Επιδημιολογία. 1,4mmHg. APTHPIAKH YΠEPTAΣH Στέλλα Σταμπουλή, Κων/νος Κολλιός, Φώτιος Παπαχρήστου

Transcript

1 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΥΣ Ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ Αντιγόνη Θεοδωρίδου Νοσηλεύτρια ΤΕ Α Παιδιατρική Κλινική ΓΝΘ «Ιπποκράτειο»

2 Το παιδί μου έχει υπέρταση!!! Πού την βρήκε;;;; Γίνεται ένα παιδί να έχει πίεση????

3 Εισαγωγή Η υπέρταση είναι πολύ συχνός παράγοντας νοσηρότητας και θνητότητας στους ενήλικες κυρίως των αναπτυγμένων αλλά και των υπό ανάπτυξη χωρών Αντίθετα η υπέρταση στα παιδιά θεωρούνταν μια σπάνια κατάσταση μέχρι το 1970, οπότε η μέτρηση της ΑΠ στην ηλικιακή αυτή ομάδα γίνονταν μόνο επί κλινικών ενδείξεων Υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους:διάγνωση, διερεύνηση και αντιμετώπιση: Κείμενο Συμφωνίας Ελληνικής Εταιρίας Υπέρτασης Αρτηριακή Υπέρταση 20,1: 13-25, 2011

4 Εισαγωγή Γιατί η υπέρταση στα παιδιά αποτελεί αντικείμενο με αυξανόμενο ενδιαφέρον; Αύξηση της συχνότητας σε ποσοστό περίπου 4,5% και των δυνητικών επιπτώσεων της υπέρτασης Εμφάνιση βλαβών σε όργανα-στόχους ήδη από την παιδική ηλικία Εκδήλωση καρδιαγγειακής νόσου στην ενήλικη ζωή Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στα παιδιά: ερωτήματα και απαντήσεις Θ.Νίκα, Σ.Σταμπουλή, Δ.Κασίμος, Κ.Κολλιός Παιδιατρική ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ. 23,2

5 Αύξηση της συστολικής ΑΠ σε παιδιά και εφήβους Επιδημιολογία 1,4mmHg APTHPIAKH YΠEPTAΣH Στέλλα Σταμπουλή, Κων/νος Κολλιός, Φώτιος Παπαχρήστου

6 Αύξηση της διαστολικής ΑΠ σε παιδιά και εφήβους Επιδημιολογία 3,3 mmhg APTHPIAKH YΠEPTAΣH Στέλλα Σταμπουλή, Κων/νος Κολλιός, Φώτιος Παπαχρήστου

7 Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της υπέρτασης στα παιδιά και στους εφήβους Φυλή (παιδιά της μαύρης φυλής εμφανίζουν 2πλάσια συχνότητα) Χαμηλό βάρος γέννησης Παχυσαρκία Έλλειψη σωματικής άσκησης (καθιστική ζωή και ο χρόνος μπροστά στις οθόνες) Αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιες σε αλάτι Οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης

8 Νέα γνώση έπειτα από εμπεριστατωμένες μελέτες Η αυξημένη ΑΠ στην παιδική και εφηβική ηλικία συχνά εξελίσσεται σε υπέρταση στην ενήλικη ζωή Η υπέρταση και η αντιμετώπισή της διαφέρει από αυτή των ενηλίκων Στα παιδιά η πρόκληση καρδιαγγειακών επιπλοκών από την υπέρταση χρειάζεται πολλά χρόνια για να εμφανιστεί LURBE E. Childhood blood pressure: A window to adult hypertension. J Hypertens 2003, 21:

9 Οι Αμερικανικές και Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριε ς Οδηγίες για την υπέρταση των παιδιών και των εφήβων Η μέτρηση της ΑΠ να γίνεται σε όλα τα παιδιά από 3 χρονών κάθε φορά που παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα υγείας

10 ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ Παροχή βασικών πρακτικών γνώσεων για τη διερεύνηση, αξιολόγηση και αντιμετώπιση της υπέρτασης, κυρίως της ιδιοπαθούς Επισήμανση του συμβουλευτικού ρόλου του νοσηλευτή

11 Αίτια υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους Πρωτοπαθής/ Ιδιοπαθής Βρέφη Σχολική ηλικία Εφηβική ηλικία <1% 15-30% 85-95% Δευτεροπαθής 99,9% 70-85% 5-15% Παρεγχυματικές 20% 60-70% νόσοι του νεφρού Νεφραγγειακή υπέρταση 25% 5-10% Ενδοκρινολογικά 1% 3-5% Στένωση ισθμού αορτής 35% 10-20% Νεφροπάθεια από παλινδρόμηση 0% 5-20% Νεοπλασματική 4% 1-5% Διάφορα 20% 1-5%

12 Χαρακτηριστικά της ΑΠ στα παιδιά και τους εφήβους Ορισμός Τα παιδιά και οι έφηβοι παρουσιάζουν μεταβολές στις τιμές της ΑΠ, με την αύξηση της ηλικίας και του ύψους και επομένως οι φυσιολογικές τιμές της ΑΠ πρέπει να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία και το ύψος σε όλη την παιδική και εφηβική ηλικία Η εφηβεία αποτελεί μια περίοδο ταχείας ανάπτυξης κατά την οποία η μάζα του σώματος και η ΑΠ μεταβάλλονται ταχέως Οι τιμές αναφοράς της ΑΠ στα παιδιά και τους εφήβους ταξινομούνται ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και το ύψος

13 Ορισμός της ΑΠ στα παιδιά και τους εφήβους Ορισμός Στους ενήλικες τα όρια των φυσιολογικών τιμών της ΑΠ βασίζονται σε μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες που έδειξαν μια γραμμική συσχέτιση της αύξησης των τιμών της ΣΑΠ και ΔΑΠ με την εμφάνιση ΑΕΕ και εμφραγμάτων του μυοκαρδίου Η νοσηρότητα και η θνησιμότητα των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι πολύ σπάνια στα παιδιά και τους εφήβους και ανάλογες συσχετίσεις με τις τιμές της ΑΠ δεν υπάρχουν στον παιδικό πληθυσμό Ο ορισμός της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους βασίζεται σε στατιστικές βάσεις δεδομένων των τιμών της ΑΠ σε υγιή παιδιά και εφήβους

14 Νομογράμματα - πρότυποι πίνακες της ΑΠ για παιδιά και εφήβους η αναφορά της Ομάδας Εργασίας για το Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης για την Υψηλή ΑΠ

15

16 APTHPIAKH YΠEPTAΣH Στέλλα Σταμπουλή, Κων/νος Κολλιός, Φώτιος Παπαχρήστου

17 Ορισμός και ταξινόμηση της αυξημένης ΑΠ στα παιδιά και τους εφήβους Φυσιολογική ΑΠ < 90 η ΕΘ Ορισμός Προϋπέρταση ΑΠ > 90 η ΕΘ και < 95 η ΕΘ Υπέρταση σταδίου 1 ΑΠ > 95 η ΕΘ και < 99 η ΕΘ + 5 mmhg Υπέρταση σταδίου 2 ΑΠ > 99 η ΕΘ + 5 mmhg

18 Υπέρταση, παχυσαρκία και καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου Η ιδιοπαθής υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους συνυπάρχει συχνά με την παχυσαρκία, αλλά και την παρουσία πολλαπλών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου όπως η δυσλιπιδαιμία, η δυσανεξία στη γλυκόζη και η αντοχή στην ινσουλίνη καθώς και ο ΣΔ τύπου 2 Η αλληλεπίδραση μεταξύ της υπέρτασης και των συνυπαρχόντων παραγόντων κινδύνου οδηγεί σε αυξημένη συχνότητα βλαβών σε όργανα στόχους (καρδιά, εγκέφαλος, αγγεία, νεφροί, οφθαλμοί) και επίσης σε ένα κακό προφίλ για καρδιαγγειακά νοσήματα

19 Κλινικές εκδηλώσεις της υπέρτασης στα Κεφαλαλγία παιδιά και τους εφήβους Διαταραχές όρασης Εστιακά νευρολογικά σημεία Διαταραχές του επιπέδου συνείδησης Σπασμοί Σοβαρές επιπλοκές από όργανα στόχους π.χ. υπερτασική εγκεφαλοπάθεια, οξεία καρδιακή ανεπάρκεια, οξεία νεφρική ανεπάρκεια

20 Μέτρηση της ΑΠ Η διάγνωση της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους απαιτεί τρεις μετρήσεις της ΑΠ στο ιατρείο σε τουλάχιστον τρεις διαφορετικές επισκέψεις που να απέχουν χρονικά μεταξύ τους Για τη σωστή αξιολόγηση των παιδιών με πιθανή υπέρταση και την αξιόπιστη διάγνωση είναι αναγκαία η αξιολόγηση της ΑΠ τόσο στο ιατρείο όσο και εκτός ιατρείου με 24ωρη καταγραφή ή με μετρήσεις στο σπίτι με την εφαρμογή σωστής μεθοδολογίας

21 Συχνότερα λάθη στην αξιολόγηση της ΑΠ στα παιδιά και στους εφήβους Μέτρηση της πίεσης σε ακατάλληλες συνθήκες (άγχος, άσκηση) Χρησιμοποίηση περιχειρίδας ακατάλληλων διαστάσεων για την περίμετρο του βραχίονα του παιδιού Διάγνωση με βάση μετρήσεις της πίεσης σε μία μόνο επίσκεψη Διάγνωση με μετρήσεις της πίεσης μόνο με ηλεκτρονικό πιεσόμετρο (χωρίς επιβεβαίωση με υδραργυρικό σφυγμομανόμετρο) Μη επιβεβαίωση της διάγνωσης με 24ωρη καταγραφή της πίεσης Εφαρμογή 24ωρης καταγραφής σε μη συνηθισμένη σχολική ημέρα (π.χ. σε παιδιά που νοσηλεύονται ή που παραμένουν στο σπίτι Χρησιμοποίηση λανθασμένων ορίων για τη διάγνωση της υπέρτασης (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η ηλικία, το φύλο και το ύψος

22 24ωρη καταγραφή της ΑΠ Η 24ωρη καταγραφή της ΑΠ είναι μια μη επεμβατική μέθοδος με την οποία η ΑΠ καταγράφεται 24 ώρες κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων του ασθενή

23 Ενδείξεις εφαρμογής της 24ωρης καταγραφής της ΑΠ στα παιδιά και στους εφήβους Διάγνωση της υπέρτασης της λευκής μπλούζας και της συγκαλυμμένης υπέρτασης Εκτίμηση της μεταβλητότητας της ΑΠ σε ασθενείς με χρόνια νόσο (Σ.Δ. ΧΝΑ ΜΤΜ νεφρού, καρδιάς, ήπατος) Δυνητική εμφάνιση βλάβης οργάνου-στόχου Παρακολούθηση και εκτίμηση του αποτελέσματος της αντιυπερτασικής αγωγής Σε παιδιά με προυπέρταση και συνύπαρξη καρδιαγγειακής νόσου (παχυσαρκία)

24 Μέτρηση της ΑΠ στο σπίτι Τα διαθέσιμα δεδομένα για τη μέτρηση της πίεσης στο σπίτι σε παιδιά είναι περιορισμένα Λίγα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα έχουν τεκμηριωμένη αξιοπιστία στα παιδιά Οι μετρήσεις στο σπίτι είναι χρήσιμες στην κλινική πράξη αλλά λόγω χαμηλής ευαισθησίας πολλές περιπτώσεις υπέρτασης μπορεί να παραβλεφθούν

25 Μέτρηση της ΑΠ στο σπίτι(2) Για την αξιολόγηση της ΑΠ στο σπίτι, πρέπει να γίνονται μετρήσεις για 6-7 συνηθισμένες ημέρες σχολείου, με διπλή μέτρηση κάθε φορά, με απόσταση 1min, πρωί και απόγευμα, μετά από 5min ανάπαυση σε καθιστή θέση Απαραίτητη προϋπόθεση η επιλογή αξιόπιστου πιεσόμετρου, κατάλληλης περιχειρίδας και σωστών συνθηκών μέτρησης Προτείνονται ηλεκτρονικά πιεσόμετρα που μετρούν την πίεση στο βραχίονα και όχι στον καρπό και με αποδεδειγμένη αξιοπιστία στα παιδιά

