Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου

Transcript

1 Διάλεξη 5η Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου Στρατηγικές ανάγνωσης Αναφορές κριτικής αξιολόγησης Σύνοψη και παράφραση κειμένου Φθινόπωρο 2021

2 Πως διαβάζουμε ένα επιστημονικό κείμενο Η αποτελεσματική ανάγνωση επιστημονικού κειμένου διαφέρει από άλλους τύπους ανάγνωσης καθώς είναι πολύ πιο δύσκολη και απαιτητική. Η βασικότερη διαφορά έγκειται στο ότι δεν είναι σειριακή, όπως πχ σε ένα λογοτεχνικό κείμενο αλλά σταδιακή, αποσπασματική, και πολυεπίπεδη. Επίσης μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το στόχο του αναγνώστη: πχ αναζήτηση γενικής πληροφορίας υπόβαθρου σε σύγκριση με αναζήτηση συγκεκριμένης πληροφορίας για ένα θέμα. data/assets/pdf_file/0005/ /how_to_read_effectively.pdf Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 2

3 Στρατηγικές Ανάγνωσης Για την εξασφάλιση της ορθής, αποτελεσματικής και αποδοτικής ανάγνωσης επιστημονικού κειμένου έχουν προταθεί διάφορες συγκεκριμένες στρατηγικές ανάγνωσης. Δυο από τις πιο διαδεδομένες είναι η στρατηγική των 3 επιπέδων εμβάθυνσης (three-pass approach) η στρατηγική πολλαπλών αναγνώσεων (pre-reading, reading, post-reading) Οι παραπάνω στρατηγικές έχουν αρκετά κοινά σημεία, διαφέρουν όμως στη βασική φιλοσοφία τους και για το λόγο αυτό παρουσιάζονται ξεχωριστά Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 3

4 Στρατηγική 3 επιπέδων εμβάθυνσης Τεχνική που επιτρέπει την σταδιακή εμβάθυνση στο περιεχόμενο ενός επιστημονικού άρθρου, με διαδοχικά περάσματα (passes). Κάθε πέρασμα επικεντρώνεται σε διαφορετικά στοιχεία του άρθρου, ξεκινώντας από τα πιο επιφανειακά (περίληψη, τίτλοι ενοτήτων, συμπεράσματα) και εμβαθύνοντας σταδιακά όλο και περισσότερο. Κάθε πέρασμα βασίζεται στο προηγούμενό του και επιτυγχάνει συγκεκριμένα αποτελέσματα: Το πρώτο πέρασμα προσφέρει μια γενική ιδέα του άρθρου Το δεύτερο πέρασμα επιτρέπει την κατανόηση του περιεχομένου του, αλλά όχι τις λεπτομέρειες του Το τρίτο πέρασμα επιτρέπει την πλήρη κατανόηση και εμβάθυνση του άρθρου Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 4

5 Πρώτο Πέρασμα (First Pass) Γρήγορη σάρωση ολόκληρου του άρθρου για την "αποτύπωση της συνολικής εικόνας" Διαρκεί τυπικά 5-10 λεπτά και περιλαμβάνει: Προσεκτική ανάγνωση του τίτλου, της περίληψης και της εισαγωγής Ανάγνωση των επικεφαλίδων κάθε ενότητας και υποενότητας Ανάγνωση των συμπερασμάτων Σύντομη ματιά στη λίστα αναφορών στο τέλος του άρθρου και έλεγχος αν κάποιες από αυτές αναφέρονται σε άρθρα που είναι ήδη γνωστά στον αναγνώστη Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 5

6 Πρώτο Πέρασμα (First Pass) Στο τέλος του πρώτου περάσματος, ο αναγνώστης θα πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσει στα λεγόμενα πέντε C ώστε να εκτιμήσει αν το άρθρο τον ενδιαφέρει ή όχι: category / context / correctness / contributions / clarity 1. Κατηγορία (category): Τι είδους άρθρο είναι; (πχ μετρήσεων, ανάλυσης ενός υπάρχοντος συστήματος, περιγραφή ενός ερευνητικού πρωτοτύπου ) 2. Πλαίσιο (context ): Με ποιά άλλα άρθρα σχετίζεται; Ποιες θεωρητικές βάσεις χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση του προβλήματος; 3. Ορθότητα (correctness ): Φαίνονται να ισχύουν οι υποθέσεις; 4. Συνεισφορές (contributions ): Ποιες είναι οι κυριότερες συνεισφορές του άρθρου στο θέμα που πραγματεύεται; 5. Σαφήνεια (clarity): Είναι το άρθρο γραμμένο με σαφή και κατανοητό τρόπο; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 6

