ΓΔΧΠΟΝΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΓΔΝΗΚΟΤ ΣΜΖΜΑΣΟ ΘΔΣΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΓΔΧΠΟΝΗΑ

Transcript

1 ΓΔΧΠΟΝΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΓΔΝΗΚΟΤ ΣΜΖΜΑΣΟ ΘΔΣΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΓΔΧΠΟΝΗΑ ΚΛΑΓΟ : ΓΔΧΛΟΓΗΚΟ ΚΑΗ ΑΣΜΟΦΑΗΡΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΓΗΑ ΣΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΔΡΓΧΝ ΤΠΟΓΟΜΖ ΣΟΜΔΑ: ΓΔΧΛΟΓΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΚΑΗ ΑΣΜΟΦΑΗΡΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Μεηαπηπρηαθή Γηπισκαηηθή Δξγαζία Με ηίηιν: «Τδπολογικέρ και ςδπογευλογικέρ ζςνθήκερ ηηρ ςδπολογικήρ λεκάνηρ ηηρ Κάπλαρ και ζσεδιαζμόρ οπθολογικήρ διασείπιζηρ ηυν ςδάηινυν πόπυν» ΠΑΠΑΚΧΣΑ ΔΤΑΓΓΔΛΗΑ ΓΔΧΛΟΓΟ ΑΘΖΝΑ, ΑΤΓΟΤΣΟ

2 ΓΔΧΠΟΝΗΚΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΘΖΝΧΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ ΓΔΝΗΚΟΤ ΣΜΖΜΑΣΟ ΘΔΣΗΚΔ ΔΠΗΣΖΜΔ ΣΖ ΓΔΧΠΟΝΗΑ ΚΛΑΓΟ : ΓΔΧΛΟΓΗΚΟ ΚΑΗ ΑΣΜΟΦΑΗΡΗΚΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΓΗΑ ΣΟ ΥΔΓΗΑΜΟ ΔΡΓΧΝ ΤΠΟΓΟΜΖ ΣΟΜΔΑ: ΓΔΧΛΟΓΗΚΧΝ ΔΠΗΣΖΜΧΝ ΚΑΗ ΑΣΜΟΦΑΗΡΗΚΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ Μεηαπηπρηαθή Γηπισκαηηθή Δξγαζία Με ηίηιν: «Τδπολογικέρ και ςδπογευλογικέρ ζςνθήκερ ηηρ ςδπολογικήρ λεκάνηρ ηηρ Κάπλαρ και ζσεδιαζμόρ οπθολογικήρ διασείπιζηρ ηυν ςδάηινυν πόπυν» ΔΞΔΣΑΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΔΗΖΓΖΣΖ: ΜΔΛΖ: ΓΔΧΡΓΗΟ ΜΗΓΚΗΡΟ, ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. ΓΔΧΡΓΗΟ ΣΑΜΑΣΖ, ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. ΗΧΑΝΝΖ ΣΗΡΟ, ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. 2

3 Οπιζμόρ Θέμαηορ Μελέηηρ και Δπιβλέπονηα καθηγηηή : Γεψξγηνο Μηγθίξνο,Καζεγεηήο Γ.Π.Α. ΔΞΔΣΑΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΔΗΖΓΖΣΖ: ΜΔΛΖ: ΓΔΧΡΓΗΟ ΜΗΓΚΗΡΟ, ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. ΓΔΧΡΓΗΟ ΣΑΜΑΣΖ, ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. ΗΧΑΝΝΖ ΣΗΡΟ, ΑΝΑΠΛΖΡΧΣΖ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Γ.Π.Α. 3

4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ζήκεξα θαη πνπ ζα αληηκεησπίζεη εληνλφηεξα ζην κέιινλ ε Θεζζαιία, είλαη ην πξφβιεκα ηνπ λεξνχ θαη ηεο δηαρείξηζήο ηνπ. Μηα ζεηξά απφ εηδηθέο ζπλζήθεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θιίκα, ηε γεσκνξθνινγία θαη ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε, έρνπλ γίλεη ε αηηία γηα ζνβαξά θαη ζπρλά κε αληηζηξεπηά πξνβιήκαηα εμάληιεζεο θαη ππνβάζκηζεο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ησλ ππφγεησλ πδαηηθψλ απνζεκάησλ, πνπ ζα αγγίμνπλ ηα φξηα κεγάιεο νηθνινγηθήο θαηαζηξνθήο, ηδηαίηεξα εάλ δελ ιεθζνχλ κέηξα θαη δελ νινθιεξσζνχλ ζχληνκα ηα κεγάια έξγα. Ζ παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία έρεη ζθνπφ ηελ αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξιαο πνπ βξίζθεηαη ζηα φξηα ησλ λνκψλ Λάξηζαο θαη Μαγλεζίαο, ηελ κειέηε ηνπ πδξνινγηθνχ ηζνδπγίνπ ηεο ιεθάλεο απνξξνήο ηεο ιίκλεο Κάξιαο θαη ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ αλάιπζε ηνπ κνξθνινγηθνχ αλάγιπθνπ ηεο πεξηνρήο ελδηαθέξνληνο, θαζψο θαη φια ηα άιια θπζηθνγεσγξαθηθά, πδξνινγηθά, γεσινγηθά, ρξήζεσλ θάιπςεο γεο δεδνκέλα, έγηλε κε δεκηνπξγία ρσξηθψλ θαη ζρεζηαθψλ βάζεσλ δεδνκέλσλ κε ρξήζε GIS/ ArcGIS 9.2. ηελ πεξηνρή ηεο ιίκλεο Κάξιαο ην ηζνδχγην ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη αξλεηηθφ ζε φηη αθνξά ζην αμηνπνηνχκελν λεξφ, κε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ηαπείλσζεο ηνπ ππφγεηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα, ειιηπνχο αμηνπνίεζεο - δηαηήξεζεο ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ θαη κε επαξθνχο θαη νξζνινγηθήο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζχκθσλα κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Οδ.2000/60 θαη ηεο Δζληθήο Ννκνζεζίαο. 4

5 ABSTRACT One of the biggest environmental problems that the region of Thessaly is experiencing today and will experience more intense in the future is water management. A series of special conditions related to climate, geomorphology and rural development have caused serious and often irreversible problems of depletion and degradation of surface and underground water resources, which could result to major ecological disaster if no specific measures will be taken. The aim of this thesis is to analyze the characteristics of the Karla basin located in the boundaries of Larissa and Magnesia municipalities, study its hydrological balance and investigate the rational management of water resources in the region. Analysis of the morphological terrain area of interest, as well as physiogeographic, hydrological, geological and land use/cover data was performed by creating spatial and relational databases using GIS / ArcGIS 9.2. In the Karla Lake area, the water resource balance is negative regarding the exploited water with significant groundwater degradation problems, insufficient use - conservation of surface water and inadequate and irrational management of water resources, in accordance with the guidelines of Dir.2000/60 and National Legislation. 5

6 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ 1.ΔΗΑΓΧΓΖ 7 2. ΥΡΖΖ ΝΔΡΟΤ ΕΖΣΖΖ Γεληθά Γηνηθεηηθφ πιαίζην 9 3. ΛΗΜΝΖ ΚΑΡΛΑ Γεληθά Ηζηνξηθά δεδνκέλα Δπηπηψζεηο απφ ηε ζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο Θέζε θαη κνξθνινγία ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξιαο Γεσινγία ηεο πεξηνρήο Τδξνγεσινγία Γεληθέο πδξνγεσινγηθέο ζπλζήθεο ζηε ιεθάλε ηεο Κάξιαο Τδξνθφξνη ζρεκαηηζκνί Σν πξφβιεκα ηεο πθαικχξσζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΧΝ ΤΓΡΟΛΟΓΗΚΧΝ ΛΔΚΑΝΧΝ Ο ζρεδηαζκφο ησλ πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ Ζ πδξνινγηθή ιεθάλε ηεο Κάξιαο Υαξαθηεξηζηηθά πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ Υξήζεηο γεο πδξνινγηθψλ ιεθαλψλ Γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί ζηελ πδξνινγηθή ιεθάλε ΤΓΡΟΛΟΓΗΚΟ ΗΟΕΤΓΗΟ Κιηκαηνινγηθά θαη Τδξνινγηθά ζηνηρεία Αηκνζθαηξηθά Καηαθξεκλίζκαηα (Ρ, mm) Eμαηκηζνδηαπλoή (Δ, mm) Οιηθή απνξξνή (Α, mm) Δπηθαλεηαθή απνξξνή (R, mm) Τπφγεηα απνξξνή (Η, mm) 42 6.ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΤΓΑΣΗΝΧΝ ΠΟΡΧΝ Γεληθά Τδαηηθνί πφξνη Σα πδαηηθά ζπζηήκαηα Έξγν «Δπαλαδεκηνπξγία Κάξιαο» Αλακελφκελα απνηειέζκαηα έξγνπ πκπεξάζκαηα- Πξνηάζεηο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 64 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η- ΥΑΡΣΔ 66 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II-ΠΗΝΑΚΔ 72 6

