Προσδιορισμός ομάδας ABO - Rh στα ερυθρά

Transcript

1 Προσδιορισμός ομάδας ABO - Rh στα ερυθρά Οι τύποι αίματος έχουν ταξινομηθεί με διάφορους τρόπους και η ταξινόμησή τους παίζει μεγάλο ρόλο στις σωστές μεταγγίσεις αίματος. Το γνωστότερο σύστημα κατάταξης είναι το σύστημα ομάδων αίματος ABO, το οποίο περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1900 από τον Karl Landsteiner. Σύμφωνα με αυτό, το αίμα διακρίνεται σε τέσσερις ομάδες: A, B, AB και O. Αν δύο ασύμβατοι τύποι αίματος αναμειχθούν, μπορεί να γίνει συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων και στη συνέχεια καταστροφή τους (αιμόλυση). Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχουν ουσίες, οι συγκολλητίνες (αντιγόνα) και τα συγκολλητιγόνα (αντισώματα). Οι συγκολλητίνες ανευρίσκονται στην κυτταρική μεμβράνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα συγκολλητινογόνα αιωρούνται στο πλάσμα. Η συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων γίνεται όταν εμφανιστούν ομώνυμες συγκολλητίνες με την αντίστοιχη κατάταξη συγκολλητιγόνων (πχ συγκολλητίνη α με συγκολλητιγόνο Α). Τα ποσοστά των ομάδων αίματος στον πληθυσμό της Ελλάδας είναι: O - 44,39% Α - 37,93% Β - 12,93% ΑΒ - 4,75% Στο χρωμόσωμα 9 εντοπίζονται τρία γονίδια (Α, Β, Ο), εκ των οποίων τα Α και Β κωδικοποιούν γλυκοζυλμεταφοράσες που ευθύνονται για την βιοσύνθεση των αντιγόνων Α και Β. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια των ατόμων με Ο-ομάδα αίματος δεν εμφανίζουν τα αντιγόνα Α και Β αλλά έχουν σε υψηλά ποσά το Η αντιγόνο, το οποίο είναι ένα πρόδρομο υδατανθρακικό μόριο πάνω στο οποίο προστίθενται οι υδατανθρακικές μονάδες που είναι υπεύθυνες για την δημιουργία και των δύο αντιγόνων Α και Β. Οπότε πρώτα συνθέτεται η Η ομάδα των υδατανθράκων και στη συνέχεια προστίθενται τα Α και Β αντιγόνα. Η ομάδα Η δημιουργείται από την προσθήκη μιας φουκόζης (Fuc) στο τέλος μιας υδατανθρακικής αλυσίδας (σχήμα 1) με την δράση μιας φουκοζυλμεταφοράσης που κωδικοποιείται από τα γονίδια Η και Se στο χρωμόσωμα 19. Στην συνέχεια μπορεί να προστεθεί μια Ν- 1

2 ακετυλογαλακτοζαμίνη (GlcNAc) στην ομάδα Η με την δράση μιας Ν- ακετυλογαλακτοζαμινομεταφοράσης που κωδικοποιείται από το γονίδιο Α, οπότε δημιουργείται το αντιγόνο Α (σχήμα 1). Εάν προστεθεί μια γαλακτόζη (Gal) λόγω της δράσης μιας γαλακτοζυλματαφοράσης που κωδικοποιείται από το γονίδιο Β προκύπτει το αντιγόνο Β. Σχήμα 1. Δομή των αντιγόνων Α, Β και Η. Τα αντιγόνα Α και Β μπορούν να συνδέονται είτε σε γλυκοπρωτεΐνες της μεμβράνης των ερυθρών ή σε γλυκολιπίδια (σχήμα 2). Επίσης μπορούν να βρίσκονται στη μεμβράνη των επιθηλιακών και ενδοθηλιακών κυττάρων ή σε διαλυτή μορφή στο πλάσμα, στο γάλα ή στα ούρα. 2

3 Σχήμα 2. Εντοπισμός των αντιγόνων Α, Β και Η. Ένα άλλο βασικό σύστημα ταξινόμησης είναι το σύστημα Ρέζους (Rh), σύμφωνα με το οποίο ο καθένας από τους τύπους αίματος ABO προσδιορίζεται είτε ως Rh-θετικός είτε ως Rh-αρνητικός, ανάλογα με το αν υπάρχει ή όχι στα ερυθρά αιμοσφαίρια ο λεγόμενος παράγοντας Ρέζους. Το Rh-θετικό αίμα είναι το πλέον κοινό καθώς χαρακτηρίζει το 85% όλων των ομάδων αίματος ABO. Συμβάλλει στην πήξη του αίματος σε περίπτωση τραυματισμού, ώστε να παρεμποδίζεται η μεγάλη απώλεια αίματος. 3

4 Μέθοδος Με τη βοήθεια της ειδικής πλάκας για συγκολλητινο-αντιδράσεις, χρησιμοποιώντας φυγοκεντρημένα συμπυκνωμένα ερυθρά από ασθενείς ή αιμοδότες (η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για την επιβεβαίωση ομάδας του ασθενή και την επιβεβαίωση της ομάδας της φιάλης) Παρουσίαση της μεθόδου Εκτέλεση της ομάδας ABO Rh σε ερυθρά και ορό στη πλάκα Χρειαζόμαστε: 1. Τις ειδικές πλάκες συγκολλητινοαντιδράσεων για τον προσδιορισμό των ομάδων (οι πλάκες είναι ή πλαστικές μιας χρήσης είτε πλάκες από plexiglass). Οι πλάκες πρέπει να είναι πολύ καλά καθαρισμένες (παραμονή σε διάλυμα χλωρίνης 1 / 10 για αρκετό χρονικό διάστημα καλό ξέπλυμα με άφθονο νερό στέγνωμα) και σκουπισμένες 2. Πλαστικά πουάρ μιας χρήσης 3. Mικρά σωληνάρια από πλαστικό (RIA) ή άλλο υλικό 4. Τους ειδικούς μονοκλωνικούς αντιορούς προσδιορισμού των αντιγόνων Α, Β, και του αντιγόνου D του συστήματος Rh στην πλάκα, που είναι: Φιαλίδιο αντιορού για το Α αντιγόνο (anti-a) χρώματος μπλε Φιαλίδιο αντιορού για το Β αντιγόνο (anti-b) χρώματος κίτρινο Φιαλίδιο αντιορού για το D αντιγόνο του συστήματος Rh (anti-d) Τεχνική 1. Αριθμούμε τα δείγματά μας από το πρώτο χώρισμα της κάθε πλάκας. Στην καθαρή πλάκα τοποθετούνται με τα πλαστικά πουάρ στην ίδια σειρά και σε συνέχεια 3 σταγόνες (ανά μία σε κάθε θέση) από τα συμπυκνωμένα ερυθρά του ίδιου δείγματος. 2. Προστίθεται μία σταγόνα από τους αντιορούς anti-α, anti-β, anti-d με το σταγονόμετρο των φιαλιδίων, σε κάθε μία από τις 3 σταγόνες ερυθρών με τη σειρά που αναφέρθηκαν. 3. Ακολουθεί ήπια ανάμιξη ερυθρών - αντιορών με καθαρό γυάλινο ή πλαστικό σωληνάριο ή οτιδήποτε άλλο, προσέχοντας να μην πεταχτούν μικροσταγονίδια στην παρακείμενη επιφάνεια της πλάκας. 4. Ανάγνωση μακροσκοπικά των αποτελεσμάτων εντός 1 λεπτού, κουνώντας 4

5 κυκλικά την πλάκα με τα χέρια, για ύπαρξη ή όχι συγκολλήσεων των ελεγχόμενων ερυθρών (κροκυδώσεις). 5. Καταγραφή των αποτελεσμάτων. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων!! Η παρουσία συγκολλήσεων (κροκυδώσεις) στις ελεγχόμενες σταγόνες των ερυθρών με κάποιον ή κάποιους από τους αντιορούς (θετική αντίδραση) είναι ενδεικτική της ύπαρξης του ή των αντίστοιχων αντιγόνων στα ερυθρά.!! Η απουσία συγκολλήσεων (αρνητική αντίδραση) σημαίνει την απουσία του ή των αντίστοιχων αντιγόνων στα ερυθρά.!! Οποιαδήποτε συγκόλληση παρατηρηθεί μετά τα δύο λεπτά, δεν αξιολογείται. Η ταυτοποίηση της ομάδας ΑΒΟ/Rh βασίζεται στον παρακάτω πίνακα: Αντι-Α Αντι-Β Αντι-D Ομάδα + Ο(+) _ Ο(-) + _ + Α(+) + Α(-) _ + + Β(+) _ + _ Β(-) ΑΒ(+) + + _ ΑΒ(-) Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να μην φτιάχνεται η Η ομάδα, οπότε τα άτομα αυτά είναι αρνητικά για τις ομάδες αίματος Α, Β οπότε ψευδώς αναγνωρίζονται ως ομάδα αίματος Ο (φαινότυπος Βομβάης, Oh). Όμως επειδή δεν εκφράζουν την ομάδα Η εμφανίζουν στο πλάσμα αντισώματα έναντι αυτής, οπότε όταν μεταγγίζονται με ομάδα αίματος Ο εμφανίζουν συγκόλληση των ερυθρών. Τα άτομα αυτά μεταγγίζονται μόνο με αντίστοιχη ομάδα αίματος Oh. 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 11

12 12

13 13

14 14

15 15