζηαζηηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ επξσπατθνχ θνηλσληθνχ κνληέινπ ζε φιε ηελ ΔΔ. Ζ δχλακε δειαδή ησλ εγρψξησλ αληηζηάζεσλ έλαληη ζηελ αιιαγή, ε επίδξαζε ηεο επίκνλεο πξνθχιαμεο ηνπ εζληθνχ γνήηξνπ θαη ηέινο ην ζπλεπαγφκελν πνιηηηθφ θφζηνο ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ ηνκψλ, ελίνηε ιεηηνπξγνχλ αλαζηαιηηθά σο πξνο ηε δηάδνζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ. Πε θάζε πεξίπησζε φκσο, δηακνξθψλεηαη έζησ θαη γηα έλα κηθξφ ηκήκα ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, έλα ξεχκα εμεπξσπατζκνχ κέζα απφ ηελ επαθή κε άιιεο δηνηθήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ θαηλνηφκεο πξαθηηθέο, πνπ ρξεζηκνπνηνχλ λέεο κεζφδνπο πξνο δηεπθφιπλζε ή απινχζηεπζε ησλ δηνηθεηηθψλ ηνπο θαζεθφλησλ θαη πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηέινο, ηε δεκφζηα επηβξάβεπζε πνπ ιακβάλνπλ σο κνριφ πίεζεο γηα ηελ αχμεζε ηεο επηξξνήο ηνπο ζηηο εζσηεξηθέο πνιηηηθέο εμειίμεηο Πρεδηαζκφο ησλ εγρψξησλ πνιηηηθψλ Νη λέεο ζπλζήθεο πνπ επεθξάηεζαλ ζην δηεζλέο επίπεδν σο απνηέιεζκα ηεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ δεκηνχξγεζαλ ηελ αλαγθαηφηεηα ζρεδηαζκνχ ελφο εθηεηακέλνπ πξνγξάκκαηνο κεηαξξπζκίζεσλ ψζηε λα βειηησζεί ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη λα επηηαρπλζεί ε αλάπηπμε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο ζηε 76

77 βάζε ηεο γλψζεο θαη θαηλνηνκίαο. 70 Πην λέν απηφ κνληέιν ε νηθνδφκεζε ηεο ΔΔ βαζίδεηαη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ αγνξψλ θαη ηνπ παξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο, ζηηο επελδχζεηο ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαζψο θαη ζηελ βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο. Ζ αλαζεψξεζε ηνπ 2005 ήηαλ επηηαθηηθή αλάγθε ψζηε λα πξνζαξκνζηνχλ ακεζφηεξα νη επξσπατθέο θπβεξλήζεηο ζηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ αλαδχνληαη ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, λα εθζπγρξνλίζνπλ ηνπο νηθνλνκηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ηνπο θαη λα δηαζθαιίζνπλ ηε βησζηκφηεηα ηνπ επξσπατθνχ αλαπηπμηαθνχ κνληέινπ. θίζηαηαη ινηπφλ κηα εμσηεξηθή πίεζε ζε θάζε θξάηνο κέινο γηα άκεζε πξνζαξκνγή ζην έλα λέν πεξηβάιινλ αληαγσληζηηθφηεηαο θαη νηθνδφκεζεο ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ. Απηή ηε πίεζε θαινχληαη ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ λα δηαρεηξηζηνχλ ζην πιαίζην εθπφλεζεο ησλ ΔΞΚ, φπσο επηβάιιεηαη πιένλ απφ ηε λέα ΠηΙ. Ξξφθεηηαη φπσο έρνπκε ήδε αλαθέξεη, γηα κηα δηαδηθαζία πνπ θαηνρπξψλεη (ηνπιάρηζηνλ ηππηθά) ηε ζπκκεηνρή ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, ζηε ινγηθή ηεο δηαβνχιεπζεο θαη ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο. Κηα απφ ηηο θπξηφηεξεο επηδηψμεηο ηεο ΔΠΑ είλαη λα πξνάγεη ηνλ Θνηλσληθφ Γηάινγν ζε εζληθφ επίπεδν θαη λα εληζρχζεη ηνλ ξφιν ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ. πφ απηή ηελ έλλνηα, ε ΔΠΑ αληηπξνζσπεχεη κηα πξνζπάζεηα εμεπξσπατζκνχ ησλ ραιαξψλ, θαηαθεξκαηηζκέλσλ θαη παξσρεκέλσλ αληηιήςεσλ πνπ δηέπνπλ ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ εξγνδνηηθψλ θαη εξγαηηθψλ νκάδσλ ζε πνιιά θξάηε κέιε. 70 Αλαθνξηθά κε ηελ Διιάδα, ην Δζληθφ Ξξφγξακκα Κεηαξξπζκίζεσλ πνπ ππνβιήζεθε ζηηο αξκφδηεο θνηλνηηθέο ππεξεζίεο ζηηο 17/10/2005, εζηηάδεηαη ζε ηξεηο ηνκείο: ζηα δεκφζηα νηθνλνκηθά, ζηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο θαη ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ θαηάξηηζε θαη ζηελ εθπαίδεπζε. Πχκθσλα κε δειψζεηο ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο ηνπ ΞΝΗΝ, ην ΔΞΚ ζπδεηήζεθε επξέσο ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο θαη κεηαμχ ησλ θπβεξλεηηθψλ θνξέσλ αιιά θαη κε φινπο ηνπο θνηλσληθνχο θνξείο ηεο ρψξαο ( 77

78 Πηελ Διιάδα, αξκφδην γηα ηελ ζχληαμε θαη ππνβνιή ηνπ ΔΞΚ είλαη ην πνπξγείν Νηθνλνκίαο θαη Νηθνλνκηθψλ, ην νπνίν αθνχ νινθιεξψζεη ηε δηακφξθσζε ελφο ζρεδίνπ πξνγξάκκαηνο, ην ζηέιλεη ζηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο ψζηε λα μεθηλήζεη ε δηαδηθαζία ηεο δεκφζηαο δηαβνχιεπζεο. Ζ Νηθνλνκηθή θαη Θνηλσληθή Δπηηξνπή (ΝΘΔ) 71 ζηε ηειεπηαία Γλψκε ηεο επί ηνπ ΔΞΚ θάλεη ιφγν γηα «εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα ζην νπνίν ρξεηάζηεθε λα εξγαζζνχλ νη θνηλσληθνί εηαίξνη» (ΝΘΔ 2005:2). Ρέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα έρνπλ δηαρξνληθφ ραξαθηήξα, δηφηη θαη ν ηξφπνο ζπγγξαθήο ησλ ΔΠΓ παξνπζίαδε νξηζκέλεο αδπλακίεο (ειιηπήο πιεξνθφξεζε ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, απνπζία θνηλήο κεζνδνινγίαο, γξαθεηνθξαηηθέο αλεπάξθεηεο, έιιεηςε ππνδνκψλ, θνθ), πνπ δχζθνια κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κε ηελ απιή ππνρξέσζε ηήξεζεο ησλ αξρψλ ηεο θαιήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο, (Παθειιαξφπνπινο 2004). Κε βάζε φκσο ηα ζεηηθά ζρφιηα ηεο Δπηηξνπήο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν πξνεηνηκάζηεθε θαη ζπληάρζεθε ην πθηζηάκελν ΔΞΚ ( ), πξνθχπηεη φηη ηππηθά ηνπιάρηζηνλ δηαζθαιίδεηαη ζηελ πξάμε ε ζπκκεηνρή θαη ε ζχκπξαμε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ κεξψλ (stakeholders). Όπσο αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά [c]onsultation and efforts to develop ownership of the document have been very substantial. The NRP was prepared under the coordination of the Minister of Economy and Finance. It was approved by the government and discussed in the relevant Parliamentary committees. Its preparation involved extensive consultations with the social partners. Regional and local authorities, NGOs and civil society were also consulted. The Greek Economic and Social Committee (OKE) has established an 71 Αθνινπζψληαο ηελ πξαθηηθή ηεο ECOSOC, ε ΝΘΔ κπνξεί λα εθδίδεη Γλψκεο κε δηθή ηεο πξσηνβνπιία επί ησλ ζεκάησλ πνπ άπηνληαη επξχηεξσλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ πνιηηηθψλ. Ζ δηαβνχιεπζε φκσο κε ηελ ΝΘΔ είλαη ππνρξεσηηθή φηαλ πξφθεηηαη γηα ςήθηζε λφκσλ ζρεηηθά κε εξγαζηαθέο ζρέζεηο, θνξνινγηθή κεηαξξχζκηζε, θνηλσληθή αζθάιηζε, επελδχζεηο, εμαγσγέο, αληαγσληζκφ, θνθ. Γηα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία βι. ( 78

