Μικροοικονομική Ι. Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

Transcript

1 Μικροοικονομική Ι Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

2 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 2

3 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Οι εικόνες προέρχονται από το βιβλίο «Εισαγωγή στην Οικονομική», D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, 2 η έκδοση, 2006, Εκδόσεις Κριτική. 3

4 Σκοποί ενότητας Κατανόηση των βασικών όρων της οικονομικής της ευημερίας. Κατανόηση του όρου της ανταγωνιστικής ισορροπίας και της αποτελεσματικότητας. Επισκόπηση των αποτυχιών της αγοράς και των τρόπων κυβερνητικής παρέμβασης. Κατανόηση των εννοιών των δημοσίων αγαθών και της φορολογίας. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας (1 από 3) Εισαγωγή. Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα. Αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση. Ισορροπία στον πλήρη ανταγωνισμό. Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto. 5

6 Περιεχόμενα ενότητας (2 από 3) Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση. Εξωτερικές επιδράσεις. Έλλειψη αγορών. Ατελής πληροφόρηση. Φόροι και δημόσιες δαπάνες. 6

7 Περιεχόμενα ενότητας (3 από 3) Δημόσια αγαθά. Φορολογία μισθών και αποτελεσματικότητα. Φορολογία και αντιστάθμιση αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων. 7

8 Εισαγωγή Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

9 Εισαγωγή Μέχρι τώρα, εξέταση λειτουργίας επιμέρους αγορών. Όμως, σημαντικές αλληλεπιδράσεις. Επίσης, σχεδόν μόνο θετική ανάλυση. Οικονομική της ευημερίας (welfare economics): Ο κλάδος της οικονομικής επιστήμης που ασχολείται με κανονιστικά ζητήματα, όχι με το πως λειτουργεί η οικονομία, αλλά με την αξιολόγηση του πόσο καλά λειτουργεί η οικονομία. 9

10 Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

11 Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα (1 από 4) Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν δύο διαφορετικές έννοιες δικαιοσύνης: Οριζόντια δικαιοσύνη (horizontal equity): είναι η όμοια μεταχείριση όμοιων ατόμων (π.χ. Αποκλεισμός διακρίσεων στην αγορά εργασίας). Κάθετη δικαιοσύνη (vertical equity): είναι η διαφορετική μεταχείριση διαφορετικών ατόμων με στόχο τον περιορισμό των συνεπειών των «έμφυτων» διαφορών τους (π.χ. Μεταφορά πόρων από αρτιμελείς σε ανάπηρους ή από πλούσιους σε φτωχούς). 11

12 Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα (2 από 4) Μια κατανομή είναι αποτελεσματική κατά Pareto (Pareto efficient) όταν, για δεδομένο επίπεδο τεχνολογίας, δεδομένους πόρους και προτιμήσεις καταναλωτών, είναι αδύνατη η επιλογή άλλης κατανομής η οποία θα βελτίωνε τη θέση κάποιων, δίχως να χειροτερεύει τη θέση κάποιου άλλου. 12

13 Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα (3 από 4) Ξεκινώντας από το Α, ο συνδυασμός C είναι αναποτελεσματικός κατά Pareto, οι Β και G αντιπροσωπεύουν κέρδη κατά Pareto, ενώ για τους E, D, και F δεν μπορούμε να αποφανθούμε με βάση το κριτήριο του Pareto. 13

14 Δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα (4 από 4) Αντίστοιχος ορισμός στην περίπτωση της παραγωγής: Μία παραγωγική διαδικασία είναι αποτελεσματική κατά Pareto (Pareto efficient) όταν, για δεδομένο επίπεδο τεχνολογίας και δεδομένους παραγωγικούς πόρους, είναι αδύνατη η παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας ενός αγαθού χωρίς να μειωθεί η παραγωγή τουλάχιστον ενός άλλου αγαθού. 14

15 Τέλειος ανταγωνισμός και aποτελεσματικότητα κατά Pareto Μπορεί η οικονομία αγοράς να οδηγηθεί από μόνη της σε αποτελεσματική κατά Pareto κατανομή ή απαιτείται κυβερνητική παρέμβαση; Απάντηση μέσω του «κουτιού του Edgeworth (Edgeworth box) και της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων. Απλουστευτική υπόθεση: - 2 αγαθά (x, y). - 2 καταναλωτές (A, B). - 2 παραγωγικοί συντελεστές (K, L). 15

16 Αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

17 Αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση (1 από 3) Με δεδομένες τις προτιμήσεις και τα αρχικά αποθέματα αγαθών των δύο καταναλωτών στο W (X A,Y A ), (X B,Y B ), όπου X A +X B =Χ* και Υ A +Υ B =Υ*. Υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης της αποτελεσματι-κότητας κατά Pareto μέσω ανταλλαγής αγαθών; Σκιασμένη περιοχή (π.χ. Μ). 17

18 Αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση (2 από 3) 18

19 Αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση (3 από 3) Σε όλα τα σημεία της καμπύλης των συμβάσεων ΟΛΥ Α ΧΥ = ΟΛΥ Β ΧΥ = Λόγος τιμών αγαθών= Λόγος οριακού κόστους παραγωγής αγαθών. Ξεκινώντας από οποιαδήποτε αρχική κατανομή των αγαθών, μπορούμε να καταλήξουμε σε σημείο της καμπύλης των συμβάσεων, αν η αγορά λειτουργεί σε συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. 19

20 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

21 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (1 από 4) Από την καμπύλη των συμβάσεων μπορούμε να εξάγουμε την καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας (production possibility frontier). Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων: κοίλη. Κόστος ευκαιρίας παραγωγής αγαθών. 21

22 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (2 από 4) Α, Β: Αποτελεσματική κατά Pareto κατανομή. Γ: Μη αποτελεσματική κατά Pareto κατανομή. Έξω από την καμπύλη: Μη εφικτοί συνδυασμοί. 22

23 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (3 από 4) Συνολικό κόστος σταθερό κατά μήκος της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων (παραγωγικοί συντελεστές πλήρως απασχολούμενοι). Κλίση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων: οριακός λόγος μετασχηματισμού (marginal rate of transformation). Σε ανταγωνιστική οικονομία: οριακός λόγος μετασχηματισμού = λόγος τιμών αγαθών (= λόγος οριακού κόστους παραγωγής αγαθών). 23

24 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (4 από 4) Όμως, ποιόν από αυτούς τους άριστους κατά Pareto συνδυασμούς θα παράγει η οικονομία; Σε κάθε σημείο της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων αντιστοιχεί ένα κουτί Edgeworth για την κατανάλωση και μία αντίστοιχη καμπύλη των συμβάσεων. Στο σημείο που θα επιλεγεί, θα πρέπει ο λόγος τιμών των αγαθών στο κουτί του Edgeworth να είναι ίσος με τον οριακό λόγο μετασχηματισμού της οικονομίας. 24

25 Ισορροπία στον πλήρη ανταγωνισμό Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

26 Ισορροπία στον πλήρη ανταγωνισμό Συνοψίζοντας, σε συνθήκες ισορροπίας στον πλήρη ανταγωνισμό ισχύουν τα εξής: Στην κατανάλωση, ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ των αγαθών πρέπει να είναι ο ίδιος για τον κάθε καταναλωτή και ίσος με το λόγο τιμών των αγαθών (οριακό κόστος παραγωγής των αγαθών). Στην παραγωγή, οι οριακοί λόγοι τεχνικής υποκατάστασης των συντελεστών της παραγωγής πρέπει να είναι ίσοι για τα δύο αγαθά και ίσοι με το λόγο τιμών τους (οριακό κόστος των συντελεστών). Ο κοινός οριακός λόγος υποκατάστασης των αγαθών (λόγος τιμών) πρέπει να είναι ίσος με τον οριακό λόγο μετασχηματισμού των αγαθών. Επομένως, η προκύπτουσα ισορροπία θα είναι αποτελεσματική κατά Pareto, υπό ορισμένες προϋποθέσεις («αόρατο χέρι» του Adam Smith). 26

27 Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

28 Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto (1 από 4) 28

29 Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto (2 από 4) Σε κάθε επίπεδο παραγωγής όπως το Q 1 *, η τελευταία μονάδα πρέπει να δίνει στον καταναλωτή επιπρόσθετη χρησιμότητα P 1 *. Η καμπύλη προσφοράς του ανταγωνιστικού κλάδου (SS) δείχνει το οριακό κόστος παραγωγής του προϊόντος. Επομένως, σε κάθε άλλο σημείο από το P 1 *, Q 1 *, υπάρχει διαφορά μεταξύ οριακού κόστους και οριακού οφέλους. Άρα, η μετακίνηση στο P 1 *, Q 1 *, από οποιοδήποτε άλλο συνδυασμό βελτιώνει την κοινωνική ευημερία. 29

