Γ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ

Transcript

1 Γ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ο Κεφάλαιο: Η Πειθώ Α. Τρόποι πειθούς 1. Επίκληση στη λογική α. Επιχειρήματα και τεκμήρια β. Παραγωγική-Επαγωγική μέθοδος γ. Εγκυρότητα-αλήθεια-ορθότητα ενός επιχειρήματος δ. Αξιολόγηση ενός επιχειρήματος ε. Σημασία και αξιολόγηση των τεκμηρίων 2. Επίκληση στο συναίσθημα (του δέκτη) 3. Επίκληση στο "ήθος" (του πομπού) Β. Μορφές πειθούς 1. Η πειθώ στη διαφήμιση 2. Η πειθώ στο δικανικό λόγο 3. Η πειθώ στον πολιτικό λόγο 4. Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο 2 ο Κεφάλαιο: Το Δοκίμιο Έννοια του δοκιμίου Α. Δοκίμιο και λογοτεχνία Β. Δοκίμιο και άλλα γραμματειακά είδη 1. Δοκίμιο και πραγματεία, μελέτη, διατριβή, μονογραφία 2. Δοκίμιο και διδαχή, ημερολόγιο, επιστολή, διάλογος 4. Δοκίμιο και άρθρο, επιφυλλίδα, χρονογράφημα Ιστορία του δοκιμίου Τα είδη του δοκιμίου Α. Το δοκίμιο στοχασμού Β. Το αποδεικτικό δοκίμιο Βασική δομή του δοκιμίου 3 ο Κεφάλαιο: Παράρτημα 2

3 1 ο Κεφάλαιο Ορισμός της Πειθούς: Πειθώ είναι η δύναμη, η ικανότητα να πείθει κάποιος τους άλλους. Προπαγάνδα: όταν η επιδίωξή μας να πείσουμε είναι ιδιοτελής, εσκεμμένη και προγραμματισμένη και συγχρόνως χρησιμοποιούμε κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο(σοφιστικά επιχειρήματα, ανεξακρίβωτα ή παραπλανητικά στοιχεία), τότε βρισκόμαστε στην περιοχή της προπαγάνδας. Σαφής διάκριση πειθούς-προπαγάνδας δεν υπάρχει. 3

4 Α. Τρόποι πειθούς 1. Επίκληση στη λογική Για να πείσουμε επιστρατεύουμε ως μέσα επιχειρήματα και τεκμήρια. Επιχειρήματα, με την ευρύτερη έννοια, είναι λογικές προτάσεις που συνήθως διευθετούνται με κλιμακωτή σειρά για την απόδειξη μιας θέσης. Μία ή περισσότερες προτάσεις (προκείμενες) χρησιμεύουν ως βάση για την αποδοχή μιας άλλης πρότασης (συμπέρασμα) η οποία ακολουθεί λογικά τις προηγούμενες. Συλλογισμός λέγεται η διαδικασία με την οποία ο νους καταστρώνει ένα επιχείρημα. Παράδειγμα: Προκείμενες: -Ο Χ συνελήφθη να κλέβει. -Η κλοπή τιμωρείται με φυλάκιση Συμπέρασμα: -Άρα ο Χ πρέπει να φυλακιστεί. Όλο το παράδειγμα αποτελεί ένα συλλογισμό. Τεκμήρια λέγονται τα συγκεκριμένα στοιχεία (παραδείγματα, αλήθειες, γεγονότα, γνωμικά, στατιστικά στοιχεία κ.τ.λ.) που χρησιμοποιούνται από τον πομπό για να υποστηρίξει τα επιχειρήματα και τις θέσεις του. 4

5 Παραγωγική πορεία-μέθοδος: αρχίζει από τη διατύπωση μιας γενικής κρίσης και καταλήγει σε συμπέρασμα μερικό (από το γενικό στο μερικό) Επαγωγική πορεία-μέθοδος: αρχίζει από κρίση μερική και καταλήγει σε συμπέρασμα γενικό (από το μερικό στο γενικό) Η παραγωγική μέθοδος οδηγεί συνήθως σε βέβαια συμπεράσματα, ενώ η επαγωγική σε πιθανά. Παραδείγματα: Επαγωγή αιτιολόγηση αιτιολόγηση αιτιολόγηση αιτιολόγηση 1 ο συμπέρασμα 2 ο συμπέρασμα Κύρια θέση/κρίση Παραγωγή Κύρια θέση/κρίση 1 ο αποδεικτικό στοιχείο 2 ο αποδεικτικό στοιχείο αιτιολόγηση αιτιολόγηση αιτιολόγηση αιτιολόγηση 5

