ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ. Ανάπτυξη Ολοκληρωµένου Συστήµατος Μέτρησης και ιαχείρισης Πιστωτικού Κινδύνου

Transcript

1 ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ Ανάπτυξη Ολοκληρωµένου Συστήµατος Μέτρησης και ιαχείρισης Πιστωτικού Κινδύνου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η µέτρηση και διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου για τις Επιχειρήσεις αλλά και τα Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα είναι σηµαντική, καθώς επηρεάζει το κόστος παροχής του χρήµατος, την ανταγωνιστικότητα και την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας µιας επιχείρησης και η απόδοση πιστοληπτικής διαβάθµισης εκφράζει την εκτίµηση για τη µελλοντική της φερεγγυότητα και κατ επέκταση την εκτίµηση του ρίσκου που θα αναλάβει ο δανειοδότης (σε χρήµα ή σε αγαθά) έναντι του δανειολήπτη. Στη διαπίστωση αυτή καταλήγουν, µεταξύ άλλων, τόσο η Επιτροπή της Βασιλείας όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Νέο Σύµφωνο της Βασιλείας, Οδηγία CRD της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) µέσα από τις οδηγίες τους για αναβάθµιση του πλαισίου υπολογισµού της κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυµάτων. Η χώρα µας έχει ήδη υιοθετήσει τις συγκεκριµένες οδηγίες µέσω πρόσφατης πράξης του ιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος (Π ΤΕ αριθµ. 2577/ ). Για τη µέτρηση και διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου είναι απαραίτητη η δηµιουργία ενός Πληροφοριακού Συστήµατος το οποίο να καλύπτει τις παρακάτω κύριες ενότητες: Τη τροφοδότηση της επιχείρησης µε τις απαραίτητες πληροφορίες Την ανάλυση και την αξιολόγηση των πληροφοριών αυτών Την ιστορικότητα των πληροφοριών Την οµαδοποίηση των πληροφοριών µε ακριβή και εύκολο τρόπο Η λειτουργία του συγκεκριµένου Πληροφοριακού Συστήµατος στοχεύει, αφενός στην αποτελεσµατική υποστήριξη της επιχειρησιακής στρατηγικής των Επιχειρήσεων και Πιστωτικών Ιδρυµάτων, αφετέρου στην ασφαλή επεξεργασία και αποθήκευση σηµαντικών επιχειρησιακών πληροφοριών οι οποίες αφορούν στη µέτρηση του πιστωτικού κινδύνου. 2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Το αναθεωρηµένο κανονιστικό πλαίσιο για τα Χρηµατοπιστωτικά Ιδρύµατα καθορίζει τις προϋποθέσεις τις οποίες θα πρέπει να καλύπτει το εν λόγω Πληροφοριακό Σύστηµα οι οποίες βεβαίως αναλογικά πρέπει να υιοθετούνται και από τις Επιχειρήσεις. Ένα τέτοιο σύστηµα, για να µπορεί να θεωρηθεί λειτουργικό και αξιόπιστο, θα πρέπει να ενσωµατώνει : Τις διαδικασίες τις οποίες ακολουθούν οι Οργανισµοί για την έγκριση ή την απόρριψη αιτήσεων χρηµατοδοτήσεων καθώς και τις υποστηρικτικές λειτουργίες οι οποίες θα επιτρέψουν στα στελέχη να αξιολογούν την δυναµική του πελάτη και την πιστοληπτική του ικανότητα και να παρακολουθούν την εξέλιξη της συνεργασίας Την κατάλληλη αρχιτεκτονική και τις απαραίτητες διεπαφές (interfaces) για την ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ των εµπλεκόµενων επιχειρήσεων. 2.1 ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΕΣ Οι διαδικασίες και οι λειτουργικότητες οι οποίες πρέπει να καλύπτονται από ένα σύστηµα µέτρησης και διαχείρισης πιστωτικού κινδύνου, αποτυπώνονται στο διάγραµµα το οποίο ακολουθεί. 1

2 ΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - Ορισµοί - Κανονισµοί - Πιστωτική Πολιτική - Τιµολογιακή Πολιτική ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ - Απόδοση Κεφαλαίων - Αποδόσεις Προϊόντων - Αποδόσεις Πελατών - Αξίες σε Κίνδυνο ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ - Ποιοτικά Στοιχεία - Ποσοτικά Στοιχεία - Management - Εξέλιξη Συνεργασίας - Κλαδικά Στοιχεία ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ - Ποσοτική Αξιολόγηση - Εµπειρική Αξιολόγηση ΑΠΟ ΟΣΗ ΙΑΒΑΘΜΙΣΗΣ (CREDIT RATING) ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΙΑΒΑΘΜΙΣΕΩΝ MONITORING - Μέγεθος και Αξία Πελατών - Ανταγωνισµός - Τάσεις Κλάδου CREDIT REVIEW - Ανάλυση Χαρακτηριστικών Πελατολογίου - Εξέλιξη Πιστοληπτικής Ικανότητας - Εξέλιξη Συναλλακτικής Συµπεριφοράς - Αξιοπιστία Πιστωτικών ιαβαθµίσεων - Προβλεπτική Ικανότητα Αποτελεσµάτων - Αποτελέσµατα Αναθεωρήσεων Με βάση το διάγραµµα παρατηρούµε ότι ένα Ολοκληρωµένο Σύστηµα Μέτρησης και ιαχείρισης Πιστωτικού Κινδύνου, θα πρέπει να διαθέτει τις κατάλληλες υποδοµές ώστε να περιλαµβάνονται : Οι παράγοντες οι οποίοι αφορούν στα χαρακτηριστικά του πελάτη. Τέτοιοι παράγοντες είναι τα οικονοµικά στοιχεία του πελάτη (ισολογισµοί, αριθµοδείκτες, ισοζύγια), ποιοτικά στοιχεία (µέγεθος αγοράς, διαδικασίες, εξοπλισµός, ικανότητες ανθρωπίνου δυναµικού, κλάδος δραστηριότητας, έτη λειτουργίας κ.α.), στοιχεία τα οποία αφορούν στο κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται ο πελάτης, κλπ. Η πιστωτική αξιολόγηση. ηλαδή οι αλγόριθµοι οι οποίοι θα αξιολογήσουν τους παραπάνω παράγοντες και οι οποίοι διακρίνονται σε ποσοτικούς και εµπειρικούς αλγορίθµους. Οι ποσοτικοί αλγόριθµοι αξιολογούν τα οικονοµικά και τα ποιοτικά στοιχεία καθώς και τα στοιχεία συναλλακτικής συµπεριφοράς του πελάτη και έχουν αναπτυχθεί µε διεθνώς αποδεκτές στατιστικές τεχνικές. Οι εµπειρικοί αλγόριθµοι επιτρέπουν στα στελέχη των Οργανισµών να αποτυπώσουν την άποψή τους για την επιχείρηση µε βάση την εµπειρία τους. Το αποτέλεσµα της πιστωτικής αξιολόγησης. Με άλλα λόγια το συνδυασµό της ποσοτικής και της εµπειρικής αξιολόγησης του προηγούµενου σταδίου και την απόδοση πιστοληπτικής διαβάθµισης (Credit Rating). Τα παραπάνω στοιχεία σε συνδυασµό µε τα δοµικά στοιχεία ήτοι τους κανονισµούς οι οποίοι διέπουν την παροχή πίστωσης σε έναν Οργανισµό (π.χ. πελάτες µε συσσωρευµένες ζηµίες και αρνητικά ίδια κεφάλαια αξιολογούνται ως υψηλού κινδύνου και η συνεργασία µαζί τους θα πρέπει να αποφεύγεται), την πιστωτική και τιµολογιακή πολιτική οι οποίες καθορίζουν τους όρους µε τους οποίους θα δοθούν οι αιτούµενες χρηµατοδοτήσεις, κ.α. θα µας οδηγήσουν στην λήψη της τελικής µας απόφασης για τη σύναψη ή όχι συνεργασίας κάτω από συγκεκριµένους όρους. Βασικό στοιχείο της υποδοµής του Συστήµατος είναι επίσης η διατήρηση της ιστορικότητας των πληροφοριών. Η ιστορικότητα θα µας δώσει την δυνατότητα α) της τακτικής παρακολούθησης (monitoring) των χαρακτηριστικών του πελάτη και των τάσεων του κλάδου στον οποίο αυτός δραστηριοποιείται και β) της συνεχούς ανασκόπησης (credit review) για την εξέλιξη της 2

3 πιστοληπτικής ικανότητας (rating migration) και του ποσοστού ασυνέπειας (default rates) των πελατών µας. Επιπρόσθετα, θα µας επιτρέψει να µετρήσουµε α) την αποδοτικότητα, των πελατών µας, των προϊόντων µας ακόµα και να εντοπίσουµε τις αξίες οι οποίες βρίσκονται σε κίνδυνο και β) την ποιότητα των παρεχοµένων διαβαθµίσεων, ήτοι να µετρήσουµε την αξιοπιστία των αλγορίθµων µας ως προς την προβλεπτική τους ικανότητα για την εκτίµηση του πιστωτικού κινδύνου. 3. Ανάπτυξη Κύριοι στόχοι των επιχειρήσεων από την λειτουργία ενός τέτοιου συστήµατος είναι η: Η µέτρηση και διαχείριση του πιστωτικού κινδύνου για τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα είναι σηµαντική, καθώς επηρεάζει το κόστος παροχής του χρήµατος, την ανταγωνιστικότητά τους και την κεφαλαιακή τους επάρκεια. Στη διαπίστωση αυτή καταλήγουν, µεταξύ άλλων, τόσο η Επιτροπή της Βασιλείας όσο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή µέσα από τις οδηγίες τους για αναβάθµιση του σχετικού πλαισίου. Υλοποίηση της επιχειρησιακής στρατηγικής, Αναγνώριση και αντιµετώπιση των πιστωτικών κινδύνων που αναλαµβάνονται, ιασφάλιση της πληρότητας, της ενηµερότητας και της αξιοπιστίας των στοιχείων και πληροφοριών που απαιτούνται για τη µέτρηση του πιστωτικού κινδύνου και την παραγωγή αξιόπιστων αναφορών, Η αποτελεσµατική υλοποίηση ενός τέτοιου συστήµατος Πληροφόρησης πρέπει να ακολουθεί τα παρακάτω στάδια υλοποίησης: Ορισµός Οµάδας Έργου. Πριν την έναρξη της ανάπτυξης θα πρέπει να ορισθεί Οµάδα Έργου που θα αναλάβει τη διαχείριση του έργου, την κατάρτιση χρονοδιαγράµµατος υλοποίησης, την εκπόνηση των απαιτήσεων, το έλεγχο των παραδοτέων, την εκπαίδευση και την παραλαβή του έργου. Αποτύπωση τρεχουσών και µελλοντικών απαιτήσεων. Κατά την εκπόνηση των απαιτήσεων θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη όχι µόνο οι τρέχουσες ανάγκες του Οργανισµού αλλά και µελλοντικές. Οι ανάγκες αυτές µπορεί να αφορούν δεδοµένα, λειτουργικότητες, ενσωµάτωση νέων οργανωτικών µονάδων, κλπ. Ανάλυση Κινδύνων. Κατά τις φάσεις της Ανάλυσης των Απαιτήσεων και του Τεχνικού Σχεδιασµού θα πρέπει να καθορίζονται µε λεπτοµέρεια οι απαιτήσεις ασφαλούς λειτουργίας του συστήµατος, οι τεχνικές προδιαγραφές του, ο έλεγχος και η συµφωνία των δεδοµένων και η δοµή των αρχείων καταγραφής ενεργειών. Σχέδιο Ελέγχου. Κατά την φάση παράδοσης θα πρέπει να υπάρχει αναλυτικό σχέδιο ελέγχου της λειτουργικότητας και των προδιαγραφών για την αποδοχή του συστήµατος µε όσο το δυνατόν πιο πιστή προσοµοίωση των συνθηκών παραγωγής. Σχέδιο ιαχείρισης Αλλαγών. Για την επιτυχή αποδοχή και την αποτελεσµατική λειτουργία του νέου πληροφοριακού συστήµατος θα πρέπει να εκπονηθεί σχέδιο διαχείρισης των λειτουργικών αλλαγών που θα επιφέρει η ανάπτυξη του συστήµατος Σχέδιο Μετάπτωσης. Πριν την θέση σε παραγωγή του νέου συστήµατος θα πρέπει να έχει προηγηθεί λεπτοµερής σχεδιασµός για τη διαχείριση των υφιστάµενων δεδοµένων. Ο σχεδιασµός αυτός θα πρέπει να περιλαµβάνει θέµατα εκκαθάρισης παλαιών δεδοµένων (data cleansing), µετατροπής δεδοµένων στην µορφή του νέου συστήµατος (data conversion) και µετάπτωσης δεδοµένων (data migration) στο σύστηµα παραγωγής. Σχέδιο Εκπαίδευσης. Για την επιτυχή ενσωµάτωση του νέου συστήµατος στο περιβάλλον και τις διαδικασίες του οργανισµού θα πρέπει να έχει εκπονηθεί αναλυτικό σχέδιο εκπαίδευσης των στελεχών µε σενάρια τα οποία να προσοµοιώνουν τις πραγµατικές λειτουργίες µιας καθηµερινής ηµέρας. 3

4 Τεκµηρίωση. Το σύστηµα, πριν ακόµη τεθεί σε λειτουργία, θα πρέπει να διαθέτει πλήρη τεκµηρίωση που θα ακολουθεί συγκεκριµένα ποιοτικά πρότυπα. ιαδικασίες Αλλαγών. Για τη σωστή και απρόσκοπτη λειτουργία αλλά και για την υποστήριξη του Συστήµατος θα πρέπει να έχουν αποτυπωθεί µε αναλυτικό τρόπο οι διαδικασίες α) ελέγχου των αλλαγών (change control), β) ελέγχου των εκδόσεων του συστήµατος (versioning), γ) ελέγχου της απόδοσης του συστήµατος, δ) λήψης και φύλαξης εφεδρικών αρχείων (backup), κ.α. 4. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Εξειδικευµένες εταιρίες όπως η KPMG, η Fair Isaac αλλά και η ICAP προσεγγίζουν το συγκεκριµένο θέµα µέσω 4 βηµάτων ως εξής: Α. Τροφοδότηση της επιχείρησης µε τις απαραίτητες πληροφορίες. Οι επιχειρήσεις συνδέονται ηλεκτρονικά, µέσω ειδικών εφαρµογών µε τη Βάση εδοµένων του Παροχέα της Λύσης. Τα στοιχεία τα οποία παρέχονται είναι: Αναλυτικά οικονοµικά στοιχεία (πρωτότυποι δηµοσιευµένοι ισολογισµοί, λογιστικές καταστάσεις, αριθµοδείκτες, ταµειακές ροές) Εµπορικά στοιχεία (οµάδα δραστηριότητας π.χ. NACE, ΣΤΑΚΟ, απασχολούµενο προσωπικό, εισαγωγές, εξαγωγές, κ.α.) Στοιχεία κλάδων. Τα παραπάνω στοιχεία πρέπει να καλύπτουν τις ανάγκες πληροφόρησης ακόµη και για τις µικρού µεγέθους Οµόρρυθµες ή Ετερόρρυθµες εταιρίες, οι οποίες δεν διαθέτουν οικονοµικά αλλά µόνο εµπορικά και ιστορικά στοιχεία για τη δραστηριότητά τους. Β. Ανάλυση και αξιολόγηση των πληροφοριών. Για την ανάλυση και αξιολόγηση των πληροφοριών θα πρέπει να αναπτυχθούν τουλάχιστον εννέα διαφορετικά υποδείγµατα πιστωτικής αξιολόγησης ώστε να καλύπτονται όλες οι περιπτώσεις εταιριών, µικρές, µεγάλες, µε ισολογισµούς ή όχι κλπ., τα οποία να καλύπτουν πλήρως τις τεχνικές παραµέτρους και τις απαιτήσεις του Νέου Κανονιστικού Πλαισίου και να διαθέτουν πιστοποιηµένη υψηλή προβλεπτική ικανότητα. Γ. Ιστορικότητα των πληροφοριών Η υποδοµή του ολοκληρωµένου συστήµατος ιαχείρισης και Μέτρησης του Πιστωτικού Κινδύνου του Παροχέα της Λύσης πρέπει να καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις δηµιουργίας ιστορικότητας ώστε να επιτυγχάνεται η διαχρονική παρακολούθηση και αξιολόγηση της ακρίβειας των πιστωτικών διαβαθµίσεων (credit ratings), η ανάπτυξη πινάκων µετακίνησης των πιστωτικών διαβαθµίσεων (rating migration tables) καθώς και η εκτίµηση των αθροιστικών ποσοστών ασυνέπειας (Cumulative Default rates). Οµαδοποίηση των πληροφοριών µε ακριβή και εύκολο τρόπο. Όλες οι πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί, εµπλουτισθεί και επεξεργασθεί, πρέπει να τροφοδοτούν εφαρµογές οι οποίες : Να οµαδοποιούν τις επιχειρήσεις σε ζώνες πιστοληπτικής ικανότητας Να αποτυπώνουν προβλέψεις για την πιθανότητα εµφάνισης ασυνέπειας ανά ζώνη πιστοληπτικής ικανότητας 4

5 Να εκτιµούν τον δείκτη κινδύνου / απόδοσης ο οποίος προκύπτει από τις συνεργασίες αυτές Τα στοιχεία αυτά µπορούν να συνδυαστούν και µε στοιχεία χρηµατοδοτήσεων όπως το ύψος χορηγήσεων, το υπόλοιπο προς εξόφληση, τον τύπο και την αξία εξασφάλισης, κ.α. Με τον συνδυασµό αυτό καθίσταται ευκολότερος ο υπολογισµός της αναµενόµενης ζηµίας LGD, EAD αλλά και η σύνδεση της τιµολογιακής πολιτικής του Οργανισµού µε την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη. Συµπληρωµατικά στα παραπάνω, οι Πάροχοι της Λύσης θα µπορούν να αναπτύξουν µηχανισµούς οι οποίοι να ενσωµατώνουν τα δοµικά στοιχεία των Οργανισµών και υποστηρίζουν τα στελέχη τους σε κάθε φάση της διαδικασίας χορηγήσεων, από την αποτύπωση του αιτήµατος του πελάτη, µέχρι και την απόφαση για χρηµατοδότηση καλύπτοντας όλα τα εγκριτικά κλιµάκια. 5