30 Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto (3 από 4) Όμως, ο συνδυασμός που θα προκύψει από την απρόσκοπτη λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς μπορεί να είναι αποτελεσματικός κατά Pareto, αλλά εξαιρετικά άνισος. Ακραία σημεία: 0 A (όλα τα αγαθά στον Β). 0 Β (όλα τα αγαθά στον Α). Ρόλος αρχικών αποθεμάτων. 30

31 Ανταγωνιστική ισορροπία και αποτελεσματικότητα κατά Pareto (4 από 4) Εφόσον σε μία ανταγωνιστική αγορά, ξεκινώντας από οποιαδήποτε αρχική κατανομή των αγαθών, μπορούμε να καταλήξουμε σε σημείο της καμπύλης των συμβάσεων, αν η κοινωνία επιδιώκει περισσότερο ίση κατανομή των αγαθών μπορεί να το επιτύχει μέσω ανακατανομής των αρχικών αποθεμάτων κυρίως μέσω της ανακατανομής των των παραγωγικών συντελεστών. 31

32 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

33 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (1 από 6) Μια ανταγωνιστική οικονομία είναι αποτελεσματική κατά Pareto. Η ανταγωνιστική οικονομία λειτουργεί αποτελεσματικά όταν δεν υπάρχουν «στρεβλώσεις». Μια στρέβλωση (distortion) υφίσταται όταν το κοινωνικό οριακό κόστος παραγωγής ενός αγαθού δεν ισούται με το κοινωνικό οριακό όφελος που αντλείται από την κατανάλωση του αγαθού. Πολλές στρεβλώσεις σε μια (πραγματική) οικονομία Συχνά η φορολογία χρησιμοποιείται για να αντιμετωπισθούν οι στρεβλώσεις, όμως, η ίδια η φορολογία δημιουργεί στρεβλώσεις. 33

34 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (2 από 6) Παράδειγμα: Φορολογία ενός αγαθού Χ για άντληση πόρων για παροχή δημοσίων αγαθών. Πριν τη φορολογία, ισορροπία στο Ε. MPC=MSC ( SS), MSB=MSC=0P*. Μετά τη φορολογία, ισορροπία στο Ε. MPC ( SS ), MSC ( SS), MSB=0Ρ 1 MSC=0P 1 (MSB>MSC). 34

35 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (3 από 6) Είναι προτιμότερο να περιοριστεί τη στρέβλωση σε μία μόνο αγορά, ή να διαχυθεί σε περισσότερες; Ανάλυση άλλων αγορών αγαθών (ταινίες) μετά τη φορολογία του αγαθού Χ (γεύματα). Το MPC των ταινιών αντανακλά τι θα κέρδιζαν οι παραγωγοί ταινιών αν απασχολούσαν τους πόρους τους στην παραγωγή γευμάτων (τιμή γευμάτων μετά την αφαίρεση του φόρου). Αντίθετα, το MSC των ταινιών αντανακλά το τι θα κέρδιζε η κοινωνία αν οι παραγωγοί ταινιών απασχολούσαν τους πόρους τους στην παραγωγή γευμάτων (τιμή γευμάτων πριν την αφαίρεση του φόρου). 35

36 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (4 από 6) Επομένως, μετά την επιβολή φορολογίας στα γεύματα, στην αγορά ταινιών MSC > MPC. Χωρίς φόρο επί των ταινιών, παραγωγή στο Ε (αναποτελεσματική). Με επιβολή φόρου E*F ανά ταινία, παραγωγή στο E* (αποτελεσματική). 36

37 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (5 από 6) Αρχή της δεύτερης άριστης λύσης (second best solution): Αν μας ενδιαφέρει μόνο η αποτελεσματικότητα στην κατανομή των πόρων και υπάρχει κάποια αναπόφευκτη στρέβλωση σε μία αγορά, είναι αναποτελεσματικό το να μεταχειριστούμε τις υπόλοιπες αγορές σαν να μην υπήρχε αυτή η στρέβλωση. Δηλαδή είναι προτιμότερη η διάχυση της στρέβλωσης σε μικρά ποσοστά σε μεγάλο αριθμό αγορών. 37

