Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Αγγελική Σουρλαντζή Εκπαιδευτικός, MSc, c. PHD

Transcript

1 1 Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Αγγελική Σουρλαντζή Εκπαιδευτικός, MSc, c. PHD

2 Δοµή της παρουσίασης 2 Προβολή αποσπασµάτων από ταινίες Bad Teacher (2011) Dead poets society (1989) Εποικοδοµητική επικοινωνία Εµπόδια επικοινωνίας Επικοινωνία και σχολείο Δεξιότητες αποτελεσµατικής επικοινωνίας

3 Εποικοδοµητική επικοινωνία 3 Η επικοινωνία περιλαµβάνει τόσο τα µέρη που επικοινωνούν όσο και το µήνυµα που επικοινωνείται. Επιτυγχάνεται όταν καταφέρνουµε : να µεταβιβάσουµε µε τη µέγιστη δυνατή ακρίβεια αυτό που θέλουµε στο συνοµιλητή µας, το µήνυµα µας είναι κατανοητό, µεστό, και όταν εκείνος το καταλάβει όπως το εννοούσαµε.

4 4 Κάποιος µεταφέρει ένα µήνυµα µε τρόπο λεκτικό ή και µη λεκτικό. Το µήνυµα πρέπει να είναι κατανοητό. Ο συνοµιλητής διαθέσιµος να ακούσει. Είναι όµως πάντα εύκολο;

5 Πηγές δυσκολίας εποικοδοµητικής επικοινωνίας 5 Συχνά όλοι είναι τόσο απασχοληµένοι µε δικά τους θέµατα που δεν µπορούν να παρακολουθήσουν τι τους λέει ο άλλος, βιάζονται να πουν αυτό που έχουν στο µυαλό τους, που δεν παρακολουθούν αυτό που τους λέει ο άλλος, θέλουν να πουν το δικό τους προβληµατισµό, είναι τόσο σίγουροι ότι γνωρίζουν τι θα πει ο άλλος, ώστε διαστρεβλώνουν το µήνυµά του για να το ταιριάξουν µε τις προσδοκίες τους, αρκετές φορές παρακολουθούν προσεκτικά τον άλλο µε σκοπό να τον κρίνουν, να αξιολογήσουν το µήνυµά του. Σκεφτείτε πόσο συχνά συµβαίνει στην επικοινωνία µε τους παιδιά ή τους γονείς...

6 Επιτυχής αποκωδικοποίηση του µηνύµατος... 6 Κατανοητά µηνύµατα Συµφωνία λεκτικής και µη λεκτικής επικοινωνίας Αξιοπιστία του αποστολέα του µηνύµατος

7 Γνωρίσµατα του ατόµου 7 Ενσυναίσθητη κατανόηση Αποδοχή Γνησιότητα Ζεστασιά Αυτό-αποκάλυψη

8 Εµπόδια επικοινωνίας 8 Εντολές και διαταγές Απειλές Ηθικολογίες Συµβουλές Διδασκαλία Κριτική κατηγορία Έπαινος Χαρακτηρισµοί ταπεινώσεις Ερµηνείες Ανάκριση

9 Στόχος εποικοδοµητικής επικοινωνίας 9 Ο βασικότερος στόχος στην διαπροσωπική επικοινωνία, -ιδιαίτερα όταν θέλουµε να είµαστε βοηθητικοί- είναι να δίνουµε την ευκαιρία στον συνοµιλητή µας να εκφράσει ελεύθερα αυτό που θέλει να πει, να το µοιραστεί µαζί µας. Να παρακολουθήσουµε προσεκτικά. Να ακούσουµε ενεργητικά. Πολλές φορές απλά βοηθά να κάνουµε ένα βήµα πίσω και να ακούσουµε απλά...

10 Παράδειγµα: 10 Ελενίτσα: Κυρία τα αγόρια συνεχώς µε κυνηγάνε... Δε µπορώ να παίξω... Αντιδράσεις/απαντήσεις εκπαιδευτικού: Καταλαβαίνω τη στενοχώρια σου! Σε στενοχωρεί, έτσι; Αχ σε µερικά χρόνια θα θέλεις να σε κυνηγάνε και αυτά δε θα θέλουν... Ποια είναι τα παιδιά αυτά;

11 11 Επικοινωνία και διαπροσωπικές σχέσεις στο σχολείο Ο σπουδαιότερος φορέας κοινωνικοποίησης των παιδιών αµέσως µετά την οικογένεια είναι το σχολείο. Το παιδί δέχεται καθοριστικές επιδράσεις τόσο από τους γονείς του όσο και από τους δασκάλους του, αφού ένα µεγάλο µέρος της ηµέρας του βρίσκεται σε άµεση επαφή και επικοινωνία µαζί τους. Έχει παρατηρηθεί πως η σχέση που αναπτύσσει το παιδί µε τον εκπαιδευτικό στο σχολείο είναι καθοριστική για την σχολική του πορεία και επίδοση. Επίσης, είναι πολύ πιο εύκολη η προσαρµογή του σχολικό πλαίσιο. Απλά και µόνο η καλή, θερµή, ενσυναίσθητη σχέση µε τον εκπαιδευτικό αναδιαµορφώνει το κλίµα της σχολικής τάξης.

12 12 Επικοινωνία και διαπροσωπικές σχέσεις στο σχολείο Ποιοτικές διαπροσωπικές σχέσεις οι οποίες προσφέρουν σταθερότητα, εµπιστοσύνη και γνήσιο ενδιαφέρον αυξάνουν στους µαθητές την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου, ενισχύοντας συγχρόνως τον αυτοσεβασµό και την αυτο-αποδοχή τους και προσφέρουν ένα θετικό κλίµα για µάθηση. Παράλληλα, ενισχύουν την προσωπική εξέλιξη και βοηθούν στο ξεπέρασµα µαθησιακών, προσωπικών και άλλων δυσκολιών που µπορεί να αντιµετωπίζουν.

13 Καλή σχέση σχολείου-οικογένειας 13 Η καλή σχέση σχολείου-οικογένειας µπορεί να επιτευχθεί αν διαµορφωθούν δίαυλοι επιτυχηµένης επικοινωνίας µεταξύ τους, τα παιδιά έχουν ανάγκη να βλέπουν τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να συνεργάζονται για το δικό τους καλό, τα πιο αποτελεσµατικά προγράµµατα είναι αυτά που περιλαµβάνουν τους γονείς στις διαδικασίες µάθησης των παιδιών τους.

14 Καλή σχέση σχολείου-οικογένειας 14 Το παιδί µαθαίνει καλύτερα, προσαρµόζεται ευκολότερα, αναπτύσσει θετική στάση για το σχολείο και τη µάθηση, βελτιώνεται και η στάση των γονέων προς το σχολείο.

15 Συνεργασία γονέων-σχολείου 15 Ατοµικό επίπεδο Συλλογικό επίπεδο Η αρµονική συνεργασία σχολείου και οικογένειας βοηθάει στην προαγωγή του αυτοσυναισθήµατος του παιδιού, στην αυτορύθµιση, στην ικανότητα επίλυσης προβληµάτων, κ.α.

16 Ο βοηθητικός ρόλος του εκπαιδευτικού 16 Ο εκπαιδευτικός µπορεί να παίξει ένα ρόλο απόλυτα πρωταγωνιστικό στην όλη εξελικτική πορεία των µαθητών. Ο εκπαιδευτικός µπορεί να συµβάλλει καθοριστικά στην επίλυση των ποικίλων προβληµάτων που µπορεί να αντιµετωπίζουν τα µικρά παιδιά τόσο στον κοινωνικό, όσο και στον συναισθηµατικό, προσωπικό και µαθησιακό τοµέα.

17 Ο βοηθητικός ρόλος του εκπαιδευτικού 17 Φυσικά πρέπει να λαµβάνει υπόψιν τις ανάγκες των παιδιών. Οι ανάγκες και οι ευαισθησίες των παιδιών διαφέρουν ανάλογα µε την ηλικία, το φύλο και τις εµπειρίες. Επίσης διαπροσωπικές διαφορές επηρεάζουν και το πόσο ευάλωτα είναι σε διάφορες δυσκολίες.

18 Γνώσεις βοηθητικής προσέγγισης παιδιών Δεν πρέπει να κρίνει τους προβληµατισµούς ή τη στενοχώρια των παιδιών µε γνώµονα τις αξίες και αντιλήψεις των ενηλίκων. 2. Το κάθε παιδί έχει τον δικό του ψυχικό κόσµο και αντιµετωπίζει τις καταστάσεις µε τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. 3. Όσο πιο µικρά είναι τα παιδιά τόσο πιο πολύ δυσκολεύονται στην έκφραση των σκέψεών τους. 4. Δεν είναι πάντα εύκολο να εµπλακεί ένα µικρό παιδί σε συζήτηση, ιδιαίτερα όταν θέλουµε να µας µιλήσει για τον εαυτό του.

19 Δεξιότητες επικοινωνίας εκπαιδευτικού 19 χρήση σύντοµων προτάσεων και απλών λέξεων, χρήση σαφούς και συγκεκριµένης γλώσσας και την αποφυγή ασαφών ή αφηρηµένων εννοιών, αποφυγή λογικών ερµηνειών (λογικών για έναν ενήλικα), χρήση ουσιαστικών ονοµάτων και όχι αντωνυµιών, χρήση παραφράσεων, περιορισµένη χρήση κλειστών ερωτήσεων οι οποίες µπορούν να απαντηθούν µε ένα ναι ή µε ένα όχι.

20 Συµπεριφορά Προσεκτικής Παρακολούθησης Τι δεν είναι Προσεκτική Παρακολούθηση; Έλλειψη οπτικής επαφής Διακοπές Μη παρακολούθηση Κριτική...

21 Βασικές Διαστάσεις: Οπτική Επαφή Σωµατική Γλώσσα Φωνητικό Ύφος Λεκτική Ακολουθία

22 Στοιχεία Προσεκτικής Παρακολούθησης Προσχολική Ηλικία Σχολική Ηλικία 1. Οπτική Επαφή Κατεβαίνω στο ύψος του παιδιού Οπτική επαφή 2.Σωµατική Γλώσσα Κάνω πιο έντονες γκριµάτσες 3. Φώνητικό Ύφος Μιλάω λίγο παιδικά αν χρειάζεται Μιλάω απλά 4.Λεκτική Ακολουθία Παραµένω στο θέµα ακόµη κι αν µοιάζει αστείο. Παραµένω στο θέµα ακόµη κι αν µοιάζει αστείο

23 Προσεκτική Παρακολούθηση ì Μπορούµε να δείξουµε στο παιδί µας ότι το προσέχουµε µε λεκτικό αλλά και µε µη-λεκτικό τρόπο. ì Με τη µη-λεκτική συµπεριφορά µας µεταβιβάζουµε στο παιδί ό,τι επιθυµούµε και ό,τι δεν επιθυµούµε να εκφράσουµε. Αποτελεί το βασικό κανάλι µέσα από το οποίο εκφράζουµε τα συναισθήµατά µας. ì Προσπαθούµε να καταλάβουµε την πληροφορία που προσπαθεί να µας επικοινωνήσει, συνθέτοντας τα λεκτικά και τα µη-λεκτικά µηνύµατά του έτσι ώστε να καταλάβουµε τι ακριβώς εννοεί και πώς αισθάνεται.

24 Δεξιότητες Προσεκτικής Παρακολούθησης Διευκρίνηση Στοιχειώδης Ενθάρρυνση Μικρές ενδείξεις που δείχνουν στο παιδί ότι το παρακολουθείτε Ενθάρρυνση του παιδιού να συνεχίσει να µιλάει. Μη Λεκτικές Στοιχειώδεις Ενθαρρύνσεις (Επεξεργασίες των διαστάσεων της σωµατικής οµιλίας: οπτική επαφή, κλίση του σώµατος προς τα εµπρός, απουσία νευρικών κινήσεων, κατάλληλες χειρονοµίες)

25 Στοιχειώδεις Λεκτικές Ενθαρρύνσεις ü Σύντοµες εκφράσεις: «Α!», «Έτσι;», «Και;», «Χµµµ», «Αχα» ü Επανάληψη µιας ή δύο λέξεων-κλειδιών ü «Πετε µου περισσότερα» ü Απλή επανάληψη ακριβώς των ίδιων λέξεων της τελευταίας φράσης ü Σιωπή («χρόνος που µεσολαβεί µέχρι την απάντηση») Βοηθούν το παιδί να επεξεργαστεί µε περισσότερες λεπτοµέρειες ένα γεγονός, Ενθαρρύνουν την ανάπτυξη / αποσαφήνιση αυτών που είπε.

26 Παράφραση Ακριβής απόδοση των λεγοµένων του παιδιού Λειτουργίες: ü ü ü Δίνουν στο παιδί να καταλάβει ότι τον/την παρακολουθείτε προσεκτικά, ότι πράγµατι προσπαθείτε να τον/την καταλάβετε. Αποκρυσταλλώνουν ένα σχόλιο του παιδιού, κάνοντάς το πιο συγκεκριµένο. Δίνουν την ευκαιρία να ελέγξετε την ακρίβεια της αντίληψης που σχηµατίσατε για το παιδί.

27 Στοιχεία Αποτελεσµατικής Παράφρασης: ü Χρησιµοποίηση του ονόµατος του παιδιού ü Χρησιµοποίηση των πιο σηµαντικών ακριβώς λέξεων που χρησιµοποίησε το παιδί ü Σύντοµα, απλά και µε σαφήνεια αποδίδουµε τα λεγόµενα του παιδιού.

28 Παράδειγµα: «Δυσκολεύοµαι πολύ στην καινούργια µου τάξη. Η δασκάλα µου είναι πολύ αυστηρή και φωνάζει πολύ. Όλο µου λέει τι να κάνω. Συγκεκριµένα, χθες είπε ότι δεν έκανα καλά τις ασκήσεις µου και ότι αν το ξανακάνω θα µε αλλάξει θέση...» ì Στοιχειώδης Ενθάρρυνση: «Θα σε αλλάξει θέση...;» ή «Δυσκολεύεσαι...;» ή «Σου λέει τι να κάνεις..;» ì Παράφραση: «Μαρία µου λες ότι η καινούργια σου δασκάλα σου κάνει τη ζωή δύσκολη και ότι ανησυχείς µήπως σε αλλάξει θέση...»

29 Ανοιχτές κλειστές ερωτήσεις Ανοιχτές ερωτήσεις για ενθάρρυνση του ατόµου να µιλάει Κλειστές ερωτήσεις για συγκέντρωση συγκεκριµένων πληροφοριών

30 Ανοιχτές Ερωτήσεις Βοηθούν την έναρξη της συζήτησης («Για τι θες να µιλήσουµε;») Βοηθούν τον ερωτώµενο να αναπτύξει ένα σηµείο («Πώς ένιωσες όταν έγινε αυτό;») Βοηθούν την απόσπαση παραδειγµάτων συµπεριφοράς («Tι εννοείς όταν λες.») Βοηθούν στη συγκέντρωση της προσοχής του συνοµιλητή στα συναισθήµατά του («Tι νιώθεις όταν µου λες αυτό;»)

31 Ανοιχτές Ερωτήσεις «Πώς;» (Πορεία, σειρά διαδοχή συναισθηµάτων) «Τι;» (Γεγονότα, λεπτοµέρειες µιας κατάστασης) «Θα» (Μεγάλα περιθώρια για ανάπτυξη) «Γιατί;;» (Το παιδί στο στόχαστρο)

32 Κλειστές Ερωτήσεις Συγκέντρωση συγκεκριµένων πληροφοριών, ικανοποίηση του γονιού να µάθει τι συνέβει, τι έκανε το παιδί κλπ Απαντώνται µε ΝΑΙ ή ΟΧΙ ή µονολεκτικά («Έκανες αυτό ή εκείνο; Έγινε έτσι;») Τονίζουν το γεγονός παρά το συναίσθηµα Το παιδί καθοδηγείται να µιλήσει για θέµατα που ενδιαφέρουν το συνοµιλητή, πχ. το παιδί µιλά για αυτά που ενδιαφέρουν το δάσκαλο)

33 Κλειστές Ερωτήσεις Προσχολική Ηλικία: Σε δυσκόλεψε η άσκηση; Σε χτύπησε ο Γιαννάκης; Πήρες το µολύβι της Μαρίας; Ανοιχτές Ερωτήσεις Προσχολική Ηλικία: Πως περάσατε το Σαββατοκύριακο; Τι συµβαίνει µε το φίλο σου; Σχολική Ηλικία/Προεφηβεία: Σε κορόιδευε η Μαρία στο διάλειµµα; Τσακωθήκατε πάλι; Νικήσατε τον αγώνα; Σχολική Ηλικία/Προεφηβεία: Τι συνέβη; Τι έγινε και φωνάζετε; Πως πήγε το παιχνίδι;

34 Αντανάκλαση συναισθήµατος 34 Η δεξιότητα κατά την επιλεκτικά καθρεφτίζουµε στο συνοµιλητή µας συναισθήµατα που εκφράζει. Το συναίσθηµα µπορεί να έχει εκφραστεί ανοιχτά ή να υποβόσκει. Σηµασία έχει να δοθεί έµφαση στο εκφραζόµενο συναίσθηµα, όχι σε θέµατα περιεχοµένου Τα συναισθήµατα πρέπει να αναγνωρίζονται και να χαρακτηρίζονται Χρησιµοποίηση φράσεων: «Φαίνεστε να νιώθεις...», «Μοιάζει σαν να νιώθεις...» Έµφαση στο περιεχόµενο του συναισθήµατος (π.χ. «Φαίνεστε να νιώθεις...όταν...») Μπορούµε επίσης απλά να ονοµάσουµε το συναίσθηµα, γεγονός που στις µικρές ηλικίες λειτουργεί εκπαιδευτικά.

35 Κλείσιµο 35 Όλα τα παραπάνω αποτελούν εργαλεία για την καλύτερη επικοινωνία µε όλους. Για άλλους είναι πιο εύκολο ενώ άλλοι δυσκολεύονται περισσότερο. Είναι όµως δεξιότητες που µπορούν από όλους να κατακτηθούν. Σκεφτείτε όλοι να επικοινωνούσαν πιο αποτελεσµατικά, να ακούν, να ενδιαφέρονται να δείχνουν ζεστασιά, κατανόηση, υποµονή...

36 36 Ευχαριστώ!