26 Εκατοστιαίες θέσεις για την αξιολόγηση μετρήσεων της ΑΠ στο σπίτι, ανάλογα με το ύψος (ΣΑΠ/ΔΑΠ) Ύψος (cm) Αγόρια 50η Αγόρια 95η Κορίτσια 50η Κορίτσια 95η /64 119/76 101/64 119/ /64 121/77 103/64 120/ /65 125/77 105/65 122/ /65 126/78 108/66 123/ /65 128/78 110/66 124/ /66 132/78 112/66 125/ /67 134/79 114/67 128/80 STERGIOU GS, YIANNES NG,RARRA VC, PANAGIOTAKOS DB. Home blood pressure normalcy in children and adolescents : The Arsakeion School study.j Hypertens 2007,25:

27 Αλγόριθμος διερεύνησης της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους National High Blood Pressure Education Program Working Group on High Blood Pressure in Children and Adolescents: The Fourth Report on Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents. Pediatrics. 2004; 114:

28 Αντιμετώπιση της υπέρτασης Στόχος της θεραπείας Η μείωση της πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα δηλαδή κάτω από την 95 η ΕΘ που αντιστοιχεί στο φύλο, στην ηλικία και στις σωματικές διαστάσεις του συγκεκριμένου παιδιού Στις ευρωπαϊκές οδηγίες του 2009 επισημαίνεται η ανάγκη η πίεση να μειωθεί κάτω από την 90 η ΕΘ

29 Αντιμετώπιση της υπέρτασης (2) Μη φαρμακευτική αγωγή Την προοδευτική μείωση του βάρους (1-2kg/μήνα) μέχρι μείωση του ΔΜΣ κάτω από την 85 η ΕΘ για την ηλικία και το φύλο του παιδιού ή του εφήβου Τη μέτρια προς έντονη αερόβια άσκηση για 40min 3-5 φορές την εβδομάδα και την αποφυγή καθιστικών δραστηριοτήτων για > 2h την ημέρα Τη μείωση κατανάλωσης ζάχαρης, αναψυκτικών, κεκορεσμένου λίπους και αλατιού και την αύξηση κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και φυτικών ινών

30 Αντιμετώπιση της υπέρτασης (3) Φαρμακευτική αγωγή Χορηγείται σε παιδιά με υπέρταση (>95 η ΕΘ) και ενδείξεις βλάβης οργάνωνστόχων, ΣΔ, νεφροπάθεια, δευτεροπαθή υπέρταση ή απειλητική για τη ζωή καθώς και σε παιδιά που δεν βελτιώθηκαν με τη μη φαρμακευτική αγωγή Έναρξη θεραπείας γίνεται στα παιδιά πάντοτε με ένα φάρμακο στη χαμηλότερη δόση Η θεραπεία είναι κατά κανόνα ισόβια και χρειάζεται τακτική παρακολούθηση συνήθως 1-2 φορές το χρόνο (του σωματικού βάρους και άλλων παραγόντων κινδύνου και των διατροφικών συνηθειών και της σωματικής δραστηριότητας

31 Υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους:διάγνωση, διερεύνηση και αντιμετώπιση: Κείμενο Συμφωνίας Ελληνικής Εταιρίας Υπέρτασης Αρτηριακή Υπέρταση 20,1: 13-25, 2011

32 Ο ρόλος του νοσηλευτή στη διαχείριση της υπέρτασης των παιδιών και των εφήβων Συμβουλευτικός Εκπαιδευτικός Υποστηρικτικός Θεραπευτικός The role of the clinical nurse for prevention and follow up of arterial hypertension H.Stamatopoulou, G.Christopoulos, C.Stamatiou, SE Abrahim, M. Peppas, P.Cheras Scientific Chronicles 2013;18(3):

33 Ο Συμβουλευτικός Εκπαιδευτικός ρόλος

34 Ο Συμβουλευτικός Εκπαιδευτικός ρόλος(2) Ο νοσηλευτής εκπαιδεύει για τον τρόπο επίτευξης και διατήρησης της ιδανικής ΑΠ για τον τρόπο καταγραφής της ΑΠ για τον τρόπο χειρισμού του κατάλληλου εξοπλισμού εφαρμόζοντας σωστή τεχνική, επιλέγοντας το κατάλληλο μέγεθος περιχειρίδας και διατηρώντας τον εξοπλισμό σωστά ρυθμισμένο

35 O Υποστηρικτικός Θεραπευτικός ρόλος

36 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

37 Σας ευχαριστώ