ΑΡΚΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ; ΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΑ;

Transcript

1 ΑΡΚΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ; ΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΘΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΑ; Άννα Κουνάλη Καρδιολόγος, Συνεργάτης Λιπιδιολογικού Ιατρείου Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιά, Υπότροφος Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΚΠΑ, Εξειδικευόμενη ΜΕΘ ΓΝΑ ΚΑΤ

2 ΚΑΜΜΙΑ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ

3 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Καρδιαγγειακή νόσος (ΚΑΝ) = πρωταρχική αιτία θανάτου στο Δυτικό κόσμο 31,5% όλων των θανάτων ανά έτος (17,3 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως ανά έτος) 1 στους 3 στις ΗΠΑ, 1 στους 4 στην Ευρώπη Το ,1% (>130 εκατομμύρια ενήλικες) στις ΗΠΑ προβλέπεται να έχουν κάποια κλινική έκφραση καρδιαγγειακης νόσου

4

5

6

7

8 ΚΑΝ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η πιθανότητα ανάπτυξης ΚΑΝ σχετίζεται με την ανθυγιεινή διατροφή ( πρόσληψη άλατος, επεξεργασμένα τρόφιμα, πρόσθετη ζάχαρη, κακά λιπαρά, χαμηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, ολικής άλεσης τροφίμων, φυτικών ινών, οσπρίων, ψαριών και ξηρών καρπών) Η ΚΑΝ συχνά συνυπάρχει με συννοσηρότητες όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης ή η δυσλιπιδαιμία που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη ΚΑΝ, αλλά είναι και 4 από τους 10 ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου για θνητότητα από κάθε αίτιο, παγκοσμίως! Η διατροφή ίσως να είναι ο παράγοντας που μπορεί να προλάβει τον καρδιαγγειακό θάνατο και να αναστρέψει τις καρδιακές παθήσεις! Review Contemporary issues regarding nutrition in cardiovascular rehabilitation Sebastien Lacroix a,b,c,d, Jennifer Cantin b,c,d, Anil Nigam b,c,d,e,f,* / 2016 Published by Elsevier Masson SAS.

9

10 Η αθηροσκλήρωση, στην οποία οφείλονται τα συμβάματα και η θνητότητα της ΚΑΝ, είναι φλεγμονώδης νόσος Το οξειδωτικό stress και η συστηματική φλεγμονή είναι τροποποιήσιμα από τη διατροφή Δυτικά διατροφικά μοντέλα (υπέρμετρη πρόσληψη ενέργειας + έλλειψη φυσικής δραστηριότητας) υπερβολική παραγωγή προφλεγμονωδών κυτοκινών ( CRP, IL-1, IL-6, IL-8, IL-1β, IL-18, MCP-1, TNF-α) + μειωμένη σύνθεση αντιφλεγμονωδών κυτοκινών Εντερικό μικροβίωμα συμβάλλει στην υγεία του εντέρου, του ανοσοποιητικού συστήματος και την ενεργοποίηση και τον μεταβολισμό θρεπτικών συστατικών όπως η βιταμίνη Β και Κ. Πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξαν τη συσχέτιση μεταξύ συγκεντρώσεων ΤΜΑΟ (trimethylamine-n-oxide) (προϊόν μεταβολισμού του εντερικού μικροβιώματος διατροφικών συστατικών όπως η L- καρνιτίνη, η βεταῒνη και η χολίνη) με κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ, ΑΥ και αθηροσκλήρωσης

11 Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι τα υγιεινά διατροφικά σχήματα έχουν μεγαλύτερη ευεργετική επίδραση από τα μεμονωμένα θρεπτικά συμπληρώματα, λόγω της συνεργικής τους δράσης. Τα υγιεινά διατροφικά σχήματα σχετίζονται με χαμηλότερες συγκεντρώσεις στο πλάσμα προφλεγμονωδών δεικτών. Περιλαμβάνουν υψηλές περιεκτικότητες σε φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, πολυφαινόλες, μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (MUFA, PUFA), -χαμηλή πρόσληψη αλατιού και ραφιναρισμένης ζάχαρης, κορεσμένων και trans λιπαρών και -υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο ΦΡΟΥΤΑ-ΛΑΧΑΝΙΚΑ-ΟΣΠΡΙΑ-ΨΑΡΙΑ-ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ-ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ-ΣΠΟΡΟΙ- ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ-ΦΥΤΙΚΑ ΕΛΑΙΑ (ΚΥΡΙΩΣ ΕΞΤΡΑ ΠΑΡΘΕΝΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ)-ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΧΑΜΗΛΗ ΣΕ ΓΛΥΚΑ, ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ, ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟ ΚΡΕΑΣ