7 1. ΔΗΑΓΧΓΖ εκαληηθφ ζηνηρείν ηεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη ν θαζνξηζκφο ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ, θαη ε ηαμηλφκεζή ηνπο θαηά ρξήζε, θπξίσο αλάινγα κε ηελ πνηφηεηά ηνπο θαη ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ απηά ζα πξέπεη λα έρνπλ γηα λα δηαηεξεζνχλ θαη λα πξνζηαηεπηνχλ. Οη ζεκαληηθφηεξεο αξρέο πξέπεη λα είλαη: Ζ δηαζεζηκφηεηα ηνπ λεξνχ: απηή θαζνξίδεη ην φηη ε έξεπλα ηεο δηαζεζηκφηεηαο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ λεξψλ πξέπεη λα εζηηαζηεί ζηελ αλάπηπμε ηερλνινγηψλ εκπινπηηζκνχ ηεο πξνζθνξάο λεξνχ, ζηελ θαηαλφεζε ησλ απεηιψλ ζηελ πνηφηεηα λεξνχ, ζηελ αλάπηπμε κέζσλ γηα ηελ απνθπγή πεξαηηέξσ ππνβάζκηζεο ηεο πνηφηεηαο, θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε ηξφπσλ βειηίσζήο ηεο. Ζ έξεπλα απηή ζα πξέπεη αθφκε λα αλαδεηήζεη ηξφπνπο γηα ηελ επαλαθνξά θαη ελδπλάκσζε ησλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ. Ζ ρξήζε ηνπ λεξνχ: απηή δηαπηζηψλεηαη σο ε κεγάιε αλάγθε γηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ θαζνξηζηηθψλ παξαγφλησλ ηεο θαηαλαισηηθήο ρξήζεο λεξνχ θαη ηεο θχζεο θαη ησλ επηπηψζεσλ ησλ πεξηβαιινληηθψλ ρξήζεσλ ηνπ λεξνχ. Ζ έξεπλα ζε ηερλνινγίεο θαη ππνδνκέο γηα ηελ εμνηθνλφκεζε θαη αλαθχθισζε ηνπ λεξνχ ζεσξείηαη θξίζηκε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ κειινληηθψλ πδαηηθψλ αλαγθψλ. Σν ζεζκηθφ πιαίζην γηα ην λεξφ: δηαπηζηψλεηαη φηη θαηά ηνλ 21 ν αηψλα ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηελ έξεπλα πνπ ζα νδεγήζεη ζηελ αλάπηπμε βειηησκέλσλ ζεζκψλ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Οη πξνζπάζεηεο πξέπεη λα εζηηαζηνχλ ζε λνκηθά θαη νηθνλνκηθά ζεζκηθά κέηξα θαη πξέπεη λα εκπιέμνπλ εξεπλεηέο απφ έλα επξχ πεδίν θνηλσληθψλ επηζηεκψλ. Οη γλψζεηο γηα ηε πνηφηεηα λεξνχ θαη ηελ θαηαλνκή ηνπ θαηά ρξήζε, πξνζθέξνπλ: Καηαλφεζε ηεο κεηαθνξάο θαη θαηάιεμεο ησλ θπζηθψλ, ρεκηθψλ θαη κηθξνβηαθψλ ξχπσλ. Δλίζρπζε ηεο επηζηεκνληθήο βάζεο γηα ηελ απνηίκεζε ηεο δηαθηλδχλεπζεο (risk), ηε δηαρείξηζε ηεο δηαθηλδχλεπζεο θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ κε δηαθηλδχλεπζε. Βειηίσζε ηεο αθεξαηφηεηαο ησλ ζπζηεκάησλ δηαλνκήο πδξεπηηθνχ λεξνχ. Έιεγρνο ησλ κε ζεκεηαθψλ πεγψλ ξχπαλζεο. Πξνζδηνξηζκφο ηνπ ξφινπ ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ επεμεξγαζία θαη ηε κεηαηξνπή ησλ ξχπσλ. Αλάπηπμε θαιχηεξσλ ηερληθψλ θαη δεδνκέλσλ γηα ηελ απνηίκεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο γηα ηελ αλάλεςε απφ ηηο επηδξάζεηο ηεο ξχπαλζεο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ησλ πξναλαθεξζέλησλ απνηειεί ε θαηαλφεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ρξήζεσλ λεξνχ, πνπ αθνξνχλ: Γηαζαθήληζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ κε επξχ θαη ζπζηεκαηηθφ ηξφπν. Πεξηγξαθή ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ πδαηηθψλ θαη ρεξζαίσλ νηθνζπζηεκάησλ γηα ηελ ππνζηήξημε βειηησκέλσλ πξαθηηθψλ δηαρείξηζεο ιεθαλψλ απνξξνήο. Τπνζηήξημε ηνπ εκπινπηηζκνχ θαη ηεο απνθαηάζηαζεο ηεο πνηθηιίαο ησλ εηδψλ ζε πδαηηθά νηθνζπζηήκαηα. Πεξηγξαθή ησλ ηξφπσλ ρεηξηζκνχ ησλ παξακέηξσλ ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, γηα ηε δηαηήξεζε θαη πξναγσγή ησλ πδαηηθψλ νηθνζπζηεκάησλ. 7

8 Βαζηθφ ζηνηρείν ελφο δηαρεηξηζηηθνχ κνληέινπ, θπξίσο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πνηφηεηα θαη πξνζηαζία ησλ πδάησλ, απνηειεί ε θαιή γλψζε θαη ε εθαξκνγή ηνπ ηζρχνληνο λνκηθνχ πιαηζίνπ. ην φιν δηαρεηξηζηηθφ ζχζηεκα εθαξκφδνληαη πεξηνξηζκνί θαη δεζκεχζεηο ηέηνηνη ψζηε λα αθνινπζνχλ πηζηά ηελ λνκνζεζία. Κχξηα ζηνηρεία ησλ πξνυπνζέζεσλ απηψλ είλαη ηα αθφινπζα: Αλάπηπμε λνκηθνχ θαζεζηψηνο γηα ηελ πξναγσγή ηεο απνδνηηθήο δηαρείξηζεο ησλ ππφγεησλ λεξψλ θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο ζπλδπαζκέλεο ρξήζεο ππφγεησλ θαη επηθαλεηαθψλ λεξψλ. Δμεξεχλεζε θαη επίιπζε ζεκάησλ ζρεηηθψλ κε ηε δηνίθεζε ηνπ λεξνχ σο δεκφζηνπ αγαζνχ θαη κε ηηο ξπζκίζεηο ηεο δηαρείξηζεο ησλ δηαζπλνξηαθψλ λεξψλ. Δθπφλεζε ζπγθξηηηθψλ κειεηψλ γηα ηα λνκηθά θαη ζεζκηθά δεηήκαηα ηνπ λεξνχ. Αλάιπζε ηεο εθαξκνγήο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πνιηηηθψλ λεξνχ 2. ΥΡΖΖ ΝΔΡΟΤ - ΕΖΣΖΖ 2.1. Γεληθά Με βάζε φιεο ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέρζεθαλ δηαπηζηψλεηαη ζε γεληθέο γξακκέο φηη ε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ, ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, απνηειεί πνιπζχλζεηε δηαδηθαζία, ε νπνία δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα, αθφκα θαη απφ πεξηθέξεηα ζε πεξηθέξεηα ηεο ίδηαο ρψξαο. Όκσο, θαη παξά ηελ πνιπκνξθία πνπ παξαηεξείηαη, είλαη δπλαηφλ λα επηζεκαλζνχλ κεξηθά γεληθά ζπκπεξάζκαηα, πνπ αθνξνχλ βαζηθέο αξρέο ηεο δηαρείξηζεο θαη ηεο αληίζηνηρεο νξγάλσζεο ησλ αξρψλ θαη ησλ αξκφδησλ θνξέσλ. Έηζη, ηα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα είλαη ζπλνπηηθά ηα εμήο: Οξγάλσζε θνξέσλ δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ: ζε φιεο ηηο ρψξεο ε νξγάλσζε ησλ θνξέσλ δηαρείξηζεο γίλεηαη κε βάζε ηε ιεθάλε απνξξνήο ή ζχλνια πεξηζζφηεξσλ ιεθαλψλ, σο αθνινχζσο : (α) ε εζληθφ επίπεδν αληηκεησπίδνληαη εθείλνη νη πδαηηθνί πφξνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ή δηαξξένπλ πεξηζζφηεξεο απφ κία δηνηθεηηθέο πεξηθέξεηεο, θαζψο θαη ηα δηαθξαηηθά πνηάκηα. (β) ε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, ε δηαρείξηζε γίλεηαη κε βάζε ηηο πδξνινγηθέο ιεθάλεο, θαη αθνξνχλ εθείλνπο ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο πνπ δελ ππάγνληαη ζην εζληθφ επίπεδν. Ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ: ζε κεξηθέο ρψξεο ην λεξφ αληηκεησπίδεηαη σο θπζηθφ αγαζφ θνηλήο σθέιεηαο, ελψ ζε άιιεο ρψξεο ην λεξφ είλαη ηδηνθηεζία ηνπ θαηέρνληνο ηελ έθηαζε ζηελ νπνία επξίζθεηαη, γεγνλφο πνπ επεξεάδεη επξχηεξα ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. ε νξηζκέλεο άιιεο ρψξεο ην λεξφ απνηειεί ηδηνθηεζία ηνπ θξάηνπο. Πνιηηηθή δηαρείξηζεο: ζε φιεο ηηο ρψξεο ε πνιηηηθή δηαρείξηζεο δηακνξθψλεηαη ζε εζληθφ επίπεδν, κε βάζε ηηο εηζεγήζεηο ελφο εζληθνχ θνξέα δηαρείξηζεο ή ελφο ζπληνληζηηθνχ νξγάλνπ, ην νπνίν απαξηίδνπλ εθπξφζσπνη ζπλαξκφδησλ ππνπξγείσλ. Μέξνο ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ θνξέα ζπλήζσο κεηαβηβάδεηαη ζε πεξηθεξεηαθνχο ή ηνπηθνχο θνξείο, αλάινγα κε ην γεσγξαθηθφ δηαρσξηζκφ ησλ πδαηηθψλ πφξσλ. Πάλησο, ν ηειηθφο έιεγρνο ηεο δηαρείξηζεο ζπλήζσο παξακέλεη ζε εζληθφ επίπεδν. Δπηινγή εζληθνχ θνξέα: φηαλ ζε εζληθφ επίπεδν ε δηαρείξηζε αζθείηαη απφ ζπγθεθξηκέλν θνξέα, ζπλήζσο ν θνξέαο απηφο επηιέγεηαη είηε κε βάζε ην κέγεζνο ησλ νηθνλνκηθψλ επηπηψζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ 8

