ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΩΝ

Transcript

1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΩΝ Δρ. Δήμας Αθανάσιος, BA, MSc, PhD

2 Ύλη Μαθήματος Εισαγωγή στο Management & τη Διακυβέρνηση Οργανώσεων & Επιχειρήσεων Το Management ή η Ανεπανάληπτη Τέχνη της ιοίκησης Διασυνδεδεμένος Κόσμος (connected world) Ανάγκη Στρατηγικής ιοίκησης & Στρατηγικών Προγραμμάτων Στρατηγικά Προγράµµατα για Επιχειρήσεις αλλά & για Αλλαγές γενικότερα Η συλλογή & επεξεργασία δεδομένων - Γνώση της πραγματικότητας Το γενικό περιβάλλον των επιχειρήσεων & των αλλαγών Ο κλάδος και το διεθνές περιβάλλον Το εσωτερικό περιβάλλον των επιχειρήσεων & των αλλαγών Ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη στρατηγικής διοίκησης & στρατηγικών προγραμμάτων Τρόποι ανάπτυξης στρατηγικών προγραμμάτων Οι σχολές σκέψης για τη δημιουργία στρατηγικής είναι πολλές Στρατηγική διοίκηση: πολύ πέραν της πολυπλοκότητας Εταιρική ιακυβέρνηση - Χάος & Πολυπλοκότητα Τι αλλάζει στο Management µετά την πρόσφατη κρίση

3 Ύλη Μαθήματος Εισαγωγή στο Management & τη Διακυβέρνηση Οργανώσεων & Επιχειρήσεων Το Management ή η Ανεπανάληπτη Τέχνη της ιοίκησης

4 Επιχειρηματική Πραγματικότητα i) Οι σύγχρονες επιχειρήσεις είναι σύνθετες οντότητες. ii) Οι αλλαγές στο επιχειρηματικό, κοινωνικό και οικονομικό πεδίο απαιτούν γνώση και εμπειρία. iii) Η επιχειρηματική πραγματικότητα είναι ασαφής και μεταβαλλόμενη. Η στρατηγική διοίκηση επιχειρήσεων και αλλαγών είναι ένας συνολικός τρόπος αντιμετώπισης οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων με τελικό ζητούμενο τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα στις επιδιώξεις τους (Παπούλιας, 2002).

5 Διοίκηση των Επιχειρήσεων και Μάνατζμεντ Η οργάνωση και ο προγραμματισμός όλων των εκδηλώσεων της ανθρώπινης δημιουργίας έχει ανάγκη από ευρύτερη προετοιμασία και μελέτη. Ειδικότερα στις αρχές του 20 ου αιώνα υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την κατανόηση της διοίκηση των επιχειρήσεων και του μάνατζμεντ που καλλιεργήθηκε από την πρόοδο της εκβιομηχάνισης. Το μάνατζμεντ είναι ο τρόπος, η πράξη, η τέχνη της διοίκησης, διαχείρισης, του ελέγχου, καθοδήγησης..ή η ικανότητα διοίκησης.ή η εκτελεστική ικανότητα.

6 Ορισμοί Μάνατζμεντ «Μάνατζμεντ σημαίνει να γίνονται ορισμένα πράγματα μέσω άλλων ατόμων». Πρόεδρος Αμερικανικής Ένωσης Μάνατζμεντ (1980) Μάνατζμεντ είναι η εργασία μαζί με άλλους και μέσω άλλων για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης αλλά και των μελών της (Montana and Charnov, 2004).

7 Διαφορές δύο ορισμών Ο πιο σύγχρονος ορισμός: δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον άνθρωπο μέσα στην επιχείρηση εστιάζει την προσοχή στα αποτελέσματα που πρέπει να επιτευχθούν, δηλαδή στους στόχους και όχι μόνο στα πράγματα ή τις δραστηριότητες προσθέτει την αντίληψη ότι η επίτευξη των προσωπικών στόχων των μελών θα πρέπει να ενσωματώνεται στους στόχους της επιχείρησης.

8 Έννοιες του Μάνατζμεντ 3 όροι που χρησιμοποιούνται στην περιγραφή της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης αλλά και των μελών της Αποτελεσματικότητα Το να γίνεται το σωστό Αποδοτικότητα Παραγωγικότητα Η προσπάθεια που απαιτείται για να γίνει το σωστό Η σχέση εισροών και εκροών

9 Μάνατζμεντ External Env. Input People Finance Materials Organisation Managing Transformation process Output Goods Services Reputation Waste etc Feedback

10 Ιστορία του Μάνατζμεντ

11 Ιστορία του Μάνατζμεντ Κατασκευή Σινικού Τείχους (14 ο 17 ο αιώνα) Συμβουλή Ιοθόρ σε Μωυσή (Ο Μωυσής δίκαζε όλες τις υποθέσεις του λαού, ο Ιοθόρ του υπέδειξε να διαλέξει ανάμεσα από τους Ισραηλίτες άντρες ικανούς, θεοσεβείς και ταπεινούς, και να τους βάλει επικεφαλής του λαού σε κάθε χίλια, εκατό, πενήντα και δέκα άτομα).