7 Δεύτερο Πέρασμα (Second Pass) Διαρκεί τυπικά περίπου μια ώρα και περιλαμβάνει την ανάγνωση του άρθρου με μεγαλύτερη προσοχή, αγνοώντας λεπτομέρειες όπως αποδείξεις. Κατά την ανάγνωση, βοηθά η καταγραφή των βασικών σημείων, και τυχόν σχολίων που προκύπτουν στην πορεία. Μετά το δεύτερο πέρασμα ο αναγνώστης θα πρέπει να έχει κατανοήσει το περιεχόμενο του άρθρου και να είναι σε θέση να συνοψίσει σε κάποιον άλλο με επαρκή αποδεικτικά στοιχεία την κύρια ώθηση που οδήγησε στην συγγραφή του. Αυτό το επίπεδο λεπτομέρειας είναι κατάλληλο για άρθρα που ενδιαφέρουν τον αναγνώστη, χωρίς όμως να ανήκουν στην κύρια ερευνητική του ειδικότητα. Στην τελευταία περίπτωση, πιθανόν να χρειάζεται περεταίρω εμβάθυνση, η οποία πραγματοποιείται στο επόμενο (τρίτο) πέρασμα. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 7

8 Δεύτερο Πέρασμα (Second Pass) Μερικές φορές υπάρχει αδυναμία κατανόησης ενός άρθρου ακόμα και στο τέλος του δεύτερου περάσματος. Αυτό πιθανόν να οφείλεται σε διάφορες αιτίες όπως το θέμα του να είναι νέο για τον αναγνώστη, με άγνωστη ορολογία και αρκτικόλεξα οι συγγραφείς να χρησιμοποιούν μια δυσνόητη ή ανεπαρκώς τεκμηριωμένη απόδειξη ή πειραματική τεχνική το άρθρο να είναι προχειρογραμμένο ή να περιέχει αβάσιμους ισχυρισμούς ή/και λογικά κενά Μια λύση για τις πρώτες δυο περιπτώσεις είναι ο εντοπισμός και η ανάγνωση συναφών άρθρων ή μελετών ώστε να αυξηθεί η εμπειρία και κατανόηση του αναγνώστη στην περιοχή, και στη συνέχεια επανάληψη του δεύτερου περάσματος με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα γίνει πιο κατανοητό. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 8

9 Τρίτο Πέρασμα (Third Pass) Για την πλήρη και σε βάθος κατανόηση ενός άρθρου σε όλες του τις λεπτομέρειες, απαιτείται ένα ακόμα επίπεδο ανάγνωσης. Το επίπεδο αυτό, παρόλο που δεν είναι συνήθως απαιτούμενο, είναι απαραίτητο όταν το άρθρο έχει βαρύνουσα σημασία για τον αναγνώστη. Συνήθως παίρνει πολύ χρόνο (αρκετές ώρες) Στο τρίτο πέρασμα ουσιαστικά επιχειρείται μια απόπειρα ανασύστασης / επαλήθευσης του άρθρου, επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά τις ίδιες υποθέσεις και εφαρμόζοντας τις ίδιες μεθόδους πάνω στα ίδια δεδομένα, και επαληθεύοντας ότι παράγονται τα ίδια αποτελέσματα. Συγκρίνοντας την παραγόμενη ανασύσταση με το πρωτότυπο μπορούν εύκολα να επαληθευτούν οι καινοτομίες του, αλλά και να εντοπιστούν οι όποιες αφανείς υποθέσεις του και τυχόν κρυφές αστοχίες του. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 9

10 Στρατηγική πολλαπλών αναγνώσεων Ευρύτερη τεχνική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κάθε είδος κειμένου (όχι μόνο επιστημονικό). Το κείμενο διαβάζεται διαδοχικά περισσότερες από μια φορές (τυπικά τρεις) με κάθε ανάγνωση να εστιάζει σε διαφορετικά σημεία και χαρακτηριστικά του. data/assets/pdf_file/0005/ /how_to_read_effectively.pdf Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 10

11 Ερευνητική προ-ανάγνωση (Pre-reading) Γίνεται για την εξοικείωση του αναγνώστη με το κείμενο, και μια πρώτη αποτίμηση της χρησιμότητάς του. Διακρίνονται τρεις διαφορετικές τεχνικές ερευνητικής προ-ανάγνωσης: επισκόπηση (survey) / αποθησαύριση (skim) / σάρωση (scan) Γενική επισκόπηση Τίτλος, συγγραφέας, ημερομηνία, εισαγωγή συμπεράσματα αναφορές Σκιαγράφηση της κεντρικής ιδέας, Ανάγνωση τίτλων και υποτίτλων για εντοπισμό σημείων που ενδεχομένως βρίσκεται χρήσιμη πληροφορία Σάρωση του κειμένου για τον εντοπισμό χαρακτηριστικών λέξεων κλειδιών σχετικών με το είδος της πληροφορίας που αναζητάται Ανάλογα με τον σκοπό και το είδος ανάγνωσης του κειμένου, οι τεχνικές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε μεμονωμένα είτε σε συνδυασμό μεταξύ τους Αποθησαυρίζω: συγκεντρώνω πράγματα αξίας ή χρήματα Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 11