9 πφξσλ, είηε κε βάζε ηελ ηθαλφηεηα θαη ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ λα εθηειεί έξγα αμηνπνίεζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ πνπ πξνγξακκαηίδνληαη ζε εζληθφ επίπεδν. Γηα παξάδεηγκα, ζηελ Οιιαλδία ε αξκνδηφηεηα δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ αλήθεη ζην Τπνπξγείν Μεηαθνξψλ θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ, ιφγσ ηεο κεγάιεο ζεκαζίαο πνπ έρεη ε ρξήζε ησλ πισηψλ κέζσλ κεηαθνξάο ζηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο. Αληίζεηα, ζηελ Κχπξν, ε αξκνδηφηεηα δηαρείξηζεο αζθείηαη απφ ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο, ιφγσ ηεο έκθαζεο ζηελ αγξνηηθή αλάπηπμε πνπ δφζεθε πξηλ αθφκα ε ρψξα απνθηήζεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο. ηελ Ηζπαλία, ε θχξηα επζχλε ηεο δηαρείξηζεο αλήθεη ζην Γεληθφ Γξακκαηέα θαη ζηνλ Σνκέα Γεκνζίσλ Έξγσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Γεκνζίσλ Έξγσλ, Μεηαθνξψλ θαη Πεξηβάιινληνο. ηελ Διιάδα, ε αξκνδηφηεηα απηή αζθείηαη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, αξκφδην γηα ηνπο θπζηθνχο πφξνπο, εθφζνλ πεξηιακβάλεη, εθηφο ησλ άιισλ, ην πξψελ Τπνπξγείν Δλέξγεηαο θαη Φπζηθψλ Πφξσλ. Δηδηθφηεξα, ε αξκνδηφηεηα απηή έρεη αλαηεζεί ζηε Γξακκαηεία Δλέξγεηαο ηνπ Τπνπξγείνπ, ιφγσ ηεο κεγάιεο δξαζηεξηφηεηαο θαη αξκνδηφηεηαο ηεο ΓΔΖ ζηνλ ηνκέα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ γηα ελεξγεηαθνχο ιφγνπο θαη ιφγσ ηεο κεγάιεο δξαζηεξηφηεηαο - εξεπλεηηθήο θαη αλαπηπμηαθήο - ηνπ ΗΓΜΔ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ππφγεησλ πδάησλ. Καη νη δχν απηνί θνξείο επνπηεχνληαη απφ ην Τπνπξγείν Αλάπηπμεο. Δζληθνί ππνζηεξηθηηθνί θνξείο: ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ε πνιηηηθή δηαρείξηζεο αζθείηαη απφ ζπληνληζηηθφ φξγαλν ζπλαξκφδησλ ππνπξγείσλ, ζπλήζσο ππάξρνπλ εζληθά γξαθεία ή ηδξχκαηα κε ξφιν θαζαξά εξεπλεηηθφ/εηζεγεηηθφ/ππνζηεξηθηηθφ πξνο ην ζπληνληζηηθφ φξγαλν. Γηα παξάδεηγκα, ζηηο ΖΠΑ ππάξρεη ην πκβνχιην Τδαηηθψλ Πφξσλ (Water Resources Bureau), ην νπνίν έρεη εθηεηακέλεο δξαζηεξηφηεηεο ζηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο. Σέηνηνπ είδνπο ππνζηεξηθηηθνί θνξείο ηδξχνληαη πξννδεπηηθά ζε φιεο ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, κηα θαη γεληθά φπσο θαίλεηαη ε δηαδηθαζία δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ ζε εζληθφ επίπεδν κεηαβηβάδεηαη ζηαδηαθά απφ κεκνλσκέλνπο θνξείο ζε ζπληνληζηηθά δηππνπξγηθά φξγαλα. Πεξηθεξεηαθνί θνξείο δηαρείξηζεο: ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα νη θνξείο απηνί απνηεινχλ ζπληνληζηηθά φξγαλα, ζηα νπνία ζπκκεηέρνπλ νη πεξηθεξεηαθέο αξρέο, νη εθπξφζσπνη θνξέσλ ησλ ρξεζηψλ, ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θιπ. πλήζσο, ζε απηφ ην επίπεδν, εθρσξείηαη κεγάιν κέξνο ησλ δηαρεηξηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηνπ εζληθνχ θνξέα δηαρείξηζεο, θαη θπξίσο εθείλσλ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ζηελ ηεξάξρεζε θαη θαηαλνκή ησλ πδαηηθψλ πφξσλ θαηά ρξήζε, ζηα πιαίζηα ησλ νξίσλ πνπ ζέηνπλ πάληνηε νη εζληθέο αξρέο Γηνηθεηηθφ πιαίζην Ο κέρξη ζήκεξα ζρεδηαζκφο ηεο δηνηθεηηθήο δνκήο ηεο ρψξαο (πεξηθέξεηεο, λνκνί, δήκνη θαη θνηλφηεηεο) δελ πξνέβιεςε ην λα ζπκπεξηιάβεη ζηελ εμέιημε ηνπ, θξηηήξηα, πνπ λα απνξξένπλ απφ ηηο θπζηθέο θαη εηδηθφηεξα ηηο γεσκνξθνινγηθέο ζπλζήθεο ηεο ρψξαο θαη απφ ηηο δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ησλ πδαηηθψλ πφξσλ (εθηφο απφ απηά πνπ πξνβιέπνληαη ζην Ν. 1739/87). πγθεθξηκέλα, ηα βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο δηνηθεηηθήο δηάξζξσζεο ζε ζρέζε κε ηε δηαρείξηζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ είλαη: 1. Ζ δηαίξεζε ηεο ρψξαο ζε δηνηθεηηθέο ρσξηθέο κνλάδεο (θπξίσο πεξηθέξεηεο, αιιά θαη λνκνχο), κε θξηηήξηα πνπ δελ έρνπλ θακία ζρέζε κε ηα αληίζηνηρα πδξνγξαθηθά θαη ζπγθεθξηκέλα ηνπο πδξνθξίηεο. Απηφ έρεη απνηέιεζκα ηελ αδπλακία αλαγσγήο ησλ δηαθφξσλ κεγεζψλ (αλαπηπμηαθψλ, νηθνλνκηθψλ, πιεζπζκηαθψλ θιπ) ζε πδαηηθέο κνλάδεο ρψξνπ, δειαδή ζηα πδαηηθά δηακεξίζκαηα θαη ζηηο ιεθάλεο απνξξνήο. 2. Ζ πνιπδηάζπαζε, ζε κεγάιν αξηζκφ θνξέσλ, ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ ζρεηηθψλ κε ηνπο πδαηηθνχο πφξνπο, πνπ αζθνχληαη ζε φια ηα επίπεδα ηεο δηνηθεηηθήο δηαίξεζεο ηνπ ρψξνπ. 9

10 3. Ζ αδπλακία ζπληνληζκνχ ηεο δξάζεο ησλ θνξέσλ απηψλ, πνπ πνιιέο θνξέο παξνπζηάδνληαη κε αληαγσληζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηε ρξήζε ηνπ λεξνχ, ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ, αθφκα θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Οξηζκέλνη απφ ηνπο βαζηθνχο θνξείο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα πνπ κεηαμχ άιισλ αζρνινχληαη θαη κε ην λεξφ (έξεπλα, αμηνπνίεζε, ρξήζε, πξνζηαζία) είλαη νη αθφινπζνη: α) Τπνπξγεία Δμσηεξηθψλ (δηαζπλνξηαθνί πδαηηθνί πφξνη, δηεζλείο νξγαληζκνί). Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο (επνπηεία ππεξεζηψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, χδξεπζε - απνρέηεπζε, πδξεπηηθά έξγα). Αλάπηπμεο (θνξέαο δηαρείξηζεο πδαηηθψλ πφξσλ, βηνκεραλία - εκθηάισζε, ελέξγεηα - κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα, ηνπξηζκφο - ηακαηηθά λεξά, έξεπλα-ηερλνινγία, εκπφξην). ΠΔΥΧΓΔ (θνξέαο κειέηεο θαη θαηαζθεπήο κεγάισλ έξγσλ χδξεπζεο -απνρέηεπζεο - άξδεπζεο, θνξέαο ππεχζπλνο γηα ηελ πνηνηηθή θαηάζηαζε ησλ πδαηηθψλ πφξσλ σο ζηνηρείνπ ηνπ πεξηβάιινληνο). Γεσξγίαο (γεσξγία - αξδεχζεηο, δαζνπνλία, θηελνηξνθία, αιηεία). Τγείαο (πνηφηεηα πφζηκνπ λεξνχ). (β) Σνπηθή απηνδηνίθεζε (Πεξηθέξεηεο, Ννκαξρίεο, ΟΣΑ) Πεξηθέξεηα (δηαρείξηζε πδαηηθψλ πφξσλ ζε επίπεδν πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο, κηθξά πδξνειεθηξηθά έξγα, πνηφηεηα λεξψλ, χδξεπζε - απνρέηεπζε, γεσξγηθέο ρξήζεηο, ζρεηηθέο κειέηεο θαη έξγα). Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε (πεξηνξηζηηθά κέηξα, άξδεπζε, βηνκεραλία, εκθηάισζε, πδξεπηηθά ή θαη αξδεπηηθά έξγα). ΟΣΑ (χδξεπζε, απνρέηεπζε θιπ). (γ) Οξγαληζκνί, ηλζηηηνχηα, εξεπλεηηθά θέληξα ΔΜΤ (κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο). ΓΔΖ ( πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα, ςχμε ΑΖ). ΓΓΜΔ (πδξνγεσινγηθή έξεπλα, ζεξκνκεηαιιηθά λεξά). ΔΤΓΑΠ, ΔΤΑΘ θαη ΓΔΤΑ 177 πεξίπνπ πφιεσλ. Δζληθφ Αζηεξνζθνπείν Αζελψλ (κεηεσξνινγία). ΔΚΘΔ (έξεπλα ησλ πδαηηθψλ πφξσλ). ΔΣΒΑ (πδξνδφηεζε ΒΠΣΔ). ΔΚΔΦΔ «ΓΖΜΟΚΡΗΣΟ» (έξεπλα). ΔΘΗΑΓΔ (αγξνηηθή έξεπλα). ΗΓΔ (δαζηθή έξεπλα). 10

11 3. ΓΔΝΗΚΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΛΗΜΝΖ ΚΑΡΛΑ 3.1 Γεληθά Ζ ιίκλε Κάξια (Βνηβείο θαηά ηελ αξραηφηεηα) απνμεξάλζεθε ην 1962, κε ηελ θαηαζθεπή ζήξαγγαο πνπ δηνρέηεπζε ηα λεξά ηεο ζηνλ Παγαζεηηθφ Κφιπν. Σα δπζκελή απνηειέζκαηα ηεο απνμήξαλζεο άξρηζαλ λα παξνπζηάδνληαη ζηαδηαθά αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα. Ζ ιίκλε Κάξια ζθέπαδε ην λφηην κέξνο ηεο ιεθάλεο πνπ βξίζθεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφ ηκήκα ηεο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο. Σα φξηα ηεο θαζνξίδνληαλ ζηα βνξεηναλαηνιηθά απφ ηνπο πξφπνδεο ηνπ φξνπο Μαπξνβνπλίνπ, ζηα λφηηα απφ ηνπο πξφπνδεο ηνπ φξνπο Πειίνπ, ελψ δελ ππήξραλ ζαθή φξηα ζηα βνξεηνδπηηθά, δπηηθά θαη λνηηνδπηηθά. Ζ έθηαζε πνπ θαηειάκβαλε ε ιίκλε δελ ήηαλ ζηαζεξή, αιιά κεηαβαιιφηαλ αλάινγα κε ηηο εηζξνέο θαη ηηο εθξνέο ηνπ λεξνχ. Οη εηζξνέο ηνπ λεξνχ πξνέξρνληαλ θπξίσο απφ ηε βξνρφπησζε θαη ηηο πιεκκχξεο ηνπ πνηακνχ Πελεηνχ θαη δεπηεξεπφλησο απφ ηηο πεγέο ηνπ Βειεζηίλνπ θαη απφ ην ξεχκα Αζκάθη πνπ βξίζθεηαη ζην βφξεην ηκήκα ηεο ιίκλεο. Οη εθξνέο λεξνχ απφ ηε ιίκλε νθείινληαλ θπξίσο ζηελ εμάηκηζε θαη ηε βαζηά δηήζεζε απφ ηνλ ππζκέλα ηεο. Ζ ιίκλε θαηέιαβε ηε κεγαιχηεξε έθηαζε θαηά ηνλ ρεηκψλα ηνπ , εμαηηίαο ησλ κεγάισλ πιεκκπξψλ ηνπ πνηακνχ Πελεηνχ ηελ πεξίνδν απηή. Ζ δεχηεξε ζε κέγεζνο κεγαιχηεξε έθηαζε πνπ θαηέιαβε ε ιίκλε ήηαλ απηή θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα , φηαλ ε επηθάλεηα ηεο αλήιζε ζηα 49,25 m πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη είρε έθηαζε ζηξέκκαηα. Ζ θαηαζθεπή ησλ λέσλ αληηπιεκκπξηθψλ αλαρσκάησλ ζηνλ πνηακφ Πελεηφ ην 1940 πεξηφξηζε ηελ ππεξρείιηζε ηνπ θαη θαηά ζπλέπεηα ηελ επηθάλεηα ηεο ιίκλεο. Μεηαμχ ησλ εηψλ 1949 θαη 1961 ην κέγηζην πςφκεηξν ηεο επηθάλεηαο ηεο ιίκλεο έθηαζε ζηα m κε αληίζηνηρε έθηαζε ζηξέκκαηα ελψ ην ειάρηζην πςφκεηξν ηεο επηθάλεηαο ήηαλ m κε έθηαζε ζηξέκκαηα. ήκεξα γίλεηαη πξνζπάζεηα γηα αλαδεκηνπξγίαο ηεο ιίκλεο, πνπ ζα έρεη κέγεζνο ζηξέκκαηα.καηά ηε δηάξθεηα ησλ εξγαζηψλ γηα ηελ αλαζχζηαζε ηεο ιίκλεο ήξζαλ ζην θσο ζεκαληηθά αξραηνινγηθά επξήκαηα (ελδεηθηηθά: θνζκήκαηα, αγγεία, λνκίζκαηα, θιίβαλνη, ππνιείκκαηα θηηξίσλ, αγσγνί, ηάθνη). Σν ππνπξγείν Πνιηηηζκνχ απνθάζηζε κάιηζηα ηε δηαηήξεζε θαη κεηαηξνπή ζε επηζθέςηκν αξραηνινγηθφ ρψξν, ελφο ηκήκαηνο πξντζηνξηθνχ νηθηζκνχ, έθηαζεο 3,5 ζηξεκκάησλ, ηνπ ηέινπο ηεο Νενιηζηθήο Δπνρήο. ήκεξα ε θαηάζηαζε ηνπ θπζηθνχ θαη ηνπ αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο έρεη ζπλνπηηθά σο εμήο: Ζ ρισξίδα, ε παλίδα (ηδηαίηεξα ε παξπδάηηα νξληζνπαλίδα) θαη ηα νηθνζπζηήκαηα ηεο πεξηνρήο βξίζθνληαη ζε κία δηαξθή πησηηθή εμέιημε, ηφζν σο πξνο ηνπο πιεζπζκνχο φζν θαη σο πξνο ηελ βηνπνηθηιφηεηα. Ζ ζηάζκε ηνπ ππφγεηνπ πδξνθνξέα ηαπεηλψλεηαη ιφγσ ησλ αξδεπηηθψλ αληιήζεσλ, φιν θαη πεξηζζφηεξν, κε απνηέιεζκα λα πξνβιέπεηαη φηη ε απφιεςε ππφγεηνπ πδαηηθνχ δπλακηθνχ, αθφκα θαη γηα ηηο ζηνηρεηψδεηο αλάγθεο χδξεπζεο ηεο πεξηνρήο, ζα είλαη αδχλαηε ζε κεξηθά ρξφληα απφ ζήκεξα. Σα εδάθε ηεο πεξηνρήο βξίζθνληαη θάησ απφ ηε δηαξθψο απμαλφκελε πίεζε ηεο ηαπείλσζεο ηεο ζηάζκεο ηνπ ππφγεηνπ πδξνθνξέα, κε απνηέιεζκα λα εκθαλίδνπλ ζπρλά πξνβιήκαηα ξσγκαηψζεσλ θαη θαζηδήζεσλ (εξεκνπνίεζε). Αθφκα ε πνηφηεηα ησλ εδαθψλ θαζίζηαηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν πξνβιεκαηηθή, εμαηηίαο ηεο ρξήζεο αθαηάιιειεο πνηφηεηαο λεξνχ (αλαθπθινχκελν λεξφ ησλ 11

12 ζηξαγγίζεσλ), κε απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη νξηαθή ε απφδνζε ηεο γεο ρσξίο ηε ρξήζε φιν θαη κεγαιχηεξσλ πνζνηήησλ αγξνρεκηθψλ. Ζ πεξηνρή πιήηηεηαη ζπρλά απφ πιεκκχξεο, νη νπνίεο πξνμελνχλ ζεκαληηθέο δεκηέο ηφζν ζηελ παξαγσγή φζν θαη ζηα δίθηπα ππνδνκήο ηεο. Ζ κείδσλ πεξηνρή ηνπ Βφινπ εκθαλίδεη ζεκαληηθέο ειιείςεηο ζε θαιήο πνηφηεηαο πφζηκν λεξφ, ην νπνίν ππνθαζίζηαηαη κε εκθηαισκέλν, ηδηαίηεξα ζηε δηάξθεηα ηεο θαινθαηξηλήο πεξηφδνπ. Ο Παγαζεηηθφο θφιπνο εκθαλίδεη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα πνηνηηθήο ππνβάζκηζεο, ηκήκα, ηνπιάρηζηνλ, ησλ νπνίσλ απνδίδεηαη ζηελ πνηνηηθά επηβαξεκέλε απνξξνή ησλ γεσξγηθψλ εθηάζεσλ ηεο Κάξιαο. Λφγσ ηεο ζσξεπηηθήο επίδξαζεο ησλ παξαπάλσ παξαγφλησλ (ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ εδαθψλ, ππνβηβαζκφο ηεο ζηάζκεο ηνπ ππφγεηνπ πδξνθνξέα, αλεμέιεγθηεο πιεκκχξεο θιπ) νη δείθηεο θνηλσληθήο επκάξεηαο ηεο πεξηνρήο βξίζθνληαη ζε δηαξθή πησηηθή πνξεία, ε νπνία νδεγεί ζε ηάζεηο εγθαηάιεηςεο ηεο πεξηνρήο. 3.2 Ηζηνξηθά δεδνκέλα Με ηελ απειεπζέξσζε ηεο Θεζζαιίαο απφ ηνπο ηνχξθνπο ην 1878, ε ειιεληθή θπβέξλεζε άξρηζε λα κειεηά ηνπο ηξφπνπο αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξιαο. Ζ πξψηε κειέηε έγηλε ην 1887 απφ ηελ ηφηε γαιιηθή απνζηνιή. Σα έηε ν ηηαιφο κεραληθφο J.Mobile εθπφλεζε κειέηε πξνζηαζίαο ηεο πεξηνρήο απφ ηηο πιεκκχξεο ηνπ Πελεηνχ, ηελ απνμήξαλζε κέξνπο ηεο ιίκλεο Κάξιαο κε ηε δηάλνημε ζήξαγγαο πξνο ηνλ Παγαζεηηθφ, θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ ππφινηπνπ ηκήκαηνο ηεο ιίκλεο γηα ηελ αλάζρεζε ησλ πιεκκπξψλ θαη γηα αξδεπηηθνχο ζθνπνχο. Μέρξη ην 1954 έγηλαλ αξθεηέο κειέηεο θαη ηερληθά έξγα γηα ηελ πεξηνρή απφ ηερληθέο εηαηξείεο φπσο ησλ J.Jackson, Macdonald θαη Boot. Σo 1954 o κεραληθφο Παπαδάθεο παξνπζίαζε κηα κειέηε πνπ ηνπ είρε αλαηεζεί γηα ηελ θαηαζθεπή κηαο ζήξαγγαο κε ζθνπφ λα απνζηξαγγηζηεί έλα κέξνο ηεο ιίκλεο θαη λα αξδεπηνχλ πεξίπνπ ζηξέκκαηα απφ ην ηκήκα ηεο ιίκλεο πνπ ζα παξακείλεη. Σα ν 1959 κηα άιιε κειέηε έγηλε απφ ηνλ Ν.Νηθνιαίδε γηα ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ηεο πεδηάδαο Λάξηζαο-Κάξιαο. Με βάζε απηή ηε κειέηε θαηαζθεπάζηεθαλ νη ζηξαγγηζηηθέο ηάθξνη. Μεηά ηελ απνζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο ην 1962 θαη κεηά ηε ηειηθή κειέηε πνπ έγηλε απφ ηα ηερληθά γξαθεία ησλ Ν.Νηθνιαίδε θαη Μ.Δμάξρνπ, θαηαζθεπάζηεθε ην δίθηπν ησλ ζηξαγγηζηηθψλ ηάθξσλ θαη ησλ δξφκσλ ζε κηα πεξηνρή ζηξεκκάησλ. Σν 1977 εθπνλήζεθε απφ ην ηερληθφ γξαθείν Α-Χ κηα πξνθαηαξθηηθή κειέηε γηα ηελ ζηξάγγηζε θαη ηελ αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία ηεο πεδηάδαο ηεο Κάξιαο. Σν 1982 παξνπζηάζηεθε κηα πξνκειέηε απφ ηα γξαθεία Α-Χ θαη Ν.Νηθνιαίδεο γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο ηακηεπηήξα ζηξεκκάησλ ζηελ ρακειφηεξε πεξηνρή ηεο πξψελ ιίκλεο Κάξιαο, γηα ηελ αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία ηεο πεξηνρήο θαη ηελ άξδεπζε ζηξεκκάησλ. Μηα άιιε κειέηε πνπ έγηλε ην 1985 απφ ηνλ Αγξνηηθφ πλεηαηξηζκφ ΚΑΡΛΑ πξφηεηλε ηελ θαηαζθεπή 90 κηθξψλ ηακηεπηήξσλ. Δπίζεο ην Τπνπξγείν Γεκνζίσλ Έξγσλ πξφηεηλε ηελ θαηαζθεπή ελφο ηακηεπηήξα κέρξη ζηξεκκάησλ ν νπνίνο ζα ζπλδέεηαη κε κηα ζήξαγγα κε ην Αηγαίν Πέιαγνο. Σειεπηαία ε Τπεξεζία Δγγείσλ Βειηηψζεσλ ηνπ Βφινπ πξφηεηλε θαη θαηαζθεχαζε έλαλ κηθξφ ηακηεπηήξα έθηαζεο ζηξεκκάησλ ζην ρακειφηεξν ηκήκα ηεο ιεθάλεο. 12