79 observatory to monitor the evolution of the reform process set out in the programme (European Commission 2006:2). Ζ ζεκαζία ηεο δηεπξπκέλεο ζπκκεηνρήο ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζηε δηαδηθαζία εθπφλεζεο ησλ εζληθψλ πξνγξακκάησλ είλαη δηηηή: (α) εληζρχεηαη ε λνκηκνπνίεζε θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ θαζψο ιακβάλνληαο ππφςε ηηο επηκέξνπο αλάγθεο ησλ παξαγσγηθψλ θαη θνηλσληθψλ νκάδσλ ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, εμαζθαιίδνληαη απφ ηε θάζε ηνπ ζρεδηαζκνχ αθφκα, ε ζπλαίλεζε θαη ε ππνζηήξημε ησλ νκάδσλ απηψλ, θαηά ηελ θξίζηκε θάζε ηεο πινπνίεζεο ησλ ζηνρεχζεσλ ηνπ εθάζηνηε ΔΞΚ (β) θαιιηεξγείηαη ε έλλνηα ηνπ ελεξγνχ πνιίηε, κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ζε νπζηαζηηθέο δηεξγαζίεο πνιηηηθήο πνπ παξάγνπλ απηά απνηειέζκαηα. Κε ηνλ ηξφπν απηφ είλαη αζθαιέο λα ππνζέζνπκε φηη ζα ηζρπξνπνηεζεί αθφκα πεξηζζφηεξα ζηελ Διιάδα, ε πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο κηαο ζπλεθηηθήο θαη ζζελαξήο θνηλσλίαο πνιηηψλ, πνπ ζα αληηθαηαζηήζεη ηνπο παξεθκαζκέλνπο θαη ελ πνιινίο θζαξκέλνπο κεραληζκνχο δηάδξαζεο ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο κε ηελ θνηλσλία. Ζ επίδξαζε πνπ αλακέλεηαη λα έρεη ζηε ιεηηνπξγία ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ην αίηεκα γηα πεξηζζφηεξε δηαθάλεηα θαη κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα, ζχκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο ΔΔ αιιά θαη ησλ δηαδηθαζηηθψλ πηπρψλ ηεο ΠηΙ θαη ηεο ΑΚΠ, ζπλδέεηαη κε ηε δπλακηθή ηνπ εμεπξσπατζκνχ, ηελ νπνία ε παξνχζα εξγαζία πξνζπαζεί λα εληάμεη ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ ζπληεινχληαη δηαξθψο δνκηθέο θαη ζπζηεκηθέο κεηαβνιέο, δχζθνια αληρλεχζηκεο αιιά ζηελά ζπλδεδεκέλεο κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηηο ελσζηαθέο δηεξγαζίεο. 79

80 Θεθάιαην 4: ΑΚΠ θαη ιεηηνπξγηθή ζχγθιηζε ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ: δπλαηφηεηεο θαη πεξηνξηζκνί Πην ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα αλαδείμνπκε ηηο ζεζκηθέο επηδξάζεηο ηνπ εμεπξσπατζκνχ ζην ειιεληθφ πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ζχζηεκα. Ζ πεξηπησζηνινγηθή ππνζηήξημε ηεο ζχλδεζεο ηεο ΑΚΠ κε ηε δπλακηθή ηεο δηνηθεηηθήο ζχγθιηζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ δελ απνηειεί εχθνιν έξγν, γηαηί ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο πξφθεηηαη γηα ζηελά ρσξνζεηεκέλεο κεηαβνιέο, πνπ αθνξνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα δηνηθεηηθά ηκήκαηα ή πεδία. Ζ αληηθεηκεληθή δπζθνιία ηνπ γξάθνληνο λα θαηαγξάςεη φιεο ηηο πηζαλέο εθθάλζεηο εμεπξσπατζκνχ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο πνπ ζπλδένληαη ή ζπζρεηίδνληαη κε ηελ ΑΚΠ, δελ πξέπεη λα απνδπλακψζεη ηε ζέζε φηη ε ΑΚΠ απνηειεί κέζν εμεπξσπατζκνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θάζε θξάηνπο κέινπο (κε ηηο φπνηεο εχινγεο δηαθνξνπνηήζεηο αλαθνξηθά κε ην βαζκφ θαη ηελ έθηαζε ησλ επηδξάζεσλ). Κεηά απφ ηηο απαξαίηεηεο κεζνδνινγηθέο δηεπθξηλήζεηο κπνξνχκε λα εζηηάζνπκε ηελ πξνζνρή καο ζηελ επξχηεξε αλαδηάξζξσζε ησλ εκπιεθφκελσλ ππεξεζηψλ απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα, ηφζν ζε επίπεδν ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ φζν θαη ζε επίπεδν πινπνίεζεο ησλ εζληθψλ πξνγξακκαηηθψλ επηινγψλ. Θα θαιχςνπκε ζπλνιηθά (αιιά φρη εμαληιεηηθά) ηελ πεξίπησζε ηεο δνκηθήο πξνζαξκνγήο ηνπ πνπξγείνπ Απαζρφιεζεο θαη Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο (παθξ) θαη ησλ δνξπθνξηθψλ ηνπ ππεξεζηαθψλ κεραληζκψλ, πξνζπαζψληαο λα θαηαδείμνπκε φηη κηα ζεηξά δηνηθεηηθψλ αιιαγψλ δελ ζα είρε πινπνηεζεί (ή ηνπιάρηζηνλ δελ ζα είρε επηζπεπζζεί) δίρσο ηελ εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ ζην πιαίζην ηεο ΔΠΑ θαη ηεο ΠηΙ. Ν εμεπξσπατζκφο δειαδή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ απηνχ ηκήκαηνο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζπλίζηαηαη ζηελ δνκηθή ηνπ πξνζαξκνγή (αλεμάξηεηα απφ ην εάλ απηή 80

81 πξνθχπηεη σο απφθξηζε ζε λνκηθέο επηηαγέο ή φρη), πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε ζπληνληζκέλε θαη απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηηο ηξέρνπζεο πνιηηηθέο εμειίμεηο ηεο ΔΔ πνπξγείν Απαζρφιεζεο θαη Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο (παθξ) Έλαο αζθαιήο ηξφπνο πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί ε δνκηθή ηθαλφηεηα ελφο νξγαληζκνχ λα δηεθπεξαηψλεη ζηξαηεγηθνχ ραξαθηήξα απνζηνιέο θαη λα αζθεί επηηειηθήο θχζεσο ιεηηνπξγίεο, είλαη ε κειέηε ηνπ νξγαλνγξάκκαηνο ηνπ θαη ε πξνζπάζεηα απνθσδηθνπνίεζεο ησλ δηυπεξεζηαθψλ ζρέζεσλ. Ζ κειέηε ινηπφλ ηνπ νξγαλνγξάκκαηνο ηνπ παθξ καο δείρλεη φηη: Ξεγή: Δπίζεκε ηζηνζειίδα παθξ ( Πην πιαίζην ηεο Γεληθήο Γηεχζπλζεο Δξγαζίαο (ΓΓΔ), ππάγνληαη: (α) ε Γηεχζπλζε Απαζρφιεζεο (Γ4) ε νπνία απνηειείηαη απφ ηα εμήο ηκήκαηα: Ρκήκα Ξνιηηηθψλ Απαζρφιεζεο & Δζληθνχ Πρεδίνπ Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε, Ρκήκα πεξεζηψλ Απαζρφιεζεο & Ξξνζσξηλήο Απαζρφιεζεο, 81