12 Προσεγγίσεις στη Θεωρία του Μάνατζμεντ 1. Η κλασική 2. Η των ανθρωπίνων σχέσεων 3. Η συστημική ή Κοινωνικο-τεχνική Προσέγγιση 4. Η θεωρία της εξάρτησης

13 1. Κλασική Προσέγγιση Επιστημονική Διοίκηση (Τεϊλορισμός) Φορντισμός Γραφειοκρατία (Max Weber) Αρχές Διοίκησης (Henri Fayol)

14 1. Κλασική -Frederic W. Taylor ( ) Αμερικάνος Μηχανικός σε βιομηχανία Χάλυβα Επιστημονικές μέθοδοι για τον προσδιορισμό του καλύτερου τρόπου για την εκτέλεση μιας εργασίας Πίστευε ότι η οικονομική ευημερία μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη μέγιστη παραγωγικότητα των εργαζομένων, η οποία θα ήταν απόρροια της μεγαλύτερης αποδοτικότητάς τους. Η μέγιστη απόδοση κατά των Taylor μπορούσε μόνο να επιτευχθεί από έναν ειδικό [πχ. επιστήμονα του μάνατζμεντ] και ότι δεν μπορούσε κανείς να εμπιστευτεί τους εργαζόμενους ότι θα εργάζονταν με αποδοτικό τρόπο. Πίστευε ότι αν άφηνες τους εργαζόμενους στην ησυχία τους θα επιβράδυναν το έργο. (βασιζόμενος στις παρατηρήσεις του από το στρατό).

15 1. Κλασική -Frederic W. Taylor ( ) 4 βασικές αρχές: ανάλυση εργασίας με επιστημονικές μεθόδους & όχι εμπειρικούς κανόνες, επιστημονική επιλογή προσωπικού και συνεχιζόμενη εκπαίδευση, ουσιαστική συνεργασία προσωπικού και διοίκησης, η ευθύνη για την εργασία να κατανέμεται ισότιμα μεταξύ διοίκησης και εργαζομένων

16 1. Κλασική - Frederic W. Taylor ( ) Πίστευε ότι η απόδοση των εργαζομένων μπορούσε να επηρεαστεί κατά το 1/3 από δικές του παρεμβάσεις Βασικό χαρακτηριστικό: ορθολογισμός (άνθρωπος = ( μηχανή Κριτική Μετατροπή του εργαζομένου σε ρομπότ Με την εξειδίκευση σε ένα μικρό κομμάτι εργασίας ο άνθρωπος μένει ουσιαστικά ανειδίκευτος Ανία και καμία διάθεση για απόδοση

17 1. Κλασική -Φορντισμός Τεχνικός έλεγχος Οικονοµίες κλίµακος Σύστηµα αποθεµάτων ποσότητα και όχι ποιότητα µαζική παραγωγή Σύνδεση παραγωγικότητας µε µισθούς Η πτώση του φορντισµού Η ζήτηση δεν µπορεί να προβλεφθεί παγκόσμια διαφοροποίηση των αγορών τεχνολογική αλλαγή 1) αναζήτηση τοποθεσιών παραγωγής µε χαμηλότερους µισθούς 2) διαδικασίες παραγωγής υψηλότερης ποιότητας Δύσκολη η καινοτομία και η µετακίνηση σε νέες αγορές προϊόντων

18 1. Κλασική - Γραφειοκρατία (Max Weber) Γερμανός Κοινωνιολόγος, ο «Πατέρας της Γραφειοκρατίας» Έμφαση στην επίσημη δομή του οργανισμού και απρόσωπος χαρακτήρας των μελών του Αυστηρό σύστημα κανόνων, πυραμιδική δομή οργανισμού Οι ρόλοι κατανέµονται στη βάση της τεχνικής ικανότητας Όσο λιγότερο υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγων στην οργάνωση της εργασίας τόσο αυτό πλησιάζει προς την τελειότητα

19 1. Κλασική - Κριτική στο μοντέλο Αδυναμία προσαρμογής στις µεταβαλλόµενες συνθήκες Συστηματοποίηση και τυποποίηση για επίτευξη στόχων Αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση Τυπική δοµή της εξειδίκευσης θέσεων και τµηµάτων Παραµέληση της άτυπης οργάνωσης Η υποβάθμιση των κοινωνικών και ψυχολογικών διαστάσεων της οργάνωσης (π.χ. αγνόηση της άτυπης οργάνωσης) οδηγεί σε αλλοτρίωση, χαμηλό ηθικό και έλλειψη διάθεσης για απόδοση Οι παραδοχές του Weber σχετικά με το απρόσωπο της άσκησης της διοίκησης από τους προϊσταμένους και των σχέσεων τους με τους υφιστάμενους δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα

20 1. Κλασική - Αρχές Διοίκησης (Henri Fayol / ) Υποδιαίρεση των διοικητικών δραστηριοτήτων σε 4 ή 5 κατηγορίες Προγραμματισμός Οργάνωση Διεύθυνση και Καθοδήγηση (Διαταγή ( οδηγία Έλεγχος Ανασκόπηση & Τροποποίηση Συντονισμός Ανασκόπηση & Τροποποίηση Συντονισμός

21 Κλασική - Αρχές Διοίκησης (Henri Fayol / ) Αρχές διοίκησης Εξειδίκευση και κατανομή έργων Σύνδεση της δικαιοδοσίας προς τις ευθύνες (αυτός που κατέχει μία θέση να κατέχει και την απαιτούμενη δικαιοδοσία ώστε να εκτελεί και τα καθήκοντά του Δίκαιο εσωτερικό πειθαρχικό σύστημα Καθορισμός στόχων σε όλη την έκταση του οργανισμού- «ενιαία πορεία» Χρήση οργανογραμμάτων και περιγραφή εργασιακών καθηκόντων Εξασφάλιση θέσεων εργασίας των εργαζομένων και δημιουργία σταθερών εργασιακών ομάδων

22 2. Η των ανθρωπίνων σχέσεων Αντίδραση στο επιστημονικό management και στην κλασσική σχολή Έμφαση στις κοινωνικές ανάγκες των εργατών. στον σχεδιασμό εργασίας αντιστροφή του Φορντισμού για την δημιουργία ικανοποίησης από τη δουλειά. στην επικοινωνία και συμμετοχή. στην υπερνίκηση της αλλοτρίωσης μέσω της λήψεως αποφάσεων από τους εργάτες και αυτόνομες ομάδες.

23 2. Η των ανθρωπίνων σχέσεων (Mayo Elton) Πείραμα στην General Electric Company, Hawthorn Στόχος: η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ φυσικού περιβάλλοντος και παραγωγικότητας Συμπεράσματα: - Η συμπεριφορά & τα συναισθήματα παρουσιάζουν υψηλή συσχέτιση - Η παραγωγή επηρεαζόταν περισσότερο από το κοινωνικό περιβάλλον, παρά από τις φυσικές συνθήκες εργασίας - Οι επιδράσεις της ομάδας επηρεάζουν σημαντικά την προσωπική συμπεριφορά - Τα κριτήρια της ομάδας ήταν πολύ αποτελεσματικά στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας του κάθε εργαζόμενου, της ομαδικής ευθύνης και ασφάλειας - Η συμπεριφορά των διοικούντων προς τους εργαζόμενους ήταν περισσότερο καθοριστικός παράγοντας για την αύξηση της παραγωγικότητάς τους σε σχέση με υλικούς παράγοντες που μεταβάλλονταν

24 Θεωρία Χ και Υ (Douglas McGregor / )

25 3. Η συστημική ή Κοινωνικο-τεχνική Προσέγγιση Συνδυάζει την κλασική θεωρία και τη θεωρία των ανθρωπίνων σχέσεων εστιάζοντας την προσοχή στο σημείο επαφής ανθρώπων και τεχνολογίας, οργάνωσης και περιβάλλοντος. Επικεντρώνει την προσοχή στην οργανωσιακή σχεδίαση και την συσωμάτωση των υποσυστημάτων στο όλον. Βλέπει τις οργανώσεις ως οργανικές οντότητες.

26 3. Η συστημική ή Κοινωνικο-τεχνική Προσέγγιση Σύστημα: ένα σύνολο στοιχείων ή υποσυστημάτων τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και η μεταβολή ενός εξ αυτών σημαίνει αυτόματα και αλλαγή στη λειτουργία των υπολοίπων Ή Μία σειρά συναφών και αλληλοεξαρτώμενων μερών, σχεδιασμένων να επιτύχουν συγκεκριμένο στόχο ή σειρά στόχων

27 3. Η συστημική ή Κοινωνικο-τεχνική Προσέγγιση Υπο-συστήματα: Ψυχο-κοινωνικό (αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατόμων και ομάδων) Τεχνικό (χαρακτήρας εισροών- εκροών και διαδικασίας μετασχηματισμού) Πληροφοριακό (συγκέντρωση και ανάλυση πληροφοριών για λήψη αποφάσεων) Μάνατζμεντ (σχεδιασμός και διοίκηση οργανισμού)