12 Κυρίως ανάγνωση (Reading) Για μη επιστημονικά κείμενα (πχ. λογοτεχνία), η ανάγνωση γίνεται σειριακά από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα. Αυτό δεν ισχύει απαραίτητα για τα επιστημονικά κείμενα όπου η ανάγνωσή τους μπορεί (και πρέπει) να γίνεται εκτός σειράς / επιλεκτικά, ενεργά, και με κριτική σκέψη. Εκτός σειράς / επιλεκτικά: Ανάγνωση αρχικά των τμημάτων εκείνων που έχουν εντοπιστεί από το προηγούμενο βήμα (προ-ανάγνωση) και στη συνέχεια άλλων που ενδεχομένως θα προκύψουν στην πορεία Ενεργά: Νοητική επεξεργασία και συνδυασμός των πληροφοριών που ανακτώνται, κράτημα σημειώσεων με τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος. Επίσης σημειώνονται τυχόν ερωτήσεις για μελλοντική απάντηση. Με κριτική σκέψη: Συγκριτική εξέταση στοιχείων, απόψεων και επιχειρημάτων συσχετίζοντας και αντιπαραβάλλοντάς τα με άλλα αντίστοιχα. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 12

13 Μετα-ανάγνωση (Post-reading) Διαδικασία που ακολουθεί την κυρίως-ανάγνωση κατά την οποία επιχειρείται: η σύνοψη και αξιολόγηση της πληροφορίας που ανακτήθηκε και ο συσχετισμός της με άλλες συναφείς πληροφορίες ο εντοπισμός ενδεχόμενων σημείων ασάφειας και η προσπάθεια αποσαφήνισής τους (είτε ξαναδιαβάζοντας το κείμενο, είτε προστρέχοντας σε άλλες συναφείς πηγές) η απάντηση των ερωτήσεων που ενδεχομένως καταγράφηκαν κατά την διάρκεια της (ενεργής) κυρίως-ανάγνωσης η κατάταξη / αρχειοθέτηση του κειμένου που αναγνώστηκε σε αντίστοιχη προκαθορισμένη κατηγορία για μελλοντική αναφορά Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 13

14 Γλώσσα - Ορολογία Μέχρι τις αρχές του 1900, οι πιο βασικές γλώσσες συγγραφής επιστημονικού κειμένου ήταν η Γερμανική, η Αγγλική, η Γαλλική και η Ρωσική. Από τότε μέχρι σήμερα ο συσχετισμός έχει αλλάξει σημαντικά υπέρ της Αγγλικής γλώσσας Σήμερα περισσότερο από το 90% των επιστημονικών άρθρων στις φυσικές επιστήμες είναι γραμμένο στα Αγγλικά. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 14

15 Γλώσσα - Ορολογία Προφανές συμπέρασμα: Για την μελέτη επιστημονικού κειμένου στις φυσικές επιστήμες, είναι απαραίτητη μια βασική επάρκεια γνώσης της Αγγλικής γλώσσας και άριστη γνώση της ορολογίας που αντιστοιχεί στο θεματικό πεδίο ενδιαφέροντος. Επιπλέον, για την συγγραφή επιστημονικού κειμένου, πέρα από τα παραπάνω χρειάζεται η γνώση κάποιων κανόνων τεχνικής συγγραφής στην Αγγλική γλώσσα. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 15

16 Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 16

17 Η κριτική σκέψη ως δεξιότητα ζωής Οι περισσότεροι άνθρωποι ήδη διαθέτουν εμπειρία στην κριτική σκέψη από άλλους τομείς της ζωής, από απλές αποφάσεις για την αγορά καταναλωτικών αγαθών μέχρι πολύ πιο σύνθετες όπως επιλογή σταδιοδρομίας, ή τόπου διαμονής. Η κριτική σκέψη βοηθά τους ανθρώπους να παίρνουν σωστές αποφάσεις εξετάζοντας τα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους και διερευνώντας τα για μια σειρά από παράγοντες, αντί να κάνουν απλά αυτό που τους λέει κάποιος άλλος. Ειδικότερα στον επιστημονικό τομέα, η κριτική σκέψη είναι απαραίτητη για την αξιολόγηση θεωριών, μεθόδων ή ιδεών που συνεχώς αναπτύσσονται και παρουσιάζονται. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 17

18 Πως αναπτύσσεται η κριτική σκέψη κάνοντας ερωτήσεις κατανοώντας σε βάθος τι εννοεί κάποιος όταν διατυπώνει μια συγκεκριμένη άποψη, ιδέα ή μέθοδο συγκρίνοντας και αντιπαραβάλλοντας μια άποψη / ιδέα / μέθοδο, με άλλες αντίστοιχες εξετάζοντας τα στοιχεία που παρουσιάζει κάποιος για να υποστηρίξει την άποψη / ιδέα / μέθοδό του, και εντοπίζοντας τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους εξετάζοντας τα επιχειρήματα που παρουσιάζει κάποιος για να υποστηρίξει την άποψη / ιδέα / μέθοδό του, και εντοπίζοντας τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους εμβαθύνοντας συστηματικά σε μια επιστημονική περιοχή μέχρι εξοικείωσης με τα πλαίσια και το περιεχόμενό της (έτσι γίνεται κάποιος ειδικός -expert- σε αυτή την περιοχή) Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 18