13 3.3 Δπηπηψζεηο απφ ηε ζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο Δπιπηώζειρ ζηην δημόζια ςγεία Γελ δεκηνπξγήζεθαλ δπζκελείο επηπηψζεηο ζηελ δεκφζηα πγεία απφ ηελ ζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο. Αληηζέησο ν αξηζκφο θξνπζκάησλ εινλνζίαο κεηψζεθε ζεκαληηθά θαη ζπλεπψο ην πεξηβάιινλ έγηλε πην πγηεηλφ. Δπιπηώζειρ ζηα ισθςοαποθέμαηα Ζ απνζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο είρε σο απνηέιεζκα ηελ εμαθάληζε ησλ ςαξηψλ απφ ηελ πεξηνρή. ήκεξα κφλν πνιχ ιίγα ςάξηα κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζε νξηζκέλεο δηψξπγεο θαη ηάθξνπο ηεο πεξηνρήο. Δπιπηώζειρ ζηη θάλαζζα Γελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία απφ κεηξήζεηο γηα ηνπο ξχπνπο πνπ θζάλνπλ ζηνλ Παγαζεηηθφ θφιπν δηα κέζνπ ηεο ζήξαγγαο. Μέξνο ησλ ζνβαξψλ πξνβιεκάησλ ξχπαλζεο ηνπ θφιπνπ πξέπεη φκσο λα νθείιεηαη ζην λεξφ πνπ ζηξαγγίδεη απφ ηε ζήξαγγα. ηηο εθβνιέο ηεο ζήξαγγαο παξαηεξήζεθαλ επίζεο θεξηά πιηθά. Απώλειερ νεπού Ζ απνζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο θαη ε απνκάθξπλζε ηεο επηθαλεηαθήο απνξξνήο ηεο ιεθάλεο πξνο ηε ζάιαζζα έρεη εθηηκεζεί φηη νδεγεί ζε απψιεηα πεξίπνπ 63 εθαηνκκχξηα m 3 εηεζίσο. Σν απνηέιεζκα ηνπ πεξηνξηζκνχ ηνπ εκπινπηηζκνχ ησλ ππνγείσλ λεξψλ είλαη ε ζπλερήο πηψζε ηεο ππφγεηαο ζηάζκεο. Ζ πηψζε ηεο ζηάζκεο νθείιεηαη επίζεο θαη ζηελ ππεξάληιεζε πνπ είλαη απνηέιεζκα έιιεηςεο επηθαλεηαθνχ λεξνπ. Απώλειερ εδάθοςρ ηηο παξπθέο ηεο πξψελ ιίκλεο παξαηεξείηαη δηάβξσζε ηνπ επηθαλεηαθνχ εδάθνπο πνπ παξαζχξεηαη κε ην λεξφ πξνο ηνλ Παγαζεηηθφ θφιπν. Δληνχηνηο δελ ππάξρνπλ αθξηβή ζηνηρεία απφ κεηξήζεηο γηα ην κέγεζνο απηήο ηεο δηάβξσζεο. Δπιπηώζειρ ζηο οικοζύζηημα Ζ απνζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο θαη ε πεξηνδηθή θαηάθιπζε ησλ εδαθψλ απφ ηηο πιεκκχξεο ζηελ πεξηνρή επεξεάδνπλ ηνπο κηθξννξγαληζκνχο ηνπ εδάθνπο θαη ηελ πεξηεθηηθφηεηα ζε νξγαληθή χιε ηνπ εδάθνπο. Ζ εληαηηθή θαιιηέξγεηα ηεο πξψελ ιίκλεο κε ηε ρξεζηκνπνίεζε κεγαιπηέξσλ πνζνηήησλ γεσξγηθψλ θαξκάθσλ θαη ιηπαζκάησλ έρεη κεηαβάιιεη ηε κνξθνινγία ηεο πεξηνρήο. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα παξνπζηάζηεθε ζηα κεηαλαζηεπηηθά πνπιηά. Απφ απηά πεξίπνπ θαη αξθεηέο άιιεο θαηεγνξίεο πνπιηψλ έραζαλ ην ελδηαίηεκα ηνπο. Κοινυνικέρ επιπηώζειρ Οη κειέηεο γηα ηελ απνζηξάγγηζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο δελ πεξηειάκβαλαλ ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο ησλ έξγσλ ζην πιεζπζκφ ηεο πεξηνρήο. Ζ απνμήξαλζε ηεο ιίκλεο δεκηνχξγεζε λέα γεσξγηθή γε ε νπνία θαηαπαηήζεθε απφ ηνπο ηδηνθηήηεο πνπ ζπλφξεπαλ κε ηε ιίκλε. Οη ςαξάδεο ηεο ιίκλεο νη νπνίνη δελ ήηαλ ηδηνθηήηεο γεο θνληά ζηε ιίκλε δελ πήξαλ κεξίδην ζηηο λέεο εθηάζεηο. Απηή ε θαηάζηαζε νδήγεζε ζηελ αχμεζε ηεο κεηαλάζηεπζεο ησλ ςαξάδσλ. Αθφκα θαη ζήκεξα δελ έρεη μεθαζαξηζηεί ην ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο ηεο πξψελ ιίκλεο Κάξιαο. Ο λφκνο1341/1983 πνπ έγηλε κεηά ηηο δηακαξηπξίεο ησλ κηθξντδηνθηεηψλ ηεο πεξηνρήο, δελ άγγημε ηνπο κεγαιντδηνθηήηεο νη νπνίνη είραλ εμαζθαιίζεη ην ακεηάθιεην ησλ δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ απφ ηνλ Άξεην Πάγν. 13

14 3.4 Θέζε θαη κνξθνινγία ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξιαο Ζ ιεθάλε ηεο Κάξιαο απνηειεί ηελ ΝΑ/θή απφιεμε ηεο πεδηάδαο ηεο Λάξηζαο,απνηειεί ηελ γεσγξαθηθή ζπλέρεηα απηήο, ην δε θέληξν ηεο είλαη ην βαζχηεξν ηκήκα ηεο Θεζζαιηθήο πεδηάδαο. Γεσινγηθά θαη παιαηνγεσγξαθηθά απνηειεί ελφηεηα δηάθνξε απφ απηή ηεο πεδηάδαο ηεο Λάξηζαο αθνχ δεκηνπξγήζεθε κεηαγελέζηεξα απφ ηηο κεηαηεθηνληθέο θαηαβπζίζεηο ηνπ πιεηζηφθαηλνπ, ελψ ε πεδηάδα ηεο Λάξηζαο ζρεκαηίζηεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πιεηνθαίλνπ. Ζ ιεθάλε έρεη φξηα, ζην βνξξά ηνλ πνηακφ Πελεηφ θαη ηνλ νξεηλφ φγθν ηεο Όζζαο, ζηελ αλαηνιή ηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηνπ Μαπξνβνπλίνπ θαη ηνπ Πειίνπ, ζην λφην ην Υαιθνδφλην φξνο θαη ην Μεγαβνχλη θαη ζηε δχζε ην Φπιιήηνλ φξνο (Δηθφλα 1). Έηζη ε ηεθηνληθή απηή ηάθξνο απνηειεί θιεηζηή ιεθάλε κήθνπο 25 km θαη πιάηνπο 9-15 km. Ζ πεξηνρή κειέηεο ραξαθηεξίδεηαη απφ πεδηλή, ζρεδφλ επίπεδε κνξθνινγία φπσο απεηθνλίδεηαη ζην ράξηε 1. Γηνηθεηηθά ε πεξηνρή ππάγεηαη ζηνπο λνκνχο Λαξίζεο θαη Μαγλεζίαο Δικόνα 1 14