12 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ-ΟΔΗΓΙΕΣ Μεσογειακή δίαιτα ελαιόλαδο DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) περιορισμός του αλατιού Nordic Diet Tibetan Diet HHS and USDA ; Healthy US-style Eating Pattern AHA 2006 Diet and Lifestyle Recommendations for CVD Risk Reduction 2013 AHA/ACC Guideline on Lifestyle Management to Reduce CV Risk 2015 NLA Recommendations for Patient Centered Management of Dyslipidemia WHO Healthy Diet Australian Dietary Guidelines Eating Well with Canada s Food Guide United Kingdom Eatwell Guide

13

14 MeDiet-Μεσογειακή Δίαιτα Ο όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε στα μέσα του προηγούμενου αιώνα στην πρωτοποριακή Μελέτη των 7 Χωρών, για να περιγράψει τον παραδοσιακό τρόπο διατροφής των λαών γύρω από την Μεσόγειο, στη δεκαετία του Στη μελέτη, που διεξήγαγε ο Ancel Keys, συγκρίθηκαν οι διατροφικές συνήθειες διαφορετικών χωρών (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Φινλανδία, Ολλανδία, Πρώην Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα και Ιταλία) σε σχέση με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Τα αποτελέσματα κατέδειξαν χαμηλότερα ποσοστά στεφανιαίας νόσου στις χώρες της Μεσογείου, που εξηγήθηκαν κατά κύριο λόγο από τη μειωμένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών οξέων. Keys A, Aravanis C, Blackburn H, et al. Seven countries a multivariate analysis of death and coronary disease. Harvard University Press heart

15 MeDiet-Μεσογειακή Δίαιτα Ο ορισμός της Μεσογειακής Δίαιτας, με την πάροδο των ετών τροποποιήθηκε από τον αρχικό του Keys, και στις μέρες μας αναφέρεται ως ένα διατροφικό μοντέλο με α) το ελαιόλαδο, ως βασική πηγή λίπους, β) υψηλή πρόσληψη φυτικής προέλευσης τροφών (φρούτα, λαχανικά, ολικής άλεσης δημητριακά, πατάτες, όσπρια, ξηροί καρποί, σπόροι), γ) χαμηλή προς μέτρια κατανάλωση ζωικής προέλευσης τροφών (γαλακτοκομικά, ψάρια, πουλερικά, κόκκινο κρέας, αυγά) και δ) μέτρια κατανάλωση κρασιού με τα γεύματα.

16 MeDiet-Μεσογειακή Δίαιτα Κυριότερα πλεονεκτήματα της Μεσογειακής Διατροφής σχετίζονται με τον καλύτερο έλεγχο των παραγόντων κινδύνου της ΚΑΝ, με βελτίωση της αρτηριακής πίεσης του λιπιδαιμικού προφίλ του μεταβολισμού της γλυκόζης του κινδύνου για αρρυθμίες του εντερικού μικροβιώματος Αντιφλεγμονώδη δράση στο αγγειακό τοίχωμα Επίδραση στην έκφραση προ-αθυρογόνων γονιδίων όπως της COX-2, MCP-1 και της πρωτεῒνης σχετιζόμενης με τον υποδοχέα της LDL (LRP1) Μείωση των επιπέδων στο πλάσμα των MMP-9, IL-10, IL-13, IL-18 που σχετίζονται με τη σταθερότητα και τη ρήξη της αθηρωματικής πλάκας

17 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

18 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μελέτη ATTICA : συσχέτιση μεσογειακής διατροφής με το μεταβολικό σύνδρομο κατά τη διάρκεια 10 ετών άνδρες και 1528 γυναίκες (>18 ετών) χωρίς κλινική ένδειξη ΚΑΝ ή άλλη χρόνια νόσο - 10% στο score ακολούθησης της μεσογειακής δίαιτας 15% λιγότερη πιθανότητα ΚΑΝ -Μεγαλύτερη επίπτωση (29%) φλεγμονωδών παραγόντων (λιπώδης ιστός, CRP, IL-6) σε αυτούς που δεν ακολούθησαν μεσογειακή διατροφή Μελέτη MESA ( Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis) : συσχέτιση μεσογειακής δίαιτας με τοπική εναπόθεση λίπους άτομα χωρίς ΚΑΝ (61± 10 έτη) -Υψηλής ποιότητας διατροφικό σχήμα λιγότερη τοπική εναπόθεση λίπους, ΒΜΙ, CRP, λιγότερη αντίσταση στην ινσουλίνη Cross-sectional ανάλυση 1411 ατόμων SPREDIA-2 Μελέτης (Screening PRE-diabetes and type 2 DIAbetes) (Μ.Ο. ηλικίας 61 έτη, 43% άνδρες): ανέδειξε αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της προσκόλλησης στο μεσογειακό τρόπο διατροφής και τα επίπεδα της CRP

19 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μελέτη PREDIMED (Prevencion con Dieta Mediterranea) η μεγαλύτερη μελέτη παρέμβασης με βάση τη μεσογειακή δίαιτα, με 7447 συμμετέχοντες (55-80 ετών, 57% γυναίκες) υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου, χωρίς όμως ΚΑΝ Χαμηλότερος επιπολασμός καρδιαγγειακών συμβαμάτων στους συμμετέχοντες που ακολουθούσαν μεσογειακή διατροφή εμπλουτισμένη με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο ή ξηρούς καρπούς σε σχέση με αυτούς που ακολουθούσαν δίαιτα χαμηλών λιπαρών, μετά από 5 χρόνια παρέμβασης.

20 Μελέτη PREDIMED (Prevencion con Dieta Mediterranea) Μεσογειακή διατροφή εμπλουτισμένη με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο -μείωση του NT-proBNP -μείωση της εξέλιξης της αύξησης της ΙΜΤ σε αυτούς με ήδη αυξημένη -βελτίωση της συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης τόσο σε υπερτασικούς, όσο και σε μη υπερτασικούς -μείωση της έκφρασης και της συγκέντρωσης των κυκλοφορούντων βιοδεικτών φλεγμονής που σχετίζονται με την αθηροσκλήρωση

21 Μελέτη PREDIMED (Prevencion con Dieta Mediterranea) Μεσογειακή δίαιτα εμπλουτισμένη με ξηρούς καρπούς - μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας -βελτίωση της απώλειας βάρους -μείωση της LDL χοληστερόλης -μείωση του κινδύνου ΑΥ -μείωση του κινδύνου ΣΔ ΙΙ, βελτίωση της υπεργλυκαιμίας και της ινσουλινοαντίστασης -αντιφλεγμονώδης και αντιοξειδωτική δράση

22 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μελέτη PREDIMED (Prevencion con Dieta Mediterranea) Η μεσογειακή δίαιτα ασκεί ανοσοτροποποιητική επίδραση, μειώνοντας προφλεγμωνώδεις βιοδείκτες, ιδιαίτερα αυτούς που σχετίζονται με τη σταθερότητα της αθηρωματικής πλάκας. Αυτές οι αντιφλεγμωνώδεις δράσεις εμφανίζονται βράχυ- και μεσοπρόθεσμα (3 μήνες, ένα έτος) αλλά παραμένουν και μακροπρόθεσμα (3-5 έτη). Επιγενετικές μελέτες σε 36 συμμετέχοντες της μελέτης PREDIMED, μετά από 5 έτη παρέμβασης, έδειξαν διαφορές σε γονίδια που σχετίζονται με τον ενδιάμεσο μεταβολισμό, τον διαβήτη, την φλεγμονή, τη μεταγωγή των σημάτων

23 DASH (DIETARY APPROACHES TO STOP HYPERTENSION) Χαρακτηρίζεται από - α) υψηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, οσπρίων, χαμηλών λιπαρών γαλακτοκομικών, προϊόντων ολικής άλεσης, ξηρών καρπών, ψαριών κα πουλερικών - β) χαμηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών, κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, γλυκών ροφημάτων και αναψυκτικών, αλατιού και ραφιναρισμένων σιτηρών

24 DASH (DIETARY APPROACHES TO STOP HYPERTENSION) Βελτιώνει την αρτηριακή πίεση το σωματικό βάρος την ομοιόσταση γλυκόζης ινσουλίνης τα επίπεδα των λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα το βαθμό φλεγμονής την ενδοθηλιακή λειτουργία το εντερικό μικροβίωμα

25 DASH (DIETARY APPROACHES TO STOP HYPERTENSION) Μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο Μειώνει την ολική θνητότητα

