Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων:

Transcript

1 Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων: Τεχνολογικές παράμετροι και θεσμικό πλαίσιο Νικόλαος Μουσιόπουλος Καθηγητής και τ. Κοσμήτορας ΠολυτεχνικήςΣχολήςΑ.Π.Θ., Αντιπρόεδρος Διοικούσας Επιτροπής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος

2 Επικίνδυνα απόβλητα Ποια είναι τα επικίνδυνα απόβλητα; Οικιακά δημοτικά απόβλητα Προϊόντα βαφής, κήπου (φυτοφάρμακα-εντομοκτόνα), αυτοκίνησης, συσκευασίες προϊόντων καθαρισμού, περιέκτες υπό πίεση, χρώματα, ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός, κατάλοιπα νοσηλείας στο σπίτι Απόβλητα από τη λειτουργία επιχειρήσεων Σφαγεία, κρεοπωλεία, χρωματοπωλεία, φαρμακεία, συνεργεία αυτοκινήτων, κλπ. Απόβλητα εργοταξίου Χρώματα, μονωτικά υλικά, αφροί πολυουρεθάνης κλπ. Ιατρικά απόβλητα Δημόσια νοσοκομεία, Ιδιωτικές κλινικές, Ιδιωτικά ιατρεία/οδοντιατρεία/κτηνιατρεία Βιομηχανικά επικίνδυνα απόβλητα

3 Συλλογή και μεταφορά επικινδύνων αποβλήτων Δεξαμενή συλλογής επικινδύνων υλικών Κάδος συλλογής συσκευασιών Κάδος συλλογής συσσωρευτών Κάδος αποβλήτων εκσκαφών, κατασκευών& κατεδαφίσεων Δοχεία συλλογής βελονών και επικίνδυνων μολυσματικών υλικών Κλωβός συλλογής ΑΗΗΕ

4 Θεσμικό πλαίσιο (1/2) Κεντρικό στοιχείο του θεσμικού πλαισίου είναι η απόδοση της αποκλειστικής ευθύνης για τη δημιουργία υποδομών διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων στους παραγωγούς των αποβλήτων, σύμφωνα με τη βασική αρχή«ο ρυπαίνων πληρώνει»

5 Θεσμικό πλαίσιο (2/2) Το πρόβλημα δεν έγκειται στην ύπαρξη επαρκούς θεσμικού πλαισίου ΚΥΑ 13588/725/2006 (ΦΕΚ 383/Β) που ορίζει το γενικό πλαίσιο διαχείρισης ΚΥΑ 24944/1159/2006 (ΦΕΚ 791/Β), με την οποία εγκρίνονται οι γενικές τεχνικές προδιαγραφές διαχείρισης ΚΥΑ 8668/2007 (ΦΕΚ 287/Β), με την οποία εγκρίνεται ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων(ΕΣΔΕΑ) αλλά Στην ελλιπή εφαρμογή του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου Στην έλλειψη κατάλληλων υποδομών

6 Το πρόβλημα Συχνές καταγγελίες για καταστρατήγηση θεσμικού πλαισίου (π.χ. νοσοκομειακά απόβλητα, περίπτωση Ασωπού ποταμού) Περιορισμένες δυνατότητες σύννομης διαχείρισης Μη ύπαρξη Χώρων Υγειονομικής Ταφής Επικινδύνων Αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ) σε πανελλαδικό επίπεδο Εξαιρέσεις: ΧΥΤΕΑ ΔΕΗ(Λιγνιτικό Κέντρο Δυτ. Μακεδονίας- Πεδίο Καρδίας) ΧΥΤΕΑ Αλουμίνιον της Ελλάδας (Άγιος Νικόλαος- Βοιωτία) Μη ύπαρξη κατάλληλων εγκαταστάσεων καύσης Απαγόρευση καύσης σε τσιμεντοβιομηχανίες(με μια εξαίρεση)

7 Χρήση Εναλλακτικών Καυσίμων στην ΤΙΤΑΝ Α.Ε. (1/2) Σενάρια μίγματος καυσίμων: Pet coke 100%. Pet coke 70% -«DSS»30%. Pet coke 70% «Υπολείμματα Ανακύκλωσης Συσκευασιών» 30%. Pet coke 70% -«ASF»30%. Pet coke 70% -«DSS»10%- «Υπολείμματα Ανακύκλωσης Συσκευασιών» 10% -«ASF» 10%. Pet coke 70% -«Υπολείμματα Ανακύκλωσης Αυτοκινήτων» 30%.