28 3. Η συστημική ή Κοινωνικο-τεχνική Προσέγγιση Πλεονεκτήματα Μεθοδική ανάλυση των αλλαγών στις περιβαλλοντικές συνθήκες Εξέταση του οργανισμού ως σύνολο Κριτική Αφηγημένη μορφή θεωρίας- δύσκολη εφαρμογή στην πράξη Πολυπλοκότητα σχέσεων και περιβάλλοντος- δυσκολία στη συστηματική ανάλυση τους «Περιγραφή» οργανισμών και σχέσεων χωρίς αιτιολόγηση

29 4. Η θεωρία της εξάρτησης Η οργανωσιακή σχεδίαση εξαρτάται από μεταβλητές στο εξωτερικό και στο εσωτερικό περιβάλλον της οργάνωσης. Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος διοίκησης, μαθαίνει κανείς δια της μεθόδου της δοκιμής και πλάνης (εμπειρικά). Ένα στυλ μάνατζμεντ που είναι κατάλληλο σε κάποιες συνθήκες ίσως να μην είναι κατάλληλο σε άλλες Δυνατότητα ευελιξίας και ταχύτητας αντίδρασης σε διάφορες συνθήκες Κριτική Δεν υπάρχουν ενοποιητικές γενικές αρχές- ασυνέπεια Για την επιτυχή εφαρμογή της μεθόδου χρειάζεται άρτια και σημαντική εκπαίδευση και εμπειρία Η συχνή εναλλαγή μεθόδων και τρόπων συμπεριφοράς ίσως να μην είναι αρεστή Η τεχνολογία ή οι συνθήκες εργασίας ίσως να μην επιτρέπουν παρά τη χρησιμοποίηση μίας συγκεκριμένης μεθόδου

30 Παράδειγμα προσέγγισης εξάρτησης για την επίλυση ενός προβλήματος Εστιατόρια McDonalt s: Σε ένα τοπικό εστιατόριο η εταιρία McDonalt s διαπιστώνει μια διαφοροποίηση στην επιχειρηματική του δραστηριότητα που εκδηλώνεται με 2 τρόπους: Όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνηθίζουν να τρώνε σε εστιατόρια fast-food. Υπάρχουν λιγότεροι έφηβοι που δέχονται να εργάζονται με τον κατώτατο μισθό σε βαρετές εργασίες. Η 1 η πρόκληση είναι ότι τα McDonalt s θα πρέπει να αυξήσουν τις δραστηριότητες τους και σε άλλα σημεία, όμως η πρόσληψη περισσότερων νέων δεν συμπεριλαμβάνεται στις εναλλακτικές.

31 Λύσεις προβλήματος.. Εντοπίστηκαν οι παρακάτω λύσεις: Αγνόηση ευκαιριών για ανάπτυξη στην παρούσα φάση Επέκταση αλλά με αγορά παραγωγικότερων μηχανημάτων ώστε να περιοριστούν οι ανάγκες σε προσωπικό Προσφορά μεγαλύτερων μισθών Διερεύνηση και άλλων πηγών εργατικού δυναμικού (πχ. νοικοκυρές, συνταξιούχοι, άτομα με ειδικές ικανότητες, απόφοιτοι γυμνασίου)

32 + Θεωρία Ζ: Τεχνικές Ιαπωνικού Μάνατζμεντ Θεωρία του W.Ouchi που εφαρμόστηκε μετά το 2 ο Παγκ. Πόλεμο και χαρακτηρίστηκε ως Ιαπωνικό Οικονομικό Θαύμα. Ο Ouchi επέκτεινε τη θεωρία του McGregor(Χ&Υ). Η θεωρία Ζ έχει φιλοσοφικές ρίζες σε βαθιά Ιαπωνικά ήθη και έθιμα και είναι συλλογή πρακτικών τεχνικών μάνατζμεντ που περιστρέφονται γύρω από την έννοια της ομάδας εργασίας παρά θεωρητική προσέγγιση.

33 + Θεωρία Ζ: Κύρια σημεία 1. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από το σύνολο και όχι από τον μάνατζερ. 2. Συναινετική λήψη αποφάσεων που καταλήγει σε καλύτερες αποφάσεις γιατί: Η ομάδα έχει πρόσβαση σε περισσότερα δεδομένα και διαθέτει περισσότερη πείρα. Τα μέλη δεσμεύονται από την ομαδική απόφαση Η διαδικασία ομαδικής λήψης αποφάσεων φιλτράρει τις πολύ καλές αλλά και κακές πληροφορίες. 3. Προβάλλεται το ιδεώδες της ισόβιας απασχόλησης για την ανάπτυξη εμπιστοσύνης και την εξασφάλιση του εργατικού δυναμικού.

34 + Θεωρία Ζ: Σημαντικό Σημείο Δημιουργία Κύκλου ποιότητας (Quality worklife approach, QWL). Δημιουργία του προγράμματος TQM (Total Quality Management) από το Αμερικάνικο πολεμικό Ναυτικό.