19 Πλεονεκτήματα κριτικής σκέψης ειδικότερα όσον αφορά τον επιστημονικό τομέα συνειδητοποίηση του ότι υπάρχουν πάντα περισσότερες από μια πλευρές παρατήρησης ενός θέματος ανάπτυξη νέων γνώσεων και δεξιοτήτων καθώς δημιουργούνται συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών απόψεων ιδεών και μεθόδων βελτίωση του τρόπου αναλυτικής σκέψης για την επίλυση προβλημάτων βελτίωση του επίπεδου τεκμηρίωσης και υποστήριξης απόψεων, ιδεών και μεθόδων Όλα τα παραπάνω έχουν σαν αποτέλεσμα μια πιο ξεκάθαρη "ακαδημαϊκή φωνή" στη συγγραφή επιστημονικού κειμένου, επειδή κάποιος είναι θέση να διατυπώνει καλύτερα και να υποστηρίζει πειστικότερα πώς και γιατί διαφέρουν οι απόψεις του Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 19

20 Κριτική άποψη Επικριτική άποψη Κριτική σκέψη δεν σημαίνει αρνητική προδιάθεση Όταν πχ. διαβάζοντας μια επιστημονική εργασία πιστεύετε ότι ο συγγραφέας έχει κάνει σωστά τη δουλειά του, τότε κριτική άποψη σημαίνει να μπορείτε να τεκμηριώσετε γιατί πιστεύετε ότι έχει κάνει σωστά τη δουλειά του με βάση τα στοιχεία και την επιχειρηματολογία του. Εάν διαφωνείτε με τα λεγόμενα κάποιου, θα πρέπει να το κάνετε πάντα με σεβασμό, λαμβάνοντας τις απόψεις του σοβαρά και κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορείτε για να καταλάβετε πώς κατέληξε στα συμπεράσματά του. Μόνο εφόσον περάσετε από αυτή τη διαδικασία κατανόησης (πραγματικά και σε βάθος) των ιδεών άλλων ανθρώπων, έχετε το δικαίωμα να διαφωνείτε (ακόμα και πολύ έντονα) με την άποψη ενός συγγραφέα. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 20

21 Κριτική αξιολόγηση επιστημονικού κειμένου Πραγματοποιείται με σκοπό την αποτίμηση της εγκυρότητας των συλλογισμών που περιλαμβάνει, ή/και της ορθότητας ορισμού και εφαρμογής των μεθόδων που πραγματεύεται. Στοχεύει ακόμα στον προσδιορισμό της επιρροής που ασκεί το συγκεκριμένο κείμενο στην επιστημονική περιοχή που ανήκει και την κατάταξή του σε αντίστοιχη κατηγορία κύρους (υψηλού, μέτριου, χαμηλού). Γίνεται είτε μεμονωμένα για ένα κείμενο (πχ αξιολόγηση άρθρου για απόφαση δημοσίευσης ή μη σε περιοδικό) είτε μαζικά για παρόμοια θεματικά κείμενα (πχ στα πλαίσια διαλογής μιας συστηματικής ανασκόπησης). Τα αποτελέσματα μιας κριτικής αξιολόγησης καταγράφονται σε ειδικό έγγραφο που ονομάζεται αναφορά κριτικής αξιολόγησης (critical report) Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 21

22 Αναφορά κριτικής αξιολόγησης Critical report Αποτελείται από μια σύνοψη του κειμένου που αξιολογείται, ακολουθούμενη από μια κριτική έκθεση (discussion) η οποία πρέπει να τεκμηριώνεται επαρκώς τόσο από λογικά επιχειρήματα, όσο και από εξωτερικές πηγές. Συνήθως διατυπώνεται ως ελεύθερο κείμενο που περιέχει κατ' ελάχιστον κάποια συγκεκριμένα στοιχεία και ενότητες. Από πλευράς λεπτομερειών και έκτασης μια αναφορά κριτικής αξιολόγησης διακρίνεται σε i. εκτενή: (3-4 σελίδες με δομημένο περιεχόμενο) ii. συνοπτική: (σε μια σελίδα, ή λίγο παραπάνω) Αν δεν αναφέρεται το είδος της, τότε εννοείται η εκτενής Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 22

23 Δομή αναφοράς κριτικής αξιολόγησης Εισαγωγή / Σύνοψη / Κριτική / Συμπεράσματα και αναφορές Αποτελείται συνήθως από μια παράγραφο για κριτική δοκιμίων ή άρθρων, και δύο ή τρεις για μεγαλύτερες κριτικές (βιβλίων, διατριβών κλπ.) ξεκινάει με μερικές εισαγωγικές προτάσεις για τον συγγραφέα και τον τίτλο και συνοπτική εξήγηση του θέματος συνεχίζει με την παρουσίαση του στόχου του κειμένου και σύνοψη του κύριου ευρήματος ή βασικού επιχειρήματος ολοκληρώνεται με μια σύντομη δήλωση της αξιολόγησης η οποία μπορεί να είναι θετική, αρνητική ή (όπως συμβαίνει συνήθως) ενας μικτός συνδυασμός και των δυο. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 23