26 DASH (DIETARY APPROACHES TO STOP HYPERTENSION) Μετα ανάλυση 6 τυχαιοποιημένων μελετών με 451 συμμετέχοντες ανέδειξε ότι η δίαιτα DASH μείωσε σημαντικά τις τιμές υψηλής ευαισθησίας CRP, σε σχέση με άλλες δίαιτες και η μείωση ήταν ακόμα μεγαλύτερη με την πάροδο του χρόνου. Μη σημαντικές διαφορές συγκρινόμενη με άλλες υγιεινές δίαιτες. Cross sectional ανάλυση 1493 ατόμων (άνδρες και γυναίκες ετών) έδειξε ότι η υιοθέτηση της δίαιτας DASH σχετιζόταν με βελτίωση του ΒΜΙ και της περιφέρειας μέσης και χαμηλότερες συγκεντρώσεις TNF-α, IL-6, CRP, WBC, PAI-1, προφλεγμονωδών, προθρομβωτικών και προαθηρογόνων δεικτών, βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και λιγότερα VLDL σωματίδια, βελτίωση των βιοδεικτών της ομοιόστασης της γλυκόζης. RCT σε γυναίκες με διαβήτη κύησης, υπό τη δίαιτα DASH κατέδειξε βελτίωση της αντίστασης στην ινσουλίνη, της φλεγμονής και του οξειδωτικού stress.

27

28

29 ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ Πρωτεῒνες: 10-20% των συνολικών θερμίδων. Καλής ποιότητας πρωτεῒνες. Λιπαρά οξέα: -αντικατάσταση 1% της ενεργειακής πρόσληψης από κορεσμένα λιπαρά με πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) 2-3% μείωση του κινδύνου για ΚΑΝ. -μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (MUFA): ευεργετική δράση στην HDL, όταν αντικαταστούν τα κορεσμένα λιπαρά και τους υδατάνθρακες. -πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) (Ω3, Ω6 λιπαρά οξέα): μείωση της LDL χοληστερόλης - Trans λιπαρά οξέα: 2 % αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης από trans λιπαρά οξέα αύξηση 23 % του κινδύνου για ΚΑΝ - 30 γραμ. ξηροί καρποί/ημέρα μείωση κινδύνου για ΚΑΝ 30 % - Ψάρι τουλάχιστον 1 φορά/εβδομάδα μείωση κινδύνου ΣΝ 16 % - Ψάρι 2-4 φορές/εβδομάδα μείωση κινδύνου ΑΕΕ 6 % - Αλκοόλ (1-2 ποτήρια κρασί /ημέρα) σχετίζεται με κίνδυνο ΚΑΝ. Δεν συνιστάται όμως για πρόληψη ΚΑΝ.

30 ΑΛΛΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ Συνολικές θερμίδες : Διατήρηση επιθυμητού βάρους σε σχέση με την ηλικία, το φύλο, τη φυσική δραστηριότητα και την διατήρηση καλής υγείας Νερό: 2 λίτρα για τις γυναίκες, 2,5 λίτρα για τους άνδρες. Τροποποίηση ανάλογα με φυσική δραστηριότητα και κλίμα. Βιταμίνες (A,E,C,D,B6,B12, φυλλικό οξύ): δεν συνιστώνται επιπλέον συμπληρώματα για την πρόληψη της ΚΑΝ, εκτός αν υπάρχουν συγκεκριμένες ελλείψεις. Φυτοστερόλες: 2 γραμ/ημέρα μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 10%, σε συνδυασμό με δίαιτα χαμηλών λιπαρών ή στατίνες Αντιοξειδωτικά και πολυφαινόλες : υιοθέτηση υγιεινής διατροφής επαρκεί. Δεν χρειάζονται συμπληρώματα Φρούτα και λαχανικά : μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου κατά 4 % για κάθε επιπρόσθετη μερίδα/ημέρα. Όσπρια : 130 γραμ./ημέρα κίνδυνο ΚΑΝ, ΑΠ, παχυσαρκία,ldl, Φυτικές ίνες: 7 γραμ./ημέρα υψηλότερη πρόσληψη μείωση κινδύνου ΣΝ κατά 9 % 10 γραμ./ημέρα υψηλότερη πρόσληψη μείωση κινδύνου ΑΕΕ κατά 16% μείωση κινδύνου ΣΔ ΙΙ κατά 6%

31

32 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