38 Αποτυχίες της αγοράς και κυβερνητική παρέμβαση (6 από 6) Οι στρεβλώσεις οδηγούν σε αποτυχίες της αγοράς (market failures), MSC MSB. Πηγές στρεβλώσεων: Ατελής ανταγωνισμός (εξετάσθηκε), Εξωτερικές επιδράσεις, Ανυπαρξία αγορών (π.χ. μελλοντικών αγαθών, κινδύνου, κλπ), Ατελής πληροφόρηση, Δημόσια αγαθά, Κοινωνικές προτεραιότητες (π.χ. κοινωνική ισότητα). 38

39 Εξωτερικές επιδράσεις Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

40 Εξωτερικές επιδράσεις Εξωτερική επίδραση (ή εξωτερικότητα externality) υφίσταται οποτεδήποτε οι αποφάσεις ενός ατόμου σχετικά με την παραγωγή ή την κατανάλωση επηρεάζουν αμέσως την παραγωγική δραστηριότητα ή την κατανάλωση άλλων ατόμων, όχι μέσω των αγοραίων τιμών αλλά μέσω άλλων τρόπων. Θετική ή αρνητική. Παραδείγματα: Χαλυβουργείο και ιχθυοτροφείο σε λίμνη, μελισσοκομείο κοντά σε οπωρώνα, καπνιστές και μη καπνιστές στο ίδιο εστιατόριο, ωραία σπίτια σε άσχημη περιοχή. 40

41 Αρνητική εξωτερική επίδραση στην παραγωγή Παράδειγμα ιχθυοτροφείου και χαλυβουργίας Ανάλυση αποφάσεων (ρυπογόνου) χαλυβουργίας. Χωρίς περιορισμούς ως προς τη ρύπανση, παραγωγή Q (στο Ε). Κοινωνικά άριστο επίπεδο Q (στο Ε ). Η περιοχή ΕFE απεικονίζει το κοινωνικό κέρδος από τον περιορισμό της παραγωγής από Q σε Q. 41

42 Θετική εξωτερική επίδραση στην παραγωγή Παράδειγμα: ωραίος κήπος σε άσχημη περιοχή. Ανάλυση αποφάσεων ιδιοκτήτη κήπου. Χωρίς παρεμβάσεις, παραγωγή Q (στο Ε). Κοινωνικά άριστο επίπεδο Q (στο Ε ). Η περιοχή ΕFE απεικονίζει την αύξηση του κοινωνικού οφέλους από την αύξηση της παραγωγής από Q σε Q. 42

43 Εξωτερικότητες (1 από 4) Τρεις λύσεις στο πρόβλημα των εξωτερικοτήτων: Διοικητικός προσδιορισμός επιπέδου παραγωγής ή κατανάλωσης (αλλά πληροφορίες για άριστο επίπεδο;). Επιβολή φορολογίας ή παροχή επιδοτήσεων (αλλά πληροφορίες για άριστο επίπεδο;). 43

44 Εξωτερικότητες (2 από 4) Κατανομή δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Πρόβλημα έλλειψης αγοράς missing market. «Εσωτερίκευση» των εξωτερικών επιδράσεων. 44

45 Εξωτερικότητες (3 από 4) Δικαιώματα ιδιοκτησίας στο ιχθυοτροφείο. MPC χαλυβουργίας ταυτίζεται με MSC (κόστος παραγωγής + κόστος ρύπανσης). Χαλυβουργία πρόθυμη να αποζημιώσει μέχρι το σημείο όπου MSC=MSB (E ). Δικαιώματα ιδιοκτησίας στη χαλυβουργία και αποζημίωσής της από ιχθυοτροφείο. Ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα παραγωγής (Ε ), αλλά διαφορετικό διανεμητικό αποτέλεσμα. 45

46 Εξωτερικότητες (4 από 4) Στην πράξη, δύσκολη η καθιέρωση μίας τέτοιας αγοράς. Λόγοι: Υψηλό κόστος οργάνωσης όταν οι συμμετέχοντες είναι πολλοί. Πρόβλημα του «ελεύθερου χρήστη». Πολλές εφαρμογές σε περιβαλλοντικά ζητήματα. 46

47 Έλλειψη αγορών Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

48 Έλλειψη αγορών (1 από 2) Για να είναι αποτελεσματική η ανταγωνιστική οικονομία, πρέπει να υπάρχουν αγορές τόσο για όλα τα αγαθά για όλες τις μελλοντικές περιόδους όσο και για όλα τα ενδεχόμενα. Εξίσωση σημερινού και μελλοντικού ΟΛΥ, αλλά και ΟΛΥ διαφορετικών ενδεχομένων / αποτελεσματική παραγωγή. Λίγες προθεσμιακές αγορές προϊόντα χαμηλής αβεβαιότητας (π.χ. χρυσός vs πλυντήρια). 48