24 Δομή αναφοράς κριτικής αξιολόγησης Εισαγωγή / Σύνοψη / Κριτική / Συμπεράσματα και αναφορές Καταλαμβάνει περίπου το 1/3 της έκτασης μιας κριτικής αξιολόγησης αρχικά εξηγεί εν συντομία τον σκοπό ή τις προθέσεις του συγγραφέα και τον/τους τρόπους με τους οποίους επιχειρεί την υλοποίησή τους συνεχίζει αναφέροντας συνοπτικά τα βασικά σημεία (key points) του αξιολογούμενου κειμένου και περιγράφει εν συντομία την δομή του (μέθοδοι, αποτελέσματα κλπ.) μπορεί ακόμα αν κρίνεται απαραίτητο να περιέχει ορισμένα μικρής έκτασης αυτούσια στοιχεία από το κείμενο που αξιολογείται (πχ. μια σημαντική πρόταση, εναν πίνακα ή τμήμα του-, ένα γράφημα κλπ.) Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 24

25 Δομή αναφοράς κριτικής αξιολόγησης Εισαγωγή / Σύνοψη / Κριτική / Συμπεράσματα και αναφορές Αντικειμενική και ισορροπημένη έκθεση (balanced discussion) και αξιολόγηση των δυνατών σημείων, των αδυναμιών και των αξιοσημείωτων χαρακτηριστικών του κειμένου πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένα γενικώς αποδεκτά κριτήρια για το είδος του κειμένου που αξιολογείται (πχ τρόποι και πρωτόκολλα διεξαγωγής ενός πειράματος) οφείλει να τεκμηριώνεται επαρκώς τόσο από λογικά επιχειρήματα, όσο και από εξωτερικές πηγές η τεκμηρίωση από εξωτερικές πηγές είναι ιδιαίτερα σημαντική στις περιπτώσεις θετικών κριτικών, ώστε να εξασφαλίζεται η ουδετερότητα του κριτή Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 25

26 Δομή αναφοράς κριτικής αξιολόγησης Εισαγωγή / Σύνοψη / Κριτική / Συμπεράσματα και αναφορές Συνήθως μια πολύ σύντομη παράγραφος στην οποία: επαναλαμβάνεται η συνολική γνώμη για το κείμενο παρουσιάζονται συνοπτικά οι συστάσεις που γίνονται προς την κατεύθυνση της βελτίωσης του επιστημονικού κειμένου που αξιολογείται όχι απαραίτητα στην διατύπωση, αλλά κυρίως στην ουσία αυτών που πραγματεύεται αν κριθεί απαραίτητο, μπορεί να περιέχει κάποια περαιτέρω επιφύλαξη ή εξήγηση της άποψης του κριτή ώστε η κριτική να ακούγεται δίκαιη και λογική Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 26

27 Χρήσιμες οδηγίες για τη σύνταξη μιας κριτικής αξιολόγησης Μια κριτική αξιολόγηση πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα συμπεράσματα που προκύπτουν για το κείμενο, από τα πιο σημαντικά έως τα λιγότερο σημαντικά Πολύ σπάνια μια κριτική αξιολόγηση είναι αμιγώς θετική ή αμιγώς αρνητική. Κατά κανόνα η κρίση βρίσκεται κάπου στο ενδιάμεσο Αν η κριτική είναι περισσότερο θετική παρά αρνητική, τότε παρουσιάζονται πρώτα τα αρνητικά σημεία και τελευταία τα θετικά Αν η κριτική είναι περισσότερο αρνητική παρά θετική, τότε παρουσιάζονται πρώτα τα θετικά σημεία και τελευταία τα αρνητικά Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 27

28 Χρήσιμες οδηγίες για τη σύνταξη μιας κριτικής αξιολόγησης Σε εκτενείς κριτικές, για κάθε κριτήριο αφιερώνεται ξεχωριστή παράγραφος, όπου αναφέρονται τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά του σημεία. Σε συνοπτικές κριτικές (της μίας σελίδας), όπου τα σχόλιά είναι πιο σύντομα, υπάρχει μια παράγραφος με τις θετικές πτυχές και άλλη μια με τις αρνητικές. Μια κριτική αξιολόγηση μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και συστάσεις για τη βελτίωση του κείμενου όσον αφορά τις ιδέες, και την ερευνητική προσέγγιση. Επίσης μπορεί να συμπεριληφθούν στην αξιολόγηση και να κριθούν ως θετικά ή αρνητικά οι θεωρίες ή τα πλαίσια που χρησιμοποιούνται. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 28

29 Κριτική αξιολόγηση με λίστες ελέγχου Critical report checklists Εναλλακτική τεχνική κατά την οποία η κριτική αξιολόγηση τυποποιείται σε μια σειρά από λίστες ελέγχου (checklists) οι οποίες επαληθεύουν κατά πόσο το κείμενο που αξιολογείται συμμορφώνεται ή όχι με συγκεκριμένες ομάδες κριτηρίων. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 29

30 Κριτική αξιολόγηση με λίστες ελέγχου Με τις λίστες ελέγχου τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας κριτικής αξιολόγησης τυποποιούνται και ποσοτικοποιούνται Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται κυρίως σε μαζικές αξιολογήσεις συναφών επιστημονικών κειμένων, όπως πχ. στα πλαίσια μιας συστηματικής ανασκόπησης. Πλεονεκτεί στο ότι αφ' ενός πραγματοποιείται ευκολότερα (χρήσιμο σε μαζικές αξιολογήσεις) και αφ' εταίρου εξασφαλίζει την εφαρμογή ισότιμων κριτηρίων σε όλα τα αξιολογούμενα κείμενα. Μειονεκτεί στο ότι αδυνατεί να καταγράψει συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες (θετικές ή αρνητικές) που ενδεχομένως υπάρχουν σε κάποια κείμενα, όταν απουσιάζουν τα αντίστοιχα κριτήρια στη λίστα. Δείτε το επόμενο παράδειγμα: Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 30

31 Παράδειγμα: Λίστα ελέγχου για την κριτική αξιολόγηση μιας επιστημονικής μελέτης Περίληψη (Abstract) Είναι κατανοητή η περίληψη; περιγράφει με ακρίβεια τους στόχους και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν; περιλαμβάνει δεδομένα που δεν παρουσιάζονται στη μελέτη; περιλαμβάνει υλικό που δεν μπορεί να τεκμηριωθεί; Εισαγωγή Ανέφεραν οι συγγραφείς γιατί πραγματοποιήθηκε η μελέτη; Ήταν οι βασικές πληροφορίες που παρασχέθηκαν επαρκείς για την κατανόηση των στόχων της μελέτης; Πηγή : Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 31

32 Μέθοδοι Παράδειγμα: Λίστα ελέγχου για την κριτική αξιολόγηση μιας επιστημονικής μελέτης Έχει γίνει η περιγραφή των μεθόδων με επαρκή λεπτομέρεια ώστε άλλοι επιστήμονες να επαναλάβουν ή να επεκτείνουν τη μελέτη; Αν χρησιμοποιήθηκαν τυπικές μέθοδοι, δόθηκαν επαρκείς αναφορές; Αν οι μέθοδοι τροποποιήθηκαν, έχουν περιγραφεί επακριβώς όλες οι τροποποιήσεις; Έχουν αναφέρει οι συγγραφείς τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν συγκεκριμένες διαδικασίες; Έχουν υποδείξει οι συγγραφείς με σαφήνεια τα πιθανά προβλήματα με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται; Έχουν υποδείξει οι συγγραφείς τους περιορισμούς των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν; Έχουν προσδιοριστεί οι στατιστικές διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν; Είναι κατάλληλες οι στατιστικές μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 32

33 Παράδειγμα: Λίστα ελέγχου για την κριτική αξιολόγηση μιας επιστημονικής μελέτης Αποτελέσματα Ήταν τα πειράματα που έγιναν κατάλληλα σε σχέση με τους στόχους της μελέτης; Έχουν νόημα τα αποτελέσματα σε σχέση με τα πειράματα που έγιναν; Έχει γίνει η κατάλληλη στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων; Τα υπομνήματα των γραφημάτων περιγράφουν με σαφήνεια τα δεδομένα που εμφανίζονται σε αυτά; Είναι σαφή τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε μορφή πίνακα; Είναι ξεκάθαρα τα υπομνήματα στους πίνακες; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 33

34 Παράδειγμα: Λίστα ελέγχου για την κριτική αξιολόγηση μιας επιστημονικής μελέτης Συζήτηση / Συμπεράσματα Επιτεύχθηκαν οι στόχοι της μελέτης; Συζητούν οι συγγραφείς τα αποτελέσματά τους σε σχέση με τις διαθέσιμες πληροφορίες; Επιδίδονται οι συγγραφείς σε περιττές εικασίες; Αν οι στόχοι δεν επιτεύχθηκαν, έχουν οι συγγραφείς κάποια εξήγηση; Ερμηνεύουν οι συγγραφείς επαρκώς τα αποτελέσματα που παρήχθησαν; Συζητούν οι συγγραφείς τους περιορισμούς των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν; Οι συγγραφείς εστιάζουν μόνο στα αποτελέσματα που παρουσιάζονται ή αναφέρονται μονίμως και σε άλλα από αδημοσίευτο έργο; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 34

35 Παράδειγμα: Λίστα ελέγχου για την κριτική αξιολόγηση μιας επιστημονικής μελέτης Βιβλιογραφικές Αναφορές Παραθέτουν οι συγγραφείς τις κατάλληλες εργασίες για τα στοιχεία που επικαλούνται στο κείμενό τους; Οι συγγραφείς αναφέρουν άσκοπα τις δικές τους δημοσιεύσεις; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 35

36 Σύνοψη και παράφραση κειμένου Βασικές δεξιότητες για την ακαδημαϊκή γραφή και ειδικότερα για την κριτική αξιολόγηση. Σύνοψη ή περίληψη κειμένου Εντοπισμός των κύριων μερών του κειμένου και καταγραφή τους σε ένα ενιαίο και ολοκληρωμένο νέο κείμενο Σκοπός της σύνοψης είναι να παρουσιαστούν όλες τις κύριες ιδέες του αρχικού κειμένου, ώστε ο αναγνώστης να σχηματίζει μια πλήρη εικόνα για αυτό χωρίς να χρειαστεί να το διαβάσει Το ύφος μιας σύνοψης εξαρτάται ως ένα βαθμό από το ύφος του αρχικού κειμένου. Για επιστημονικά κείμενα, η σύνοψη έχει τυπικό ύφος, το οποίο επιτυγχάνεται με τη χρήση του τρίτου ενικού προσώπου (πχ. μπορεί κάποιος να δει ότι ) ή του πρώτου πληθυντικού (πχ. βλέπουμε ότι ). Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 36