15 ΥΑΡΣΖ 1 ΥΑΡΣΖ 2 15

16 3.5 Γεσινγία ηεο πεξηνρήο Ζ πεξηνρή κειέηεο αλήθεη ζηελ Πειαγνληθή Γεσηεθηνληθή Εψλε θαη ζπλίζηαηαη απφ θξπζηαιιηθά πεηξψκαηα ηεο δψλεο απηήο. Οη ζρεκαηηζκνί πνπ ζπκκεηέρνπλ (απφ ηνπο λεψηεξνπο ζηνπο παιηφηεξνπο) είλαη: α) Σεηαπηογενήρ αποθέζειρ Ζ πεξηνρή απνηειεί ηεθηνληθφ βχζηζκα πνπ ζρεκαηίζηεθε θαηά ηνπο πξφζθαηνπο γεσινγηθνχο ρξφλνπο (πιεηζηφθαηλν). Μέζα ζηε ιίκλε παξαηεξνχληαη απνζέζεηο ηιπνακηγψλ αξγίισλ θαη καξγψλ, ελψ θαηά πεξηφδνπο ζπλαληψληαη πεξηζζφηεξν αδξνκεξείο απνζέζεηο πνηακνρεηκαξξψδνπο πξνέιεπζεο. ηα θξάζπεδα ηεο ιεθάλεο, πξνο ηελ νξεηλή πεξηνρή, απαληνχλ αδξνκεξέζηεξνη ζρεκαηηζκνί φπσο πιεπξηθά θνξήκαηα θαη θψλνη θνξεκάησλ ελψ ζηηο πεξηζζφηεξεο ραξαδξψζεηο αλαπηχζζνληαη ρεξζαίεο αλαβαζκίδεο, αδξνκεξψλ θπξίσο ζηνηρείσλ. Οη ηεηαξηνγελείο απηέο απνζέζεηο απνηεινχληαη απφ ηηο παξαθάησ ιηζνινγίεο θάζεηο: i) Αδξνκεξείο ραιαξέο απνζέζεηο (πιεπξηθά θνξψκαηα, θψλνη θνξσκάησλ). πλίζηαληαη απφ αδξνκεξή πιηθά φπνπ επηθξαηνχλ αζβεζηνιηζηθά ζηνηρεία θαη εξπζξνχ. Αλαπηχζζνληαη είηε ζηηο ραξαδξνθνηιάδεο πνπ θαηέξρνληαη πεξηκεηξηθά απφ ην νξεηλφ ηκήκα είηε ζηα θξάζπεδα ηνπ αιινπβηαθνχ πεδίνπ, ζρεκαηίδνληαο έηζη κηα πεξηκεηξηθή δψλε, πνπ πεξηβάιιεη ην νξεηλφ ηκήκα ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Οη ζρεκαηηζκνί απηνί πξνέξρνληαη απφ ηελ απνζάζξσζε ησλ καξκάξσλ. ii) Πνηακνρεηκαξξψδεηο αλαβαζκίδεο: ηελ ηππηθή ηνπο κνξθή ζπλαληψληαη θπξίσο ζηηο ΝΓ/θέο ραξαδξνθνηιάδεο. πλίζηαληαη απφ θξνθαινπαγή, αζβεζηνιηζηθψλ, θπξίσο ζηνηρείσλ αξθεηά ζπλεθηηθψλ κε ζπλδεηηθφ πιηθφ εξπζξνγή. iii) Λεπηνκεξείο απνζέζεηο εζσηεξηθψλ ραξαδξνθνηιάδσλ : πλίζηαληαη απφ ιεπηνκεξή θπξίσο ζηνηρεία (ηιχ,άξγηιν) πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ απνζάζξσζε ηεο ζεηξάο ησλ ζρηζηνγλεχζησλ. iv) Σεηαξηνγελείο απνζέζεηο ηνπ πεδίνπ ηεο ηέσο ιίκλεο Κάξιαο :ηε ιίκλε Κάξια απνηέζεθαλ ηδήκαηα, ειηθίαο Πιεηζηνθαίλνπ- λεφηεξνπ Σεηαξηνγελνχο. Σα ηδήκαηα απηά έρνπλ ζεκαληηθφ πάρνο πνπ θαηά ζέζεηο ππεξβαίλεη ηα 200κ. θαη πνηέ δελ είλαη κηθξφηεξν ησλ 40κ. β) Κπςζηαλλικά πεηπώμαηα Οη ζρεκαηηζκνί απηνί απνηεινχλ ην ππφβαζξν ηεο πεξηνρήο θαη εκθαλίδνληαη κέζα ζην πεδίν ηεο ηέσο ιίκλεο κε ηε κνξθή ιφθσλ. Πεηξνινγηθά δηαθξίλνληαη ζηα ππξηηηθά πεηξψκαηα δειαδή γλεχζηνπο, ζρηζηφιηζνπο, ακθηβνιίηεο θαη ζηηο παξαιιαγέο ηνπο θαη ζηα αλζξαθηθά, δειαδή κάξκαξα θαη δνινκηηηθά κάξκαξα. i) Οη γλεχζηνη απνηεινχλ ηνλ θχξην ηχπν ησλ ππξηηηθψλ πεηξσκάησλ θαη εκθαλίδνληαη ζηελ νξνζεηξά Γηκελίνπ- έζθνπινπ, ζην Πήιην θνληά ζηα ρσξηά Καλάιηα θαη Κεξακίδη. Έρνπλ ζαθή ζρηζηφηεηα θαη είλαη αλζεθηηθνί ζηελ απνζάζξσζε. ii) Οη ζρηζηφιηζνη βξίζθνληαη θπξίσο ζηελ πεξηνρή Μειηζζηάηηθσλ- Κεξαζέαο θαη θπξηαξρνχλ νη κνζρνβηηηθνί δηκαξκαξπγηαθνί. Ζ απνζάζξσζε είλαη ηδηαίηεξα έληνλε ζηα πεηξψκαηα απηά. 16

17 iii) Σα κάξκαξα απνηεινχλ ην πέηξσκα πνπ θπξηαξρεί ηφζν ζην Μαπξνβνχλη φζν θαη ζην Μεγαβνχλη. ην Μαπξνβνχλη,ηα κάξκαξα είλαη θπαλφιεπθα, παρππιαθψδε ρσξίο ζηξψζε κε κφλε εμαίξεζε πξνο ηελ πιεπξά ηεο Κάξιαο φπνπ εκθαλίδνπλ ζαθή ζηξψζε. Ζ θαξζηηθή δηεξγαζία είλαη ηδηαίηεξα έληνλε ζηα κάξκαξα απηά ηφζν ζηα θεληξηθά φζν θαη ζηα ρακειφηεξα ηκήκαηα ηνπ Μαπξνβνπλίνπ. Έηζη δίθηπν κηθξνθάξηζ-παξάιιεια πξνο ην ζχζηεκα ησλ δηαθιάζεσλ αιιά θαη ραίλνπζεο θνηιφηεηεο θαζψο θαη ππνιείκκαηα δνιίλσλ απαληνχλ ζε φιν ην κήθνο ηεο ΒΑ πεξηκέηξνπ ηεο Κάξιαο απφ ηα Καλάιηα κέρξη ην Καιακάθη. ην Μεγαβνχλη, ηα κάξκαξα είλαη πεξηζζφηεξν ιεπηνπιαθψδε θαη θπαλφηεθξα ρσξίο εκθαλείο κεγαινθαξζηηθέο κνξθέο αιιά κε ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν κηθξνθάξζη. 3.6 Τδξνγεσινγία Γεληθέο πδξνγεσινγηθέο ζπλζήθεο ζηε ιεθάλε ηεο Κάξιαο Μεηά ηελ απνμήξαλζε ηεο ε ιίκλε Κάξια κεηαβιήζεθε ζε κηα απέξαληε πεδηάδα κε αικπξά εδάθε. Δίλαη πηζαλφλ ε αικπξφηεηα ησλ εδαθψλ λα νθείιεηαη ζηε ζπλερή εμάηκηζε ησλ πθάικπξσλ λεξψλ ηεο ιίκλεο Κάξιαο πνπ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαηαθξήκληζε θαη ηε ζπζζψξεπζε αιάησλ. Ζ πξνέιεπζε ησλ αιάησλ δελ έρεη δηεπθξηληζηεί κε βεβαηφηεηα. Δίλαη πηζαλφ ζε παιαηφηεξνπο γεσινγηθνχο ρξφλνπο, φηαλ ε ζηάζκε ηεο ζάιαζζαο βξηζθφηαλ ζε πην πςειφ επίπεδν απφ φηη ην ζεκεξηλφ θαηά 50κ. πεξίπνπ, λα θαηαθιχζζεθε ε ιεθάλε απφ ζαιαζζηλφ λεξφ. Ζ είζνδνο ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ κπνξεί λα έγηλε κέζσ ησλ αζβεζηνιηζηθψλ πεηξσκάησλ ηνπ Μαπξνβνπλίνπ. ηελ πεξίπησζε απηή ε κεηαθνξά ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ γηλφηαλ πηζαλφηαηα κέζσ θαξζηηθψλ αγσγψλ, πνπ ζπλδένληαη κε ηηο θαηαβφζξεο ηεο αλαηνιηθήο πιεπξάο ηεο ιίκλεο. ην θέληξν ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξιαο αλαδχνληαη κέζα απφ ηηο πξνζρψζεηο ηεο πεδηάδαο δπν ζρεηηθψο κεγάια πςψκαηα, ηεο Πέηξαο θαη ηεο Μαγνχιαο. Ζ Πέηξα απνηεινχζε παιαηφηεξα ηε δπηηθή φρζε ηεο ιίκλεο, βφξεηα ηνπ ρσξηνχ ηεθαλνβίθεην, πνπ ήηαλ θηηζκέλν ζηηο δπηηθέο φρζεο ηεο. Ζ Μαγνχια απνηεινχζε λεζίδα κέζα ζηε ιίκλε. Μηθξφηεξεο λεζίδεο πνπ μεπξνβάιινπλ ζήκεξα κέζα απφ ηηο πξνζρψζεηο ηεο ιεθάλεο, παξαηεξνχληαη θαη λνηηφηεξα, κεηαμχ Ρηδφκπινπ θαη Βειεζηίλνπ. Σν βάζνο ηεο ιίκλεο ζηε δεθαεηία ηνπ 1950 ήηαλ 3-4κ. πεξίπνπ. Πξνο ηα λνηηνδπηηθά ε επέθηαζε ηεο ιίκλεο ήηαλ πεξηνξηζκέλε ή ηνπιάρηζηνλ πξφζθαηξε. Πηζαλφηαηα, ε πεξηνρή Βειεζηίλνπ Ρηδφκπινπ ηεθαλνβίθεηνπ λα κελ θαηαθιπδφηαλ κε λεξά παξά κφλν ζηελ πεξίπησζε πνπ ππεξρείιηδε ν Πελεηφο ζηελ πεξηνρή ηεο Λάξηζαο. Σν χςνο ηεο ζηάζκεο ηνπ λεξνχ ηεο ιίκλεο πεξηνξηδφηαλ βέβαηα απφ ην γεγνλφο φηη κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ δηέθεπγαλ απφ ηηο θαηαβφζξεο, πνπ βξηζθφηαλ ζηηο αλαηνιηθέο φρζεο ηεο (πεξηνρή Καλαιηψλ). Σν 1962 πνπ θαηαζθεπάζηεθε ε ζήξαγγα ηνπ Παγαζεηηθνχ ηα λεξά ηεο ιίκλεο απνζχξζεθαλ. ηε δπηηθή πιεπξά ηεο ιίκλεο κεηαμχ Πέηξαο θαη Μαγνχιαο θαηαζθεπάζηεθε κηα βαζηά ηάθξνο ε νπνία ζπληέιεζε ζηελ πιήξε απνζηξάγγηζε ηεο πεξηνρήο. Αθνινχζεζε πξννδεπηηθή απφπιπζε ησλ αιάησλ ησλ επηθαλεηαθψλ εδαθψλ απφ ηηο βξνρνπηψζεηο θαη κεηά απφ ην 1974, ε πεξηνρή άξρηζε λα θαηαιακβάλεηαη απφ αθηήκνλεο θαη λα θαιιηεξγείηαη. ηε ζπλέρεηα θαηαζθεπάζηεθαλ θαη άιιεο ηάθξνη γηα ηελ πιεξέζηεξε απνζηξάγγηζε. Αξρηθά ε άξδεπζε γηλφηαλ κε πξφζθαηξα αληιηνζηάζηα εγθαηεζηεκέλα ζηηο φρζεο ησλ ηάθξσλ. Καζψο ε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε απμαλφηαλ, νη αλάγθεο ζε αξδεπηηθφ λεξφ 17