6 Εγκυρότητα επιχειρήματος: εξαρτάται από τη λογική μορφή του (ένα επιχείρημα θεωρείται έγκυρο όταν οι προκείμενες οδηγούν λογικά σε βέβαιο συμπέρασμα) π.χ. 1 -το νερό σταματάει τη δίψα -η θάλασσα είναι νερό -άρα η θάλασσα σταματάει τη δίψα Αλήθεια επιχειρήματος: εξαρτάται από το περιεχόμενό του (αν το νόημα των προκείμενων και του συμπεράσματος ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα) π.χ. 2-όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά -ο ελέφαντας είναι ζωντανό πλάσμα -άρα ο ελέφαντας είναι θνητός Ορθότητα επιχειρήματος: όταν το επιχείρημα συνδυάζει εγκυρότητα και αλήθεια. (π.χ. 2) Αποδείξεις λέγονται οι συλλογισμοί (διαδικασία παραγωγής επιχειρημάτων) που έχουν ορθότητα. Παραλογικοί συλλογισμοί: μπορεί να οφείλονται είτε σε λογικά σφάλματα είτε σε προσπάθεια εξαπάτησης του πομπού προς το δέκτη-λογική παγίδα (σόφισμα). Λέγονται και Παραλογισμοί. π.χ. -όλοι οι σκύλοι είναι θνητοί -ο Αριστείδης είναι θνητός -άρα ο Αριστείδης είναι σκύλος 6

7 Αξιολόγηση του επιχειρήματος: για να αξιολογήσουμε την αποδεικτική ισχύ ενός επιχειρήματος ή για να ανασκευάσουμε τα επιχειρήματα κάποιου ελέγχουμε: α. αν οι προκείμενες είναι αληθείς β. αν το επιχείρημα είναι έγκυρο Ιδιαίτερα προσέχουμε αν οι προκείμενες είναι γενικά αποδεκτές αλήθειες (π.χ. ο ήλιος είναι αστέρι) ή προσωπικές γνώμες (π.χ. η ανεργία οδηγεί σε εγκλήματα). Ένα επιχείρημα που βασίζεται μόνο σε προσωπικές γνώμες δεν έχει αποδεικτική ισχύ. 1 η παρατήρηση: μόνο η τέλεια επαγωγή οδηγεί σε βέβαιο συμπέρασμα. 2 η παρατήρηση: στα τρία είδη της επαγωγής (γενίκευση, αίτιο-αποτέλεσμα, αναλογία) πρέπει να προσέχουμε: Γενίκευση: αν στηρίζεται σε επαρκή στοιχεία, και επομένως είναι επιτρεπτή, ή πρόκειται για βεβιασμένη γενίκευση.(παραδείγματα 1,2,3 σχολ. βιβλίου,σελ ) Αίτιο-Αποτέλεσμα: η σχέση αιτιολογική ή χρονική; Μήπως γίνεται υπεραπλούστευση;η αιτία αναγκαίαεπαρκής;(παραδείγματα 4,5,6,7 σχολ.βιβλ., σελ 24) Αναλογία: Κυριολεκτική (συγκρίνονται όμοια "αντικείμενα") ή Μεταφορική (συγκρίνονται "ανόμοια" αντικείμενα). Η κυριολεκτική αναλογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην επιχειρηματολογία, η μεταφορική κυρίως για διασάφηση/επεξήγηση(παραδείγματα 8,9,10 σχολ.βιβλ., σελ ). 7

8 Σημασία και αξιολόγηση των τεκμηρίων: ο πομπός οφείλει να τεκμηριώνει τις απόψεις του με επεξεργασμένα στοιχεία(επιστημονικά, στατιστικά κ.λπ.). Τα ανεπεξέργαστα στοιχεία είναι το ίδιο παραπλανητικά όπως τα σοφίσματα. 8

9 2. Επίκληση στο συναίσθημα(του δέκτη). Χρησιμοποιείται από τον πομπό, όταν η πειθώ έχει στόχο να προκαλέσει μια απόφαση του δέκτη. Τα μέσα για την επίκληση συναισθημάτων(οργή, μίσος, αγάπη, θάρρος, περιφρόνηση, αγανάκτηση κ.λπ.) είναι η περιγραφή και η αφήγηση (περιγράφουμε μια κατάσταση ή αφηγούμαστε γεγονότα για να προκαλέσουμε συναισθήματα). Κατάχρηση της επίκλησης: γίνεται από αδίστακτους πομπούς που εκμεταλλεύονται τα όνειρα, τις προκαταλήψεις του δέκτη για να πετύχουν αυτό που θέλουν.(π.χ. κινδυνολογία). Χιούμορ, Ειρωνεία: (εναντίον των θέσεων και επιχειρημάτων του αντιπάλου)χρησιμοποιούνται επίσης ως μέσα για την επίκληση συναισθημάτων. 9