37 Πώς να κάνετε μια σύνοψη Μελετήστε προσεκτικά το κείμενο και υπογραμμίστε τις λέξεις και φράσεις που θεωρείτε σημαντικές Εντοπίστε το θεματικό κέντρο κάθε παραγράφου και γράψτε ένα σύντομο κείμενο που να περιγράφει τον νόημά της (γνωστό και ως πλαγιότιτλος) Δημιουργήστε το κείμενο της σύνοψής σας συνθέτοντας τους πλαγιότιτλους των παραγράφων που έχετε καταγράψει Δυο σημεία που πρέπει να προσέξετε Φροντίστε ώστε να καταγράφονται μόνο οι αναγκαίες πληροφορίες (θέματα, νοήματα), και να αναπτύσσονται αναλογικά με το αρχικό κείμενο Πρέπει να χρησιμοποιείται πληροφοριακό ύφος χωρίς να γίνεται σχολιασμός του πρωτότυπου κειμένου Δείτε αναλυτικές οδηγίες εδώ: Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 37

38 Παράφραση κειμένου Αναδιατύπωση της έννοιας ενός κειμένου άλλες λέξεις Γίνεται συχνά για αποσαφήνιση της σημασίας του αρχικού κειμένου πρέπει να διατηρεί όλες τις σημαντικές ιδέες από την αρχική πηγή, όχι μόνο μέρη τους δεν πρέπει να ενσωματώνονται προσωπικές απόψεις, αλλά να αντικατοπτρίζονται αντικειμενικά μόνο οι ιδέες ή οι σκέψεις της αυθεντικής πηγής. πρέπει επίσης να αναπαράγει με ακρίβεια τον τόνο και την έμφαση της αρχικής πηγής Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 38

39 Πώς να κάνετε μια παράφραση Μελετήστε το αρχικό κείμενο μέχρι να μπείτε στο θέμα και να κατανοήσετε το νόημα και την πρόθεσή του Εντοπίστε την κύρια ιδέα και τυχόν δευτερεύουσες ιδέες ή έννοιες που την συμπληρώνουν Εντοπίστε τις λέξεις με τις οποίες δεν είστε εξοικειωμένοι. Χρησιμοποιήστε συνώνυμα για δύσκολες λέξεις Αντικαταστήστε τις αρχικές λέξεις και ιδέες με άλλες, αποδίδοντας τις με τη δική σας διατύπωση και γλώσσα, φροντίζοντας να διατηρηθεί ένας αριθμός λέξεων από το αρχικό κείμενο Όταν χρησιμοποιείτε ασυνήθιστες λέξεις ή φράσεις που προέρχονται από το αρχικό κείμενο, βάλτε τις σε εισαγωγικά Κάντε αντιπαραβολή της παράφρασης με το πρωτότυπο για να τσεκάρετε αν υπάρχουν παραλείψεις ή αλλοιώσεις είτε των πληροφοριών είτε του ίδιου του νοήματος. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 39

40 Απλά παραδείγματα παραφράσεων Αρχικό κείμενο "Πιστεύεται ότι υπάρχει μια διαφορά μεταξύ πειραματισμού και παρατήρησης λόγω των συνθηκών στις οποίες εμφανίζονται" Παράφραση Μπορεί να θεωρηθεί ότι η παρατήρηση και ο πειραματισμός είναι διαφορετικές έννοιες, δεδομένου ότι προέρχονται από διαφορετικές συνθήκες "Το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το άθροισμα του τετραγώνων των δυο καθέτων πλευρών του" Σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο αν αθροίσουμε τα τετράγωνα των πλευρών που ορίζουν την ορθή γωνία, θα πάρουμε το τετράγωνο της πλευράς που βρίσκεται απέναντι από αυτήν Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 40

41 Τέλος της διάλεξης Ερωτήσεις; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 41

42 Πηγές (*) data/assets/pdf_file/0005/ /how_to_read_effectively.pdf (*) data/assets/pdf_file/0006/ /critical_thinking.pdf (*) (*) (*) (*) (*) (*) (*) Τελευταία ανάκτηση από το διαδίκτυο: Οκτώβριος 2021 Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 42

43 Συγγραφέας Επικοινωνίας Corresponding Author Σε μια εργασία με πολλούς συγγραφείς είναι το άτομο το οποίο κατά την διάρκεια της διαδικασίας δημοσίευσης της εργασίας σε ένα επιστημονικό περιοδικό (υποβολή, αναθεώρηση, αποδοχή) έχει την κύρια ευθύνη για την επικοινωνία με το περιοδικό, αναλαμβάνοντας την τήρηση όλων των διοικητικών και διαχειριστικών απαιτήσεων που τίθενται. Είναι επίσης διαθέσιμος καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας για να απαντάει σε ερωτήματα της ομάδας σύνταξης. μετά τη δημοσίευση είναι υπεύθυνος για να απαντάει σε τυχόν κριτικές ή ερωτήματα που προκύπτουν και να συνεργάζεται στα αιτήματα για πρόσθετα δεδομένα ή πληροφορίες. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 43