8 Χρήση Εναλλακτικών Καυσίμων στην ΤΙΤΑΝ Α.Ε. (2/2) Συνεισφορά του εργοστασίου στα επίπεδα αέριας ρύπανσης στην περιοχή για τα υπό μελέτη σενάρια λειτουργίας PM 10 av. annual PM 10 max diurnal av. NO 2 av. annual

9 Πρακτικές διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων (1/2) Αποθήκευση σε ειδικούς χώρους εντός των μονάδων παραγωγής των επικινδύνων αποβλήτων Η πρακτική εφαρμόζεται κυρίως από βιομηχανίες οι οποίες παράγουν μεγάλες ποσότητες επικινδύνων αποβλήτων «Ημι-νόμιμη» διαδικασία καθώς οι ποσότητες παραμένουν «μαύρο κουτί» λόγω ελλιπών ελέγχων Μεταφορά στο εξωτερικό με σκοπό τη διάθεση ή την αξιοποίηση Η διασυνοριακή μεταφορά γίνεται προς κατάλληλες εγκαταστάσεις εντός της ΕΕ (κυρίως στη Γερμανία με ποσοστό πάνω από 70%), λόγω απουσίας των απαιτούμενων υποδομών στην Ελλάδα

10 Πρακτικές διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων (2/2) Η επεξεργασία των επικινδύνων αποβλήτων απαιτείται να πραγματοποιείται κατά τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό και να βασίζεται στις παρακάτω αρχές: Εξάλειψη ή μείωση της επικινδυνότητας των αποβλήτων με τη μετατροπή των εμπεριεχομένων επικινδύνων συστατικών σε μη επικίνδυνα Μετατροπή των επικινδύνων συστατικών των αποβλήτων σε άλλες ουσίες οι οποίες αν και είναι επικίνδυνες, μπορούν να υποστούν ευκολότερα περαιτέρω επεξεργασία Μετατροπή των επικινδύνων αποβλήτων σε μορφές τέτοιες, ώστε να εμποδίζεται ή να ελαχιστοποιείται η απελευθέρωση ρύπων στο περιβάλλον, σε περίπτωση που τα απόβλητα αυτά οδηγηθούν σε τελική διάθεση Επιλεκτική κατακράτηση επικίνδυνων συστατικών των αποβλήτων, με αποτέλεσμα την απομάκρυνσή τους από τα απόβλητα Διαχωρισμός επικινδύνων συστατικών των αποβλήτων με βάση κάποια φυσική ιδιότητα τους Καταστροφή των οργανικών ουσιών που εμπεριέχονται στα απόβλητα και συνεπαγόμενη μείωση του όγκου τους, με παράλληλη παραγωγή αερίων

11 Ενδεικτικά κόστη Η διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων είναι ιδιαίτερα δαπανηρή Αποκομιδή Ανακύκλωση ΧΥΤΑ Καύση ΧΥΤ επικινδύνων /t /t /t /t /t

12 Ανάγκη για πρόοδο Η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει τις απαιτούμενες λύσεις: Μείωση των ποσοτήτων αποβλήτων Μείωση της χρήσης επικίνδυνων ουσιών στα προϊόντα Αντικατάστασή τους από φιλικότερες ουσίες Σχεδιασμός για το Περιβάλλον Αύξηση της ανακυκλωσιμότητας Αύξηση της επαναχρησιμοποίησης Απαίτησηγιακαλύτεροσχεδιασμό: Συλλογικών σχημάτων συλλογής αποβλήτων Προϊόντων

13 Διαχείριση βιομηχανικών προϊόντων στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους

14 Απόβλητα Ηλεκτρικού& Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού Τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού αποτελούν ρεύμα προτεραιότητας, καθώς: Αφορούν συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό των συνολικών ποσοτήτων αποβλήτων Τα ΑΗΗΕ αυξάνονται κατά 3-5% κάθε χρόνο, σχεδόν 3 φορές ταχύτερα από κάθε άλλο ρεύμα αποβλήτων Περιέχουν σημαντικό ποσοστό πολύτιμων στοιχείων(π.χ. Fe, Cu, Al, Au) Ένας τόνος Η/Υ περιέχει 17 φορές περισσότερο χρυσό από την αντίστοιχη ποσότητα μεταλλεύματος χρυσού Περιέχουν σημαντικό ποσοστό επικινδύνων στοιχείων(π.χ. Pb, Cd, Ni, As) Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο για ιστορικά ΑΗΗΕ που εισήλθαν στην αγορά πριν την εφαρμογή της οδηγίας Restriction of the Use of Certain Hazardous Substances in Electrical and Electronic Equipment (RoHS Directive)

15 Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΗΗΕ (1/8) Για την ολοκληρωμένη διαχείριση των ΑΗΗΕ απαιτείται η στενή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων Κατασκευαστές βιομηχανικών προϊόντων Συλλογικά συστήματα συλλογής ΑΗΗΕ Καταναλωτές Δημόσιες αρχές Ρυθμιστικές αρχές

16 Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΗΗΕ (2/8)

17 Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΗΗΕ (3/8) Reuse Refurbishment and reuse Components reuse Recycling Incineration with energy recovery Landfill

21 Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΗΗΕ (7/8) Βασικοί στόχοι για ένα αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης ΑΗΗΕ: Παροχή κινήτρων στους κατασκευαστές: Βελτίωση επαναχρησιμοποιησιμότητας και ανακυκλωσιμότητας προϊόντων Μείωση της χρήσης τοξικών ουσιών Διασφάλιση ότι τα ΑΗΗΕ υποβάλλονται σε επεξεργασία με περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο Παροχή κινήτρων στους καταναλωτές για τη στροφή τους σε «πράσινες» επιλογές Ανάγκη για καλύτερο σχεδιασμό προϊόντων Μείωση των συνολικών παραγόμενων αποβλήτων

22 Ολοκληρωμένη διαχείριση ΑΗΗΕ (8/8) Η ολοκληρωμένη διαχείριση των ΑΗΗΕ μπορεί να αποτελέσει πηγή κερδοφορίαςγια: Κατασκευαστές βιομηχανικών προϊόντων μέσω της αξιοποίησης εξαρτημάτων Καταναλωτές μέσω της μείωσης των τελών ανακύκλωσης Ανακυκλωτές μέσω των κερδών από την ανάκτηση υλικών Υπό αυτό το πρίσμα, τα ΑΗΗΕ αποτελούν γόνιμο πεδίο και πιθανή ιστορία επιτυχίας ("win-win") για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς

23 Προώθηση εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ (1/3) Κατά τις τρέχουσες πρακτικές, οι κατασκευαστές δίνουν ως επί το πλείστον έμφαση στο κόστος παραγωγής, ενώ συχνά παραμελούνται θέματα οικολογικού σχεδιασμού Η συγκεκριμένη πολιτική έρχεται σε αντίφαση με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης που προωθείται σε διεθνές επίπεδο τα τελευταία χρόνια Στρατηγικόστόχοθαπρέπεινααποτελείοσυγκερασμόςπολιτικών: κοινωνική εταιρική ευθύνη οικο-αποδοτικότητα φιλικότητα προς το περιβάλλον

24 Προώθηση εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ (2/3) Παράμετροι που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην ανάπτυξη νέων προϊόντων

25 Προώθηση εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ (3/3)

26 Multicriteria Matrix (1/4) Όλα τα εξαρτήματα ενός προϊόντος δεν έχουν την ίδια σημαντικότητα όσον αφορά σε οικονομικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο Σύμφωνα με το Νόμο του Pareto, ένα μικρό μέρος των εξαρτημάτων είναι υπεύθυνο για τη μεγάλη πλειοψηφία του οικονομικού και περιβαλλοντικούαντίκτυπου(κανόνας80/20) Θα είχε ενδιαφέρον για ένα κατασκευαστή να γνωρίζει ποια είναι τα εξαρτήματα με τη μέγιστη υπολλείπουσα αξία Προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση αναπτύχθηκε μεθοδολογία που βασίζεται στις αρχές της πολυκριτηριακής ανάλυσης ( Multicriteria Matrix ), σύμφωνα με την οποία λαμβάνονται υπόψη οι εξής παράμετροι: (i) κατασκευαστικό κόστος, (ii) περιβαλλοντικό φορτίο, (iii) βάρος, (iv) ποσότητα και(v) ευκολία στην αποσυναρμολόγηση