18 κεγάισλαλ κε απνηέιεζκα ην λεξφ ησλ ηάθξσλ δελ επαξθνχζε πιένλ. Σν πξφβιεκα ιχζεθα κε ηελ θαηαζθεπή γεσηξήζεσλ. ηηο πεξηνρέο ηεθαλνβίθεηνπ θαη Ρηδφκπινπ θαηαζθεπάζηεθαλ πιήζνο γεσηξήζεσλ, νη νπνίεο αληιήζεθαλ ζπζηεκαηηθά. Σν πδαηηθφ ηζνδχγην αλαηξάπεθε θαη έγηλε αξλεηηθφ. Απηφ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηα επφκελα ρξφληα λα πξνθιεζεί ζεκαληηθή πηψζε ζηάζκεο ζηνπο πξνζρσκαηηθνχο θαη θαξζηηθνχο πδξνθφξνπο νξίδνληεο, ε νπνία ζπλερίδεηαη κέρξη θαη ζήκεξα. Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ θαξζηηθνχ νξίδνληα, πνπ ππφθεηηαη ησλ πξνζρψζεσλ ζηελ πεδηλή πεξηνρή ηεο Κάξιαο, είρε αξρηθά, θαιά απνηειέζκαηα. Με ηελ πάξνδν φκσο ηνπ ρξφλνπ θηλεηνπνηήζεθαλ αικπξά λεξά πνπ ήηαλ εγθισβηζκέλα ζε κεγάια βάζε κέζα ζηα κάξκαξα ηνπ ππνβάζξνπ ηεο ιίκλεο θαη επήιζε ρεηξνηέξεπζε ηεο πνηφηεηαο ησλ λεξψλ ζε ηέηνην βαζκφ πνπ λα ππάξρεη πξφβιεκα θαη ζηελ άξδεπζε. Μεξηθέο απφ ηηο γεσηξήζεηο ηεο πεξηνρήο παξνπζηάδνπλ πεξηεθηηθφηεηα ζε ρισξηφληα πάλσ απφ 1000 ή 2000 ppm. Έηζη ε εμαθάληζε ηεο ιίκλεο Κάξιαο θαη ε δηάλνημε κεγάινπ αξηζκνχ αξδεπηηθψλ γεσηξήζεσλ δεκηνχξγεζαλ λέα ζεκαληηθά πξνβιήκαηα. 3.7 Τδξνθφξνη ζρεκαηηζκνί ηελ πεξηνρή ηεο Κάξιαο δηαθξίλνπκε ηξείο θπξίσο πδξνθφξνπο ζρεκαηηζκνχο: ηηο αργσλοαμμώδης λιμναίες αποθέζεις, ηηο αδρομερείς προζτώζεις θαη κορήμαηα θαη ηα μάρμαρα. πλήζσο νη ζρεκαηηζκνί απηνί δηαηάζζνληαη ζηνλ ρψξν κε ηε ζεηξά πνπ αλαθέξζεθαλ, απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο πξνο ηα κεγαιχηεξα βάζε. Μέζα ζηνπο πδξνθφξνπο ζρεκαηηζκνχο, πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ζρεκαηίδνληαη αληίζηνηρα νη ηξείο βαζηθνί νξίδνληεο: Α) Ο πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ αξγηινακκσδψλ ιηκλαίσλ απνζέζεσλ. Β) πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ αδξνκεξψλ θξνθαινιαηππνπαγψλ. Γ) πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ καξκάξσλ (θαξζηηθφο). Οη ηξείο παξαπάλσ νξίδνληεο είλαη ηνπνζεηεκέλνη ν έλαο επάλσ ζηνλ άιιν (επάιιεινη νξίδνληεο). Γελ ζπλαληψληαη ζε φιεο ηηο πεξηνρέο ηεο Κάξιαο, αιιά απφ νξηζκέλεο πεξηνρέο είλαη δπλαηφλ λα απνπζηάδεη θάπνηνο νξίδνληαο ( φπσο π.ρ. ν θαξζηηθφο). Ζ έθηαζε ησλ ηξηψλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ, ην πάρνο ησλ πδξνθφξσλ ζηξσκάησλ θαη ην βάζνο ηνπο απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο δελ είλαη νκνηφκνξθα ζε φιε ηελ έθηαζε ηνπ πεδηλνχ ηκήκαηνο ηεο Κάξιαο. Παξαηεξνχληαη, θαηά ηελ νξηδφληηα θαη θαηαθφξπθε έλλνηα κεγάιεο δηαθνξνπνηήζεηο απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή, νη νπνίεο καο ππνρξεψλνπλ λα ππνδηαηξέζνπκε ηελ επξχηεξε πεξηνρή ζε δψλεο, φπσο πεξηγξάθεηαη παξαθάησ. Απγιλοαμμώδηρ λιμναίερ αποθέζειρ Οη ζρεκαηηζκνί απηνί απνηέζεθαλ ζηνλ ππζκέλα ηεο ιίκλεο Κάξιαο, ζην πξφζθαην παξειζφλ. Πξφθεηηαη γηα πξνζρψζεηο πνπ πεξηέρνπλ αξγίινπο κε ελδηαζηξψζεηο άκκσλ θαη ιεπηψλ θξνθάισλ. Σν ζηξψκα απηφ θαιχπηεη ηνλ ππζκέλα ηεο απνμεξαλζήζαο ιίκλεο, έρεη πάρνο ηεο ηάμεο ησλ κέηξα ηνπιάρηζηνλ θαη θαηαιακβάλεη νιφθιεξε ηελ έθηαζε ηεο πξψελ ιίκλεο Κάξιαο, πξνεθηεηλφκελν θαη λνηηνδπηηθά ηνπ ηεθαλνβηθείνπ, κέρξη ην Βειεζηίλν. Σα πιηθά πνπ ζρεκάηηζαλ ην ζηξψκα απηφ θαίλεηαη φηη πξνήιζαλ απφ ηα βφξεηα θαη ηα δπηηθά, απφ ηελ απνζάζξσζε ησλ Πιεην-πιεηζηνθαηληθψλ ζρεκαηηζκψλ ηεο ιεθάλεο ηεο Θεζζαιίαο Ζ πεξαηφηεηα ηνπ ζηξψκαηνο ησλ αξγηιηθψλ επηθαλεηαθψλ πξνζρψζεσλ είλαη πνιχ ρακειή, φπσο δηαηππψζεθε απφ πιήζνο εξεπλεηηθψλ γεσηξήζεσλ. Σν ζηξψκα απηφ, ζε 18