44 Λίστα Συγγραφέων Η λίστα των συγγραφέων είναι όπως ακούγεται, ένας κατάλογος των επιστημόνων που συμμετείχαν στην ανακάλυψη. Όμως μέσα στα ονόματα κρύβονται ενδείξεις που θα σας βοηθήσουν να πλοηγηθείτε στην πολιτική της αναφοράς της ιστορίας. Το πρώτο όνομα στη λίστα είναι συχνά (αλλά όχι πάντα) το άτομο που έκανε την περισσότερη δουλειά, ίσως ο μεταπτυχιακός φοιτητής ή ο μεταδιδάκτορας που είναι ο επικεφαλής στο έργο. Αυτό το άτομο συνήθως (αλλά όχι πάντα) ορίζεται ως «αντίστοιχος συγγραφέας» με έναν αστερίσκο με το όνομά του ή με τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που δίνεται στην πρώτη ή την τελευταία σελίδα της εργασίας. Εάν ο αντίστοιχος συγγραφέας δεν είναι το πρώτο όνομα στη λίστα των συγγραφέων, τότε φροντίστε να αναζητήσετε στο Google τους διάφορους συγγραφείς και να μάθετε πώς σχετίζονται μεταξύ τους. (Σε πολλούς τομείς, όπως η βιολογία και η ψυχολογία, ο τελευταίος συγγραφέας στη λίστα είναι συνήθως ο ανώτερος συγγραφέας ή επικεφαλής εργαστηρίου. Σε άλλους, όπως η πειραματική φυσική όπου ο κατάλογος συγγραφέων μπορεί να αριθμεί δεκάδες ή εκατοντάδες, οι συγγραφείς αναφέρονται συνήθως αλφαβητικά.) Ο ανώτερος συγγραφέας μπορεί να είναι σε θέση να παρέχει κάποια ευρεία προοπτική ως προς το γιατί και πώς πραγματοποιήθηκε η μελέτη. Αλλά ο πρώτος ή ο αντίστοιχος συγγραφέας είναι πολύ πιο πιθανό να είναι το άτομο που έκανε πραγματικά τη δουλειά, και επομένως το καλύτερο αίτημά σας για συνέντευξη. Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 44

45 Παρατήρηση των πινάκων και σχημάτων του άρθρου, και ανάγνωση της σύντομης περιγραφής (επεξήγησης) που συνήθως υπάρχει ακριβώς από κάτω Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 45

46 Σημασία και συμβολή στον τομέα Ποιος είναι ο στόχος του συγγραφέα; Σε ποιο βαθμό έχει επιτευχθεί αυτός ο στόχος; Τι προσθέτει αυτό το κείμενο στο σώμα της γνώσης; Αυτό θα μπορούσε να είναι από άποψη θεωρίας, δεδομένων ή/και πρακτικής εφαρμογής Τι σχέση έχει με άλλα έργα του χώρου; Τι λείπει/δεν αναφέρεται; Είναι αυτό πρόβλημα; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 46

47 Μεθοδολογία ή προσέγγιση ισχύει συνήθως για πιο επίσημα κείμενα που βασίζονται στην έρευνα Ποια προσέγγιση χρησιμοποιήθηκε για την έρευνα; Για παράδειγμα, ποσοτική ή ποιοτική, ανάλυση/ανασκόπηση θεωρίας ή τρέχουσας πρακτικής, συγκριτική, μελέτη περίπτωσης, προσωπικός προβληματισμός κ.λπ. Πόσο αντικειμενική/προκατειλημμένη είναι η προσέγγιση; Είναι τα αποτελέσματα έγκυρα και αξιόπιστα; Ποιο αναλυτικό πλαίσιο χρησιμοποιείται για τη συζήτηση των αποτελεσμάτων; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 47

48 Επιχείρημα και χρήση αποδεικτικών στοιχείων Υπάρχει σαφές πρόβλημα, δήλωση ή υπόθεση; Τι ισχυρισμοί διατυπώνονται; Είναι το επιχείρημα συνεπές; Σε ποια είδη αποδεικτικών στοιχείων βασίζεται το κείμενο; Πόσο έγκυρα και αξιόπιστα είναι τα στοιχεία; Πόσο αποτελεσματικά είναι τα στοιχεία για την υποστήριξη του επιχειρήματος; Τι συμπεράσματα εξάγονται; Είναι δικαιολογημένα αυτά τα συμπεράσματα; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 48

49 Στυλ γραφής και δομή κειμένου Ταιριάζει το στυλ γραφής στο κοινό που επιδιώκεται; Για παράδειγμα, ειδικός/μη ειδικός, ακαδημαϊκός/μη ακαδημαϊκός κ.λπ. Ποια είναι η αρχή οργάνωσης του κειμένου; Θα μπορούσε να είναι καλύτερα οργανωμένο; Διάλεξη 5. Ανάγνωση και Κριτική Αξιολόγηση Επιστημονικού Κειμένου 49