49 Έλλειψη αγορών (2 από 2) Επίσης, λίγες ασφαλιστικές αγορές. Ασφαλίσιμος και μη ασφαλίσιμος κίνδυνος. Προβλήματα ηθικού κινδύνου και δυσμενούς επιλογής. 49

50 Ατελής πληροφόρηση Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

51 Ατελής πληροφόρηση (1 από 3) Η συλλογή πληροφοριών κοστίζει. Επιπτώσεις ατελούς πληροφόρησης για μη ασφαλές αγαθό. Μη ασφαλές αγαθό, ατελής πληροφόρηση. 51

52 Ατελής πληροφόρηση (2 από 3) Ισορροπία ελεύθερης αγοράς στο Ε (P, Q), μη αποτελεσματική. Παροχή πληροφοριών από κυβερνητική υπηρεσία, μετατόπιση καμπύλης ζήτησης από DD σε DD. Νέο σημείο ισορροπίας το Ε. (P, Q ), αποτελεσματική. Κοινωνικό «κέρδος»: EE F μείον κόστος συλλογής πληροφοριών. 52

53 Ατελής πληροφόρηση (3 από 3) Η πιστοποίηση της ασφάλειας ή της ποιότητας, μπορεί να γίνει και από ιδιωτική εταιρεία. Όμως: πρόβλημα κινήτρων, πιθανή δωροδοκία πιστοποιητών από ενδιαφερόμενες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Πρόβλημα προδιαγραφών, ποιος θέτει τις προδιαγραφές ασφάλειας και ποιότητας; Στην πράξη, ρυθμιστική παρέμβαση των κυβερνήσεων σε ζητήματα ποιότητας, υγείας και ασφάλειας (καθορισμός προδιαγραφών). Σημαντικό ζήτημα: κόστος ρυθμίσεων και κόστος ανθρώπινης ζωής (MSC=MSB, αλλά...). 53

54 Φόροι και δημόσιες δαπάνες Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

55 Φόροι και δημόσιες δαπάνες Η παρέμβαση της κυβέρνησης στην οικονομία μπορεί να δικαιολογηθεί στη βάση κριτηρίων δικαιοσύνης και αποτελεσματικότητας. Δικαιοσύνη: Ένα σύστημα προοδευτικής φορολογίας και μεταβιβάσεων αναδιανέμει εισόδημα από τους πλουσίους προς τους φτωχούς. Αποτελεσματικότητα: Διορθωτικές παρεμβάσεις στις αποτυχίες της αγοράς βελτιώνουν την κατανομή των πόρων. 55

56 Δημόσια αγαθά Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

57 Δημόσια αγαθά (1 από 2) Κύρια αιτιολόγηση κυβερνητικών παρεμβάσεων: ύπαρξη δημοσίων αγαθών. Ένα αγαθό που αν καταναλωθεί από ένα καταναλωτή δεν μπορεί να καταναλωθεί από κάποιον άλλο ονομάζεται ιδιωτικό αγαθό (private good) (π.χ. ένα μήλο ή οι οδοντιατρικές υπηρεσίες). Ένα αγαθό που αν καταναλωθεί από ένα καταναλωτή μπορεί να καταναλωθεί και από άλλους ονομάζεται δημόσιο αγαθό (public good) (π.χ. ο φωτισμός των δρόμων ή οι υπηρεσίες εθνικής άμυνας). 57

58 Δημόσια αγαθά (2 από 2) Βασικά χαρακτηριστικά δημοσίων αγαθών: Είναι δυνατόν κάθε άτομο να τα καταναλώνει χωρίς να μειώνεται η ποσότητα που είναι διαθέσιμη για κάποιον άλλο (διαφορετική χρησιμότητα για κάθε άτομο). Αδυναμία αποκλεισμού από την κατανάλωση χωρίς απαγορευτικά υψηλό κόστος. Έντονο πρόβλημα «ελεύθερου χρήστη» στα δημόσια αγαθά (ισχυρές εξωτερικές επιδράσεις). 58

59 Ζήτηση ενός δημοσίου αγαθού (1 από 5) D 1 D 1 και D 2 D 2 καμπύλες ζήτησης δύο ατόμων. Εφόσον η ίδια ποσότητα προϊόντος καταναλώνεται και από τους δύο, το για να βρούμε το MSB (ζήτηση) πρέπει να αθροίσουμε κάθετα τις δύο καμπύλες. Αποτελεσματική παραγωγή: Q*. Χωρίς παρέμβαση: Q. 59

60 Ζήτηση ενός δημοσίου αγαθού (2 από 5) Δύσκολη η αποκάλυψη των πραγματικών προτιμήσεων των καταναλωτών. Σε δημοκρατικές κοινωνίες, επίλυση μέσω εκλογών. Δημόσια αγαθά και κρατική παραγωγή (όχι αναγκαστικά). Εκτός των δημοσίων, υπάρχουν και τα αξιόλογα (επιβλαβή) αγαθά, δηλαδή τα αγαθά τα οποία η κοινωνία πιστεύει ότι πρέπει όλοι να έχουν (να μην έχουν), ανεξαρτήτως από το αν αυτά ζητούνται ή όχι (merit goods/bads) (π.χ. υποχρεωτική εκπαίδευση, εμβολιασμοί, ναρκωτικά (καπνός;). Μεταβιβαστικές πληρωμές και αναδιανομή εισοδήματος. 60

61 Ζήτηση ενός δημοσίου αγαθού (3 από 5) Χρηματοδότηση δημοσίων δαπανών μέσω φορολογίας. Είδη φόρων: Άμεσοι φόροι(+ φόροι κοινωνικής ασφάλισης). Έμμεσοι φόροι. Φόροι περιουσίας. 61

62 Ζήτηση ενός δημοσίου αγαθού (4 από 5) Φορολόγηση με βάση την ικανότητα πληρωμής. Φορολόγηση με βάση την αρχή των ωφελειών. Προοδευτική φορολογία. 62

63 Ζήτηση ενός δημοσίου αγαθού (5 από 5) 0G: Μηδενική φορολογία εισοδήματος. 0D: Αναλογική φορολογία εισοδήματος. 0BCD: Προοδευτική φορολογία εισοδήματος. 63

64 Φορολογία μισθών και αποτελεσματικότητα Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

65 Φορολογία μισθών και αποτελεσματικότητα (1 από 2) Χωρίς φόρους, ισορροπία στο (W, L). Μετά την επιβολή φόρου, μετακίνηση της SS στο SS οι εργοδότες πληρώνουν W αλλά οι εργαζόμενοι λαμβάνουν W (φόρος: W W ). Επιβάρυνση εργοδοτών: πορτοκαλί παραλληλόγραμμο Επιβάρυνση εργαζομένων: τυρκουάζ παραλληλόγραμμο. Κόκκινο τρίγωνο: Απώλεια κοινωνικής ευημερίας. 65

66 Φορολογία μισθών και αποτελεσματικότητα (2 από 2) Το ποιος πληρώνει πραγματικά το φόρο (φορολογική επιβάρυνση tax incidence) καθορίζεται από τις ελαστικότητες προφοράς και ζήτησης. Ceteris paribus, όσο περισσότερο ανελαστική μία καμπύλη, τόσο μεγαλύτερη η σχετική επιβάρυνση. Το μέγεθος των ελαστικοτήτων καθορίζει επίσης και το ύψος της στρέβλωσης που προκαλεί ο φόρος. 66

67 Φορολογία και αντιστάθμιση αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών

68 Φορολογία και αντιστάθμιση αρνητικών εξωτερικών επιδράσεων Ισορροπίας ελεύθερης αγοράς στο Q. Όμως, κοινωνικά άριστη ποσότητα, Q*. Ένας φόρος ύψους E*F μετακινεί την καμπύλη προσφοράς και επιτυγχάνεται ο κοινωνικά άριστος συνδυασμός. 68

69 Καμπύλη Laffer (1 από 2) Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι η σχέση φορολογικών εσόδων και φορολογικού συντελεστή - καμπύλη Laffer - είναι κωδωνοειδής. Πέρα από το t* τα φορολογικά έσοδα μειώνονται λόγω των αντικινήτρων που δημιουργούν οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές. 69

70 Καμπύλη Laffer (2 από 2) 70

71 Τέλος Ενότητας # 10 Μάθημα: Μικροοικονομική Ι, Ενότητα # 10: Οικονομική της ευημερίας Διδάσκων: Πάνος Τσακλόγλου, Τμήμα: Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών