Η πόλθ ςτο Βυηάντιο. Γιάννθσ Μπαρτςϊτασ

Transcript

1 Η πόλθ ςτο Βυηάντιο Γιάννθσ Μπαρτςϊτασ

2 Οικίεσ Σθν παλαιοχριςτιανικι και μεςοβυηαντινι εποχι τα ςπίτια βρίςκονται μζςα ςτα τείχθ τθσ πόλθσ ι του κάςτρου με τισ περιοχζσ κατοίκθςθσ να καταλαμβάνουν μία αρκετά μεγάλθ ζκταςθ τουσ. Οι οικίεσ, που ςυχνά οργανϊνονται ςε γειτονιζσ γφρω από μία ενοριακι εκκλθςία, βρίςκονται άλλοτε κοντά θ μία ςτθν άλλθ με μεςοτοιχίεσ κι άλλοτε είναι διαςκορπιςμζνεσ άτακτα ςτο χϊρο. Πάντωσ και ςτισ δφο περιπτϊςεισ δε φαίνεται να ακολουκείται κάποιο ςυγκεκριμζνο ςχζδιο,ακολουκϊντασ τθ μορφολογία του εδάφουσ. τισ μεγάλεσ πόλεισ τθσ αυτοκρατορίασ ςυνυπιρχαν τα ιςόγεια ςπίτια που διατάςςονταν γφρω από μία κεντρικι αυλι και τα δίπατα ι πολυϊροφα κτίςματα που διαιροφνταν ςε διαμερίςματα. Οι εφποροι διατθροφςαν τισ κατοικίεσ τουσ μζςα ςτισ πόλεισ, αν και δεν είναι ςίγουρο αν ζμεναν ςε ξεχωριςτζσ ςυνοικίεσ ι αν γειτόνευαν με φτωχότερα οικιματα.

3

4 Τλικά καταςκευισ ςπιτιών Για το χτίςιμο των ςπιτιϊν τουσ οι Βυηαντινοί χρθςιμοποιοφςαν ςυνικωσ λίκουσ, τοφβλα και ξφλα, ενϊ για ςυνδετικι φλθ χρθςιμοποιοφςαν λάςπθ από άμμο, αςβζςτθ ι ακόμα και χϊμα, ςτισ πιο φτωχικζσ καταςκευζσ. Σα ευτελι υλικά δομισ που χρθςιμοποιοφνταν κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ βυηαντινισ περιόδου ίςωσ δικαιολογοφν το γεγονόσ ότι ελάχιςτα δείγματα κοςμικισ αρχιτεκτονικισ ζχουν διαςωκεί ςτθ ςθμερινι εποχι.

5

6 Νόμοι ςχετικοί με τισ οικίεσ Οι νομικζσ διατάξεισ που ρφκμιηαν τθν πολεοδομικι οργάνωςθ των πόλεων και τθν οικοδόμθςθ δείχνουν μία ιδιαίτερθ φροντίδα για τθν αιςκθτικι και τθν υγιεινι τουσ. Τπιρχαν ρυκμίςεισ για τον αρικμό των ορόφων που μποροφςε να διακζτει μία κατοικία, για το κτίςιμο μπαλκονιϊν και κλιμακοςταςίων και για τθν απόςταςθ μεταξφ των οικιϊν, ενϊ ςε περιοχζσ, όπωσ θ Κωνςταντινοφπολθ απαγορευόταν ακόμα και θ παρεμπόδιςθ τθσ κζασ προσ τθ κάλαςςα. Ιδιαίτερα οι πλοφςιοι ιδιοκτιτεσ ζπρεπε να φροντίηουν τισ προςόψεισ των ςπιτιϊν τουσ για να ομορφαίνουν τθν πόλθ και να ευχαριςτοφν τουσ περαςτικοφσ.

7 Τδραγωγείο Φερών τθ ςτροφι του δρόμου προσ Φζρεσ, πάνω ςτον αρχαίο ποταμό αμία, φαίνεται το βυηαντινό υδραγωγείο που μετζφερε το νερό από μακρινι πθγι ςτον οικιςμό τθσ Μονισ. Μεγαλόπρεπεσ οι δφο καμάρεσ, φψουσ 5 μζτρων, ανοίγματοσ 7 μζτρων και πλάτουσ 1,30 μζτρων. Χτιςμζνο πριν 800 χρόνια από πυρόλικο με πλίνκουσ ςτουσ οριηόντιουσ αρμοφσ, με προςωπικι επίβλεψθ και φροντίδα του Ιςαάκιου Κομνθνοφ.

8

9 Βαςιλικι Κινςτζρνα Βαςιλικι Κινςτζρνα ι Κιςτζρνα ι Κινςτζρνα του Κλλου, γνωςτι πλζον ωσ Γερεμπατάν αράι είναι θ μεγαλφτερθ υπόγεια δεξαμενι νεροφ που καταςκευάςτθκε ςτθν Κωνςταντινοφπολθ, διαςτάςεων περίπου μ. ςτθν κάτοψθ και χωρθτικότθτασ m3. Βρίςκεται ςτον πρϊτο λόφο τθσ πόλθσ, περίπου 150 μζτρα νοτιοδυτικά τθσ Αγίασ οφίασ. Ονομάςτθκε ζτςι λόγω τθσ κζςθσ τθσ, κάτω από τθ Βαςιλικι τοά που βριςκόταν δυτικά του Αυγουςταίου. Η τοά χτίςτθκε πικανϊσ από τον Μεγάλο Κωνςταντίνο αλλά καταςτράφθκε περίπου το 475. Η κινςτζρνα διαμορφϊκθκε ωσ ζχει ςιμερα, όταν ξαναχτίςτθκε γφρω ςτο 542 μ. Χ. από τον αυτοκράτορα Ιουςτινιανό Α', για τθν φδρευςθ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ ςε ολόκλθρθ τθ βυηαντινι περίοδο και για να προμθκεφει νερό ςτο παρακείμενο Μζγα Παλάτιον, όπου είχε τθν ζδρα του ο βυηαντινόσ αυτοκράτορασ.

10

11 Τδραγωγείο Πάτρασ τθν πόλθ υπιρχε και ζνα καλά καταςκευαςμζνο ςφςτθμα φδρευςθσ με υπόγειο δίκτυο αγωγϊν. Σο νερό ζφκανε ςτθν πόλθ με το λεγόμενο ρωμαϊκό υδραγωγείο αφοφ διάνυε απόςταςθ 7,5 χιλιομζτρων, περνϊντασ Από το πάνω μζροσ, το νοτιοανατολικό του φρουρίου τθσ πόλθσ. Σο νερό κατζλθγε ςτο υδραγωγείο, που βρίςκεται ςτο φροφριο των Πατρϊν και από εκεί διαμοιραηόταν μζςω των υπόγειων αγωγϊν και διακλαδιηόταν ςτθν πόλθ. Το νερό ξεκινούσε, η υδρομάστευση δηλαδή, από τις πηγές του ποταμού Διακονιάρη. Το μεγάλο αυτό έργο με την τόσο σημαντική, ζωτική σημασία για την πόλη, τον οποίο θα ήταν και εξαιρετικά δαπανηρό κατασκευάστηκε πιθανόν από τον αυτοκράτορα Αδριανό στις αρχές του 2ου μ. χ. αιώνα, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η λειψυδρία στην πόλη, γιατί μέχρι τότε η ύδρευση αντιμετωπιζόταν με πηγάδια

12

13 Πλατείεσ Οι πόλεισ τθσ Υςτερθσ Αρχαιότθτασ,, διζκεταν ςτο κζντρο τουσ το forum (τον Φόρο), ςυγκρότθμα κτιρίων δθμόςιου χαρακτιρα, με αίκουςεσ για τα αρχεία τθσ πόλθσ, το Βουλευτιριο, τα δικαςτιρια, τθ βιβλιοκικθ, το νομιςματοκοπείο και άλλα, ςυνικωσ ςε επίπεδο χαμθλότερο από το Καπιτϊλιο, όπου ιταν ιδρυμζνοι οι ναοί του Δία, τθσ Ήρασ και τθσ Ακθνάσ.τον Φόρο, όμωσ, λειτουργοφςαν και καταςτιματα ςτισ ςτοζσ (μονζσ, διπλζσ, υπόγειεσ) που περιζβαλλαν τθν κεντρικι πλατεία, ςτο μζςον τθσ οποίασ δζςποηε ςυνικωσ ζνασ κίονασ με το άγαλμα του αυτοκράτορα ςτθν κορυφι

14 Φόροσ του Κωςταντίνου Ο φόροσ του Κωνςταντίνου ι το φόρο του Κωνςταντίνου, ιταν πλατεία θ οποία δθμιουργικθκε κατά τθν ίδρυςθ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ το 330 μ.χ. και βριςκόταν ζξω από τα παλαιά τείχθ τθσ πόλθσ του Βυηαντίου. Η πλατεία ιταν κυκλικοφ ςχιματοσ και διζκετε δφο μνθμειϊδεισ ςτιλεσ ςτα ανατολικά και δυτικά τθσ, ενϊ ςτο κζντρο τθσ υπιρχε θ ςτιλθ του Κωνςταντίνου Α τμιματα τθσ οποίασ διαςϊηονται ζωσ ςιμερα. Σο κτιριο τθσ γερουςίασ βριςκόταν ςτθ βόρεια πλευρά, ενϊ ο χϊροσ ιταν διακοςμθμζνοσ με πλικοσ αρχαίων αγαλμάτων και ζργων τζχνθσ.

15

16 Άλλεσ Πλατείεσ Ο φόρος του Αρκαδίου ιταν πλατεία τθσ Κωνςταντινοφπολθσ θ οποία κτίςτθκε το 403 μ.χ. από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο. Η τοποκεςία του ιταν ςτον 7ο λόφο τθσ πόλθσ και ιταν θ κοντινότερθ πλατεία προσ τα τείχθ τθσ πόλθσ, ςτα δυτικά του κζντρου τθσ πόλθσ και κατά μικοσ τθσ Μζςθσ οδοφ. Ο Φόρος του Θεοδοσίου A' ιταν πλατεία τθσ Κωνςταντινοφπολθσ, θ οποία κτίςτθκε κατά τθν εποχι του Κωνςταντίνου Α ςτισ αρχζσ του 4ου αιϊνα και ιταν αρχικά γνωςτι ωσ Φόροσ του Σαφρου. Κατά το 393 μετονομάςτθκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόςιο Α, ο οποίοσ τθν ξανάκτιςε Ο φόρος του Βοός ιταν πλατεία τθσ Κωνςταντινοφπολθσ θ οποία χρθςιμοποιοφνταν ωσ τόποσ για ηωοπανθγφρεισ εκτελζςεισ και βαςανιςτιρια.

17 φόρος του Βοός Φόρος του Θεοδοσίου A' φόρος του Αρκαδίου

18 ΔΡΟΜΟΙ Οι δρόμοι, από τα βαςικά ςυςτατικά ςτοιχεία μιασ πόλθσ, δε μζνουν αμετάβλθτοι ςτισ αλλαγζσ που χαρακτθρίηουν τισ πόλεισ. Κατά τθν περίοδο τθσ Υςτερθσ Αρχαιότθτασ, οι περιςςότερεσ πόλεισ τθσ αυτοκρατορίασ είχαν υιοκετιςει το γνωςτό ιπποδάμειο ςφςτθμα. Οι νζεσ όμωσ πόλεισ τθσ αυτοκρατορικισ περιόδου ςχεδιάςτθκαν με βάςθ τθν οργάνωςθ των ςτρατοπζδων του ρωμαϊκοφ ςτρατοφ: είχαν δφο κφριεσ οδοφσ, κάκετεσ μεταξφ τουσ αλλά παράλλθλεσ προσ τα ςθμεία του ορίηοντα, τθν decumanus maximus, με κατεφκυνςθ Ανατολι-Δφςθ, και τθν cardo, με κατεφκυνςθ Βορράσ-Νότοσ, οι οποίεσ ξεκινοφςαν από το κζντρο τθσ πόλθσ, όπου βριςκόταν το Forum (Αγορά), και κατζλθγαν ςτισ πφλεσ των τειχϊν. Οι δρόμοι αυτοί διζκεταν και ςτισ δφο πλευρζσ τουσ ςτοζσ, που ςτζγαηαν εμπορικά καταςτιματα και εργαςτιρια. ε κάποιεσ πόλεισ εμφανίηεται το ςφςτθμα τθσ διαςταφρωςθσ των κεντρικϊν λεωφόρων, ενϊ ςε άλλεσ χρθςιμοποιείται μόνο ζνασ κεντρικόσ δρόμοσ, προσ τον οποίο οδθγοφν μικρότεροι και ςτενότεροι δρόμοι.

19 ΕΓΝΑΣΙΑ Η Εγνατία καταςκευάςτθκε για να εξυπθρετιςει τισ ςτρατιωτικζσ ανάγκεσ τθσ Ρωμαϊκισ Αυτοκρατορίασ ςτισ επαρχίεσ τθσ βαλκανικισ χερςονιςου. Παράλλθλα όμωσ χρθςίμευε και για τθ διακίνθςθ εμπορευμάτων, κακϊσ και τθ μετακίνθςθ ταξιδιωτϊν και βοικθςε ςτισ μεταφορζσ και ςτθν επικοινωνία των ανκρϊπων. Δεν είναι γνωςτό πότε ακριβϊσ καταςκευάςτθκε θ αρχαία Εγνατία. Ο δρόμοσ πρζπει να ζγινε τμθματικά και να ολοκλθρϊκθκε μεταξφ του 146 π.χ, και του 118 π.χ. Διζςχιηε τθ Βαλκανικι χερςόνθςο από τθν Αδριατικι ωσ τα Κφψελα του Ζβρου ξεκινϊντασ από το Δυρράχιο και περνϊντασ διαδοχικά από τθ Λυχνιδό (Οχρίδα), Ηράκλεια, Πζλλα, Θεςςαλονίκθ, Αμφίπολθ, Φιλίππουσ, Σόπειρο, Μαξιμιανοφπολθ και Σραιανοφπολθ, ςυνδζοντασ τθ νότια Ιταλία και τθ δυτικι Μεςόγειο με το Αιγαίο, τθν ανατολικι Μεςόγειο, τον Εφξεινο Πόντο και τθν Αςία. Αργότερα, πικανόν με τθ μεταφορά τθσ πρωτεφουςασ από τθ Ρϊμθ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ από το Μεγάλο Κωνςταντίνο (330), καταςκευάςτθκε θ επζκταςι τθσ από τον Ζβρο μζχρι το Βυηάντιο. Σθ ςθμαςία τθσ παλιάσ Εγνατίασ ςτθ βυηαντινι εποχι μαρτυροφν επίςθσ το πλικοσ τελωνειακϊν ςτακμϊν που λειτουργοφςαν κατά μικοσ τθσ.

20

21 Η Μζση οδός Η Μζςθ οδόσ ιταν θ κφρια οδικι αρτθρία τθσ Κωνςταντινοφπολθσ, ςιμερα γνωςτι ωσ Ντιβάν Γιολοφ και θ οποία ιταν γνωςτι ωσ «οδόσ του Ντιβανιοφ». τθν διάρκεια τθσ βαςιλείασ του Κωνςταντίνου Αϋ ιταν επίςθσ γνωςτι ωσ Ρθγία, ωςτόςο το όνομα αυτό ζπεςε ςφντομα ςε αχρθςία. Η Μζςθ ιταν γνωςτι με αυτό το όνομα, είτε γιατί διζςχιηε το κζντρο τθσ πόλθσ, είτε γιατί ιταν περιτριγυριςμζνθ από περιςτφλια και ςτισ δφο πλευρζσ τθσ. Σα περιςτφλια αυτά ιταν δφο ορόφων. Σο ανϊτερο επίπεδο, το οποίο χρθςιμοποιοφνταν για τθν κυκλοφορία, ιταν ςτρωμζνο με μάρμαρο. το επίπεδο τθσ οδοφ ιταν εγκατεςτθμζνοι ζμποροι.

22

23 ΚΤΡΙΕ ΟΔΟΙ το Βυηαντιο υπιρχαν δφο κφριεσ οδοί, κάκετεσ μεταξφ τουσ αλλά παράλλθλεσ προσ τα ςθμεία του ορίηοντα, τθν decumanus maximus, με κατεφκυνςθ Ανατολι-Δφςθ, και τθν cardo, με κατεφκυνςθ Βορράσ-Νότοσ, οι οποίεσ ξεκινοφςαν από το κζντρο τθσ πόλθσ, όπου βριςκόταν το Forum (Αγορά), και κατζλθγαν ςτισ πφλεσ των τειχϊν. Οι δρόμοι αυτοί διζκεταν και ςτισ δφο πλευρζσ τουσ ςτοζσ, που ςτζγαηαν εμπορικά καταςτιματα και εργαςτιρια.

24

25 Θεςςαλονίκθ decumanus maximus

26 ΣΕΛΟ

27 Βιβλιογραφία 1tp://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=meleti&lang=gr&id=6&level=1 %CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF- %CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF- %CE%BF%CE%B9-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AF%CE%B5%CF%82/ %CE%B9%CE%BD%CE%AE_%CE%9A%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1% CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%8D%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE %B7