19 πνιχ κεγάιε έθηαζε ηεο ιεθάλεο ζρεκαηίδεη ηελ αδηαπέξαζηε νξνθή ησλ ππνθεηκέλσλ πδξνθφξσλ ζηξσκάησλ. Σα ηειεπηαία είλαη εγθισβηζκέλα θαη δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα λα ζρεκαηηζζνχλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο πδξνθφξνη νξίδνληεο ππφ πίεζε. Ο πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ αξγηινακκσδψλ ιηκλαίσλ απνζέζεσλ είλαη επηθαλεηαθφο( θξεαηηθφο). Ζ ηξνθνδνζία ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα γίλεηαη απφ ηηο βξνρνπηψζεηο θαη ηηο δηεζήζεηο απφ ηα θαλάιηα. Ζ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ είλαη θαιή ή κέηξηα, αλάινγα κε ηελ πεξηνρή, δηφηη πνιιά απφ ηα επηθαλεηαθά εδάθε ηεο ιίκλεο παιαηφηεξα ήηαλ αικπξά. Ίζσο, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ε θαηάζηαζε λα βειηηψλεηαη, δηφηη ηα εδάθε απνπιέλνληαη θαη απνκαθξχλνληαη ηα άιαηα. Αδπομεπείρ πποζσώζειρ και κοπήμαηα Κάησ απφ ην αξγηινακκψδεο ζηξψκα βξίζθνληαη ζηξψκαηα αδξνκεξψλ θξνθαινιαηππνπαγψλ, κε κεηαβιεηφ πάρνο εμαξηψκελν απφ ην βάζνο ηνπ παιαηναλαγιχθνπ ηεο ιεθάλεο. Οη ζρεκαηηζκνί απηνί δεκηνπξγήζεθαλ παιαηφηεξα, ζηηο πιαγηέο θαη ην θαηψηεξν ηκήκα ησλ θνηιάδσλ. Πξφθεηηαη γηα κεγάιεο αζβεζηνιηζηθέο θξνθάιεο ή ιαηχπεο, ραιίθηα, άκκνπο θαη αξγίινπο, πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ δηάβξσζε θαη απνζάζξσζε ησλ καξκάξσλ θαη ησλ ζρηζηφιηζσλ ησλ πεξηθεξεηαθψλ νξεηλψλ φγθσλ. Σα πιηθά απηά κεηαθέξζεθαλ απφ ηνπο ρείκκαξνπο θαη απνηέζεθαλ ζηνλ ππζκέλα ηεο ιεθάλεο, ζε παιαηφηεξεο επνρέο, φηαλ ην αλάγιπθν ήηαλ εληνλφηεξν, δειαδή ζπγρξφλσο κε ηελ θαηαβχζηζε ηεο πεξηνρήο. Ζ έθηαζε πνπ θαηαικβάλεη ην ζηξψκα ησλ αδξνκεξψλ πξνζρψζεσλ, πξνο ηα δπηηθά, δελ κπνξεί λα πξνζδηνξηζζεί κε αθξίβεηα. ίγνπξα εθηείλεηαη κέρξη ηηο πεξηνρέο ηεθαλνβηθείνπ, Αξκελίνπ θαη Ρηδφκπινπ, φπνπ εθαηνληάδεο αξδεπηηθψλ γεσηξήζεσλ εθκεηαιιεχνληαη ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα απηνχ ηνπ ζηξψκαηνο. Οη θψλνη θνξεκάησλ, ιφγσ ησλ αδξνκεξψλ πιηθψλ πνπ πεξηέρνπλ θαη ηεο έιιεηςεο ζεκαληηθνχ πνζνζηνχ αξγίινπ, εκθαλίδνπλ κεγάιε πεξαηφηεηα. Όπσο έδεημαλ ηα απνηειέζκαηα νξηζκέλσλ γεσηξήζεσλ, θαζψο θαη νη γεσθπζηθέο έξεπλεο, πνπ έρνπλ γίλεη ζην παξειζφλ, νη αδξνκεξείο απνζέζεηο επεθηείλνληαη πέξαλ ησλ θξαζπέδσλ ηεο ιεθάλεο πξνο ην θέληξν ηεο, ζρεκαηίδνληαο έλα ζηξψκα κεηαμχ αξγηινακκσδψλ απνζέζεσλ θαη ησλ καξκάξσλ ηνπ ππνβάζξνπ. Ζ πεξαηφηεηα ηνπ ζηξψκαηνο ησλ αδξνκεξψλ πξνζρψζεσλ είλαη πνιχ πςειή. Οη γεσηξήζεηο, πνπ εθκεηαιιεχζεθαλ ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα απηνχ ηνπ ζηξψκαηνο απέδσζαλ αξρηθά πνιχ πςειέο παξνρέο, κεγαιχηεξεο απφ 250 θ.κ./ψξα, κε κηθξή πηψζε ζηάζκεο. Δίλαη πηζαλφλ λα ππάξρεη πδξαπιηθή επηθνηλσλία κε ηνλ ππνθείκελν πδξνθφξν νξίδνληα ησλ καξκάξσλ. Οη πςειέο απηέο παξνρέο νθείινληαη επίζεο ζην γεγνλφο φηη αξρηθά νη πδξνθφξνη νξίδνληεο ήηαλ ππφ πίεζε θαη κπνξνχζαλ λα απειεπζεξψζνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο λεξνχ. Με ηελ πάξνδν φκσο ηνπ ρξφλνπ, επεηδή ην πδαηηθφ ηζνδχγην έγηλε αξλεηηθφ, ηα θνξηία έπεζαλ θαη ν πδξνθφξνο νξίδνληαο κεηαβιήζεθε ζε ειεχζεξν. Απηφ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηε κείσζε ηνπ ελεξγνχ πάρνπο ηνπ πδξνθφξνπ ζηξψκαηνο, ηελ κείσζε ηεο πδξαπιηθήο αγσγηκφηεηαο θαη θπζηθά ηελ κείσζε ησλ παξνρψλ. Παξ φια απηά ην πδαηηθφ ηζνδχγην παξέκεηλε αξλεηηθφ. Ο πδξνθφξνο νξίδνληαο ησλ αδξνκεξψλ θξνθαινιαηππνπαγψλ ζπλαληάηαη ζε βάζε άλσ ησλ κ. Έρεη πςειή πεξαηφηεηα θαη θαιή πνηφηεηα λεξνχ. Ζ ηξνθνδνζία ηνπ γίλεηαη πιεπξηθά, κέζσ ησλ θψλσλ ησλ θνξεκάησλ θαη ησλ ρεηκάξξσλ ηεο πεξηνρήο. Λφγσ ηεο έληνλεο ηξνθνδνζίαο θαη ηεο ζπλερνχο αλαλέσζεο ηνπ ππνγείνπ λεξνχ, ν πδξνθφξνο νξίδνληαο απηφο έρεη λεξφ πνιχ θαιήο πνηφηεηαο. 19

20 Μάπμαπα Σα κάξκαξα είλαη πδξνπεξαηά πεηξψκαηα. Σν αζβεζηηηηθφ πιηθφ απφ ην νπνίν απνηεινχληαη, είλαη επδηάιπην ζην λεξφ κε απνηέιεζκα ην βξφρηλν λεξφ πνπ εηζρσξεί ζηηο ξσγκέο ηνπ πεηξψκαηνο, λα ηηο δηεπξχλεη ζπλερψο θαη λα πξνζδίδεη ηειηθά ζην πέηξσκα κεγάιε πεξαηφηεηα. Ζ δηαδηθαζία απηή νλνκάδεηαη θαξζηηθνπνηεζή ή θαξζη. Ζ Κάξια ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηεο έξρεηαη ζε επαθή κε κάξκαξα. Παιαηφηεξα, ηα λεξά ηεο, δελ κπνξνχζαλ λα δηαθχγνπλ επηθαλεηαθά πξνο ηε ζάιαζζα, έηζη απνρεηεχνληαλ πξνο ηνλ εμσηεξηθφ ρψξν, ππνγείσο, κέζσ ησλ θαηαβφζξσλ, πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί ζηα κάξκαξα. Οη θαηαβφζξεο δηαθξίλνληαη θαη ζήκεξα ζηελ αλαηνιηθή πιεπξά ηεο. Δθηφο απφ ηελ πεξηθέξεηα ηεο ιεθάλεο, κάξκαξα ππάξρνπλ θαη θάησ απφ ηηο πξνζρψζεηο. Σα ζηξψκαηα απηά απνηεινχλ πξνεθηάζεηο ησλ πεξηθεξεηαθψλ εκθαλίζεσλ θαη ζρεκαηίδνπλ ην ππφβαζξν ηεο ιεθάλεο ζηνλ αλαηνιηθφ θαη λφηην ηνκέα. Μέζα ζ απηά αλαπηχζζεηαη θαξζηηθφο πδξνθφξνο νξίδνληαο. Ζ πεξαηφηεηα ησλ καξκάξσλ είλαη γεληθά πνιχ πςειή θαη γηα ην ιφγν απηφ νη γεσηξήζεηο, πνπ εθκεηαιιεχνληαη ηνλ θαξζηηθφ πδξνθφξν νξίδνληα δίλνπλ ζπλήζσο πςειέο παξνρέο. Σν πάρνο ησλ καξκάξσλ θπκαίλεηαη απφ 20 έσο 200κ. Σο κπςζηαλλικό ςπόβαθπο Σν ππφβαζξν ησλ πξνζρψζεσλ θαη ησλ καξκάξσλ ηεο ιεθάλεο ηεο Κάξια απνηειείηαη απφ ζρηζηνιηζηθά-νθεηνιηζηθά πεηξψκαηα, επάλσ ζηα νπνία έρνπλ επσζεζεί ηα κάξκαξα. Σν ππφβαζξν ηεο ιεθάλεο δελ είλαη ζπλερέο θαη επίπεδν αιιά ππέζηε θαηαθεξκαηηζκφ θαηά ην ζηάδην δεκηνπξγίαο ηνπ βπζίζκαηνο ηεο ιίκλεο θαη γεληθφηεξα ηεο Αλαηνιηθήο Θεζζαιίαο, ιφγσ πνιιψλ θαηαθφξπθσλ ξεγκάησλ. Απηφ θαίλεηαη θαη απφ ηηο γεσηξήζεηο πνπ έγηλαλ κέζα ζηε ιεθάλε νη νπνίεο ζπλαληνχλ ην ππφβαζξν ζε δηάθνξα βάζε, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ην ππφβαζξν αλαδχεηαη απφηνκα ζηελ επηθάλεηα θαη ζρεκαηίδεη αζβεζηνιηζηθνχο ιφθνπο, πνπ παιαηφηεξα αληηζηνηρνχζαλ ζε λεζίδεο κέζα ζηε ιίκλε. ηνλ πδξνιηζνινγηθφ ράξηε (ράξηεο 3) πεξηιακβάλνληαη θαη επηζεκαίλνληαη νη πδξνγεσινγηθέο ελφηεηεο θαη επηζεκαίλεηαη ε πεξαηφηεηα απηψλ. 20