82 Ρκήκα Πηήξημεο Δξγαδνκέλσλ ζηελ Αιινδαπή & Απαζρφιεζεο Αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα (β) ε Γηεχζπλζε Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο (Γ18) ε νπνία απνηειείηαη απφ ηα εμήο ηκήκαηα: Ρκήκα Ξνιηηηθψλ Θνηλσληθήο Ξξνζηαζίαο & Δζληθνχ Πρεδίνπ Γξάζεο γηα ηελ Θνηλσληθή Δλζσκάησζε Ρκήκα γηα ηελ Θνηλσληθή Ξξνζηαζία & Απνθαηάζηαζε Αηφκσλ Δηδηθψλ Θαηεγνξηψλ Ρκήκα Ηζφηεηαο Δπθαηξηψλ 4.2. Νη δνξπθνξηθέο ππεξεζίεο δηαρείξηζεο θαη απαζρφιεζεο Πε επίπεδν εμεηδηθεπκέλσλ κνλάδσλ, ζεκαληηθή ζεσξείηαη θαη ε ζηξαηεγηθνχ πεξηερνκέλνπ κεηεμέιημε ηνπ Νξγαληζκνχ Απαζρφιεζεο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ (ΝΑΔΓ), 72 ππφ ηελ επνπηεία ηνπ νπνίνπ ιεηηνπξγεί ην λενζχζηαην (απφ ηνλ Απξίιην ηνπ 2002) Ξαξαηεξεηήξην Απαζρφιεζεο- Δξεπλεηηθή πνδνκή ΑΔ (ΞΑΔΞ), πνπ απνηειεί κηα απφ ηηο δχν ζπγαηξηθέο εηαηξείεο ηνπ ΝΑΔΓ θαη πξνήιζε απφ ηελ ζπγρψλεπζε δχν ΛΞΗΓ, ηνπ Δζληθνχ Ξαξαηεξεηεξίνπ Απαζρφιεζεο θαη ηνπ Δζληθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο. Πην Γηνηθεηηθφ Ππκβνχιην ηεο εηαηξείαο κεηέρνπλ εθπξφζσπνη ηνπ παθξ, ηνπ ΝΑΔΓ θαζψο θαη εθπξφζσπνη ησλ παξαγσγηθψλ θνξέσλ. Ρν ΞΑΔΞ, θαιχπηεη έλα 72 Ξξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε ςεθίζηεθε ν Λ. 2956/2001 γηα ηελ Αλαδηνξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ ηνπ Ν.Α.Δ.Γ.. Πην πιαίζην απηφ ν πξνηεηλφκελνο εθζπγρξνληζκφο ηνπ Νξγαληζκνχ δηαηεξεί έλαλ αλαδηνξγαλσκέλν Ν.Α.Δ.Γ. σο Λ.Ξ.Γ.Γ., ελψ κε ηελ ίδξπζε ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ επηρεηξείηαη ε αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ κε ηξφπν απνηειεζκαηηθφ θαη επέιηθην ζηνπο ηνκείο πνπ θαιχπηνπλ ηα εμήο πεδία: (α) παξνρή εμαηνκηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ ζε αλέξγνπο θαη επηρεηξήζεηο, (β) παξνρή αξρηθήο, ζπλερηδφκελεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη δηα βίνπ κάζεζεο ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη (γ) εθπφλεζε εξεπλψλ θαη κειεηψλ γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο θαη παξνρή ππεξεζηψλ νινθιεξσκέλσλ ιχζεσλ γηα ηελ κεραλνγξάθεζε θαη ζηαηηζηηθή παξαθνινχζεζε ησλ δξάζεσλ πνπ αλαπηχζζεη ν Ν.Α.Δ.Γ. θαη νη ζπγαηξηθέο ηνπ ππεξεζίεο. 82

83 επξχ θάζκα δξάζεσλ, ζην νπνίν πεξηιακβάλεηαη εξεπλεηηθφ έξγν γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο, ε αλάπηπμε νινθιεξσκέλνπ πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηηο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ηνπ ΝΑΔΓ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ, ε παξαθνινχζεζε ησλ εζληθψλ, επξσπατθψλ θαη δηεζλψλ εμειίμεσλ θαη ησλ ηάζεσλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ε δηάγλσζε ησλ αλαγθψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, θνθ. Δηδηθφηεξα, ην Ρκήκα Δπξσπατθψλ Ξνιηηηθψλ & Ρνπηθήο Αλάπηπμεο ηεο Απαζρφιεζεο έρεη σο ζθνπφ: ηε ζπλερή αμηνιφγεζε ησλ εθαξκνδφκελσλ πξνγξακκάησλ απφ ηνλ ΝΑΔΓ. κέζσ ησλ εθζέζεσλ αμηνιφγεζεο ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ πνπ πινπνηνχληαη απφ ηνλ ΝΑΔΓ θαη πεξηιακβάλνπλ ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο γηα ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ κέηξσλ, ηελ απνηίκεζε ησλ δξάζεσλ πνπ εληάζζνληαη ζην Δζληθφ Πρέδην Γξάζεο (ΔΠΓ) γηα ηελ Απαζρφιεζε ζε εηήζηα βάζε, κε ζηφρν ηε ζπλερή βειηίσζε ησλ κέηξσλ πνιηηηθήο πνπ εθαξκφδνληαη θαζψο θαη ηεο πξνζαξκνγήο ηνπο ζηηο λέεο αλάγθεο πνπ δηακνξθψλνληαη ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη επξσπατθφ επίπεδν. Ρέινο, ζηε Γεληθή Γξακκαηεία Γηαρείξηζεο Θνηλνηηθψλ θαη Άιισλ Ξφξσλ (ΓΓΓΘΑΞ) ππάγνληαη: ε Δηδηθή πεξεζία ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Ξξνγξάκκαηνο "Απαζρφιεζε & Δπαγγεικαηηθή θαηάξηηζε" (Γ20), ε νπνία κεηαμχ άιισλ πεξηιακβάλεη θαη ηε Κνλάδα Γηαρείξηζεο Γξάζεσλ Κε Θπβεξλεηηθψλ Νξγαληζκψλ ε Δηδηθή πεξεζία Γηαρείξηζεο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Ξξνγξάκκαηνο "EQUAL" (Γ21), ε νπνία κεηαμχ άιισλ πεξηιακβάλεη θαη ηε ΚΝΛΑΓΑ Β2 Ξαξαθνινχζεζεο Πηήξημεο ησλ Αλαπηπμηαθψλ Ππκπξάμεσλ ηεο Γηαθξαηηθφηεηαο ηεο Γηθηχσζεο θαη ηεο Δλζσκάησζεο 83

84 ε Δηδηθή πεξεζία Γηαρείξηζεο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Ξξνγξάκκαηνο "Ππληνληζκνχ & Ξαξαθνινχζεζεο Γξάζεσλ ΔΘΡ" (Γ22) ε Δηδηθή πεξεζία Δθαξκνγήο Ππγρξεκαηνδνηνχκελσλ Δλεξγεηψλ απφ ην Δπξσπατθφ Θνηλσληθφ Ρακείν (Γ23) Κπνξνχκε ινηπφλ βάζεη ησλ αλσηέξσ, λα ζεσξήζνπκε φηη ηνπιάρηζηνλ ζε νξγαλσηηθφ επίπεδν, ην θαζ χιελ αξκφδην γηα ηηο ΘΓΑ, παθξ δηαζέηεη ηηο ππεξεζηαθέο ππνδνκέο πξνθεηκέλνπ λα δηεθπεξαηψλεη ην δηνηθεηηθφ θαη γξαθεηνθξαηηθφ κεηαξξπζκηζηηθφ έξγν ηεο ΠηΙ. Αλ ζε φια ηα παξαπάλσ, πξνζηεζεί θαη ε ζχζηαζε ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Απαζρφιεζεο σο απφξξνηα ηεο ζπκκεηνρήο ηεο Διιάδαο ζηελ ΔΠΑ, ηφηε κπνξνχκε λα απνθηήζνπκε κηα ζπλνιηθή εηθφλα ησλ ζεζκηθψλ αιιαγψλ. Ξξνβιήκαηα φκσο αλαθχπηνπλ φηαλ νη πνιηηηθέο εθξνέο ησλ θαηά ηα άιια θαηλνηφκσλ ππεξεζηψλ δνκψλ πξνζπαζνχλ λα δηεηζδχζνπλ ζηε ζθαίξα ηνπ πξαγκαηηθνχ, δει. ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηηο παξαγσγηθέο δνκέο, θνθ. Ν ιφγνο είλαη, φπσο έρεη ππνγξακκηζζεί (Θαδάθνο 2005), φηη πθίζηαληαη ζηελ Διιάδα ηζρπξνί ζχιαθεο αληίζηαζεο ζηηο αιιαγέο θαη ηηο κεηαξξπζκίζεηο ελψ ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ θαη νη αληίμνεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ γεληθά ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο (άδειε εξγαζία, αλειαζηηθά ξπζκηζηηθά θαζεζηψηα, εηζθνξνδηαθπγή, θνθ). Όπσο έρεη αλαιπζεί (Sotiropoulos 2004), παξά ην γεγνλφο φηη νη δνκέο ηνπ ειιεληθνχ θνηλσληθνχ θξάηνπο, παξά ηηο πηέζεηο πνπ αζθεί ε ζπκκεηνρή ζηελ ΔΔ, δελ έρνπλ αιιάμεη νπζηαζηηθά εδψ θαη δχν δεθαεηίεο, αιιά ηαπηφρξνλα πθίζηαληαη νξηζκέλεο ελδείμεηο εμεπξσπατζκνχ (επηδξάζεηο δει. απφ ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο), νη νπνίεο ζπλνςίδνληαη απφ ηνλ ίδην σο εμήο: (α) κεηαβνιή ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο εθθνξάο ιφγνπ απφ ηηο εξγνδνηηθέο θαη ηηο εξγαηηθέο ελψζεηο θαη κεηάβαζε πξνο λεν-θνξπνξαηηζηηθέο δνκέο δηαβνχιεπζεο, (β) ε ρξήζε επηηξνπψλ 84

85 εκπεηξνγλσκφλσλ γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ κεηαξξπζκηζηηθνχ έξγνπ ζηνλ ηνκέα ησλ ζπληάμεσλ, θνθ (γ) δεκηνπξγία ή αλαβάζκηζε εμεηδηθεπκέλσλ επηηξνπψλ θαη ζσκάησλ φπσο ν Νξγαληζκφο Δπαγγεικαηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Θαηάξηηζεο (1992), ε Νηθνλνκηθή θαη Θνηλσληθή Δπηηξνπή (1994) ή ην Δζληθφ Ξαξαηεξεηήξην Απαζρφιεζεο θαη ην Δζληθφ Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο πνπ ζπγρσλεχζεθαλ ην 2001 θαη (δ) ε δηαδηθαζία εθπφλεζεο ησλ ΔΠΓ γηα ηελ απαζρφιεζε. θίζηαηαη ζπλεπψο έλα θελφ κεηαμχ ηνπ ζεζκηθνχ εμεπξσπατζκνχ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο in vitro θαη ηνπ πξαγκαηηθνχ εμεπξσπατζκνχ απηήο, ζε φξνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη παξεκβαηηθήο ηθαλφηεηαο. Γελ κπνξεί λα εξκελεπζεί αιιηψο ε ρακειή ζέζε πνπ θαηαιακβάλεη ε Διιάδα ζε ζπγθξηηηθνχο πίλαθεο ξπζκψλ απνξξφθεζεο θνηλνηηθψλ πφξσλ (παξά δειαδή ηελ χπαξμε εηδηθψλ ππεξεζηαθψλ ππνδνκψλ φπσο ε ΚΝΓ ή ε ΓΓΓΘΑΞ), ελψ ηνλ ίδην πξνβιεκαηηζκφ πξνθαιεί θαη ε δπζθνιία ηεο Διιάδαο λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο ζηφρνπο ηεο (λέαο) ΠηΙ (βι. παξαξηήκαηα, πίλαθα 3). 85

86 Ππκπεξάζκαηα Ζ δηαδηθαζία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο έρεη πξνζιάβεη έλα λέν πεξηερφκελν θπξίσο ιφγσ ησλ βαζηθψλ ηεο καθξνπνιηηηθψλ (εληαία αγνξά, ΝΛΔ) νη νπνίεο θαζνξίδνπλ ελ πνιινίο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε ΔΔ δηαρεηξίδεηαη ηνπο ππφινηπνπο ηνκείο αξκνδηφηεηάο ηεο. Ζ αληζνβαξήο φκσο ζπνπδή πνπ επηδεηθλχεη ε ΔΔ γηα ηε πεξηθξνχξεζε ησλ λνκηζκαηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ηεο επηηεπγκάησλ εηο βάξνο ηεο θνηλσληθήο ηεο δηάζηαζεο, έρεη νδεγήζεη ζηε δηακφξθσζε ελφο ηζρπξνχ αληηδξαζηηθνχ ξεχκαηνο ζε φιε ηελ επηθξάηεηα ηεο ΔΔ, θχξην αίηεκα ηνπ νπνίνπ είλαη ε αλάιεςε νπζηαζηηθψλ πξσηνβνπιηψλ θαη ε εμεχξεζε βηψζηκσλ ιχζεσλ απέλαληη ζηα νμχηαηα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα πνπ ηαιαλίδνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο θνηλσλίεο. Ξξνθεηκέλνπ ινηπφλ λα δηαηεξεζεί ε ζπλνρή ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο, επηιέρζεθε φπσο αλαθέξζεθε ε εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ σο θαηλνηφκν εξγαιείν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζε θξίζηκνπο ηνκείο θνηλσληθνχ ραξαθηήξα, φπνπ νη εζληθέο θπβεξλήζεηο δελ έρνπλ απνιέζεη (ηππηθά ηνπιάρηζηνλ) ηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα δηαρείξηζεο θαη ιήςεο ησλ απνθάζεσλ (απαζρφιεζε, πγεία, θνηλσληθή αζθάιηζε, εθπαίδεπζε, θνθ). Ιφγσ ησλ ηδηαίηεξσλ γλσξηζκάησλ ηεο (ήπην δίθαην, επέιηθηεο δηαδηθαζίεο, πνιηηηθή κέζσ ζηφρσλ, ακνηβαία κάζεζε, θνθ), ε ΑΚΠ ζεσξήζεθε απφ πνιινχο σο ε κφλε ιχζε γηα ηελ απεκπινθή ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ πιεγσκέλνπ γνήηξνπ ηεο ΔΔ. Ωο ππφζεζε εξγαζίαο ζην πιαίζην ηεο παξνχζεο θαζνξίζηεθε ε ζπζρέηηζε ησλ δηαδηθαζηηθψλ πηπρψλ ηεο ΑΚΠ κε ηνλ κεξηθφ εμεπξσπατζκφ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ηζρπξηδφκαζηε κηα ηέηνηαο κνξθήο αιιειεπίδξαζε είλαη φηη κέζα απφ ηηο ζπκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο ηεο ΠηΙ, επλνείηαη 86

87 κηα δνκηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ εκπιεθφκελσλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ κέζσ ηεο δηεχξπλζεο ησλ πνιηηηθψλ επηινγψλ ηνπο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο δεκφζηαο κεηαξξπζκηζηηθήο επηρεηξεκαηνινγίαο ηνπο. Νη ηαθηηθέο θαη επαλαιακβαλφκελεο δηνηθεηηθέο πξαθηηθέο ζην πιαίζην ηεο ΑΚΠ (πξνεηνηκαζία πξψελ ΔΠΓ θαη λπλ ΔΞΚ, δηαβνχιεπζε κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, ζπκκεηνρή ζηελ ΔπΑπ, απνηίκεζε κεηαμχ νκφηηκσλ, θνθ) θαζψο θαη ε εμνηθείσζε κε ζχγρξνλεο δηαρεηξηζηηθέο κεζφδνπο (εμνξζνινγηζκφο ηεο ζηνρνζεζίαο, επεμεξγαζία ζχλζεησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ, δεκηνπξγία βάζεσλ δεδνκέλσλ, θνθ) ζπκβάιινπλ πξνο ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αλαβάζκηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ επηπέδνπ ιεηηνπξγίαο ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ ελφο θξάηνπο κέινπο ηεο ΔΔ, φπσο ε Διιάδα. Απηή ε γλσζηηθή (cognitive) επίδξαζε ηνπ εμεπξσπατζκνχ γίλεηαη πιένλ νινέλα θαη πην απνδεθηή απφ ηελ εξεπλεηηθή θνηλφηεηα. 73 Θπξίσο φκσο, κε δεδνκέλε ηελ απφζηαζε πνπ ρσξίδεη ηελ Διιάδα απφ ην κέζν θνηλνηηθφ επίπεδν ζηηο επηδφζεηο επί ησλ δεηεκάησλ απαζρφιεζεο, ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο, ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ θιπ, ε φπνηα παξαηεξνχκελε επίδξαζε ηεο ΔΠΑ θαη ηεο ΠηΙ ζα έπξεπε λα είλαη ζεακαηηθή, εθφζνλ δελ παξαηεξνχληαλ νη ρξφληεο δνκηθέο αδπλακίεο ηνπ ειιεληθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο. Γηα παξάδεηγκα, φπσο πξνθχπηεη απφ ηα ζπκπεξάζκαηα κηαο πξφζθαηεο έθζεζεο ηεο ΓΓ Θνηλσληθψλ πνζέζεσλ ηεο Δπηηξνπήο, παξαηεξείηαη ζηελ Διιάδα κηα ππνβάζκηζε ηεο ζεκαζίαο ησλ λέσλ εξγαιείσλ πνιηηηθήο πνπ πξνζθέξεη ε ΠηΙ, δηφηη φπσο αλαθέξεηαη, ε ρψξα καο (καδί κε ηελ Ρζερία, ηε Ιεηνλία θαη ηε Πινβελία), δελ δείρλεη ελδηαθέξνλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ πνιηηηθψλ ζρεηηθά κε ηηο αγνξέο εξγαζίαο. Ωο επεμεγεκαηηθνί ιφγνη αλαθέξνληαη ηφζν ε έιιεηςε ηθαλνηήησλ 73 Όπσο αλαθέξεη θαη ν Sotiropoulos (2004:282) at the cognitive level, there has been a major change: Greek authorities and social partners have been socialized to work in a context of programming, coordination and rationalization of social policies, the standards for which have been set in the EU and diffused in the country. 87

88 φζν θαη ε ρακειή δήηεζε γηα ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο, απφ ηε πιεπξά ησλ δηακνξθσηψλ πνιηηηθήο. Ξαξφια απηά, γίλεηαη κηα εθηίκεζε φηη ε θαηάζηαζε ζα αιιάμεη κε ηελ επίδξαζε πνπ ζα αζθήζεη ην ΔΘΡ θαηά ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν (European Commission 2006). Αλακθίβνια, γηα θάζε ππεξεζία πνπ ζπκκεηέρεη ζε ηέηνηνπ είδνπο δηεξγαζίεο, δεκηνπξγνχληαη δεζκνί κε ην ελσζηαθφ ζχζηεκα πνιηηηθήο, κέζσ ηνπ νπνίνπ (α) επηηπγράλεηαη ε ηζρπξνπνίεζή ηεο ελ ιφγσ ππεξεζίαο ζην εζσηεξηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο, (β) δηαζθαιίδεηαη ε ρνξήγεζε πεξηζζφηεξσλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ κέζσ ηεο αξρήο ηεο πξνζζεηηθφηεηαο θαη ηεο απζηεξήο επηιεμηκφηεηαο ησλ εζληθψλ δξάζεσλ θαη ηέινο (γ) δηεπξχλεηαη ην πεδίν παξεκβαηηθφηεηάο ηεο θαη άζθεζεο επηξξνήο ζηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο κέζσ ησλ δηαδηθαζηψλ δηαβνχιεπζεο θαη δηάδξαζεο κε ηελ θνηλσλία. Ζ αλαπάληερε θνηλνηηθνπνίεζε κε άιια κέζα πνπ θαίλεηαη λα επηθέξεη ε ΑΚΠ, κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο κέζν εμεπξσπατζκνχ ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο, φπσο θαηαδείρζεθε ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο. Ν εμεπξσπατζκφο ησλ δνκψλ θαη ε αιιαγή ηεο λννηξνπίαο ελφο ηκήκαηνο κφλν ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο δελ αξθεί γηα λα παξαηεξεζνχλ αηζζεηέο επηδξάζεηο επξείαο θιίκαθαο. Νη πθηζηάκελεο αιιαγέο κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο απνζπαζκαηηθέο θαη αηειείο, δίρσο λα κεηψλεηαη ε αμία ηνπο, θαζψο ππφ πξνυπνζέζεηο κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο βάζε γηα πεξαηηέξσ αιιαγέο. Πε θάζε πεξίπησζε φκσο, πξνθεηκέλνπ λα δηαθπιαρζνχλ ηα φπνηα νθέιε έρνπλ πξνθχςεη έσο ζήκεξα απφ ηελ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζε δηαδηθαζίεο ηχπνπ ΑΚΠ, ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ νη αληηδξάζεηο πνπ ζπλαληάεη ε δηαδηθαζία εμεπξσπατζκνχ ζην εζσηεξηθφ ηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ, απφ έλα ηκήκα ηνπ ζηειερηαθνχ δπλακηθνχ πνπ επηδεηθλχεη απξνζπκία πξνζαξκνγήο ζηα λέα δεδνκέλα, αδπλακία πηνζέηεζεο ησλ ζχγρξνλσλ δηνηθεηηθψλ πξαθηηθψλ θαη ηέινο εκκνλή ζηε δηαηήξεζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνλνκηαθψλ θαζεζηψησλ. Όπσο αλαθέξνπλ νη (Börzel 88

89 θαη Risse 2000:9), ε χπαξμε ηζρπξήο επηρεηξεκαηηθήο ζπλείδεζεο θαη ε ζπλαηλεηηθή θνπιηνχξα, θαζνξίδνπλ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη επξσπατθέο ηδέεο, θαλφλεο θαη αξρέο εζσηεξηθνπνηνχληαη απφ ηνπο εγρψξηνπο δξψληεο θαη ππνζηεξίδνπλ ηηο εζσηεξηθέο αιιαγέο. Δίλαη αζθαιέο λα ππνηεζεί φηη ελ ηε απνπζία κηαο ζπλαηλεηηθήο κεηαξξπζκηζηηθήο δηάζεζεο, εμαηηίαο δεδνκέλσλ ηζηνξηθψλ θαη άιισλ παξαγφλησλ, δελ επλννχληαη νη κεηαβνιέο νχηε θαη ε ζχγθιηζε πξνο έλα εμσγελέο πξφηππν δηαρείξηζεο πνιηηηθψλ, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ Διιάδα. Ρελ αλάγθε απηή ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζηελ Διιάδα, ηνλίδεη θαη ε Δπηηξνπή (2005) ζηελ πξφζθαηε αμηνιφγεζε ηνπ ειιεληθνχ ΔΞΚ Όπσο αλαθέξεηαη [Among] the points requiring further attention are: fiscal consolidation through the use of more permanent measures;[ ]putting into practice modernisation of the public administration. 89

90 Βηβιηνγξαθία Μελφγισζζε Ahonen P. (2001), Soft Governance, Agile Union? Analysis of the Extensions of open Coordination in 2001, European Institute of Public Administration, Maastricht. Anderson Esping, G. (2000), Three worlds of welfare capitalism, Princeton, Princeton University Press. Ardy, Β. θαη Begg, Η. (2001), The European Employment Strategy: policy integration by the back door?, Paper Presented for the ECSA 7 th Biennial Conference, Wisconsin. Arrowsmith, J., Sisson, K. θαη Marginson, P. (2004), What can benchmarking offer the open method of co-ordination?, Journal of European Public Policy, 11:2, ζζ Barani, L. (2006), Hard and soft law in the European Union: the case of social policy and the open method of coordination, Constitutional Web-Papers, no. 2/06. Begg, I. (2003), Hard and soft economic policy coordination under EMU: problems, paradoxes and prospects, Center for European Studies, WP Series 103. Borrás, S. θαη Jacobsson, K. (2004), The open method of co-ordination and new governance patterns in the EU, Journal of European Public Policy 11:2, ζζ Börzel, T. θαη Risse T. (2000), When Europe hits home: europeanization and domestic change, European Integration Online Papers (EIoP), 4:15. 90

91 Börzel, A. (2003), Shaping and taking EU policies: member state responses to europeanization, Queen s Papers on Europeanisation, no. 2/02. Börzel, A. (2004) How the European Union interacts with its member states in Lequesne, C. θαη Bulmer S. (eds.) Members States and the European Union, Oxford, Oxford University Press. Bruno, I., Jacquot, S. and Mandin, L. (2006), Europeanization through its instrumentation: benchmarking, mainstreaming and the oipen method of coordination Toolbox or Pandora s box?, Journal of European Public Policy, 13:4, ζζ Bugdahn, S. (2005), Of europeanization and domestication: the implementation of the Environmental Information Directive in Ireland, Great Britain and Germany, Journal of European Public Policy, 12:1, ζζ Bulmer, S. θαη Radaelli, C. (2004), The europeanization of national policy, Queen s Papers on Europeanisation, no 1/04. Caporaso, J. et. al. (eds) (2001), Transforming Europe: europeanisation and domestic change, London, Cornell University Press. Casey, B. θαη Gold, M. (2005), Peer review of labour market programmes in the European Union: what can countries really learn from one another?, Journal of European Public Policy,12:1, ζζ Claisse, A. θαη Meininger, M. (1995), Des fonctions publiques à l épreuve de la modernisation, Revue Française d Administration Publique, no. 75, ζζ Daly M. (2006), EU Social Policy after Lisbon, Journal of Common Market Studies, 44:3, ζζ d Orta, C. (2003), What future for the European Administrative Space?, European Institute of Public Administration, WP no

92 Davies, G. (2006), Subsidiarity: the wrong idea, in the wrong place, at the wrong time, Common Market Law Review, no. 43, ζζ de la Porte C., Pochet P. θαη Room G. (2001), Social benchmarking, policymaking and new governance in the EU, CEuS-Working Paper no. 2001/7. de Vries, M. (2001), The attack on the state: a comparison of the arguments, International Review of Administrative Sciences, 67:3, ζζ Dehousse, R. (2001), Du bon usage de la méthode ouverte de coordination. Paper presented at the EU conference Towards a New Architecture for Social Protection in Europe? A Broader Perspective of Pension Policies, October Dehousse, R. (2002), The open method of coordination: a new policy paradigm?, Paper presented at the 1 st Pan-European Conference on European Union Politics, Bordeaux, September. Duina, F. θαη Raunio, T. (2006), The open method of coordination and national parliaments: further marginalization or new opportunities?, Paper prepared for the 15th International Conference of the Council for European Studies, Chicago, IL, March-April Dunleavy, P. (2005), New Public Management is dead-long live digital-era governance, Journal of Public Administration, Research and Theory, no.16, ζζ Egeberg, M., Schaefer, G. θαη Trondal, J. (2003), The many faces of EU committee governance, ARENA WP 03/2. European Commission (1994), White Paper: Growth, Competitiveness and Employment. The challenges and ways forward into the 21 st century, Luxemburg. European Commission (1996), Benchmarking the Competitiveness of European Industry, Brussels, COM (96)

93 European Commission (2000), White Paper on European Governance: Enhancing Democracy in the European Union, Brussels, SEC 1547/7 final. European Commission, DG for Economic and Financial Affairs (2002), Coordination of economic policies in the EU: a presentation of key features of the main procedures, Euro Papers, no. 45. European Commission (2005), Working together for growth and jobs. A new start for the Lisbon strategy, Communication to the Spring European Council, COM (2005) 24. European Commission (2006a), The Commission's Assessments of National Reform Programmes for Growth and Jobs: Greece, Brussels. European Commission, DG for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities s (2006b), Synthesis Report: ensuring effective implementation through better governance, Mutual Learning Programme of the European Employment Strategy. European Parliament (2002), Resolution on the Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on Taking Stock of Five Years of the European Employment Strategy, COM (2002) /2152. Falkner, G. (2003), Comparing europeanization effects: from metaphor to operationalisation, European Integration online Papers (EIoP), 7:13, ( Federal Trust (2005), Flexibility and the Future of the European Union, Report on Flexible Integration in the European Union. Feronas, A. (2004), The europeanization of national social policies through the OMC: the case of Greek Employment Policy, Paper for Contribution at the ESPA Conference, Oxford 9-11 September. 93

94 Fligstein, N. θαη Merand, F. (2001), Globalization or europeanization? Evidence on the european economy since 1980, Center for Culture, Organizations and Politics, Barkley, ( Flynn, B. (2005), Reformed subsidiarity in the constitution for Europe: can it deliver on expectations?, European Institute of Public Administration WP 2005/W/07. Franzese, R. θαη Hays, J. (2006), Strategic interaction among EU governments in active labor market policy-making: subsidiarity and policy coordination under the European Employment Strategy, European Union Politics, 7:2, ζζ Goetschy, J. (2001), The European Employment Strategy from Amsterdam to Stockholm: has it reached its cruising speed?, Industrial Relations Journal, no. 5, ζζ Haverland, M. (2005), Does the EU cause domestic developments? The problem of case selection in europeanization research, European Integration online Papers (EIoP), 9:2, ( Hay, C. θαη Rosamond, B. (2002), Globalization, european integration and the discursive construction of economic imperatives, Journal of European Public Policy, 9:2, ζζ Heidenreich M. θαη Bischoff G. (2006), The Open Method of Coordination. A way to the Europeanization of social and employment policies?, Journal of Common Market Studies, ππφ έθδνζε. Hemerijck, A. θαη Visser, J. (2001), Learnig and mimicking: how european welfare states reform, Leiden. Hix, S. θαη Goetz, K. (2000) (eds.), Europeanised Politics? European integration and national political systems, London, Frank Cass. 94

95 Hodson, D. θαη Maher, I. (2001), The open method as a new mode of governance, Journal of Common Market Studies, 39:4, ζζ Holmberg, M. (2004), The open method of coordination: an innovative tool of european governance? ( Hooghe, L. and Marks, G. (2001), Multi-level governance and european integration, London, Rowman & Littlefield Publishers. Hooghe, L. (2003), Europe divided? Elites vs. public opinion on european integration, European Union Politics, 4:3, ζζ Jacobsson, K. (2001), Innovations in EU governance: the case of Employment policy coordination, SCORE, Working Paper no 12/01, Stockholm University, Stockholm, Sweden. Jacobsson, K. (2002), Soft Regulation and the Subtle Transformation of States: The Case of EU Employment Policy, SCORE, Working Paper no 4/02, Stockholm University, Stockholm, Sweden. Jacobsson, K. θαη Schmid, H. (2003), The European Employment Strategy at the crossroads: contribution to the evaluation, ζην Foden, D. θαη Magnusson, L. (επηκ.), Five years experience of the Luxemburg Employment Strategy, Brussels ( Jacobsson, K. θαη Vifell, A. (2003), Integration by deliberation? On the role of committees in the open method of coordination, Prepared for the Workshop on The Forging of Deliberative Supranationalism in the EU, Florence. Jacobsson, K. (2006), Between deliberation and discipline: soft governance in EU Employment Policy ζην Morth, U. (ed.), Soft law in governance and regulation: an interdisciplinary analysis, Cheltenham, Edward Elgar. Kallestrup, M. (2002), Europeanisation as a discourse: domestic policy legitimization through the articulation of a need for adaptation, Public Policy and Administration, 17:2, ζζ

96 Knill, C. (1998), European policies: the impact of national administrative traditions, Journal of Public Policy, 5:3, ζζ Knill, C., Lenschow, A., (1998), Coping with Europe: the impact of British and German administrations on the implementation of EU environmental policy, Journal of European Public Policy, 5:4, ζζ Knill, C. and Lehmkuhl, D. (1999), How Europe matters. Different mechanisms of europeanization, European Integration online Papers (EIoP), 3:7. Kohler-Koch, B. θαη Eising, R. (1999), Network governance in the European Union ζην Kohler-Koch, B. and Eising, R. (ed.), The transformation of governance in the European Union, London, Routledge. Kohler-Koch, B. (2002), European networks and ideas: changing national policies?, European Integration online Papers (EIoP), 6:6, ( Lavdas, K.A. (1997), The Europeanization of Greece: Interest politics and the crises of integration, London, Macmillan. Lecacheux, J. (2004), To coordinate or not to coordinate: the economic rationale for fiscal policy coordination in the euro zone, GOVECOR Final Review Meeting, February, Brussels. Lodge, M. (2005), The importance of being modern: international benchmarking and national regulatory innovation, Journal of European Public Policy, 12:4, ζζ Lopez-Santana, M. (2005), The impact of soft-europeanization on multi-level governance and domestic balance of power, Paper presented at the 2005 EUSA Conference ( Lopez-Santana, M. (2006), The domestic implications of european soft-law: framing and transmitting change in employment policy, Journal of European Public Policy 13:4, ζζ

97 Maniokas, K. (2003), The Impact of the EU Accession on the Public Governance in Lithuania, Contribution to the symposium EU Enlargement and Governance in the New Europe, ECPR Conference - Marburg, September. Méndez C., Wishlade F. θαη Yuill D. (2006), Conditioning and fine-tuning europeanization: negotiating regional policy maps under the EU s competition and cohesion policies, Journal of Common Market Studies, 44:3, ζζ Meyer, C. θαη Umbach, G. (2004), Europeanization through policy coordination? Tracing and explaining national adaptation in member states, GOVECOR Final Review Meeting, February, Brussels. Neyer, J. (2006), The deliberative turn in integration theory, Journal of European Public Policy, 13:5, ζζ OECD (1998), Preparing Public Administrations for the European Administrative Space, SIGMA Papers, no. 23, CNM/SIGMA/PUMA(98)39, Paris. OECD (1999), European principles for public administration, SIGMA Papers, no.27 OEEC CCNM/SIGMA/PUMA(99)44/REV1, Paris. Olsen J. (1999), Towards a European Administrative Space?, Arena WP 02/26. Olsen, J.P. (2002) The many faces of europeanization Journal of Common Market Studies, 40:5, ζζ Overdevest, C. (2002), The open method of coordination: new governance, and learning: towards a Research Agenda, New Governance Project Working Paper. Palier, B. (2003), The europeanization of welfare reforms, Paper presented at the ESPANET Conference, Copenhagen, November. Pierson, P. (1996), The path to european integration: a historical institutionalist analysis, Comparative Political Studies, no. 29, ζει

98 Room, G. (2005), Policy benchmarking in the European Union: Indicators and Ambiguities, Policy Studies, 26:2, ζζ Schneider, G. θαη Aspinwall, M. (2001) (edit.), The rules of integration: institutional approaches to the study of Europe, Manchester, Manchester University Press. Sotiropoulos D. (2004), The EU s impact on the Greek welfare state: Europeanization on paper?, Journal of European Social Policy, 14:3, ζζ Radaelli, M. (2000), Whither europeanization: concept stretching and substantive change, European Integration online Papers (EIoP), 4:8, ( Radaelli, C. (2001), The domestic impact of European Union public policy: notes on concepts, methods, and the challenge of empirical research, Politique européenne, vol. 5, ζζ Radaelli, M. (2003a) The europeanization of public policy, ζην Featherstone, K. and Radaelli, C.M. (eds.) The politics of europeanization, Oxford, Oxford University Press, ζζ Radaelli, M. (2004), Europeanisation: solution or problem?, European Integration online Papers (EIoP), 8:16 ( Régent, S. (2002), "The Open Method of Co-ordination: A supranational form of governance?, International Institute for Labour Studies, DP/137/2002, Report of the Employment Taskforce chaired by Wim Kok (2003), Jobs, Jobs, Jobs: Creating more employment in Europe. Schäfer, A. (2004a), Beyond the community method: why the open method of coordination was introduced to EU policy-making, EIoP, 8:13. 98

99 Schäfer, A. (2004b), A new form of governance? Comparing the open method of coordination to multilateral surveillance by the IMF and the OECD, MPIfG WP 04/5 ( Scharpf, W. (2002), The European Social Model: coping with the challenges of diversity, MPIfG WP 02/8. Schimmelfennig, Frank (2001), The Community trap: liberal norms, rhetorical action, and the eastern enlargement of the European Union, International Organization, 55:1, ζζ Schmidt, M. (2004), Θεσξίεο ηεο Γεκνθξαηίαο, Αζήλα, εθδ. Παββάια, ζζ Schmidt, A. (2002), Does discourse matter in the politics of welfare adjustment?, Comparative Political Studies, 35:2, ζζ Smismans, St. (2004), EU Employment Policy: decentralization or centralization through the open method of coordination?, EUI WP 2004/1, Florence. Spanou, C. (1998), European integration in administrative terms: a framework for analysis and the Greek case Journal of European Public Policy, 5:3, ζζ Stevens, A. (2002), Europeanisation and the administration of the EU: a comparative perspective, Queen s Papers on Europeanisation, no 4/02. Sverdrup, U. (2005), Implementation and european integration: a review essay, Arena WP 05/25. Teague, P. (2001), Deliberative governance and EU social policy, European Journal of Industrial Relations, 7:1, ζζ Thedvall R. (2005), The meeting format as a shaper of the decision-making process: the case of the EU Employment Committee, Stockholm centre for organizational research. 99

100 Trondal, J. θαη Veggeland, F. (2003), Access, voice and loyalty: the representation of domestic civil servants in EU committees, Journal of European Public Policy, 10:1, ζζ Trubeck D. θαη Mosher J. (2001), New Governance, EU Employment Policy, and the European Social Model, Jean Monnet Working Paper, No 6/01. Vandenbroucke F. (2000), L Europe sociale après la présidence portugaise: les défis á court terme, Revue belge de sécurité sociale, 9(4), ζζ Verdier D. θαη Breen R. (2001), Europeanization and globalization: Politics against markets, Comparative Political Studies 34(3), ζζ Wooldridge B (2004), Preparing Public Administrators for an Era of Globalization and Decentralization: a Strategic-Contingency Approach, International Review of Administrative Space, 70(2), ζζ Zängle M. (2004), The European Union benchmarking experience. From euphoria to fatigue?, European Integration online Papers (EIoP) Vol. 8 (2004) N 5 ( Διιεληθή Αξγπξφο, Γ. (2002), «Ζ επξσπατθή πνιηηηθή γηα ηελ απαζρφιεζε», Αγνξά Σσξίο Πχλνξα, 7:3, ζζ Γθφξηζνο, Σ. (2006), «Ρν ζεζκηθφ θαη θαλνληζηηθφ πιαίζην ηεο ΝΛΔ» ζην Πηεθάλνπ, Θ. (επηκ.), Δηζαγσγή ζηηο επξσπατθέο ζπνπδέο: νηθνλνκηθή νινθιήξσζε θαη πνιηηηθέο: ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην, ηνκ. Γ, Αζήλα, εθδ. Η. Πηδέξεο, ζζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2002), «Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηνλ εμνξζνινγηζκφ ησλ εηήζησλ θχθισλ ζπληνληζκνχ ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο», Βξπμέιιεο, COM (2002) 487 ηειηθφ. 100

101 Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2005a), «Αλαθνίλσζε πξνο ην εαξηλφ επξσπατθφ Ππκβνχιην: Ππλεξγαζία γηα ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε θαη ηελ απαζρφιεζε: λέν μεθίλεκα γηα ηε Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο», Βξπμέιιεο, COM (2005) 24 ηειηθφ. Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2005b), Νινθιεξσκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε ( )», Βξπμέιιεο, COM (2005) 141 ηειηθφ. Δπξσπατθφ Ππκβνχιην (2000), Ππκπεξάζκαηα Ξξνεδξίαο, Ιηζαβφλα, Καξηίνπ Ησαθεηκίδεο, Ξ.Θ. (1998), Δπξσπατθή Έλσζε θαη ειιεληθφ Θξάηνο, Αζήλα, εθδ. Θεκέιην. Ησαθεηκίδεο, Ξ.Θ. (2005), Δπξσπατθφ Πχληαγκα θαη επξσπατθή ελνπνίεζε, Αζήλα, εθδ. Θεκέιην. Θαδάθνο, Ξ. (1999), «Ν εμεπξσπατζκφο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Ζ εζληθή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή αλάκεζα ζε εζσηεξηθνχο παξάγνληεο θαη ππεξεζληθέο δεζκεχζεηο», Διιεληθή Δπηζεψξεζε Ξνιηηηθήο Δπηζηήκεο, ηρ.13, ζζ Θαδάθνο Ξ. (2003), Ρν Αβέβαην Κέιινλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ε Ρνπξθία, Αζήλα, εθδ. Ξαπαδήζε. Θαδάθνο, Ξ. (2005), Πηε κέζε ηνπ δξφκνπ; Ζ Διιάδα θαη ε πξφθιεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, Αζήλα, Κεηακεζνλχθηηεο Δθδφζεηο. Θαξαγεψξγνπ, Β. (2005), Ζ δηνηθεηηθή δηαδηθαζία ππφ ηελ επίδξαζε ηεο Δπξσπατθήο Δλνπνίεζεο, Αζήλα-Θνκνηελή, εθδ. Πάθθνπια. Θαξθαηζνχιεο, Ξ. (2004), Ρν Θξάηνο ζε κεηάβαζε, Αζήλα, εθδ. Η. Πηδέξεο. Καξαβέγηαο, Λ. θαη Αλδξένπ, Γ. (2006), «Ρα Γηαξζξσηηθά Ρακεία», ζην Πηεθάλνπ, Θ. (επηκ.), Δηζαγσγή ζηηο επξσπατθέο ζπνπδέο: νηθνλνκηθή 101

102 νινθιήξσζε θαη πνιηηηθέο: ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην, ηνκ. Γ, Αζήλα, εθδ. Η. Πηδέξεο, ζζ Κελδξηλνχ, Κ. (2004), «Ζ πξφθιεζε ηνπ ειέγρνπ εθαξκνγήο ησλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ», ζην Ξαπαγηαλλίδεο, Α. θ.α. (επηκ.), Ζ Ρέηαξηε Διιεληθή Ξξνεδξία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Γηεζλέο Ππλέδξην, Αζήλα Λνεκβξίνπ 2002, Αζήλα-Θνκνηελή, εθδ. Αλη. Πάθθνπια. Κηραιφπνπινο, Λ. (2003), Απφ ηε δεκφζηα γξαθεηνθξαηία ζην δεκφζην κάλαηδκελη, Αζήλα, εθδ. Ξαπαδήζε. Ληθνιαθνπνχινπ-Πηεθάλνπ, Ζ. (2006), «Ν ζπληνληζκφο ησλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο θαη ε Πηξαηεγηθή ηεο Ιηζαβφλαο γηα ηε κεηάβαζε ζηελ Θνηλσλία ηεο Γλψζεο», ζην Πηεθάλνπ, Θ. (επηκ.), Δηζαγσγή ζηηο επξσπατθέο ζπνπδέο: νηθνλνκηθή νινθιήξσζε θαη πνιηηηθέο: ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην, ηνκ. Γ, Αζήλα, εθδ. Η. Πηδέξεο, ζζ Νηθνλνκηθή θαη Θνηλσληθή Δπηηξνπή (2005), Γλψκε ηεο ΝΘΔ επί ηνπ Δζληθνχ Ξξνγξάκκαηνο Κεηαξξπζκίζεσλ , ζην Ξιαίζην ηεο Πηξαηεγηθήο ηεο Ιηζζαβφλαο, Αζήλα. Ξειαγίδεο, Θ. θαη Κεηζφπνπινο, Κ. (2006), Αλάιπζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο: ε πξνζνδνζεξία θαη νη κεηαξξπζκίζεηο, Αζήλα, εθδ. Ξαπαδεζε. Παθειιαξφπνπινο, Θ. (2004), Ππκκεηνρηθέο δηαδηθαζίεο θαη επξσπατθφ θνηλσληθφ κνληέιν: ε Αλνηθηή Κέζνδνο Ππληνληζκνχ, Αζήλα, ΗΠΡΑΚΔ. Πεθεξηάδεο, Π., «Ξνιηηηθή θαη δηεθδηθεηηθέο ζπιινγηθφηεηεο: ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ε ειιεληθή πεξίπησζε» ζην Κνζρνλάο, Α. θαη Θνληφξδνο, Π. (επηκ.), Δπξσπατθή νινθιήξσζε θαη εξγαζηαθέο ζρέζεηο, Αζήλα, εθδ. Gutenberg, ζζ Ππαλνχ, Θ. (2000), Γηνίθεζε, Ξνιίηεο θαη Γεκνθξαηία, Αζήλα, εθδ. Ξαπαδήζε. Ππαλνχ, Θ. (2001), Διιεληθή δηνίθεζε θαη επξσπατθή νινθιήξσζε, Αζήλα, εθδ. Ξαπαδήζε. 102

103 Πσηεξφπνπινο, Γ. (1996), «Ζ εγγαζηξίκπζε εμνπζία: Θνηλσλία Ξνιηηψλ θαη θεληξηθφ Θξάηνο ζηελ Ρξίηε Διιεληθή Γεκνθξαηία», ζην Ιπξηληδήο, Σ., Ληθνιαθφπνπινο, Ζ. θαη Πσηεξφπνπινο, Γ. (επηκ.), Θνηλσλία θαη Ξνιηηηθή, Όςεηο ηεο Γ Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο , Αζήλα, εθδ. Θεκέιην. Ρζνχθαιεο, Ι. (2004), Ξνηα Δπξψπε;, Αζήλα, εθδ. Ξνηακφο. πνπξγείν Απαζρφιεζεο θαη Θνηλσληθψλ πνζέζεσλ (2004), Δζληθφ Πρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε, Αζήλα. Sapir, A. (2006), «Ξαγθνζκηνπνίεζε θαη κεηαξξχζκηζε ησλ επξσπατθψλ θνηλσληθψλ κνληέισλ», Γηεζλήο θαη Δπξσπατθή Ξνιηηηθή, ηρ. 1, ζζ Traxler, F. (2004), «Οχζκηζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο, κεηαμχ βηνκεραληθήο δεκνθξαηίαο θαη πηέζεσλ ηεο αγνξάο: πξνο έλα επξσπατθφ κνληέιν;», ζην Κνζρνλάο, Α. θαη Θνληφξδνο, Π. (επηκ.), Δπξσπατθή νινθιήξσζε θαη εξγαζηαθέο ζρέζεηο, Αζήλα, εθδ. Gutenberg, ζζ

104 Ξαξαξηήκαηα 104

105 Ξίλαθαο 1: Νη δηαδηθαζηηθέο πηπρέο ηεο ΠηΙ πξηλ θαη κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2005 Αξρηθφο ζρεδηαζκφο: θηζηάκελνο ζρεδηαζκφο: Ξεγή: Δπξσπατθή Δπηηξνπή 2005a 105

106 Ξίλαθαο 2: Ζ εθαξκνγή ηεο ΑΚΠ ζε δηάθνξα πεδία πνιηηηθήο Ξεγή: Heidenreich θαη Bischoff (2006) 106

107 Ξίλαθαο 3: Ππγθξηηηθέο επηδφζεηο ηεο Διιάδαο ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ-25 ζην πιαίζην ηεο ΠηΙ Ξεγή: European Commission (2006a) 107