10 3. Επίκληση στο "ήθος" (του πομπού). Γίνεται από τον ίδιο, όταν προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη, για να είναι αποτελεσματική η πειθώ. α. Επίκληση στην αυθεντία: ο πομπός, για να ενισχύσει την αξιοπιστία ενός επιχειρήματος, επικαλείται κάποια αυθεντία στο είδος(ειδικό), ένα πρόσωπο μεγάλης αξίας, μεγάλου κύρους στην κοινωνία. Στην επιστήμη, η επίκληση στην αυθεντία, είναι θεμιτή ως ένα σημείο(δείχνει κατοχή της βιβλιογραφίας). Η κατάχρησή της όμως δείχνει έλλειψη επιχειρημάτων. β. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: ο πομπός κάνει προσωπική επίθεση εναντίον του αντιπάλου, ασκεί κριτική στο χαρακτήρα του και στην ιδιωτική του ζωή. 10

11 Β. Μορφές πειθούς 1. Η πειθώ στη διαφήμιση Η διαφήμιση είναι μια πράξη επικοινωνίας. Τα βασικά στοιχεία της είναι: πομπός, δέκτης, μήνυμα, επικοινωνιακό μέσο, επικοινωνιακός κώδικας/γλώσσα, σκοπός. Για να είναι αποτελεσματική η επικοινωνία απαιτούνται: α. γνώση του διαφημιζόμενου προϊόντος β. γνώση των χαρακτηριστικών του δέκτηκαταναλωτή(φύλο, ηλικία κ.λπ.) Η διαφημιστική πειθώ χρησιμοποιεί τα εξής μέσατεχνικές: α. συνειρμό ιδεών β. αναλυτική περιγραφή, επίδειξη των δυνατοτήτων του προϊόντος γ. επίκληση στη αυθεντία δ. επίκληση στο συναίσθημα ε. επίκληση στη λογική. Αθέμιτη-Παραπλανητική Διαφήμιση Αθέμιτη: α. πρόκληση-εκμετάλλευση αισθημάτων φόβου β. πρόκληση μειωτικών διακρίσεων σχετικών με το φύλο, τη φυλή, το θρήσκευμα γ. εξώθηση σε πράξεις βίας δ. εκμετάλλευση της ευπιστίας των παιδιών ε. άσεμνη εκμετάλλευση του ανθρώπινου σώματος στ. προσβολή προσωπικότητας (π.χ. διανοητικά ή φυσικά ανάπηρου) Παραπλανητική: α. τα πρόσωπα της διαφήμισης δεν έχουν την ιδιότητα (π.χ. επιστήμονες) που εμφανίζονται να έχουν. β. δημιουργία της εντύπωσης ότι η τεχνολογία μιας χώρας είναι δηλωτική της αξίας του προϊόντος γ. παρουσίαση της διαφήμισης με τη μορφή είδησης, επιστημονικής ανακοίνωσης. 11

12 2. Η πειθώ στο δικανικό λόγο. Αναπτύσσεται στα δικαστήρια όπου οι παράγοντες μιας δίκης προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τα διαφιλονικούμενα θέματα και χρησιμοποιούν τους τρόπους της πειθούς: επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα, στο ήθος. Οι δικαστικές αποφάσεις είναι κείμενα που χρησιμοποιούν την επίκληση στη λογική. Ο δικανικός λόγος (δικηγόροι) χρησιμοποιεί και τους άλλους τρόπους πειθούς. 12

13 3. Η πειθώ στον πολιτικό λόγο. Με τον πολιτικό λόγο ο πομπός επιδιώκει να πείσει τον δέκτη να πάρει αποφάσεις ή να προβεί σε κάποια ενέργεια. Ο δέκτης πρέπει να πειστεί ότι η απόφασή του είναι σύμφωνη με τα προσωπικά του συμφέροντα και με τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου. Ο πολιτικός λόγος χρησιμοποιεί επιχειρήματα (επίκληση στη λογική), συναίσθημα (επίκληση στο συναίσθημα) και ρητορικά σχήματα. Ο πολιτικός λόγος συνδέεται με την εξουσία και γι` αυτό ορισμένες φορές στοχεύει στην παραπλάνηση ή στον εκφοβισμό. Όταν λοιπόν παραποιεί έννοιες ή στρεβλώνει αξίες κινείται στο χώρο της Προπαγάνδας (επιτήδεια χρήση συμβόλων για επίτευξη στόχων που ο ακροατής δεν υποψιάζεται). 13

14 4. Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο. Είναι λόγος περιγραφικός(προσπαθεί να περιγράψει), ερμηνευτικός (προσπαθεί να ερμηνεύσει), αποδεικτικός (προσπαθεί να πείσει). Οφείλει να είναι απρόσωπος και αντικειμενικός. 14

15 2 ο Κεφάλαιο Έννοια του Δοκιμίου Το Δοκίμιο είναι ένας είδος πεζού λόγου, ένα κείμενο στοχασμού ή εκλαΐκευσης διαφόρων θεμάτων. Χαρακτηριστικά-Ιδιότητες: α. μικρή ως μέση έκταση β. υποκειμενική πραγμάτευση του θέματος γ. εκφράζει σκέψεις-συναισθήματα-ιδέες δ. προσπαθεί να αναλύσει, να ερμηνεύσει ε. Σκοπός: να πληροφορήσει, να διδάξει, να τέρψει, να πείσει 15

16 Α. Δοκίμιο και Λογοτεχνία. Διαφορές Δοκιμίου-Λογοτεχνίας: Δοκίμιο 1. Τα δοκίμια αποβλέπουν πιο πολύ στο να πληροφορήσουν παρά να χαρίσουν στον αναγνώστη αισθητική απόλαυση. 2. Έχουν πηγή τους μια ι δ έ α. 3. Έχουν πιο ευδιάκριτη δομή και λογική διάρθρωση. 4. Χρησιμοποιούν λέξεις και εκφράσεις που φανερώνουν "στάση"(πιθανώς, ενδεχομένως, βεβαίως) Λογοτεχνία 1. Η λογοτεχνία χρησιμοποιεί σχήματα λόγου. 2. Ο συγγραφέας βλέπει τα πράγματα με πιο προσωπική ματιά. 3. Χρησιμοποιεί τα πράγματα ως σύμβολα. Παρατήρηση: μερικά δοκίμια χρησιμοποιούν τις λογοτεχνικές τεχνικές 16

17 Β. Δοκίμιο και άλλα γραμματειακά είδη. 1. Δοκίμιο και πραγματεία, μελέτη, διατριβή, μονογραφία. Η πραγματεία, η μελέτη, η διατριβή και η μονογραφία σκοπεύουν στην αντικειμενική, επιστημονική, μεθοδική παρουσίαση-πληροφόρηση ενός θέματος. Η διατριβή εξετάζει ένα επιστημονικό θέμα από όλες τις απόψεις του, χωρίς να αφήνει κενά. Η μονογραφία είναι μια έρευνα πάνω σε ένα απόλυτα εξειδικευμένο θέμα. Το κοινό της πραγματείας με τη λογοτεχνία είναι η διδακτική τους πρόθεση(πληροφόρηση-ενημέρωση) 17

18 2. Δοκίμιο και διδαχή, ημερολόγιο, επιστολή, διάλογος. Η διδαχή είναι λόγος με σωφρονιστική πρόθεση. Είναι γνώρισμα της εκκλησιαστικής και της πολιτικής ρητορικής. Με την επιστολή επικοινωνούν μεταξύ τους δυο άνθρωποι που βρίσκονται μακριά ο ένας από τον άλλο. Ο διάλογος αρμόζει στη διαλεύκανση πολύπλοκων ζητημάτων. Ανήκει στα λογοτεχνικά είδη. Το ημερολόγιο δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένο παραλήπτη, περιγράφει προσωπικά ή γενικότερα γεγονότα ή προβλήματα, μας δίνει πληροφορίες, αναφέρει στην αρχή την ημερομηνία. 18

19 3. Δοκίμιο και άρθρο, επιφυλλίδα, χρονογράφημα. Το δοκίμιο συγγενεύει με το άρθρο, την επιφυλλίδα και το χρονογράφημα ως προς τον κοινωνικό του χαρακτήρα(εκφράζει έντονο προβληματισμό). Τα άλλα ασχολούνται με σύγχρονα θέματα. Το δοκίμιο δε στέκεται στο επικαιρικό, αλλά προχωρεί σε πιο γενική θεώρηση των θεμάτων. Η επιφυλλίδα και το άρθρο είναι δημοσιογραφικά είδη. Ωστόσο η επιφυλλίδα ασχολείται περισσότερο με θέματα επιστημονικού περιεχομένου και παίρνει τη μορφή κριτικής. Το χρονογράφημα είναι ένα σύντομο, πνευματώδες, συνήθως εύθυμο δημοσιογραφικό έργο το οποίο αντλεί τα θέματά του από την επικαιρότητα. 19

20 Ιστορία του δοκιμίου Δοκιμιακά είδη συναντούμε στους αρχαίους χρόνους (Εκκλησιαστής, Διάλογοι του Πλάτωνα, Διάλογοι του Κικέρωνα κ.ά.). Ο όρος "δοκίμιο" πρωτοχρησιμοποιείται από το Γάλλο Μονταίνι ( ). Κατέγραψε τις θέσεις του γύρω από θέματα που αφορούν τον άνθρωπο, τη φιλοσοφία, την ηθική, τους θεσμούς. Μπέϊκον-Αγγλία ( ): με το έργο του προσπαθεί όχι μόνο να τέρψει, αλλά και να διδάξει. 17 ος αι. : πλήρης ανάπτυξη του δοκιμίου (Τζον Λοκ) 18 ος αι. : ακμή του δοκιμίου (Χιουμ, Βολταίρος) 19 ος αι. : θέματα λογοτεχνικής και καλλιτεχνικής κριτικής, πολιτικής, ηθικής, κοινωνικής, πνευματικής ζωής. (Ράϊχ, Φρομ, Μαρκούζε, Έκο κ.ά.) Ελληνικό δοκίμιο: Γληνός, Ροϊδης, Τριανταφυλλίδης, Τερζάκης, Παναγιωτόπουλος, Χουρμούζιος, Παπανούτσος. 20

21 Τα είδη του δοκιμίου Τα δοκίμια άλλοτε είναι περισσότερο υποκειμενικά και πλησιάζουν τη λογοτεχνία και άλλοτε περισσότερο αντικειμενικά και προσεγγίζουν στα μη λογοτεχνικά είδη. Στην πρώτη περίπτωση ο συγγραφέας εκφράζει τις προσωπικές του παρατηρήσεις, στη δεύτερη προσπαθεί να κάνει κατανοητά στο κοινό επιστημονικά θέματα διασαφηνίζοντάς τα. Με βάση τα παραπάνω χωρίζουμε τα δοκίμια σε δοκίμια στοχασμού και σε αποδεικτικά δοκίμια ή δοκίμια πειθούς. Ο τόνος ενός δοκιμίου σχετίζεται με το σκοπό του συγγραφέα. Σοβαρός-αποσκοπεί στο να πληροφορήσει, χιουμοριστικός-προσπαθεί να διασκεδάσει-να τέρψει, φιλοσοφικός-σατιρικός-προσπαθεί να διδάξει. 21

22 Α. Τα δοκίμια στοχασμού Τα δοκίμια στοχασμού είναι πιο υποκειμενικά. Ο συγγραφέας καταγράφει σκέψεις, εκφράζει ιδέες χρησιμοποιώντας την εμπειρία του, τη φαντασία και τις γενικές του γνώσεις. Χαρακτηριστικά 1. Ο συγγραφέας μπορεί να ερμηνεύσει το θέμα που διαπραγματεύεται με όποιον τρόπο θέλει (π.χ. "το δάσος" κυριολεκτική και μεταφορική διαπραγμάτευση). Όμως ποτέ δεν επιτρέπεται να συγχέονται οι δύο τρόποι προσέγγισης μέσα στο ίδιο δοκίμιο. 2. Τα νοήματά του δε συνδέονται πάντοτε λογικά, αλλά και συνειρμικά, διαισθητικά. Β. Αποδεικτικά δοκίμια Τα αποδεικτικά δοκίμια είναι περισσότερο αντικειμενικά. Η βασική τους διαφορά με τα στοχαστικά δοκίμια είναι ότι ο συγγραφέας δεν μπορεί να ερμηνεύσει το θέμα με όποιον τρόπο θέλει. Απαιτείται ικανότητα τεκμηρίωσης των ιδεών και πίστη στη γνώση. Στόχοι του συγγραφέα 1. Η διερεύνηση του θέματος χωρίς απαραίτητα να πρέπει να δώσει λύση. 2. Η επιχειρηματολογία (υπέρ ή κατά μιας άποψης), χωρίς να πρέπει οπωσδήποτε να πείσει τον αναγνώστη για τη δική του θέση. 22

23 Βασική δομή του δοκιμίου Πρόλογος: εκτίθεται το θέμα και επιχειρείται να προσελκυστεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Κύριο μέρος: προσκομίζεται το υλικό για να διασαφηνιστεί η κύρια ιδέα και να αποδειχτεί η θέση που διατυπώθηκε στον πρόλογο. Επίλογος: παρουσιάζεται συμπυκνωμένα ό,τι έχει αναπτυχθεί στο κύριο μέρος ή επιχειρείται μια περαιτέρω προέκταση του θέματος. Συνήθως χρησιμοποιούμε την παραγωγική μέθοδο(το θέμα προηγείται των αποδείξεων) χωρίς να αποκλείεται και η επαγωγική μέθοδος(το θέμα-συμπέρασμα να έπεται) Η δομή της πρότασης και η δομή της παραγράφου ακολουθούν (αναλογικά) τη δομή της έκθεσης. 23

24 3 ο Κεφάλαιο Α. Ερευνητική εργασία: -Επιλογή του θέματος -Αναζήτηση του υλικού -Καταγραφή του υλικού -Εκτίμηση του υλικού -Διάρθρωση και συγγραφή της εξουσίας -Τίτλος -Περίληψη -Παραπομπές και υποσημειώσεις -Βιβλιογραφία -Πίνακες και σχεδιαγράμματα 24

25 Β. Διάβασμα και γράψιμο Με το διάβασμα παίρνουμε μηνύματα που μας στέλνουν οι άλλοι, με το γράψιμο στέλνουμε μηνύματα. Διάβασμα και κατανόηση: ανακάλυψη του βαθύτερου νοήματος μιας γνώσης, επανατοποθέτησή της ως προβλήματος και απόδοση με δικά μας λόγια. Διάβασμα και ανάλυση: ενώ στην κατανόηση δίνουμε έμφαση στη σύλληψη του νοήματος και του σκοπού ενός κειμένου, με την ανάλυση διερευνούμε το περιεχόμενο και τη μορφή δηλαδή α. ξεχωρίζουμε τις γνώμες, τις "αλήθειες", τα κύρια και δευτερεύοντα νοήματα β. διακρίνουμε τα μέρη που αποτελούν το κείμενο γ. διασαφηνίζουμε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται αυτά τα μέρη. Διάβασμα και σύνθεση: ενώνουμε στοιχεία και τμήματα για να διαμορφώσουμε ένα σύνολο που δεν υπήρχε προηγουμένως. Διάβασμα και αξιολόγηση: η ικανότητα να κρίνουμε την αξία των ιδεών, των στοιχείων, της οργάνωσης, της έκφρασης ενός κειμένου. Γράψιμο και κατανόηση: αφού κατανοήσουμε το θέμα δικαιολογούμε τη θέση μας με τεκμηριωμένο λόγο. Γράψιμο και ανάλυση: η ανάλυση πραγματοποιείται με τον ορισμό, τη διαίρεση-μερισμό, τη διευκρίνιση, τη σύγκριση, την αντίθεση κ.α.(συγκέντρωση του υλικού) Γράψιμο και σύνθεση: οργάνωση των κύριων και δευτερευουσών εννοιών πληροφοριών-οργάνωση του υλικού (διάγραμμα). Γράψιμο και αξιολόγηση: έλεγχος της καταλληλότητας του υλικού, σαφήνεια και ακρίβεια έκφρασης. 25

26 Γ. Σαφήνεια στο γράψιμο Οι ιδέες πρέπει να διατυπώνονται με την κατάλληλη θεματική περίοδο για να γίνονται σαφείς-κατανοητές. Οι λεπτομέρειες επεξηγούν και διασαφηνίζουν το θέμα. Δ. Τρόποι ανάπτυξης Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι ανάπτυξης είναι: α. με παραδείγματα β. με σύγκριση και αντίθεση γ. με αιτιολόγηση δ. με ορισμό ε. με διαίρεση στ. με αναλογία ζ. με αίτια και αποτελέσματα Ε. Ενότητα, Αλληλουχία Όλες οι λεπτομέρειες πρέπει να σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την κύρια ιδέα. Με την αλληλουχία διατυπώνονται με λογική και φυσική σειρά οι ιδέες και πετυχαίνεται σαφής διάκριση μεταξύ των μερών της έκθεσης. 26