27 Multicriteria Matrix (2/4) Ο στόχος της μεθοδολογικής προσέγγισης Multicriteria Matrix είναιδιττός: Ιεράρχηση των εξαρτημάτων ως προς τη «σημαντικότητά» τους στη συνολική συμπεριφορά του προϊόντος Αναγνώριση εκείνων με τη μεγαλύτερη υπολλείπουσα αξία Με τον τρόπο αυτό η προσπάθεια για τη βελτίωση της συνολικής συμπεριφοράς ενός προϊόντος είναι περισσότερο στοχευμένη και κατά συνέπεια αποτελεσματική Προσδιορισμός βέλτιστης μεθόδου διαχείρισης των επιμέρους εξαρτημάτων, όταντοπροϊόνφτάσειστοτέλοςτηςωφέλιμήςτουζωής Εντοπίζονται τα εξαρτήματα που πρέπει να προωθηθούν για εναλλακτική διαχείριση και διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα που δεν εμφανίζουν «ενδιαφέρον» και μπορούν να σταλούν για τελική απόθεση ή αποτέφρωση σε κατάλληλες μονάδες

28 Multicriteria Matrix (3/4) Ονομασία: netmod ISDN network terminal Κατασκευαστής: Intracom S.A.

29 Multicriteria Matrix (4/4)

30 Συμπεράσματα Η ορθολογική διαχείριση των ΑΗΗΕ αποτελεί μεγάλη πρόκληση Οι κατασκευαστές προϊόντων ΗΗΕ πρέπει να στραφούν προς τη βελτίωση του περιβαλλοντικού προφίλ των προϊόντων τους τόσο για τη συμμόρφωση με το ολοένα και αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο όσο και για την άντληση μεγαλύτερου μεριδίου στις σύγχρονες περισσότερο περιβαλλοντικά ευαίσθητες αγορές Σημαντική υπολειμματική αξία των εν αχρηστία προϊόντων ΗΗ Η εναλλακτική διαχείριση των ΑΗΗΕ καθίσταται ιδιαίτερα βιώσιμη και κερδοφόρα Μια ολοκληρωμένη στρατηγική διαχείρισης των ΑΗΗΕ θα πρέπει να θεσπιστεί, όπου όλες οι διαθέσιμες εναλλακτικές (επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, θερμική κατεργασία, ασφαλής διάθεση υπολειμμάτων) θα πρέπει να συνυπάρχουν

31 Έναρξη: Οκτώβριος 2012 Στρατηγικός Σχεδιασμός Προϊόντων

32 Αντικείμενο Σκοπός Μεταπτυχιακού Προγράμματος Βασικοί στόχοι του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών: Απόκτηση γνώσεων και ανάπτυξη δεξιοτήτων στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την εξέλιξη, την παραγωγή και τη διάθεση προϊόντων, με προδιαγραφές που συνδυάζουν τη λειτουργικότητα, την οικονομία και την περιβαλλοντική ανταπόκριση, από άποψη αισθητικής αρτιότητας, επιλογής υλικών και υφής επιφανειών Εξασφάλιση επιστημονικής και επαγγελματικής σταδιοδρομίας των αποφοίτων Ανάπτυξη ιδιαιτέρων τεχνολογικών και διοικητικών προσόντων

33 Λόγοι επιλογής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διεπιστημονική προσέγγιση του σχεδιασμού των προϊόντων (Ανάπτυξη προϊόντων Λειτουργικός σχεδιασμός Διοικητικές αρετές Περιβαλλοντικές επιδόσεις) Προώθηση της καινοτομίας των προϊόντων Γεφύρωση της αναγνώρισης ευκαιριών και πρωτότυπων ιδεών με την εισαγωγή νέων προϊόντων στην αγορά Εντοπισμός και επιρροή των σύγχρονων καταναλωτικών αναγκών Μείωση των απαιτούμενων πόρων μέσω εφαρμογής Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών στην παραγωγή Εργονομικός σχεδιασμός προϊόντων, ώστε να ταιριάζουν στο ανθρώπινο σώμα, τις κινήσεις και τις ικανότητές του Ενίσχυση εταιρικού προφίλ (Branding)

34 Λόγοι επιλογής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διδακτική αριστεία (Συνεργασία με αναγνωρισμένους Καθηγητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό) Επιστημονική και ερευνητική αριστεία «Ο φοιτητής στο επίκεντρο» Άρτιες υποδομές (Βιβλιοθήκη, εργαστήρια, αίθουσες, εξοπλισμός κλπ.) Στενή συνεργασία με επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην επιστημονική περιοχή

35 Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων: Τεχνολογικές παράμετροι και θεσμικό πλαίσιο Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Περισσότερες πληροφορίες: