Οπγάνωζη και Γιεθνήρ Γεωγπαθική Γιάπθπωζη Δλληνικών Βιομησανιών. πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία

Transcript

1 Οπγάνωζη και Γιεθνήρ Γεωγπαθική Γιάπθπωζη Δλληνικών Βιομησανιών πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία

2 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 1 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Δπξεηήξην Πηλάθσλ... 3 Δπξεηήξην Πηλάθσλ Παξαξηήκαηνο... 7 Δπξεηήξην Γξαθεκάησλ... 8 Δπξεηήξην ρεκάησλ... 9 Δπξεηήξην Δηθόλσλ... 9 Καηάινγνο πληνκνγξαθηώλ Abstract Πξόινγνο Δηζαγσγή Α ΜΔΡΟ Κεθάιαην 1. Παγθνζκηνπνίεζε Ο φξνο «Παγθνζκηνπνέεζε» Ζ γεσγξαθηθά δηϊζηαζε ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ΔθθΪλζεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο Οη Γηεζλεέο Οξγαληζκνέ Κεθάιαην 2. Οξγάλσζε & γεσγξαθηθή δηάξζξσζε ησλ επηρεηξήζεσλ Σν δάηεκα ηεο ρσξνζϋηεζεο ΓηαθνξεηηθΫο ζρνιϋο ζθϋςεο Δπηινγά ηνπ θαηϊιιεινπ ηφπνπ εγθαηϊζηαζεο / κεηεγθαηϊζηαζεο αέηηα εγθαηϊζηαζεο / κεηεγθαηϊζηαζεο ηεο επηρεηξεκαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο ΔκπεηξηθΫο πξνζεγγέζεηο ζρεηηθϋο κε ηνπο παξϊγνληεο ρσξνζϋηεζεο ΜνξθΫο επηρεηξεκαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο - ΑμηαθΫο αιπζέδεο - Σερληθφο θαη θνηλσληθφο θαηακεξηζκφο εξγαζέαο ηξαηεγηθϋο αλϊπηπμεο ησλ επηρεηξάζεσλ Σππνινγέα ησλ ζχγρξνλσλ παξαγσγηθψλ ζπζηεκϊησλ ΤπεξγνιαβηθΪ Γέθηπα παξαγσγάο ΤπεξγνιαβηθΪ Γέθηπα παξαγσγάο Δέδε ππεξγνιαβέαο Πιενλεθηάκαηα θαη κεηνλεθηάκαηα Τπεξγνιαβηθψλ ρϋζεσλ ηξαηεγηθά ζπκκαρέα Ζ Ϋλλνηα θαη ηα πιενλεθηάκαηα / κεηνλεθηάκαηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο ΔπΫιηθηα Γέθηπα Δπηρεηξάζεσλ ΓηθηπαθΪ ζπγθξνηάκαηα βηνκεραληψλ (Clusters) Κεθάιαην 3. ΠΟΛΤΔΘΝΙΚΔ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΙ (ΠΔ) Ζ Ϋλλνηα θαη ε ζεκαληηθφηεηα ηεο ΠΔ Ηζηνξηθά αλαδξνκά, ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ, ν ηνκϋαο δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ ζεκεξηλψλ ΠΔ Ζ νξγαλσηηθά δνκά ησλ δηαθφξσλ κεξψλ ηεο ΠΔ θαη ηχπνη ΠΔ Οη βαζηθϋο ιεηηνπξγέεο ηεο Πνιπεζληθάο Δπηρεέξεζεο ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ Κεθάιαην 4. ΞΔΝΔ ΑΜΔΔ ΔΠΔΝΓΤΔΙ (ΞΑΔ) Οξηζκφο ΞΑΔ, παξϊγνληεο πνπ ζπληϋιεζαλ ζηελ εμϊπισζε ΞΑΔ θαη επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκέα πξνϋιεπζεο ΜνξθΫο ησλ ΞΑΔ Σχπνη ησλ ΞΑΔ ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο ΞΑΔ

3 2 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Θεσξέα ηνπ Hymer Θεσξέα ηεο εζσηεξηθνπνέεζεο Θεσξέεο ησλ Baumol θαη Williamson I Θεσξέα ηνπ θχθινπ δσάο πξντφληνο I Raymond Vernon Δθιεθηηθφ ππφδεηγκα Dunning Ζ γεσγξαθηθά θαηαλνκά ησλ ΞΑΔ θαη Πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ Β ΜΔΡΟ Κεθάιαην 5. Έξεπλα ζε ππνζύλνιν ηεο ειιεληθήο βηνκεραλίαο Αληηθεέκελν ηεο Ϋξεπλαο Οη επηρεηξάζεηο ζηηο νπνέεο απεπζχλεηαη ε Ϋξεπλα ΒΪζε δεδνκϋλσλ (ΒΓ) - Δπεμεξγαζέα ησλ δεδνκϋλσλ Οη πέλαθεο πνπ δεκηνπξγάζεθαλ ζηελ Access - Οη ηδηφηεηεο ησλ πηλϊθσλ Δξσηάκαηα - Δξκελεέα ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απνηειεζκϊησλ ηεο Ϋξεπλαο Δπέπεδν ηερλνινγέαο θαη θιϊδνο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ζπκκεηερνπζψλ εηαηξεηψλ Τπνθαηαζηάκαηα θαη ζπγαηξηθϋο Αξηζκφο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ Γξαζηεξηφηεηεο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ πληειεζηϋο παξαγσγάο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ Αέηηα ιεηηνπξγέαο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ ΡνΫο ΑληαιιαγΫο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηεο εηαηξεέαο ΔθξνΫο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαη εμαγσγϋο ΔηζξνΫο ελδηϊκεζσλ θαη ηειηθψλ πξντφλησλ ΤπεξγνιΪβνη ηξαηεγηθνέ χκκαρνη Δ&Α Κεθάιαην 6. Έξεπλεο ζρεηηθέο κε ην αληηθείκελν ηεο παξνύζεο δηαηξηβήο Άιιεο ζρεηηθϋο Ϋξεπλεο γηα ηελ ειιεληθά βηνκεραλέα Έξεπλεο πνπ αθνξνχλ Ϊιιεο ρψξεο Κεθάιαην 7. πκπεξάζκαηα πκπεξϊζκαηα γηα ηηο εηαηξεέεο ηεο Ϋξεπλαο Βηβιηνγξαθία ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Π5.1: Πέλαθεο ηεο ΒΓ θαη επεμάγεζά ηνπο Π5.2: Οη ηδηφηεηεο ησλ πηλϊθσλ ηεο ΒΓ θαη νη ζρϋζεηο κεηαμχ ησλ πηλϊθσλ ζηελ Access Π5.3: Πέλαθεο κε ηελ επεμάγεζε ησλ θσδηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηάζεθαλ ζηνπο πέλαθεο ηεο ΒΪζεο ΓεδνκΫλσλ Π5.4: Πέλαθεο απνηειεζκϊησλ εξσηεκϊησλ

4 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 3 Δπξεηήξην Πηλάθσλ Πέλαθαο 2.1: ΓπλΪκεηο αδξϊλεηαο δπλϊκεηο αιιαγάο ζηε ρσξνζεηηθά ζπκπεξηθνξϊ ησλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ Πέλαθαο 2.2: Οξηδφληηα θαη ΚΪζεηε Οινθιάξσζε ησλ Δπηρεηξάζεσλ Πέλαθαο 3.1: Σνκεέο δξαζηεξηφηεηαο ησλ 100 κεγαιχηεξσλ ΠΔ Πέλαθαο 4.1: Αξηζκφο ΠΔ θαη ΞΫλσλ Θπγαηξηθψλ αλϊ πεξηθϋξεηα Πέλαθαο 4.2: Γεέθηεο Δηζξνψλ ΞΑΔ αλϊ πεξηθϋξεηα Πέλαθαο 4.3: Υψξεο πξνϋιεπζεο θαη βαζκφο εμϊπισζεο ησλ 100 κεγαιχηεξσλ ΠΔ Πέλαθαο 5.1: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.2: ΚιΪδνο θαη επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ ζπκκεηερνπζψλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.3: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην επέπεδν ηερλνινγέαο θαη ην αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ δηαζϋηεη ην θϊζε επέπεδν Πέλαθαο 5.4: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ δηαζϋηνπλ Πέλαθαο 5.5: Αξηζκφο εηαηξεηψλ κε ππνθαηαζηάκαηα ζε Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.6: Δηαηξεέεο κε ππνθαηαζηάκαηα ζηε Θεζζαινλέθε αλϊ θιϊδν Πέλαθαο 5.7: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ δηαζϋηνπλ ζηε Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.8: Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ν αξηζκφο ππνθαηαζηεκϊησλ ζηε Θεζζαινλέθε ησλ εηαηξεηψλ πνπ Ϋρνπλ ζρϋζε (θαη) κε ηε Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.9: πλνιηθφο αξηζκφο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη αξηζκφο ππνθαηαζηεκϊησλ ζηε Θεζζαινλέθε γηα ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.10: Δηαηξεέεο κε ππνθαηαζηάκαηα ζε Θεζζαινλέθε αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.11: Δηαηξεέεο κε ππνθαηαζηάκαηα κφλν ζε Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.12: ΚιΪδνο δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ ζπγαηξηθψλ θαη αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊ θιϊδν Πέλαθαο 5.13: Αξηζκφο εηαηξεηψλ αλϊινγα κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο Πέλαθαο 5.14: Αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊινγα κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.15: Αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ζπγθεληξσηηθϊ Πέλαθαο 5.16: Γξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαη ζηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.17: ΚιΪδνο δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ εηαηξεηψλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο 171 Πέλαθαο 5.18: ΚιΪδνο δξαζηεξηνπνέεζεο εηαηξεηψλ θαη ζπγαηξηθψλ αλϊινγα κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ Πέλαθαο 5.19: Πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ ζηελ παξαγσγά Πέλαθαο 5.20: Πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ ζηελ παξαγσγά θαη επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.21: Πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ ζηελ παξαγσγά θαη θιϊδνο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο Πέλαθαο 5.22: Πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ ζηελ παξαγσγά αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ Πέλαθαο 5.23: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ κε κεξηθά απαζρφιεζε

5 4 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Πέλαθαο 5.24: Πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ κε κεξηθά απαζρφιεζε θαη επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.25: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαη ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο Πέλαθαο 5.26: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ηελ ζρϋζε ηνπο κε ηε Θεζζαινλέθε θαη ην πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαη ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο Πέλαθαο 5.27: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο θαη ην πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο Πέλαθαο 5.28: χγθξηζε ηνπ κηθηνχ θφζηνπο εξγαζέαο κεηαμχ Θεζζαινλέθεο θαη ινηπάο ρψξαο Πέλαθαο 5.29: χγθξηζε ηνπ κηθηνχ θφζηνπο εξγαζέαο κεηαμχ Θεζζαινλέθεο θαη ινηπάο ρψξαο ζηηο εηαηξεέεο αλϊινγα κε ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο Πέλαθαο 5.30: Πνζνζηφ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά Πέλαθαο 5.31: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκϋλσλ Πέλαθαο 5.32: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο Πέλαθαο 5.33: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ην πϊγην ελεξγεηηθφ Πέλαθαο 5.34: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηελ αμέα παξαγσγάο Πέλαθαο 5.35: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηηο εθξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ πξνο Ϊιιεο ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο νκέινπ Πέλαθαο 5.36: Αμηνιφγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηηο εηζξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ απφ ηηο Ϊιιεο ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο νκέινπ Πέλαθαο 5.37: Αέηηα έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ Πέλαθαο 5.38: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ αλϊ αέηην ρσξέδνληαο ηελ ΔιιΪδα ζε Θεζζαινλέθε θαη ινηπά ρψξα Πέλαθαο 5.39: Αέηηα έδξπζεο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.40: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ αλϊ αέηην Πέλαθαο 5.41: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ Πέλαθαο 5.42: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ έδξπζεο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.43: Δηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχζαλ ζπγθεληξσηηθϊ Πέλαθαο 5.44: Γξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαλ ζηηο εηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο Πέλαθαο 5.45: Δηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαλ Πέλαθαο 5.46: Δηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο αλϊ θιϊδν θαη επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.47: Δηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο. 190 Πέλαθαο 5.48: Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.49: Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο ζπληζησζψλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.50: Πνζνζηφ πνπ νη αληαιιαγϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αληηπξνζσπεχνπλ απφ ην ζχλνιν ησλ εηζξνψλ Πέλαθαο 5.51: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν θαη επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην πνζνζηφ πνπ νη αληαιιαγϋο αληηπξνζσπεχνπλ

6 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 5 Πέλαθαο 5.52: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην πνζνζηφ πνπ νη αληαιιαγϋο αληηπξνζσπεχνπλ θαη ηελ χπαξμε ά φρη αληαιιαγψλ Πέλαθαο 5.53: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊινγα κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ ζπληεινχλ αληαιιαγϋο, ηνπ πνζνζηνχ πνπ νη αληαιιαγϋο απηϋο αληηπξνζσπεχνπλ θαη ηνπ πνζνζηνχ ησλ εθξνψλ πξνο Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.54: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν θαη επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ ζπληεινχλ αληαιιαγϋο, ηνπ πνζνζηνχ πνπ νη αληαιιαγϋο απηϋο αληηπξνζσπεχνπλ θαη ηνπ πνζνζηνχ ησλ εθξνψλ πξνο Θεζζαινλέθε Πέλαθαο 5.55: Πνζνζηφ ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο ηηο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο Πέλαθαο 5.56: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην πνζνζηφ ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο Πέλαθαο 5.57: Πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο θαη θιϊδνο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο Πέλαθαο 5.58: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ / ζπλδεδεκϋλσλ πξνο ηηο νπνέεο εθξϋνπλ ελδηϊκεζα πξντφληα, θιϊδνη θαη επέπεδα ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ πνπ εθξϋνπλ Πέλαθαο 5.59: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ / ζπλδεδεκϋλσλ πξνο ηηο νπνέεο εθξϋνπλ νη εηαηξεέεο αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.60: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ / ζπλδεδεκϋλσλ πξνο ηηο νπνέεο εθξϋνπλ ελδηϊκεζα πξντφληα νη εηαηξεέεο αλϊ θιϊδν Πέλαθαο 5.61: Πνζνζηφ ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ Πέλαθαο 5.62: Πνζνζηφ ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ θαη επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.63: Πνζνζηφ αμέαο πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ πνπ νη εηαηξεέεο δελ παξϊγνπλ Πέλαθαο 5.64: Πνζνζηφ αμέαο πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ πνπ δελ παξϊγνπλ νη εηαηξεέεο αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.65: Πεξηνρά θαη ην εέδνο πξνκεζεπηψλ Ϋηνηκσλ πξντφλησλ Πέλαθαο 5.66: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ αλϊ πεξηνρά θαη εέδνο πξνκεζεπηά Πέλαθαο 5.67: Πεξηνρά θαη εέδνο πξνκεζεπηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.68: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά Πέλαθαο 5.69: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.70: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηα εηαηξεηψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.71: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ 206 Πέλαθαο 5.72: Πξνκεζεπηάο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ Πέλαθαο 5.73: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αλϊ πξνκεζεπηά Πέλαθαο 5.74: Πξνκεζεπηάο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο Πέλαθαο 5.75: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αλϊ πξνκεζεπηά θαη επέπεδν ηερλνινγέαο

7 6 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Πέλαθαο 5.76: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ απφ ηηο νπνέεο νη εηαηξεέεο πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα Πέλαθαο 5.77: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ απφ ηηο νπνέεο νη εηαηξεέεο αλϊ θιϊδν πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα Πέλαθαο 5.78: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο απφ εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.79: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππεξγνιϊβσλ απφ ηνπο νπνένπο νη εηαηξεέεο πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα Πέλαθαο 5.80: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο απφ ππεξγνιϊβνπο αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.81: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκϊρσλ απφ ηνπο νπνένπο νη εηαηξεέεο πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα Πέλαθαο 5.82: Πνζνζηφ πξνκάζεηαο απφ ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.83: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊινγα κε ην αέηην αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ. 212 Πέλαθαο 5.84: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊινγα κε ην αέηην αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ θαη ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο Πέλαθαο 5.85: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ Πέλαθαο 5.86: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππεξγνιϊβσλ αλϊ αέηην Πέλαθαο 5.87: ΠαξνρΫο πξνο ηνπο ππεξγνιϊβνπο Πέλαθαο 5.88: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊινγα κε ηηο παξνρϋο πξνο ηνπο ππεξγνιϊβνπο θαη ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο Πέλαθαο 5.89: Αέηηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ Πέλαθαο 5.90: Πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκϊρσλ αλϊ αέηην Πέλαθαο 5.91: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ ζχλαςεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ Πέλαθαο 5.92: Αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο κε ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο Πέλαθαο 5.93: Αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκϊρσλ Πέλαθαο 5.94: Αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο 5.95: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζε Δ&Α Πέλαθαο 5.96: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην πνζνζηφ ηεο αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζε Δ&Α Πέλαθαο 5.97: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε ην πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζε Δ&Α Πέλαθαο 5.98: Αξηζκφο εηαηξεηψλ θαηϊ θαηεγνξέα ζπλεξγαζέαο Πέλαθαο 5.99: Αξηζκφο εηαηξεηψλ θαηϊ θαηεγνξέα ζπλεξγαζέαο θαη ηφπνο εγθαηϊζηαζεο Πέλαθαο 5.100: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο θαη θαηεγνξέα ζπλεξγαζέαο Πέλαθαο 5.101: Κφζηνο πινπνέεζεο Δ&Α αλϊ θαηεγνξέα ζπλεξγαζέαο

8 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 7 Δπξεηήξην Πηλάθσλ Παξαξηήκαηνο Πέλαθαο Π5.4.1: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε ην αλ Ϋρνπλ ζρϋζε κε ηε Θεζζαινλέθε ά φρη Πέλαθαο Π5.4.2: Αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊ εηαηξεέα θαη θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ηεο κεηξηθάο Πέλαθαο Π5.4.3: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν σο πξνο ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ κε κεξηθά απαζρφιεζε Πέλαθαο Π5.4.4: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ηνλ θιϊδν ηνπο θαη ην πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο Πέλαθαο Π5.4.5: χγθξηζε ηνπ κηθηνχ θφζηνπο εξγαζέαο κεηαμχ Θεζζαινλέθεο θαη ινηπάο ρψξα ζηηο εηαηξεέεο αλϊινγα κε ηνλ θιϊδν ηνπο Πέλαθαο Π5.4.6: Πνζνζηφ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά αλϊινγα κε ηνλ θιϊδν ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο Π5.4.7: Πνζνζηφ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά αλϊινγα κε ην επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ Πέλαθαο Π5.4.8: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε ην αέηην έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ Πέλαθαο Π5.4.9: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε ην αέηην έδξπζεο ζπγαηξηθψλ Πέλαθαο Π5.4.10: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην αέηην έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ Πέλαθαο Π5.4.11: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην αέηην έδξπζεο ζπγαηξηθψλ Πέλαθαο Π5.4.12: Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν εηαηξεηψλ Πέλαθαο Π5.4.13: Αέηην παχζεο ιεηηνπξγέαο ππνθαηαζηεκϊησλ / ζπγαηξηθψλ θαη νη δηϊθνξνη Ϊιινη ιφγνη παχζεο Πέλαθαο Π5.4.14: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε χπαξμε ά φρη αληαιιαγψλ ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαη κε ην πνζνζηφ πνπ νη αληαιιαγϋο απηϋο αληηπξνζσπεχνπλ Πέλαθαο Π5.4.15: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν αλϊινγα κε ην πνζνζηφ ζπλνιηθάο αμέαο πσιάζεσλ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ Πέλαθαο Π5.4.16: Πνζνζηφ αμέαο πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ πνπ δελ παξϊγνπλ νη εηαηξεέεο αλϊ θιϊδν Πέλαθαο Π5.4.17: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ ζηελ παξαγσγά αλϊ θιϊδν εηαηξεηψλ Πέλαθαο Π5.4.18: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ αλϊ θιϊδν εηαηξεηψλ Πέλαθαο Π5.4.19: Αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο κε ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο αλϊ θιϊδν εηαηξεηψλ

9 8 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Δπξεηήξην Γξαθεκάησλ ΓξΪθεκα 5.1: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ ηερλνινγηθφ επέπεδν ΓξΪθεκα 5.2: Καηαλνκά εηαηξεηψλ αλϊ επέπεδν ηερλνινγέαο θαη αξηζκφ ππνθαηαζηεκϊησλ ΓξΪθεκα 5.3: Καηαλνκά εηαηξεηψλ σο πξνο ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ δηαζϋηνπλ ΓξΪθεκα 5.4: Αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ΓξΪθεκα 5.5: Αξηζκφο ζπγαηξηθψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ΓξΪθεκα 5.6: Γξαζηεξηφηεηεο ππνθαηαζηεκϊησλ ΓξΪθεκα 5.7: Δξγαδφκελνη: 1) ζηελ παξαγσγά 2) κε κεξηθά απαζρφιεζε ΓξΪθεκα 5.8: Πνζνζηφ αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ ΓξΪθεκα 5.9: Πνζνζηφ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ ζηελ παξαγσγά ΓξΪθεκα 5.10: Αέηηα έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ ΓξΪθεκα 5.11: Αέηηα έδξπζεο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ΓξΪθεκα 5.12: Αέηηα έδξπζεο ζπγαηξηθψλ αλϊ πεξηνρά ΓξΪθεκα 5.13: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ ΓξΪθεκα 5.14: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ έδξπζεο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ΓξΪθεκα 5.15: Παχζε ιεηηνπξγέαο ζπληζησζψλ εηαηξεηψλ ΓξΪθεκα 5.16: Παχζε ιεηηνπξγέαο ζπληζησζψλ εηαηξεηψλ θαηϊ θαηεγνξέα δξαζηεξηφηεηαο ΓξΪθεκα 5.17: Παχζε ιεηηνπξγέαο ζπληζησζψλ εηαηξεηψλ θαηϊ θαηεγνξέα δξαζηεξηφηεηαο ζε ΔιιΪδα θαη εμσηεξηθφ ΓξΪθεκα 5.18: Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο ζπληζησζψλ εηαηξεηψλ ΓξΪθεκα 5.19: Αέηηα παχζεο ιεηηνπξγέαο ππνθαηαζηεκϊησλ / ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ΓξΪθεκα 5.20: ΔθξνΫο 1) πξνο εηαηξεέεο νκέινπ 2) ΔμαγσγΫο ΓξΪθεκα 5.21: ΔθξνΫο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαηϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο εηαηξεηψλ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ / ζπλδεδεκϋλσλ ΓξΪθεκα 5.22: ΔηζξνΫο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ ΓξΪθεκα 5.23: ΡνΫο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ ηειηθψλ πξντφλησλ (Δ.Π. Σ.Π.) ΓξΪθεκα 5.24: Πξνκάζεηα Ϋηνηκσλ πξντφλησλ αλϊ θαηεγνξέα πξνκεζεπηά ΓξΪθεκα 5.25: ΔηζξνΫο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ αλϊ πεξηνρά θαη κνξθά εηαηξηθάο νξγϊλσζεο ΓξΪθεκα 5.26: Πξνκάζεηα πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αλϊ θαηεγνξέα πξνκεζεπηά ΓξΪθεκα 5.27: ΔηζξνΫο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ ΓξΪθεκα 5.28: ΔηζξνΫο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αλϊ πεξηνρά θαη κνξθά εηαηξηθάο νξγϊλσζεο ΓξΪθεκα 5.29: Αέηηα αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ ΓξΪθεκα 5.30: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ ΓξΪθεκα 5.31: Αέηηα αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ αλϊ πεξηνρά ΓξΪθεκα 5.32: ΠαξνρΫο πξνο ππεξγνιϊβνπο ΓξΪθεκα 5 33: Αέηηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ ΓξΪθεκα 5.34: Αέηηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ αλϊ πεξηνρά ΓξΪθεκα 5.35: Αμηνιφγεζε (1,2,3) ησλ αηηέσλ ζχλαςεο ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ. 219 ΓξΪθεκα 5.36: Αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο κε ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο

10 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 9 ΓξΪθεκα 5.37: Δ&Α: Αξηζκφο εηαηξεηψλ θαηϊ θαηεγνξέα ζπλεξγαζέαο ΓξΪθεκα 5.38: Δ&Α: Καηεγνξέεο ζπλεξγαζέαο Σφπνο ΓξΪθεκα 5.39: Δ&Α: Καηεγνξέεο ζπλεξγαζέαο - Πνζνζηφ θφζηνπο πινπνέεζεο Δ&Α Δπξεηήξην ρεκάησλ ράκα 2.1: ΜνξθΫο ειϋγρνπ ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ράκα 2.2: πζηεκηθά δηϊξζξσζε κέαο ππνζεηηθάο βηνκεραληθάο επηρεέξεζεο ράκα 2.3: Πεδέν Γξαζηεξηνηάησλ θαη θϊζεηε νινθιάξσζε (Καζεηνπνέεζε) ησλ επηρεηξάζεσλ ράκα 2.4: Σππνινγέα ζχγρξνλσλ βηνκεραληθψλ ζπζηεκϊησλ ράκα 2.5: Σχπνη δηεζλψλ ππεξγνιαβηθψλ ζρϋζεσλ ράκα 2.6: ΔπΫιηθηα Γέθηπα Δπηρεηξάζεσλ ράκα 3.1: Πνιπεζληθφ κνληϋιν νξγϊλσζεο ράκα 3.2: ΓηεζλΫο κνληϋιν νξγϊλσζεο ράκα 3.3: Παγθφζκην κνληϋιν νξγϊλσζεο ράκα 3.4: ΜνληΫιν δηθηπαθάο νξγϊλσζεο ράκα 3.5: Σχπνη ΠΔ ράκα 3.6: Οη ηξεηο θϊζεηο Δ&Α ράκα 3.7: Οη ηξφπνη νξγϊλσζεο ησλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ ηεο ΠΔ ράκα 4.1: Ο θχθινο δσάο ηνπ πξντφληνο Δπξεηήξην Δηθόλσλ Δηθφλα 6.1: εκεξηλά θαη κειινληηθά δηεζλάο παξνπζέα Δηθφλα 6.2: Αμηνιφγεζε ησλ κεζφδσλ απφθηεζεο δηεζλνχο ηερλνγλσζέαο Δηθφλα 6.3: Γεσγξαθηθά αλϊιπζε ζπλαιιαγψλ Δηθφλα 6.4: ΓηαζπλνξηαθΫο ΔμαγνξΫο θαη πγρσλεχζεηο

11 10 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

12 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 11 Καηάινγνο πληνκνγξαθηώλ ΞΑΔ ΞΫλε Άκεζε ΔπΫλδπζε ΠΔ Πνιπεζληθά Δπηρεέξεζε / Δηαηξεέα ΔΔ Δπξσπατθά Έλσζε ΟΖΔ Οξγαληζκφο ΖλσκΫλσλ Δζλψλ OECD United Nations Conference on Trade and Development Δ&Α Έξεπλα θαη ΑλΪπηπμε R&D Έξεπλα θαη ΑλΪπηπμε ΔΤΔ Δζληθά ηαηηζηηθά Τπεξεζέα ΔιιΪδνο ΗΟΒΔ Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ & Βηνηερληθψλ Δξεπλψλ ΠΚΜ ΠεξηθΫξεηα Κεληξηθάο Μαθεδνλέαο ΚΑΔ Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε ΠΠ Παγθφζκηνο Πφιεκνο ΑΔΠ ΑθαζΪξηζην Δζληθφ Πξντφλ Ο.Ο..Α. Οξγαληζκφο γηα ηελ Οηθνλνκηθά πλεξγαζέα θαη ΑλΪπηπμε UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development TNC Transnational Corporation FDI Foreign Direct Investment ΗΟΒΔ Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ π. Κ. πξψελ ΚνκκνπληζηηθΫο ΒΓ ΒΪζε ΓεδνκΫλσλ

13 12 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

14 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 13 Abstract Σhe phenomenon of globalisation nowadays constitutes word - emblem. There is a plethora of discussions and analyses about the politico-economic globalisation, the globalisation of information, the globalisation of labor etc. A lot of people believe that the globalization is the achievement of the Transnational Corporations (TNC), whose power continuously increase and their activities are extended all over the world. As a result, the parent company's countries of TNCs become more and more powerful coordinating the global financing system and the global flows. Given the significance of the phenomenon worldwide, the study of particular aspects of Greek industrial globalization is necessary. It is interesting to focus on the Greek industries and especially on how these react to the global changes and also on what kind of corporate strategies are chosen. This thesis titled Organisation and International Geographic Structure of Greek Industries best in sales represents the aspects of the phenomenon of globalisation. In addition, it examines not only the effect of the globalisation on the subset of Greek industries which were best in sales during the period but also the geographic dimension of their strategies. The thesis is constituted in two parts: The theoretical part, which through Greek and foreign bibliography introduces basic aspects relative with the object examined and The research, worked out by the Prof. Eleftheria Karnavou AUTH, Dr. Gritzas George AUTH, Louka Evanthia, Agricultural and Surveying engineer and postgraduate student of AUTH and Mpoutoura Aikaterini, Architect Engineer and postgraduate student of AUTH. The theoretical part includes the following thematic units: 1) The meaning of Globalisation 2) Organisational structures of the enterprises 3) Transnational Corporation (TNC) 4) Foreign Direct Investments (FDI)

15 14 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Analytically, the first chapter refers to the meaning of the globalisation and some of its expressions. In the second chapter, it is examined the strategic location of the enterprises, the strategies of their development, the forms of entrepreneurial activities and the vertical or horizontal integration of their production. The third chapter has to do with the TNCs, like the types and the basic functions of these and finally the fourth chapter with the FDI, for example the forms, the types and the economic theories of these. The research in the Greek industries (Chapters 5 and 6) comprises of: the formation of the questionnaire, the choice of the companies to which the questionnaire is addressed, the formation of the database which includes the answers of the companies that participate in the research, from the interpretation of the answers, the conclusions about the Greek industry through the interpretation.

16 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 15 Πξόινγνο ηα πιαέζηα ηνπ Μεηαπηπρηαθνχ ΠξνγξΪκκαηνο πνπδψλ κε ηέηιν «ΣερληθΫο θαη κϋζνδνη ζηελ αλϊιπζε, ην ζρεδηαζκφ θαη ηε δηαρεέξηζε ηνπ ρψξνπ» θαη ζπγθεθξηκϋλα ζηελ θαηεχζπλζε «Υαξηνγξαθηθά παξαγσγά θαη γεσγξαθηθά αλϊιπζε» εθπνλάζεθε ε παξνχζα δηαηξηβά κε ηέηιν «Οπγάνωζη και Γιεθνήρ Γεωγπαθική Γιάπθπωζη Δλληνικών Βιομησανιών πος ππώηεςζαν ζε πωλήζειρ καηά ηην ηεηπαεηία » κε επηβιϋπνπζα ηελ θαζεγάηξηα Πνιπηερληθάο ΑΠΘ ΚαξλΪβνπ Διεπζεξέα. Ζ εθπφλεζε ηεο δηαηξηβάο απηάο φκσο δε ζα κπνξνχζε λα γέλεη ρσξέο ηελ Ϊξηηα θαη δεκηνπξγηθά ζπλεξγαζέα ηεο εξεπλεηηθάο νκϊδαο ηνπ ΣΑΣΜ ηνπ ΑΠΘ, ηα κϋιε ηεο νπνέαο ζα άζεια λα επραξηζηάζσ ζεξκϊ. Ηδηαέηεξεο επραξηζηέεο εθθξϊδσ πξνο ηελ θ. ΚαξλΪβνπ θαη ηνλ θ. ΓξηηδΪ γηα ηελ εζηθά θαη ςπρνινγηθά ππνζηάξημε πνπ κνπ παξεέραλ θαη ηηο γλψζεηο πνπ κνπ κεηϋδσζαλ. πσο ζεκεηψλεηαη θαη ζηελ εηζαγσγά, ε Ϋξεπλα πεδένπ ε νπνέα παξνπζηϊδεηαη ζην Β κϋξνο ηεο δηαηξηβάο, απνηειεέ ζπιινγηθφ Ϋξγν πνπ εθπνλάζεθε απφ εξεπλεηηθά νκϊδα, ππφ ηελ επέβιεςε ηεο θαζεγάηξηαο ΚαξλΪβνπ Διεπζεξέαο θαη κϋιε ην ΓξηηδΪ Γεψξγην, ΓηδΪθηoξα Πνιπηερληθάο ΑΠΘ, ηε ΛνπθΪ Δπαλζέα, ΣνπνγξΪθν Μεραληθφ θαη κεηαπηπρηαθά θνηηάηξηα ηνπ ΑΠΘ θαη ηελ Μπνχηνπξα Αηθαηεξέλε, ΑξρηηΫθηνλα Μεραληθφ θαη κεηαπηπρηαθά θνηηάηξηα ηνπ ΑΠΘ. ΔπηπιΫνλ, νθεέισ λα επραξηζηάζσ ηδηαέηεξα ηνπο ΡνπζηΪλε ΘΫκε θαη ΚατκΪξε Γεκάηξην, ΓηδΪθηνξεο Πνιπηερληθάο ΑΠΘ, θαζψο θαη ηε ζπλϊδειθφ κνπ Υξηζηνδνχινπ Αλαζηαζέα, Αγξνλφκν θαη ηνπνγξϊθν κεραληθφ ΑΠΘ, γηα ηε βνάζεηα πνπ κνπ παξεέραλ θαηϊ ην ζρεκαηηζκφ ηεο ΒΪζεο δεδνκϋλσλ πνπ δεκηνπξγάζεθε κεηϊ ηε ιάςε ησλ απαληάζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγένπ. Αθφκε, επραξηζηψ ζεξκϊ ηνπο ζπλαδϋιθνπο κνπ Μπνχηνπξα Αηθαηεξέλε θαη Μνζρφπνπιν Γεψξγην, Αγξνλφκν θαη ηνπνγξϊθν κεραληθφ ΑΠΘ, γηα ηηο θηιηθϋο ηνπο ζπκβνπιϋο θαη δηνξζψζεηο ζε επηκϋξνπο δεηάκαηα ηεο δηαηξηβάο. Δπηζπκψ λα επραξηζηάζσ επέζεο ηελ νηθνγϋλεηϊ κνπ πνπ κνπ ζπκπαξαζηϊζεθε ζηηο δχζθνιεο ζηηγκϋο κνπ θαζ φιε ηε δηϊξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. ΣΫινο, επραξηζηέεο απνδέδσ πξνο φιεο ηηο εηαηξεέεο πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα. Θεζζαινλέθε, Απξέιηνο 2009

17 16 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

18 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 17 Δηζαγσγή Ζ παξνχζα δηαηξηβά κε ηέηιν «Οπγάνωζη και Γιεθνήρ Γεωγπαθική Γιάπθπωζη Δλληνικών Βιομησανιών πος ππώηεςζαν ζε πωλήζειρ καηά ηην ηεηπαεηία » Ϋρεη σο ζθνπφ αθελφο κελ ηελ επηζθφπεζε ησλ πηπρψλ ηνπ θαηλνκϋλνπ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο αθεηϋξνπ δε ηελ αλέρλεπζε ηεο επέδξαζεο ηνπ θαηλνκϋλνπ απηνχ ζε ππνζχλνιν ησλ ειιεληθψλ βηνκεραληψλ θαη ηε κειϋηε ηεο γεσγξαθηθάο δηϊζηαζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ ησλ κεγαιχηεξσλ ειιεληθψλ επηρεηξάζεσλ. Ζ δηαηξηβά απνηειεέηαη απφ δχν κϋξε: Σν ζεσξεηηθφ ππφβαζξν, ζην νπνέν γέλεηαη αλαζθφπεζε ηεο ειιεληθάο θαη μϋλεο βηβιηνγξαθέαο θαη εηζϊγνληαη γεληθϋο Ϋλλνηεο ζρεηηθϋο κε ην αληηθεέκελν πνπ εμεηϊδεηαη θαη Σελ παξνπζέαζε ηεο ζπιινγηθάο εξγαζέαο Ϋξεπλαο πεδένπ πνπ εθπνλάζεθε απφ εξεπλεηηθά νκϊδα ηνπ ΣΑΣΜ ηνπ ΑΠΘ, ππφ ηελ επέβιεςε ηεο θαζεγάηξηαο ΚαξλΪβνπ Διεπζεξέαο, θαη κϋιε ην ΓξηηδΪ Γεψξγην, ΓηδΪθηνξα Πνιπηερληθάο ΑΠΘ, ηε ΛνπθΪ Δπαλζέα, κεηαπηπρηαθά θνηηάηξηα ηνπ ΑΠΘ, θαη ηελ Μπνχηνπξα Αηθαηεξέλε, ΑξρηηΫθηνλα Μεραληθφ θαη κεηαπηπρηαθά θνηηάηξηα ηνπ ΑΠΘ. Σν ζεσξεηηθφ ηκάκα ηεο δηαηξηβάο, πνπ ζπληζηϊ ην Α κϋξνο απηάο, πεξηιακβϊλεη ηηο εμάο ζεκαηηθϋο ελφηεηεο: 1) Ζ Ϋλλνηα ηεο Παγθνζκηνπνέεζεο 2) ΟξγΪλσζε θαη γεσγξαθηθά δηϊξζξσζε ησλ επηρεηξάζεσλ 3) ΠνιπεζληθΫο Δπηρεηξάζεηο (ΠΔ) 4) ΞΫλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο (ΞΑΔ) Έηζη, ζην πξψην θεθϊιαην εξκελεχεηαη ε Ϋλλνηα ηηο παγθνζκηνπνέεζεο θαη παξνπζηϊδνληαη κεξηθϋο απφ ηηο εθθϊλζεηο ηεο. ην δεχηεξν θεθϊιαην, εμεηϊδεηαη ην δάηεκα ηεο ρσξνζϋηεζεο ησλ επηρεηξάζεσλ θαζψο θαη νη ζηξαηεγηθϋο αλϊπηπμεο, νη κνξθϋο επηρεηξεκαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο θαη νη ηξφπνη θϊζεηεο θαη νξηδφληηαο νινθιάξσζάο ηνπο. Σν ηξέην θεθϊιαην αλαθϋξεηαη ζηηο πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο, ζηνπο ηχπνπο θαη ηηο βαζηθϋο ιεηηνπξγέεο απηψλ, ελψ ην ηϋηαξην θεθϊιαην ζηηο ΞΫλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο, ζηηο κνξθϋο, ηνπο ηχπνπο θαη ηηο νηθνλνκηθϋο ζεσξέεο απηψλ.

19 18 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ζ Έξεπλα πεδένπ ζην ππνζχλνιν βηνκεραληψλ ηεο ΔιιΪδαο (ΚεθΪιαην 5 θαη 6), πνπ αλαιχεηαη ζην Β κϋξνο ηεο δηαηξηβάο, απνηειεέηαη απφ: ηε ζχληαμε ηνπ εξσηεκαηνινγένπ, ηελ επηινγά ησλ εηαηξεηψλ ζηηο νπνέεο ζα απεπζπλζεέ, ην ζρεκαηηζκφ ηεο βϊζεο δεδνκϋλσλ φπνπ εηζάρζεζαλ νη απαληάζεηο ησλ εξσηεκαηνινγέσλ ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, ηελ εξκελεέα ησλ εξσηεκϊησλ πνπ ζρεκαηέζηεθαλ ζηε ΒΪζε ΓεδνκΫλσλ, ηα ζπκπεξϊζκαηα πνπ πξνϋθπςαλ γηα ηελ ειιεληθά βηνκεραλέα κϋζα απφ ηελ εξκελεέα ησλ εξσηεκϊησλ. Αλαιπηηθφηεξα, αληηθεέκελν ηνπ Β κϋξνπο ηεο δηαηξηβάο, απνηειεέ ε εμϋηαζε ηεο νξγαλσηηθάο θαη γεσγξαθηθάο δηϊξζξσζεο ειιεληθψλ κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξάζεσλ, νη νπνέεο πξψηεπζαλ σο πξνο ηηο πσιάζεηο ηνπ θιϊδνπ ηνπο θαηϊ ηελ ηεηξαεηέα πσο εέλαη γλσζηφ, Ϋλαο εθ ησλ βαζηθψλ θνξϋσλ ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο νηθνλνκέεο ηεο αγνξϊο εέλαη ε επηρεέξεζε. Ζ επηρεέξεζε εέλαη Ϋλαο νηθνλνκηθφο, ζεζκηθφο θαη θπζηθφο ρψξνο, φπνπ κε ηελ θαηϊιιειε ρξάζε πιηθψλ θαη ελϋξγεηαο, ηερληθνχ εμνπιηζκνχ θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πξαγκαηνπνηεέηαη ε παξαγσγά πιηθψλ ά κε αγαζψλ κε ζθνπφ ηελ πψιεζά ηνπο ζηελ αγνξϊ θαη ηελ απνθφκηζε θϋξδνπο. ΒΫβαηα, φιεο νη επηρεηξάζεηο δε ρσξνζεηνχληαη νχηε θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη κε ηνλ έδην ηξφπν. Μέα επηρεέξεζε κπνξεέ λα δηαζϋηεη ππνθαηαζηάκαηα θαη ζπγαηξηθϋο ζε κηα ρψξα ά / θαη ζπγαηξηθϋο ζην εμσηεξηθφ. Αθφκε, εέλαη δπλαηφλ λα αλαιακβϊλεη εμνινθιάξνπ κφλεο ηεο ηελ παξαγσγά ελφο πξντφληνο ά λα αλαζϋηεη ηκάκα ηεο παξαγσγηθάο ηνπ δηαδηθαζέαο ζε επηκϋξνπο αλεμϊξηεηεο εμεηδηθεπκϋλεο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζε δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο (ππεξγνιϊβνπο / ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο). Ο ηξφπνο δειαδά εηαηξηθάο νξγϊλσζεο θαη γεσγξαθηθάο εμϊπισζεο ησλ εηαηξεηψλ δηαθϋξεη απφ εηαηξεέα ζε εηαηξεέα. ηε δηαηξηβά, γέλεηαη πξνζπϊζεηα αλϊδεημεο ησλ θηλάζεσλ θϊζεηεο θαη νξηδφληηαο νινθιάξσζεο (ά απφ-νινθιάξσζεο) ησλ κεηαπνηεηηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηάησλ (θαηαγξϊθνληαο ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηάησλ πνπ αζθνχληαη απφ ππνθαηαζηάκαηα, ζπγαηξηθϋο, ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο θαη ππεξγνιϊβνπο) γηα ην ππνζχλνιν ησλ πξναλαθεξζϋλησλ εηαηξεηψλ. Με Ϊιια ιφγηα, δηεξεπλϊηαη ε Ϋληαζε ηεο επηξξνάο ηνπ θαηλφκελνπ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ζηελ

20 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 19 ειιεληθά βηνκεραλέα θαη ην πψο απηφ επϋδξαζε ζηηο θηλάζεηο ζηξαηεγηθάο αλϊπηπμεο ησλ ηζρπξψλ επηρεηξάζεσλ ηνπ ηφπνπ. Αλαδεηεέηαη, ινηπφλ, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνέν Ϋλα ππνζχλνιν ειιεληθψλ βηνκεραληψλ Ϋρεη επηιϋμεη λα δξαζηεξηνπνηεέηαη θαη λα νξγαλψλεηαη ζε ηνπηθφ, δηεζλϋο θαη παγθφζκην επέπεδν. ΓηεξεπλΪηαη αλ ην ππνζχλνιν απηφ Ϋρεη επεξεαζηεέ ά φρη απφ ηηο δπλϊκεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο θαη κε φ,ηη απηά Ϋρεη ζπλδεζεέ, φπσο ηελ αλϊπηπμε ησλ δηεζλψλ ξνψλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, ηελ εκβϊζπλζε ηνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζέαο θαη ηεο παξαγσγάο θαη ηε δηεζλά εμεηδέθεπζε ηεο παξαγσγάο. Γειαδά, θαηϊ πφζν απηά ε δηεζλνπνέεζε ηεο παξαγσγάο Ϋρεη επεξεϊζεη θαη ηνλ ειιεληθφ ρψξν ζπληειψληαο ζηελ ελνπνέεζε επξχηεξσλ γεσγξαθηθψλ ρψξσλ, ππνβαζκέδνληαο ην θφζηνο θαη ηε ζεκαζέα ηεο απφζηαζεο γηα ηηο επηρεηξάζεηο, νδεγψληαο ζε κέα παγθφζκηα ρσξηθά αλαδηϊξζξσζε. ΚαηΪ πφζν νη κεγϊιεο ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο Ϋρνπλ επεθηεέλεη ηηο δξαζηεξηφηεηϋο ηνπο πϋξαλ ησλ εζληθψλ νξέσλ θαη κε πνηνπο ηξφπνπο. Έληνλν ελδηαθϋξνλ δέδεηαη αθφκε ζηελ αλϊδεημε ηνπ κεγϋζνπο ησλ ξνψλ (εηζξνψλ, εθξνψλ ελδηϊκεζσλ ά ηειηθψλ πξντφλησλ) αλϊκεζα ζηηο πεξηνρϋο ζηηο νπνέεο Ϋρνπλ επηιϋμεη λα εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο νη πην επηηπρεκϋλεο ζηνλ θιϊδν ηνπο βηνκεραλέεο εληφο αιιϊ θαη εθηφο ηνπ ειιεληθνχ ρψξνπ, αιιϊ θαη ζηελ παξνπζέαζε ηεο εηθφλαο ηνπ θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο πνπ ραξαθηεξέδεη ηηο επηρεηξάζεηο απηϋο ζε εζληθφ θαη παγθφζκην επέπεδν. Άιισζηε, ζην γεληθφηεξν θιέκα ηνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο, ιέγεο ρψξεο θαέλεηαη λα επσθεινχληαη ηδηαέηεξα απφ ην θαηλφκελν. Έηζη, νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο βξέζθνληαη ζην πεξηζψξην, κε θαηαθϋξλνληαο λα επεκεξάζνπλ νηθνλνκηθϊ, ελένηε θαη φηαλ δϋρηεθαλ ηηο επελδχζεηο ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο, ελψ Ϊιιεο πξνζπαζνχλ λα δηακνξθψζνπλ κηα ηζρπξά ζϋζε, πηνζεηψληαο ζηξαηεγηθϋο θαη ηξφπνπο Ϊζθεζεο πνιηηηθάο πνπ ζα ηηο επηηξϋςνπλ λα αλαδεηρζνχλ ζε «παγθφζκηεο δπλϊκεηο», θαηαιακβϊλνληαο Ϋλα δηεζλά ξφιν ζηηο παγθφζκηεο εμειέμεηο. ΓεδνκΫλσλ ησλ δηαζηϊζεσλ ηνπ θαηλνκϋλνπ ζε φιν ηνλ θφζκν, πξνθχπηεη ε αλϊγθε γηα κειϋηε απηνχ θαη ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν. ΔλδηαθΫξνλ Ϋρεη λα δηεξεπλεζεέ ην αλ θαη πψο ζπκκεηϋρνπλ νη πξσηεχζαζεο ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο ζηηο εμειέμεηο θαη αλ νη ζηξαηεγηθϋο αλϊπηπμεο πνπ αθνινπζνχλ ηηο Ϋρνπλ νδεγάζεη ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ.

21 20 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

22 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 21 Κεθάιαην 1. Παγθνζκηνπνίεζε 1.1 Ο όξνο «Παγθνζκηνπνίεζε» Α ΜΔΡΟ 1 ηε ζεκεξηλά επνρά ηδηαέηεξα ππϊξρεη Ϋλαο θαηαηγηζκφο ζπδεηάζεσλ θαη αλαιχζεσλ ζρεηηθψλ κε ηελ πνιηηηθννηθνλνκηθά παγθνζκηνπνέεζε, ηελ παγθνζκηνπνέεζε ηεο πιεξνθνξέαο, ηεο εξγαζέαο, νη νπνέεο νδεγνχλ αλακθηζβάηεηα ζε Ϋλα πιάξεο αδηϋμνδν. Χζηφζν, ε Ϋλλνηα ηεο «παγθνζκηνπνέεζεο» δελ εέλαη πξσηφγλσξε ζηελ νηθνλνκηθά ηζηνξέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 27) ΑλαηξΫρνληαο αξθεηνχο αηψλεο πξηλ, ηνλ 11 ν αηψλα, ε δηεμαγσγά ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο γέλεηαη κϋζα ζηα θιεηζηϊ φξηα ηνπ θϋνπδνπ, ελψ ην 13 ν θαη ην 14 ν αηψλα, νη ηδησηηθϋο επηρεηξάζεηο ζπληεινχλ δηαζπλνξηαθϋο ζπλαιιαγϋο. Σφηε εέλαη ε επνρά ηεο εκπνξηθάο δηεέζδπζεο ησλ Γεξκαλψλ ζηελ Αλαηνιά. Σνλ 15 ν αηψλα, νη λϋεο κϋζνδνη ζηελ λαπζηπινΐα επηηξϋπνπλ ηε δηϊλνημε λϋσλ λαπηηθψλ δξφκσλ θαη επηηπγρϊλεηαη ε δπλακηθά εθθέλεζε ηνπ εκπνξένπ. Σν 1492 ν Υξηζηφθνξνο Κνιφκβνο αλαθαιχπηεη ηελ Ακεξηθά θαη ην 1498 ν ΒΪζθν Νηε ΓθΪκα θηϊλεη ζηελ Ηλδέα, αλνέγνληαο λϋνπο νξέδνληεο πιεχζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 29) Ζ παγθνζκηνπνέεζε φκσο ηεο νηθνλνκέαο αλϊγεηαη ζην 16 ν αηψλα, αθνχ ηφηε, ην ζαιϊζζην εκπφξην γλσξέδεη κεγϊιε Ϊλζηζε, ελζαξξπλφκελν απφ ηελ αλαθϊιπςε ηεο Ακεξηθάο θαη ηελ επηζπκέα ησλ θξαηψλ γηα απνηθηαθά επϋθηαζε. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 24) Απφ ηφηε, ε Ϋλλνηα ηεο παγθνζκηνπνέεζεο εέλαη Ϊξξεθηα ζπλδεδεκϋλε κε ηελ αλϊπηπμε ησλ δηεζλψλ ξνψλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, ηελ εκβϊζπλζε ηνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζέαο θαη ηε δηεζλά εμεηδέθεπζε ηεο παξαγσγάο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 27) Σν 17 ν θαη 18 ν αηψλα ζπληεινχληαη νη ηξεηο κεγϊιεο επαλαζηϊζεηο: ε ΑκεξηθΪληθε κε ηελ Αλεμαξηεηνπνέεζε ησλ απνηθηψλ ησλ ΖΠΑ, ε Γαιιηθά θαη ε βηνκεραληθά, εκθαλέδνληαη κεγϊιεο επξσπατθϋο εκπνξηθϋο εηαηξεέεο θαη ε Αγγιέα αλαδεηθλχεηαη ζε ηζρπξά λαπηηθά δχλακε δηαηεξψληαο ηελ πξσηνθαζεδξέα ζηνλ εκπνξηθφ θφζκν σο θαη ην (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 27) ΑιιΪ απφ ην 19 ν αηψλα θαη κεηϊ, ην θαηλφκελν ηεο ελνπνέεζεο, πάξε κέα κε αλαζηξϋςηκε πνξεέα, γεγνλφο πνπ ζηεξέδεηαη πξσηαξρηθϊ ζηε βηνκεραληθά 1 ιν ην Α ΜΫξνο πνπ πεξηιακβϊλεη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ηεο δηαηξηβάο, ζηεξέδεηαη ζε απηνχζηα ά κε ηκάκαηα ησλ κειεηψλ θαη ησλ ζπγγξαθηθψλ Ϋξγσλ πνπ παξαηέζεληαη ζην ΠαξΪξηεκα.

23 22 / Δπαλζέα ΛνπθΪ επαλϊζηαζε πνπ γλψξηζε ηφηε ε ΜεγΪιε Βξεηαλέα, παξϊ ηηο αληηζηϊζεηο ζην Ϊλνηγκα ησλ αγνξψλ πνπ θαέλνληαη λα επηδηψθνληαη κϋζσ ησλ γαιιηθψλ, βξεηαληθψλ, γεξκαληθψλ θαη ακεξηθϊληθψλ ηεισλεηαθψλ θξαγκψλ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 22) Ζ Αγγιέα απφ ην άηαλ ε πξψηε ζε δαλεηζκνχο πεξηθεξεηαθψλ ρσξψλ θαη αθνινπζνχζαλ ε Γαιιέα θαη ε Γεξκαλέα, ελψ ε αλϊπηπμε ηνπ ηδεξνδξνκηθνχ Γηθηχνπ ηεο Ακεξηθάο ( ), ηελ αλϋδεημαλ ζε πξψηε βηνκεραληθά δχλακε ζηνλ θφζκν. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 30) Ήδε φκσο, ζηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1970 Ϊξρηζε Ϋλαο Ϋληνλνο πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθϊ κε ηηο ζαξσηηθϋο πνιηηηθϋο, παξαγσγηθϋο, θνηλσληθϋο αιιαγϋο νη νπνέεο ππνλννχληαη κε ηνλ φξν παγθνζκηνπνέεζε. ΚαηΪ ηνλ Bernard Guillochon (2007, ζει 66), απηφ πνπ ραξαθηεξέδεη ζαθϋζηαηα ηελ παγθνζκηνπνέεζε ζηελ αξρά ηεο ρηιηεηέαο εέλαη φηη Ϋπαςε λα απνηειεέ ππφζεζε κφλν ησλ νηθνλνκνιφγσλ. Ζ παγθνζκηνπνέεζε απνηειεέ πιϋνλ ηελ θεληξηθά Ϋλλνηα γχξσ απφ ηελ νπνέα πεξηζηξϋθεηαη φιε ε ζπδάηεζε παλεπηζηεκηαθψλ, εξεπλεηψλ, κειεηεηψλ, πνιηηηθψλ θαη επηζηεκφλσλ, ηδέσο ηα ηειεπηαέα ρξφληα. ΟξηζκΫλεο κϊιηζηα θνξϋο πξνβϊιιεηαη απφ ηνπο πνιηηηθνχο σο κνλφδξνκνο. (Βαΐνπ Ν., ΜαληνπβΪινπ Μ., Μαπξέδνπ Μ., 2004, ζει 14) Απφ ην 1980 κϊιηζηα θαη σο ζάκεξα δηακνξθψζεθε Ϋλα λϋν πιαέζην αμηνπνέεζεο ηνπ θεθαιαένπ, ρσξέο θξαγκνχο θαη φξηα θαη κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηε δηεζλνπνέεζε ηεο παξαγσγάο. ηε λϋα απηά θϊζε θηιειεπζεξνπνέεζεο ηεο νηθνλνκέαο, ζηε ιεγφκελε «παγθνζκηνπνέεζε», ε λϋα ηερλνινγέα θαη ε πιεξνθνξηθά ζπλϋβαιαλ θαζνξηζηηθϊ ζηελ ελνπνέεζε ηνπ γεσγξαθηθνχ ρψξνπ, ππνβαζκέδνληαο ην θφζηνο θαη ηε ζεκαζέα ηεο απφζηαζεο γηα ηηο επηρεηξάζεηο, νδεγψληαο ζε κέα παγθφζκηα ρσξηθά αλαδηϊξζξσζε. Οη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο εέλαη νη επηρεηξάζεηο πνπ θαηϋρνπλ απηάλ ηελ ηερλνινγέα θαη ηερλνγλσζέα, θαη απηφ ηνπο δέλεη ηε δχλακε λα αζθάζνπλ κνλνπσιηαθφ Ϋιεγρν ζηελ παξαγσγά θαη λα θαζνξέζνπλ ηηο εμειέμεηο ζηελ νηθνλνκέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 34-35) πσο αλαθϋξεη ν Γηαλλέηζεο Σ. (2008, Βάκα Ηδεψλ Σεχρνο 04/01/2008), «Ο φξνο παγθνζκηνπνέεζε ζάκεξα απιψλεηαη απφ ηε ζπδάηεζε γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ subprime 2 ζηεγαζηηθψλ δαλεέσλ ζηηο δηεζλεέο αγνξϋο θεθαιαένπ θαη ην ξφιν ησλ 2 ΓΪλεηα κεησκϋλεο εμαζθϊιηζεο

24 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 23 hedge funds 3 κϋρξη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ λϋσλ ηερλνινγηψλ γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη κϋρξη ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηνλ Ϋιεγρν ησλ πνιηηψλ αθφκα θαη κϋρξη ηελ αλαδάηεζε ζηξαηεγηθψλ απηνπεξηνξηζκνχ ηεο πεξηβαιινληηθάο θαηαζηξνθάο». Γηα ην Martin Wolf, ε παγθνζκηνπνέεζε εέλαη «κέα δηαδηθαζέα νινθιάξσζεο ησλ αγνξψλ γηα ηα αγαζϊ, ηηο ππεξεζέεο, ηα θεθϊιαηα θαη έζσο θαη γηα ην εξγαηηθφ δπλακηθφ, κηα δηαξθψο εμειηζζφκελε δηαδηθαζέα κεηϊ ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν» (Bernard Guillochon, 2007, ζει 124) KαηΪ ηνλ Helde «Χο παγθνζκηνπνέεζε κπνξεέ λα ζεσξεζεέ αξρηθϊ ε δηεχξπλζε, εκβϊζπλζε θαη επηηϊρπλζε ηεο παγθφζκηαο δηαζχλδεζεο φισλ ησλ πιεπξψλ ηεο ζχγρξνλεο θνηλσληθάο δσάο, απφ ηελ θνπιηνχξα ζηελ εγθιεκαηηθφηεηα θαη απφ ην νηθνλνκηθφ ζην πλεπκαηηθφ». Ο Hay ππνζηεξέδεη πσο «ε παγθνζκηνπνέεζε εέλαη ην «Ϊπισκα» ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ δηαδηθαζηψλ ζην ρψξν θαη πϋξα απφ ζχλνξα θαη δηθαηνδνζέεο» θαη δηαθξέλεη 7 δηαζηϊζεηο ηεο φιεο δηαδηθαζέαο: ξνϋο αλζξψπσλ (ηνπξέζηεο, κεηαλϊζηεο, πξφζθπγεο θιπ) ξνϋο ηερλνινγέαο θαη πιεξνθνξηψλ ξνϋο θεθαιαένπ πνιηηηθά θαη ζηξαηεγηθά δηαζπνξϊ εηθφλσλ απφ ηα θξϊηε θαη νη αληέζεηεο ξνϋο / θηλάζεηο ξνϋο ησλ media θαη δηαζπνξϊ εηθφλσλ ξνϋο εκπνξεπκϊησλ ξνϋο θεθαιαένπ γηα επελδχζεηο ζηελ παξαγσγηθά δηαδηθαζέα κε ηε κνξθά ησλ ΞΑΔ. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 10-11) Γηα ηε Suzan George, ε παγθνζκηνπνέεζε εέλαη ην επέηεπγκα ησλ κεγϊισλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ «ζαλ κέα κεραλά πνπ ζθνπφ Ϋρεη λα ζπγθεληξψλεη ηνλ πινχην θαη ηελ εμνπζέα πξνο ηα πϊλσ θιηκϊθηα ηεο θνηλσληθάο ηεξαξρέαο» θαη «θϊζε κϋξα δεκηνπξγεέ φιν θαη κεγαιχηεξν απνθιεηζκφ». Θεσξεέ φηη ε παγθνζκηνπνέεζε ζθνπφ Ϋρεη «λα θαηαζηάζεη ακεηϊθιεηε ηελ εμνπζέα ησλ πνιπεζληθψλ, 3 Ζ πξφζθαηε εκπεηξέα κε ηα δϊλεηα κεησκϋλεο εμαζθϊιηζεο (subprime) ζηηο ΖΠΑ Ϋδεημε κε πνηνλ ηξφπν, γηα πξψηε θνξϊ, νη θέλδπλνη πνπ επϋξρνληαη απφ αλνξζφινγεο πξαθηηθϋο ζε Ϋλα εζληθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα κπνξνχλ λα εμαρζνχλ ζε ηξέηνπο, λα «παγθνζκηνπνηεζνχλ» θαη λα πιάμνπλ ηε δηεζλά ζηαζεξφηεηα. ηηο δχν ηειεπηαέεο δεθαεηέεο φιεο νη κεγϊιεο θξέζεηο (Μεμηθφ, ΝΑ Αζέα, Αξγεληηλά θ.ϊ.) ζπλδϋνληαλ επέζεο κε ηηο αγνξϋο θεθαιαένπ. Χζηφζν ζε φιεο εθεέλεο ηηο πεξηπηψζεηο ε θξέζε δηαηεξάζεθε ζε Ϋλαλ θαηϊ βϊζε εζληθϊ νξηνζεηεκϋλν ρψξν (ά ηε γχξσ πεξηνρά), πνπ πιάξσλε ην ηέκεκα ησλ ζπλζεθψλ πνπ εέρε αθάζεη λα δεκηνπξγεζνχλ. Αληέζεηα, ζηα subprime δϊλεηα ην δηεζλϋο ζχζηεκα θαιεέηαη λα κνηξαζηεέ ηηο δεκηϋο κηαο επηζεηηθάο θαη ξηζθαδφξηθεο αλαδάηεζεο θϋξδνπο, πνπ πξσηνγελψο αθνινχζεζαλ ζηηο ΖΠΑ ηξϊπεδεο, hedge funds θαη επελδπηηθνέ νξγαληζκνέ.

25 24 / Δπαλζέα ΛνπθΪ δεκηνπξγψληαο φιν θαη κεγαιχηεξεο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ ρσξψλ, φπσο θαη ζην εζσηεξηθφ απηψλ». (Bernard Guillochon, 2007, ζει 124) ην έδην θιέκα θηλεέηαη θαη ν νξηζκφο ησλ ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 19) κηαο θαη ζεσξνχλ ηελ παγθνζκηνπνέεζε νπζηαζηηθϊ σο ηελ επϋθηαζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ ησλ κεγϊισλ επηρεηξάζεσλ ζρεδφλ ζηα φξηα ηνπ πιαλάηε. ηα πιαέζηα απηϊ, νη ηζρπξφηεξεο ρψξεο θαηνξζψλνπλ λα ειϋγρνπλ ην παγθφζκην ρξεκαηννηθνλνκηθφ ζχζηεκα θαη ηηο παγθφζκηεο ξνϋο, ελψ νη νηθνλνκέεο ησλ ππνινέπσλ πιάηηνληαη, πνιιϋο θνξϋο θαη αλεπαλφξζσηα, απφ ηελ θαηϊζηαζε απηά. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 19) Ζ παγθνζκηνπνέεζε πξνϋξρεηαη θπξέσο απφ ηελ επηζπκέα ησλ επηρεηξάζεσλ γηα αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηϊο ηνπο, ε νπνέα αλακϋλεηαη λα ηηο νδεγάζεη ζε αχμεζε ησλ θεξδψλ ηνπο θαη ζε επέηεπμε ησλ καθξνπξφζεζκσλ ζηφρσλ ηνπο. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 5) Έηζη, παξαγσγνέ θαη επελδπηϋο αλαδεηνχλ ηνπο βϋιηηζηνπο φξνπο αμηνπνέεζεο ηνπ θεθαιαένπ ηνπο, πξϊγκα πνπ κπνξεέ λα ηνπο νδεγάζεη ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ θαη ζηε ρξεζηκνπνέεζε ηφζν μϋλσλ αγαζψλ φζν θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Με Ϊιια ιφγηα, ε αλαδάηεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο γηα ηελ επέηεπμε ηθαλνπνηεηηθψλ απνηειεζκϊησλ δηϋξρεηαη ζπρλϊ κϋζσ ηεο παγθφζκηαο αγνξϊο, επηηξϋπνληαο κεέσζε ηνπ θφζηνπο θαη εμϊπισζε ησλ αγνξψλ (Bernard Guillochon, 2007, ζει 36) Φαέλεηαη, ινηπφλ, φηη ε παγθνζκηνπνέεζε αθνξϊ ηε δσά φισλ θαη νξέδεη ην ζχλνιν ησλ θαηλφκελσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην δηαξθψο κεγαιχηεξν Ϊλνηγκα ησλ νηθνλνκηψλ ζε εκπνξεχκαηα θαη θεθϊιαηα απφ ην εμσηεξηθφ. Θα Ϋιεγε θαλεέο φηη ε δσά θϊζε θαηνέθνπ ηνπ πιαλάηε ζπλδϋεηαη, ελ κϋξεη ηνπιϊρηζηνλ, κε απνθϊζεηο πνπ ιακβϊλνληαη Ϋμσ απφ ηε ρψξα ηνπ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 7) 1.2 Η γεσγξαθηθή δηάζηαζε ηεο παγθνζκηνπνίεζεο Σν θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνέεζεο εέλαη γεγνλφο φηη Ϋρεη Ϋληνλε επέδξαζε ζε φιεο ηηο εθθϊλζεηο ηεο θαζεκεξηλάο δσάο, ηελ νηθνλνκέα, ηελ πνιηηηθά, ηνλ πνιηηηζκφ. ην ζεκεέν απηφ αμέδεη λα αλαθεξζνχκε αλαιπηηθφηεξα ζηε ζρϋζε ηνπ θαηλφκελνπ κε ην ρψξν. Γελ εέλαη ςϋκα λα εηπσζεέ φηη ε ρσξηθά δηϊζηαζε ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ακθηζβεηάζεθε απφ πνιινχο. ΣξαληαρηΪ παξαδεέγκαηα απηψλ ν Toffler (1970), ν

26 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 25 Manuel Castells (1987) θαη ν Richard O Brien (1990). Οη «απαμησηϋο» ηεο γεσγξαθέαο, βαζηδφκελνη ζηηο επαλαζηαηηθϋο εθαξκνγϋο ησλ λϋσλ ηερλνινγηψλ ζε κεηαθνξϋο θαη επηθνηλσλέεο θαη ζηε θηιειεπζεξνπνέεζε ησλ αγνξψλ, ππνζηεξέδνπλ φηη νη αλεμϋιεγθηεο θαη πνιπϊξηζκεο ξνϋο αλζξψπσλ, πξντφλησλ θαη πιεξνθνξηψλ, απφ ην Ϋλα κϋξνο ηνπ θφζκνπ ζην Ϊιιν, νδεγνχλ ζηελ ηζνπϋδσζε ησλ ηδηαέηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ ηφπσλ θαη ηελ παξαγσγά νκνηνγελψλ ηφπσλ. Καηαιάγνπλ ινηπφλ, ζηε δεκηνπξγέα κηαο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο ρσξέο ζχλνξα, κε ηελ πιεξνθνξέα, ην θεθϊιαην θαη ηελ θαηλνηνκέα λα δηαρϋνληαη ζε φιν ηνλ θφζκν ηαρχηαηα θαη ηηο εηαηξεέεο ρσξέο θξϊηνο, εζληθά ηαπηφηεηα θαη ρσξνζεηηθνχο πεξηνξηζκνχο λα παξϊγνπλ πξντφληα απεπζπλφκελεο ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ (θνξδέιε., 2001, ζει. 101). ηελ αληέζεηε φκσο πιεπξϊ, νηθνλνκηθνέ γεσγξϊθνη, φπσο ν Dicken (1998), αλαδεηθλχνληαη ζεξκνέ ππνζηεξηθηϋο ηεο ζεκαζέαο ηνπ ρψξνπ θαη ηεο γεσγξαθηθάο δηαθνξνπνέεζεο. ΚαηΪ απηνχο, ε γεσγξαθηθά ππφζηαζε ηνπ θαηλνκϋλνπ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο δελ πξϋπεη λα αγλνεζεέ. Οη εληππσζηαθϋο ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο ζηηο κεηαθνξϋο θαη ηηο επηθνηλσλέεο δελ νδεγνχλ απηφκαηα ζε παγθνζκηνπνέεζε αλ δελ ζπλνδεχνληαη απφ αληέζηνηρεο αιιαγϋο ζε επξχηεξν πεξηβϊιινλ. πσο ραξαθηεξηζηηθϊ αλαθϋξνπλ νη Allen & Hamnett (1995), ν θφζκνο ζπξξηθλψλεηαη ζε φξνπο απφζηαζεο απηφ φκσο δελ ζπκβαέλεη νκνηφκνξθα ζε φινπο ηνπο ηφπνπο θαη γηα φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Αξθεέ λα ζθεθηεέ θαλεέο ην πφζν απνκαθξπζκϋλε, απνκνλσκϋλε θαη απαμησκϋλε ζε φ,ηη αθνξϊ ηηο ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο εέλαη ε επαξρέα ζε ζχγθξηζε κε ηηο κεγϊιεο αζηηθϋο πεξηνρϋο θαη ην φηη πξφζβαζε ζηελ ηερλνινγέα δελ Ϋρνπλ φινη νη θϊηνηθνη ηνπ πιαλάηε. (θνξδέιε., 2001, ζει. 101). Αθφκε, ν ξφινο πνπ παέδεη ν ηφπνο θαη ην ηνπηθφ, θνηλσληθφ θαη ζεζκηθφ πεξηβϊιινλ γηα ηε δεκηνπξγέα θαη ηε δηαηάξεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο αθφκε θαη ζε Ϋλαλ πεξηζζφηεξν παγθνζκηνπνηεκϋλν θφζκν δε ζα πξϋπεη λα ππνβαζκηζηεέ. Οη δεζκνέ κϊιηζηα ησλ δηεζλψλ επηρεηξάζεσλ κε ηε ρψξα Ϋδξα ηνπο εέλαη ηφζν ηζρπξνέ θαη Ϋληνλνη, ψζηε λα θαηαξξέπηεηαη θϊζε κχζνο πεξέ «αρσξηθφηεηαο» ηνπ θαηλφκελνπ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο θαη πεξέ παγθφζκησλ εηαηξεηψλ ρσξέο θξϊηνο θαη εζληθά ηαπηφηεηα (θνξδέιε, 2005, ζει 152). Άιισζηε δελ εέλαη δπλαηφ λα ππϊξμεη θαηαλφεζε θαη δξϊζε ζε ηνπηθφ επέπεδν αγλνψληαο ηα πξνβιάκαηα θαη ηηο δπλακηθϋο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζην δηεζλϋο, νχηε φκσο θαη λα θαηαλνεζεέ ην δηεζλϋο πεδέν αλ

27 26 / Δπαλζέα ΛνπθΪ παξαβιεθζεέ ε ηζηνξηθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηζκηθά ππφζηαζε θϊζε ηφπνπ 4. (Βαΐνπ Ν., ΜαληνπβΪινπ Μ., Μαπξέδνπ Μ., 2004, ζει 24). Δπηπξφζζεηα, ζχκθσλα κε ηνπο ππνζηεξηθηϋο ηεο «ρσξηθφηεηαο» ηεο παγθνζκηνπνέεζεο, ε παγθνζκηνπνέεζε εέλαη θαηεμνράλ θαη απφ ηε θχζε ηεο γεσγξαθηθφ θαηλφκελν. Καη απηφ γηαηέ αλαθϋξεηαη ζε δηαδηθαζέεο πνπ εθδειψλνληαη ζε κεγϊιν κϋξνο ηνπ πιαλάηε θαη ζηελ απμαλφκελε αιιειεμϊξηεζε κεηαμχ πεξηνρψλ. Αλ ζθεθηεέ κϊιηζηα θαλεέο ην γεγνλφο φηη νη θνξεέο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο, δειαδά νη πνιπεζληθϋο θαη ππεξεζληθϋο επηρεηξάζεηο, εέλαη νηθνλνκηθϋο γεσγξαθηθϋο νληφηεηεο 5, ησλ νπνέσλ ν νξηζκφο θαη ν ιφγνο χπαξμάο ηνπο βαζέδεηαη ζηελ ηδϋα ηεο γεσγξαθηθάο δηαθνξνπνέεζεο (Barnes & Sheppard 2000), ηφηε ρψξνο θαη παγθνζκηνπνέεζε ζεσξνχληαη αιιειϋλδεηα. ΚαηΪ ηνλ Storper κϊιηζηα, νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ρσξέο ρσξηθϊ εληνπηζκϋλα ζηνηρεέα, φπσο εέλαη νη πξψηεο χιεο, ε εμεηδηθεπκϋλε εξγαζέα, νη ππνδνκϋο, δελ εέλαη δπλαηφλ λα πθέζηαηαη. (θνξδέιε., 2001, ζει 102) 1.3 Δθθάλζεηο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο Σν θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνέεζεο Ϋρεη πνιιϋο κνξθϋο θαη πνιινχο ηξφπνπο Ϋθθξαζεο. ΜεξηθΫο αξλεηηθϋο αιιϊ θαη ζεηηθϋο εθθϊλζεηο ηνπ θαηλφκελνπ παξαζϋηνληαη παξαθϊησ: Ζ αλϊπηπμε ηνπ δηεζλνχο εκπνξένπ θαη ε δηεζλνπνέεζε ηεο παξαγσγάο Ϋρνπλ δεκηνπξγάζεη ζπλερψο απμαλφκελεο νηθνλνκηθϋο αιιεινεμαξηάζεηο. Οη δηαζπλδϋζεηο κεηαμχ ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ γέλνληαη πεξηζζφηεξν Ϋληνλεο, κεηψλνληαο ηαπηφρξνλα ηε ζεκαζέα ησλ εζληθψλ νξέσλ ζηελ νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ησλ θξαηψλ. Έηζη, νη εζληθϋο νηθνλνκέεο ρϊλνπλ ζηαδηαθϊ ηελ απηνλνκέα ηνπο θαη γέλνληαη ηκάκαηα κηαο εληαέαο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο, ζπληειψληαο ζε κέα παγθφζκηα νηθνλνκηθά νινθιάξσζε. (Γεσξγφπνπινο Αλ., 1994, ζει 18) ΔπηπιΫνλ, θαηϊ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ., (2005), ε παγθνζκηνπνέεζε, πνπ δελ εέλαη ηέπνηα Ϊιιν παξϊ ε θπζηθά εμϋιημε ηνπ έδηνπ ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη ηεο νηθνλνκέαο ηεο αγνξϊο, εκπεξηϋρεη κέα πξνζπϊζεηα νκνηνκνξθέαο ζηελ αλϊπηπμε ησλ θξαηψλ, φμπλζεο ησλ αληζνηάησλ, κεγηζηνπνέεζεο ηεο ηζρχνο απφ ηε κεξηϊ ηνπ θϊζε 4 Έηζη, επαιεζεχεηαη θαη ην ζχλζεκα «θϋςνπ παγθφζκηα, δξϊζε ηνπηθϊ» 5 Σσλ νπνέσλ κϊιηζηα νη παξαγσγηθϋο αιπζέδεο εέλαη ξηδσκϋλεο ζε Ϋλαλ ζπγθεθξηκϋλν ηφπν απνδεηθλχνληαο πεξέηξαλα φηη εμϊιεηςε ησλ ρσξνζεηηθψλ πεξηνξηζκψλ δελ κπνξεέ λα ππϊξμεη.

28 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 27 θξϊηνπο Ϋλαληη ησλ ππνινέπσλ θαη επέηεπμεο ηνπ κεγαιχηεξνπ δπλαηνχ θϋξδνπο. ια απηϊ δηθαηνινγνχλ ηελ επηβξϊδπλζε ησλ νηθνλνκηθψλ ξπζκψλ θϊπνησλ ρσξψλ, ηελ απνδηνξγϊλσζε ηεο θνηλσληθάο ζπλνράο ηνπο, ηε δηφγθσζε ηεο αλεξγέαο θαη ηελ εμαζιέσζε. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 36) Οη εμειέμεηο ηφζν ζηνλ ηνκϋα ησλ κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ 6 φζν θαη ζηε δηαδηθαζέα ηεο παξαγσγάο ζεσξάζεθαλ σο νη παξϊγνληεο πνπ απειεπζϋξσζαλ ηηο δπλϊκεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. Οη δπλϊκεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο εέλαη ηφζν Ϋληνλεο πνπ θαηνξζψλνπλ λα κεηαζρεκαηέδνπλ δξαζηηθϊ ηε γεσ-νηθνλνκέα, πξνζδέδνληϊο ηεο λϋα ραξαθηεξηζηηθϊ, φπσο ελέζρπζε ηεο αιιειεμϊξηεζεο, αζηϊζεηα θαη γξάγνξεο κεηαβνιϋο. (θνξδέιε, 2005, ζει ). ΔπηπιΫνλ, ε κεέσζε ηνπ θφζηνπο ησλ κεηαθνξψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ, ηα ηερλνινγηθϊ επηηεχγκαηα ζηνλ ηνκϋα ηεο πιεξνθνξηθάο θαη ε πηψζε ησλ ηεισλεηαθψλ δαζκψλ πνπ νδάγεζαλ ζηελ αχμεζε ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ θαη ησλ ξνψλ θεθαιαένπ θαη εκπνξεπκϊησλ, ην δηεζλϋο εκπφξην, νη ΞΫλεο Άκεζεο Δπελδχζεηο (ΞΑΔ), νη εμαγνξϋο, νη ζπγρσλεχζεηο θαη νη δηεπηρεηξεζηαθϋο ζπκκαρέεο απνηεινχλ ραξαθηεξηζηηθϋο εθθϊλζεηο ηνπ θαηλφκελνπ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ησλ επηρεηξάζεσλ, ησλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ αγνξψλ. (Αγγειάο Β., Μαξνχδαο Λ., 2006, ζει 29). Άιιεο εθθϊλζεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο απνηεινχλ ε πξνζϋιθπζε επελδχζεσλ δηεζλψλ θεθαιαέσλ ζε ζπγθεθξηκϋλεο πεξηνρϋο, νη παγθφζκηεο ζηξαηεγηθϋο ρσξνζϋηεζεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ, ε δηεζλνπνέεζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ν Ϋληνλνο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ ρσξψλ. (Βαΐνπ Ν., ΜαληνπβΪινπ Μ., Μαπξέδνπ Μ., 2004, ζει. 14). Ο ακεέιηθηνο αληαγσληζκφο γηα δηαξθεέο θαηλνηνκέεο θαη γηα πξφζθαηξν ά καθξχηεξν, κνλνπσιηαθφ ά νιηγνπσιηαθφ πξνβϊδηζκα Ϋγηλαλ θεληξηθά επηινγά ησλ πην αλεπηπγκϋλσλ (θαη φρη κφλν) ρσξψλ θαη επηρεηξάζεσλ. ηφρνο ηνπο εέλαη κϋζα απφ ηελ παξαγσγά λϋσλ πξντφλησλ θαη απφ θαηλνηφκεο παξαγσγηθϋο δηαδηθαζέεο λα «μεθχγνπλ κπξνζηϊ» απφ ηνπο αληαγσληζηϋο ηνπο, απνζπψληαο αληαγσληζηηθϋο ζϋζεηο ππεξνράο, δεκηνπξγψληαο νιηγνπσιηαθϋο κνξθϋο αγνξϊο θαη πιεφλαζκα θϋξδνπο. (Γηαλλέηζεο Σ., 2008, Βάκα Ηδεψλ Σεχρνο 04/01/2008) Έηζη, ε παγθνζκηνπνέεζε δεκηνχξγεζε Ϋλα κεγϊιν ρϊζκα κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ βξέζθνληαη ζην επέθεληξν ηνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο θαη εθεέλσλ πνπ 6 Σερλνινγέεο πνπ ζπξξηθλψλνπλ ην ρψξν

29 28 / Δπαλζέα ΛνπθΪ βξέζθνληαη ζηελ πεξηθϋξεηα. ΜΫζα ζην γεληθφηεξν θιέκα ηνπ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζέαο θαη ηεο παξαγσγάο, ιέγεο ρψξεο αληαπνθξέλνληαη ζηα ραξαθηεξηζηηθϊ πνπ ε ζπδάηεζε γηα ηελ παγθνζκηνπνέεζε πξνβϊιιεη. Οη πεξηζζφηεξεο ρψξεο βξέζθνληαη ζην πεξηζψξην, ελψ Ϊιιεο πξνζπαζνχλ λα δηακνξθψζνπλ κηα ζϋζε, πηνζεηψληαο ζηξαηεγηθϋο θαη ηξφπνπο Ϊζθεζεο πνιηηηθάο πνπ ζα ηνπο επηηξϋςνπλ λα αλαδεηρζνχλ σο «παγθφζκηεο πφιεηο» θαηαιακβϊλνληαο Ϋλα δηεζλά ξφιν ζηηο παγθφζκηεο εμειέμεηο (Βαΐνπ Ν., ΜαληνπβΪινπ Μ., Μαπξέδνπ Μ., 2004, ζει 15). ΠνιιΫο, αλ θαη δϋρηεθαλ ηηο επελδχζεηο ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο, εμαθνινπζνχλ ραξαθηεξέδνληαη απφ πςειϊ πνζνζηϊ αλεξγέαο θαη ρακειφ βηνηηθφ επέπεδν. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 19) Σαπηφρξνλα φκσο κϋζα απφ ηελ παγθνζκηνπνέεζε, εθαηνληϊδεο εθαηνκκχξηα Ϊηνκα, θπξέσο ζηελ Αζέα, θαηϊθεξαλ λα μεθχγνπλ απφ θαηαζηϊζεηο θνηλσληθάο αζιηφηεηαο πνπ βξέζθνληαλ θαη Ϋρνπλ πεξϊζεη ζε κηα ηξνρηϊ αλϊπηπμεο κε ην βηνηηθφ θαη θνηλσληθφ επέπεδφ ηνπο λα βειηηψλεηαη. Καηαιαβαέλεη, ινηπφλ, θαλεέο φηη ηα ρϊζκαηα αλϊπηπμεο θαη επεκεξέαο δεκηνπξγνχλ Ϋληνλεο αληζφηεηεο ζε φξνπο δχλακεο, επεκεξέαο, επθαηξηψλ, επηινγψλ θαη πξννπηηθψλ. (Γηαλλέηζεο Σ., 2008, Βάκα Ηδεψλ Σεχρνο 04/01/2008) Ζ έδηα, ινηπφλ, ε πξαγκαηηθφηεηα ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ζε Ϊιιεο πεξηπηψζεηο νδάγεζε ρψξεο (θαη φρη κφλν ηηο «εγεηηθϋο») ζηε βειηέσζά ηνπο, ελψ ζε Ϊιιεο εέρε θαηαζηξνθηθϋο επηπηψζεηο. ΑξθεηΪ κϊιηζηα απφ ηα θξϊηε πνπ πιάηηνληαη απφ ηελ παγθνζκηνπνέεζε φρη κφλν δελ κπνξνχλ λα παξϋκβνπλ ζηηο ηξϋρνπζεο εμειέμεηο, αιιϊ πηνζεηνχλ θαη πνιηηηθϋο πνπ θϊζε Ϊιιν παξϊ επηδεηλψλνπλ ηελ νηθνλνκηθά ηνπο θαηϊζηαζε. Ζ αλϊπηπμε ηεο ηερλνινγέαο θαη ηεο πιεξνθνξηθάο, νη λϋεο κνξθϋο νξγϊλσζεο θαη παξαγσγάο, ε αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ κεηαμχ ηεο ΣξηΪδαο δε θαέλεηαη λα βνάζεζαλ ζηελ νηθνλνκηθά αλϊθακςε θαη βειηέσζε ησλ ζπλζεθψλ δσάο ησλ θξαηψλ απηψλ, πφζν κϊιινλ ησλ ρσξψλ ηνπ Σξέηνπ Κφζκνπ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 22) Γεληθφηεξα, επηθξαηεέ κέα ελέζρπζε ηεο αιιειεμϊξηεζεο κεηαμχ ησλ πφισλ ηεο ηξηαδηθάο νηθνλνκέαο (ΖΠΑ, ΔΔ, Ηαπσλέα - ΝΑ Αζέα), ε βειηέσζε ηεο ζϋζεο ελφο κηθξνχ αξηζκνχ λϋσλ βηνκεραληθψλ θξαηψλ θαη ν πιάξεο απνθιεηζκφο ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ απφ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκέα (θνξδέιε, 2005, ζει. 151). Σν ζηνηρεέν πνπ Ϋπαημε θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ην απνηϋιεζκα απηφ άηαλ ε ηθαλφηεηα εζληθάο πνιηηηθάο δηαρεέξηζεο ηνπ ζπλφινπ ησλ ζηνηρεέσλ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ά,

30 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 29 Ϋζησ, ε αιιειφδξαζε ηεο παγθνζκηνπνέεζεο ησλ αγνξψλ κε ηηο εζληθϋο ζπλζάθεο θαη ηηο επηινγϋο πνπ Ϋγηλαλ απφ ηελ πνιηηηθά εμνπζέα. Ζ παγθνζκηνπνέεζε Ϊιισζηε ζεσξάζεθε φηη δεκηνπξγεέ κηα ζεηξϊ λϋνπο πεξηνξηζκνχο ζην θξϊηνο γηα ηελ Ϊζθεζε πνιηηηθάο, θαη ηδηαέηεξα ζην πεδέν ηεο νηθνλνκηθάο, ηεο αλαπηπμηαθάο θαη ηεο θνηλσληθάο ηνπ πνιηηηθάο. Σν Ϊλνηγκα θαη ε δηαζχλδεζε ησλ αγνξψλ ζε παγθφζκηα θιέκαθα Ϋρνπλ σο απνηϋιεζκα ε νηθνλνκηθά αιιϊ θαη ε ζπλνιηθά πνιηηηθά λα «αμηνινγνχληαη» ζπλερψο απφ ηηο δηεζλεέο αγνξϋο. (Γηαλλέηζεο Σ., 2008, Βάκα Ηδεψλ Σεχρνο 04/01/2008) ΚαηΪ ην Γηαλλέηζε Σ. (2008, Βάκα Ηδεψλ Σεχρνο 04/01/2008), πέζσ απφ ηελ παγθνζκηνπνέεζε ησλ αγνξψλ δηαθξέλεηαη κηα ζεηξϊ λϋσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηνλ ηξφπν νηθνλνκηθάο ιεηηνπξγέαο, φπσο: * ε κεγϊιε Ϋθηαζε ησλ αιιαγψλ ζε πνιιαπιϊ επέπεδα ηεο νηθνλνκηθάο θαη θνηλσληθάο νξγϊλσζεο, * ε πξσηφγλσξε ηαρχηεηα θαη ζπρλφηεηα κε ηελ νπνέα νη αιιαγϋο απηϋο ζπληεινχληαη, * ε αλϊδεημε ηεο γλψζεο θαη ηεο Ϋξεπλαο ζε ζηνηρεέα θιεηδηϊ ηεο αιιαγάο θαη ηεο επηηπρέαο, * ε ζπλεράο αλαηξνπά εζληθψλ, θιαδηθψλ, επηρεηξεκαηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηεξαξρηψλ θαη ε δεκηνπξγέα λϋσλ φξσλ γηα ηε ιεηηνπξγέα ηνπ θξϊηνπο. Άιια γεγνλφηα πνπ ζρεηέδνληαη Ϊκεζα κε ηελ παγθνζκηνπνέεζε εέλαη ε ειεχζεξε θέλεζε πιεξνθνξηψλ, ηδεψλ θαη θεθαιαένπ ζην ρσξνρξφλν, πϋξα απφ ηα ζπκβαηηθϊ εζληθϊ ζχλνξα, κϋζα φκσο ζε Ϋλα παγθφζκην δέθηπν θπβεξλάζεσλ θαη επηρεηξάζεσλ θαη ε αληηθαηϊζηαζε ηεο ηεξαξρέαο απφ ηα δέθηπα ησλ επηρεηξάζεσλ. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ, 2007, ζει 4) Αθφκε, ε αλαδάηεζε απφ ηηο επηρεηξάζεηο θαιχηεξσλ επθαηξηψλ θϋξδνπο, ε νξγϊλσζε ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ζε παγθφζκηα θιέκαθα θαη ε ηαρχηεηα δηϊδνζεο θαη θπθινθνξέαο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηδεψλ ελζαξξχλνπλ ην εκπφξην κεηαμχ ησλ θξαηψλ θαη ηελ εγθαηϊζηαζε γηγαληηαέσλ νκέισλ 7 ζε ρψξεο κε θζελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ηεξϊζηηεο αγνξϋο. Ζ έδξπζε εμϊιινπ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ 7 πσο ε Ford, Coca-Cola ά ε IBM

31 30 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ζην εμσηεξηθφ εέλαη ην εκθαλϋζηεξν ζεκϊδη ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 10-11) Έθθξαζε ηεο παγθνζκηνπνέεζεο εέλαη επέζεο ε κεηαλϊζηεπζε αλζξψπσλ πξνο αλαδάηεζε θαιχηεξσλ ακνηβψλ θαη ζπλζεθψλ εξγαζέαο. πγθεληξσηηθϊ, ε εληαηηθνπνέεζε ησλ ζπλαιιαγψλ θαη ησλ δηεζλψλ εκπνξηθψλ ζρϋζεσλ, ε κεηεγθαηϊζηαζε ησλ επηρεηξάζεσλ, νη κεηαθηλάζεηο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ε απειεπζϋξσζε ηεο θέλεζεο θεθαιαέσλ εέλαη κεξηθϋο απφ ηηο εθδειψζεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο θαηϊ ηνλ Bernard Guillochon (2007, ζει 10,52) Γηα ηνπο ππνζηεξηθηϋο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο, απηά εέλαη ρξάζηκε, κηαο θαη ζπκπεξηιακβϊλεη ηελ ζπλερψο απμαλφκελε αιιεινζπζρϋηηζε ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ κϋζσ ηεο αχμεζεο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξένπ, ησλ επελδχζεσλ θαη ησλ ξνψλ θεθαιαέσλ. Γηα ηνπο πνιϋκηνχο ηεο, απφ ηελ Ϊιιε, κϋζα ζην παγθνζκηνπνηεκϋλν νηθνλνκηθφ ζχζηεκα πνπ δεκηνπξγεέηαη, ην ππεξεζληθφ εκπφξην κεηαμχ ησλ επηρεηξάζεσλ δελ ζρεηέδεηαη κε δεκνθξαηηθϋο δηαδηθαζέεο θαη εζληθϋο θπβεξλάζεηο. Σελ ψξα πνπ πνιινέ ηε ζεσξνχλ σο ηε κφλε ειπέδα γηα ηελ αλϊπηπμε ηνπ Σξέηνπ Κφζκνπ, γηα Ϊιινπο απνηειεέ ηε δπηηθνπνέεζε ηεο νηθνλνκέαο κϋζσ ηεο δπηηθνπνέεζεο ηνπ ηξφπνπ δσάο. Άιινη ζεσξνχλ φηη ππϊξρεη επηθνηλσλέα θαη αληαιιαγά πνιηηηζκψλ θαη θνπινχξαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ θαη Ϊιινη πιάξεο δπηηθνπνέεζε.(υαηδετσϊλλνπ Φ, 2007, ζει 4) Ζ παγθνζκηνπνέεζε αληαλαθιϊ, ππφ ην πξέζκα ησλ ζρϋζεσλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ, κηα εμϋιημε πξνο ηελ πνιπκϋξεηα, ρσξέο βϋβαηα απηφ λα ζεκαέλεη φηη δελ απνθξχπηεη εληϊζεηο θαη ζπγθξνχζεηο. Αλ θαη ππϊξρνπλ αξκφδηα γηα ηε ζπλεξγαζέα φξγαλα, φπσο ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξένπ (ΠΟΔ) ε δεκηνπξγέα πεξηθεξεηαθψλ ελψζεσλ 8, ζε πιάξε αληέζεζε κε ηνλ ζηφρν ηεο πνιπκϋξεηαο, πξνθαιεέ ηζρπξϋο εληϊζεηο, νη νπνέεο απνηεινχλ θαη απηϋο φςεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 76). 8 Σν 2002 θνηλνπνηάζεθαλ ζηνλ ΠΟΔ 161 πεξηθεξεηαθϋο ζπκθσλέεο, 125 απφ ηηο νπνέεο αθνξνχζαλ ηε δεκηνπξγέα δσλψλ ειεχζεξσλ ζπλαιιαγψλ (φπσο ε NAFTA (Βνξεηνακεξηθαληθά Έλσζε ΔιεπζΫξσλ πλαιιαγψλ) πνπ ππνγξϊθηεθε κεηαμχ ηνπ ΚαλαδΪ, ΖΠΑ θαη Μεμηθφ ηνλ ΗαλνπΪξην ηνπ 1994 θαη επλνεέ ηηο εκπνξηθϋο ζπλαιιαγϋο θαη ηηο επελδχζεηο κεηαμχ ησλ ηξηψλ ρσξψλ), νη ζπκθσλέεο κεηαμχ ΔΔ θαη επξσκεζνγεηαθψλ ρσξψλ) θαη 14 ηε δεκηνπξγέα ηεισλεηαθψλ ελψζεσλ ά θνηλψλ αγνξψλ.

32 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Οη Γηεζλείο Οξγαληζκνί Ζ παγθνζκηνπνέεζε ησλ ζπλαιιαγψλ θαη ησλ θηλάζεσλ θεθαιαέσλ δελ Ϋρεη ηελ έδηα Ϋληαζε ζε φιεο ηηο πεξηνρϋο. ηελ θακπά ηνπ 21 νπ αηψλα, ν θφζκνο παξακϋλεη Ϋλαο εηεξνγελάο ρψξνο, ηφζν σο πξνο ην ξπζκφ αλϊπηπμεο φζν θαη σο πξνο βηνηηθφ επέπεδν. Ζ εληαηηθνπνέεζε ησλ αληαιιαγψλ αγαζψλ θαη θεθαιαέσλ επηηξϋπεη ζε νξηζκϋλεο αλαδπφκελεο πεξηνρϋο λα γλσξέζνπλ Ϋληνλε αλϊπηπμε. Ζ ζπζηεκαηηθά φκσο αλαδάηεζε επθαηξηψλ θϋξδνπο απφ νξηζκϋλνπο επελδπηϋο, πνπ ππνθηλνχληαη απφ ην Ϊκεζν θϋξδνο, εθδειψλεηαη κε ζνβαξϋο θξέζεηο ζηελ Αζέα, Ρσζέα θαη ηε Λαηηληθά Ακεξηθά θαη κε επελδχζεηο θαη ζπκπεξηθνξϋο πνπ πιάηηνπλ ην θπζηθφ πεξηβϊιινλ. ΒΫβαηα, γηα ηε δηαρεέξηζε απηψλ ησλ θξέζεσλ ηα θξϊηε ζπλεξγϊδνληαη εέηε κε ζπλαληάζεηο θνξπθάο κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ ηζπλφλησλ εέηε κε ηελ παξϋκβαζε Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 94, 110) Οη Γηεζλεέο απηνέ Οξγαληζκνέ Ϋρνπλ θαηαξράλ σο απνζηνιά ηελ πιαηζέσζε ηεο δηαδηθαζέαο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο θαη ηελ ππνβνάζεζε ησλ ρσξψλ εθεέλσλ ησλ νπνέσλ ε Ϋληαμά ηνπο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκέα 9 εέλαη δχζθνιε. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 46) ΣΫηνηνη εέλαη: Ο Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξένπ (ΠΟΔ) κε Ϋδξα ηε Γελεχε: Ηδξχζεθε κε ηηο ζπκθσλέεο ηνπ ΜαξαθΫο (Απξέιηνο 1994) κε ζηφρν λα θαηαζηάζεη δπλαηά ηελ αλϊπηπμε ηνπ εκπνξένπ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ, λα θαζνξέζεη ην πιαέζην απνθπγάο ησλ επηπηψζεσλ ελφο παλέζρπξνπ αληαγσληζκνχ θαη λα πξνσζάζεη ηελ ειεπζεξέα ηνπ εκπνξένπ ζϋηνληαο φκσο νξηζκϋλα φξηα γηα ηελ απνθπγά ησλ ππεξβϊζεσλ ελφο αραιέλσηνπ αληαγσληζκνχ. Οη ρψξεο - κϋιε ηνπ (144 ην 2002) δϋρνληαη λα αλνέμνπλ ηα ζχλνξϊ ηνπο ζηα μϋλα πξντφληα θαη θαηαξράλ λα κελ επηδνηνχλ ηηο εμαγσγϋο ηνπο. Γεζκεχνληαη κε κεηψζεηο ησλ ηεισλεηαθψλ δαζκψλ, πξννδεπηηθά Ϊξζε ησλ κε δαζκνινγηθψλ εκπνδέσλ (ΜΓΔ), θαηϊξγεζε εληφο πξνζεζκέαο ησλ επηδνηάζεσλ πνπ Ϋρνπλ σο αληέθηππν ζην εκπφξην θαη ηδέσο ησλ επηδνηάζεσλ θαηϊ ηελ εμαγσγά. 9 Ζ παγθφζκηα νηθνλνκέα απνηειεέ ην ζχλνιν ησλ ζρϋζεσλ θαη ησλ ζεζκνζεηεκϋλσλ κνξθψλ ζπλεξγαζέαο (δηεζλψλ νξγαληζκψλ, νηθνλνκηθψλ ελψζεσλ) κεηαμχ ησλ θξαηψλ. Πνιινέ δηεζλνιφγνη ηαπηέδνπλ ηελ παγθφζκηα νηθνλνκέα κε ηελ παγθφζκηα αγνξϊ, (Αγγειάο Β., Μαξνχδαο Λ., 2006, ζει 170).

33 32 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ο Οξγαληζκφο απηφο Ϋγηλε ζηφρνο ησλ θηλεκϊησλ θαηϊ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο αξθεηϋο θνξϋο, κηαο θαη ζεσξεέηαη ππεξαζπηζηάο ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ κεγϊισλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ δεηνχλ ηελ αλακφξθσζε, αλ φρη ηελ θαηϊξγεζά ηνπ, θαη αγσλέδνληαη ψζηε λα δνζεέ ε δπλαηφηεηα ζηηο θπβεξλάζεηο λα πξνζηαηεχνπλ ηνκεέο ησλ νπνέσλ ε δηαρεέξηζε δε βαζέδεηαη ζηελ θαζαξϊ εκπνξηθά ινγηθά 10. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 47, 68) Γηα παξϊδεηγκα, ζην θφξνπκ πνπ πξαγκαηνπνέεζαλ νη πνιϋκηνη ηεο παγθνζκηνπνέεζεο, ζην Πφξην ΑιΫγθξε (Βξαδηιέα) ην 2002, πηνζεηάζεθαλ πνιιϋο πξνηϊζεηο γηα ηε κε θηιειεχζεξε παγθνζκηνπνέεζε. ΠξνηΪζεθε ε γεσξγέα λα κελ απνηειεέ αξκνδηφηεηα ηνπ ΠΟΔ, ε πξνζηαζέα Ϋλαληη ησλ εηζαγσγψλ πξντφλησλ δηαηξνθάο θαη ε απαγφξεπζε ησλ επηδνηάζεσλ ησλ εμαγσγψλ, ψζηε ηα γεσξγηθϊ πξντφληα ηνπ βνξξϊ λα κελ θαηαθιχζνπλ ηηο αγνξϋο ηνπ λφηνπ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 71) Οη ππϋξκαρνη ηεο θηιειεχζεξεο παγθνζκηνπνέεζεο απφ ηε κεξηϊ ηνπο ζεσξνχλ φηη ε ειεπζεξέα ηνπ εκπνξένπ θαη ε θπθινθνξέα θεθαιαέσλ δελ κπνξεέ λα εμνκνηψλεηαη κε κέα ππνηηζϋκελε θπξηαξρέα ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ. ΔμΪιινπ, ζχκθσλα κε ηελ εηάζηα Ϋθζεζε ηεο CNUCED (ΓηΪζθεςε ησλ ΖλσκΫλσλ Δζλψλ γηα ην Δκπφξην θαη ηελ ΑλΪπηπμε) ην 2002, ε πξνζηηζϋκελε αμέα ησλ 100 κεγαιχηεξσλ επηρεηξάζεσλ αλεξρφηαλ ζην 4.3% ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ (ΑθαζΪξηζηνπ Δγρψξηνπ Πξντφληνο) ην (Bernard Guillochon, 2007, ζει 72) Σν ΓηεζλΫο Ννκηζκαηηθφ Σακεέν (ΓΝΣ): πζηϊζεθε ην 1944 βϊζεη ησλ ζπκθσληψλ ΜπξΫηνλ Γνπληο θαη απνζηνιά ηνπ εέλαη ε δηαρεέξηζε ηνπ ρξϋνπο ησλ Αλαπηπζζφκελσλ Υσξψλ (ΑΥ) θαη ε ζπλδξνκά ησλ αλαδπφκελσλ ρσξψλ φηαλ αληηκεησπέδνπλ ρξεκαηννηθνλνκηθϋο θξέζεηο. Ζ βνάζεηα φκσο ρνξεγεέηαη ππφ φξνπο θαη επηβϊιιεη καδηθά κεέσζε ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ, λνκηζκαηηθά ιηηφηεηα, Ϊλνηγκα ησλ αγνξψλ ζηα μϋλα εκπνξεχκαηα θαη θεθϊιαηα, θιεέζηκν ησλ ειϊρηζηα απνδνηηθψλ επηρεηξάζεσλ θαη ηξαπεδψλ, ηδησηηθνπνηάζεηο θ.ϊ. ην εζσηεξηθφ ηνπ ΓΝΣ νη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο Ϋρνπλ ην κεγαιχηεξν βϊξνο, εθφζνλ ν αξηζκφο ησλ ςάθσλ πνπ δηαζϋηνπλ ζπλδϋεηαη κε ην κεξέδηφ ηνπο ζην θεθϊιαην ηνπ Οξγαληζκνχ 11. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 48) 10 Γηα παξϊδεηγκα, ην Ϊλνηγκα ησλ ζπλφξσλ ζηε γεσξγέα δε δηθαηνινγεέηαη, φπσο ζϋιεη ν ΠΟΔ, κηαο πνπ, θαηϊ ηνπο πνιϋκηνπο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο, ε απειεπζϋξσζε ζα νδεγάζεη ζηελ θαηαζηξνθά ησλ κηθξψλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ, ηδέσο ζηηο θησρϋο ρψξεο. 11 Σν 2002 ελδεηθηηθϊ, νη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο δηϋζεηαλ ην 18.3% ηνπ θεθαιαένπ, Ϋλαληη 5.7% ηεο Γεξκαλέαο, 5.1% ηεο Γαιιέαο.

34 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 33 ΚαηΪ ηνλ Σδφδεθ ηέγθιηηο, 12 ην ΓΝΣ πξφηεηλε ιχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θξέζεσλ ησλ αλαδπφκελσλ ρσξψλ πνπ άηαλ μεπεξαζκϋλεο θαη κε εθαξκφζηκεο. ΚαηαγγΫιιεη κϊιηζηα ηε ζπλαέλεζε ηεο ΟπΪζηγθηνλ πνπ επηβϊιιεη ζηηο θπβεξλάζεηο λα δερηνχλ ηελ ειεχζεξε εέζνδν μϋλσλ θεθαιαέσλ πξνθαιψληαο θινληζκνχο ζηα ππϊξρνληα νηθνλνκηθϊ ζπζηάκαηα θαη πνπ ηηο αλαγθϊδεη λα ηδησηηθνπνηάζνπλ νξηζκϋλνπο ηνκεέο. ΔπηπιΫνλ, ε λνκηζκαηηθά ιηηφηεηα πνπ επηβϊιιεη ην Σακεέν, απμϊλνληαο ππεξβνιηθϊ ηα επηηφθηα, πξνθαιεέ ηε ρξενθνπέα ρηιηϊδσλ επηρεηξάζεσλ. ΚαηΪ ηελ Susan George, νη πνιπεζληθϋο εηαηξεέεο Ϋρνπλ ηελ νηθνλνκηθά δχλακε θαη εληζρχνπλ ηελ θπξηαξρέα ηνπο κϋζσ ηϋηνησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ πνπ ππεξαζπέδνληαη ηα ζπκθϋξνληϊ ηνπο. Απφ ηελ Ϊιιε, νη αλαδπφκελεο θαη θησρϋο ρψξεο ηέζεληαη ππφ ηελ θπξηαξρέα ηνπο θαη νη ηδησηηθνπνηάζεηο πνπ επηβϊιινπλ ζε απηϋο ηηο ρψξεο ηηο απνδπλακψλνπλ. Γηα ηνπο ηζχλνληεο φκσο ηνπ ΓΝΣ, ην Σακεέν θξνληέδεη λα πξνθπιϊηηεη ηηο δεκφζηεο δαπϊλεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηηο αλϊγθεο ησλ θησρφηεξσλ θνηλσληθψλ ζηξσκϊησλ, πξνζπαζεέ λα απνθεχγεη ηνλ πιεζσξηζκφ, ελψ ηα πξνγξϊκκαηϊ ηνπ επηηξϋπνπλ ηελ απφθηεζε εκπηζηνζχλεο ζηα μϋλα θεθϊιαηα. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 69-71) Παγθφζκηα ΣξΪπεδα: Ο κηινο ηεο Παγθφζκηαο ΣξΪπεδαο ζπγθεληξψλεη πνιινχο νξγαληζκνχο πνπ ρνξεγνχλ δϊλεηα θαη εληζρχζεηο ζε ΑΥ θαη αληινχλ ηνπο πφξνπο ηνπο απφ ππνρξεσηηθϊ δϊλεηα πνπ ηνπνζεηνχληαη ζηηο ρξεκαηαγνξϋο θαη εηζθνξϋο πνπ θαηαβϊιινληαη απφ ηηο πινχζηεο ρψξεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 48) 12 ΚΪηνρνο βξαβεένπ Νφκπει Οηθνλνκέαο θαη πςειφβαζκνπ ζηειϋρνπο ηεο Παγθφζκηαο ΣξΪπεδαο απφ ην 1997 κϋρξη ην 2000

35 34 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

36 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 35 Κεθάιαην 2. Οξγάλσζε & γεσγξαθηθή δηάξζξσζε ησλ επηρεηξήζεσλ 2.1 Σν δήηεκα ηεο ρσξνζέηεζεο Γηαθνξεηηθέο ζρνιέο ζθέςεο Σν ζϋκα ηεο ρσξνζϋηεζεο ησλ βηνκεραληθψλ κνλϊδσλ ππάξμε αληηθεέκελν ζπδάηεζεο θαη δηαθσληψλ αλϊκεζα ζε δηαθνξεηηθϋο ζρνιϋο ζθϋςεο, ηξεηο εθ ησλ νπνέσλ - νη βαζηθφηεξεο - αλαθϋξνληαη παξαθϊησ: Ζ λενθιαζηθά ζρνιά (ά ζρνιά ρσξνζεηηθψλ παξαγφλησλ) χκθσλα κε ηε λενθιαζηθά πξνζϋγγηζε, ε νπνέα αζπϊδεηαη ηνλ νηθνλνκηθό νξζνινγηζκό, θϊζε ηππηθά βηνκεραληθά κνλϊδα ιακβϊλεη ππφςε ηεο νξηζκϋλα νηθνλνκηθϊ κεγϋζε πνπ δηαθνξνπνηνχληαη γεσγξαθηθϊ, κεξηθϊ απφ ηα νπνέα εέλαη αζπλερά 13, φπσο ην θφζηνο αγνξϊο ηνπ ρψξνπ εγθαηϊζηαζεο θαη ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη Ϊιια Ϋρνπλ ζπλερφκελν 14 ραξαθηάξα, φπσο ην θφζηνο ηεο πξνκάζεηαο πξψησλ πιψλ, ηεο κεηαθνξϊο πξντφλησλ θαη ηεο εξγαζέαο. Ζ επηινγά ηεο ζϋζεο εγθαηϊζηαζεο ηεο επηρεέξεζεο ζηνλ νηθνλνκηθφ νξζνινγηζκφ γέλεηαη Ϋηζη ψζηε λα εμαζθαιέδεηαη ην κϋγηζην δπλαηφ θϋξδνο θαη απηφ κπνξεέ λα επηηεπρζεέ κε δχν ηξφπνπο: (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) 1. Με ηελ ειαρηζηνπνέεζε ηνπ θφζηνπο ά 2. Με ηε κεγηζηνπνέεζε ηεο δάηεζεο, ησλ εζφδσλ δειαδά απφ ηηο πσιάζεηο. Ζ ζπκπεξηθνξηθά ζρνιά Οη επηρεηξάζεηο ζηελ πξϊμε ππνινγέδνπλ νξηζκϋλα κφλν θξηηάξηα θαη επηιϋγνπλ εθεέλε ηε ζϋζε ρσξνζϋηεζεο πνπ ζα ηθαλνπνηάζεη πξψηε ηα θξηηάξηα απηϊ. Γελ επηιϋγνπλ ην θαιχηεξν κϋξνο, εθεέλν δειαδά φπνπ ζα ειαρηζηνπνηεέηαη ην θφζηνο ά ζα κεγηζηνπνηεέηαη ε δάηεζε, φπσο δειαδά ππνζηεξέδεη ε πξνεγνχκελε ζρνιά, αιιϊ εθεέλν πνπ απιϊ ηνπο εμαζθαιέδεη ηθαλνπνηεηηθϊ πεξηζψξηα θεξδνθνξέαο (Smith 1966, 1971). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 218) Ζ δηαξζξσηηθά ζρνιά (ά ζρνιά ηεο αλαδηϊξζξσζεο ηνπ θεθαιαένπ) 13 Ζ κνλϊδα ηα ιακβϊλεη ππφςε κέα κφλν θνξϊ 14 Δπηβαξχλνπλ ηε κνλϊδα δηαξθψο θαηϊ ηε ιεηηνπξγέα ηεο

37 36 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΚαηΪ ηε δηαξζξσηηθά ζρνιά, νη απνθϊζεηο ρσξνζϋηεζεο δελ κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ απνθνκκϋλεο απφ ηηο επξχηεξεο νηθνλνκηθϋο, θνηλσληθϋο θαη πνιηηηθϋο δνκϋο ηεο θαπηηαιηζηηθάο θνηλσλέαο. (Massey 1974, 1978, 1981, 1984, 1988 Massey & Meegan 1979, 1982 Dunford 1977 Dunford & Perrons 1986 Labrianidis 1982 Peet 1987 Lovering 1989). Ζ ρσξνζϋηεζε ινηπφλ, δελ εέλαη Ϋλα ηερληθφ πξφβιεκα ειαρηζηνπνέεζεο ηνπ θφζηνπο θαη κεγηζηνπνέεζεο ησλ εζφδσλ (λενθιαζηθά ζρνιά), νχηε πξφβιεκα ηθαλνπνηεηηθψλ απνθϊζεσλ ρσξνζϋηεζεο (ζπκπεξηθνξηθά ζρνιά), αιιϊ κέα ζχλζεηε, αληηθαηηθά θαη ζπγθξνπζηαθά θνηλσληθά δηαδηθαζέα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 220) Δπηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ηόπνπ εγθαηάζηαζεο / κεηεγθαηάζηαζεο αίηηα εγθαηάζηαζεο / κεηεγθαηάζηαζεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο Ζ ρσξνζϋηεζε ηεο βηνκεραλέαο απνηειεέ Ϋλα ζχλζεην θαηλφκελν. Ζ επηινγά ηνπ θαηϊιιεινπ ηφπνπ εγθαηϊζηαζεο ηεο παξαγσγηθάο δξαζηεξηφηεηαο απνηειεέ κέα εμαηξεηηθϊ θξέζηκε επηρεηξεκαηηθά απφθαζε γηα ηε βησζηκφηεηα ηεο επηρεέξεζεο, ε νπνέα κϊιηζηα γέλεηαη κέα κφλα θνξϊ - κε δεδνκϋλν φηη ε παξαγσγηθά κνλϊδα ζα νινθιεξψζεη ηνλ θχθιν δσάο ηεο ζηελ αξρηθά ηεο ηνπνζεζέα - φηαλ δειαδά ηδξχεηαη ε επηρεέξεζε. ΚΪζε πεξηνρά εκπεξηϋρεη Ϋλα ζχλνιν ρσξνζεηηθψλ πιενλεθηεκϊησλ θαη κεηνλεθηεκϊησλ, επθαηξηψλ θαη θηλδχλσλ, Ϋιμεσλ θαη απψζεσλ πνπ θϊζε επηρεέξεζε ην εθκεηαιιεχεηαη δηαθνξεηηθϊ. Γηα παξϊδεηγκα, πεξηνρϋο κε κεγϊιεο θαηαλαισηηθϋο αγνξϋο, φπσο κεγϊια αζηηθϊ θϋληξα, Ϋιθνπλ βηνκεραλέεο παξαγσγάο αγαζψλ καδηθάο θαηαλϊισζεο, π.ρ. ηξφθηκα θαη πνηϊ, ελψ πεξηνρϋο πινχζηεο ζε ζηδεξνκεηαιιεχκαηα απνηεινχλ ηφπν εγθαηϊζηαζεο ραιπβνπξγηθψλ θαη κεηαιινπξγηθψλ βηνκεραληψλ. Αθφκε, πεξηνρϋο κε επαξθϋο ζχλνιν ππνδνκψλ θαη εμεηδηθεπκϋλν εξγαηηθφ δπλακηθφ ά κε πξνγξϊκκαηα επαγγεικαηηθάο θαηϊξηηζεο, θξαηηθϋο επηδνηάζεηο, παξνρϋο θηλάηξσλ θαη επηδνηάζεηο απνηεινχλ ειθπζηηθϋο επηινγϋο γηα επελδχζεηο. Αληέζεηα, πεξηνρϋο φπνπ επηθξαηνχλ γεσπνιηηηθϋο ηξηβϋο, πνιηηηθϋο εληϊζεηο θ.ϊ., απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξϊγνληα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 214). ΚαηΪ ηνλ Bernard Guillochon (2007, ζει 39, 41), ε δεκηνπξγέα ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ζην εμσηεξηθφ, πνπ σζεέηαη παξαδνζηαθϊ απφ ηελ αλϊγθε ειϋγρνπ ησλ θπζηθψλ πφξσλ, αλεχξεζεο θηελνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη εμαζθϊιηζεο αγνξψλ εμαξηϊηαη θαη απφ Ϊιινπο παξϊγνληεο. Ζ πνιηηηθά ησλ θξαηψλ ζε ζϋκαηα κεηαθνξϊο

38 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 37 θεθαιαέσλ ζην εμσηεξηθφ παέδεη ζεκαληηθφ ξφιν, ελψ ε ηϊζε ζηηο αλαπηπζζφκελεο θπξέσο ρψξεο ηεο Λαηηληθάο Ακεξηθάο θαη ηεο Αζέαο εέλαη ε πξνζϋιθπζε θεθαιαέσλ. Γεληθφηεξα, ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο εγθαζέζηαληαη κεγϊινη βηνκεραληθνέ φκηινη ησλ αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ, νη νπνένη φκσο ζπρλϊ θαηεγνξνχληαη φηη, παξϊ ηελ ηερλνινγέα θαη ηερλνγλσζέα πνπ κεηαθϋξνπλ εθεέ, εθκεηαιιεχνληαη ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, κε κνλαδηθφ ζηφρν ην κϋγηζην θϋξδνο, ρσξέο λα ιακβϊλνπλ ππφςε ηα πξαγκαηηθϊ ζπκθϋξνληα ηεο ρψξαο. Γεζκεχνληαο πφξνπο θεθαιαένπ θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ - πνιιϋο θνξϋο αλάιηθνπ, νπφηε θζελνχ θαη απξνζηϊηεπηνπ εξγαζηαθϊ -, νη εηαηξεέεο απηϋο θαηεγνξνχληαη φηη παξεκπνδέδνπλ ηελ αλαπηπμηαθά πνξεέα ηεο ρψξαο φπνπ ηδξχνπλ ζπγαηξηθϋο. Δθεέ έζσο λα απαηηεέηαη ν θξαηηθφο παξεκβαηηζκφο 15, θπξέσο γηα λα απνθεπρζεέ ν θέλδπλνο θαηϊξξεπζεο νξηζκϋλσλ «επαέζζεησλ» θιϊδσλ 16 απφ ην νινθιεξσηηθφ Ϊλνηγκα ησλ ζπλφξσλ ζηα μϋλα θεθϊιαηα θαη ηνλ Ϋληνλν αληαγσληζκφ, αλαδεηθλχνληαο Ϋηζη ην θξϊηνο σο Ϋλαλ παξϊγνληα ηθαλφ λα παξεκπνδέζεη ηε δηαδηθαζέα ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 41) Δηδηθφηεξα, παξϊγνληεο πνπ δηαθνξνπνηνχληαη γεσγξαθηθϊ νπφηε θαη επεξεϊδνπλ ηηο απνθϊζεηο ρσξνζϋηεζεο ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη νη εμάο: (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 221) Ζ δηαζεζηκφηεηα ηνπ θεθαιαένπ. Σν θεθϊιαην απνηειεέ βαζηθφ ζηνηρεέν απφ ηελ έδξπζε σο θαη ηε ιεηηνπξγέα ηεο επηρεέξεζεο θαη λνεέηαη κε δχν κνξθϋο: α) ην ρξεκαηηθό θεθάιαην, δειαδά ε δπλαηφηεηα εμαζθϊιηζεο κϋζσ ρξεκαηνδφηεζεο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε δηαθϋξεη απφ πεξηνρά ζε πεξηνρά αλϊινγα κε ην κϋγεζνο ηεο επϋλδπζεο 17, ηνλ θιϊδν 18 θαη ηε γεσγξαθηθά πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο 19 θαη β) ην πάγην θεθάιαην, δειαδά ην ζχλνιν ησλ βηνκεραληθψλ δνκψλ (θηέξηα, εμνπιηζκφο, ππνδνκϋο) κηαο πεξηνράο. ΝΫεο θαη ηερλνινγηθϊ πξνεγκϋλεο επηρεηξάζεηο 15 ΘΫηνληαο γηα παξϊδεηγκα θξαγκνχο ζηηο εηζαγσγϋο, ηεισλεηαθνχο δαζκνχο, ηερληθϋο πξνδηαγξαθϋο θ.ϊ. 16 πσο ν θιϊδνο ηεο γεσξγέαο, θισζηνυθαληνπξγέαο, Ϋλδπζεο, ζηδεξνπξγέαο 17 Οη κεγϊιεο θαη θαηαμησκϋλεο ζηελ αγνξϊ επηρεηξάζεηο ιακβϊλνπλ πην εχθνια ρξεκαηνδνηηθϊ θνλδχιηα 18 ΚιΪδνη κε δάηεζε ζηελ αγνξϊ ρξεκαηνδνηνχληαη πην πξφζπκα 19 ΑπνκαθξπζκΫλεο πεξηνρϋο αληηκεησπέδνληαη αξλεηηθϊ απφ ηνπο ρξεκαηνδφηεο παξϊ ηε ζϋζπηζε επλντθφηεξσλ κϋηξσλ απφ ην θξϊηνο, φπσο θέλεηξα πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο

39 38 / Δπαλζέα ΛνπθΪ απνθεχγνπλ ηελ εγθαηϊζηαζε ζε παιηϋο βηνκεραληθϋο δψλεο, φρη κφλν ιφγσ θχξνπο, αιιϊ θπξέσο ιφγσ Ϋιιεηςεο εμεηδηθεπκϋλσλ ηερλνινγηθϊ ππνδνκψλ. Ζ γε (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ). Ζ γε (Ϋδαθνο, θπζηθνέ πφξνη, θιηκαηνινγηθϋο ζπλζάθεο), ιφγσ ηεο Ϋληνλεο δηαθνξνπνέεζεο αλϊ πεξηνρά, αληηκεησπέδεηαη δηαθνξεηηθϊ απφ ηνπο επελδπηϋο. ΠεξηνρΫο πινχζηεο ζε θπζηθνχο πφξνπο Ϋιθνπλ βηνκεραλέεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο πφξνπο απηνχο σο εηζξνϋο ζηελ παξαγσγηθά ηνπο δηαδηθαζέα, (Perloff et al Perloff & Wingo 1975) αλ θαη πιϋνλ κε ηελ Ϋληνλε ηερλνινγηθά αλϊπηπμε ζηηο κεηαθνξϋο θαη ηε κεέσζε ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο, ε εγγχηεηα ησλ επηρεηξάζεσλ ζηηο πεγϋο ηξνθνδνζέαο ηνπο δελ απνηειεέ επηηαθηηθά αλϊγθε. Ζ γε κπνξεέ λα γέλεη αληηιεπηά κε δηϊθνξεο κνξθϋο: Χο Ϋθηαζε εγθαηϊζηαζεο δξαζηεξηνηάησλ. Ζ απαηηνχκελε Ϋθηαζε γεο δηαθνξνπνηεέηαη απφ θιϊδν ζε θιϊδν θαη απφ κνλϊδα ζε κνλϊδα, αλϊινγα κε ην κϋγεζνο ηνπ εξγνζηαζένπ, ηε θχζε ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο, ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκϋλσλ θ.ϊ. ε πεξηπηψζεηο κεηεγθαηϊζηαζεο, πνιιϋο βηνκεραλέεο πξνηέκεζαλ ηα πξνϊζηηα φπνπ ε θζελά γε άηαλ Ϊθζνλε. Χο θφζηνο εγθαηϊζηαζεο δξαζηεξηνηάησλ 20. Σν θφζηνο ηεο γεο γηα βηνκεραληθά ρξάζε δηαθϋξεη απφ πεξηνρά ζε πεξηνρά θαη εμαξηϊηαη απφ ην επξχηεξν ζράκα ηηκψλ πνπ επηθξαηεέ ζηελ πεξηνρά, ηε δηαζεζηκφηεηα ηεο ειεχζεξεο γεο, ην επηρεηξεκαηηθφ θχξνο ηεο πεξηνράο, ηηο ππνδνκϋο θαη ηα θπζηθϊ θαη ηνπνγξαθηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο βηνκεραληθάο γεο. Ηδηαέηεξα ζηα αζηηθϊ θϋληξα φπνπ ε δηαζϋζηκε ειεχζεξε γε εέλαη εμαηξεηηθϊ πεξηνξηζκϋλε θαη ε αμέα ηεο γηα βηνκεραληθά ρξάζε πςειά, ζε πεξέπησζε επηζπκέαο επϋθηαζεο θαη αχμεζεο ηεο θιέκαθαο ηεο παξαγσγάο, νη επηρεηξάζεηο πξνηηκνχλ λα θιεέζνπλ ηε κνλϊδα ηνπ θϋληξνπ, κεηαθϋξνληαο ηελ παξαγσγά ζηελ πεξέκεηξν ηεο πφιεο ά ζε Ϊιιε πην απνκαθξπζκϋλε πεξηνρά, δηαηεξψληαο φκσο ζηνλ αξρηθφ ηνπο ρψξν εγθαηϊζηαζεο ηα θεληξηθϊ γξαθεέα δηνέθεζεο. 21 (Bale, 1988: 197) 20 ΜειΫηε ηνπ Keble (1976) Ϋδεημε φηη ην ρακειφ θφζηνο γεο απνηϋιεζε θαηαιπηηθφ παξϊγνληα ζηελ απνθϋληξσζε ηεο βηνκεραλέαο απφ ηηο λνηηναλαηνιηθϋο θαη δπηηθϋο πεξηνρϋο ηεο Αγγιέαο πξνο ηελ πεξηθϋξεηα θαηϊ ηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ Ο έδηνο παξϊγνληαο νδάγεζε ζηελ απνθϋληξσζε ηεο αζελατθάο βηνκεραλέαο γχξσ απφ ην πνιενδνκηθφ ζπγθξφηεκα ηεο Αζάλαο θαηϊ ηε δεθαεηέα ηνπ 1980 ζχκθσλα κε ηνλ Κνπξιηνχξν Ζι. (1995) (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 226) 21 Αιιαγά ζηε ρξάζε γεο απφ βηνκεραληθά ζε εκπνξηθά (ρξάζεηο γξαθεέσλ) Ϋρεη παξαηεξεζεέ θαη ζε Ϋξεπλεο ζρεηηθϊ κε ηε βηνκεραλέα ηνπ Διαηψλα ζην θϋληξν ηεο Αζάλαο (ΔΜΠ 1992α, 1992β) (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 227)

40 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 39 Χο πεξηβαιινληηθφ θφζηνο ηεο βηνκεραληθάο δξαζηεξηφηεηαο ΜεηΪ ηελ θηλεηνπνέεζε ηνπ πιεζπζκνχ νξηζκϋλσλ πεξηνρψλ, θπξέσο Ϋληνλα αζηηθνπνηεκϋλσλ θαη νηθνλνκηθϊ αλεπηπγκϋλσλ, γηα ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο, ε επηινγά ησλ πεξηνρψλ απηψλ απφ βηνκεραλέεο κε απμεκϋλνπο ξππαληϋο κπνξεέ λα ηνπο επηθϋξεη απμεκϋλν θφζηνο ιεηηνπξγέαο. Χο θπζηθφο πινχηνο (πξψηεο χιεο, ελϋξγεηα, θιηκαηνινγηθϋο ζπλζάθεο) ΟξηζκΫλεο πεξηνρϋο Ϋρνπλ ην ζπγθξηηηθφ πιενλϋθηεκα λα δηαζϋηνπλ θπζηθνχο πφξνπο - πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο εηζξνϋο ζηελ παξαγσγηθά δηαδηθαζέα - γεγνλφο πνπ ηηο θϊλεη ηδηαέηεξα ειθηηθϋο απφ θϊπνηεο βηνκεραλέεο, αιιϊ θαη αδηϊθνξεο γηα θϊπνηεο Ϊιιεο, αλϊινγα κε ηνλ θιϊδν θαη ηα αγαζϊ παξαγσγάο (ΡΪπηε 1998). Ζ εξγαζέα Ο δηεζλάο αληαγσληζκφο νδεγεέ ηηο εηαηξεέεο ζηελ αλαδάηεζε φιν θαη κεγαιχηεξσλ αγνξψλ θαη ζηε δηαθνξνπνέεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο, πξϊγκα πνπ ελζαξξχλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπο θαη επνκϋλσο επηδξϊ ζεηηθϊ ζηνπο εξγαδφκελνπο. Αλαδεηψληαο φκσο ηηο απνδνηηθφηεξεο δηαδηθαζέεο, παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο κεηαθϋξνληαη αιινχ 22, «ηηκσξψληαο» κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηνπο εξγαδφκελνπο ζηελ ρψξα πνπ άηαλ αξρηθϊ εγθαηεζηεκϋλεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 54) Αθφκε, αιιαγϋο ζηηο ηερλνινγέεο παξαγσγάο νδεγνχλ ζε δηαθνξνπνέεζε ηεο δάηεζεο εξγαζέαο απφ Ϊπνςε πνζφηεηαο θαη πνηφηεηαο. πλεπψο, ε δηαθνξνπνηεκϋλε δάηεζε δηαθνξνπνηεέ θαη ηηο ζηξαηεγηθϋο ρσξνζϋηεζεο ησλ επηρεηξάζεσλ, αλαδηαξζξψλνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηε γεληθφηεξε γεσγξαθηθά εηθφλα ηεο παξαγσγάο. Με Ϊιια ιφγηα, ε κεηαβαιιφκελεο ηερλνινγέεο παξαγσγάο επηθϋξνπλ αιιαγά ηεο δάηεζεο, ε νπνέα νδεγεέ ζε κεηεγθαηϊζηαζε ηεο επηρεέξεζεο ζε πεξηνρϋο φπνπ ε πξνζθνξϊ εξγαζέαο ηθαλνπνηεέ ηε δάηεζε. Με ηελ πξναλαθεξφκελε φκσο κεηεγθαηϊζηαζε, ε παξαγσγά αλαδηαξζξψλεηαη ρσξηθϊ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 394) Άιισζηε, εέλαη αδηακθηζβάηεηνο ν ξφινο πνπ παέδεη ε εξγαζέα ζηε δηακφξθσζε ησλ γεσγξαθηθψλ αληζνηάησλ θαη θαηαλνκψλ ηεο βηνκεραληθάο δξαζηεξηφηεηαο. Οη Storper θαη Walker (1983, 1984) ζεσξνχλ φηη ηφζν ε πξνζθνξϊ φζν θαη ε δάηεζε 22 πσο νη βηνκεραλέεο ηνπ βνξξϊ πνπ κεηϋθεξαλ ηηο παξαγσγηθϋο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο ρψξεο ηνπ λφηνπ.

41 40 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εξγαζέαο παξνπζηϊδνπλ ζεκαληηθϋο γεσγξαθηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο, νπφηε εέλαη αλαγθαέν λα ιακβϊλνληαη ππφςε ζηε ρσξνζεηηθά δηϊζεζε ησλ επελδπηψλ. ζν αθνξϊ ηελ πξνζθνξϊ εξγαζέαο απηά δηαθνξνπνηεέηαη αλϊινγα κε: (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) Σηο δεκνγξαθηθϋο θαη θνηλσληθννηθνλνκηθϋο ζπλζάθεο ηεο πεξηνράο 23 Σνπο φξνπο αγνξαπσιεζέαο ηεο εξγαηηθάο δχλακεο (θφζηνο εξγαζέαο). Σν θφζηνο απηφ ζρεηέδεηαη κε ηνπο κηζζνχο αιιϊ θαη φιεο ηηο δαπϊλεο ηνπ εξγνδφηε γηα ηνλ εξγαδφκελν 24. εκαληηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο εληνπέδνληαη φρη κφλν κεηαμχ ρσξψλ, αιιϊ θαη ζην εζσηεξηθφ ησλ ρσξψ απηψλ θπξέσο ησλ αλαπηπγκϋλσλ. Οη δηαθνξνπνηάζεηο απηϋο κϊιηζηα νμχλνληαη κε ηηο δηϊθνξεο επϋιηθηεο κνξθϋο απαζρφιεζεο πνπ αληηθαζηζηνχλ ηηο ζπιινγηθϋο ζπκβϊζεηο εξγαζέαο θαη νη νπνέεο ξπζκέδνληαη κε βϊζε ηδησηηθϋο ζπκθσλέεο κεηαμχ ηνπ εξγνδφηε θαη ηνπ εξγαδφκελνπ (Gray 1999) (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 388). Σελ παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζέαο. Ζ παξαγσγηθφηεηα εξγαζέαο παξνπζηϊδεη Ϋληνλε γεσγξαθηθά δηαθνξνπνέεζε θαη εμαξηϊηαη ηφζν απφ ηηο πιηθϋο (θνηλσληθννηθνλνκηθϋο) ζπλζάθεο ηεο πεξηνράο κε ηηο ππνδνκϋο θαη ηηο παξνρϋο ζηνπο εξγαδνκϋλνπο φζν θαη απφ ηηο Ϊπιεο (πνιηηηζηηθϋο) ζπλζάθεο ππφ ηελ Ϋλλνηα ησλ εξγαζηαθψλ αμηψλ, ηεο θνπιηνχξαο ησ εξγαδνκϋλσλ, ηε ζηϊζε ηνπο απϋλαληη ζηελ εξγαζέα, ηελ θαηλνηνκέα, ηελ εθεπξεηηθφηεηα θαη ηελ πξσηνβνπιέα ζην εξγαζηαθφ πεξηβϊιινλ (Malecki 1995 Storper 1997, 1997α). Έηζη πεξηνρϋο πνπ θεκέδνληαη γηα ηε ρακειά ηνπο παξαγσγηθφηεηα (ρψξεο ηνπ Σξέηνπ Κφζκνπ), αθφκε θαη αλ ην θφζηνο εξγαζέαο εέλαη ρακειφ δελ πξνηηκψληαη. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 388). Πνηφηεηα ηεο εξγαζέαο Ζ πνηφηεηα ηεο εξγαζέαο ζρεηέδεηαη κε ηελ επαγγεικαηηθά θαηϊξηηζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ην επέπεδν δεμηνηάησλ θαη δεκηνπξγηθφηεηαο θαη δηαθνξνπνηεέηαη απφ πεξηνρά ζε πεξηνρά. ΒΫβαηα νη αλϊγθεο ζε πνηφηεηα ηεο εξγαζέαο δηαθϋξνπλ απφ θιϊδν ζε θιϊδν. ΚΪζε βηνκεραλέα αλϊινγα κε ηε θχζε θαη ηελ θιέκαθα ηεο παξαγσγηθάο ηεο δηαδηθαζέαο, ηηο ηερλνινγέεο παξαγσγάο, ηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζέαο θαη ηελ νξγαλσηηθά ηεο δηϊξζξσζε, ρξεηϊδεηαη ζπγθεθξηκϋλεο θχζεσο (πνηφηεηαο 23 ΠεξηνρΫο κε πςειϊ πνζνζηϊ ειηθησκϋλνπ πιεζπζκνχ ά πεξηνρϋο πνπ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ εξγϊδεηαη δελ πξνζειθχνπλ επελδπηηθϋο θηλάζεηο. Ζ χπαξμε ζπλζεθψλ κεξηθάο απαζρφιεζεο, νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ θαη ηα πςειϊ πνζνζηϊ αλεξγέαο απμϊλνπλ ηελ πξνζθνξϊ εξγαζέαο θϊλνληαο παξϊιιεια ην θφζηνο εξγαζέαο ρακειφ, πξϊγκα πνπ εθηηκϊηαη ηδηαέηεξα απφ ηνπο επηρεηξεκαηέεο. 24 ΓαπΪλεο γηα αζθϊιεηα, πγεέα, εθπαέδεπζε, θαηϊξηηζε, αλαςπρά θ.ιπ.

42 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 41 θαη πνζφηεηαο) εξγαηηθφ πξνζσπηθφ 25. ΜειΫηε ηνπ Keeble (1976) Ϋδεημε φηη ε δηαζεζηκφηεηα θαη ε θζελά γπλαηθεέα εξγαζέα ζε πεξηθεξεηαθϋο πεξηνρϋο ηεο Βξεηαλέαο νδάγεζε ζε απνθϋληξσζε ησλ βηνκεραληψλ ξνπρηζκνχ ζηε ρψξα απηά. Γπλαηφηεηα ειϋγρνπ ηεο εξγαζέαο απφ ην θεθϊιαην. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 391). Δέλαη γλσζηφ φηη δελ κπνξεέ λα ππϊξμεη νηθνλνκηθφ πιεφλαζκα ρσξέο ηελ εθκεηϊιιεπζε ηεο κηζζσηάο εξγαζέαο ζην πιαέζην ηεο παξαγσγάο. κσο παξϊ ην δηθαέσκα ηνπ εξγαηηθνχ ζπλδηθαιηζκνχ, κε ηηο ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο ζηηο κεηαθνξϋο θαη ηηο επηθνηλσλέεο 26, ε απεηιά κεηεγθαηϊζηαζεο ηεο παξαγσγάο ζε ζπλδηθαιηζηηθϊ «άξεκεο» πεξηνρϋο, κεέσζε ηελ ηζρχ ησλ εξγαηηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη δηεθδηθάζεσλ Ϋλαληη ηνπ θεθαιαένπ 27. ζν πην επϊισην θαη αλζεθηηθφ ζηνπο ειϋγρνπο ηεο δηνέθεζεο, ηδέσο ζε πεξηνρϋο Ϋληνλεο αλεξγέαο, αιιϊ θαη αδηϊθνξν ά αλέθαλν γηα ζπιινγηθϋο κνξθϋο νξγϊλσζεο θαη ζπλδηθαιηζκνχ εέλαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ, ηφζν πην ηζρπξφ θέλεηξν απνηειεέ γηα ηελ επηρεέξεζε ε πεξηνρά απηά γηα ρσξνζϋηεζε ηεο βηνκεραληθάο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Θα πξϋπεη φκσο λα ζεκεησζεέ φηη νη κεγϊιεο αζηηθϋο πεξηνρϋο ζπλερέδνπλ λα πξνζειθχνπλ βηνκεραλέεο αλ θαη ραξαθηεξέδνληαη απφ πςειφ εξγαηηθφ ζπλδηθαιηζκφ. Καη απηφ ζπκβαέλεη γηαηέ ηα ρσξνζεηηθϊ νθϋιε ηεο ζπγθϋληξσζεο (εμσηεξηθϋο νηθνλνκέεο) ππεξθαιχπηνπλ ην θφζηνο χπαξμεο πςεινχ ζπλδηθαιηζκνχ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 392) ζν αθνξϊ ηε δάηεζε ηεο εξγαζέαο, απηά κε ηε ζεηξϊ ηεο δηαθνξνπνηεέηαη θαηϊ ηνπο Storper θαη Walker (1983, 1984) αλϊινγα κε ηηο ηερλνινγέεο παξαγσγάο, ην εέδνο ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο θαη ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ, ηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζέαο θαηϊ κάθνο ηεο αιπζέδαο παξαγσγάο θαη ηε γεληθφηεξε ζηξαηεγηθά ηεο εηαηξεέαο. Οη εηαηξεέεο θαηϊ θαλφλα ρσξνζεηνχληαη ζε πεξηνρϋο φπνπ ε πξνζθνξϊ 25 ΣερλνινγηθΪ πξνεγκϋλεο βηνκεραλέεο, φπσο πιεξνθνξηθάο θαη ξνκπνηηθάο, ρξεζηκνπνηεέ κηθξφ κελ αξηζκφ αιιϊ εμεηδηθεπκϋλν εξγαηηθφ πξνζσπηθφ ελψ βηνκεραλέεο ελδηϊκεζεο ά ρακειάο ηερλνινγέαο, φπσο Ϋλδπζεο, ππφδεζεο, θισζηνυθαληνπξγέαο, ρξεηϊδνληαη κεγϊιε πνζφηεηα κηζνεηδηθεπκϋλνπ ά αλεηδέθεπηνπ πξνζσπηθνχ. 26 νπφηε θαη απμάζεθε ε ρσξνζεηηθά ειεπζεξέα ησλ επηρεηξάζεσλ 27 Ζ απνθϋληξσζε ησλ κεηαπνηεηηθψλ βηνκεραληψλ ησλ ΖΠΑ απφ ηηο αλεπηπγκϋλεο βνξεηναλαηνιηθϋο Πνιηηεέεο πξνο ηηο αγξνηηθϋο λφηην θαη δπηηθϋο ζρεηέδεηαη κε ηελ Ϋιιεηςε Ϋληνλνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θιέκαηνο ζηηο πεξηνρϋο εθεέ (Peet 1987), φπσο αλαθϋξεη ν Κνπξιηνχξνο Ζι. (2001, ζει 391). Νννηξνπέεο αληέζεηεο ηνπ ζπλδηθαιηζκνχ παξαηεξνχληαη θαη ζε πεξηνρϋο ζπγθϋληξσζεο επηρεηξάζεσλ πςειάο ηερλνινγέαο ζηε Βξεηαλέα, φπσο ηα επηζηεκνληθϊ πϊξθα, θαη ηδέσο αλϊκεζα ζηα πςειφβαζκα ζηειϋρε απηψλ.

43 42 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εξγαζέαο ηαηξηϊδεη ηθαλνπνηεηηθϊ κε ηε δάηεζε. Δθκεηαιιεπφκελεο ηηο γεσγξαθηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο θαη ηελ αληζφηεηα ζηελ θαηαλνκά ησλ ηνπηθψλ αγνξψλ εξγαζέαο, αληαπνθξέλνληαη κε ηε ρσξνζϋηεζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο εθεέ φπνπ ηθαλνπνηεέηαη θαιχηεξα ε δάηεζά ηνπο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 392) Δέλαη φκσο ινγηθφ φηη, εθφζνλ θϊζε βηνκεραλέα δηαζϋηεη δηαθνξεηηθά ηερλνινγέα παξαγσγάο, ζπλεπϊγεηαη φηη θαη ε δάηεζε γηα εξγαζέα εέλαη δηαθνξεηηθά ζε πνζφηεηα θαη πνηφηεηα. Έηζη, πξνεγκϋλεο ηερλνινγέαο επηρεηξάζεηο ρσξνζεηνχληαη ζπλάζσο ζε κεγϊια αζηηθϊ θϋληξα, ψζηε λα κπνξνχλ λα απεπζπλζνχλ ζε πςειάο εηδέθεπζεο θαη θαηϊξηηζεο εξγαηηθφ πξνζσπηθφ, ην νπνέν εθεέ εληνπέδεηαη ζε κεγϊιεο πνζφηεηεο 28. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 393) Σν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 232). Γηα ηε δεκηνπξγέα κηαο επηρεέξεζεο πνιιϋο θνξϋο απαηηεέηαη ξέζθν. Ρέζθν εέλαη ε δηαπέζησζε επθαηξηψλ θαη αλϊιεςε επελδπηηθψλ πξσηνβνπιηψλ ζε αζηαζϋο πεξηβϊιινλ (Thurow 2000:53). Ζ δηαρεέξηζε ηνπ ξέζθνπ απαηηεέ απμεκϋλεο ηθαλφηεηεο, πεέξα θαη γλψζε, ηα νπνέα εληζρχνληαη φηαλ ε επϋλδπζε πξφθεηηαη λα γέλεη ζε αλαπηπγκϋλν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ. Έρεη παξαηεξεζεέ φηη νη αζηηθϋο πεξηνρϋο επλννχλ επελδπηηθϋο θηλάζεηο θαη θαηλνηνκέεο ζε αληέζεζε κε ηηο αγξνηηθϋο πνπ ραξαθηεξέδνληαη απφ Ϋιιεηςε επελδπηηθάο θνπιηνχξαο. (Johnston 1980 Βαζελρφβελ 1998 Massey et al ΠεηξΪθνο & Οηθνλφκνπ 1999). Οη πξψηεο χιεο, νη αγνξϋο θαη ηα κεηαθνξηθϊ θφζηε (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 234). Θεκειησηάο ηεο ζεσξέαο ρσξνζϋηεζεο κε βϊζε ην θξηηάξην ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο ζεσξεέηαη ν Γεξκαλφο νηθνλνκνιφγνο Alfred Weber (1929). Ο Weber θαηϋιεμε ζε ηϋζζεξηο παξϊγνληεο πνπ παέδνπλ ξφιν ζηε γεσγξαθηθά θαηαλνκά ησλ βηνκεραληψλ: πξψηεο χιεο, αγνξϋο, εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη νηθνλνκέεο ζπγθϋληξσζεο. χκθσλα κε απηφλ, νη επελδχζεηο ιακβϊλνπλ ρψξν εθεέ φπνπ ειαρηζηνπνηεέηαη ην 28 Υαξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα ε ρσξνζϋηεζε ησλ βηνκεραληψλ απηνκαηνπνηεκϋλεο ζπλαξκνιφγεζεο κεραλψλ απηνθηλάησλ ζηηο κεζνδπηηθϋο Πνιηηεέεο ησλ ΖΠΑ, φπνπ ε πνζφηεηα ηνπ εμεηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ εέλαη κεγϊιε. Αληέζεηα, νη θισζηνυθαληνπξγηθϋο βηνκεραλέεο εληνπέδνληαη ζηηο αγξνηηθϋο πεξηνρϋο ησλ λφηησλ Πνιηηεηψλ πνπ ραξαθηεξέδνληαη απφ πιεζψξα ρακεινεηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ, φπσο αλαθϋξεη ν Κνπξιηνχξνο Ζι. (2001, ζει 393) (Gottdiener 1985: 80), ρσξέο βϋβαηα απηφ λα ζεκαέλεη φηη νη αγξνηηθϋο πεξηνρϋο δελ κπνξνχλ λα εμειηρζνχλ ζε αγνξϋο εμεηδηθεπκϋλεο εξγαζέαο. ηαλ κϊιηζηα ζηηο πεξηνρϋο απηϋο Ϋρνπλ ηδξπζεέ ηερλνπφιεηο (φπσο ε Sophia-Antipolis ζηε Γαιιέα), παλεπηζηάκηα, επηζηεκνληθϊ πϊξθα (φπσο ην Cambridge Science Park θαη ην Herriot - Watt Research Park ζηε Βξεηαλέα), θαη εξεπλεηηθϊ θϋληξα ην ελδερφκελν απηφ κεγαιψλεη.

44 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 43 θφζηνο εξγαζέαο, ην θφζηνο κεηαθνξϊο θαη ππϊξρνπλ νηθνλνκέεο ζπγθϋληξσζεο. 29 ΒΫβαηα, κε ηελ Ϋληνλε πιϋνλ ηερλνινγηθά αλϊπηπμε ζηνλ ηνκϋα ησλ κεηαθνξψλ (πνπ Ϋρεη ζπληειϋζεη ζηε κεέσζε ηνπ θφζηνπο κεηαθνξϊο), κε ηε δηαξθά κεέσζε ηεο ζεκαζέαο ησλ πξσηνγελψλ εηζξνψλ (αθνχ νη εθξνϋο θϊπνησλ βηνκεραληθψλ δξαζηεξηνηάησλ απνηεινχλ εηζξνϋο Ϊιισλ εμαηηέαο ηνπ θνηλσληθνχ θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο) θαη ηελ ζηξνθά ησλ επηρεηξάζεσλ ζε Ϊιινπο θιϊδνπο (ηερλνγλσζέαο θαη εμεηδηθεπκϋλεο πιεξνθνξέαο) φπνπ νη πιηθϋο εηζξνϋο δε ρξεηϊδνληαη, ε ζεσξέα ηνπ Weber ζεσξεέηαη μεπεξαζκϋλε. Ο Hoover (1949) εθηφο απφ ην κεηαθνξηθφ θφζηνο ιακβϊλεη ππφςε θαη ην θφζηνο πξνκεζεηψλ πιηθψλ θαη πξψησλ πιψλ, ην θφζηνο παξαγσγάο θαη ην θφζηνο δηαλνκάο ησλ πξντφλησλ ζηελ αγνξϊ θαη φρη απιϊ ην θφζηνο κεηαθνξϊο, φπσο ππϋζεζε ν Weber. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 242) Ζ κεγηζηνπνέεζε ηεο δάηεζεο Δλψ θαη ν Weber θαη ν Hoover ζεψξεζαλ ηε δάηεζε γηα Ϋλα πξντφλ ζηαζεξά ζην γεσγξαθηθφ ρψξν, ν Γεξκαλφο ζεσξεηηθφο August Losch (1938, 1954) ζεψξεζε φηη κεηαβϊιιεηαη αλϊινγα κε ηελ απφζηαζε πνπ ρξεηϊδεηαη λα δηαλπζεέ γηα λα θηϊζεη ζηνλ θαηαλαισηά. Σν κεηαθνξηθφ θφζηνο ελζσκαηψλεηαη ζηελ ηηκά πψιεζεο κε απνηϋιεζκα λα επεξεϊδεη ην κϋγεζνο ηεο δάηεζεο. Γηα ην Losch, θαζνξηζηηθφο παξϊγνληαο ρσξνζϋηεζεο δελ εέλαη ε ειαρηζηνπνέεζε ηνπ θφζηνπο, αιιϊ ε κεγηζηνπνέεζε ηεο δάηεζεο ησλ πξντφλησλ, δειαδά ε κεγηζηνπνέεζε ησλ εζφδσλ απφ ηηο πσιάζεηο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) πλδπαζηηθνέ παξϊγνληεο ρσξνζϋηεζεο (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) χκθσλα κε ηνλ Melvin Greenhut (1956), νη επηρεηξάζεηο πξνβαέλνπλ ζε ρσξνζεηηθϋο απνθϊζεηο επηδηψθνληαο Ϋλαλ «mini-max» ζπλδπαζκφ παξαγφλησλ, δειαδά Ϋλαλ ζπλδπαζκφ α) ειαρηζηνπνέεζεο ηνπ θφζηνπο β) κεγηζηνπνέεζεο ηεο δάηεζεο αιιϊ θαη γ) πξνζσπηθψλ πξνηηκάζεσλ ηνπ επηρεηξεκαηέα. χκθσλα κε ηνλ Ian Hamilton (1971) Ϊιινη εέλαη νη παξϊγνληεο πνπ επεξεϊδνπλ ηελ επηινγά ζϋζεο εγθαηϊζηαζεο ηεο βηνκεραλέαο α) ζηνλ ηδηψηε επηρεηξεκαηέα (θπξέσο πξνζσπηθνέ παξϊγνληεο), β) ζηε κεγϊιε επηρεέξεζε (νηθνλνκηθϊ εηαηξηθϊ ζπκθϋξνληα) θαη γ) ζηελ θξαηηθά βηνκεραλέα (θνηλσληθνέ, πνιηηηθνέ θαη πξνγξακκαηηθνέ ζηφρνη) 29 ΣΫηνηεο νηθνλνκέεο παξνπζηϊδνληαη φηαλ Ϋλα εξγνζηϊζην εγθαζέζηαηαη ζε πεξηνρά φπνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλα Ϊιια νκνεηδά εξγνζηϊζηα.

45 44 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ζνλ αθνξϊ ηηο κεηεγθαηαζηϊζεηο ησλ βηνκεραληθψλ κνλϊδσλ, εέλαη ινγηθφ απηϋο λα γέλνληαη ζπγθξαηεκϋλα, ηδηαέηεξα φηαλ νη κνλϊδεο δηαζϋηνπλ βαξχ, ζχλζεην θαη αθξηβφ κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ. Ο θαλφλαο πϊλησο εέλαη φηη, αλ δελ ζπληξϋρνπλ ζνβαξνέ ιφγνη, νη κνλϊδεο δηζηϊδνπλ λα πξνβνχλ ζην βάκα ηεο κεηεγθαηϊζηαζεο. ε πεξέπησζε βϋβαηα κεηεγθαηϊζηαζεο, φπσο παξαηεξεέ ν Hamilton (1971), ε απφθαζε παέξλεηαη ζπλεθηηκψληαο ηφζν ηηο δπλϊκεηο αδξϊλεηαο πνπ ηεέλνπλ λα θξαηνχλ ηελ επηρεέξεζε ζηελ αξρηθά ηεο πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο φζν θαη ηηο δπλϊκεηο αιιαγάο πνπ ηελ σζνχλ ζε αλαδάηεζε λϋαο. Οη δπλϊκεηο απηϋο θαέλνληαη ζηνλ αθφινπζν πέλαθα. (Πέλαθαο 2.1) (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 212) Πίλαθαο 2.1: Γπλάκεηο αδξάλεηαο δπλάκεηο αιιαγήο ζηε ρσξνζεηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ παξαγσγηθώλ κνλάδσλ Πεγή: Κνπξιηνύξνο, 2001, ζει 213

46 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 45 ΔπηπιΫνλ, αιιαγϋο ζηνλ ηξφπν νξγϊλσζεο ηεο παξαγσγάο θαη ηεο εξγαζέαο θαη ε χπαξμε Ϋληνλνπ αληαγσληζκνχ ζε ζπγθεθξηκϋλε πεξηνρά κπνξνχλ λα επηθϋξνπλ ρσξηθϋο αιιαγϋο ηεο βηνκεραλέαο (Massey 1984). Ο Gordon (1984) Ϋδεημε φηη αιιαγϋο ζηνπο φξνπο θαη ηηο ζπλζάθεο εξγαζέαο θαη ε χπαξμε Ϋληνλσλ εξγαηηθψλ θηλεηνπνηάζεσλ ψζεζαλ πνιιϋο απφ ηηο ακεξηθϊληθεο βηνκεραλέεο ζηα πξνϊζηηα ζηηο αξρϋο ηνπ 20 νπ αηψλα. Αθφκε, νη ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο ζην ρψξν ησλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ κεηαθνξψλ ζπληζηνχλ ηζρπξά παξϊκεηξν ρσξνζεηηθάο αιιαγάο (Dicken 1999: ). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) ΚαηΪ ηνλ Ashton (1984) ζηελ πεξέπησζε ηεο Ακεξηθάο, ε επϋθηαζε ησλ νδηθψλ αμφλσλ θαη ησλ ειεθηξνθέλεησλ ζπγθνηλσληαθψλ κϋζσλ (ηξφιετ) απφ ηα αζηηθϊ θϋληξα πξνο ηελ πεξηθϋξεηα, ζηηο αξρϋο ηνπ 20 νπ αηψλα, ζπληϋιεζε ζηε καδηθά κεηεγθαηϊζηαζε βηνκεραληθψλ κνλϊδσλ ζηα πξνϊζηηα 30. Έλα αθφκε ραξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα αιιαγάο ηεο ρσξηθάο θαηαλνκάο ησλ βηνκεραληψλ, εέλαη απηφ ησλ βηνκεραληψλ ξνπρηζκνχ ζηε Βξεηαλέα, φπνπ ην ρακειφ θφζηνο ηεο γπλαηθεέαο εξγαζέαο ηηο ψζεζε απφ ηα κεγϊια αζηηθϊ θϋληξα ζηελ πεξηθϋξεηα (Keeble 1976) νβαξφ παξϊγνληα κεηεγθαηϊζηαζεο ησλ επηρεηξάζεσλ, φπσο αλαθϋξζεθε θαη παξαπϊλσ, απνηειεέ ε πςειά αμέα ρξάζεο γεο, ε νπνέα ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηελ Ϋιιεηςε επαξθνχο δηαζεζηκφηεηαο γεο ζηα αζηηθϊ θϋληξα σζεέ ηε βηνκεραληθά δξαζηεξηφηεηα ζηα πεξέρσξα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) ε φ,ηη αθνξϊ ηηο ΠΔ, επεηδά ππϊξρεη κέα ζπλεράο ξνά κεηαμχ ησλ κεξψλ ηεο, θϊπνηα κϋξε ηεο κπνξεέ λα αλαπηχζζνληαη ξαγδαέα, ελψ Ϊιια φρη. Έηζη, νη ζρϋζεηο κεηαμχ ησλ κεξψλ θαη νη ιεηηνπξγέεο ηνπο κπνξεέ λα αιιϊμνπλ, αιιϊδνληαο ζπλαθφινπζα θαη ηε γεσγξαθηθά δηϊξζξσζε ηεο επηρεέξεζεο. Οη παξϊγνληεο πνπ νδεγνχλ ζε κέα ηϋηνηα αλαδηϊξζξσζε ηεο επηρεέξεζεο κπνξεέ λα εέλαη (Dicken, 2003, ζει ): ΔμσηεξηθΫο ζπλζάθεο: ηϋηνηεο εέλαη νη αξλεηηθϋο πηϋζεηο πνπ αζθνχληαη φπσο ε πησηηθά δάηεζε, ε αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηελ εγρψξηα ά ηε μϋλε αγνξϊ, νη αιιαγϋο ζην θφζηνο ά ηε δηαζεζηκφηεηα ησλ εηζξνψλ, ε θπβεξλεηηθά πνιηηηθά- πνιηηηθϋο πηϋζεηο. 30 Σν ηθϊγν ελψ ππάξμε θϋληξν εκπνξένπ μπιεέαο θαηϊ ην πξψην κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα Ϋραζε ηε δπλακηθά ηνπ κε ηελ επϋθηαζε ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ θαη ηελ αλϊδεημε Ϊιισλ θηιφμελσλ πεξηνρψλ.

47 46 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΔζσηεξηθΫο πηϋζεηο: απηϋο ζρεηέδνληαη κε ηελ επηρεέξεζε ζην ζχλνιφ ηεο ά ζε Ϋλα ά πεξηζζφηεξα κϋξε ηεο θαη κπνξεέ λα εέλαη εέηε νη ρακειϋο πσιάζεηο εέηε ηα πςειϊ θφζηε παξαγσγάο. Ζ γεσγξαθέα ηεο ΠΔ κεηϊ ηελ αλαδηϊξζξσζά ηεο Ϋρεη δηϊθνξεο κνξθϋο: Ζ πνιπεζληθά επηρεέξεζε κπνξεέ λα επαλαπξνζδηνξέδεη θαη λα επαλαηνπνζεηεέ θϊπνηεο δξαζηεξηφηεηϋο ηεο κϋζα φκσο ζην άδε ππϊξρνλ γεσγξαθηθϊ εμαπισκϋλν δέθηπν παξαγσγάο ηεο ά λα απμϊλεη ά λα κεηψλεη ηνλ αξηζκφ θαη / ά ηε ζϋζε ησλ εξγνζηαζέσλ θαη ζε ζπϊληεο πεξηπηψζεηο λα αιιϊδεη ζϋζε νιφθιεξε ε επηρεέξεζε. Οη πην ζπρλϋο αιιαγϋο κϋζα ζην δέθηπν παξαγσγάο ηεο πνιπεζληθάο ζπληεινχληαη κε ηε δηαθνπά ηεο επϋλδπζεο ζε κέα ππϊξρνπζα εγθαηϊζηαζε, κε κέα Greenfield 31 (λϋα) επϋλδπζε ζε κέα λϋα ζϋζε θαη κε ηελ απφθηεζε εγθαηαζηϊζεσλ πνπ πξηλ αλάθαλ ζε Ϊιιε επηρεέξεζε. (Dicken, 2003, ζει ) Δκπεηξηθέο πξνζεγγίζεηο ζρεηηθέο κε ηνπο παξάγνληεο ρσξνζέηεζεο χκθσλα κε Ϋθζεζε ηεο Δπξσπατθάο Δπηηξνπάο πνπ βαζέδεηαη ζε Ϋξεπλα ζηηο επξσπατθϋο βηνκεραλέεο (CEC 1995), νη παξϊγνληεο πνπ ιακβϊλνληαη θπξέσο ππφςε ζηηο απνθϊζεηο ρσξνζϋηεζεο θαηϊ ζεηξϊ πξνηεξαηφηεηαο εέλαη: ε εγγχηεηα ζηηο αγνξϋο, ε πνηφηεηα ησλ κεηαθνξηθψλ ππνδνκψλ, ε εγγχηεηα ζε κεγϊινπο πειϊηεο, ε επέζεκε γιψζζα / γισζζηθϋο ηθαλφηεηεο θαη ηα ρξεκαηννηθνλνκηθϊ θέλεηξα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 238) ε κέα κειϋηε ηνπ Keeble (1971α) νη παξϊγνληεο απνθϋληξσζεο ησλ βηνκεραληψλ ζε απνκαθξπζκϋλεο πεξηθεξεηαθϋο πεξηνρϋο ηεο Βξεηαλέαο άηαλ: ε δηαζεζηκφηεηα εξγαζέαο, ηα θέλεηξα πεξηθεξεηαθάο αλϊπηπμεο, ε πξφζβαζε ζε πεξηθεξεηαθϋο αγνξϋο θαη ε απφζηαζε απφ ηελ πεξηνρά θαηαγσγάο ηεο εηαηξεέαο. 31 Ζ Greenfield Investment εέλαη ην εέδνο ηεο επϋλδπζεο πνπ θπξηαξρεέ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Πξφθεηηαη γηα κνξθά επελδχζεσλ θαηϊ ηελ νπνέα ε επηρεέξεζε επελδχεη ζε κέα μϋλε ρψξα ρσξέο λα κεηαθϋξεη ζε απηά ηελ άδε ππϊξρνπζα νξγαλσηηθά θαη εξγαηηθά ηεο δχλακε. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 325)

48 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 47 Μέα κειϋηε ηνπ Stafford (1974) αλϋδεημε γηα ηηο ακεξηθϊληθεο βηνκεραλέεο ζην ΟρΪην φηη νη πξνζσπηθϋο επαθϋο ησλ επηρεηξεκαηηψλ θαη ε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζέαο ζηηο πεξηνρϋο απηϋο Ϋπαημαλ πξσηεχνληα ξφιν ζηε ιάςε ηεο ρσξνζεηηθάο απφθαζεο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 238). ΚαηΪ ηνπο Κνηηαξέδε Κ., Φηιηππαέν Φ., Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ζει 2), ηα ρακειϊ θφζηε εξγαζέαο θαη ην θεθϊιαην ζεσξνχληαη νη θπξηφηεξνη παξϊγνληεο εγθαηϊζηαζεο ηεο παξαγσγάο ζην εμσηεξηθφ. πγθεθξηκϋλεο βηνκεραλέεο αλακϋλεηαη λα εέλαη γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλεο θαη ζπγθεθξηκϋλεο ρψξεο θαέλεηαη λα Ϋρνπλ ην πιενλϋθηεκα Ϋιμεο ηϋηνησλ μϋλσλ δξαζηεξηνηάησλ ζηα εδϊθε ηνπο. πγθεληξσηηθϊ, ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο θϊζε ρψξαο, φπσο ην κϋγεζνο ηεο αγνξϊο θαη ε πξφζβαζε ζε κεγϊιεο αγνξϋο θαζψο θαη ηα αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα, φπσο ε Δ&Α, ην εμεηδηθεπκϋλν πξνζσπηθφ, νη ππνδνκϋο θ.ϊ. επεξεϊδνπλ ζεκαληηθϊ ηελ απφθαζε εγθαηϊζηαζεο ηεο επηρεέξεζεο. ΚαηΪ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ., (2005, ζει 329), νη επηρεηξάζεηο πνπ πξνβαέλνπλ ζε νξηδφληηα ά θϊζεηε νινθιάξσζε ηεο παξαγσγάο ηνπο, ιακβϊλνπλ ππφςε ηνπο ηηο ηδηαέηεξεο ζπλζάθεο ησλ πεξηνρψλ πνπ απνθαζέδνπλ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ. ΣΫηνηεο ζπλζάθεο εέλαη ην θφζηνο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ε αθζνλέα ηεο πξψηεο χιεο. Μεηψλνληαο ην θφζηνο παξαγσγάο ηνπ πξντφληνο, ε επηρεέξεζε κεγηζηνπνηεέ ην θϋξδνο ηεο. Σν θϋξδνο πνπ επηκεξέδεηαη ζηηο ζπγαηξηθϋο, ζηε θϊζε ηεο παξαγσγάο ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, ηειηθϊ επαλαπαηξέδεηαη κε απνηϋιεζκα λα απμϊλεηαη ε εηζξνά ησλ θεθαιαέσλ ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 330). 2.2 Μνξθέο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο - Αμηαθέο αιπζίδεο - Σερληθόο θαη θνηλσληθόο θαηακεξηζκόο εξγαζίαο Κχξηνο θνξϋαο ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο νηθνλνκέεο ηεο αγνξϊο απνηειεέ ε ηδησηηθά επηρεέξεζε. Ζ επηρεέξεζε εέλαη Ϋλαο νηθνλνκηθφο, ζεζκηθφο θαη θπζηθφο ρψξνο, φπνπ κε ηελ θαηϊιιειε ρξάζε πιηθψλ θαη ελϋξγεηαο, ηερληθνχ εμνπιηζκνχ θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πξαγκαηνπνηεέηαη ε παξαγσγά πιηθψλ ά κε αγαζψλ (φπσο ππεξεζέεο) κε ζθνπφ ηελ πψιεζά ηνπο ζηελ αγνξϊ θαη ηελ απνθφκηζε θϋξδνπο.

49 48 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ζ κεηαπνηεηηθά, ινηπφλ, βηνκεραληθά δξαζηεξηφηεηα εέλαη κέα δηαδηθαζέα ηερληθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ πιηθψλ ά / θαη Ϊπισλ εηζξνψλ ζε αγαζϊ ά / θαη εθξνψλ γηα ηελ ηθαλνπνέεζε ησλ αλζξσπέλσλ αλαγθψλ. Οη βαζηθϋο εηζξνϋο εέλαη: ΤιηθΪ κϋζα παξαγσγάο, φπσο πξψηεο χιεο, ελϋξγεηα, πϊγηνο κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο θαη παξαγσγηθϋο εγθαηαζηϊζεηο Δξγαηηθφ δπλακηθφ θαη Σερλνγλσζέα, δειαδά εμεηδηθεπκϋλε γλψζε θαη εκπεηξέα (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 129, 132). ΒΫβαηα φιεο νη επηρεηξάζεηο δε ρσξνζεηνχληαη νχηε θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη κε ηνλ έδην ηξφπν. Μέα επηρεέξεζε κπνξεέ λα δηαζϋηεη κέα ά πεξηζζφηεξεο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο, εγθαηεζηεκϋλεο ζηελ έδηα ά θαη ζε δηαθνξεηηθϋο πεξηθϋξεηεο κηαο ρψξαο (πνιπεξγνζηαζηαθέο θαη πνιππεξηθεξεηαθέο επηρεηξήζεηο) ά αθφκα θαη ζε δηαθνξεηηθϋο ρψξεο, ζπληζηψληαο πνιπεζληθή επηρείξεζε. ζνλ αθνξϊ ζηνπο θιϊδνπο ηεο νηθνλνκέαο, νη επηρεηξάζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηϊθνξνπο ηνκεέο θαη θιϊδνπο ηεο νηθνλνκέαο απνηεινχλ ηηο πνιπθιαδηθέο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο νκίινπο επηρεηξήζεσλ. (Dicken 1987 Healey & Ilbery 1990 Σνιηφο 1999) ΣΫηνηεο επηρεηξάζεηο κε πνιιαπιϋο δξαζηεξηφηεηεο, δεκηνπξγνχληαη θπξέσο ιφγσ ηεο ηϊζεο γηα θαηϊθηεζε λϋσλ αγνξψλ ά θαη ηελ εκβϊζπλζε ησλ παιηψλ θαη ιφγσ ηεο αλϊγθεο γηα πεξηζζφηεξε επειημέα ζηηο δηαθπκϊλζεηο ηεο αγνξϊο ψζηε κέα πηζαλά κεέσζε ησλ θεξδψλ απφ ηελ πηψζε ηεο δάηεζεο ελφο ζπγθεθξηκϋλνπ πξντφληνο / ππεξεζέαο λα αληηζηαζκέδεηαη απφ ηα απμεκϋλα θϋξδε ελφο Ϊιινπ πξντφληνο ά ππεξεζέαο απμεκϋλεο δάηεζεο ζηελ αγνξϊ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, 130) Γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ρσξηθφηεηαο ηεο επηρεηξεκαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο ρξεηϊδεηαη λα ιεθζνχλ ππφςε ηξέα δεηάκαηα: Ο ηξφπνο πνπ δνκνχληαη, ιεηηνπξγνχλ θαη αλαπηχζζνληαη νη παξαγσγηθέο (αμηαθέο) αιπζίδεο. ε πνιιϋο βηνκεραλέεο νη πιηθϋο εηζξνϋο δε ρξεζηκνπνηνχληαη πξσηνγελψο, φπσο ζπλαληψληαη ζηε θχζε, αιιϊ απνηεινχλ πξντφλ πξνεγνχκελεο βηνκεραληθάο επεμεξγαζέαο. Αληέζηνηρα, νη εθξνϋο πνιιψλ βηνκεραληθψλ θιϊδσλ δε δηνρεηεχνληαη απεπζεέαο ζηελ αγνξϊ, αιιϊ θαηεπζχλνληαη πξνο Ϊιιεο βηνκεραλέεο, ηηο ιεγφκελεο

50 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 49 ελδηάκεζεο αγνξέο, γηα πεξαηηϋξσ κεηαπνηεηηθά επεμεξγαζέα. Οη δηαδνρηθϋο απηϋο επεμεξγαζέεο πνπ ζπκέδνπλ επηκϋξνπο θξέθνπο κηαο εληαέαο παξαγσγηθάο αιπζέδαο, πξνζζϋηνπλ δηαδνρηθϊ ηκάκαηα αμέαο ζην ηειηθφ πξντφλ, νπφηε θαη ε παξαγσγηθά δηαδηθαζέα ηϋηνηνπ ηχπνπ νλνκϊδεηαη «αμηαθή αιπζίδα» ά «αιπζίδα πξνζηηζέκελεο αμίαο». ΒΫβαηα, νη δηαδνρηθϋο πξνζζάθεο αμέαο γηα ηελ παξαγσγά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο πξαγκαηνπνηνχληαη εέηε εμ νινθιάξνπ ζηα πιαέζηα κηαο κεγϊιεο εληαέαο εηαηξηθάο δνκάο εέηε ηκεκαηνπνηνχληαη θαη επηκεξέδνληαη ζε κηθξφηεξεο απηνηειεέο επηρεηξάζεηο εγθαηεζηεκϋλεο ζε δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 137). Αλ φινη νη θξέθνη ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ειϋγρνληαη θαη ζπληνλέδνληαη απφ κέα κφλν επηρεέξεζε, ε νπνέα εέλαη κεγϊιε ζπλάζσο, ηφηε αλαθϋξεηαη θαλεέο ζηελ πιήξσο θαζεηνπνηεκέλε παξαγσγηθή αιπζίδα. Αληέζεηα, αλ θϊζε θξέθνο αθνξϊ επηκϋξνπο απηνηειεέο επηρεηξάζεηο ψζηε ε αιπζέδα λα απνηειεέ Ϋλα ζχλνιν πιάξσο εμσηεξηθεπκϋλσλ ζπλαιιαγψλ κεηαμχ ησλ επηρεηξάζεσλ απηψλ, ηφηε ε παξαγσγηθά αιπζέδα εέλαη πιήξσο απνθαζεηνπνηεκέλε. (ράκα 2.1) Έξεπλεο Ϋρνπλ δεέμεη φηη νη κεγϊιεο επηρεηξάζεηο θξαηνχλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο νξηζκϋλνπο θξέζηκνπο θξέθνπο ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ηνπ πξντφληνο ηνπο, ελψ αλαζϋηνπλ ηελ πινπνέεζε Ϊιισλ θξέθσλ ζε κηθξφηεξεο επηρεηξάζεηο - ππεξγνιϊβνπο 32 (Holmes 1986) θαη ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο. ΔθηελΫζηεξε αλαθνξϊ ζηνπο ππεξγνιϊβνπο θαη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο γέλεηαη ζηηο επφκελα θεθϊιαηα ηεο ελφηεηαο απηάο. (2.5 θαη 2.6 αληέζηνηρα) 32 ΤπεξγνιΪβνο: επηρεέξεζε ζηελ νπνέα αλαζϋηνληαη -ζηε βϊζε ζπκβνιαένπ- νξηζκϋλα παθϋηα εξγαζέαο (πξνκάζεηα πιηθψλ ά ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ ά ηειηθψλ πξντφλησλ) ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκϋλεο νδεγέεο / πξνδηαγξαθϋο, ρξφλν παξϊδνζεο, χςνο ακνηβάο θαη θϊησ απφ εηδηθϋο πξνυπνζϋζεηο.

51 50 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ρήκα 2.1: Μνξθέο ειέγρνπ ηεο παξαγσγηθήο αιπζίδαο Πεγή: Κνπξιηνύξνο Ηι., 2001, ζει 141 Ο Γεσξγφπνπινο Αλ. (1994, ζει 20) κειεηψληαο ην θαηλφκελν ηεο δηεζλνπνέεζεο ηεο παξαγσγάο, αλαθϋξεηαη ζε δχν κνξθϋο ηεο: ηελ πξψηε κνξθά, ηε κνξθά ηεο εζσηεξέθεπζεο, νη νηθνλνκηθϋο ζπλαιιαγϋο ιακβϊλνπλ ρψξα εληφο ηεο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο θαη νη ξνϋο κεηαμχ ζπγγεληθψλ επηρεηξάζεσλ. Ζ παξαγσγά πξαγκαηνπνηεέηαη απφ ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο κε ηε κνξθά Ϊκεζσλ επελδχζεσλ θαη φια ζπκβαέλνπλ κϋζα ζηα πιαέζηα ηεο επηρεέξεζεο θαη ζπληνλέδνληαη απφ ηε κεηξηθά εηαηξεέα. ηαλ φκσο νη πνιπεζληθϋο εηαηξεέεο ζπλεξγϊδνληαη κε αλεμϊξηεηεο, κε ζπγγεληθϋο εηαηξεέεο ηφζν ζε επέπεδν θεθαιαέσλ (Joint-Ventures) φζν θαη ζε Ϊιια αληηθεέκελα, φπσο ππεξγνιαβέεο, πψιεζε ηερλνγλσζέαο know-how, παξνρά ζπκβνπιψλ, ηφηε κηιϊ θαλεέο γηα κεραληζκνχο εμσηεξέθεπζεο. Ζ ρσξηθά θαηαλνκά ησλ παξαγσγηθψλ αιπζέδσλ παξνπζηϊδεη πνιπκνξθέα. Απφ ηε κέα, ζπλαληϊ θαλεέο παξαγσγηθϋο αιπζέδεο κε θξέθνπο δηαζθνξπηζκϋλνπο ζε δηαθνξεηηθϋο ρψξεο ηνπ πιαλάηε θαη απφ ηελ Ϊιιε αιπζέδεο ζπγθεληξσκϋλεο ζε κέα ζπγθεθξηκϋλε πεξηνρά ηεο ρψξαο. ΑλΪκεζα ζηηο δχν απηϋο εθδνρϋο αλαπηχζζεηαη κέα πνηθηιέα δπλαηψλ πεξηπηψζεσλ ρσξηθάο δηϊξζξσζεο ησλ παξαγσγηθψλ αιπζέδσλ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 142)

52 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 51 Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνέν αλαπηχζζνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ νη δηαζπλδϋζεηο θαη ζπλαιιαγϋο κεηαμχ αιιειεμαξηψκελσλ επηρεηξάζεσλ. Ζ νηθνλνκηθά δξαζηεξηφηεηα ηεέλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν λα ηκεκαηνπνηεέηαη ζε επηκϋξνπο ιεηηνπξγέεο πνπ θαηαλϋκνληαη ζηα δέθηπα αιιειεμαξηψκελσλ θαη εμεηδηθεπκϋλσλ επηρεηξάζεσλ. Ζ δνκά θαη ε νξγϊλσζε ησλ επηρεηξάζεσλ απηψλ δηαθϋξεη Ϋληνλα ζε ζρϋζε κε ηε κεκνλσκϋλε επηρεέξεζε ηνπ παξειζφληνο. Απηά, ινηπφλ, ε εμεηδέθεπζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ ησλ δηαθνξεηηθψλ επηρεηξάζεσλ ζπληειεέ ζηνλ θνηλσληθό θαηακεξηζκό εξγαζίαο πνπ αλαιχεηαη παξαθϊησ. Οη δηαζπλδϋζεηο κεηαμχ ησλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ αλϊινγα κε ηε δνκά ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο, κπνξεέ λα εέλαη απφ πνιχ απιϋο Ϋσο εμαηξεηηθϊ ζχλζεηεο. Μπνξεέ λα εέλαη ηφζν πξνο ηα πέζσ, πξνο ηηο εηζξνϋο, φζν θαη πξνο ηα εκπξφο, ηηο εθξνϋο. Μπνξεέ λα εέλαη νξηδφληηεο φηαλ αθνξνχλ επηρεηξάζεηο ηνπ έδηνπ θιϊδνπ θαη θϊζεηεο ζηελ πεξέπησζε δηαθνξεηηθψλ θιϊδσλ. Γηα λα θαηαλνάζεη ζπλεπψο θαλεέο ηε ζπλζεηφηεηα θαη ηε πνιπκνξθέα ηεο βηνκεραληθάο δξαζηεξηφηεηαο, απαηηεέηαη λα ζεσξάζεη ηηο αιιειεμαξηψκελεο θαη αιιειεπηδξνχζεο επηρεηξάζεηο σο Ϋλα ζύζηεκα κϋζα ζην νπνέν αληαιιϊζζνληαη δηαξθψο πιηθϊ, ελϋξγεηα θαη πιεξνθνξέα. (ράκα 2.2) (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 144)

53 52 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ρήκα 2.2: πζηεκηθή δηάξζξσζε κίαο ππνζεηηθήο βηνκεραληθήο επηρείξεζεο Πεγή: Κνπξιηνύξνο Ηι., 2001, ζει 147 Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνέν νξγαλψλεηαη θαη επηκεξέδεηαη ε εξγαζηαθά δηαδηθαζέα ηφζν ζην εζσηεξηθφ ησλ επηρεηξάζεσλ (ιεπηνκεξάο θαηακεξηζκφο εξγαζέαο ηερληθφο θαηακεξηζκφο εξγαζέαο) φζν θαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβϊιινλ απηψλ, δειαδά ζηηο ζπλαιιαγϋο ηνπο κε Ϊιιεο ζπλεξγαδφκελεο επηρεηξάζεηο (θνηλσληθόο θαηακεξηζκόο εξγαζίαο). ΚαηΪ ηνλ ηερληθό θαηακεξηζκό ηεο εξγαζίαο ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο, ζπληειεέηαη θαηϊηκεζε ηεο εληαέαο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο ζε επηκϋξνπο ηκάκαηα θαη θαηακεξηζκφο ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ ζε θαζϋλα απφ απηϊ. ηνλ θνηλσληθό θαηακεξηζκό ηεο εξγαζίαο γέλεηαη θαηακεξηζκφο αλϊκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο θιϊδνπο θαη επηρεηξάζεηο, δειαδά θαηϊηκεζε ηεο εξγαζέαο ζε επηκϋξνπο εμεηδηθεπκϋλεο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο. Με ηε γεληθά ηνπ Ϋλλνηα, ν θνηλσληθφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζέαο αλαθϋξεηαη ζηελ εμεηδέθεπζε ησλ ιεηηνπξγηψλ πνπ επηηεινχλ ηα θνηλσληθϊ ππνθεέκελα ζην πιαέζην κηαο νξγαλσκϋλεο θνηλσλέαο θαη νηθνλνκέαο. Με κηα ζηελφηεξε Ϋλλνηα αλαθϋξεηαη ζηελ εμεηδέθεπζε ησλ επηρεηξάζεσλ θαη ζηελ αλϊιεςε ζπγθεθξηκϋλσλ θαζεθφλησλ θαηϊ κάθνο ησλ αιπζέδσλ παξαγσγάο. Γέλεηαη, ινηπφλ,

54 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 53 θαηαλνεηφ φηη φζν κεγαιχηεξνο εέλαη ν θνηλσληθφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζέαο, ηφζν πην εμειηγκϋλα θαη πεξέπινθα πιϋγκαηα δηαζπλδϋζεσλ θαη ζπλαιιαγψλ παξαηεξνχληαη ζηα βηνκεραληθϊ ζπζηάκαηα ησλ αλεπηπγκϋλσλ ρσξψλ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) 2.3 ηξαηεγηθέο αλάπηπμεο ησλ επηρεηξήζεσλ ηξαηεγηθά αλϊπηπμε εέλαη κέα εηαηξηθά ζηξαηεγηθά, δειαδά Ϋλα ζχλνιν θηλάζεσλ πνπ ιακβϊλνπλ ρψξα γηα ηελ επέηεπμε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηάκαηνο, κϋζσ ηεο επηινγάο θαη δηαρεέξηζεο δηαθφξσλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηάησλ, νη νπνέεο βξέζθνληαη ζε πνιινχο δηαθνξεηηθνχο θιϊδνπο ά αγνξϋο (νξηζκφο ησλ Hill, Ireland & Hoskisson, 1997) (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) ΘΫκαηα ζηξαηεγηθάο ζεκαζέαο γηα θϊζε επηρεέξεζε κπνξεέ λα εέλαη κεηαμχ Ϊιισλ: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 229) Ζ επηινγά ηνπ εέδνπο θαη ηνπ επηπϋδνπ ηεο ηερλνινγέαο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεέ ζε θϊζε ζηϊδην ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο Οη ζρϋζεηο κε ηηο δηϊθνξεο εζληθϋο θπβεξλάζεηο Οη εξγαζηαθϋο ζρϋζεηο Ζ επελδπηηθά πνιηηηθά πνπ ζα αθνινπζεζεέ Ζ εχξεζε ησλ πεγψλ πξψησλ πιψλ - ελδηϊκεζσλ αγαζψλ ά / θαη ππεξεζηψλ Ο Coase 33 (1937) ζεψξεζε ηελ επηρεέξεζε σο Ϋλα ζχλνιν εζσηεξηθεπκϋλσλ θαη εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ, νπφηε ην θξηηάξην πνπ θαζνξέδεη εϊλ νη ζπλαιιαγϋο πξαγκαηνπνηνχληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρεέξεζεο ά ζηελ αγνξϊ εμαξηϊηαη απφ ην θφζηνο ησλ ζπλαιιαγψλ απηψλ. Ζ ηϊζε ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη λα δηεμϊγνπλ ηηο ζπλαιιαγϋο ζην εζσηεξηθφ ηνπο, γεγνλφο πνπ νδεγεέ ζε νξηδφληηα θαη θϊζεηε επϋθηαζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο πνπ αλαιχεηαη παξαθϊησ, ζε νηθνλνκέεο θιέκαθαο θαη ζε αχμεζε ησλ κεγεζψλ ηνπο. κσο, φηαλ ην θφζηνο ηεο εζσηεξηθάο ζπλαιιαγάο θηϊζεη λα εέλαη ην έδην πνπ ζα εέρε ε επηρεέξεζε αλ πξαγκαηνπνηνχζε ηε ζπλαιιαγά απηά ζηελ αλνηρηά αγνξϊ, ηφηε ε επηρεέξεζε ζηξϋθεηαη ζε εμσηεξέθεπζε ησλ ζπλαιιαγψλ ηεο. (Coase 1937: 395). 33 Έλαο απφ ηνπο πξψηνπο πνπ αζρνιάζεθε κε ηελ αλϊιπζε ησλ δηεπηρεηξεκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ

55 54 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΚαηΪ ηνπο Chapman θαη Walker (1987: 85-9), δχν εέλαη νη βαζηθϋο νξγαλσηηθϋο ζηξαηεγηθάο αλϊπηπμεο ησλ επηρεηξάζεσλ: ε Δηαθνξνπνίεζε θαη ε Οινθιήξσζε. ηε Δηαθνξνπνίεζε, ε επηρεέξεζε εκπιϋθεηαη ζε φιν θαη πεξηζζφηεξεο δηαθνξεηηθϋο δξαζηεξηφηεηεο, ζε δηαθνξεηηθνχο δειαδά ηνκεέο ηεο νηθνλνκέαο, εέηε κϋζσ έδξπζεο (Εζσηεξηθή δηαθνξνπνίεζε) εέηε εμαγνξϊο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ (Εμσηεξηθή δηαθνξνπνίεζε). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 156) Με ηε δηαθνξνπνέεζε, δειαδά, πξνζηέζεληαη λϋα πξντφληα / ππεξεζέεο πνπ ζπζρεηέδνληαη ά δεκηνπξγνχλ θϋξδε ζηα άδε ππϊξρνληα πνπ παξϊγεη ε επηρεέξεζε. Απηά ε ζηξαηεγηθά αθνινπζεέηαη φηαλ επηζπκεέηαη ε απφθηεζε λϋσλ πιεξνθνξηψλ ηερλνγλσζέαο, ε δηαζπνξϊ ηνπ θηλδχλνπ πνπ ελϋρεη ε εμϊξηεζε απφ Ϋλα πξντφλ / αγνξϊ, ε αχμεζε ηεο δχλακεο ζηελ αγνξϊ θαη ην θηέζηκν κηαο απηνθξαηνξέαο. (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) ηελ Οινθιήξσζε ε επηρεέξεζε επηδηψθεη λα αλαπηπρζεέ επεθηεέλνληαο ηηο πθηζηϊκελεο δξαζηεξηφηεηϋο ηεο. Ζ ζηξαηεγηθά ηεο νινθιάξσζεο ρσξέδεηαη ζε δχν επηκϋξνπο ζηξαηεγηθϋο: α) ζηελ νξηδφληηα νινθιάξσζε θαη β) ζηελ θϊζεηε νινθιάξσζε. Ζ Οξηδόληηα Οινθιήξσζε αθνξϊ ζηελ επϋθηαζε ηεο παξαγσγάο θαη ησλ αγνξψλ θαη πθέζηαηαη εέηε κε ηελ έδξπζε λϋσλ παξφκνησλ κνλϊδσλ παξαγσγάο - ππνθαηαζηεκϊησλ (εζσηεξηθή νξηδόληηα νινθιήξσζε) εέηε κε ηελ εμαγνξϊ Ϊιισλ επηρεηξάζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγά ηνπ έδηνπ πξντφληνο δειαδά ζην έδην ζηϊδην ηεο αιπζέδαο παξαγσγάο (εμσηεξηθή νξηδόληηα νινθιήξσζε). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 156) Υπνθαηάζηεκα (κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα) λνεέηαη θϊζε επαγγεικαηηθά εγθαηϊζηαζε ηεο επηρεέξεζεο ζηελ νπνέα εθηειεέηαη (απνθιεηζηηθϊ ά κε) παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα. Να ζεκεησζεέ φηη ηα ππνθαηαζηάκαηα εγθαζέζηαληαη ζηελ έδηα ρψξα κε ηε θεληξηθφ θαηϊζηεκα παξαγσγάο, αιιϊ ζε δηαθνξεηηθφ ηφπν απφ ηελ θχξηα Ϋδξα - Ϋζησ θαη αλ εέλαη ζηελ έδηα πφιε κε απηά - θαη θϋξνπλ ηελ επσλπκέα ηνπ θεληξηθνχ θαηαζηάκαηνο (Ϋδξαο) Ϋρνληαο ηνλ έδην Αξηζκφ Φνξνινγηθνχ Μεηξψνπ (ΑΦΜ). Τπνθαηαζηάκαηα εγθαηεζηεκϋλα ζην εμσηεξηθφ, νλνκϊδνληαη ζπγαηξηθϋο επηρεηξάζεηο. Ζ δεκηνπξγέα ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ Ϋρεη λα θϊλεη κε ηνλ θνηλσληθφ θαηακεξηζκφ ηεο εξγαζέαο.

56 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 55 Ζ ζηξαηεγηθά ηεο νξηδφληηαο νινθιάξσζεο απνβιϋπεη εέηε ζηελ αχμεζε ηεο θιέκαθαο παξαγσγάο εέηε ζηελ θαηϊθηεζε λϋσλ αγνξψλ (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 156). Με ηελ νξηδφληηα νινθιάξσζε δειαδά κέα επηρεέξεζε Ϋρεη παξεκθεξεέο δξαζηεξηφηεηεο ζε δηαθνξεηηθϋο ρψξεο 34. Με ηελ νινθιάξσζε απηά, ε επηρεέξεζε εέλαη πηζαλφ λα απνθηάζεη κνλνπσιηαθά ζϋζε ζηελ αγνξϊ. Μπνξεέ φκσο λα πξνζδεζεέ ζηελϊ κε ηνλ θιϊδν θαη ηηο πξννπηηθϋο ηνπ, γεγνλφο πνπ θϊπνηεο θνξϋο δελ εέλαη επηζπκεηφ. (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) Ζ Κάζεηε Οινθιήξσζε αθνξϊ ζηελ ελζσκϊησζε δηαθνξεηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη πξντφλησλ ζε κέα εληαέα εηαηξηθά δνκά. Με Ϊιια ιφγηα, φπσο επηζεκαέλεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: ΔηζαγσγηθΫο παξαηεξάζεηο γηα ηηο ΠΔ), θϊζεηε νινθιάξσζε ζεκαέλεη φηη κηα επηρεέξεζε δηαρεηξέδεηαη φια ηα ζηϊδηα παξαγσγάο ελφο πξντφληνο κϋρξη ηελ ηειηθά ηνπ δηαλνκά 35. ηαλ ε επηρεέξεζε εζσηεξηθεχεη εηζξνϋο, ζε κέα πξνζπϊζεηα ειϋγρνπ ηνπ ζπζηάκαηνο ησλ εηζξνψλ, πνπ πξνεγνπκϋλσο εμαζθϊιηδε απφ πξνκεζεπηϋο, ηφηε πξφθεηηαη γηα θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα πίζσ. ηαλ ηδξχεη ζπγαηξηθά κνλϊδα γηα ηνλ ζθνπφ απηφλ πξαγκαηνπνηεέ εζσηεξηθή θάζεηε νινθιήξσζε, ελψ φηαλ εμαγνξϊδεη κέα ηϋηνηα κνλϊδα πξαγκαηνπνηεέ εμσηεξηθή θάζεηε νινθιήξσζε. Αληέζηνηρα, φηαλ εζσηεξηθεχεη εθξνϋο, ζε κέα πξνζπϊζεηα ειϋγρνπ ηνπ ζπζηάκαηνο ησλ εθξνψλ, ηηο νπνέεο πξηλ δηνρϋηεπε ζε Ϊιιεο αλεμϊξηεηεο επηρεηξάζεηο γηα πεξαηηϋξσ επεμεξγαζέα (ά ζε δηαλνκεέο, ιηαλνπσιεηϋο), ηφηε ζπληειεέ θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα εκπξόο, ε νπνέα θαη πϊιη κε ηε ζεηξϊ ηεο εέλαη εζσηεξηθή ή εμσηεξηθή αλ πξφθεηηαη γηα έδξπζε 34 Υαξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα ε ΓΔΛΣΑ πνπ παξϊγεη γαιαθηνθνκηθϊ πξντφληα ζε δηϊθνξεο ΒαιθαληθΫο ρψξεο θαη ζηελ ΔιιΪδα. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: ΔηζαγσγηθΫο παξαηεξάζεηο γηα ηηο ΠΔ)) Αλ κέα γαιαθηνθνκηθά επηρεέξεζε ηδξχζεη κέα λϋα κνλϊδα παξαγσγάο γϊιαηνο πξαγκαηνπνηεέ εζσηεξηθά νξηδφληηα νινθιάξσζε, ελψ αλ εμαγνξϊζεη κέα πθηζηϊκελε ηϋηνηα κνλϊδα πξαγκαηνπνηεέ εμσηεξηθά νξηδφληηα νινθιάξσζε. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 156). 35 Σν πιϋνλ ραξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα θαζεηνπνηεκϋλσλ επηρεηξάζεσλ εέλαη νη πεηξειατθϋο πνπ δηαζϋηνπλ απφ ηηο πεηξειαηνπεγϋο σο θαη ηα πξαηάξηα δηαλνκάο, απφ ηηο δηαδηθαζέεο ηεο δηχιηζεο πεηξειαένπ, ηελ παξαγσγά βελδέλεο Ϋσο ηα πξαηάξηα βελδέλεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: ΔηζαγσγηθΫο παξαηεξάζεηο γηα ηηο ΠΔ) Αλ κέα επηρεέξεζε παξαγσγάο δεξκϊηηλσλ παπνπηζηψλ ηδξχζεη κέα ζπγαηξηθά κνλϊδα παξαγσγάο δϋξκαηνο, πξαγκαηνπνηεέ εζσηεξηθά θϊζεηε νινθιάξσζε πξνο ηα πέζσ, ελψ αλ εμαγνξϊζεη κέα ηϋηνηα κνλϊδα, πξαγκαηνπνηεέ εμσηεξηθά θϊζεηε νινθιάξσζε πξνο ηα πέζσ. Αλ κέα επηρεέξεζε παξαγσγάο ρϊιπβα ηδξχζεη κέα ζπγαηξηθά κνλϊδα παξαγσγάο εξγαιεηνκεραλψλ, πξαγκαηνπνηεέ εζσηεξηθά θϊζεηε νινθιάξσζε πξνο ηα εκπξφο, ελψ αλ εμαγνξϊζεη κέα ηϋηνηα κνλϊδα, πξαγκαηνπνηεέ εμσηεξηθά θϊζεηε νινθιάξσζε πξνο ηα εκπξφο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 157). Άιιεο επηρεηξάζεηο εέλαη νη ραιπβνπξγηθϋο πνπ δηαζϋηνπλ ιαηνκεέα, εγθαηαζηϊζεηο γηα παξαγσγά ηζηκϋληνπ θαη εγθαηαζηϊζεηο γηα παξαγσγά ζθπξνδϋκαηνο (ΣΗΣΑΝ) (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003)

57 56 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ζπγαηξηθάο ά εμαγνξϊ αληέζηνηρα. Γέλεηαη, ινηπφλ, θαηαλνεηφ, φηη ε εμσηεξηθά νινθιάξσζε -εέηε νξηδφληηα εέηε θϊζεηε- πξαγκαηνπνηεέηαη κε εμαγνξϊ (ά ζπγρψλεπζε), ελψ ε εζσηεξηθά κε έδξπζε εηαηξεηψλ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) (Πέλαθαο 2.2) Πίλαθαο 2.2: Οξηδόληηα θαη Κάζεηε Οινθιήξσζε ησλ Δπηρεηξήζεσλ Πεγή: Κνπξιηνύξνο Ηι., 2001, ζει 158 Ζ θϊζεηε νινθιάξσζε ελδεέθλπηαη θπξέσο φηαλ: (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) ΤπΪξρνπλ ιέγνη ά αθξηβνέ ά αλαμηφπηζηνη πξνκεζεπηϋο / δηαλνκεέο πξντφλησλ ΤπΪξρεη δηαζεζηκφηεηα αλζξψπηλσλ & ρξεκαηηθψλ πφξσλ θαη ηθαλνηάησλ δηνέθεζεο ησλ κνλϊδσλ πνπ απνθηψληαη ΤπΪξρεη ζηαζεξά παξαγσγά πνπ απμϊλεη ηελ πξνβιεςηκφηεηα ηεο δάηεζεο (απνθπγά επνρηθφηεηαο) ΤπΪξρεη ηαρεέα αλϊπηπμε ηνπ θιϊδνπ κε πεξαηηϋξσ πξννπηηθϋο εμϋιημεο Μεηψλεηαη ζεκαληηθϊ ην θφζηνο δηαλνκάο & απνζάθεπζεο

58 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 57 ΔπηθΫξεη απφθηεζε ηερλνινγέαο (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) Ζ επηρεέξεζε κε θϊζεηε νινθιάξσζε κϋζσ ηεο εζσηεξέθεπζεο, απμϊλεη ην εζσηεξηθφ πεδέν δξϊζεο ηεο, κεηψλνληαο ηαπηφρξνλα ην πεδέν ηεο αγνξϊο ηεο, ζπληειψληαο Ϋηζη Ϋλαλ ζπλνιηθφ ζπληνληζκφ θαη Ϋιεγρν ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο, θαη επθνιφηεξε ξνά πιεξνθνξέαο θαη ηερλνγλσζέαο ζην εζσηεξηθφ ηεο. Απφξξνηα φισλ απηψλ απνηειεέ ε απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγέα ηεο επηρεέξεζεο (Scott (2000:77) (ράκα 2.3) Μεηνλεθηάκαηα ηεο θϊζεηεο νινθιάξσζεο κεηαμχ Ϊιισλ εέλαη ε πηζαλφηεηα Ϋιιεηςεο ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ θαζψο θαη ν πςειφο βαζκφο δϋζκεπζεο ηεο επηρεέξεζεο κε ην ζπγθεθξηκϋλν θιϊδν, νπφηε ε δπζθνιέα εμφδνπ ηεο απφ απηφλ. (εκεηψζεηο καζάκαηνο ηνπ Σκάκαηνο Βηνκεραληθάο Γηνέθεζεο θαη Σερλνινγέαο, 2003) ΜειΫηεο γηα ηε βηνκεραλέα ησλ ΖΠΑ Ϋδεημαλ φηη θαηϊ ηα ηϋιε ηνπ 19 νπ αηψλα θπξηαξρνχζαλ ζηξαηεγηθϋο νξηδφληηαο νινθιάξσζεο, ελψ θαηϊ ηηο πξψηεο δεθαεηέεο ηνπ 20 νπ θϊζεηεο. (Chapman & Walker 1987: 86-87) ρήκα 2.3: Πεδίν Γξαζηεξηνηήησλ θαη θάζεηε νινθιήξσζε (Καζεηνπνίεζε) ησλ επηρεηξήζεσλ Πεγή: Κνπξιηνύξνο Ηι., 2001, ζει 159

59 58 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ηελ αληέπεξα φρζε ζπλαληϊ θαλεέο ηε ζηξαηεγηθά ηεο θάζεηεο απννινθιήξσζεο ά απνθαζεηνπνίεζεο. ηε ζπγθεθξηκϋλε πεξέπησζε, νη κεγϊιεο θαζεηνπνηεκϋλεο επηρεηξάζεηο, ζηελ πξνζπϊζεηα κεέσζεο ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο θαη επέηεπμεο επειημέαο θαη πξνζαξκνζηηθφηεηαο, ζε πεξηφδνπο Ϋληνλεο νηθνλνκηθάο αζηϊζεηαο θαη αληαγσληζκνχ, εμσηεξηθεχνπλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνεγνπκϋλσο ιϊκβαλαλ ρψξα ζην εζσηεξηθφ απηψλ, αλαζϋηνληϊο ηηο ζε κηθξφηεξεο εμεηδηθεπκϋλεο ππεξγνιαβηθϋο επηρεηξάζεηο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ κεηψλεηαη ην πεδέν δξαζηεξηνηάησλ ηεο επηρεέξεζεο θαηϊ κάθνο ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο θαη απμϊλεηαη ην πεδέν ηεο αγνξϊο, κηαο θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξηλ αλαπηχζζνληαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρεέξεζεο πιϋνλ εμσηεξηθεχνληαη, δεκηνπξγψληαο Ϋληνλν θνηλσληθφ θαηακεξηζκφ εξγαζέαο κϋζσ ησλ δηθηχσλ αιιειεμαξηψκελσλ εμεηδηθεπκϋλσλ επηρεηξάζεσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 160) Έηζη νη επηρεηξάζεηο κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηάζνπλ ηελ παξαγσγά θαη ηα πξντφληα ηνπο, ηα δέθηπα ησλ πξνκεζεπηψλ θαη πσιεηψλ ηνπο θαη λα επαλαζρεδηϊζνπλ ηα πξντφληα ηνπο θαη ηε ζπλνιηθά δξϊζε ηνπο πην επϋιηθηα. ηελ πξϊμε, σζηφζν, κέα ηϋηνηα ζηξαηεγηθά εέλαη πεξηζζφηεξν ηδεαηά. Οη επηρεηξάζεηο, ηδηαέηεξα νη κεγϊιεο, δηαηεξνχλ Ϋλα επέπεδν θαζεηνπνέεζεο, θπξέσο ηα θξέζηκα ζεκεέα ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ηνπο, θαη απνθαζεηνπνηνχλ ηηο ιηγφηεξν θξέζηκεο ιεηηνπξγέεο 36. Απηά ε ζηξαηεγηθά νλνκϊδεηαη ζρεδόλ θάζεηε απννινθιήξσζε ή εκηαπνθαζεηνπνίεζε. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 160) 2.4 Σππνινγία ησλ ζύγρξνλσλ παξαγσγηθώλ ζπζηεκάησλ ΚαηΪ ην Holy (1997:29), ηα ζχγρξνλα παξαγσγηθϊ ζπζηάκαηα κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε ηϋζζεξηο ηχπνπο, φπσο θαέλεηαη θαη ζην ράκα 3.4 (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ). 1. Μεκνλσκέλεο εμεηδηθεπκέλεο βηνηερληθέο επηρεηξήζεηο θαη εξγαζηήξηα. Τπάξμαλ ην πξφηππν εθβηνκερϊληζεο ησλ ιηγφηεξν αλεπηπγκϋλσλ ρσξψλ ά επηκϋξνπο πεξηνρψλ ησλ αλεπηπγκϋλσλ θξαηψλ πσο εέλαη ε θϊζε ηεο ζπλαξκνιφγεζεο 37 ΣΫηνηεο κηθξϋο θαη αζχλδεηεο επηρεηξάζεηο ζπλαληϊ θαλεέο ζηελ ΔιιΪδα-ζε αγξνηηθϋο θπξέσο πεξηνρϋο ηεο, φπσο Ϋδεημαλ κειϋηεο (ΔΜΠ 1998, 1998α), αιιϊ θαη ζηηο κεγϊιεο κεηξνπνιηηηθϋο πεξηνρϋο φπσο ΝΫα Τφξθε, Λνλδέλν, Λνο Άληδειεο (Harvey 1995:187, Scott1982, 1983a, 1983b).

60 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Μεγάιεο θαζεηνπνηεκέλεο επηρεηξήζεηο καδηθήο παξαγσγήο. Τπάξμαλ ην πξφηππν εθβηνκερϊληζεο ησλ αλεπηπγκϋλσλ ρσξψλ θαηϊ ην κεγαιχηεξν κϋξνο ηνπ 20 νπ αηψλα θαη εμαθνινπζνχλ λα ραξαθηεξέδνπλ αξθεηνχο θιϊδνπο ηεο βηνκεραλέαο ησλ αλεπηπγκϋλσλ θαπηηαιηζηηθψλ ρσξψλ. 3. Απνθαζεηνπνηεκέλν ζύζηεκα δηθηπσκέλσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Σν ζχζηεκα απηφ απνηειεέηαη απφ εμεηδηθεπκϋλεο κηθξνκεζαέεο κεηαπνηεηηθϋο επηρεηξάζεηο, νη νπνέεο αλαπηχζζνπλ ππθλϊ δέθηπα νξηδφληησλ θαη θϊζεησλ δηαζπλδϋζεσλ - ζπλαιιαγψλ κεηαμχ ηνπο Δηθηπαθό ζύζηεκα παξαγσγήο κεγάιεο θιίκαθαο. ην ζχζηεκα απηφ ππϊξρεη Ϋλαο θεληξηθφο ππξάλαο απφ κεγϊιεο επηρεηξάζεηο, ζπλάζσο πνιππεξηθεξεηαθϋο ά πνιπεζληθϋο, γχξσ απφ ηνλ νπνέν αλαπηχζζνληαη ππθλϊ ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα πξνκεζεπηψλ 39. ρήκα 2.4: Σππνινγία ζύγρξνλσλ βηνκεραληθώλ ζπζηεκάησλ Πεγή: Κνπξιηνύξνο Ηι., 2001, ζει ΠαξΪδεηγκα ηϋηνηνπ ζπζηάκαηνο ε Οπαιέα ηεο Βξεηαλέαο, ε Γαλέα θαη δηϊθνξεο πεξηνρϋο ησλ ΖΠΑ 39 ΣΫηνηα δηθηπαθά αλϊπηπμε ζπλαληϊηαη ζε πεξηνρϋο κε αλεπηπγκϋλεο κεηαθνξηθϋο θαη επηθνηλσληαθϋο ππνδνκϋο, ππεξεζέεο πςεινχ επηπϋδνπ θαη κεγϊιεο αγνξϋο εξγαζέαο κε πνηθηιέα εηδηθνηάησλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα απηφ ηεο απηνθηλεηνβηνκεραλέαο Toyota, αιιϊ θαη θιϊδσλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, αεξνλαππεγηθάο.

61 60 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 2.5 Τπεξγνιαβηθά Γίθηπα παξαγσγήο Τπεξγνιαβηθά Γίθηπα παξαγσγήο Δίδε ππεξγνιαβίαο Μέα επηρεέξεζε ηηο εηζξνϋο ηεο ζε πιηθϊ, ελδηϊκεζα πξντφληα θαη ππεξεζέεο κπνξεέ λα ηηο εμαζθαιέζεη κε ηξεηο ηξφπνπο (Dicken, 2003, ζει 254): Να ηηο παξϊγεη κφλε ηεο, ζηηο δηθϋο ηεο εγθαηαζηϊζεηο Να ηηο αγνξϊζεη απφ αλεμϊξηεηνπο πξνκεζεπηϋο κϋζσ κηθξάο δηϊξθεηαο ζπλεξγαζέαο Να ηηο πξνκεζεπηεέ απφ ηνπο καθξϊο δηϊξθεηαο ζπλεξγϊηεο / πξνκεζεπηϋο - παξφρνπο ηεο. Πεξέπνπ ην 50%-70% ηνπ βηνκεραληθνχ θφζηνπο δαπαλϊηαη γηα ηελ αγνξϊ ησλ εηζξνψλ θαη απηφ ην πνζνζηφ θαέλεηαη λα απμϊλεηαη. Ζ γεληθά ηϊζε ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη γηα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εηζξνψλ ηνπο λα απεπζχλνληαη ζε επηρεηξάζεηο - πξνκεζεπηϋο. Έλα πνζνζηφ πξνϋξρεηαη απφ αλεμϊξηεηνπο πξνκεζεπηϋο κε ηνπο νπνένπο ζπλϊπηνληαη κηθξάο δηϊξθεηαο ζρϋζεηο, ελψ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηϋηνησλ αγνξψλ πξνϋξρεηαη απφ καθξϊο δηϊξθεηαο ζρϋζεηο κϋζσ ησλ ππεξγνιαβηθψλ ζρϋζεσλ (Dicken, 2003, ζει 254). Ζ ζπλεζϋζηεξε κνξθά δειαδά δηεπηρεηξεκαηηθάο ζπλαιιαγάο πνπ αλαπηχζζεηαη ζηα πιαέζηα ησλ δηθηχσλ εέλαη ε ππεξγνιαβέα παξαγσγάο. Υπεξγνιαβία εέλαη ε αλϊζεζε βϊζεη ζπκβνιαένπ απφ κέα επηρεέξεζε ζε κέα Ϊιιε ηεο εθηϋιεζεο νξηζκϋλσλ παθϋησλ εξγαζέαο γηα ινγαξηαζκφ ηεο πξψηεο, ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκϋλεο νδεγέεο, ηερληθϋο πξνδηαγξαθϋο, ρξφλν παξϊδνζεο θαη χςνο ακνηβάο. Σα παθϋηα εξγαζέαο παξαδέδνληαη απφ ηελ επηρεέξεζε - ππεξγνιϊβν ζηελ επηρεέξεζε - εληνινδφρν ζπλάζσο φρη ζηελ ηειηθά ηνπο κνξθά ρξάδνληαο πεξαηηϋξσ κεηαπνηεηηθά επεμεξγαζέα. Γειαδά, ην απνηϋιεζκα ηεο ππεξγνιαβέαο ρξεζηκνπνηεέηαη απφ ηελ επηρεέξεζε - εληνιϋα σο πξνκάζεηα γηα λα ζπκπιεξψζεη θϊπνηνλ θξέθν ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο, αληέ λα ηνλ παξϊγεη ζην εζσηεξηθφ ηεο (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 481). Πξνθαλψο ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα δελ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζε θιϊδνπο κε ζπλερά ξνά παξαγσγάο 40, αιιϊ φπνπ ε παξαγσγηθά αιπζέδα κπνξεέ λα δηαζπαζηεέ 41 θαη θϊζε 40 πσο ζηελ πεηξνρεκηθά βηνκεραλέα

62 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 61 θξέθνο ηεο κπνξεέ λα εθηειεέηαη μερσξηζηϊ ρσξηθϊ θαη ρξνληθϊ. Γειαδά, ηα ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζε θιϊδνπο πνπ εέηε ε παξαγσγηθά ηνπο αιπζέδα κπνξεέ λα επηκεξηζηεέ ηερληθϊ ζε θϊζεηο, κε ηελ θαζεκέα λα κπνξεέ λα εθηειεέηαη μερσξηζηϊ ζην ρξφλν θαη ζην ρψξν, εέηε ην ηειηθφ ηνπο πξντφλ απνηειεέηαη απφ επηκϋξνπο ηκάκαηα ά εμαξηάκαηα απφ ηα νπνέα κπνξεέ λα παξαρζεέ απηνηειψο. πλάζσο ηα ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα ραξαθηεξέδνληαη απφ γεσγξαθηθφ ζπγθεληξσηηζκφ, κηαο θαη νη ππεξγνιϊβνη ρσξνζεηνχλ ηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο θνληϊ ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ησλ εληνιϋσλ ηνπο, ηδηαέηεξα φηαλ απαηηεέηαη ζπρλά κεηαθνξϊ πιηθψλ κεηαμχ ηνπο. Παξφια απηϊ, ην θϊζκα ησλ πηζαλψλ γεσγξαθηθψλ δνκψλ ησλ ππεξγνιαβηθψλ δηθηχσλ εέλαη επξχ. Έηζη, κπνξεέ λα ζπλαληάζεη θαλεέο παξαγσγνχο θαη πξνκεζεπηϋο γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλνπο ζηελ έδηα πφιε ά πεξηθϋξεηα, αιιϊ θαη δηαζθνξπηζκϋλνπο ζε Ϊιιεο ρψξεο ά αθφκε θαη επεέξνπο ζπληζηψληαο δέθηπα πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ (Dicken 1999: , Clark 1993). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 489) Οη κεγϊιεο θαη ηζρπξϋο επηρεηξάζεηο ηεέλνπλ λα απνθεληξψλνπλ ηελ παξαγσγηθά ηνπο αιπζέδα ζε ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα, ελψ ηαπηφρξνλα ζπγθεληξψλνπλ αλψηεξεο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο Δ&Α, ζρεδηαζκφο λϋσλ πξντφλησλ θαη πξνηχπσλ, αθάλνληαο ελ ηϋιεη ζηνπο ππεξγνιϊβνπο θαηψηεξα ζηϊδηα ηεο παξαγσγάο. Δληνχηνηο, ηα ηειεπηαέα ρξφληα παξαηεξεέηαη ε αλϊζεζε αθφκε θαη δηεπζπληηθψλ δξαζηεξηνηάησλ ζε ππεξγνιαβηθϋο εηαηξεέεο, απνζθνπψληαο ζηελ θαιχηεξε πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη επειημέα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 488) Οη κεγϊιεο επηρεηξάζεηο αλαζϋηνπλ ζε Ϋλαλ πεξηνξηζκϋλν αξηζκφ ππεξγνιαβηθψλ επηρεηξάζεσλ ηελ παξαγσγά ησλ βαζηθψλ ζπζηαηηθψλ ηκεκϊησλ ησλ πξντφλησλ ηνπο (ππεξγνιϊβνη Α βαζκέδαο) κε ηηο νπνένπο κϊιηζηα ζπλδϋνληαη ζηαζεξϊ θαη λνκηθϊ βϊζεη ζπκβνιαένπ. (Grabher 1993: 17). Απηά ε ζηαζεξφηεηα ζηε ζρϋζε επηηξϋπεη ζηνπο ππεξγνιϊβνπο Α βαζκέδαο λα αλαπηχζζνπλ θνηλϊ πξνγξϊκκαηα Δ&Α, θαηλνηφκεο ηδϋεο θαη πξαθηηθϋο κε ηνπο εληνιεέο ηνπο θαη λα αληαιιϊζζνπλ πιεξνθνξέεο, ηερληθϋο θαη εκπεηξέεο απνιακβϊλνληαο πςειφ βαζκφ αθνζέσζεο, ακνηβαηφηεηαο θαη εκπηζηνζχλεο (Von Hippel 1988). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 487) Οη ππεξγνιϊβνη Α βαζκέδαο κε ηε ζεηξϊ ηνπο αλαζϋηνπλ ζε Ϊιιεο επηρεηξάζεηο (ππεξγνιϊβνη Β βαζκέδαο) ηελ παξαγσγά ελφο ηκάκαηνο ηνπ πξντφληνο πνπ νη έδηνη 41 πσο ζηελ απηνθηλεηνβηνκεραλέα, αεξνλαππεγηθά, βηνκεραλέα Ζ/Τ, ειεθηξηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ πξντφλησλ θ.ϊ.

63 62 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ϋρνπλ αλαιϊβεη θαη νη ππεξγνιϊβνη ηεο Β βαζκέδαο αλϊινγα κε ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ πξντφληνο εέλαη πηζαλφ λα απεπζπλζνχλ ζε ππεξγνιϊβνπο - πξνκεζεπηϋο Γ ά / θαη Γ βαζκέδαο. ΒΫβαηα, απφ ηνπο ππεξγνιϊβνπο Α σο ηνπο ππεξγνιϊβνπο Γ βαζκέδαο, ππϊξρεη κεγϊιε δηαθνξϊ ηφζν ζην κϋγεζνο ηεο επηρεέξεζεο, φζν θαη ζηε ζϋζε ηεο ζηελ αγνξϊ, ηελ ηερλνινγηθά ηεο ηθαλφηεηα, ηηο ζπλζάθεο εξγαζέαο θαη ην εχξνο ησλ θαζεθφλησλ ηεο ζην ζπλνιηθφ ππεξγνιαβηθφ δέθηπν (Ikeda 1988, Grabher 1993: 18). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 488) Ζ Ηαπσλέα παξακϋλεη κέα ρψξα κε αλεπηπγκϋλα ηα εγρψξηα ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα, γεγνλφο πνπ Ϋρεη ζπκβϊιεη θαζνξηζηηθϊ ζηε δηεζλά αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ηαπσληθάο νηθνλνκέαο. ΚΪζε κεγϊιε ηαπσληθά επηρεέξεζε «πεξηηξηγπξέδεηαη» απφ κηθξνκεζαέεο ππεξγνιαβηθϋο επηρεηξάζεηο, νη νπνέεο ειϋγρνληαη απφ ηνπο εληνιεέο ηνπο παξϋρνληϊο ηνπο πιηθϊ ά εμεηδηθεπκϋλεο ππεξεζέεο. (Dicken, 2003, ζει 256). ΚαηΪ ην Dicken (1999: 231), νη ππεξγνιαβέεο δηαθνξνπνηνχληαη κε βϊζε (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 483): ηε ρξνληθά δηϊξθεηϊ ηνπο (καθξνπξφζεζκεο, βξαρππξφζεζκεο ά κηαο παξηέδαο) εϊλ ν εληνιϋαο παξϋρεη ηα πιηθϊ, εμαξηάκαηα, εμνπιηζκφ ζηνλ ππεξγνιϊβν ά φρη εϊλ ν εληνιϋαο παξϋρεη ιεπηνκεξά θαηαζθεπαζηηθϊ ζρϋδηα θαη πξνδηαγξαθϋο ζηνλ ππεξγνιϊβν εϊλ ν εληνιϋαο παξϋρεη δϊλεηα, ηερληθά βνάζεηα ά γεληθφηεξε ππνζηάξημε ζηνλ ππεξγνιϊβν ά φρη εϊλ ν εληνιϋαο εέλαη απνθιεηζηηθφο ππεχζπλνο γηα ηηο δηαδηθαζέεο πξνψζεζεο ηνπ πξντφληνο ά φρη εϊλ νη ππεξγνιαβέεο ιακβϊλνπλ ρψξα εληφο ηεο ρψξαο (εζληθέο ππεξγνιαβίεο) ά ζε πεξηζζφηεξεο ρψξεο (δηεζλείο ππεξγνιαβίεο) ε φ,ηη αθνξϊ ηηο δηεζλεέο ππεξγνιαβέεο, κέα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο εμειέμεηο ησλ ηειεπηαέσλ ζαξϊληα ρξφλσλ εέλαη ε επϋθηαζε ηεο ππεξγνιαβέαο πϋξα απφ ηα εζληθϊ ζχλνξα. Σα ζρεηηθϊ ρακειϊ κεηαθνξηθϊ θφζηε θαη ε ηθαλφηεηα Ϊζθεζεο ειϋγρνπ ζηνλ ππεξγνιϊβν πνπ βξέζθεηαη ζε καθξηλά απφζηαζε, Ϋδσζαλ ην πιενλϋθηεκα ζηηο επηρεηξάζεηο λα ζπλϊςνπλ ππεξγνιαβηθϋο ζρϋζεηο κε ρακειφ θφζηνο εξγαηηθνχ

64 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 63 δπλακηθνχ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Οη δηεζλεέο ππεξγνιαβηθϋο ζρϋζεηο κπνξεέ λα εέλαη άκεζεο, δειαδά κεηαμχ αλεμϊξηεησλ επηρεηξάζεσλ πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζε δηαθνξεηηθϋο ρψξεο ά έκκεζεο κε ηνλ εληνιϋα λα εέλαη κϋινο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο ζε ρψξα δηαθνξεηηθά απφ απηά ηεο κεηξηθάο ηεο θαη ηνλ ππεξγνιϊβν λα εέλαη εέηε ζηελ έδηα ρψξα κε ηνλ εληνιϋα (ελψ ε κεηξηθά εέλαη ζε Ϊιιε ρψξα) εέηε ζπγαηξηθά κηαο Ϊιιεο («ηξέηεο») πνιπεζληθάο (Dicken, 2003, ζει 257) (ράκα 2.5). ρήκα 2.5: Σύπνη δηεζλώλ ππεξγνιαβηθώλ ζρέζεσλ Πεγή: Dicken, (2003), ζει 257 χκθσλα κε ην Dicken (2003, ζει 255) ε ππεξγνιαβέα εέλαη εέηε βηνκεραληθά γηα ηελ παξνρά ζπγθεθξηκϋλσλ πιηθψλ ά ππεξεζηψλ εέηε εκπνξηθά. Εκπνξηθή ππεξγνιαβία εέλαη ε αλϊζεζε παξαγσγάο ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο ζηνλ ππεξγνιϊβν ζχκθσλα κε ηηο ππνδεέμεηο / πξνδηαγξαθϋο ηεο επηρεέξεζεο εληνιϋα, ρσξέο φκσο ν πξψηνο λα παέδεη ξφιν ζην κϊξθεηηλγθ ηνπ πξντφληνο, κηαο θαη απηφ πσιεέηαη κε ηελ επσλπκέα ηνπ εληνιϋα θαη δηα κϋζσ ησλ δηθψλ ηνπ δηθηχσλ δηαλνκάο. Ζ βηνκεραληθή ππεξγνιαβία κπνξεέ λα ρσξηζηεέ ζε ηξεηο επηκϋξνπο ηχπνπο αλϊινγα κε ην θέλεηξν ηνπ εληνιϋα: Σελ ππεξγνιαβία εηδίθεπζεο φηαλ ν ππεξγνιϊβνο αλαιακβϊλεη ζε καθξνρξφληα ά πξνζσξηλά βϊζε εμεηδηθεπκϋλεο εξγαζέεο Ϋρνληαο ηηο εηδηθϋο γλψζεηο θαη ηνλ εμνπιηζκφ ζε αληέζεζε κε ηνλ εληνιϋα ηνπ. Σελ ππεξγνιαβία εμνηθνλόκεζεο θόζηνπο πνπ βαζέδεηαη ζηηο δηαθνξνπνηάζεηο ζην θφζηνο παξαγσγάο κεηαμχ ππεξγνιϊβνπ θαη εληνιϋα γηα ζπγθεθξηκϋλεο δηαδηθαζέεο θαη πξντφληα

65 64 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Σε ζπκπιεξσκαηηθή ππεξγνιαβία, ε νπνέα πθέζηαηαη ζε ζπγθεθξηκϋλεο πεξηπηψζεηο, φηαλ ε δάηεζε γηα Ϋλα πξντφλ εέλαη απμεκϋλε θαη ν εληνιϋαο δελ επηζπκεέ λα επεθηεέλεη ηελ παξαγσγηθά ηνπ ηθαλφηεηα ηδξχνληαο λϋν εξγνζηϊζην. Έηζη, ν ππεξγνιϊβνο ρξεζηκνπνηεέηαη «επηθνπξηθϊ», γηα πεξηνξηζκϋλε ρξνληθά πεξένδν ά γηα ζπγθεθξηκϋλε δηαδηθαζέα. (Dicken, 2003, ζει 255). Ο Chaillou (Holmes 1986) εμεηϊδνληαο α) εϊλ νη απνθϊζεηο ζρεηηθϊ κε ηε ζχιιεςε, ην ζρεδηαζκφ θαη ηηο πξνδηαγξαθϋο ηνπ ππεξγνιαβηθνχ πξντφληνο θαη ηελ νξγϊλσζε ηεο εξγαζέαο ιακβϊλνληαη απφ ηελ επηρεέξεζε εληνιϋα, β) αλ γηα ην ππεξγνιαβηθφ πξντφλ ιακβϊλεηαη ππφςε ε δηϊξζξσζε ηεο αγνξϊο θαη γ) πνχ θαηαζθεπϊδεηαη ην ππεξγνιαβηθφ πξντφλ, δηαθξέλεη ηξεηο θαηεγνξέεο ππεξγνιαβηψλ (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ): Ταπηόρξνλε ππεξγνιαβία. Ο εληνιϋαο ζϋηεη ηηο πξνδηαγξαθϋο θαη ηα ζρϋδηα θαη ν ππεξγνιϊβνο πξαγκαηνπνηεέ ηκάκα ηεο παξαγσγάο. Σα δχν κϋξε αζρνινχληαη κε παξφκνηεο εξγαζέεο θαη απνηεινχλ ακνηβαέα αληαγσληζηηθϋο επηρεηξάζεηο ζηελ αγνξϊ ηνπ ζπγθεθξηκϋλνπ πξντφληνο. Ζ ππεξγνιαβέα απηά αληηζηνηρεέ ζε νξηδφληηα απννινθιάξσζε ηεο παξαγσγάο ηνπ εληνιϋα. Υπεξγνιαβία εηδίθεπζεο ή ζπκπιεξσκαηηθή ππεξγνιαβία. Ο ππεξγνιϊβνο εέλαη απνθιεηζηηθϊ ππεχζπλνο γηα ηε δηαδηθαζέα θαη ηηο πξνδηαγξαθϋο ηεο παξαγσγάο. Ζ παξαγσγά πξαγκαηνπνηεέηαη εμ νινθιάξνπ ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπ. Ζ παξαγσγά ηνπ ππεξγνιϊβνπ εέλαη ζπκπιεξσκαηηθά απηάο ηνπ εληνιϋα ηνπ θαη ε ππεξγνιαβέα αληηζηνηρεέ ζε απνθαζεηνπνέεζε ηεο παξαγσγάο ηνπ εληνιϋα. Υπεξγνιαβία πξνκεζεηώλ. Ο ππεξγνιϊβνο εέλαη αλεμϊξηεηνο παξαγσγφο πιάξσο ππεχζπλνο γηα ηελ παξαγσγά ησλ πξντφλησλ ηνπ, αιιϊ θαη πξφζπκνο λα αλαιϊβεη ππεξγνιαβέα γηα ηελ παξαγσγά ελφο εηδηθνχ θαη απνθιεηζηηθνχ πξντφληνο, ην νπνέν απνηειεέ βαζηθά πξνκάζεηα ζηελ παξαγσγά δηαδηθαζέα ηνπ εληνιϋα. ΣΫινο, θαηϊ ηνλ Παπαδνχιε Απ. (2003, ζει 18) νη ηχπνη ησλ ππεξγνιαβηθψλ ζρϋζεσλ πνπ αλαπηχζζνπλ νη επηρεηξάζεηο κπνξεέ λα εέλαη ζε ηκάκα ηνπ πξντφληνο, ζε πιηθϊ ζπζθεπαζέαο, ζηε δηαδηθαζέα νινθιάξσζεο ηνπ πξντφληνο, ζηε δηαδηθαζέα ηεο ζπζθεπαζέαο, ζηε δηαδηθαζέα δηϊζεζεο δηαλνκάο ζε ηνπηθά, εγρψξηα ά δηεζλά αγνξϊ.

66 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα Τπεξγνιαβηθώλ ρέζεσλ Οη ππεξγνιαβηθϋο ζρϋζεηο εκπεξηϋρνπλ κέα ζεηξϊ απφ πιενλεθηάκαηα θαη κεηνλεθηάκαηα ηφζν γηα ηελ επηρεέξεζε - εληνιϋα φζν θαη γηα ηελ επηρεέξεζε - ππεξγνιϊβν πνπ εέλαη θαη ν εληνινδφρνο ηεο ζπγθεθξηκϋλεο ζπλαιιαγάο (Dicken 1999: 231-2). ζνλ αθνξϊ ζηνλ εληνιϋα (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ): Μεηψλεηαη ην θφζηνο παξαγσγάο, αθνχ δηϊθνξα εέδε θφζηνπο πνπ ππνρξενχηαη λα θαηαβϊιεη ν εληνιϋαο, αλαιακβϊλεηαη απφ ηνλ ππεξγνιϊβν 42. ηηο κηθξϋο επηρεηξάζεηο - ππεξγνιϊβνπο ην θφζηνο εξγαζέαο εέλαη κηθξφ, νπφηε Ϋηζη ν εληνιϋαο θαηαθϋξλεη λα εμαζθαιέζεη θαη θζελφηεξε εξγαζέα θαη λα απμάζεη ηνλ Ϋιεγρν ηεο εξγαζέαο ζηηο επηρεηξάζεηο απηϋο. Απνθεχγνληαη νη αθξηβϋο επελδχζεηο πϊγηνπ θεθαιαένπ, φπσο επϋθηαζε εξγνζηαζηαθψλ εγθαηαζηϊζεσλ ά έδξπζε λϋσλ ζε πεξηπηψζεηο απμεκϋλεο δάηεζεο, αθνχ ε πιενλϊδνπζα αλϊγθε παξαγσγάο θαιχπηεηαη απφ ηνλ ππεξγνιϊβν θαη κϊιηζηα κε κηθξφηεξν θφζηνο. Ζ ππεξγνιαβηθά ζρϋζε δηεπξχλεη ην θϊζκα ησλ επηινγψλ θαη ηελ επειημέα ηεο επηρεέξεζεο Ο εληνιϋαο επσθειεέηαη απφ ηελ ηερλνγλσζέα ηνπ ππεξγνιϊβνπ Ο εληνιϋαο πξνηηκϊ λα εμσηεξηθεχεη ηηο αβεβαηφηεηεο θαη ηα ξέζθα αθνχ ζε πεξηφδνπο θξέζεο, ιφγσ αληθαλφηεηαο πξνζαξκνγάο ζηηο λϋεο ζπλζάθεο, εέλαη πνιχ πην εχθνιν λα αιιϊμεη ά λα ηεξκαηέζεη ηηο ππεξγνιαβηθϋο ηνπ ζρϋζεηο παξϊ λα αιιϊμεη ηκάκα ηεο παξαγσγάο ζην δηθφ ηνπ εξγνζηαζηαθφ ρψξν. ε πεξηφδνπο κε Ϋληνλεο δηαθπκϊλζεηο ηεο δάηεζεο, φπνπ ε δάηεζε εέλαη αβϋβαηε ά αθαλφληζηε ά φηαλ ην επέπεδν ηεο δάηεζεο γηα Ϋλα πξντφλ δελ εέλαη ηϋηνην πνπ λα επηηξϋπεη ηε καδηθά παξαγσγά ηνπ, ε αλϊζεζε ππεξγνιαβέαο θξέλεηαη πην ζπκθϋξνπζα επηινγά (Grabher 1993: 16). Απφ ηε κεξηϊ ηνπ ππεξγνιϊβνπ, απηφο (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 484, 487): ΑπνθηΪ κέα εγγπεκϋλε θαη ζρεηηθϊ ζηαζεξά αγνξϊ γηα ηα πξντφληα ηνπ ΑπνθηΪ πξφζβαζε ζε εηδηθϋο αγνξϋο, κϋζσ ηεο εθκεηϊιιεπζεο ηνπ εκπνξηθνχ ζάκαηνο ηνπ εληνιϋα (brand names), θαη θϊπνηεο θνξϋο θαη ζηελ ηερλνινγέα θαη ζηνλ εμνπιηζκφ ηνπ εληνιϋα. 42 πσο θφζηνο πϊγηνπ θεθαιαένπ ιφγσ ηεο κεέσζεο ησλ αλαγθψλ ηεο επηρεέξεζεο ζε πϊγην εμνπιηζκφ

67 66 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΑπνιακβΪλεη δηθαηψκαηα πξνηέκεζεο θαη εκπηζηνζχλεο απφ ηελ επηρεέξεζε - εληνιϋα θαη ζε πνιιϋο πεξηπηψζεηο δεκηνπξγεέ ζηαζεξϋο θαη καθξϊο δηϊξθεηαο ζρϋζεηο (ηδέσο φηαλ πξφθεηηαη γηα ππεξγνιϊβνπο Α Βαζκέδαο). Σα κεηνλεθηάκαηα ηεο ππεξγνιαβηθάο ζρϋζεο πιάηηνπλ ηνλ ππεξγνιϊβν θαη εέλαη ηα αθφινπζα (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 485): Ο ππεξγνιϊβνο αλαιακβϊλνληαο ηελ παξαγσγά ελφο ηκάκαηνο ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο (πνπ ππφ Ϊιιεο ζπλζάθεο ζα εθηεινχηαλ απφ ηνλ εληνιϋα), δεκηνπξγεέ Ϋλα θιέκα εμϊξηεζεο θαη νηθνλνκηθάο αληζφηεηαο ζηε δηαλνκά ηεο ηειηθάο ππεξαμέαο. ηαλ κϊιηζηα πξφθεηηαη γηα κηθξά εηαηξεέα, ν εληνιϋαο πξνζδηνξέδεη ηελ παξαγσγά ηνπ πξντφληνο κε θϊζε ιεπηνκϋξεηα, ελψ ν ππεξγνιϊβνο εμαξηϊηαη Ϊκεζα απφ απηφλ γηα ηελ εμϋιημε ηεο φιεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο. Ζ εηαηξεέα ηνπ ππεξγνιϊβνπ αληηκεησπέδεηαη πνιιϋο θνξϋο σο ζεζκηθφο ρψξνο γηα ηελ απνξξφθεζε ησλ δηϊθνξσλ πξνβιεκϊησλ ηεο εηαηξεέαο - εληνιϋα θαη ζε πεξηφδνπο απμεκϋλεο νηθνλνκηθάο αλαζθϊιεηαο σο αλαιψζηκν εέδνο (Dicken 1999: 232). Γειαδά αλαιακβϊλεη θϊπνηα ξέζθα, ηδέσο ζηηο θξέζηκεο ζηηγκϋο θαη ζε πεξηπηψζεηο Ϋθηαθηεο αλϊγθεο. Ζ αθνζέσζε ηνπ ππεξγνιϊβνπ κφλν ζε ππεξγνιαβηθϊ θαζάθνληα ηνλ εγθισβέδεη ζηελ κνλνεηδέθεπζε θαη ηνλ εκπνδέδεη λα θηλεζεέ ζε λϋεο αγνξϋο θαη λα ζηξαθεέ ζηελ παξαγσγά λϋσλ πξντφλησλ. Με ηελ αλϊζεζε ππεξγνιαβηψλ, ν εληνιϋαο δε δηαζθαιέδεη ζηνλ ππεξγνιϊβν ηηο εξγαηηθϋο θαηαθηάζεηο σο πξνο ηε κνληκφηεηα ηεο απαζρφιεζεο, ηα επηδφκαηα, ηα θαηνρπξσκϋλα εξγαζηαθϊ ηνπ δηθαηψκαηα. Με Ϊιια ιφγηα, ν ππεξγνιϊβνο αθηεξψλεη κεγϊιν πνζνζηφ ηεο παξαγσγάο ηνπ ζε Ϋλαλ ζπγθεθξηκϋλν πειϊηε, γελφκελνο Ϋηζη κϋξνο ηεο θϊζεηεο νινθιάξσζεο ηεο παξαγσγάο, ρσξέο κϊιηζηα λα απνιακβϊλεη ην ζχλνιν ησλ νθειψλ θαη ησλ πιενλεθηεκϊησλ απηάο ηεο ζρϋζεο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 485, 487)

68 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / ηξαηεγηθή ζπκκαρία Η έλλνηα θαη ηα πιενλεθηήκαηα / κεηνλεθηήκαηα ζύλαςεο ζηξαηεγηθήο ζπκκαρίαο Σα ηειεπηαέα ρξφληα, ηδέσο ηηο δχν ηειεπηαέεο δεθαεηέεο, εέλαη Ϋληνλε ε αλϊπηπμε ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκέα ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ κεηαμχ επηρεηξάζεσλ ζε δηεζλά θιέκαθα. Σηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο εέλαη επέζεκεο ζπκθσλέεο κεηαμχ επηρεηξάζεσλ (ζπγθεθξηκϋλα κεηαμχ βηνκεραληθψλ επηρεηξάζεσλ αιιϊ θαη κεηαμχ ππεξεζηψλ) γηα ηελ επέηεπμε ζπγθεθξηκϋλνπ ζθνπνχ ηνλ νπνέν κφλεο ηνπο νη επηρεηξάζεηο πηζηεχνπλ φηη δελ εέλαη ηθαλϋο λα επηηχρνπλ, κνηξϊδνληαο Ϋηζη ην ξέζθν θαη ηελ αβεβαηφηεηα. Δέλαη δειαδά ζπκθσλέεο νη νπνέεο αθνξνχλ ζηελ θνηλά επηδέσμε ελφο εηδηθνχ ζηξαηεγηθνχ ζηφρνπ θαη νη ζπλεξγαδφκελνη θνξεέο κπνξεέ λα εέλαη εηαηξεέεο, νξγαληζκνέ (δεκφζηνη ά ηδησηηθνέ), εξεπλεηηθϊ θϋληξα, παλεπηζηάκηα θιπ. (Dicken, 2003, ζει 258, 260). Οη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο εέλαη ζεκαληηθϋο ζπλεξγαζέεο ζπκθεξφλησλ, αθνχ νη ζπλϋηαηξνη ζπλεξγϊδνληαη πξνθεηκϋλνπ λα πξνσζάζνπλ ηα θνηλϊ ηνπο ζπκθϋξνληα. Μπνξνχλ λα εκπεξηϋρνπλ παξνρϋο νλφκαηνο θέξκαο θαη ζπκθσλέεο Ϋθδνζεο αδεηψλ, ζπκβφιαηα ζπλεξγαζέαο, επελδχζεηο κεηνρψλ ζε θαηλνχξηεο ά άδε ππϊξρνπζεο θνηλνπξαμέεο θαη ζπλεηαηξηζκνχο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 339) Οη κνξθϋο ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ εέλαη (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ): Ίδξπζε θνηλψλ εξεπλεηηθψλ εηαηξεηψλ ΚνηλΪ ζχκθσλα Δ&Α Άκεζεο επελδχζεηο επελδχζεηο εμηζνξξφπεζεο πκθσλέεο γηα δηθαέσκα ρξάζεο ηερλνινγέαο ρϋζεηο πειαηψλ πξνκεζεπηψλ ΔξεπλεηηθΪ ζπκβφιαηα. Ο φξνο «ζηξαηεγηθά ζπκκαρέα» ρξεζηκνπνηεέηαη γηα ηελ πεξηγξαθά κηαο επξεέαο πνηθηιέαο ζπλεξγαζηψλ θαη θνηλνπξαμηψλ θαη Ϋρεη ηξέα μερσξηζηϊ ραξαθηεξηζηηθϊ: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 340, 344) Γχν ά πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο ελψλνληαη γηα λα θαηαθηάζνπλ ζεκαληηθνχο θαη ζπκθσλεκϋλνπο ζηφρνπο, ελψ παξακϋλνπλ αλεμϊξηεηεο. Δπεηδά ε ζπλεξγαζέα θαιχπηεη ηκάκα κφλν ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο, νη εηαηξεέεο πνπ ζπλεξγϊδνληαη δελ Ϋρνπλ ζρϋζεηο εμϊξηεζεο κεηαμχ ηνπο θαη πϋξαλ ηεο

69 68 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εθπιάξσζεο ζπγθεθξηκϋλσλ ζηφρσλ γηα ηνπο νπνένπο ζχλαςαλ ηϋηνηνπ εέδνπο ζρϋζεηο, δελ ππϊξρεη θαλελφο εέδνπο ζρϋζε παξϊ κφλν αλ αθνινπζάζεη ζχλαςε Ϊιιεο ζπλεξγαζέαο. Σα κϋξε πνπ ζπλϊπηνπλ ζηξαηεγηθά ζπκκαρέα κνηξϊδνληαη ηα νθϋιε απηάο ηεο ζπκκαρέαο θαη ηνλ Ϋιεγρν θαη ζπληνληζκφ ηεο εθηϋιεζεο ησλ εξγαζηψλ πνπ Ϋρνπλ αλαηεζεέ θαηϊ ηε δηϊξθεηα ηεο δσάο ηεο 43 δειαδά γηα κέα ζπλερφκελε ρξνληθά πεξένδν. ΚαηΪ ην Dicken (2003, ζει 262), ην ελδερφκελν ιϊζνο ζπλελλφεζεο ά δηαθσλέαο ηδηαέηεξα φηαλ ηα κϋιε ηεο ζπκκαρέαο εέλαη δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθνπνιηηηζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ εέλαη κεγϊιν. Δθεέ νθεέιεηαη κϊιηζηα πνιιϋο θνξϋο ε κηθξά δηϊξθεηα δσάο ηϋηνησλ ζπκκαρηψλ. Σα κϋξε ζπλεηζθϋξνπλ ζε ζπλερά βϊζε ζε Ϋλα ά πεξηζζφηεξνπο ζηξαηεγηθνχο ηνκεέο, φπσο γηα παξϊδεηγκα ζηελ ηερλνινγέα, ηελ Ϋξεπλα ά / θαη ηα πξντφληα. ΒΫβαηα, απηά ε ζπλεηζθνξϊ θαηϊ ην Dicken (2003, ζει 262) θϊλεη πνιιϋο επηρεηξάζεηο λα θνβνχληαη φηη κπαέλνληαο ζε κέα ηϋηνηα ζρϋζε ζα ρϊζνπλ ηηο ηερλνινγέεο θιεηδηϊ (key technologies) ά ηε ηερλνγλσζέα πνπ κϋρξη πξηλ κφλν απηϋο δηϋζεηαλ. ΚαηΪ ηνπο Hagedoorn & Schakenraad (1990, 1990a) νη παξϊγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηε ζχλαςε ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ εέλαη νη αθφινπζνη (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 491): i. Σν ππεξβνιηθφ θφζηνο θαη ε αβεβαηφηεηα πνπ ραξαθηεξέδνπλ ηελ Δ&Α. ii. Ο ζθιεξφο αληαγσληζκφο πνπ επηθξαηεέ ζηηο αγνξϋο πςειάο ηερλνινγέαο πνπ σζεέ ηηο επηρεηξάζεηο λα εμαζθαιέδνπλ ηερλνγλσζέεο («πξναγνξϊδνπλ» ηερλνγλσζέεο αηρκάο) απνθιεένληαο απφ ηνπο αληαγσληζηϋο ηνπο ηελ πξφζβαζε ζηηο ηερλνγλσζέεο απηϋο. iii. Ζ αλϊγθε κεηαθνξϊο πξνεγκϋλεο ηερλνινγέαο ζε εηαηξεέεο πνπ δηαζϋηνπλ ζπκπιεξσκαηηθϋο ηερλνινγέεο. iv. Ζ ζηξαηεγηθά δηεξεχλεζε λϋσλ αγνξψλ v. Ο Ϋιεγρνο ηεο αλϊπηπμεο ησλ ηερλνινγηψλ. ΚαηΪ ηνλ Κνπξιηνχξν Ζι. (2001, ζει 492), κϋζσ ηεο ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο ε κηθξφηεξε επηρεέξεζε εμαζθαιέδεη κέα ζηαζεξά αγνξϊ γηα ηελ ηερλνγλσζέα πνπ δηαζϋηεη θαη ε κεγαιχηεξε απνθηϊ πξφζβαζε ζηελ ηερλνινγέα πνπ πξηλ κφλε ηεο δε 43 Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ εέλαη θαη πνπ θϊλεη ηηο ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο δχζθνιν λα δηνηθεζνχλ

70 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 69 δηϋζεηε (ρσξέο λα δεζκεχεη καθξνπξφζεζκα ηνπο πφξνπο ηεο). Έηζη, δηαηεξεέ ηελ ηαπηφηεηϊ ηεο θαη απιψο «δαλεέδεηαη» ηνπο Ϊπινπο πφξνπο ηεο, φπσο ηδϋεο, εθεπξεηηθφηεηα, ηερλνγλσζέα. ΚαηΪ απηφλ, ην γεγνλφο φηη νη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο δελ αθνξνχλ κεηαβέβαζε - πξνκάζεηα πιηθψλ αγαζψλ, θϊλεη ηηο ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο λα δηαθϋξνπλ απφ ηα ππεξγνιαβηθϊ δέθηπα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 491) Οη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο δηαθϋξνπλ θαη απφ ηηο ζπγρσλεχζεηο, θαζψο εδψ κεξηθϋο κφλν απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζπκβαιιφκελσλ κεξψλ ιακβϊλνπλ ρψξα θαη Ϋηζη, νη επηρεηξάζεηο παξακϋλνπλ φρη κφλν μερσξηζηϋο αιιϊ θαη (ζπλάζσο) αληαγσλέζηξηεο. ηελ πιεηνλφηεηϊ ηνπο κϊιηζηα πθέζηαληαη κεηαμχ αληαγσληζηηθψλ εηαηξεηψλ. Έξεπλα Ϋδεημε φηη πεξέπνπ ηα ¾ ησλ ζπκκαρηψλ ζπλϊπηνληαη κεηαμχ δχν εηαηξεηψλ πνπ δξνπλ ζηελ έδηα αγνξϊ (Dicken, 2003, ζει 258, 260). Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ ζπλαληϊηαη ζηνπο θιϊδνπο πςειάο ηερλνινγέαο (Hagedoorn 1993: 119). Απηφ εμεγεέηαη σο εμάο: Παιηφηεξα, νη επηρεηξάζεηο επηηχγραλαλ πξφζβαζε ζηελ ηερλνινγέα κε δχν ηξφπνπο: εέηε αλϋπηπζζαλ νη έδηεο νη επηρεηξάζεηο ηελ ηερλνινγέα ηδξχνληαο ηκάκαηα Δ&Α ζην εζσηεξηθφ ησλ εγθαηαζηϊζεψλ ηνπο, πξνβαέλνληαο ζε κέα εμαηξεηηθϊ δαπαλεξά επϋλδπζε, εέηε δαπαλνχζαλ θεθϊιαηα γηα ηελ εμαγνξϊ κηθξφηεξσλ επηρεηξάζεσλ πνπ δηϋζεηαλ πξφζβαζε ζηελ ηερλνινγέα. Γηα λα απνθχγνπλ, ινηπφλ, ην ξέζθν θαη ηελ αβεβαηφηεηα ηεο επελδπηηθάο θέλεζεο ζηξϊθεθαλ πξνο ηε ζχλαςε ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ. Χζηφζν, αλ θαη νη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο παξνπζηϊδνπλ ξαγδαέα αχμεζε ηα ηειεπηαέα ρξφληα, κεηψλνληαο ηηο ηερλνινγηθϋο εμαγνξϋο, πνιιϋο θνξϋο, θϊπνηεο επηρεηξάζεηο πξνβαέλνπλ ζηελ εμαγνξϊ ηϋηνησλ κηθξφηεξσλ επηρεηξάζεσλ εκθαλέδνληαο ζηελ πνξεέα ζνβαξϊ νηθνλνκηθϊ πξνβιάκαηα ά θαη ρξενθνπέα (Hagedoorn 1993: 120-1) (Hladik 1985, 1988 Doz 1988, OECD 1986, Mytelka 1991). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 490, 492) Οη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο κπνξεέ λα πεξηιακβϊλνπλ ζεκαληηθϋο επελδχζεηο ζε θνηλνπξαμέεο. Σν 1997, ε British Petroleum (BP) ελψζεθε κε ηε Mobil Oil ζε κέα θνηλνπξαμέα δηχιηζεο, δηαλνκάο θαη κϊξθεηηλγθ. Οη εηαηξεέεο απηϋο, εθ ησλ νπνέσλ θακέα δελ άηαλ εγϋηεο ζηελ αγνξϊ ηνπο, ελεπιϊθεζαλ ζε ζπλεξγαζέα, αλακϋλνληαο λα θεξδέζνπλ πεξηζζφηεξα πξνλφκηα θαη θϋξδε. Οη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο επέζεο πεξηιακβϊλνπλ ζπλεξγαηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο, φπσο απηνχο ησλ δηεζλψλ αεξνγξακκψλ British Airways (BA) θαη American Airlines (AA) ην (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 341)

71 70 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΚαηΪ ην Dicken (2003, ζει 260) ηα ζεκαληηθφηεξα πιενλεθηάκαηα πνπ πξνζθϋξνπλ νη δηεζλεέο ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο απϋλαληη ζηελ ζθιεξά θαη αληαγσληζηηθά παγθφζκηα νηθνλνκέα θαη πνπ επηβεβαηψλνπλ ηε ζπλερά αλϊπηπμά ηνπο σο ηελ θπξέαξρε νξγαλσηηθά κνξθά εέλαη ηα εμάο: Τπεξληθνχληαη ηα πξνβιάκαηα απφθηεζεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξϊ Γηεπθνιχλεηαη ε εηζρψξεζε ζε λϋεο / Ϊγλσζηεο αγνξϋο ΜνηξΪδνληαη ηα απμαλφκελα θφζηε, αβεβαηφηεηεο θαη ηα ξέζθα ηεο Δ&Α θαη ηεο αλϊπηπμεο λϋσλ πξντφλησλ ΑπνθηΪηαη πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο Δπέζεο, νη «ραιαξνέ δεζκνέ» ηνπ Granovetter κεηαμχ ησλ κεξψλ ηεο ζπκκαρέαο ζπκβϊιινπλ ζηε δηαηάξεζε ηεο ηερλνινγηθάο θνπιηνχξαο θαη θηινζνθέαο επλνψληαο ηελ ππθλά αληαιιαγά πιεξνθνξηψλ (Kaneko & Imai 1987) θαη ηελ αλϊπηπμε πξφζζεησλ θαηλνηφκσλ ηδεψλ. ζνλ αθνξϊ ζηε γεσγξαθηθά θαηαλνκά ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ, απηά εέλαη πεξηζζφηεξν εκθαλάο ζε ζχγθξηζε κε απηά ησλ ππεξγνιαβηθψλ δηθηχσλ. Καη απηφ γηαηέ ηα ζπλεξγαδφκελα κϋξε εμαηηέαο ησλ ζπρλψλ επαθψλ πνπ απαηηνχληαη θαη γηα λα κεηψζνπλ ην θφζηνο πνπ πξνθαιεέηαη απφ ηηο ζπλαιιαγϋο νδεγνχληαη ζε γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλεο ρσξνζεηάζεηο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 491, 494) ε πνιιϋο πεξηπηψζεηο κϊιηζηα νη ρσξνζεηάζεηο γέλνληαη ζε εηδηθϊ ζρεδηαζκϋλνπο γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ρψξνπο, φπσο ηερλνπφιεηο θαη επηζηεκνληθϊ θϋληξα. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 494) ΟπζηαζηηθΪ, θαηϊ ηε δεθαεηέα ηνπ 90 ηξεηο εέλαη νη γεσγξαθηθϋο πεξηνρϋο πνπ ζπκκεηεέραλ ζηηο δηεζλεέο ζπκκαρέεο. Πξψηα ε βφξεηα Ακεξηθά, νη ΔπξσπατθΫο ρψξεο θαη νη ΑζηαηηθΫο. Ζ πιεηνλφηεηα κϊιηζηα ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ ζηηο νπνέεο ζπκκεηεέραλ νη βνξεηνακεξηθαληθϋο επηρεηξάζεηο άηαλ εγθαηεζηεκϋλεο ζηε βφξεηα Ακεξηθά. (Dicken, 2003, ζει ). ΣΫινο, νη θπβεξλάζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν ελζαξξχλνπλ θαη πξνθαινχλ ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο. ε ζπλεξγαζέα κε ΠΔ, νη θπβεξλάζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο κε πνιινχο ηξφπνπο: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 342) Γηα λα ηδησηηθνπνηάζνπλ ηηο θξαηηθϋο επηρεηξάζεηο, εμαθνινπζψληαο φκσο λα θεξδέδνπλ απφ απηϋο θαη ζε θϊπνην βαζκφ λα ειϋγρνπλ ηηο επηρεηξάζεηο Γηα παξϊδεηγκα, ην 1997 ε θπβϋξλεζε ηεο Βνιηβέαο ηδησηηθνπνέεζε ηελ εηαηξεέα πξνκάζεηαο λεξνχ Samara κϋζσ ηεο θνηλνπξαμέαο πνπ εγάζεθε απφ ηε γαιιηθά Lyonnaise des Eaux θαη κέα ζπγαηξηθά ηεο Comercial del Plata ηεο Αξγεληηλάο. Αθφκε, φηαλ ε Matav, ε θξαηηθά εηαηξεέα ηειεθσλέαο ηεο

72 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 71 Γηα λα πξνζειθχζνπλ θεθϊιαηα γηα ηελ επηβέσζε ησλ ηνπηθψλ επηρεηξάζεσλ Γηα λα θϋξνπλ λϋα ηερλνινγέα ζηε ρψξα ηνπο Γηα λα βειηηψζνπλ ηε ζπλνιηθά νηθνλνκηθά απφδνζε γξάγνξα, ηδέσο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, ρσξέο λα παξαρσξάζνπλ νινθιεξσηηθϊ ηνλ Ϋιεγρν ησλ ηνπηθψλ εηαηξηψλ ζε μϋλνπο δηαρεηξηζηϋο. 2.7 Δπέιηθηα Γίθηπα Δπηρεηξήζεσλ ΠΫξα απφ ηηο ζηελϋο, καθξϊο δηϊξθεηαο ζρϋζεηο πνπ νη επηρεηξάζεηο ζπλϊπηνπλ κε Ϊιιεο επηρεηξάζεηο εέηε ππφ ηε κνξθά ππεξγνιαβηθάο ζρϋζεο εέηε ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο, αλαδχεηαη θαη κέα λϋα κνξθά νξγϊλσζεο: ην επέιηθην δίθηπν επηρεηξάζεσλ. ην δέθηπν απηφ, φια ηα ζηϊδηα ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο δηεθπεξαηψλνληαη απφ αλεμϊξηεηεο επηρεηξάζεηο, αιιϊ ην ηειηθφ πξντφλ εκπνξεχεηαη ππφ ηελ επσλπκέα κέαο εηαηξεέαο. Ζ επηρεέξεζε απηά νπζηαζηηθϊ ειϋγρεη ηελ παξαγσγά θαη ηα δέθηπα ηνπ εκπνξένπ θαη επνπηεχεη ψζηε φια ηα ηκάκαηϊ ηεο λα ιεηηνπξγνχλ ζσζηϊ, ζπληειψληαο ζε κέα νινθιεξσκϋλε παξαγσγά. (Dicken, 2003, ζει 262) Φαέλεηαη, ινηπφλ, φηη ηα επϋιηθηα δέθηπα εκπεξηϋρνπλ πνιχπινθεο ζρϋζεηο κεηαμχ ησλ αλεμϊξηεησλ επηρεηξάζεσλ, θϊζε κέα απφ ηηο νπνέεο παέδνπλ Ϋλα ζπγθεθξηκϋλν ξφιν κϋζα ζε Ϋλα θαιϊ ζπληνληζκϋλν δέθηπν. ΜΫζα ζην δέθηπν, φια ηα ζηϊδηα ηεο παξαγσγάο θαη ηεο δηαλνκάο ιακβϊλνπλ ρψξα θαη φρη κϋξε απηψλ. (Dicken, 2003, ζει 262) (ράκα 2.6) Οπγγαξέαο ηδησηηθνπνηάζεθε, ε θπβϋξλεζε ηεο Οπγγαξέαο δηαηάξεζε Ϋλα κεξέδην ζηε λϋα εηαηξεέα θνηλνπξαμέαο πνπ δεκηνπξγάζεθε απφ ηελ Ameritech Corp (US) θαη ηελ Deutsche Telecom AG (Germany). Έηζη, ε θπβϋξλεζε εέρε ηε δπλαηφηεηα λα ζπλερέζεη λα ζπκκεηϊζρεη ζηα θϋξδε ησλ επηρεηξάζεσλ, λα απνθηάζεη θεθϊιαηα απφ ην πνζνζηφ ηεο Matav πνπ πψιεζε θαη λα εηζϊγεη βειηησκϋλε ηερλνινγέα ηειεπηθνηλσληψλ ζηε ρψξα. Άιιν παξϊδεηγκα ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο εέλαη ε Airbus Industrie πνπ ηδξχζεθε ην 1969 απφ κέα δηεζλά εηαηξηθά ζπλεξγαζέα ησλ θπβεξλάζεσλ ηεο Βξεηαλέαο, Γαιιέαο, Γεξκαλέαο θαη Ηζπαλέαο, νη νπνέεο παξαζθεχαδαλ ηα αεξνπιϊλα θαη πξνϋβαηλαλ ζε δηαδηθαζέεο κϊξθεηηλγθ απφ θνηλνχ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 342 θαη 343)

73 72 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ρήκα 2.6: Δπέιηθηα Γίθηπα Δπηρεηξήζεσλ Πεγή: Dicken, 2003, ζει 263 ΟξγαλσηηθΪ, νιφθιεξε ε δνκά δελ εέλαη ηεξαξρηθά. Ζ ηδηαηηεξφηεηα απηνχ ηνπ δηθηχνπ Ϋγθεηηαη ζην φηη ηα κϋιε ηνπ εέλαη εληειψο μερσξηζηϋο επηρεηξάζεηο, ρσξέο θακέα θνηλά ηδηνθηεζέα. ΟπζηαζηηθΪ, ηα επϋιηθηα δέθηπα εέλαη ζπλεξγαζηαθϋο ζρεζηαθϋο δνκϋο κεηαμχ αλεμϊξηεησλ επηρεηξάζεσλ, νη νπνέεο ζηεξέδνληαη ζην πςειφ βαζκφ εκπηζηνζχλεο πνπ ππϊξρεη κεηαμχ ηνπο, ρσξέο φκσο απηφ λα ζεκαέλεη φηη δελ ππϊξρνπλ θαη δηαθνξνπνηάζεηο ηζρχνο κϋζα ζην δέθηπν. (Dicken, 2003, ζει 262) ΣΫηνην παξϊδεηγκα δηθηχνπ απνηειεέ ε βηνκεραλέα αζιεηηθψλ εηδψλ Nike, ε νπνέα δε ραξαθηεξέδεηαη απφ πιάξσο νινθιάξσζε ηεο παξαγσγάο αιιϊ απφ κέα κεγϊιεο θιέκαθαο θϊζεηε απννινθιάξσζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο θαη απφ κεγϊιε ππεξγνιαβηθά δξαζηεξηφηεηα, επηδεηθλχνληαο Ϋηζη κέα ηεξϊζηηα επειημέα πξνζαξκνγάο ζηηο ζπλερψο ελαιιαζζφκελεο αληαγσληζηηθϋο ζπλζάθεο ηεο αγνξϊο κε ηελ παξαγσγά λα ιακβϊλεη ρψξα ζηε Ννηηναλαηνιηθά Αζέα θαη ηελ Ϋξεπλα θαη ηελ αλϊπηπμε ζην Beavererton, Oregon (Dicken, 2003, ζει ).

74 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Γηθηπαθά ζπγθξνηήκαηα βηνκεραληώλ (Clusters) ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1990 Ϊξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη φιν θαη πην Ϋληνλα ππθλϋο ζπγθεληξψζεηο αιιειεμαξηψκελσλ επηρεηξάζεσλ δηαθφξσλ κεγεζψλ, κε εθηεηακϋλνπο θνηλσληθνχο θαηακεξηζκνχο εξγαζέαο θαη ππθλϋο εμσηεξηθϋο νηθνλνκέεο. Έηζη δεκηνπξγάζεθαλ ηα γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλα ζπγθξνηάκαηα επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηάησλ ηα ιεγφκελα clusters θαη ην ελδηαθϋξνλ ησλ ζεσξεηηθψλ ζηξϊθεθε ζηελ αλϊιπζε ησλ δπλϊκεσλ δηακφξθσζεο ηϋηνησλ δηθηχσλ επηρεηξάζεσλ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 467) χκθσλα κε ην Dicken (1999: 11), κέα νπνηαδάπνηε ζπγθϋληξσζε βηνκεραληψλ ζε Ϋλαλ ζπγθεθξηκϋλν γεσγξαθηθϊ ρψξν δε ζπληζηϊ πϊληα δέθηπν. Δέλαη πηζαλφ κεγϊιν πιάζνο βηνκεραληψλ λα εέλαη γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλεο, αιιϊ ιεηηνπξγηθϊ λα απϋρνπλ πνιχ ε κέα απφ ηελ Ϊιιε. Ζ απαξαέηεηε δειαδά ζπλζάθε γηα ηε ζχλαςε δηθηπαθάο δνκάο δελ εέλαη ε γεσγξαθηθά εγγχηεηα ησλ επηρεηξάζεσλ, αιιϊ ε αλϊπηπμε ππθλψλ ζπλαιιαγψλ εηζξνψλ - εθξνψλ κεηαμχ ηνπο κϋζα απφ ζρϋζεηο ακνηβαέαο εκπηζηνζχλεο θαη θαηαλφεζεο (Cooke & Morgan 1990, 1991 Asheim 1995). (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 470) ΚαηΪ ηνλ Enright (1996: 191) σο δηθηπαθφ ζπγθξφηεκα βηνκεραληψλ ά cluster νξέδεηαη κέα νκϊδα ηδησηηθψλ επηρεηξάζεσλ θαη κε ηδησηηθψλ νξγαληζκψλ πνπ κε ηε ζπκκεηνρά ηνπο επηδηψθνπλ ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηϊο ηνπο. Ο ζπλδεηηθφο θξέθνο ηεο νκϊδαο εέλαη νη ζρϋζεηο πξνκεζεπηψλ παξαγσγψλ, νη θνηλϋο ηερλνινγέεο, ηα θνηλϊ εκπνξηθϊ δέθηπα δηαλνκάο θαη πειαηψλ, ά / θαη νη θνηλϋο αγνξϋο εξγαζέαο. Σν δέθηπν κπνξεέ λα εέλαη γεσγξαθηθϊ ζπγθεληξσκϋλν ά δηϊζπαξην αλϊινγα κε ην βαζκφ πνπ νη δηεπηρεηξεκαηηθϋο ζπλαιιαγϋο επεξεϊδνληαη απφ ηε γεσγξαθηθά απφζηαζε (Bergman & Feser 1999 Scott 2000: 83-4). Οη κε ηδησηηθνέ νξγαληζκνέ κπνξεέ λα εέλαη ελψζεηο βηνκεραληψλ θαη επαγγεικαηηθϊ επηκειεηάξηα, ηερλνινγηθϊ ηδξχκαηα θαη παλεπηζηάκηα, θπβεξλεηηθνέ νξγαληζκνέ, ρξεκαηνδνηηθνέ θνξεέο θ.ϊ. πνπ αλαιακβϊλνπλ ηελ ππνζηάξημε θαη ην ζπληνληζκφ ηνπ δηθηχνπ. ΜΫζα ζηα δέθηπα ησλ επηρεηξάζεσλ ζπλαληϊηαη ηζρπξά ηϊζε απνθαζεηνπνέεζεο ησλ παξαγσγηθψλ αιπζέδσλ θαη δεκηνπξγέα ζπγθξνηεκϊησλ απφ κηθξφηεξεο αιιεινζπλδεφκελεο εμεηδηθεπκϋλεο επηρεηξάζεηο. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 472)

75 74 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΚαηΪ ηνπο Amin θαη Thrift (1994) ε παξαγσγηθά δηθηχσζε δηεπθνιχλεηαη (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει 477): Α) ΜΫζσ ησλ ζπρλψλ - πξφζσπν κε πξφζσπν - επαθψλ ησλ ππεπζχλσλ ησλ επηρεηξάζεσλ. ΠαξΪ ηε ξαγδαέα αλϊπηπμε ηεο ηερλνινγέαο θαη ησλ κϋζσλ επηθνηλσλέαο, ε πξνζσπηθά επαθά ζηελ επέηεπμε ζπκθσληψλ ζπλαιιαγψλ αθφκε θαη ζάκεξα θξέλεηαη αλαληηθαηϊζηαηε. Β) ΜΫζσ ηεο θνηλσληθάο θαη πνιηηηζηηθάο αιιειεπέδξαζεο, ε νπνέα δεκηνπξγεέ επλντθϋο ζπλζάθεο θνηλσληθνπνέεζεο, δηϊρπζεο πιεξνθνξηψλ, δηακφξθσζεο επηρεηξεκαηηθψλ ζπκκαρηψλ, θιέκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη αλϊπηπμεο θνηλψλ θαλφλσλ εηαηξηθάο ζπκπεξηθνξϊο. Γ) ΜΫζσ ηεο ελδπλϊκσζεο ηεο γλσζηαθάο θαη καζεζηαθάο βϊζεο ηνπ δηθηχνπ. Ζ βϊζε απηά απνηειεέ απαξαέηεηε πξνυπφζεζε ηφζν γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ θελψλ ηεο αγνξϊο θαη ηελ παξαγσγά λϋσλ πξντφλησλ γηα ηελ θϊιπςε ησλ αλαγθψλ απηψλ φζν θαη γηα ηε γξάγνξε αληαπφθξηζε ησλ επηρεηξάζεσλ ζηηο αιιαγϋο ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ. Ζ κϊζεζε κπνξεέ λα αλαπηπρζεέ κϋζσ ησλ θνηλψλ εξεπλεηηθψλ πξνγξακκϊησλ πνπ ζπκκεηϋρνπλ νη επηρεηξάζεηο ηνπ δηθηχνπ, ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ, αιιϊ θαη κϋζα απφ ηα πηζαλϊ πξνβιάκαηα πνπ αλαθχπηνπλ ζηα πιαέζηα ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο θαη απαηηνχλ Ϊκεζε ιχζε επέ ηφπνπ. (Walker 1985: 238, Storper & Walker 1989: 109) ΚαηΪ ηνλ Grabher (1993: 8-12) ηα δέθηπα δηαζϋηνπλ ηα εμάο θνηλϊ ραξαθηεξηζηηθϊ (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ): Ακνηβαηφηεηα. ηα δέθηπα νη ζπλαιιαγϋο ραξαθηεξέδνληαη απφ πλεχκα ακνηβαηφηεηαο ζε αληέζεζε κε ηηο αγνξϋο, φπνπ νη ζπλαιιαγϋο δηεμϊγνληαη επθαηξηαθϊ. ΑιιειεμΪξηεζε. Σα ζπλεξγαδφκελα κϋξε ραξαθηεξέδνληαη απφ ακνηβαέα πξνζαξκνζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκηθάο ηνπο ζπκπεξηθνξϊο ζηνπο θνηλϊ απνδεθηνχο θψδηθεο 45 ηνπ δηθηχνπ θαη απφ ακνηβαέα εκπηζηνζχλε. Υαιαξνέ δεζκνέ. πσο αλαθϋξεη θαη ν Granovetter (1985) ε δχλακε ησλ δηθηπαθψλ ζρϋζεσλ εέλαη ε «δχλακε ησλ ραιαξψλ δεζκψλ» πνπ ηηο δηαθξέλεη. Απηνχ ηνπ εέδνπο νη δεζκνέ δηαζθαιέδνπλ κέα ζρεηηθά απηνδπλακέα ζηηο 45 Οη θψδηθεο κπνξεέ λα αθνξνχλ ηφζν ζϋκαηα θνηλνχ ελδηαθϋξνληνο (π.ρ. ηερληθϊ δεηάκαηα, πξνηππνπνέεζε δηαδηθαζηψλ, θαλφλεο ζχλαςεο ζρϋζεσλ κϋζσ ζπκβνιαένπ) φζν θαη ζϋκαηα επηρεηξεκαηηθάο εζηθάο θαη ηαθηηθψλ ρεηξηζκνχ δηϊθνξσλ νξγαλσηηθψλ πεξηζηαζηαθψλ πξνβιεκϊησλ

76 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 75 ζπλεξγαδφκελεο επηρεηξάζεηο θαη δηακνξθψλνπλ ηδαληθϋο ζπλζάθεο γηα ηελ αλϊπηπμε ηεο κϊζεζεο θαη ηεο θαηλνηνκέαο κεηαμχ ησλ αιιειεπηδξψλησλ κεξψλ. Ηζρχο. ε φια ηα δέθηπα θϊπνηνη εέλαη νη ηζρπξνέ «παέρηεο» θαη θϊπνηνη νη αζζελϋζηεξνη, θϊπνηνη θεξδέδνπλ παξαπϊλσ θαη θϊπνην ιηγφηεξν, θϊπνηνη εέλαη νη ειεγθηϋο θαη θϊπνηνη νη ειεγρφκελνη. ηα δέθηπα δελ επηθξαηεέ ηφζν ε ηζφηεηα φζν ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη δελ απνθιεέεηαη ν ζθιεξφο αληαγσληζκφο 46. Ζ ζεκαζέα ησλ δηθηπαθψλ δνκψλ εέλαη κεγϊιε, αθνχ ρξεζηκνπνηάζεθαλ θαη σο εξγαιεέα αλϊιπζεο ησλ λϋσλ νηθνλνκηθψλ γεσγξαθηψλ ηεο παξαγσγάο θαη ηεο αλϊπηπμεο αιιϊ θαη σο κϋζα γηα ηε ρϊξαμε αλαπηπμηαθάο πνιηηηθάο ζην ρψξν. (Bergman & Feser 1999 Danson & Whittam 1999). Άιισζηε, ν ζρεδηαζκφο Δζληθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ πζηεκϊησλ Καηλνηνκηψλ (NIS-RIS 47 ), πνπ απνηεινχλ κέα απφ ηηο βαζηθϋο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο, ζηεξέδεηαη ζηελ Ϋλλνηα ηεο δηθηπαθάο δνκάο θαη νξγϊλσζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηάησλ (Braczyk et al Roelandt & den Hertog 1999). Παξφια απηϊ, ηα δέθηπα κπνξεέ λα πξνθαιϋζνπλ πξνβιάκαηα ζηα ζπκβαιιφκελα κϋξε. χκθσλα κε ηνλ Braczyk et al (1998: 9), ππϊξρεη πηζαλφηεηα εγθισβηζκνχ ηεο επηρεέξεζεο ζε κέα ζπκπαγά θαη νκνηνγελά θνπιηνχξα ρϊλνληαο ηελ ηδηαέηεξε ηαπηφηεηϊ ηεο, κε απνηϋιεζκα ηελ αδπλακέα πξνζαξκνγάο ζηηο αιιαγϋο θαη απνδνράο ηεο θαηλνηνκέαο. Έλα Ϊιιν πξφβιεκα εληνπέδεηαη ζηελ ηαθηηθά κεγϊισλ εηαηξεηψλ, ζπλάζσο πνιπεζληθψλ, πνπ πξνζπαζνχλ λα ρξεζηκνπνηάζνπλ ηα πθηζηϊκελα πεξηθεξεηαθϊ δέθηπα πξνο φθειφο ηνπο, γηα λα απνθαζεηνπνέεζνπλ ηελ παξαγσγά ηνπο θαη λα εθκεηαιιεπηνχλ ηνπηθϋο παξαδφζεηο θαη θνπιηνχξεο ππφ ηηο πηϋζεηο γηα πεξηζζφηεξε επειημέα. (Herrigel 1993). Ζ εηζβνιά ηϋηνησλ εηαηξεηψλ ζην δέθηπν δεκηνπξγεέ κεγϊιεο κεηαηνπέζεηο ηζρχνο εληφο ηνπ δηθηχνπ θαη απνζηαζεξνπνέεζε ηεο ζπλνράο ηνπ. (Κνπξιηνχξνο Ζι., 2001, ζει ) 46 Π.ρ. ζηελ αμηνπνέεζε ησλ θνηλψλ ηερλνινγηψλ γηα παξαγσγά λϋσλ πξντφλησλ, ζηηο ηηκϋο ησλ πξντφλησλ 47 National Innovation Systems Regional Innovation Systems

77 76 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

78 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 77 Κεθάιαην 3. ΠΟΛΤΔΘΝΙΚΔ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΙ (ΠΔ) 3.1 Η έλλνηα θαη ε ζεκαληηθόηεηα ηεο ΠΔ Πολςεθνική εέλαη ε επηρεέξεζε πνπ Ϋρεη ηε δχλακε λα ειϋγρεη θαη λα ζπληνλέδεη ιεηηνπξγέεο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κέα ρψξεο. ΟπζηαζηηθΪ ζπληζηϊ φκηιν, ηνλ πνιπεζληθφ φκηιν, ν νπνένο εέλαη κηα νηθνγϋλεηα ηεο νπνέαο ηα παηδηϊ εέλαη νη ζπγαηξηθϋο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ΠΔ - Ρφινη ζπγαηξηθψλ) Δέλαη εθεέλε ε επηρεέξεζε πνπ δηαζϋηεη, θαηϋρεη ά ειϋγρεη παξαγσγηθϋο κνλϊδεο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κέα ρψξεο παξϊγνληαο αγαζϊ θαη ππεξεζέεο Ϋμσ απφ ηα ζχλνξα ηεο ρψξαο πνπ εδξεχεη ε κεηξηθά εηαηξεέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 228) Δέλαη, κε Ϊιια ιφγηα, εθεέλε ε επηρεέξεζε πνπ, ζηα πιαέζηα ηεο δηεζλνπνέεζεο ηεο παξαγσγάο, ζρεδηϊδεη, νξγαλψλεη θαη κεηαθϋξεη παξαγσγηθϋο - αιιϊ θαη εκπνξηθϋο - δηαδηθαζέεο εθηφο ησλ εζληθψλ νξέσλ ηεο ρψξαο πνπ εδξεχεη ε κεηξηθά εηαηξεέα ζπληειψληαο ζε Ϋλαλ παγθφζκην θαηακεξηζκφ εξγαζέαο. (Γεσξγφπνπινο Αλ., 1994, ζει 19) Οη αιιαγϋο ζηε γεσγξαθέα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο νθεέινληαη ζε κεγϊιν βαζκφ ζηηο απνθϊζεηο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ λα επελδχζνπλ ά φρη ζε κέα πεξηνρά. ΔπεξεΪδεηαη φκσο θαη απφ ηηο ξνϋο πιηθψλ, ηειηθψλ πξντφλησλ, ηερλνινγέαο κεηαμχ ησλ γεσγξαθηθϊ δηαζθνξπηζκϋλσλ δξαζηεξηνηάησλ. ΟπζηαζηηθΪ νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο δε δηαθνξνπνηνχληαη κφλν ζην κϋγεζνο θαη ην γεσγξαθηθφ ηνπο εχξνο, αιιϊ θαη ζηνλ ηξφπν πνπ ιεηηνπξγνχλ. ΠαξακΫλνπλ φκσο ζηελϊ ζπλδεδεκϋλεο κε ηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηνπο, αληαλαθιψληαο πνιιϊ βαζηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπο, παξϊ ηελ Ϋθηαζε ησλ πνιπεζληθψλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο. (Dicken, 2003, ζει 199) ην έδην ζπκπϋξαζκα θαηϋιεμε θαη ν Hu, ν νπνένο γηα λα εμεηϊζεη ην βαζκφ δηεζλνπνέεζεο ηεο επηρεέξεζεο παγθνζκέσο Ϋζεζε ηα αθφινπζα θξηηάξηα (Dicken, 2003, ζει 225): ε πνηα ρψξα ά ρψξεο βξέζθεηαη ν θχξηνο φγθνο θεθαιαένπ θαη ησλ αλζξψπσλ. Απφ πνηφλ ειϋγρνληαη νη ηνπηθϋο ζπγαηξηθϋο θαη πνχ εέλαη εγθαηεζηεκϋλε ε κεηξηθά εηαηξεέα? Πνηαο εζληθφηεηαο εέλαη ηα πςειφβαζκα ζηειϋρε ηεο κεηξηθάο θαη πνηαο ηα ζεκαληηθφηεξα θιηκϊθηα ιάςεο απνθϊζεσλ ησλ ζπγαηξηθψλ? Πνηα εέλαη ε λνκηθά εζληθφηεηα ηεο κεηξηθάο εηαηξεέαο?

79 78 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ε πνηφλ ε εηαηξεέα ζην ζχλνιφ ηεο ζηξϋθεηαη γηα δηπισκαηηθά ά πνιηηηθά πξνζηαζέα θαη πνιηηηθά ππνζηάξημε αλ ρξεηαζηεέ? ε πνηα ρψξα νη εθνξηαθϋο αξρϋο κπνξνχλ λα θνξνινγάζνπλ ηελ επηρεέξεζε γηα ηα ζπλνιηθϊ ηεο θϋξδε ηεο ζε παγθφζκην επέπεδν θαη φρη κφλν ζε ηνπηθφ? Έηζη, θαηϋιεμε ζην φηη ε πνιπεζληθά επηρεέξεζε εέλαη κέα εζληθά επηρεέξεζε κε δηεζλεέο δξαζηεξηφηεηεο ε νπνέα παξακϋλεη ζαθψο ζπλδεδεκϋλε κε ηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηεο. ΚαηΪ ην Λακπξηαλέδε Λ. (2000, ζει 3), ν φξνο ΠΔ, αθνινπζψληαο ηνπο Dicken (1992), Lall (1983), UNCTC (1978, 158), Wells (1983, 7-9) θαη Ϊιινπο, ζεκαέλεη νπνηαδάπνηε εηαηξέα πνπ: επελδχεη ζην εμσηεξηθφ. ζπκκεηϋρεη ελεξγϊ ζηε δηαρεέξηζε θαη ηε ιεηηνπξγέα ηεο επηρεέξεζεο, ρσξέο φκσο ε ΠΔ λα εέλαη επϋλδπζε ραξηνθπιαθέσλ. απνιακβϊλεη ηε γεσγξαθηθά επειημέα, ππφ ηελ Ϋλλνηα φηη Ϋρεη ηε δπλαηφηεηα λα κεηαηνπέζεη ηνπο πφξνπο θαη ηηο δηαδηθαζέεο ηνπ κεηαμχ πεξηνρψλ ζε παγθφζκηα θιέκαθα εθκεηαιιεπφκελε ηηο δηαθνξϋο ζηηο ρξεκαηνδνηάζεηο θαη ηηο θπβεξλεηηθϋο πνιηηηθϋο θ.ιπ. κεηαμχ ησλ ρσξψλ. ραξαθηεξέδεηαη απφ ηερλνινγηθά Ϋληαζε, πξνεγκϋλν κϊξθεηηλγθ, ζπγθεληξσκϋλεο δνκϋο αγνξϊο, πςειϊ επέπεδα ηερλνγλσζέαο, νηθνλνκέεο θιέκαθαο, νη επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ ρξεζηκνπνηνχλ ζρϋδηα δηαρεέξηζεο θαη ηερλνγλσζέα πνπ ρξεζηκνπνηεέ θαη ε κεηξηθά. νη επελδχζεηο αθνξνχλ ζε νπνηνδάπνηε ηνκϋα (πξσηνγελάο, δεπηεξνγελάο θαη ηξηηνγελάο) θαη φρη κφλν ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαηαζθεπάο. Μέα επηρεέξεζε σζεέηαη λα πηνζεηάζεη ζηξαηεγηθά παγθνζκέσο εμαπισκϋλε ιακβϊλνληαο ππφςε ηα εμάο πηζαλϊ πιενλεθηάκαηα πνπ ε θέλεζε απηά ζα επηθϋξεη (Dicken, 2003, ζει 220): Θα απνθηάζεη πειϊηεο δηαθφξσλ θαη δηαθνξεηηθψλ θξαηψλ ηθαλνπνηψληαο ηηο αλϊγθεο ηνπο παγθνζκέσο Θα θϊλεη αηζζεηά ηελ παξνπζέα ηεο κεηαμχ ησλ πνιπεζληθψλ αληαγσληζηψλ ηεο Θα δψζεη κεγαιχηεξε Ϋληαζε ζηελ Ϋξεπλα θαη ηελ ηερλνινγέα Θα κεηψζεη ην θφζηνο παξαγσγάο

80 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 79 Θα απνθηάζεη πξφζβαζε ζε λϋεο πξψηεο χιεο θαη ελεξγεηαθνχο πφξνπο Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο Ϋγθεηηαη ζηα εμάο ηξέα βαζηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ (Dicken, 2003, ζει 198): ηελ ηθαλφηεηϊ ηεο λα ζπληνλέδεη πνηθέιεο δηαδηθαζέεο θαη ζπλαιιαγϋο κϋζα ζε παξαγσγηθϊ δέθηπα, κϋζα αιιϊ θαη κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ θξαηψλ. ηελ ηθαλφηεηϊ ηεο λα επσθειεέηαη απφ ηηο γεσγξαθηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεϊδνπλ ηελ παξαγσγά, φπσο θπζηθϋο πεγϋο πξψησλ πιψλ, εξγαηηθφ δπλακηθφ θ.ϊ. θαη απφ ηηο πνιηηηθϋο ηνπ θϊζε θξϊηνπο φζνλ αθνξϊ ηνπο θφξνπο, ην εκπφξην, ηηο εμαγσγϋο, ηηο ζπγαηξηθϋο θ.ϊ. ηε γεσγξαθηθά επειημέα ηεο λα παχεη ά λα ζπλερέδεη ηε ζπλεξγαζέα ηεο κε πεξηνρϋο πνπ ηελ πξνκεζεχνπλ κε πξψηεο χιεο θ.ϊ. Ζ πνιπεζληθά εηαηξεέα απνηειεέ αλακθηζβάηεηα ζεκαληηθφ θνξϋα ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. Οη πνιχ κεγϊιεο εηαηξεέεο πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζε πνιπϊξηζκεο ρψξεο ζπκκεηϋρνπλ δπλακηθϊ ζηελ αλϊπηπμε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξένπ θαη νξγαλψλνπλ ηελ παξαγσγηθά ηνπο δηαδηθαζέα ζε επέπεδν πθειένπ, εθκεηαιιεπφκελεο ηα πιενλεθηάκαηα δηαθφξσλ θξαηψλ ζηα νπνέα δξαζηεξηνπνηνχληαη. Με Ϊιια ιφγηα, ε ηαρεέα αλϊπηπμε ησλ δηεζλψλ εκπνξεπκαηηθψλ ζπλαιιαγψλ νθεέιεηαη θπξέσο ζηελ πξσηνθαλά αλϊπηπμε ηεξϊζηησλ πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ - γηγαληηαέσλ νκέισλ 48 πνπ νξγαλψλνπλ ηελ παξαγσγηθά ηνπο δηαδηθαζέα ζε παγθφζκηα θιέκαθα, εμαπισλφκελνη ζε δεθϊδεο ρψξεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 39) Οη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο αμηνπνηψληαο ηα ζπγθξηηηθϊ ηνπο πιενλεθηάκαηα, φπσο νηθνλνκηθά δπλακηθά, εμεηδέθεπζε, αληαγσληζηηθφηεηα, απνηειεζκαηηθφηεηα, κϋγεζνο (κϋζσ ηεο έδξπζεο ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ) θαη αθνινπζψληαο κέα ζπγθεθξηκϋλε ζηξαηεγηθά, ζπληνλέδνπλ ηελ παξαγσγά θαη ηηο ζπλαιιαγϋο ηνπο θαη θαηνξζψλνπλ λα εμππεξεηάζνπλ ηα γεληθϊ ηνπο ζπκθϋξνληα. ΑπηΫο εέλαη νη εηαηξεέεο πνπ γλσξέδνπλ πνιχ θαιϊ φηη κϋζσ ηεο δηεζλνπνέεζεο ηνπο θαη εθκεηαιιεπφκελεο ηελ ππεξνρά ηνπο θαη ηε γλψζε ηεο δηεζλνχο αγνξϊο εμαζθαιέδνπλ κεέσζε ηνπ θφζηνπο θαη πιάξε Ϋιεγρν ησλ ζπλεξγαζηψλ ηνπο θαη ησλ πειαηψλ ηνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 20) 48 πσο ε Ford, Coca-Cola, IBM

81 80 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Οη πνιπεζληθϋο θαηϊ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 329) Ϋρνπλ ζηφρν ηε δεκηνπξγέα νηθνλνκηψλ θιέκαθαο θαη απηφ επηηπγρϊλεηαη κϋζσ ηεο ελνπνέεζεο ηεο παξαγσγάο εέηε νξηδφληηα εέηε θϊζεηα. Οξηδνληέσο, ε κεηξηθά θαη νη ζπγαηξηθϋο ηεο παξϊγνπλ φκνηα πξντφληα, ελψ θαζϋησο νη ζπγαηξηθϋο παξϊγνπλ δηαθνξεηηθϊ ελδηϊκεζα πξντφληα κε ζηφρν ηελ παξαγσγά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο απφ ηε κεηξηθά επηρεέξεζε. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 329) Βαζηθφο ζηφρνο ηεο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο εέλαη ηα κεγϊια θϋξδε αιιϊ θαη ε απφθηεζε κεγϊινπ κεξηδένπ ηεο δηεζλνχο αγνξϊο απνηειψληαο κνλνπψιην κϋζα ζε απηάλ, θαζνξέδνληαο ηηο ηηκϋο πνιιψλ πξντφλησλ θαη ηηο πνιηηηθϋο εμειέμεηο ζε δηϊθνξεο ρψξεο. Με Ϊιια ιφγηα, ν θχξηνο ιφγνο γηα ηνλ νπνέν κέα εηαηξεέα σζεέηαη ζην λα γέλεη πνιπεζληθά εέλαη θπξέσο ην θϋξδνο. Χο θϋξδνο λνεέηαη ε δηαθνξϊ κεηαμχ ησλ εζφδσλ πνπ εηζξϋεη ζηελ εηαηξεέα απφ ηηο πσιάζεηο ησλ πξντφλησλ ηεο θαη ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο θαη δηαλνκάο ησλ πξντφλησλ / ππεξεζηψλ ηεο. Απηφ ην θϋξδνο πξνζπαζεέ ε επηρεέξεζε λα απμάζεη 49 επεθηεέλνληαο ην πεδέν δξϊζεο ηεο απφ ην ηνπηθφ ζε εζληθφ ά αθφκε θαη παγθφζκην επέπεδν, δειαδά απνθαζέδνληαο λα δηεζλνπνηεζεέ. (Dicken, 2003, ζει ) Αο κε μερλϊκε φηη ε πνιπεζληθά επηρεέξεζε εέλαη νπζηαζηηθϊ κέα θαπηηαιηζηηθά επηρεέξεζε, ε νπνέα αθνινπζεέ ηνπο θαλφλεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρεέν ηνπ νπνένπ εέλαη ην θϋξδνο. Ζ ηθαλφηεηα θεξδνθνξέαο κηαο επηρεέξεζεο Ϊιισζηε εέλαη Ϋλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξϊγνληεο Ϋλδεημεο ηεο επξσζηέαο ηεο θαη νπζηαζηηθϊ κέα επηρεέξεζε εθεέ απνζθνπεέ - ζην θϋξδνο - θαη Ϋπεηηα ζην λα απνθηάζεη κεγϊιν κεξέδην ζηε αγνξϊ ά ζην λα επεθηεέλεη ηελ επηρεέξεζά ηεο ά λα απνθηάζεη εγεηηθά παξνπζέα ζην ρψξν. (Dicken, 2003, ζει 199) Οη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο αλαδεηνχλ ηελ επέηεπμε ηνπ κεγαιχηεξνπ δπλαηνχ θϋξδνπο θαη ηελ εθκεηϊιιεπζε θϊζε δπλαηφηεηαο πνπ Ϋρνπλ ζηε δηϊζεζά ηνπο. Έηζη, γηα παξϊδεηγκα, ηδξχνπλ ζπγαηξηθϋο ζε φιν ηνλ θφζκν γηα λα επσθειεζνχλ απφ ην ρακειφηεξν θφζηνο εξγαζέαο θαη ηηο θνξνινγηθϋο ειαθξχλζεηο πνπ ππϊξρνπλ ζε ζπγθεθξηκϋλεο ρψξεο. Αλαδεηψληαο δειαδά ηε βειηέσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηϊο ηνπο (κϋζσ ηεο κεέσζεο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηνπο θφζηνπο), εθκεηαιιεχνληαη θϊζε δπλαηφηεηα πνπ ηνπο πξνζθϋξεηαη ζε νπνηνδάπνηε ζεκεέν ηνπ θφζκνπ. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 102, 108) 49 εέηε απμϊλνληαο ηα Ϋζνδα απφ ηηο πσιάζεηο εέηε κεηψλνληαο ην θφζηνο παξαγσγάο.

82 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 81 Γηα απηφ θαη νη κεγϊιεο πνιπεζληθϋο εηαηξεέεο πνπ εθκεηαιιεχηεθαλ ηηο εθϊζηνηε νηθνλνκηθϋο ζπγθπξέεο, επϋλδπζαλ ηα θεθϊιαηϊ ηνπο ζε ρψξεο πνπ ηνπο παξεέραλ ηνπο επλντθφηεξνπο φξνπο αλϊπηπμεο θαη εηδηθϊ ζε ρψξεο ηνπ Σξέηνπ Κφζκνπ. ΒΫβαηα, νη ηξφπνη, νη δηαθνξνπνηάζεηο θαη νη πξνζαξκνγϋο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο γηα λα πξαγκαηνπνηάζνπλ επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ, εμαξηψληαη γεληθφηεξα απφ ηηο νηθνλνκηθϋο, πνιηηηθϋο θαη θνηλσληθϋο ζπλζάθεο πνπ επηθξαηνχλ ζην παγθφζκην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 279) Έηζη, φηαλ κηα επηρεέξεζε αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηεο ζε κηα Ϊιιε ρψξα, αλαιακβϊλεη Ϋλα ζχλνιν δαπαλψλ πνπ δελ αληηκεησπέδνληαη απφ ηηο ηνπηθϋο εηαηξέεο. ΔπηπιΫνλ εκπφδηα εκθαλέδνληαη θπξέσο ιφγσ ηεο δηαθνξεηηθάο γιψζζαο, ηεο γεσγξαθηθάο θαη πνιηηηζηηθάο απφζηαζεο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ, ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηνπ πνιηηηθνχ θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχ πεξηβϊιινληνο, ηεο Ϊγλνηαο ησλ ηνπηθψλ ζπλζεθψλ, ηεο αλϊγθεο επηθνηλσλέαο κεηαμχ ζπγαηξηθάο θαη κεηξηθάο θαη ιφγσ ηνπ φηη ε αληακνηβά ησλ δηεπζπληψλ θαη ησλ ηερληθψλ πνπ κεηαθϋξνληαη απφ ηε κεηξηθά ζηε ζπγαηξηθά θνζηέδεη. Αθφκε, νη πνιηηηθϋο πνιιψλ θπβεξλάζεσλ ησλ ρσξψλ ππνδνράο ΞΑΔ θϊλνπλ δηαθξέζεηο εηο βϊξνο ηνπ μϋλνπ επελδπηά. Έηζη, ζε πνιιϋο πεξηπηψζεηο, εληνπέδεηαη ερζξφηεηα θαη δπζαξϋζθεηα ζε ρψξεο πνπ θηινμελνχλ ΞΑΔ (Λακπξηαλέδεο Λ., 2000, ζει 7) Γηα ηνλ Ϋιεγρν φκσο ηεο επεθηαηηθάο θαη επηβιεηηθάο δξαζηεξηφηεηαο ηεο πνιπεζληθάο, πνιιϋο ρψξεο θαη ε Δπξσπατθά Έλσζε Ϋρνπλ εθδψζεη λφκνπο θαη θαλνληζκνχο, ρσξέο φκσο πϊληνηε λα θαηαθϋξλνπλ λα ηελ πεξηνξέδνπλ, εμαηηέαο ηεο ηεξϊζηηαο επηξξνάο πνπ απηά αζθεέ κϋζσ ησλ θεθαιαέσλ πνπ δηαζϋηεη. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 229). Έηζη, ε ΠΔ γηα λα αληηζηαζκέζεη φια ηα πξναλαθεξζϋληα κεηνλεθηάκαηα, πξϋπεη λα Ϋρεη επηπιϋνλ ηθαλφηεηεο πνπ δε ρξεηϊδνληαη ζηελ πεξέπησζε ησλ ηνπηθψλ εηαηξηψλ. Γεληθφηεξα πϊλησο, νη παξϊγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηελ επηρεέξεζε θαη ηελ θξαηνχλ ζε ηνπηθφ επέπεδν δξϊζεο κπνξεέ λα εέλαη (Dicken, 2003, ζει 220): Οη δηαθνξϋο ζηηο αλϊγθεο ηνπ θϊζε θξϊηνπο Οη δηαθνξϋο ζηα δέθηπα δηαλνκάο Ζ δνκά ηεο αγνξϊο Ζ θπβεξλεηηθά ηαθηηθά ηνπ θξϊηνπο

83 82 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΜεξηθΫο απφ ηηο παγθνζκέσο δηαζθνξπηζκϋλεο επηρεηξάζεηο, φπσο ε Coca-Cola ζηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1990 αληηκεηψπηδε ζνβαξϊ πξνβιάκαηα ζηηο δηεζλεέο ηεο δξαζηεξηφηεηεο, πξϊγκα πνπ ηελ νδάγεζε ζην λα αλαθνηλψζεη κέα λϋα ζηξαηεγηθά ραξαθηεξηδφκελε απφ ην κφην «θϋθηνκαη ηνλ ηφπν, δξσ ζηνλ ηφπν» θαη λα κεηψζεη ηνλ ππεξβνιηθφ βαζκφ ζπγθεληξσηηζκνχ ηεο πνπ ηελ ραξαθηάξηδε γηα δεθαεηέεο. (Dicken, 2003, ζει 220) 3.2 Ιζηνξηθή αλαδξνκή, ην παξειζόλ θαη νη ξίδεο ηεο ζύγρξνλεο ΠΔ, ν ηνκέαο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ ζεκεξηλώλ ΠΔ Δέλαη γλσζηφ φηη νη θνξεέο ησλ ΞΑΔ θαη ηεο ζχγρξνλεο θϊζεο δηεζλνπνέεζεο ηνπ θεθαιαένπ ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ εέλαη νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο θαη νη ζπγαηξηθϋο απηψλ. Δηδηθφηεξα, φρεκα ηεο δηεζλνπνέεζεο ηνπ θεθαιαένπ εέλαη νη ΞΑΔ, θνξεέο ησλ νπνέσλ εέλαη νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο. Ζ παξνπζέα ησλ πνιπεζληθψλ - ζπγαηξηθψλ εέλαη Ϋληνλε θαη απνιχησο θαζνξηζηηθά ζην θαηλφκελν πνπ ζάκεξα νλνκϊδεηαη «παγθνζκηνπνέεζε» ηεο νηθνλνκέαο. ΒΫβαηα, ην θαηλφκελν απηφ δελ εέλαη θαηλνχξην. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 278) Αμέδεη ινηπφλ λα παξαηεζεέ κέα ηζηνξηθά αλαδξνκά ζην παξειζφλ θαη ηηο ξέδεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ, ρσξέδνληϊο ηελ ζε πϋληε βαζηθϋο θϊζεηο: Πξψηε θϊζε: ηα πξψηα βάκαηα. Ο Wilson (1977) αληρλεχεη ηελ θαηαγσγά ηεο πνιπεζληθάο ζηηο δηεζλεέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ κεγϊισλ ηξαπεδηηψλ ηνπ Μεζαέσλα. ΟηθνγΫλεηεο ηξαπεδηηψλ ζηελ Ηηαιέα ηνπ 14 νπ αηψλα δηαηεξνχζαλ ππνθαηαζηάκαηα ζην Λνλδέλν, ηε Μπξηδ θαη ην Παξέζη. ην ηϋινο ηνπ 14 νπ αηψλα νη ηηαιηθϋο ηξαπεδηθϋο εηαηξεέεο κε δηεζλεέο δξαζηεξηφηεηεο Ϋθηαλαλ ηηο 150, ελψ θαη εκπνξηθϋο εηαηξεέεο εέραλ εγθαηαζηάζεη αληηπξνζψπνπο ά / θαη εκπνξηθνχο ζηαζκνχο ζε ζεκαληηθϋο πφιεηο ηεο Δπξψπεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 279) Σν 16ν θαη 17ν αηψλα ιεηηνπξγνχλ ζηελ Δπξψπε νη ιεγφκελεο εηαηξεέεο λαπιψζεσλ (chartered companies) πνπ κε ηελ ππνζηάξημε ησλ θπβεξλάζεσλ ηνπο αλαδεηνχζαλ ηε δεκηνπξγέα θαηλνχξγησλ εκπνξηθψλ νδψλ θαη ζηφρεπαλ ζηελ αλαθϊιπςε λϋσλ εδαθψλ. Δπέζεο πινχζηεο νηθνγϋλεηεο, ζπλάζσο απαζρνινχκελεο κε ην εκπφξην θαη ηηο ηξαπεδηθϋο εξγαζέεο επηδηψθνπλ ηελ επϋθηαζε ηνπ πινχηνπ ηνπο κε ηε

84 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 83 δηαζπλνξηαθά κεηαθνξϊ θεθαιαένπ θαη εξγαζέαο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Ζ απνηθηνθξαηέα επλφεζε, ηδηαέηεξα κεηϊ ηνλ 17 ν αηψλα ηε κεηαλϊζηεπζε επηρεηξεκαηηψλ ζε λϋεο ρψξεο, θπξέσο απφ ηε Βξεηαλέα πξνο ηελ Ακεξηθά θαη ηελ Αθξηθά, νη νπνένη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κεηαθνξϊ θεθαιαέσλ θαη ηερλνινγέαο, έδξπζαλ κεηαπνηεηηθϋο κνλϊδεο. Οη Βξεηαλνέ επηρεηξεκαηέεο θηλάζεθαλ θαη πξνο ηε Ρσζέα, φπνπ ζπλϋβαιιαλ ζεκαληηθϊ ζηελ εθβηνκερϊληζά ηεο 50. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 279) Γεληθφηεξα, πνιιϋο απφ ηηο απνηθέεο θαη νη πινχζηεο θπζηθϋο πεγϋο ηνπο, Ϋγηλαλ αληηθεέκελν εθκεηϊιιεπζεο απφ Άγγινπο, Οιιαλδνχο θαη ΓΪιινπο απνηθηνθξϊηεο 51. Καη Ϋηζη εκθαλέδνληαη κε ηε ζεηξϊ ηνπο νη πξψηεο κεηαπνηεηηθϋο δξαζηεξηφηεηεο ζε απνηθέεο - θιεηδηϊ. Έλαο Ϊιινο παξϊγνληαο πνπ επλφεζε ηε κεηαθνξϊ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ άηαλ ην εθηεηακϋλν θχκα κεηαλϊζηεπζεο εμ αηηέαο δηαθφξσλ ιφγσλ, φπσο πνιηηηθψλ, αιιϊ θαη ν ηπρνδησθηηζκφο. Σν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ΠΔ, δειαδά ε θνηλά ηαπηφηεηα κεηαμχ κεηξηθάο θαη ζπγαηξηθάο, δελ εκθαλέδεηαη ζε απηά ηελ πεξένδν γηαηέ ηα Ϊηνκα πνπ αλϋπηπζζαλ επηρεηξεκαηηθϋο δξαζηεξηφηεηεο ζηνπο λϋνπο ηφπνπο δελ δηαηεξνχζαλ θακέα επαθά, νηθνλνκηθνχ ηχπνπ, κε ηε ρψξα πξνϋιεπζεο. Οη λεντδξπζεέζεο επηρεηξάζεηο άηαλ απηφλνκεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Γεχηεξε θϊζε: ε γϋλλεζε ηεο ζχγρξνλεο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο, Αλ θαηϊ ηελ πξψηε θϊζε ηϋζεθαλ ηα πξψηα ζεκϋιηα, νη πξνυπνζϋζεηο θϊησ απφ ηηο νπνέεο ζα κπνξνχζαλ λα ζπζηαζνχλ ΠΔ εκθαλέδνληαη θαηϊ ηε δηϊξθεηα απηάο ηεο πεξηφδνπ. Δέλαη ε επνρά ηεο βηνκεραληθάο επαλϊζηαζεο, ησλ εμειέμεσλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε θαη δηνέθεζε ησλ επηρεηξάζεσλ πνπ επηθϋξνπλ ζεζκηθϋο αιιαγϋο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνέν πξαγκαηνπνηνχληαη ΞΑΔ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Σελ πεξένδν 1870 σο ηελ Ϋθξεμε ηνπ Α Παγθνζκένπ ΠνιΫκνπ (1914) εκθαλέδνληαη νη πξψηεο βηνκεραληθϋο πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο. Οη ηερληθϋο θαηλνηνκέεο, σο ζπλϋρεηα ηεο βηνκεραληθάο επαλϊζηαζεο, Ϋδσζαλ λϋεο επθαηξέεο θαη θέλεηξα ζηηο επηρεηξάζεηο 50 Ηδηαέηεξα ζηνπο ηνκεέο ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο, κεραλψλ θαη ζηδεξνδξνκηθνχ πιηθνχ 51 ΥαξαθηεξηζηηθΫο εέλαη νη πεξηπηψζεηο βξεηαληθψλ θαη νιιαλδηθψλ εηαηξηψλ κε πεδέν δξϊζεο ηελ Ηλδέα θαη ηελ Άπσ Αλαηνιά (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 279)

85 84 / Δπαλζέα ΛνπθΪ λα αλαπηχμνπλ ηελ παξαγσγά ηνπο, κεηαηξεπφκελεο ζε ΠΔ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 280) πσο αλαθϋξεη κϊιηζηα ν Bernard Guillochon (2007, ζει 25), ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα ζεκαδεχεηαη απφ Ϋλα ζεκαληηθφ Ϊλνηγκα. Ζ ΜεγΪιε Βξεηαλέα θαηαξγεέ φινπο ηνπο θξαγκνχο απφ ην 1840 θαη κϋρξη ην Ζ Γαιιέα ππνγξϊθεη ην 1860 εκπνξηθά ζπλζάθε κε ηνπο Άγγινπο βϊζεη ηεο νπνέαο θαηαξγεέ φιεο ηηο δεζκεχζεηο θαη εμαιεέθεη ά κεηψλεη ηνπο ηεισλεηαθνχο δαζκνχο. Ζ κεγϊιε απηά ζπκθσλέα πνπ θιεέζηεθε κεηαμχ ησλ δχν απηψλ κεγϊισλ νηθνλνκηθψλ δπλϊκεσλ ζεκαηνδνηεέ ηελ απαξρά ηεο απειεπζϋξσζεο ησλ ζπλαιιαγψλ ζηελ Δπξψπε. Μεηαμχ 1870 θαη 1914 εκθαλέδνληαη νη πξψηεο ΠΔ εμφξπμεο θαη εθκεηϊιιεπζεο πεηξειαένπ. ΠαξΪ ηα εθ λϋνπ εκπφδηα πνπ Ϋζεζαλ πνιιϋο ρψξεο, φπσο ε Γαιιέα θαη ε Γεξκαλέα, απφ ην 1879 ζηηο εηζαγσγϋο θαη παξϊ ηε δηαηάξεζε νξηζκϋλσλ εκπνξηθψλ θξαγκψλ, ην κεξέδην ησλ δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ ζηελ παγθφζκηα παξαγσγά απμάζεθε ζεκαληηθϊ θαζ φιε ηε δηϊξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 25) Με ην μϋζπαζκα ηνπ πξψηνπ παγθνζκένπ πνιϋκνπ ην 1914 ππϊξρνπλ κεηαπνηεηηθϋο ΠΔ ζηνλ ηνκϋα ησλ ρεκηθψλ θαη θαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ, απηνθηλάησλ, ηζηγϊξσλ, ηξνθέκσλ, θιπ. ΓλσζηΫο ζε φινπο ΠΔ εκθαλέδνληαη εθεέλε ηελ επνρά κε ζεκαληηθϋο επελδχζεηο φπσο ε Nestle, ε Cadbury, ε Lever, ε Dunlop, ε Citibank, ε Hudson Bay Company θαη Ϊιιεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Σξέηε θϊζε: ηα ρξφληα ηνπ κεζνπνιϋκνπ Ζ πεξένδνο ηεο σξηκφηεηαο. Ζ πξψηε παγθφζκηα θξέζε νδάγεζε ζε θαηϊξξεπζε ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ηεο Δπξψπεο, αιιϊ θαη εθηφο ησλ ζπλφξσλ ηεο, θαζψο νη ερζξνπξαμέεο ιακβϊλνπλ ρψξα θαη ζηε ζϊιαζζα. ΜεηΪ ην 1918 θαη ηε θϊζε ηεο αλαζπγθξφηεζεο, ην μεζπϊ απξνζδφθεηα ε θξέζε πνπ πξνθιάζεθε θπξέσο απφ Ϋλα θεξδνζθνπηθφ θχκα ζην Υξεκαηηζηάξην ηεο ΝΫαο Τφξθεο. Δπεθηεέλεηαη ζηελ Δπξψπε θαη πξνθαιεέ ηελ θαηϊξξεπζε ηεο παξαγσγάο, ησλ κηζζψλ θαη ησλ ηηκψλ ζε φιεο ηηο κεγϊιεο βηνκεραληθϋο ρψξεο. Ζ παγθφζκηα βηνκεραληθά παξαγσγά ππνρσξεέ θαηϊ 26% ηελ πεξένδν θαη ε αληέζηνηρε ησλ ΖλσκΫλσλ 52 πγθεθξηκϋλα ζηηο 24 Οθησβξένπ 1929, νη ηηκϋο ζην Υξεκαηηζηάξην ηεο ΝΫαο Τφξθεο θαηαξξϋνπλ, γεγνλφο πνπ ζα Ϋρεη κεγϊιεο επηπηψζεηο ζε φιν ηνλ πιαλάηε.

86 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 85 Πνιηηεηψλ θαηϊ 50% θαη ε αλεξγέα λα πξνζεγγέδεη ην 40% ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 27) ΚαηΪ ηε δηϊξθεηα απηάο ηεο πεξηφδνπ Ϋρνπκε εληαηηθνπνέεζε ηεο θϊζεηεο παξαγσγάο ζηνλ πξσηνγελά ηνκϋα θαη θπξέσο ζηελ εθκεηϊιιεπζε ηνπ πεηξειαένπ, θαπλνχ θαη ηξνπηθψλ θξνχησλ. Δπέζεο θαηϊ ηε δηϊξθεηα απηάο ηεο πεξηφδνπ δεκηνπξγνχληαη θαη κεγϊιεο ζπγρσλεχζεηο, ελψ λϋεο ρξεκαηνδνηηθϋο θαη νξγαλσηηθϋο κϋζνδνη δηεπθνιχλνπλ ηε δηνέθεζε ησλ κεγϊισλ επηρεηξάζεσλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) ΣΫηαξηε θϊζε: ηα πξψηα ρξφληα κεηϊ ηνλ πφιεκν, Ζ θαηϊξξεπζε ηεο παξαγσγάο θαη νη λνκηζκαηηθϋο θξέζεηο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1930, επλνψληαο ηελ επηθξϊηεζε ησλ θαζηζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηελ Δπξψπε, εέλαη Ϋκκεζα ππεχζπλεο γηα ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν. Γηα λα απνθεπρζεέ ε επαλϊιεςε ηϋηνησλ θαηλνκϋλσλ, νη θπβεξλάζεηο ησλ δπηηθψλ ρσξψλ πηνζεηνχλ καθξνρξφληεο πνιηηηθϋο εκπλεπζκϋλεο απφ ηνλ θετλζηαληζκφ 53 θαη απνθαζέδνπλ λα ζπλεξγαζηνχλ δεκηνπξγψληαο πνιπκεξεέο νξγαληζκνχο. Έηζη, απφ ην 1945 θαη κεηϊ ε παγθφζκηα παξαγσγά απμϊλεηαη ζεκαληηθϊ, ην παγθφζκην εκπφξην αλαπηχζζεηαη θαη νη νηθνλνκέεο αλνέγνληαη ζηα μϋλα θεθϊιαηα. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 28-29) Ζ πεξένδνο ραξαθηεξέδεηαη απφ ζπλερά εμϊπισζε φισλ ησλ εηδψλ ηνπ εκπνξένπ θαη ησλ επελδχζεσλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 282) ηελ ηϋηαξηε θϊζε ηεο ηζηνξέαο ηεο ΠΔ ( ) εέλαη ζεκαληηθά ε παξνπζέα ησλ ΠΔ απφ ηηο ΖΠΑ πνπ πιϋνλ πξσηαγσληζηνχλ ζηε δηεζλά επελδπηηθά ζθελά, κηαο θαη ηα 2/3 ησλ κεγϊισλ ΠΔ εέλαη ακεξηθϊληθεο. Δκθαλέδνληαη αθφκε αξγϊ αιιϊ δπλακηθϊ ΔπξσπατθΫο θαη ΗαπσληθΫο ΠΔ (πνπ αξρέδνπλ λα ζπλϋξρνληαη απφ ηα δεηλϊ ηνπ πνιϋκνπ) αιιϊ θαη ΠΔ απφ αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Δλψ ε πεξένδνο σο ην 2 ν ΠΠ ραξαθηεξέδεηαη σο πεξένδνο βξεηαληθάο θπξηαξρέαο (κε ηνλ ηεξϊζηην φγθν ησλ βξεηαληθψλ ΞΑΔ λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκϋλεο ρψξεο), ην ηϋινο ηνπ πνιϋκνπ απνηϋιεζε ηελ Ϋλαξμε ηεο πξσηνθαζεδξέαο ησλ ΖΠΑ. ΒΫβαηα, ε ηζρπξά θαη ζρεδφλ απφιπηε θπξηαξρέα ησλ ΖΠΑ σο θαη ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1960 εέλαη αλακελφκελε, αθνχ κφλν απηϋο 53 Θεσξέα εκπλεπζκϋλε απφ ηε ζθϋςε ηνπ Βξεηαλνχ νηθνλνκνιφγνπ Σδσλ ΜΫηλαξλη ΚΫηλο ( ) θαηϊ ηελ νπνέα νη νηθνλνκηθϋο θξέζεηο δελ κπνξνχλ λα θαηαπνιεκεζνχλ κϋζα απφ ηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξϊο αιιϊ απαηηεέηαη θξαηηθά παξϋκβαζε θαη πξφζζεηεο δαπϊλεο απφ ην θξϊηνο ψζηε λα επϋιζεη νηθνλνκηθά ζηαζεξνπνέεζε.

87 86 / Δπαλζέα ΛνπθΪ βγάθαλ νπζηαζηηθϊ αιψβεηεο απφ ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, νπφηε Ϋπαημαλ θεληξηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηνπ παγθφζκηνπ κεηαπνιεκηθνχ νηθνλνκηθνχ ζπζηάκαηνο (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 215) ΣΫινο, νη πνιηηηθϋο αιιαγϋο, φπσο ε αλεμαξηεηνπνέεζε πνιιψλ πξψελ απνηθηψλ, ε ρξάζε θαη ελζσκϊησζε λϋσλ ηερλνινγηψλ, πνπ εέραλ αλαπηπρζεέ θαηϊ ηε δηϊξθεηα ηνπ πνιϋκνπ, ζε λϋα θαηαλαισηηθϊ πξντφληα θαη γεληθφηεξα εηξεληθνχο ζθνπνχο, νηθνλνκηθνέ παξϊγνληεο, ζεκαηνδνηνχλ ηελ εκθϊληζε ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) ΠΫκπηε θϊζε: απφ ην 1960 Ϋσο ζάκεξα. Πξνο ηελ παγθνζκηνπνέεζε ηεο παξαγσγάο. ΚαηΪ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 283) ε πεξένδνο εέλαη πεξένδνο κεγϊιεο αηρκάο ησλ ΠΔ θαη ησλ ΞΑΔ, νη νπνέεο δηεπθνιχλζεθαλ ηφζν απφ ηελ απειεπζϋξσζε ησλ αγνξψλ, ηε δεκηνπξγέα ηεο εληαέαο επξσπατθάο αγνξϊο, φζν θαη απφ ηελ ειεχζεξε θέλεζε θεθαιαέσλ. ΝΫεο δξαζηεξηφηεηεο εκθαλέδνληαη, φπσο ε παξαγσγά βηνκεραληθψλ πξντφλησλ πςειάο ηερλνινγέαο, θαη ε δηεζλνπνέεζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο γέλεηαη εληνλφηεξε. Οη ζεκεξηλϋο πνιπεζληθϋο, ζε ζχγθξηζε κε ην παξειζφλ, δελ πεξηνξέδνληαη ζε ζπγθεθξηκϋλεο πεξηνρϋο ηνπ θφζκνπ, κα ιεηηνπξγνχλ ζε πεξηθεξεηαθά ά αθφκε θαη ζε παγθφζκηα βϊζε αθνινπζψληαο δηεζλά επηρεηξεκαηηθά ζηξαηεγηθά. Ζ βαζηθφηεξε φκσο δηαθνξϊ εέλαη φηη νη πξνγελϋζηεξεο δηεζληθϋο εηαηξεέεο άηαλ πην ηζρπξϋο απφ φηη εέλαη νη ζχγρξνλεο πνιπεζληθϋο, αθνχ δηϋζεηαλ ζηξαηφ θαη ζηφιν, εέραλ ηε δηθά ηνπο εμσηεξηθά πνιηηηθά θαη Ϋιεγραλ ηεξϊζηηεο εδαθηθϋο εθηϊζεηο, φπσο γηα παξϊδεηγκα ζηελ Ηλδέα νη Άγγινη ηνλ 17 ν αηψλα κε ην εκπφξην ησλ κπαραξηθψλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 277) Χζηφζν θαη ζάκεξα, δελ πξϋπεη θαλεέο λα ππνηηκάζεη ηελ χπαξμά ηνπο, κηαο θαη ην ΑΔΠ ησλ θνξπθαέσλ πνιπεζληθψλ μεπεξλϊεη ην ΑΔΠ πνιιψλ ρσξψλ θαη φρη κφλν αλαπηπζζφκελσλ. Σν εχξνο ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο θαη ε Ϋθηαζε ηνπ εδϊθνπο ζην νπνέν εθηεέλνληαη πνιιϋο απφ ηηο πνιπεζληθϋο εέλαη ηφζν κεγϊιν πνπ θακέα απηνθξαηνξέα δελ πϋηπρε πνηϋ σο ζάκεξα. Έηζη, ινηπφλ, δελ εέλαη ηπραέν πνπ ηδέσο κεηϊ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν θαη κϋρξη ζάκεξα Ϋρνπλ πξνθαιϋζεη ζεηξϊ απφ ζπδεηάζεηο γελλψληαο βϊζηκεο ειπέδεο αιιϊ θαη θφβν. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 278)

88 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 87 Αλ ζα Ϋπξεπε λα ηνληζηεέ θϊπνην ραξαθηεξηζηηθφ απηάο ηεο πεξηφδνπ (1960 Ϋσο ζάκεξα) εέλαη ην γεγνλφο φηη απνηειεέ αθεηεξέα ηεο ζηξαηεγηθάο αλαδηνξγϊλσζεο θαη εμϊπισζεο ησλ ΠΔ. Ζ αλαδηνξγϊλσζε ησλ ΠΔ δεκηνπξγεέ θαηλνχξγηεο αλϊγθεο ζηνλ ηξφπν δηνέθεζάο ηνπο. Σν κϊλαηδκελη πξϋπεη λα εέλαη πεξηζζφηεξν επϋιηθην ψζηε λα ιακβϊλεη ππφςε ηνπ ηηο δηαθνξεηηθϋο ζπλζάθεο πνπ πξνθχπηνπλ εμ αηηέαο ηεο γεσγξαθηθάο εμϊπισζεο ησλ δξαζηεξηνηάησλ. Σαπηφρξνλα ζαθεέο θαη απζηεξψο δηαηππσκϋλνη θαλφλεο πξϋπεη λα εμαζθαιέδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθά ιεηηνπξγέα κηαο ΠΔ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) ΚαηΪ ηνλ ΚαινγεξΫζε Αζ. (2003, ζει 216) ε αλαβϊζκηζε ηνπ βηνκεραληθνχ δπλακηθνχ ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ηαπσλέαο, νδάγεζε ζε κέα ηζνξξνπέα κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο «ΣξηΪδαο» θαηϊ ηε δηϊξθεηα ησλ ηξηψλ ηειεπηαέσλ δεθαεηηψλ ηνπ 20 νπ αηψλα. ΚαηΪ ηε δεθαεηέα ηνπ 1990, ζπληειεέηαη κέα ζηαδηαθά αλϊδεημε θαη Ϊιισλ, ζρεηηθϊ ιηγφηεξν αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ, ηφζν απφ ηελ Δπξψπε, φζν θαη απφ ηελ Αζέα θαη ηε Λαηηληθά Ακεξηθά (Ηζπαλέα, Πνξηνγαιέα, ηγθαπνχξε Υνλγθ - Κνλγθ, Βξαδηιέα). Σε δεθαεηέα κϊιηζηα απηά ζπληειεέηαη ε εέζνδνο ζηελ νηθνλνκέα ηεο αγνξϊο ελφο κεγϊινπ αξηζκνχ ρψξσλ, φπσο ησλ ρσξψλ ΚΑΔ, Κέλαο θαη Ηλδέαο. Ο Dunning (1993) αλαθϋξεη φηη ην 1988 εθηηκνχληαλ φηη ππάξραλ ΠΔ. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 28-29) χκθσλα κε ηελ ΑλαθνξΪ γηα ηελ Παγθφζκηα ΔπΫλδπζε ηνπ 2005, κϋρξη ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ '90 ππάξραλ θαη' εθηέκεζε TNCs ζηνλ θφζκν, κε ηνπιϊρηζηνλ μϋλεο ζπγαηξηθϋο. Ο ΟΖΔ εθηηκϊ φηη ην 1999 ππάξραλ πνιπεζληθϋο εηαηξεέεο πνπ δηαζϋηνπλ μϋλεο ζπγαηξηθϋο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 39) Σν 2002 ππάξραλ ΠΔ (Dunning (1993), ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 28-29) ελψ κϋρξη ην 2004 ν αξηζκφο ησλ TNCs εέρε αλϋιζεη ζε πεξέπνπ κε ηνπιϊρηζηνλ μϋλεο ζπγαηξηθϋο. Ο ξφινο ησλ εηαηξεηψλ TNC ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκέα εμαθνινπζεέ λα απμϊλεηαη θαη απεηθνλέδεηαη ζηελ επϋθηαζε ηνπ μϋλνπ απνζϋκαηνο Ϊκεζεο επϋλδπζεο (FDI) θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ μϋλσλ ζπγαηξηθψλ. (ΚνπκαλΪθνο Δ., 2007, ζει 208) ΦαλεξΪ, ν θφζκνο ζηα ηϋιε 20 νπ αηψλα εέλαη Ϋλαο πνιχπινθνο νηθνλνκηθφο ρψξνο, φπνπ ηα εκπνξεχκαηα θαη ηα θεθϊιαηα θπθινθνξνχλ πην ειεχζεξα απφ φ,ηη πξηλ απφ εέθνζη πϋληε ρξφληα, γεγνλφο πνπ επηηξϋπεη ζε νξηζκϋλεο αλαπηπγκϋλεο θαη αλαδπφκελεο ρψξεο λα επεθηαζνχλ θαη λα δηεζλνπνηεζνχλ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 32)

89 88 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ηελ ΔιιΪδα, απηά ηελ πεξένδν, νη ΠΔ ελδηαθϋξνληαη γηα θιϊδνπο θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ (ηξφθηκα, πνηϊ) θαη Ϋληαζεο εξγαζέαο (Ϋλδπζε), ελψ αλαδεηθλχεηαη θαη ν θιϊδνο ησλ ππεξεζηψλ. Ζ ειιεληθά νηθνλνκέα αιιϊδεη ζηαδηαθϊ πξνζαλαηνιηζκφ, θαζψο απμϊλνληαη νη ειιεληθϋο εμαγσγϋο θαη επελδχζεηο πξνο ηηο ρψξεο ΚΑΔ θαη ηδηαέηεξα ηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθάο. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει ) ΚαηΪ ην Λακπξηαλέδε Λ. (2000, ζει 1), ε θαηϊξξεπζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηηο ρψξεο ηεο θεληξηθάο θαη αλαηνιηθάο Δπξψπεο νδάγεζε πνιιϋο ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο ζην λα επελδχζνπλ ζε απηϋο ηηο ρψξεο. ΜΫρξη ηφηε, εμαηξεηηθϊ ιέγεο ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο εέραλ επελδχζεη ζην εμσηεξηθφ (φπσο Petzetakis, Metaxas θαη ΣηηΪλ), ελψ ζηε δεθαεηέα ηνπ '60 θαη θπξέσο ηε δεθαεηέα ηνπ 70 κφλν θϊπνηεο θαηαζθεπαζηηθϋο εηαηξεέεο εέραλ δξαζηεξηνπνηεζεέ ζηηο κϋζεο αλαηνιηθϋο ρψξεο. Απφ ηφηε θαη κεηϊ φκσο ε θαηϊζηαζε Ϋρεη αιιϊμεη δξαζηηθϊ, αθνχ Ϋλαο πνιχ κεγϊινο αξηζκφο πιϋνλ ειιεληθψλ επηρεηξάζεσλ Ϋρνπλ δξαζηεξηφηεηεο ζην εμσηεξηθφ. Έηζη, ελψ ην 1989 ππάξμαλ κφλν 3 ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο κε ηηο επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ, κϋζα ζε κηα ιηγφηεξν απφ δεθαεηέα (ην 1998) ν αξηζκφο απηψλ ησλ επηρεηξάζεσλ εέρε απμεζεέ ζε πϊλσ απφ 500 κε πεξηζζφηεξα απφ πξνγξϊκκαηα επϋθηαζεο ζηηο ρψξεο ηεο ΚΑΔ. ΥαξαθηεξηζηηθΫο εέλαη νη ειιεληθϋο επελδχζεηο ζηε Βνπιγαξέα ηελ πεξένδν απηά. Λέγν κεηϊ ηα κϋζα ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1990, ε ειιεληθά παξνπζέα ζηηο ΥΚΑΔ εέρε άδε αξρέζεη λα παγηψλεηαη. Έσο θαη ην 1998 εέραλ άδε πξαγκαηνπνηεζεέ επελδχζεηο απφ ηηο «παιαηφηεξεο» ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο πνπ εέραλ αληεπεμϋιζεη ζηνλ ζθιεξφ αληαγσληζκφ ηεο εγρψξηαο αγνξϊο, ζε πην αλαπηπγκϋλεο ρψξεο (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει , 156) Γηα ηελ ΔιιΪδα, αλ θαη ην πξφζθαην Ϊλνηγκα ησλ αγνξψλ ηεο ΚΑΔ άηαλ κηα ζεκαληηθά επθαηξέα γηα ηελ ειιεληθά νηθνλνκέα θαη ην Ϊλνηγκα ησλ βαιθαληθψλ αγνξψλ επϋηξεπε ζηελ ειιεληθά νηθνλνκέα πεξηζζφηεξν ρξφλν λα εθζπγρξνλέζεη ηελ παξαγσγηθά ηεο βϊζε, ππϊξρνπλ ζεκαληηθϊ αξλεηηθϊ απνηειϋζκαηα ζηε ξνά ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζηα ΒαιθΪληα. Βξαρππξφζεζκα ππϊξρεη κηα κεέσζε ηεο απαζρφιεζεο ζε νξηζκϋλνπο βηνκεραληθνχο ηνκεέο θαη πεξηνρϋο ηεο ρψξαο, ελψ καθξνπξφζεζκα, ε ζεκαληηθφηεξε απεηιά εέλαη ε ππνλφκεπζε ηεο πξνζπϊζεηαο λα αλαδνκεζεέ ε ειιεληθά βηνκεραλέα πξνο ηελ παξαγσγά ησλ πςειάο πνηφηεηαο, δηεζλψο αληαγσληζηηθψλ πξντφλησλ. ΔπηπιΫνλ, κφιηο ζα απνθαηαζηαζνχλ νη

90 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 89 νηθνλνκέεο απηψλ ησλ ρσξψλ ζα ππϊξμεη κηα θέλεζε, ησλ αγαζψλ θαη ηνπ θεθαιαένπ, ζηελ αληέζεηε θαηεχζπλζε. (Λακπξηαλέδεο Λ., 2000, ζει 2) ΣΫινο, αλαδεηψληαο ηνλ ηνκϋα δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ ζεκεξηλψλ ΠΔ παγθνζκέσο, απηϋο αζρνινχληαη θπξέσο κε ηε κεηαπνέεζε, ηε ιηαληθά πψιεζε θαη ηηο ππεξεζέεο θαη ιηγφηεξν κε ηα αγξνηηθϊ πξντφληα θαη ηηο εμνξπθηηθϋο βηνκεραλέεο, φπσο ζπλϋβαηλε παιηφηεξα. ΔμεηΪδνληαο θαλεέο ηηο 100 κεγαιχηεξεο ΠΔ ην 2003 δηαπηζηψλεη φηη νη πεξηζζφηεξεο απφ απηϋο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην δεπηεξνγελά ηνκϋα ηεο νηθνλνκέαο θαη ηδηαέηεξα ζηνλ θιϊδν ησλ ρεκηθψλ θαη ησλ θαξκϊθσλ, ησλ απηνθηλεηνβηνκεραληψλ, ησλ ειεθηξνληθψλ, ησλ ηξνθέκσλ θαη ησλ πνηψλ θαη ηνπ πεηξειαένπ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 277, 316) ΜεγΪινο φκσο εέλαη θαη ν αξηζκφο ησλ πνιπεζληθψλ πνπ αζρνινχληαη κε ην ιηαληθφ εκπφξην θαη ηηο ππεξεζέεο, ηηο ππεξεζέεο θνηλάο σθϋιεηαο θαη ηηο ηειεπηθνηλσλέεο. Αλαιπηηθφηεξα, ζηνλ ηξηηνγελά ηνκϋα δειαδά, νη ΠΔ ζηξϊθεθαλ θπξέσο ζηηο ππεξεζέεο πνπ αθνξνχλ ηνλ ειεθηξηζκφ, ην αϋξην θαη ην λεξφ, ηηο κεηαθνξϋο θαη επηθνηλσλέεο. ηνλ πέλαθα πνπ αθνινπζεέ (Πέλαθαο 3.1) θαέλεηαη ε θαηαλνκά ησλ ΠΔ αλϊ ηνκϋα δξαζηεξηνπνέεζάο ηνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 316) ΣΟΜΔΙ ΓΡΑΣΗΡΙΟΠΟΙΗΗ ΣΩΝ 100 ΜΔΓΑΛΤΣΔΡΩΝ ΠΔ ΓΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΑΡΙΘΜΟ ΠΔ ΑΡΙΘΜΟ ΥΩΡΩΝ ΤΠΟΓΟΥΗ ΥεκηθΪ - ΦΪξκαθα Ληαληθφ Δκπφξην & Τπεξεζέεο Απηνθηλεηνβηνκεραλέεο ΖιεθηξνληθΪ 9 45 Κνηλάο ΧθΫιεηαο 9 15 ΠεηξΫιαην 8 42 Σειεπηθνηλσλέεο 7 20 Σξφθηκα & ΠνηΪ 6 42 Οξπρεέα & Μεηαιιεχκαηα 5 2 Μεραλάκαηα & Δμνπιηζκφο 5 42 ΜΫζα Μαδηθάο ΔλεκΫξσζεο 5 23 ΚαηαζθεπΫο 4 25 ΓηαθνξνπνηεκΫλεο 4 43 Υαξηέ, Δθηχπσζε & Γεκνζέεπζε 2 26 ΜεηαθνξΫο 2 50 Μέζνο Όξνο 35 Πίλαθαο 3.1: Σνκείο δξαζηεξηόηεηαο ησλ 100 κεγαιύηεξσλ ΠΔ Πεγή: Μειάο Κ., Πνιιάιεο Γ., 2005, ζει 318 Γεληθφηεξα, εέλαη Ϋληνλε ε ελαζρφιεζε ησλ ΠΔ κε ηηο ππεξεζέεο. ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1970, ν ηξηηνγελάο ηνκϋαο δηϋζεηε κφιηο ην 25% ησλ απνζεκϊησλ ησλ ΞΑΔ, ελψ ην 2002 πεξέπνπ ηα 2/3 ησλ επελδχζεσλ ησλ πνιπεζληθψλ αθνξνχζαλ ηηο ππεξεζέεο. Καη ελψ ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηέεο νη ΖΠΑ θπξηαξρνχζε ζηηο επελδχζεηο

91 90 / Δπαλζέα ΛνπθΪ απηϋο, ζάκεξα ζεκαληηθφ κεξέδην ζε απηϋο ηηο επελδχζεηο θαηαιακβϊλνπλ θαη νη ΠΔ ηεο ΔΔ θαη ηεο Ηαπσλέαο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 322) ΒΫβαηα, ε ζηξνθά ησλ ΠΔ πξνο ηηο ππεξεζέεο δελ εέλαη ηπραέα, αιιϊ νθεέιεηαη ζε δηϊθνξνπο ιφγνπο. ΑξρηθΪ, αληαλαθιϊ ηε γεληθφηεξε Ϊλνδν ηνπ ηνκϋα ησλ ππεξεζηψλ ζηηο εζληθϋο νηθνλνκέεο 54 αιιϊ θαη ην γεγνλφο φηη, επεηδά νη πεξηζζφηεξεο ππεξεζέεο δελ εέλαη εκπνξεχζηκεο, αιιϊ παξϊγνληαη εθεέ φπνπ θαη θαηαλαιψλνληαη, ν βαζηθφο ηξφπνο γηα λα απνθηάζεη κέα αγνξϊ ηϋηνηεο ππεξεζέεο εέλαη κϋζσ ησλ επελδχζεσλ ησλ ΠΔ. ΑλακΫλεηαη κϊιηζηα ηα επφκελα ρξφληα λα απμεζνχλ αθφκε πεξηζζφηεξν νη επελδχζεηο ζηνλ ηνκϋα ησλ ππεξεζηψλ θαη ηδηαέηεξα ζηνπο θιϊδνπο ηεο πιεξνθνξηθάο, ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ. ΑιιΪ θαη ν ηνκϋαο ηεο βηνκεραλέαο ζα ηξαβάμεη ηελ πξνζνρά ησλ επελδχζεσλ θαη θπξέσο ν θιϊδνο ησλ ειεθηξνληθψλ, ησλ απηνθηλάησλ θαη ηνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 323, 328) 3.3 Η νξγαλσηηθή δνκή ησλ δηαθόξσλ κεξώλ ηεο ΠΔ θαη ηύπνη ΠΔ Ζ απφθαζε γηα παξαγσγά ζε κέα μϋλε ρψξα θαη εγθαζέδξπζε ζπγαηξηθψλ Ϋρεη κεγϊιν αληέθηππν ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνέν ε επηρεέξεζε αζρνιεέηαη κε επηρεηξεκαηηθϋο δξαζηεξηφηεηεο. Γηα απηφλ ην ιφγν, ε αιιαγά ζηε δνκά πξϋπεη λα εέλαη απνηϋιεζκα θαιϊ ζρεδηαζκϋλνπ επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηνπ ζηξαηεγηθνχ νξϊκαηνο ηεο επηρεέξεζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 292) Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο «λφκνπο» ηεο αλϊπηπμεο κηαο επηρεέξεζεο εέλαη φηη θαζψο απηά αλαπηχζζεηαη θαη εμαπιψλεηαη, ε εζσηεξηθά ηεο δνκά πξϋπεη λα αιιϊμεη. ΟπζηαζηηθΪ, ν ιεηηνπξγηθφο ξφινο θϊζε επηκϋξνπο εγθαηϊζηαζεο ηεο επηρεέξεζεο γέλεηαη πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκϋλνο θαη νη ζπλδϋζεηο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ κεξψλ / ηκεκϊησλ ηεο πεξηζζφηεξν πνιχπινθεο. ΤπΪξρνπλ ηϋζζεξηο νξγαλσηηθϋο δνκϋο θαη ην πνηα απφ απηϋο ζα επηιϋμεη λα πηνζεηάζεη ε θϊζε επηρεέξεζε εμαξηϊηαη απφ δηϊθνξνπο παξϊγνληεο, ζπκπεξηιακβαλνκϋλνπ ηεο ειηθέαο, ηεο εκπεηξέαο θαη ηεο θχζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ ηεο. (Dicken, 2003, ζει 212) Οη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 291) αλαθϋξνπλ ηξεηο απφ ηηο ηϋζζεξηο κνξθϋο νξγϊλσζεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ, ηηο νπνέεο ζεσξνχλ θαη 54 72% ηνπ ΑΔΠ ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, 52% ζηηο αλαπηπζζφκελεο θαη 57% ζηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθάο & Αλαηνιηθάο Δπξψπεο.

92 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 91 παξαδνζηαθϋο 55. Οη ηππηθϋο απηϋο δνκϋο δεκηνπξγνχλ ηε βαζηθά «αξρηηεθηνληθά» κϋζσ ηεο νπνέαο ζα πξϋπεη λα δηελεξγνχληαη φιεο νη δηαδηθαζέεο ζηξαηεγηθάο ζεκαζέαο ησλ πνιπεζληθψλ. ΜΫζσ ησλ δνκψλ απηψλ ζα πξϋπεη νη ΠΔ λα αλαπηχζζνπλ ηηο θχξηεο αξκνδηφηεηϋο ηνπο, ηα αληαγσληζηηθϊ ηνπο πιενλεθηάκαηα θαη ην δηεζλϋο ζηξαηεγηθφ ηνπο φξακα. χκθσλα κε ηνπο Bartlett θαη Ghoshal (1998) νη κνξθϋο πνπ κέα πνιπεζληθά νξγαλψλεηαη θαέλεηαη ζηα παξαθϊησ ηϋζζεξα κνληϋια (ράκαηα 3.1, 3.2, 3.3, 3.4) (Dicken, 2003, ζει ) Πνιπεζληθό κνληέιν νξγάλσζεο / Πνιπεζληθή νξγαλσζηαθή δνκή (Multinational organization model): χκθσλα κε ην κνληϋιν απηφ, νη επηρεηξάζεηο απνθεληξψλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο, θϊπνηεο απνθϊζεηο θαη αξκνδηφηεηϋο ηνπο. Ζ θϊζε επηρεέξεζε δηαηεξεέ ζε κεγϊιν βαζκφ ηελ απηνλνκέα ηεο ζηε ρψξα ππνδνράο ηεο θαη αλαπηχζζεη θαη θξαηϊ ηε γλψζε ζην εζσηεξηθφ ηεο νχζα ηθαλά λα αληεπεμϋιζεη ζηηο ηνπηθϋο αλϊγθεο ηεο αγνξϊο. (Dicken, 2003, ζει 214) (ράκα 3.1) ρήκα 3.1: Πνιπεζληθό κνληέιν νξγάλσζεο Πεγή: Dicken, 2003, ζει 214 Οη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 291) ην κνληϋιν απηφ ην νλνκϊδνπλ «Δπξσπατθφ κνληϋιν» (Multinational structure) ά ΑπνθεληξσκΫλν επξσπατθφ ππφδεηγκα (Decentralized European model). ηελ πεξένδν πξηλ απφ ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν, ε δηεζλάο νηθνλνκηθά θνηλφηεηα Ϋγηλε κϊξηπξαο ηεο θιηκϊθσζεο 55 Σν «επξσπατθφ κνληϋιν» (Multinational structure), ην «ακεξηθϊληθν κνληϋιν» (International structure) θαη ην «ηαπσληθφ κνληϋιν» (Global structure)

93 92 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ησλ πςειφηεξσλ εηζαγσγηθψλ δαζκψλ, ησλ εκπνδέσλ ζηελ επηθνηλσλέα κεηαμχ ησλ ρσξψλ θαη ησλ εζληθψλ δηαθνξψλ ζηηο πξνηηκάζεηο ησλ θαηαλαισηψλ. Έηζη, επλνάζεθε ε ηνπηθά βηνκεραλέα θαη ε απνθϋληξσζε. Οη επηρεηξάζεηο πνπ επεθηεέλνληαλ πϋξα απφ ηα ζχλνξα ηεο ρψξαο ηνπο, επηθεληξψλνληαλ ζην λα εγθαζηδξχζνπλ αλεμϊξηεηεο θαη απηϊξθεηο ζπγαηξηθϋο κνλϊδεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 291) Αλαιπηηθφηεξα, ν πςειφο βαζκφο εζληθηζκνχ, ε χπαξμε πςειψλ δαζκψλ θαη ηα εκπφδηα ζην εκπφξην πνπ ραξαθηάξηδαλ εθεέλε ηελ επνρά ζπληϋιεζαλ ζηε δεκηνπξγέα ζπγαηξηθψλ επηρεηξάζεσλ κε κεγϊιν βαζκφ αλεμαξηεζέαο θαη κηθξφ βαζκφ θεληξηθνχ ειϋγρνπ. Με Ϊιια ιφγηα, ην δπζκελϋο θιέκα πνπ πξναλαθϋξζεθε, ελζϊξξπλε ηηο ζπγαηξηθϋο λα εζηηϊζνπλ ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρεέξεζεο, γη απηφ θαη ππάξρε κηθξφο ζπληνληζκφο ά κεηαθνξϊ γλψζεο κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ. Ζ δνκά απηά απνηειεέηαη απφ ηε κεηξηθά εηαηξεέα ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο θαη πνιιαπιϋο κε εγρψξηεο ζπγαηξηθϋο, νη νπνέεο ιεηηνπξγνχλ κε πςειφ βαζκφ απηνλνκέα θαη ρακειφ επέπεδν θεληξηθνχ ειϋγρνπ. Οη πεξηζζφηεξεο επηρεηξάζεηο πνπ αθνινπζνχλ απηά ηε δνκά, ζηνρεχνπλ ζην λα εθκεηαιιεπηνχλ ηα πιενλεθηάκαηα ηεο ηνπηθάο αγνξϊο θαη πψιεζεο ζηε ρψξα ππνδνράο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 292) Ζ δνκά απηά κϊιηζηα ζπρλϊ αλαθϋξεηαη θαη σο κνληϋιν «κεηϋξαο θφξεο» θαη Ϋρεη ξέδεο ζηελ αξρηθά αλϊπηπμε ησλ ΠΔ ζηελ Δπξψπε. Οη πξψηεο επξσπατθϋο επηρεηξάζεηο ζπρλϊ εηζϋξρνληαλ ζε γεηηνληθϋο αγνξϋο, εγθαζηδξχνληαο ζπγαηξηθϋο. Πιενλεθηάκαηα ηεο δνκάο απηάο εέλαη ν πςειφο βαζκφο ηνπηθάο απηνλνκέαο ζηε ρψξα ππνδνράο, ηα ηνπηθϊ παξαγφκελα αγαζϊ, ηα νπνέα ζπλεπϊγνληαη ρακειφ θφζηνο κεηαθνξϊο, ε πξφζβαζε ζε πξψηεο χιεο, κεησκϋλνπο θφξνπο θαη δαζκνχο, ε θαιχηεξε γλψζε ηεο ηνπηθάο αγνξϊο θαη ν ιηγφηεξνο ρξφλνο γηα πηνζϋηεζε λϋσλ πξαθηηθψλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 293) Απφ ηελ Ϊιιε φκσο, σο κεηνλεθηάκαηα ηεο δνκάο απηά, πξϋπεη λα ζεκεησζνχλ ν ρακειφο βαζκφο ζπληνληζκνχ κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ, ν αληαγσληζκφο κεηαμχ απηψλ γηα εμαζθϊιηζε πεγψλ, ην ρακειφ επέπεδν ξνάο πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ηνπο, ε Ϋιιεηςε εζηέαζεο ζε Ϋλα παγθφζκην ζηξαηεγηθφ φξακα θαη ν κηθξφο βαζκφο αιιειεπέδξαζεο θαη αληαιιαγάο κε ηε κεηξηθά επηρεέξεζε. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 293) Γηεζλέο νξγαλσηηθό κνληέιν (International organization model):

94 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 93 Καη ζε απηφ ην κνληϋιν νη απνθϊζεηο θαη νη αξκνδηφηεηεο απνθεληξψλνληαη αιιϊ ζηε ζπγθεθξηκϋλε πεξέπησζε ειϋγρνληαη απφ ηε κεηξηθά επηρεέξεζε, ε νπνέα εέλαη ππεχζπλε γηα ην γεληθφ ζπληνληζκφ ηεο εηαηξεέαο, ελψ νη ζπγαηξηθϋο επηρεηξάζεηο εέλαη εμαξηεκϋλεο απφ ην θϋληξν / αξρεγεέν γηα ηε δηϊδνζε ηεο γλψζεο. Δδψ νη ζρϋζεηο κεηξηθάο ζπγαηξηθάο εέλαη πεξηζζφηεξν ηππηθϋο θαη επέζεκεο. (Dicken, 2003, ζει 216) (ράκα 3.2) ρήκα 3.2: Γηεζλέο κνληέιν νξγάλσζεο Πεγή: Dicken, 2003, ζει 216 Οη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 293) ην κνληϋιν απηφ ην νλνκϊδνπλ «ΑκεξηθΪληθν κνληϋιν» (International structure) ά δηπνιηθφ ακεξηθαληθφ κνληϋιν (bipolar American model). ηηο ηξεηο δεθαεηέεο πνπ αθνινχζεζαλ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, ζεκεηψζεθε αλϊπηπμε ηεο ηερλνινγέαο θαη ηνπ know-how, κηα κεγϊιε θαη νκνηνγελάο δάηεζε γηα αγαζϊ, ελψ ηα εξγνζηϊζηα κπνξνχζαλ λα παξϊγνπλ κεγϊιεο πνζφηεηεο αγαζψλ ζε αληαγσληζηηθϋο ηηκϋο. Σφηε ζεκεηψζεθε θαη κέα ζηαδηαθά κεέσζε ησλ δαζκψλ επέ ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ θαη ηνπ θφζηνπο επηθνηλσλέαο θαη κεηαθνξϊο. Ζ δάηεζε απφ κε ακεξηθϊληθεο αγνξϋο νδάγεζε ζηελ εγθαζέδξπζε ζπγαηξηθψλ επηρεηξάζεσλ κε κεξηθά απηνλνκέα θαη κεξηθά κεηαθνξϊ γλψζεο κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ θαη ησλ κεηξηθψλ επηρεηξάζεσλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 293) Καζψο φκσο νη κε εγρψξηεο ζπγαηξηθϋο απμϊλνπλ ζε αξηζκφ θαη κϋγεζνο, απαηηεέηαη ε δεκηνπξγέα ελφο δηεζλνχο αξρεγεένπ. Σν απνηϋιεζκα εέλαη ε δεκηνπξγέα ελφο δηπνιηθνχ νξγαληζκνχ, ν νπνένο απνηειεέηαη απφ κέα εγρψξηα θαη κέα δηεζλά

95 94 / Δπαλζέα ΛνπθΪ δηνηθεηηθά δηαέξεζε. Δηδηθφηεξα, ε δνκά απηά ραξαθηεξέδεηαη απφ κέα εγρψξηα κνλϊδα θαη κέα αληέζηνηρε δηεζλά κνλϊδα, νη νπνέεο δέλνπλ αλαθνξϊ ζην αξρεγεέν. Σν κνληϋιν απηφ απμϊλεη ηνλ Ϋιεγρν θαη ηε κεηαθνξϊ γλψζεο κεηαμχ ησλ κε εγρψξησλ ζπγαηξηθψλ. Ζ χπαξμε ηνπ αξρεγεένπ ζπκβϊιιεη ζηνλ θαιχηεξν Ϋιεγρν ησλ ελεξγεηψλ ηεο ζπγαηξηθάο θαη ηελ επθνιφηεξε δηϊδνζε ηνπ παγθφζκηνπ ζηξαηεγηθνχ νξϊκαηνο, ρσξέο φκσο απηφ λα αλαηξεέ ηελ ηνπηθά απηνλνκέα ησλ ζπγαηξηθψλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 294) Απηά ε δνκά σο πιενλϋθηεκα Ϋρεη ηελ θεληξηθά εζηέαζε ζε κε εγρψξηεο ζηξαηεγηθϋο, ηελ απμεκϋλε ζπγθϋληξσζε ηεο εμνπζέαο, ην ζπληνληζκφ, αιιϊ θαη ηε δηαηάξεζε ζεκαληηθάο ηνπηθάο απηνλνκέαο. Μεηνλεθηάκαηα απηάο απνηεινχλ νη ελδερφκελεο δηακϊρεο εμνπζέαο κεηαμχ ησλ εγρψξησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξάζεσλ, αιιϊ θαη ην γεγνλφο φηη νπζηαζηηθϊ δεκηνπξγνχληαη δχν εκηαπηφλνκνη νξγαληζκνέ κε δηαθνξεηηθά εγεζέα θαη δηαθνξεηηθά επηρεηξεζηαθά θνπιηνχξα. ΣΫινο, ε Δ&Α παξακϋλεη εγρσξέσο πξνζαλαηνιηζκϋλε. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 295) Παγθόζκην κνληέιν νξγάλσζεο (Global organization model): Σν κνληϋιν απηφ ζηεξέδεηαη ζηελ Ϋιιεηςε απνθϋληξσζεο αξκνδηνηάησλ. Οη ζπγαηξηθϋο επηρεηξάζεηο ραξαθηεξέδνληαη απφ Ϋιιεηςε ειεπζεξέαο ζην λα δεκηνπξγάζνπλ λϋα πξντφληα ά ζηξαηεγηθϋο ά λα ηξνπνπνηάζνπλ άδε ππϊξρνπζεο, ελψ ν ξφινο ηνπο πεξηνξέδεηαη κφλν ζην λα πσινχλ ηα πξντφληα ηνπο θαη λα πξνζαξκφδνληαη ζηηο ζηξαηεγηθϋο θαη ηα ζρϋδηα ηνπ θϋληξνπ / αξρεγεένπ. Ζ γλψζε θαη ε εκπεηξέα αλαπηχζζεηαη θαη παξακϋλεη ζηε κεηξηθά εηαηξεέα. (Dicken, 2003, ζει 217) (ράκα 3.3)

96 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 95 ρήκα 3.3: Παγθόζκην κνληέιν νξγάλσζεο Πεγή: Dicken, 2003, ζει 217 Οη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 296) ην κνληϋιν απηφ ην νλνκϊδνπλ «Ηαπσληθφ ΜνληΫιν» (Global structure) ά ζπγθεληξσκϋλν ηαπσληθφ κνληϋιν (Centralized Japanese model). Θεσξνχλ φηη ηα ηειεπηαέα εέθνζη πϋληε ρξφληα, νη δηεζλεέο επηρεηξάζεηο ιακβϊλνπλ ζνβαξϊ ππφςε ηα νθϋιε ηεο ζπγθϋληξσζεο, ηα νπνέα πεξηιακβϊλνπλ κεηαμχ Ϊιισλ ηε κεέσζε ησλ δαζκψλ θαη ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο. Έηζη, νη βαζηθϋο επζχλεο ησλ ζπγαηξηθψλ πεξηνξέδνληαη θαη επηθεληξψλνληαη ζηελ πψιεζε θαη δηαλνκά ησλ αγαζψλ, θαζψο θαη ζηελ δηεθπεξαέσζε ησλ εληνιψλ απφ ηα παγθφζκηα αξρεγεέα ηνπο. Θα Ϋιεγε θαλεέο φηη νη ζπγαηξηθϋο ιεηηνπξγνχλ θπξέσο σο εξγαιεέα πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ επηρεηξεζηαθά ζηξαηεγηθά. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 296) Αλαιπηηθφηεξα, ε δνκά απηά ραξαθηεξέδεηαη απφ ηε ζπγθϋληξσζε ησλ εμνπζηψλ ζε Ϋλα δηεζλϋο αξρεγεέν, ην νπνέν θαη αζθεέ ην γεληθφ Ϋιεγρν. Οη εγρψξηεο θαη δηεζλεέο κνλϊδεο ηεο επηρεέξεζεο ζπλάζσο δε ζπκκεηϋρνπλ ζηε δηαδηθαζέα ιάςεο απνθϊζεσλ, αθνχ απηϋο ζηελ πιεηνλφηεηϊ ηνπο ιακβϊλνληαη απφ ην αξρεγεέν / θεληξηθά εμνπζέα. ιεο νη απνθϊζεηο φκσο επαλαπξνζδηνξέδνληαη πξνο ηελ θαιχηεξε δπλαηά ιχζε γηα ηελ ζπλνιηθά απνζηνιά ηεο επηρεέξεζεο. ιεο νη γεσγξαθηθϋο κνλϊδεο, ζπκπεξηιακβαλνκϋλνπ θαη ηεο εγρψξηαο, Ϋρνπλ ηελ έδηα κεηαρεέξηζε. Γε γέλεηαη δειαδά δηϊθξηζε κεηαμχ ησλ εγρψξησλ θαη κε εγρψξησλ κνλϊδσλ νχηε επλνεέηαη ε εγρψξηα αγνξϊ εηο βϊξνο ησλ αγνξψλ ζηηο ρψξεο ππνδνράο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 297)

97 96 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΗζηνξηθΪ, ε δνκά απηά εκθαλέζηεθε ηελ πεξένδν πξηλ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, φηαλ νη ΗαπσληθΫο επηρεηξάζεηο Ϊξρηζαλ ηελ παγθφζκηα επϋθηαζά ηνπο. Οη ΗΪπσλεο επηθεληξψζεθαλ ζηελ θαηαζθεπά Ϊθξσο απνδνηηθψλ εξγνζηαζέσλ, ηα νπνέα ζα παξάγαγαλ θαιάο πνηφηεηαο πξντφληα ζε ρακειφ θφζηνο. Ζ πηνζϋηεζε κηαο θεληξηθϊ ειεγρφκελεο δνκάο άηαλ θπζηθά απφξξνηα ηνπ ζηφρνπ πνπ Ϋζεηαλ νη ΗΪπσλεο θαη ηεο Ϋκθαζεο πνπ Ϋδσζαλ ζηνλ ζπληνληζκφ, ηελ νκνθσλέα θαη ηνλ Ϋιεγρν. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 297) Μνληέιν Δηθηπαθήο νξγάλσζεο (Integrated network organization model): Σν κνληϋιν απηφ ραξαθηεξέδεηαη απφ πνιππινθφηεηα θαη απφ ηε δπλαηφηεηα αλϊπηπμεο επϋιηθησλ δηαδηθαζηψλ ζπληνληζκνχ. Οη αξκνδηφηεηεο κνηξϊδνληαη θαη νη απνθϊζεηο παέξλνληαη απφ θνηλνχ. Δδψ εληνπέδνληαη ξνϋο πξντφλησλ, αλζξψπσλ, πιεξνθνξέαο αλϊκεζα ζηα αιιεινεμαξηψκελα κϋξε. Ζ γλψζε αλαπηχζζεηαη απφ θνηλνχ θαη δηαδέδεηαη παληνχ. (Dicken, 2003, ζει 218) (ράκα 3.4) ρήκα 3.4: Μνληέιν δηθηπαθήο νξγάλσζεο Πεγή: Dicken, 2003, ζει 218 χκθσλα κε ηνλ Πεξινχηεξ Υ. ππϊξρνπλ ηξεηο ηχπνη πνιπεζληθψλ (ράκα 3.5): Ο πξψηνο ηχπνο εέλαη απηφο ηεο εζλνθεληξηθήο ΠΔ, φπνπ ε ζηξαηεγηθά πνπ ζα αθνινπζάζεη ε εηαηξεέα θαζνξέδεηαη απφ ηα θεληξηθϊ γξαθεέα ζηε ρψξα εγθαηϊζηαζεο θαη νη ζπγαηξηθϋο ηεο ζε φιν ηνλ θφζκν απνηεινχλ πξνεθηϊζεηο ηεο. Ο δεχηεξνο ηχπνο εέλαη απηφο ηεο πνιπθεληξηθήο φπνπ νη ζπγαηξηθϋο ζε φιν ηνλ θφζκν δηνηθνχληαη απφ εηαηξεέεο ζηελ θϊζε ρψξα. Σα θεληξηθϊ γξαθεέα δέλνπλ κφλν γεληθνχο θαλφλεο θαη θαηεπζπληάξηεο γξακκϋο.

98 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 97 Ο ηξέηνο ηχπνο ΠΔ εέλαη απηφο ηεο γεσθεληξηθήο, φπνπ ηα ζπζηάκαηα δηνέθεζεο εέλαη νινθιεξσκϋλα ζε παγθφζκηα βϊζε θαη ηα αλψηαηα δηνηθεηηθϊ / δηεπζπληηθϊ ζηειϋρε κεηαθηλνχληαη απφ ρψξα ζε ρψξα αλϊινγα κε ηηο απαηηάζεηο ηεο εηαηξεέαο. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 17-18) ρήκα 3.5: Σύπνη ΠΔ Πεγή: Υαηδετσάλλνπ, 2007, ζει Οη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο Πνιπεζληθήο Δπηρείξεζεο ΚΪζε επηρεέξεζε εέλαη Ϋλα παθϋην απφ δξαζηεξηφηεηεο θαη ιεηηνπξγέεο νη νπνέεο κπνξνχλ λα πθέζηαληαη ρσξηζηϊ θαη λα εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζε δηαθνξεηηθϋο πεξηνρϋο, φζν ε ηερλνινγέα ησλ κεηαθνξψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ απηφ ην επηηξϋπεη (Dicken, 2003, ζει ) 56. ΒΫβαηα, θϊζε κνλϊδα εθκεηαιιεχεηαη δηαθνξεηηθϊ ηνλ ηφπν εγθαηϊζηαζάο ηεο, Ϊιιεο δξαζηεξηφηεηεο κπνξνχλ λα εέλαη γεσγξαθηθϊ δηαζθνξπηζκϋλεο ελψ Ϊιιεο φρη. Οη ζεκαληηθφηεξεο ιεηηνπξγέεο κηαο πνιπεζληθάο εέλαη: πληνληζκφο θαη δηνέθεζε 56 Με ηελ εμϋιημε ησλ κεηαθνξψλ θαη ησλ επηθνηλσληψλ ε γεσγξαθηθά δηακφξθσζε ηεο επηρεέξεζεο θαη ε Ϋθηαζε ησλ δηαθφξσλ κνλϊδσλ πνπ ηελ ζπληζηνχλ Ϋρνπλ αιιϊμεη.

99 98 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Έξεπλα θαη αλϊπηπμε (R&D) Παξαγσγά Αλαιπηηθφηεξα, πληνληζκφο θαη δηνέθεζε (corporate θαη regional headquarters offices) Ζ δηνέθεζε ηεο εηαηξεέαο εέλαη ππεχζπλε γηα ην γεληθφ Ϋιεγρν ηεο πνιπεζληθάο θαη ιακβϊλεη απνθϊζεηο γηα ηηο βαζηθφηεξεο επελδχζεηο ζηξαηεγηθάο, φπσο πνηα πξντφληα θαη πνηεο αγνξϋο ζα πξνηηκεζνχλ, ε επϋθηαζε ά φρη ηεο επηρεέξεζεο, ε εμαγνξϊ Ϊιισλ ά ε πψιεζε άδε ππαξρφλησλ κεξψλ απηάο. Αθφκε, εέλαη αξκφδηα γηα ηε ξνά ηεο πιεξνθνξέαο πξνο θαη απφ ηα Ϊιια κϋξε ηεο επηρεέξεζεο. (Dicken, 2003, ζει 239). Σα ηνπηθϊ / πεξηθεξεηαθϊ θϋληξα δηνέθεζεο παέδνπλ Ϋλα δηακεζνιαβεηηθφ / ελδηϊκεζν ξφιν κε βαζηθά ηνπο αξκνδηφηεηα ην λα νινθιεξψλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο κεηξηθάο - θεληξηθάο δηνέθεζεο κϋζα ζηελ πεξηνρά δξϊζεο ηνπο. Γειαδά ζπληνλέδνπλ θαη ειϋγρνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζπλδεδεκϋλσλ κε ηελ επηρεέξεζε εηαηξεηψλ (παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ, θϋληξσλ δηαλνκάο θαη πψιεζεο θιπ) ζε ηνπηθφ επέπεδν. ΜΪιηζηα δξνπλ σο βϊζε γηα ηελ Ϋλαξμε ηεο ιεηηνπξγέαο λϋσλ επηρεηξεκαηηθψλ θηλάζεσλ ζηελ πεξηνρά θαη γηα λα δεέμνπλ ζηελ θπβϋξλεζε φηη ε επηρεέξεζε δεζκεχεηαη ζηελ πεξηνρά. (Dicken, 2003, ζει 239). Δζηηαδφκελνη ζηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο πεξηνράο, θαη ηα δχν (θεληξηθϊ θαη πεξηθεξεηαθϊ) θϋληξα δηνέθεζεο ρξεηϊδνληαη Ϋλα ζηξαηεγηθάο ζεκαζέαο ζεκεέν εγθαηϊζηαζεο ζην παγθφζκην δέθηπν κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ, ψζηε λα θαηνξζψλνπλ λα Ϋξρνληαη ζε ζηελά επαθά, πνιιϋο θνξϋο θαη ζε πξνζσπηθφ επέπεδν, κε ηα Ϊιια κϋξε ηεο επηρεέξεζεο, φπνπ θαη αλ απηϊ εέλαη γεσγξαθηθϊ δηαζθνξπηζκϋλα. ε παγθφζκην επέπεδν πϊλησο, ιέγεο εέλαη νη πφιεηο πνπ ζπγθεληξψλνπλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηφζν ησλ θεληξηθψλ φζν θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ θϋληξσλ ιάςεσλ απνθϊζεσλ ησλ πνιπεζληθψλ. ΑπηΫο νη πφιεηο πεξηγξϊθνληαη σο γεσγξαθηθϊ ζεκεέα ειϋγρνπ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο, σο παγθφζκηεο πφιεηο. ΣΫηνηεο εέλαη ε ΝΫα Τφξθε, ην Σφθην θαη ην Λνλδέλν, κε ηε Βφξεηα Ακεξηθά, ηε Γπηηθά Δπξψπε θαη ηελ Αζέα λα απνηεινχλ ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ κεγαιχηεξσλ πνιπεζληθψλ θαη ρψξεο πνπ δηνρεηεχνπλ θαη λα απνξξνθνχλ ην κεγαιχηεξν φγθν ησλ ΞΑΔ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 338)

100 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 99 Φαέλεηαη, ινηπφλ, φηη ε φηη ε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε φρη κφλν δε δηαρϋεηαη νκνηφκνξθα κεηαμχ ησλ ρσξψλ 57, αιιϊ αληέζεηα παξνπζηϊδεηαη ππφ ηε κνξθά ηξηψλ πφισλ (Βφξεηα Ακεξηθά (νπζηαζηηθϊ ΖΠΑ) ΔΔ Ννηηναλαηνιηθά Αζέα (θπξέσο Ηαπσλέα). Γχξσ απφ θϊζε πφιν δεκηνπξγνχληαη πεξηθϋξεηεο αλϊ ηνλ θφζκν, ε θϊζε κέα απφ ηηο νπνέεο «αλάθεη» ζε θϊπνην πφιν θαη Ϋρεη θαη ηηο κεγαιχηεξεο ζρϋζεηο κε απηφλ. (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 23-24) ηνπο πφινπο απηνχο κϊιηζηα, νη δξαζηεξηφηεηεο εέλαη ηφζν Ϋληνλεο ψζηε λα θαηνξζψλνπλ λα αθάλνπλ ηειεέσο «Ϋμσ απφ ην παηρλέδη» ηηο ππφινηπεο πεξηνρϋο ηνπ θφζκνπ. ηνπο θφιπνπο απηάο ηεο ηξηϊδαο νη ζπλαιιαγϋο πνιιαπιαζηϊδνληαη θαη εληαηηθνπνηνχληαη θαη θπξέσο νη ζπλαιιαγϋο εληνπέδνληαη κεηαμχ ησλ πινχζησλ θαη αλεπηπγκϋλσλ νηθνλνκηψλ (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 338) ηελ ΣξηΪδα (Ηαπσλέα, ΖΠΑ, Γπηηθά Δπξψπε) απηά φκσο, νη ρψξεο δηαζϋηνπλ εμαγσγηθϋο δνκϋο αξθεηϊ δηαθνξεηηθϋο, παξϊ ηα ζπγθξέζηκα επέπεδα αλϊπηπμάο ηνπο. Ζ Ηαπσλέα εμϊγεη ειϊρηζηεο ππεξεζέεο, ελψ εμεηδηθεχεηαη ζε νξηζκϋλα κεηαπνηεηηθϊ πξντφληα 58. Οη ΖΠΑ εμϊγνπλ γεσξγηθϊ αγαζϊ, ππεξεζέεο θαη πξντφληα ηεο αεξνλαπηηθάο βηνκεραλέαο. Ζ Δπξψπε εμεηδηθεχεηαη ζηε γεσξγέα, αεξνλαπηηθά, ρεκεέα, κεραληθά 59 θαη ππεξεζέεο. ΖΠΑ θαη Δπξψπε εηζϊγνπλ κεγϊιεο πνζφηεηεο ειεθηξνληθψλ πξντφλησλ απφ ηελ Ηαπσλέα θαη ηε λνηηναλαηνιηθά Αζέα. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 37) Οη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο δηαηεξνχλ ζηα ηϋιε ηνπ 20νχ αηψλα θαη ζηηο αξρϋο ηνπ 21νπ θπξέαξρν ξφιν ζηε δηεζλά ζθελά. ΥαξαθηεξηζηηθΪ, ην 2000 ε παξαγσγά ηνπο αληηπξνζσπεχεη ην 32.5% ηεο παγθφζκηαο παξαγσγάο. ΑλΪκεζα ζηηο 100 πξψηεο κε ρξεκαηνπηζησηηθϋο πνιπεζληθϋο εηαηξεέεο, νη 24 δηαζϋηνπλ κεηξηθά εηαηξεέα ζηηο ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο. Με Ϊιια ιφγηα, νη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο εμαθνινπζνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηε ζχγρξνλε επνρά, ρσξέο φκσο λα πεξλϊ απαξαηάξεηνο θαη ν ζθιεξφο αληαγσληζκφο πνπ ηηο αζθνχλ ε Δπξψπε, ε Ηαπσλέα θαη νη αλαδπφκελεο ρψξεο. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 84) ΒΫβαηα, ε νινθιάξσζε ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο θαη ε ξαγδαέα αλϊπηπμε ηεο νηθνλνκέαο ηεο Αλαηνιηθάο Αζέαο, αχμεζαλ ηελ αλϊγθε γηα έδξπζε πεξηθεξεηαθψλ δηνηθεηηθψλ θϋληξσλ ζηηο πεξηνρϋο απηϋο. Γηα παξϊδεηγκα, πνιιϋο ακεξηθϊληθεο 57 Γεγνλφο πνπ δεέρλεη φηη παξϊ ηελ νκνηνκνξθέα πνπ πεγϊδεη απφ ηνλ νξηζκφ ηεο παγθνζκηνπνέεζεο θαη ηε δηαδηθαζέα ηεο δηεζλνπνέεζεο, ε ζχγρξνλε νηθνλνκέα θϊζε Ϊιιν παξϊ παγθνζκηνπνηεκϋλε εέλαη. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 338) 58 πσο απηνθέλεηα θαη ειεθηξνληθϊ εέδε 59 ΜεραλΫο θαη εξγαιεέα

101 100 / Δπαλζέα ΛνπθΪ πνιπεζληθϋο έδξπζαλ θϋληξα δηνέθεζεο ζηελ Δπξψπε γηα αξηηφηεξν ζπληνληζκφ ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο ζηελ πεξηνρά απηά. ηηο παγθφζκηεο πφιεηο φκσο, παξαηεξεέηαη Ϋληνλε απνθϋληξσζε ησλ δηνηθεηηθψλ θϋληξσλ απφ ηε ΝΫα Τφξθε θαη ην Λνλδέλν. Δκπεηξηθά Ϋξεπλα ζηελ Ακεξηθά ηελ πεξένδν αλϋδεημε ην κεγϊιν βαζκφ ηεο αιιαγάο ηνπ ζθεληθνχ κε ηα δηνηθεηηθϊ θϋληξα λα κεηαθϋξνληαη καθξηϊ απφ ηε ΝΫα Τφξθε θαη πξνο ηε ΦηιαδΫιθεηα, ηελ ΑηιΪληα θαη ην αλη Λνχηο (Dicken, 2003, ζει ). Παξφια απηϊ, νη ηνπηθϋο αλϊγθεο ησλ δηνηθεηηθψλ θϋληξσλ ησλ πνιπεζληθψλ ηθαλνπνηνχληαη θπξέσο ζε κεγϊιεο πφιεηο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο δελ Ϋρνπλ ηελ ηϊζε λα εμαπιψλνληαη επξϋσο κϋζα ζηε ρψξα. Έηζη, ζην ΖλσκΫλν Βαζέιεην, ειϊρηζηα δηνηθεηηθϊ θϋληξα ησλ κεγαιχηεξσλ επηρεηξάζεσλ ά μϋλσλ πνιπεζληθψλ βξέζθνληαη Ϋμσ απφ ην Λνλδέλν θαη ζηε Γαιιέα Ϋμσ απφ ην Παξέζη. ηελ Ηηαιέα, ην ζεκαληηθφηεξν θϋληξν εέλαη ην ΜηιΪλν, ζηνλ Ϋληνλα βηνκεραλνπνηεκϋλν βνξξϊ, ην νπνέν εέλαη θαη ζεκαληηθφηεξν απφ ηε Ρψκε σο πεξηνρά πξνζϋιθπζεο μϋλσλ πνιπεζληθψλ (Dicken, 2003, ζει 241). Έξεπλα θαη αλϊπηπμε (Δ&Α, R&D) Ζ Δ&Α εέλαη κέα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πεγϋο ηερλνινγέαο, ηερλνινγηθάο εμϋιημεο θαη νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο (OECD, Preliminary Report 2002), δειαδά ε ηερλνινγέα εέλαη ην απνηϋιεζκα ηεο Δ&Α. Σα πςειϊ θφζηε ζε Δ&Α κπνξεέ λα απνηειϋζνπλ Ϋλδεημε ηεο χπαξμεο θαηλνηφκσλ επηρεηξάζεσλ, αιιϊ θαη «κνλϊδα κϋηξεζεο» ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κεηαμχ ησλ επηρεηξάζεσλ ζε κέα πεξηνρά. Δέλαη Ϋλαο παξϊγνληαο πνπ δεέρλεη ηελ ηθαλφηεηα κέα επηρεέξεζεο λα δξαζηεξηνπνηεέηαη ζε παγθφζκην επέπεδν, αιιϊ θαη Ϋλα ζηνηρεέν πνπ θϊλεη κέα ρψξα ηθαλά λα πξνζειθχζεη ΞΑΔ. (Κνηηαξέδε Κ., Φηιηππαένο Φ., Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ζει 6) χκθσλα κε ηνλ Porter, ε Δ&Α εέλαη κηα απφ ηηο ππνζηεξηθηηθϋο ιεηηνπξγέεο ηεο επηρεέξεζεο. Ζ φιε δηαδηθαζέα Δ&Α εέλαη ηφζν ρξνλνβφξα φζν θαη θνζηνβφξα κε απνηϋιεζκα κφλν επηρεηξάζεηο κε αξθεηϊ κεγϊινπο ρξεκαηηθνχο πφξνπο λα κπνξνχλ λα αληεπεμϋιζνπλ ζηα πςειϊ θφζηε δεκηνπξγέαο θαηλνχξγηαο ηερλνινγέαο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 13-14: Δ&Α ζηηο ΠΔ). Οη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο πεξηζζφηεξν απφ θϊζε Ϊιιε επηρεέξεζε, μνδεχνπλ ππϋξνγθα πνζϊ ζηελ Ϋξεπλα θαη ηελ αλϊπηπμε ψζηε λα παξακεέλνπλ αληαγσληζηηθϋο θαη επηθεξδεέο ζε παγθφζκηα θιέκαθα. ε κέα ηφζν αληαγσληζηηθά εμϊιινπ παγθφζκηα νηθνλνκέα, ε θαηλνηνκέα ζε λϋα πξντφληα θαη κεζφδνπο εέλαη εμαηξεηηθϊ

102 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 101 ζεκαληηθά. (Dicken, 2003, ζει 241) χκθσλα κϊιηζηα κε ζηνηρεέα ηεο UNCTAD (2005) νη ΠΔ πξαγκαηνπνηνχλ ην 50% ηεο παγθφζκηαο ηερλνινγηθάο θαη θαηλνηνκηθάο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο κϋζσ Δ&Α. (ΠαιΪζθαο Θ., Παπαλαζηαζένπ Μ.. Φηιηππαένο Φ., 2007, ζει 89) θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ Δ&Α γέλεηαη ζηηο ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ ΠΔ πνπ αλάθνπλ ζηελ θαηεγνξέα ησλ αλεπηπγκϋλσλ ρσξψλ. 60 (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 13-14: Δ&Α ζηηο ΠΔ). Σν know-how εμαπιψλεηαη δηεζλψο, θπξέαξρα ζηελ ΣξηΪδα Δπξψπε - Ηαπσλέα - Βφξεηα Ακεξηθά. (Dicken, 2003, ζει 244) Απφ ηελ Ϊιιε, εκπεηξηθϊ ζηνηρεέα εξεπλψλ (Toedtling and Kaufmann 2002) δεέρλνπλ πσο νη κηθξϋο επηρεηξάζεηο αλαπηχζζνληαη ηερλνινγηθϊ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ ηηο κεγϊιεο. Καη απηφ γηαηέ ην κηθξφ ηνπο κϋγεζνο πεξηνξέδεη ηηο επελδχζεηο ζε ηερλνινγέα θαη ηηο δαπϊλεο ηνπο γηα Δ&Α, ηελ πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξέα θαη ηηο ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο. Ζ αλϊπηπμε ηεο πξφζβαζεο ζε εμσηεξηθνχο πφξνπο θαη ζπλεξγϊηεο εέλαη θαζνξηζηηθά γηα ην μεπϋξαζκα ησλ εκπνδέσλ πνπ ζϋηεη ην κηθξφ επηρεηξεκαηηθφ ηνπο κϋγεζνο. (ΠαιΪζθαο Θ., ΣζΪκπξα Μ., 2004, ζει 66) ΚαηΪ ηνπο ΠαιΪζθα Θ. θαη ΣζΪκπξα Μ. (2004, ζει 66), νη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο, νη ΞΑΔ θαη ηα δέθηπα πξνκεζεπηψλ απνηεινχλ ζεκαληηθϊ θαλϊιηα κεηαθνξϊο ηερλνγλσζέαο θαη ηερλνινγέαο, εηδηθϊ φηαλ απνπζηϊδνπλ ζε κέα ρψξα νη ζεζκνέ θαη νη ππνδνκϋο ηερλνινγηθάο ζηάξημεο (Phelps 1997). Με ηε δηθηχσζε κπνξεέ λα αλαπηπρζεέ θαη λα κεηαθεξζεέ ζεκαληηθά γλψζε κϋζσ ηεο πηνζϋηεζεο, ηεο ρξάζεο θαη ηεο αιιειεπέδξαζεο (Storper 1997, Lundvall and Maskell 2000). Ζ ππθλφηεηα θαη πνηφηεηα ηεο δηθηχσζεο αλϊκεζα ζε επηρεηξάζεηο, εθπαηδεπηηθϊ ηδξχκαηα, επελδπηηθνχο νξγαληζκνχο ελφο ζπζηάκαηνο παξαγσγάο εέλαη θαζνξηζηηθά γηα ηε κεηαθνξϊ, απνξξφθεζε θαη δηϊρπζε ηεο ηερλνγλσζέαο. Άιισζηε, ε ζπκκεηνρά ησλ επηρεηξάζεσλ ζε δηεζλά δέθηπα αληαιιαγάο γλψζεο θαη πιεξνθνξέαο δέλεη νπζηαζηηθά ψζεζε ζηελ θαηλνηνκηθφηεηϊ ηνπο. Παξφια απηϊ, ε χπαξμε ηζρπξάο ζεζκνζεηεκϋλεο βϊζεο Δ&Α παέδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ πηνζϋηεζε πξνσζεκϋλεο γλψζεο θαη ζχλζεηεο ηερλνινγέαο (Lall 1996). (ΠαιΪζθαο Θ., ΣζΪκπξα Μ., 2004, ζει 66, 69) 60 ΜΫζσ ηνπ ζπζηάκαηνο θαηαγξαθάο ησλ παηϋλησλ ζην γξαθεέν παηϋλησλ ηνπ ΑκεξηθΪληθνπ Τπνπξγεένπ Δκπνξένπ κπνξνχκε λα δνχκε ηελ ρψξα πξνϋιεπζεο ησλ ΠΔ πνπ θαηλνηνκνχλ. ΒιΫπνπκε φηη θαηϊ ηελ πεξένδν 1987/90 ην 45,1% ησλ παηϋλησλ πξνϋξρνληαλ απφ ακεξηθϊληθεο ΠΔ ην23,6% απφ επξσπατθϋο ΠΔ θαη ην 30,3% απφ ηαπσληθϋο ΠΔ. Σν 99% ησλ θαηαρσξεζϋλησλ παηϋλησλ πξνϋξρνληαλ απφ ηελ ΣξηΪδα.

103 102 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΤπΪξρνπλ δχν ηϊζεηο δηεζλνπνέεζεο ησλ δξαζηεξηνηάησλ Δ&Α. Απφ ηε κέα κεξηϊ, νη πνιπεζληθϋο ζπλερέδνπλ λα δηαηεξνχλ ηηο πςεινχ επηπϋδνπ δξαζηεξηφηεηεο Δ&Α ζηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηνπο - Ϋδξα ηνπο θαη απφ ηελ Ϊιιε ππϊξρεη κέα Ϋληνλε γεσγξαθηθά δηαζπνξϊ ησλ δξαζηεξηνηάησλ απηψλ κϋζα ζηα δέθηπα ησλ πνιπεζληθψλ, αλ θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ δξαζηεξηνηάησλ απηψλ ζπλερέδεη λα παξακϋλεη κϋζα ζηελ Ϋδξα ηεο πνιπεζληθάο. Οη Bartlett θαη Ghoshal (1990), φπσο αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 13-14: ηξαηεγηθϋο Δ&Α ησλ ΠΔ), αλαπηχζζνπλ 4 ελαιιαθηηθϋο ζηξαηεγηθϋο θαηλνηνκέαο, δειαδά ζηξαηεγηθϋο πνπ αθνινπζνχλ νη ΠΔ ζρεηηθϊ κε ηε δεκηνπξγέα ηερλνινγέαο. ΚΪζε κηα απφ απηϋο δέλεη θαη κηα δηαθνξεηηθά δηϊζηαζε ζηε ζρϋζε «απνθϋληξσζεο - ζπγθϋληξσζεο» ηεο ηερλνινγηθάο ηθαλφηεηαο Δεκηνπξγία παγθόζκηαο ηερλνινγίαο από ηε κεηξηθή: ε απηά ηελ πεξέπησζε Ϋρνπκε πιάξε ζπγθϋληξσζε ηεο ηερλνινγέαο ζην θϋληξν ηεο ΠΔ, δειαδά ζηε κεηξηθά. Ζ ηερλνινγέα πξνϋξρεηαη απφ ηε ρξεζηκνπνέεζε πφξσλ ηεο ρψξαο πξνϋιεπζεο (φπσο επηζηάκνλεο) θαη ελζσκαηψλεηαη ζε Ϋλα θαηλνχξγην πξντφλ, πνπ δεκηνπξγεέηαη γηα λα θαιχςεη ηηο θαηαλαισηηθϋο αλϊγθεο ηεο ρψξαο πξνϋιεπζεο. ΜεηΪ απηφ ην πξντφλ εμϊγεηαη ά θαη παξϊγεηαη ρσξέο ζρεδφλ θακέα αιιαγά θαη ζε Ϊιιεο ρψξεο. Ζ ζηξαηεγηθά απηά κπνξεέ λα ζεσξεζεέ σο αλαπνηειεζκαηηθά ζην ζεκεέν πνπ αγλνεέ επθαηξέεο ζηηο θαηϊ ηφπνπο αγνξϋο θαη θπζηθϊ ζην ζεκεέν πνπ ηζνπεδψλεη ηηο δηαθνξεηηθϋο θαηαλαισηηθϋο πξνηηκάζεηο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ Δεκηνπξγία ηερλνινγίαο από ηηο ζπγαηξηθέο γηα ηηο εγρώξηεο αγνξέο ηνπο: ε απηάλ ηελ πεξέπησζε Ϋρνπκε κηα αξθεηϊ απνθεληξσκϋλε πξνζϋγγηζε ηεο θαηλνηνκέαο δεδνκϋλνπ φηη ζε νξηζκϋλεο εγεηηθϋο ζπγαηξηθϋο επηηξϋπεηαη ε ρξάζε παξαγσγηθψλ πφξσλ ησλ ρσξψλ ππνδνράο πξνθεηκϋλνπ λα αλαπηχμνπλ πξντφληα πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλϊγθεο ησλ αγνξψλ ηνπο. ΚαηΪ απηφλ ηνλ ηξφπν απμϊλεηαη ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ΠΔ αιιϊ θαη ηεο ζπγαηξηθάο. ΒΫβαηα ην πξφβιεκα απηάο ηεο ζηξαηεγηθάο εέλαη ε 61 Οη επξσπατθϋο ΠΔ απνθεληξψλνπλ ηελ ηερλνινγηθά ηνπο ηθαλφηεηα ελψ νη ΗαπσληθΫο ηελ θξαηνχλ ζην θϋληξν. 62 Υαξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα απηφ ηεο θαηαζθεπάο ηνπ ςεθηαθνχ δηαθφπηε NEAC 61 απφ ηελ Ηαπσληθά ΠΔ ειεθηξνληθψλ NEC κε ζθνπφ ηελ εμππεξϋηεζε ησλ αλαγθψλ ηεο παγθφζκηαο αγνξϊο θαη θπξέσο ηεο αγνξϊο ησλ ΖΠΑ, ν νπνένο φκσο δηαθφπηεο δελ Ϋηπρε ηηο αλακελφκελεο πσιάζεηο ζηηο ΖΠΑ κηαο θαη δελ άηαλ ζπκβαηφο κε ηηο ηερληθϋο πξνδηαγξαθϋο ησλ ηειηθψλ ρξεζηψλ, δειαδά ηηο ηειεθσληθϋο εηαηξεέεο πνπ εέραλ πνιχ δηαθνξεηηθϋο πξνδηαγξαθϋο απ φηη νη ηαπσληθϋο εηαηξεέεο.

104 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 103 πηζαλά επαλϊιεςε δξαζηεξηνηάησλ πνπ θαηαιάγνπλ ζηελ παξαγσγά ηνπ έδηνπ πξντφληνο απφ δηαθνξεηηθϋο ζπγαηξηθϋο Δεκηνπξγία ηερλνινγίαο από ηε ζπγαηξηθή γηα εθκεηάιιεπζε θαη ζε παγθόζκηεο αγνξέο: πσο θαη ζηελ πξνεγνχκελε πεξέπησζε ε ζπγαηξηθά δεκηνπξγεέ θαηλνχξγηα πξντφληα κε ηειηθφ ηεο φκσο ζηφρν λα θαιχςεη ηηο θαηαλαισηηθϋο αλϊγθεο επξχηεξσλ αγνξψλ. Οη ηερλνινγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο κηαο ηϋηνηαο ζπγαηξηθάο εγθξέλνληαη απφ ηε κεηξηθά ζηα πιαέζηα ελφο παγθνζκέσο ηζνξξνπεκϋλνπ πξνγξϊκκαηνο θαηλνηνκέαο. Σν πηζαλφ κεηνλϋθηεκα απηάο ηεο ζηξαηεγηθάο εέλαη αλϊινγν κε απηφ ηεο πξψηεο ζηξαηεγηθάο Δηθηύσζε ηεο θαηλνηνκίαο: Καη ζε απηά ηελ πεξέπησζε ε ΠΔ αληηιακβϊλεηαη φηη νξηζκϋλεο ζπγαηξηθϋο ηεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγάζνπλ θαηλνχξηα πξντφληα. Τηνζεηεέ κηα ζηξαηεγηθά απνθϋληξσζεο ηεο ηερλνινγέαο. Ζ δηαθνξϊ απηάο ηεο ζπγθεθξηκϋλεο ζηξαηεγηθάο απνθϋληξσζεο, ζπγθξηηηθϊ κε ηε δεχηεξε θαη ηε ηξέηε εέλαη φηη δελ αληηκεησπέδεη ηηο δεκηνπξγηθϋο ζπγαηξηθϋο σο απηφλνκεο κνλϊδεο αιιϊ αληέζεηα πξνζπαζεέ λα ζπλδϋζεη ηηο ηερλνινγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο κϋζσ ελφο δηθηχνπ πνπ ζπληνλέδεηαη απφ ηε κεηξηθά 65. χκθσλα κε ηνπο Bartlett θαη Ghoshal «ΚΪζε ζπγαηξηθά πξνζθϋξεη ηνπο κνλαδηθνχο ηεο πφξνπο ζηελ αλϊπηπμε κηαο πξαγκαηηθάο ηερλνινγηθάο ζπλεξγαζέαο γηα ηελ θαιχηεξε εθκεηϊιιεπζε ησλ επθαηξηψλ πνπ πξνζθϋξεη ε παγθφζκηα αγνξϊ». Σν πηζαλφ κεηνλϋθηεκα απηάο ηεο ζηξαηεγηθάο εέλαη ε χπαξμε θφζηνπο ζπληνληζκνχ ησλ δηαθφξσλ ζπγαηξηθψλ πνπ ζπκκεηϋρνπλ ζην δέθηπν (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 13-14: ηξαηεγηθϋο Δ&Α ησλ ΠΔ). 63 Αγγιηθά ζπγαηξηθά ηεο Philips αθηϋξσζε Ϋλα κεγϊιν ηκάκα απφ ηνπο πφξνπο ηεο γηα λα αλαπηχμεη Ϋλα λϋν ζρϋδην ηειεφξαζεο γηα λα θαιχςεη ηηο αλϊγθεο ηεο εγρψξηαο αγνξϊο. Σν ηειηθφ απνηϋιεζκα άηαλ Ϋλα πξντφλ ην νπνέν δε δηϋθεξε θαζφινπ απφ ην κϋζν Δπξσπατθφ ζρϋδην ην νπνέν επηζπκνχζε λα επηβϊιεη ε κεηξηθά. Έηζη ε Philips θαηϋιεμε λα ιεηηνπξγεέ πϋληε εξγνζηϊζηα παξαγσγάο ηειενξϊζεσλ ζηελ Δπξψπε (αληέ γηα ηϋζζεξα). 64 Ζ ΠΔ απνξξππαληηθψλ Procter & Gamble (P&G) δεκηνχξγεζε Ϋλα καιαθηηθφ ξνχρσλ πνπ νλνκϊδεηαη Downy ζηηο ΖΠΑ θαη Lenor ζηελ Δπξψπε. Ζ κεγαιχηεξά ηεο αληαγσλέζηξηα ε Ϊγγιννιιαλδηθά ΠΔ, Unilever, πξνζπαζνχζε πνιιϊ ρξφληα λα αληαγσληζηεέ ηελ P&G, κε ην αληέζηνηρν πξντφλ ην Comfort, ρσξέο φκσο επηηπρέα. Σφηε ε γεξκαληθά ζπγαηξηθά ηεο Unilever αλϋπηπμε Ϋλα θαηλνχξγην πξντφλ ην νπνέν νλνκϊζηεθε Snuggle θαη πξνσζάζεθε ζηηο δηεζλεέο αγνξϋο θαη θπξέσο ζηηο ΖΠΑ. Δθεέ θαηϊθεξε λα απνθηάζεη ην 25% ηεο αγνξϊο θαη λα απεηιάζεη ηελ δεζπφδνπζα ζϋζε ηεο P&G κϋζα ζηελ έδηα ηε ρψξα πξνϋιεπζεο ηεο. 65 Ζ P&G δηαθηλεέ ζηελ αγνξϊ ησλ ΖΠΑ ην πγξφ απνξξππαληηθφ Tide, ζηελ επξσπατθά αγνξϊ ην Ariel θαη ζηελ Ηαπσληθά αγνξϊ ην Cheer. Πξφθεηηαη γηα Ϋλα παγθνζκηνπνηεκϋλν πξντφλ, απνηϋιεζκα ηεο ζπλεξγαζέαο ησλ επηζηεκφλσλ ηεο ΠΔ θαη ζηηο ηξεηο απηϋο γεσγξαθηθϋο πεξηνρϋο. Έηζη θϊζε πξντφλ Ϋρεη θαη Ϋλα Ϋληνλν ηνπηθφ ραξαθηάξα θαιχπηνληαο κε επηηπρέα θαη ηηο εγρψξηεο αλϊγθεο.

105 104 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ζ Ϋξεπλα θαη αλϊπηπμε (Δ&Α) γέλεηαη ζε ηξεηο θϊζεηο (ράκα 3.6): - ηελ πξψηε θϊζε γέλεηαη επηζηεκνληθά Ϋξεπλα θαη Ϋξεπλα αγνξϊο ψζηε λα απνθηεζεέ πξφζβαζε ζε βαζηθϋο πεγϋο πιεξνθνξηψλ θαη επηζηεκνληθάο γλψζεο, φπσο παλεπηζηάκηα, εξεπλεηηθϊ ηλζηηηνχηα, εκπνξηθνχο νξγαληζκνχο θ.ϊ. - ηε δεχηεξε θϊζε ιακβϊλεη ρψξα ν ζρεδηαζκφο ηνπ πξντφληνο θαη ε παξαγσγά ηνπ. ην ζεκεέν απηφ απαηηεέηαη πιάξσο εμεηδηθεπκϋλν εξγαηηθφ πξνζσπηθφ, φπσο επηζηάκνλεο, κεραληθνχο θαη ηερληθνχο. - ηελ ηξέηε θϊζε «Debugging Phase» ζπληειεέηαη ε εμνκνέσζε ηνπ πξντφληνο ζηελ ηνπηθά αγνξϊ θαη ε πξνζαξκνγά ηνπο ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο, νπφηε θαη ε παξαγσγά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, ηνπ πιάξσο πξνζαξκνζκϋλνπ πιϋνλ ζηελ αγνξϊ. (Dicken, 2003, ζει 241) ρήκα 3.6: Οη ηξεηο θάζεηο Δ&Α Πεγή: Dicken 2003, ζει 242 ΒΫβαηα, ε αλϊγθε γηα πςειϊ εμεηδηθεπκϋλνπο επηζηάκνλεο, ηερληθνχο θαη κεραληθνχο θαζψο θαη ε εγγχηεηα ζε παλεπηζηάκηα θαη Ϊιινπο εξεπλεηηθνχο νξγαληζκνχο θαη ηλζηηηνχηα δηθαηνινγνχλ ηελ χπαξμε ησλ πνιπεζληθψλ κϋζα ζε κεγϊιεο πφιεηο, νη νπνέεο κϊιηζηα εέλαη θαη ν ηφπνο εγθαηϊζηαζεο θαη ησλ γξαθεέσλ δηνέθεζεο θαη ζπληνληζκνχ ηεο επηρεέξεζεο. Σα ραξαθηεξηζηηθϊ απηϊ θαέλεηαη φηη εληνπέδνληαη ζηηο ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο θαη ην ΖλσκΫλν Βαζέιεην, φπνπ εέλαη ζπγθεληξσκϋλνο κεγϊινο αξηζκφο επηρεηξάζεσλ Δ&Α θαη θπξέσο ζην Λνο Άληδειεο, ην ΚνινξΪλην, ην αλ ΝηηΫγθν, ην αλ Φξαληδέζθν θαη ηε λνηηναλαηνιηθά Αγγιέα. ηελ Αγγιέα

106 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 105 κϊιηζηα ην 60% ηεο Ϋξεπλαο γέλεηαη απφ μϋλεο ζπλδεδεκϋλεο ελψ κφλν ην 40% απφ ηηο εγρψξηεο επηρεηξάζεηο (Dicken, 2003, ζει 245). Οη πξναλαθεξφκελεο θϊζεηο Δ&Α δηεμϊγνληαη εέηε κϋζα ζηελ έδηα ηελ πνιπεζληθά εέηε κϋζσ εμσηεξηθψλ δηθηχσλ. Απφ ηε ζηηγκά πνπ ε ΠΔ πηνζεηεέ κηα απνθεληξσκϋλε ζηξαηεγηθά Δ&Α δεκηνπξγεέηαη ε αλϊγθε χπαξμεο ελφο ηκάκαηνο Δ&Α ά φπσο ζσζηϊ ζεσξεέηαη εξγαζηάξην Δ&Α, πνπ ζα ππνζηεξέδεη ηελ ζπγαηξηθά. ηε δηεζλά βηβιηνγξαθέα δηαθξέλνπκε ηξεηο ηχπνπο απνθεληξσκϋλσλ εξγαζηεξέσλ Δ&Α (Pearce and Papanastassiou, 1996, φπσο αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 13-14: Ρφινη απνθεληξσκϋλσλ εξγαζηεξέσλ Δ&Α ζηηο ΠΔ) θαη ν Dicken (2003, ζει 242): 1. Εξγαζηήξην ηερλνινγηθήο ππνζηήξημεο (Support Laboratory - SL) Απηφο ν ηχπνο εξγαζηεξένπ ρξεζηκνπνηεέ ηερλνινγέα πνπ Ϋρεη αλαπηπρζεέ απφ ηε κεηξηθά εηαηξεέα. πλεπψο κεηαθϋξεη ηερλνινγέα, δε δεκηνπξγεέ θαηλνχξηα θαη απιψο πξνζαξκφδεη νξηζκϋλα ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπ πξντφληνο ζηηο απαηηάζεηο ηεο εγρψξηαο αγνξϊο ηεο ζπγαηξηθάο. Βαζηθφο ηνπ ζθνπφο εέλαη ε πηνζϋηεζε ηεο ηερλνινγέαο ηεο κεηξηθάο εηαηξεέαο ζηελ ηνπηθά αγνξϊ θαη Ϋηζη ε Έξεπλα θαη ΑλΪπηπμε εέλαη ηζνδχλακε κε ηελ ηξέηε θϊζε ηεο Δ&Α («Debugging Phase») 2. Εξγαζηήξην ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο (Locally Integrated Laboratory - LIL) Πξφθεηηαη γηα εξγαζηάξην πνπ δεκηνπξγεέ θαηλνχξηα πξντφληα, Ϊξα ζηεξέδεηαη θπξέσο ζηνπο δηθνχο ηνπ πφξνπο Δ&Α. Ζ παξαγσγά ηνπ πξντφληνο ιακβϊλεη ρψξα εθεέ πνπ εέλαη ε αγνξϊ, φπνπ θαη κεηαθϋξεηαη ε ηερλνινγέα. 3. Εξγαζηήξην βαζηθήο έξεπλαο (Internationally Interdependent Laboratory - IIL) ηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ δελ ππνζηεξέδεη θακέα ζπγαηξηθά. Παξφια απηϊ ζπλεηζθϋξεη νπζηαζηηθϊ ζηε ζηξαηεγηθά ηεο απνθϋληξσζεο ηεο ηερλνινγέαο γηαηέ ρξεζηκνπνηεέ πφξνπο Δ&Α πνπ πξνϋξρνληαη απφ δηϊθνξεο ρψξεο θαη πξνσζεέ δπλακηθϊ ηε γλψζε. ηφρνο ηνπ ε παγθφζκηα νινθιάξσζε ηεο επηρεέξεζεο θαη φρη ηφζν ζηελ εζληθά ά ηνπηθά αγνξϊ θαη ιεηηνπξγεέ σο βαζηθφ θϋληξν Ϋξεπλαο ζπλδεδεκϋλν κε δηεζλά πξνγξϊκκαηα Ϋξεπλαο.

107 106 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Παξαγσγά Ζ ρσξνζϋηεζε ησλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ πνηθέιιεη θαη εμαξηϊηαη απφ ηνλ νξγαλσηηθφ θαη ηερλνινγηθφ ξφιν πνπ απηϋο παέδνπλ κϋζα ζηελ επηρεέξεζε αιιϊ θαη απφ ηε γεσγξαθηθά δηαζπνξϊ Ϊιισλ παξαγφλησλ ζρεηηθψλ κε ην ρψξν. Δέλαη βϋβαηα αιάζεηα φηη, ζε ζχγθξηζε κε ηα δηνηθεηηθϊ θϋληξα θαη ηηο εγθαηαζηϊζεηο Δ&Α, νη παξαγσγηθϋο κνλϊδεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξάζεσλ εέλαη φιν θαη πεξηζζφηεξν γεσγξαθηθϊ δηαζθνξπηζκϋλεο. Οη ζεκαληηθφηεξνη ηξφπνη νξγϊλσζεο ησλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ ηεο πνιπεζληθάο εέλαη νη αθφινπζνη (Dicken, 2003, ζει ) (ράκα 3.7): ρήκα 3.7: Οη ηξόπνη νξγάλσζεο ησλ παξαγσγηθώλ κνλάδσλ ηεο ΠΔ Πεγή: Dicken, 2003, ζει 246 Ζ παγθνζκίσο ζπγθεληξσκέλε παξαγσγή, φπνπ φιε ε παξαγσγά εέλαη ζπγθεληξσκϋλε ζε κέα γεσγξαθηθά ζϋζε ά ηνπιϊρηζηνλ ζε κέα ρψξα θαη εμϊγεηαη ζηηο αγνξϋο ηνπ θφζκνπ κϋζσ ηνπ κϊξθεηηλγθ θαη ησλ δηθηχσλ πσιάζεσλ. Ζ παξαγσγή ζηελ αγνξά ππνδνρήο. Δδψ θϊζε παξαγσγηθά κνλϊδα παξϊγεη κέα ζεηξϊ απφ πξντφληα απεπζπλφκελε ζηελ αγνξϊ ηεο ρψξαο ζηελ νπνέα εέλαη εγθαηεζηεκϋλε, ρσξέο λα ππϊξρνπλ πσιάζεηο πϋξα ησλ εζληθψλ ηεο ζπλφξσλ. Οχζα

108 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 107 πιεζένλ ηεο αγνξϊο, ε παξαγσγηθά κνλϊδα εμππεξεηεέ θαιχηεξα ηηο αλϊγθεο θαη ηηο πξνηηκάζεηο ησλ πειαηψλ θαη πξνζθϋξεη γξάγνξν service κεηϊ ηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ. Αθφκε, κε ηελ έδξπζε παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ γηα ηελ Ϊκεζε εμππεξϋηεζε ηεο ηνπηθάο αγνξϊο παχεη λα παέδεη ζεκαληηθφ ξφιν ε χπαξμε δαζκψλ ά κε δαζκνινγηθψλ εκπνδέσλ ζην εκπφξην. Ζ πξφζθαηε αλϊπηπμε ησλ Ηαπσληθψλ θαη Ϊιισλ αζηαηηθψλ επελδχζεσλ ζε Δπξψπε θαη Βφξεηα Ακεξηθά εέλαη Ϋλα ραξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα Ϊκεζεο αληέδξαζεο ζηελ χπαξμε κε δαζκνινγηθψλ εκπνδέσλ ζην εκπφξην. Εμεηδίθεπζε ζην πξντόλ γηα ηελ παγθόζκηα ή ηελ ηνπηθή / πεξηθεξεηαθή αγνξά. ΚΪζε παξαγσγηθά κνλϊδα παξϊγεη κφλν Ϋλα πξντφλ θαη ην ζϋηεη πξνο πψιεζε ζηελ αγνξϊ ησλ Ϊιισλ ρσξψλ, εμππεξεηψληαο ηελ παγθφζκηα ά κηα κεγϊιε ηνπηθά αγνξϊ φπσο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο. Κάζεηε νινθιήξσζε ηεο παξαγσγήο δηεζλώο. ΚΪζε παξαγσγηθά κνλϊδα εέλαη εγθαηεζηεκϋλε ζε δηαθνξεηηθά ρψξα θαη απνηειεέ Ϋλα ηκάκα ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο. Οη εθξνϋο ηεο κέαο εγθαηϊζηαζεο απνηεινχλ εηζξνϋο ηεο επφκελεο ζηελ αιπζέδα πνπ ζρεκαηέδνπλ ά θϊζε κνλϊδα παξϊγεη Ϋλα μερσξηζηφ ηκάκα ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο θαη φιεο καδέ νη εθξνϋο ηνπο εηζξϋνπλ ζε κέα ηειηθά εγθαηϊζηαζε ζε κέα Ϊιιε ρψξα. Απηφο ν ηξφπνο νξγϊλσζεο ηεο παξαγσγάο, δειαδά ε θϊζεηε νινθιάξσζε, βνεζάζεθε απφ ηελ ηερλνινγηθά θαηλνηνκέα ζηελ παξαγσγηθά δηαδηθαζέα πνπ επϋηξεςε ηε ηκεκαηηθά παξαγσγά θαη ηελ πξνηππνπνέεζε (standardization) ζε θϊπνηεο δηαδηθαζέεο παξαγσγάο. Αθφκε, ε παξϊιιειε αλϊπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ ζηηο κεηαθνξϋο θαη ηηο επηθνηλσλέεο Ϋδσζε κέα επειημέα ζηε γεσγξαθηθά ζϋζε ηεο παξαγσγάο. Έηζη, νη πνιπεζληθϋο κπφξεζαλ λα επσθειεζνχλ ηηο γεσγξαθηθϋο δηαθνξϋο ζηα θφζηε παξαγσγάο ζε παγθφζκηα θιέκαθα θαη λα ηδξχζνπλ παξαγσγηθϊ θαηαζηάκαηα ζε δηϊθνξα κϋξε ηνπ θφζκνπ. Οπφηε, πιηθϊ, εκηηειά πξντφληα θαη ηειηθϊ πξντφληα κεηαθϋξνληαη κεηαμχ ησλ γεσγξαθηθϊ δηαζθνξπηζκϋλσλ παξαγσγηθψλ κνλϊδσλ κϋζα απφ Ϋλα πνιχπινθν δέθηπν ξνψλ. Με ηελ θϊζεηε νινθιάξσζε ηεο παξαγσγάο δηεζλψο, ε παξαδνζηαθά ζχλδεζε παξαγσγάο θαη αγνξϊο θαηαξξέθζεθε, κηαο θαη νη εθξνϋο ελφο εξγνζηαζένπ ζε κέα ρψξα κπνξεέ λα απνηειϋζεη εηζξνά ζε Ϋλα Ϊιιν εξγνζηϊζην πνπ αλάθεη ζηελ έδηα επηρεέξεζεο αιιϊ εέλαη εγθαηεζηεκϋλν ζε Ϊιιε ρψξα ά ρψξεο. ΔλαιιαθηηθΪ, ην ηειηθφ πξντφλ κπνξεέ λα εμαρζεέ ζηελ αγνξϊ κηαο ηξέηεο ρψξαο ά ζηελ αγνξϊ ηεο κεηξηθάο επηρεέξεζεο (Dicken, 2003, ζει 248).

109 108 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 3.5 ηξαηεγηθέο παξαγσγήο ησλ ΠΔ Ζ ζηξαηεγηθά κηαο επηρεέξεζεο ζα Ϋιεγε θαλεέο φηη εέλαη νη πξϊμεηο πνπ επηηεινχλ νη Managers ηεο πξνθεηκϋλνπ λα πινπνηάζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο. Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο επηρεηξάζεηο, ν θπξέαξρνο ζηφρνο εέλαη ε κεγηζηνπνέεζε ηεο καθξνρξφληαο θεξδνθνξέαο ηνπο. ΒΫβαηα, φπσο ζα θαλεέ θαη απφ ηελ αλϊιπζε ησλ ζηξαηεγηθψλ, ε θαηαιιειφηεηα ηεο θϊζε ζηξαηεγηθάο εμαξηϊηαη ηφζν απφ ηηο πηϋζεηο γηα κεέσζε ηνπ θφζηνπο φζν θαη γηα πξνζαξκνγά ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο ησλ αγνξψλ ζηηο ρψξεο ππνδνράο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 299) Οη δηαθνξεηηθνέ ξφινη πνπ αλαιακβϊλνπλ νη ζπγαηξηθϋο κηαο ΠΔ πξνζδηνξέδνπλ ηελ πνηθηιέα ησλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηάησλ ησλ ΠΔ. ηελ πην απιά ηεο κνξθά, ε παξαγσγά κπνξεέ λα δηεμϊγεηαη ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο θαη ηα πξντφληα λα εμϊγνληαη ζε ηξέηεο αγνξϋο. ΔλαιιαθηηθΪ, νη ΠΔ κπνξνχλ λα παξϊγνπλ ζε θϊζε κηα απφ ηηο ρψξεο πνπ ελδηαθϋξνληαη θαη, αλ ην επηζπκνχλ, λα εμϊγνπλ ηα πξντφληα ηνπο απφ επηιεγκϋλεο ρψξεο ππνδνράο. Σελ ηειεπηαέα δεθαεηέα, Ϋρεη απμεζεέ ε παξαγσγά ελδηακϋζσλ αγαζψλ ζε πνιιϋο ρψξεο κϋζσ ζπγαηξηθψλ. ΑπηΪ ηα αγαζϊ εμϊγνληαη θαη ζε Ϊιιεο ρψξεο κεηαηξϋπνληαο ηελ παξαγσγά θαη ην εκπφξην ζε πνιχπινθεο δηεζλεέο νηθνλνκηθϋο ζρϋζεηο. Ζ ΠΔ πξϋπεη λα ζρεδηϊζεη κηα ζηξαηεγηθά παξαγσγάο φπνπ λα πξνζδηνξέδεηαη ε παξαγσγά ησλ ελδηακϋζσλ θαη ηειηθψλ αγαζψλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) ΚαηΪ ηνλ Porter, ζχκθσλα κε φζα αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ), ππϊξρνπλ δχν επξεέεο θαηεγνξέεο ζηξαηεγηθψλ παξαγσγάο: Ζ πνιπηνπηθή ζηξαηεγηθή παξαγσγήο (multidomestic strategy). Ζ ΠΔ ηδξχεη ζπγαηξηθϋο ζε θϊζε αγνξϊ πνπ ηελ ελδηαθϋξεη κε ζηφρν λα παξϊγνπλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλϊγθεο ηεο θϊζε αγνξϊο. ΑπηΫο νη ζπγαηξηθϋο δξνπλ ζρεδφλ σο απηφλνκεο κνλϊδεο θαη δελ εμϊγνπλ. Γελ ηηο ελδηαθϋξεη ν δηεζλάο αληαγσληζκφο, παξϊ κφλν ν αληαγσληζκφο πνπ αληηκεησπέδνπλ απφ Ϊιιεο ζπγαηξηθϋο Ϊιισλ ΠΔ θαζψο θαη εγρσξέσλ επηρεηξάζεσλ ζηε ρψξα ππνδνράο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) Απηά ηελ ζηξαηεγηθά, νη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 300) ηελ νλνκϊδνπλ πνιπεγρψξηα ζηξαηεγηθά θαη Ϋρεη λφεκα φηαλ ππϊξρνπλ πςειϋο πηϋζεηο γηα ηνπηθά πξνζαξκνγά ηνπ πξντφληνο θαη ρακειϋο πηϋζεηο γηα κεέσζε ηνπ θφζηνπο. Με Ϊιια ιφγηα, θαηϊ απηνχο, νη ΠΔ πνπ πηνζεηνχλ ηϋηνηα ζηξαηεγηθά πξνζαλαηνιέδνληαη πξνο

110 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 109 ηελ επέηεπμε ηεο κϋγηζηεο ηνπηθάο πξνζαξκνζηηθφηεηαο. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη φηη πξνβαέλνπλ ζε εθηελά πξνζαξκνγά ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο ηφζν ηνπ πξντφληνο ηνπο, φζν θαη ηεο ζηξαηεγηθάο πξνψζεζάο ηνπ (marketing). Δπέζεο, Ϋρνπλ ηελ ηϊζε λα εγθαζηζηνχλ κέα νινθιεξσκϋλε ζεηξϊ απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγσγά, ην marketing, ηελ Δ&Α ζε θϊζε θχξηα εζληθά αγνξϊ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 300) Μέα αδπλακέα ηεο ζηξαηεγηθάο απηάο εέλαη ην γεγνλφο φηη πνιιϋο απφ ηηο ΠΔ πνπ ηελ εθαξκφδνπλ, Ϋρνπλ αλαπηπρζεέ ζε απνθεληξσκϋλεο νκνζπνλδέεο, ζηηο νπνέεο θϊζε εζληθά ζπγαηξηθά ιεηηνπξγεέ κε αξθεηά απηνλνκέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 300) Σν βαζηθφηεξν φκσο κεηνλϋθηεκα ηεο πνιπηνπηθάο ζηξαηεγηθάο εέλαη φηη, ιφγσ ηεο πξνζάισζεο ηεο ζηελ ηνπηθά αγνξϊ, δελ παξαθνινπζεέ ηηο εμειέμεηο ζηε δηεζλά αγνξϊ θαη Ϋηζη κπνξεέ λα ρϊλεη δηϊθνξεο επθαηξέεο επϋθηαζεο ζε Ϊιιεο αγνξϋο. Δπέζεο, δεδνκϋλνπ φηη νη ζπγαηξηθϋο ελδϋρεηαη λα παξϊγνπλ ην έδην πξντφλ ζε θϊζε ρψξα, απηφ επηβαξχλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο ΠΔ απφ Ϊπνςε θφζηνπο. ΠαξΪδεηγκα ηϋηνηαο ζηξαηεγηθάο εέλαη ε απηνθηλεηνβηνκεραλέα FIAT πνπ αλϋπηπμε παξαγσγά απηνθηλάησλ κϋζσ ζπγαηξηθψλ ζε πνιιϋο επξσπατθϋο ρψξεο φπσο ζηελ Ηζπαλέα, Γηνπγθνζιαβέα ηελ Πνισλέα θαη Ϊιιεο κε ΔπξσπατθΫο ρψξεο. Ζ FIAT επϋιεμε ρψξεο ρακεινχ θφζηνπο γηαηέ θαη νη ηνπηθϋο θπβεξλάζεηο άηαλ δηαηεζεηκϋλεο λα επηδνηάζνπλ ηελ παξαγσγάο ηεο (Bartlett, Building and managing the transnational competition in global industries, 1986) (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) Ο Ϊιινο ηχπνο ζηξαηεγηθάο εέλαη ε παγθνζκηνπνηεκέλε ζηξαηεγηθή (global strategy). Με βϊζε απηά ηε ζηξαηεγηθά νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο ΠΔ ζε κηα ρψξα επεξεϊδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζεη ε ζπγαηξηθά ζε Ϊιιεο ρψξεο. ε απηάλ ηελ πεξέπησζε ε ΠΔ αλαπηχζζεη παγθφζκηα πξντφληα γηα λα θαιχςεη νκνηνγελεέο αλϊγθεο ηεο παγθφζκηαο αγνξϊο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) Απηά ηελ ζηξαηεγηθά, νη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 300) ηελ νλνκϊδνπλ παγθφζκηα ζηξαηεγηθά θαη Ϋρεη λφεκα ζε πεξηνρϋο φπνπ ππϊξρνπλ πςειϋο πηϋζεηο γηα κεηψζεηο θφζηνπο θαη ρακειϋο πηϋζεηο γηα ηνπηθά πξνζαξκνγά ηνπ πξντφληνο. ΑπηΫο νη ζπλζάθεο ππεξηζρχνπλ ζε πνιιϊ βηνκεραληθϊ πξντφληα, αιιϊ δε ζπλαληψληαη ζε πνιιϋο αγνξϋο θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, φπνπ ε απαέηεζε γηα πξντφληα πνπ ηαηξηϊδνπλ ζε ηνπηθϊ πξφηππα θπξηαξρεέ. Δθεέ ε παγθφζκηα ζηξαηεγηθά εέλαη κϊιινλ

111 110 / Δπαλζέα ΛνπθΪ αθαηϊιιειε. Οη πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο πνπ εθαξκφδνπλ απηάλ ηελ ζηξαηεγηθά επηθεληξψλνληαη ζηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηνπο, εθαξκφδνληαο ζηξαηεγηθά ρακεινχ θφζηνπο (low cost strategy), εθκεηαιιεπφκελεο ηε κεέσζε ηνπ θφζηνπο πνπ πξνϋξρεηαη απφ ηα απνηειϋζκαηα ιφγσ πξνεγνχκελεο εκπεηξέαο ά πιεξνθφξεζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 300) Οη ΠΔ δελ Ϋρνπλ ηελ ηϊζε λα πξνζαξκφδνπλ ην πξντφλ ηνπο θαη ηελ ζηξαηεγηθά marketing ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο ησλ αγνξψλ ππνδνράο, δηφηη ε πξνζαξκνγά απηά νδεγεέ ζε αχμεζε ηνπ θφζηνπο, ελψ νη δξαζηεξηφηεηεο παξαγσγάο, marketing, Δ&Α εέλαη ζπγθεληξσκϋλεο ζε κεξηθϋο επλννχκελεο πεξηνρϋο. Αληέζεηα, πξνηηκνχλ λα πξνσζάζνπλ Ϋλα πξντφλ δηεζλψο, ψζηε λα απνιαχζνπλ ηα κϋγηζηα νθϋιε ησλ νηθνλνκηψλ θιέκαθαο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 301) Σν θπξηφηεξν κεηνλϋθηεκα ηεο παγθνζκηνπνηεκϋλεο ζηξαηεγηθάο εέλαη φηη παξαβιϋπεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο αλϊκεζα ζηηο ρψξεο θαη Ϋηζη, φπσο θαη ζηελ πεξέπησζε ηεο πνιπηνπηθάο ζηξαηεγηθάο, ελδϋρεηαη λα ρϊζεη ζεκαληηθϋο επθαηξέεο επϋθηαζεο ηεο παξαγσγάο ζε λϋεο αγνξϋο κε λϋα πξντφληα. ε αληέζεζε κε ηε FIAT, ε TOYOTA αθνινχζεζε παγθνζκηνπνηεκϋλε ζηξαηεγηθά. Ζ επηηπρέα ηεο ζηεξέρζεθε ζην γεγνλφο φηη ζπγθϋληξσζε ηελ αλϊπηπμε θαη ηελ παξαγσγά θαηλνχξησλ πξντφλησλ ζηελ Ηαπσλέα θαη απφ εθεέ ηα εμάγαγε 66. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) χκθσλα κε ηνπο Bartlett θαη Ghoshal (1995) 67, φπσο αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ), ππϊξρεη θαη Ϋλαο ηξέηνο ηχπνο ζηξαηεγηθάο, ε ιεγφκελε δηεζληθή ζηξαηεγηθή (transnational strategy). Απηά ε ζηξαηεγηθά ιακβϊλεη ππ φςηλ ηεο ηφζν ηηο παγθφζκηεο δπλϊκεηο πνπ νδεγνχλ ζε νκνηνγελά παξαγσγά φζν θαη ηηο ηνπηθϋο δπλϊκεηο πνπ νδεγνχλ ζε δηαθνξνπνέεζε. Απηά ε ζηξαηεγηθά νπζηαζηηθϊ πξεζβεχεη φηη ε επηηπρέα κηαο ΠΔ νθεέιεηαη ζην βαζκφ επειημέαο ηεο. Ζ επειημέα κηαο ΠΔ επηηπγρϊλεηαη φηαλ Ϋρεη θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη ησλ δχν ηχπσλ ησλ πξναλαθεξζϋλησλ δπλϊκεσλ πνπ κπνξεέ λα επεξεϊζνπλ ηηο απνθϊζεηο ηεο επηινγάο ηφπσλ παξαγσγάο θαη δηαλνκάο ελδηακϋζσλ θαη ηειηθψλ αγαζψλ. 66 Σν 1989 παξάγαγε πεξέπνπ 3,3 εθαηνκκχξηα απηνθέλεηα εθ ησλ νπνέσλ πεξέπνπ ην 80% θαηαζθεπϊζηεθε ζηελ Ηαπσλέα. Σν ππφινηπν 20% ζηηο ΖΠΑ θαη ηελ Απζηξαιέα. Σν 1992 Ϊλνημε δχν εξγνζηϊζηα ζηελ Αγγιέα κε ζηφρν ηελ παξαγσγά 200,000 κεραλψλ θαη απηνθηλάησλ αληέζηνηρα εηεζέσο 67 ΚαζεγεηΫο ζην Harvard θαη ην London Business School αληέζηνηρα

112 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 111 Απηά ηελ ζηξαηεγηθά, νη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 301) ηελ νλνκϊδνπλ ππεξεζληθά ζηξαηεγηθά θαη Ϋρεη λφεκα ζε πεξηνρϋο φπνπ ππϊξρνπλ πςειϋο πηϋζεηο ηφζν γηα κεηψζεηο θφζηνπο φζν θαη γηα ηνπηθά πξνζαξκνγά ηνπ πξντφληνο. ΚαηΪ απηνχο, ζην ζεκεξηλφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ φπνπ νη αληαγσληζηηθϋο ζπλζάθεο εέλαη ηφζν Ϋληνλεο, νη επηρεηξάζεηο ζηε δηεζλά αγνξϊ ζα πξϋπεη λα εθκεηαιιεπηνχλ ηελ εμνηθνλφκεζε θφζηνπο ιφγσ πξνεγνχκελσλ εκπεηξηψλ (Global strategy) αιιϊ θαη ηηο νηθνλνκέεο ηνπ ηφπνπ εγθαηϊζηαζεο (Multidomestic strategy). (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 300) Δπέζεο, ζα πξϋπεη λα κεηαθϋξνπλ φιεο ηηο βαζηθϋο αξκνδηφηεηεο εληφο ηεο επηρεέξεζεο θαη ηαπηφρξνλα λα δέλνπλ ηδηαέηεξε πξνζνρά ζηηο πηϋζεηο γηα ηνπηθά πξνζαξκνγά. Ζ ξνά ηθαλνηάησλ θαη ε παξαγσγά ηνπ πξντφληνο δελ εέλαη κνλφπιεπξε, απφ ηε κεηξηθά ζηε ζπγαηξηθά, φπσο ζπκβαέλεη ζηε δηεζλά ζηξαηεγηθά πνπ ζα αλαθεξζεέ παξαθϊησ, αιιϊ θαη απφ ηε μϋλε ζπγαηξηθά ζηε κεηξηθά θαη απφ ηε μϋλε ζπγαηξηθά πξνο θϊπνηα Ϊιιε μϋλε ζπγαηξηθά. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 301) ΚαηΪ θϊπνηνλ ηξφπν, νη ΠΔ πνπ εθαξκφδνπλ ηελ ζηξαηεγηθά απηά απνβιϋπνπλ ζην λα επηηχρνπλ ηαπηφρξνλα πιενλεθηάκαηα θφζηνπο (Global strategy) θαη δηαθνξνπνέεζεο (Multidomestic strategy). ζν ειθπζηηθά φκσο θαη αλ αθνχγεηαη, ε ζηξαηεγηθά απηά εέλαη δχζθνιε ζηελ εθαξκνγά ηεο, κηαο θαη νη πηϋζεηο γηα ηνπηθά πξνζαξκνγά θαη κεέσζε θφζηνπο σζνχλ ηειηθϊ ηελ επηρεέξεζε λα πξνζαξκφζεη ην πξντφλ ηεο ζηηο ηνπηθϋο ηδηαηηεξφηεηεο, απμϊλνληαο φκσο ελ ηϋιεη ην θφζηνο ηνπ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 302) ΠαξΪδεηγκα ηϋηνηαο ζηξαηεγηθάο απνηειεέ ε γλσζηά ειβεηηθά επηρεέξεζε κεραλψλ απηνκαηηζκνχ ΑΒΒ ε νπνέα δηαηππψλεη σο εμάο ηελ ζηξαηεγηθά ηεο: «Ζ ηϋρλε ηνπ λα εέζαη ηνπηθφο παγθνζκέσο». Αθφκε, ε ρξεκαηηζηεξηαθά εηαηξεέα J.P Morgan δηαηππψλεη ηελ εμάο Ϊπνςε: «Σν θιεηδέ ηεο παγθφζκηαο απφδνζεο βξέζθεηαη ζηελ θαηαλφεζε ησλ ηνπηθψλ αγνξψλ». Δπέζεο, ε απηνθηλεηνβηνκεραλέα FORD αθνινχζεζε δηεζληθά ζηξαηεγηθά ζπλδπϊδνληαο ηελ απνδνηηθφηεηα ζε φξνπο θφζηνπο πνπ παξϋρεη ε παγθνζκηνπνηεκϋλε ζηξαηεγηθά αιιϊ θαη ηε δηαθνξνπνέεζε πνπ πξνζθϋξεη ε πνιπηνπηθά ζηξαηεγηθά. 68 (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε: ηξαηεγηθϋο παξαγσγάο ησλ ΠΔ) 68 χκθσλα κε ζηνηρεέα ηνπ 1989, ε FORD παξάγαγε 4,1 εθαηνκκχξηα απηνθέλεηα απφ ηα νπνέα ην 27% ζηε Γεξκαλέα, ην 16% ζηελ Αγγιέα, ην 12% ζηελ Ηζπαλέα θαη ην 13% ζην ΒΫιγην. Δθηφο Δπξψπεο ε FORD εέρε παξαγσγά θπζηθϊ ζηηο ΖΠΑ αιιϊ θαη ζε νξηζκϋλεο ρψξεο ηεο Λαηηληθάο

113 112 / Δπαλζέα ΛνπθΪ χκθσλα φκσο κε ηνπο κε ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 299), κέα αθφκε ζηξαηεγηθά πνπ πηνζεηνχλ νη επηρεηξάζεηο πνπ αληαγσλέδνληαη ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ εέλαη ε δηεζλήο ζηξαηεγηθή (International strategy). Ζ ζηξαηεγηθά απηά Ϋρεη λφεκα φηαλ ε πνιπεζληθά Ϋρεη ηθαλφηεηεο, ηηο νπνέεο νη ηνπηθνέ αληαγσληζηϋο ζε μϋλεο ρψξεο δε δηαζϋηνπλ θαη φηαλ ε επηρεέξεζε δελ αληηκεησπέδεη κεγϊιεο πηϋζεηο γηα πξνζαξκνγά ζε ηνπηθϊ πξφηππα (ηνπηθϋο ζπλζάθεο) θαη κεέσζε ηνπ θφζηνπο ζηελ αγνξϊ ππνδνράο. χκθσλα κε απηάλ, νη ΠΔ πξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγάζνπλ θϋξδε κϋζσ ηεο κεηαθνξϊο ηθαλνηάησλ θαη πξντφλησλ ζε μϋλεο αγνξϋο, φπνπ νη ηνπηθνέ αληαγσληζηϋο δε δηαζϋηνπλ απηϋο ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα πξντφληα (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 299). Οη πεξηζζφηεξεο δηεζλεέο επηρεηξάζεηο δεκηνπξγνχλ θϋξδε κϋζσ ηεο κεηαθνξϊο ζηηο αγνξϋο ππνδνράο δηαθνξνπνηεκϋλσλ πξντφλησλ, ηα νπνέα παξάρζεζαλ ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο. ΠαξΪιιεια, νη επηρεηξάζεηο απηϋο Ϋρνπλ ηελ ηϊζε λα ζπγθεληξψλνπλ ηηο ιεηηνπξγέεο παξαγσγάο ηνπ πξντφληνο ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο θαη λα εγθαζηδξχνπλ κνλϊδεο γηα ηηο ιεηηνπξγέεο παξαγσγάο θαη marketing ζε θϊζε βαζηθά ρψξα ζηελ νπνέα δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθϊ. ε φ,ηη αθνξϊ ηε δηαθνξνπνέεζε ηνπ πξντφληνο ζχκθσλα κε ηα ηνπηθϊ πξφηππα ηεο ρψξαο ππνδνράο, αλαθνξηθϊ κε ηελ παξαγσγά θαη ηελ πξνψζεζά ηνπ, απηά ζπληειεέηαη πνιχ πεξηνξηζκϋλα θαη ειϋγρεηαη Ϋληνλα απφ ην αξρεγεέν. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 299) Έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζηξαηεγηθάο απηάο εέλαη φηη εμαηηέαο ηνπ γεγνλφηνο ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ απαξαέηεησλ βηνκεραληθψλ εγθαηαζηϊζεσλ, νη επηρεηξάζεηο πνπ πηνζεηνχλ απηάλ ηελ ζηξαηεγηθά, ηεέλνπλ λα ππνθϋξνπλ απφ πςειϊ ιεηηνπξγηθϊ θφζηε. Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηϊ ηελ ζηξαηεγηθά απηά αθαηϊιιειε ζηηο βηνκεραλέεο, φπνπ ππϊξρνπλ πςειϋο πηϋζεηο θφζηνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 299) Ακεξηθάο, φπσο ηε Βξαδηιέα θαη ηελ Αξγεληηλά. ζνλ αθνξϊ ην δέθηπν παξαγσγάο ηνπ γλσζηνχ απηνθηλάηνπ FORD Fiesta, ζηε Γεξκαλέα (ζηελ Κνισλέα) παξϊγνληαλ νξηζκϋλα εμαξηάκαηα ηνπ θνπηηνχ ησλ ηαρπηάησλ θαη ηεο κεραλάο. Οη ηαρχηεηεο θαηαζθεπϊδνληαλ ζην Μπνξληφ ηεο Γαιιέαο. ην Λέκηλγθηνλ ηεο Αγγιέαο θαηαζθεπϊδνληαλ επέζεο νξηζκϋλα εμαξηάκαηα ηεο κεραλάο. ΣΫινο, ζην ΝηΪγθελρακ ηεο Αγγιέαο θαη ζηελ ΒαιΫλζηα ηεο Ηζπαλέαο γέλνληαλ ε ηειηθά ζπλαξκνιφγεζε.

114 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 113 Κεθάιαην 4. ΞΔΝΔ ΑΜΔΔ ΔΠΔΝΓΤΔΙ (ΞΑΔ) 4.1 Οξηζκόο ΞΑΔ, παξάγνληεο πνπ ζπληέιεζαλ ζηελ εμάπισζε ΞΑΔ θαη επηπηώζεηο ζηελ νηθνλνκία πξνέιεπζεο Οη επελδχζεηο ζε κέα νηθνλνκέα απνηεινχλ Ϋλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θαη αλαγθαέα ζηνηρεέα γηα ηελ αλϊπηπμε θαη ηελ επηβέσζά ηεο. Ζ επϋλδπζε εέλαη ξνά ελψ ην Ϊζξνηζκα ησλ επελδχζεσλ (απφζεκα) εέλαη ην θεθϊιαην. ΔπΫλδπζε γηα κέα νξηζκϋλε ρξνληθά πεξένδν εέλαη ε δεκηνπξγέα λϋνπ πϊγηνπ θεθαιαένπ, φπσο λϋα θηέξηα θαη κεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο, λϋεο εγθαηαζηϊζεηο, βειηηψζεηο ά επεθηϊζεηο ηνπ ππϊξρνληνο θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ 69. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 225) Οη επελδχζεηο δηαθξέλνληαη απφ ηελ εζληθφηεηα ησλ παξαγφλησλ πνπ αλαιακβϊλνπλ λα ηηο πξαγκαηνπνηάζνπλ. Έηζη, ππϊξρνπλ επελδχζεηο πνπ πινπνηνχληαη απφ εγρψξηνπο επελδπηϋο - επελδπηηθνχο θνξεέο θαη επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ επηρεηξάζεηο - ηδηψηεο επελδπηϋο ηνπ εμσηεξηθνχ. Οη ηειεπηαέεο εέλαη νη ιεγφκελεο μϋλεο επελδχζεηο θαη κπνξεέ λα εέλαη δηαθφξσλ κνξθψλ, φπσο ηνπνζεηάζεηο ζε ρξεφγξαθα, πϊγηεο εγθαηαζηϊζεηο, ηερλνινγέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 226) Οη μϋλεο επελδχζεηο αλϊινγα κε ην αλ ζπκβϊιινπλ ζηε δεκηνπξγέα λϋνπ παξαγσγηθνχ θεθαιαένπ ά φρη δηαθξέλνληαη ζε Άμεζερ Δπενδύζειρ Δξωηεπικού (ΑΔΔ) ή Ξένερ Άμεζερ Δπενδύζειρ (ΞΑΔ) ή Άμεζερ Ξένερ Δπενδύζειρ (ΑΞΔ) (Foreign Direct Investment) θαη ζε ΞΫλεο ΜεηνρηθΫο Δπελδχζεηο Υαξηνθπιαθένπ (Foreign Portfolio Equity Investment). ηε δηαηξηβά απηά πεξηνξηδφκαζηε ζηελ αλϊιπζε ησλ ΞΑΔ θαζψο απηϋο αλακθηζβάηεηα απνηεινχλ ην βαζηθφ κνριφ δηεζλνπνέεζεο θαη αλϊπηπμεο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο ηηο ηειεπηαέεο θπξέσο δεθαεηέεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 227) Χο ΞΑΔ ζχκθσλα κε ην ΓηεζλΫο Ννκηζκαηηθφ Σακεέν (ΓΝΣ) νξέδεηαη «ε καθξνρξφληα επϋλδπζε κε ηελ νπνέα απνθηϊηαη ζεκαληηθφ κεξέδην κηαο επηρεέξεζεο (πιεηνςεθηθφ ά / θαη κεηνςεθηθφ) πνπ ζπλάζσο (ζηελ πεξέπησζε ηνπ πιεηνςεθηθνχ παθϋηνπ κεηνρψλ) απνθαιεέηαη ζπγαηξηθά εηαηξεέα, απφ κέα εηαηξεέα ηνπ εμσηεξηθνχ, ηε κεηξηθά εηαηξεέα» (ΠαιΪζθαο Θ., Παπαλαζηαζένπ Μ., Φηιηππαένο Φ., 2007, ζει 69 ηελ επϋλδπζε ζε καθξννηθνλνκηθά βϊζε δελ πεξηιακβϊλεηαη ε δαπϊλε γηα αγνξϊ κεηνρψλ, νηθνπϋδσλ (αμέα γεο), παιαηψλ εγθαηαζηϊζεσλ, ςπγεέσλ, ηειενξϊζεσλ θ.ιπ., αθνχ νη αγνξϋο απηϋο απνηεινχλ επϋλδπζε γηα ηα Ϊηνκα θαη φρη γηα ηελ νηθνλνκέα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 225)

115 114 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 17) Αθφκε, ε ΞΑΔ νξέδεηαη σο «επϋλδπζε πνπ ζπλδπϊδεη ηφζν κέα καθξνρξφληα ζρϋζε, φζν θαη Ϋλα δηαξθϋο ελδηαθϋξνλ θαη Ϋιεγρν κέαο εγρψξηαο «νληφηεηαο», κηαο νηθνλνκέαο κε κέα εγρψξηα επηρεέξεζε κέαο Ϊιιεο νηθνλνκέαο δηαθνξεηηθάο απφ απηά πνπ ρξεζηκνπνηεέ σο Ϋδξα ν απηφλνκνο εμσηεξηθφο επελδπηάο εέηε απηφο εέλαη εγρψξηνο, εέηε ζπγαηξηθά επηρεέξεζε» (ΥαηδετσΪλλνπ Φ., 2007, ζει 22 νξηζκφο απφ ΜειΪ Κ.) Οη ΞΑΔ δειαδά, αλαιπηηθφηεξα, εέλαη κέα κνξθά δηεζλνχο θηλάζεσο θεθαιαέσλ εμαγσγϋο θεθαιαέσλ πξνο κέα μϋλε ρψξα πνπ πξαγκαηνπνηεέηαη απφ επηρεηξάζεηο πνπ ζϋινπλ λα παξϊγνπλ ζε Ϊιιεο ρψξεο πξαγκαηνπνηψληαο καθξνπξφζεζκεο πιηθϋο επελδχζεηο 70. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 10) Οη ΞΑΔ, ε αχμεζε ησλ νπνέσλ νδεγεέ ζηελ παγθνζκηνπνέεζε ηνπ θεθαιαένπ, ζε αληέζεζε κε ηηο Ϊιιεο ζπλαιιαγϋο, εέλαη επελδχζεηο κε δηαρξνληθφ ραξαθηάξα πνπ απνζθνπνχλ λα εθηνπέζνπλ ηνπο αληαγσληζηϋο ηνπο ζηε ρψξα εγθαηϊζηαζεο ηνπο ά λα απνκπδάζνπλ ηηο ληφπηεο ηερλνινγέεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 20) ΜΫζσ ηεο δηεζλνπνέεζεο, ε ΠΔ (εηαηξεέα TNC) αλαπηχζζεηαη ζηηο παγθφζκηεο αγνξϋο, δεκηνπξγψληαο ππνθαηαζηάκαηα ζε δεπηεξεχνπζεο ρψξεο κϋζσ επελδχζεσλ ΞΑΔ (FDI) ηχπνπ Greenfield (επελδχζεηο πνπ εθθηλνχλ εθ ηνπ κεδελφο), δειαδά λϋεο εγθαηαζηϊζεηο, ά δηαζπλνξηαθϋο εμαγνξϋο. (ΚνπκαλΪθνο Δ., 2007, ζει 208) Οη ΞΑΔ πξνϋξρνληαη απφ κέα πνιπεζληθά επηρεέξεζε πνπ νλνκϊδεηαη κεηξηθά, (δειαδά θνξεέο ησλ ΞΑΔ εέλαη ε πνιπεζληθά) θαη απνζθνπνχλ ζηελ εμαγνξϊ ά δεκηνπξγέαο κέαο Ϊιιεο, ε νπνέα θαιεέηαη ζπγαηξηθά, κε ζθνπφ ην κεξηθφ ά πιάξε Ϋιεγρν ηεο δεχηεξεο απφ ηελ πξψηε. Ο Ϋιεγρνο κπνξεέ λα γέλεη εέηε κε πιεηνςεθέα ηεο κεηξηθάο επηρεέξεζεο ζην κεηνρηθφ θεθϊιαην ηεο ζπγαηξηθάο, εέηε κε κεηνςεθέα. Σν ζεκαληηθφ φκσο εέλαη φηη ν Ϋιεγρνο εέλαη νπζηαζηηθφο ζε φιεο ηηο απνθϊζεηο πνπ ιακβϊλεη ε ζπγαηξηθά, πνπ κπνξεέ λα θνξνχλ παξαγσγά, πξνψζεζε, δηαλνκά, κηζζνδνζέα. ηε δηεζλά βηβιηνγξαθέα, ην ειϊρηζην πνζνζηφ ζπκκεηνράο ηεο κεηξηθάο ζηε ζπγαηξηθά εέλαη 25% (Κπξθηιάο 2002) (ΠηηηΪ Μ., 2007, ζει 26) Οη ΞΑΔ αλαιακβϊλνληαη θπξέσο απφ πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο αιιϊ θαη απφ Ϊιιεο επηρεηξάζεηο, κεκνλσκϋλνπο ηδηψηεο επελδπηϋο ά ζεζκηθνχο επελδπηϋο θαη ζπλεπϊγνληαη ηε κεηαθνξϊ θεθαιαέσλ, ηερλνινγέαο θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζε επηρεηξάζεηο μϋλσλ ρσξψλ κε ζηφρν ηελ απφθηεζε ηνπ ειϋγρνπ ησλ επηρεηξάζεσλ 70 Οη ΞΑΔ δηαθϋξνπλ απφ ηηο επελδχζεηο ραξηνθπιαθένπ, αθνχ νη δεχηεξεο απνθηνχλ κέα κνξθά αζηαζψλ ηνπνζεηάζεσλ θαη πξαγκαηνπνηνχληαη απφ επηρεηξάζεηο ά θεξδνζθφπνπο πνπ επηδηψθνπλ λα επσθειεζνχλ απφ ηηο δηαθπκϊλζεηο ησλ ηηκψλ ζηα παγθφζκηα ρξεκαηηζηάξηα θαη απφ ηηο ζπλαιιαγκαηηθϋο δηαθπκϊλζεηο (Bernard Guillochon, 2007, ζει 10)

116 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 115 απηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ Ϊιισζηε ζεσξνχληαη ζηξαηεγηθϋο κε πςεινχο θηλδχλνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 228) θαη Λακπξηαλέδεο Λ., (2000, ζει 3)) Οη ΞΑΔ πεξηιακβϊλνπλ ηε κεηαθνξϊ πϋξα απφ ηα εζληθϊ ζχλνξα ελφο παθϋηνπ παξαγσγηθψλ εηζξνψλ. Οη εηζξνϋο απηϋο εέλαη εέηε πιηθϋο, φπσο θεθαιαηνπρηθφο εμνπιηζκφο, ελδηϊκεζεο θαη πξψηεο χιεο, κεηνρηθφ θεθϊιαην, εέηε Ϊπιεο, φπσο ηερλνγλσζέα, δηαδηθαζέεο κϊξθεηηλγθ θαη εέλαη απαξαέηεηεο γηα ηελ επηηπρά πξαγκαηνπνέεζε ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο θαη ηεο εκπνξηθάο δηϊζεζεο ηνπ πξντφληνο. Ζ κεηαθνξϊ ησλ πφξσλ γέλεηαη απφ ηε κεηξηθά επηρεέξεζε πξνο ηηο ζπγαηξηθϋο, νη νπνέεο νπζηαζηηθϊ βξέζθνληαη θϊησ απφ θνηλά ηδηνθηεζέα, δειαδά ζπλδϋνληαη κεηαμχ ηνπο κε ζρϋζε ηδηνθηεζέαο. Γε γέλεηαη δειαδά κε παξεκβνιά ηεο αγνξϊο θαη δελ Ϋρεη δειαδά ηε κνξθά ηεο εκπνξηθάο ζπλαιιαγάο ά κηαο ζπκθσλέαο Licensing 71 ά Franchising 72. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 228) ΚαηΪ ηε ΝΪηζε Μ. (2005, ζει 18) ε χπαξμε ησλ ΞΑΔ εέλαη ν θηλεηάξηνο κνριφο ηεο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο ησλ επηρεηξάζεσλ θαζψο απνηεινχλ πϋξα απφ ηελ ζπκβνιά ηνπο ζηελ αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ πξντφληνο, κϋζν απνξξφθεζεο ηνπ εγρψξηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. ΚαηΪ ηελ ΠηηηΪ Μ. (2007, ζει 76), ε αλϊγθε ηεο επηβέσζεο ζε Ϋλα δηαξθψο απμαλφκελν αληαγσληζηηθφ πεξηβϊιινλ νδάγεζε ζηε ζηαδηαθά εμαθϊληζε ηνπ ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ θαη ζηε δεκηνπξγέα νιηγνπσιηαθψλ κνξθψλ αγνξϊο. Άιινο Ϋλαο παξϊγνληαο πνπ ζπληϋιεζε ζηελ εμϊπισζε ησλ ΞΑΔ εέλαη ε βειηέσζε ησλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ ζπγθνηλσληψλ πνπ δηεπθφιπλαλ ζεκαληηθϊ ηε κεηαθνξϊ αλζξψπσλ, ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θαη πιεξνθνξηψλ κε απνηϋιεζκα ηελ θαιχηεξε νξγϊλσζε θαη Ϋιεγρν ησλ ζπγαηξηθψλ απφ ηε κεηξηθά εηαηξεέα. Οη ηερλνινγηθϋο εμειέμεηο ζηηο κεηαθνξϋο θαη ηηο ηειεπηθνηλσλέεο δηεπθνιχλνπλ ηε δηεζλνπνέεζε ηεο παξαγσγάο ππφ ηελ Ϋλλνηα φηη Ϋλα πξντφλ, ζε Ϊιιε ρψξα ζρεδηϊδεηαη, ζε Ϊιιε παξϊγεηαη θαη ζε ηξέηε θαηαλαιψλεηαη, θϊλνληαο ηηο ΞΑΔ λα ζπληζηνχλ κέα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο εθθϊλζεηο ηεο παγθνζκηνπνέεζεο. (ΠηηηΪ Μ., 2007, ζει 76) Οη αηηέεο ηεο θαζπζηϋξεζεο ησλ ΞΑΔ ζηελ ΔιιΪδα, φπσο αλαθϋξεη ν ΠαπΪδνγινπ (2001) εέλαη νηθνλνκηθνέ παξϊγνληεο θαη δεηάκαηα πνιηηηθάο. Αηηέεο θαζπζηϋξεζεο 71 Licensing λνεέηαη ε παξαρψξεζε δηθαηψκαηνο εθκεηϊιιεπζεο δειαδά ε ρνξάγεζε Ϋγθξηζεο ά Ϊδεηαο ά δηθαηψκαηνο γηα ρξάζε ά Ϊζθεζε δξαζηεξηφηεηαο ζρεηηθϊ κε ηελ επσλπκέα, Ϊζθεζε επαγγϋικαηνο, ηερλνινγέα ά ρξάζε γεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 228) 72 Franchising εέλαη κέα ζπκθσλέα κϋζσ ζπκβνιαένπ κεηαμχ ελφο θαηαζθεπαζηά/δηαλνκϋα/επηρεέξεζεο ππεξεζηψλ (Franchiser) κε κέα Ϊιιε επηρεέξεζε ε νπνέα αγνξϊδεη ην δηθαέσκα ηδηνθηεζέαο θαη ιεηηνπξγέαο κνλϊδσλ ηνπ ζπζηάκαηνο. Οη ζπκθσλέεο απηϋο αλαθϋξνληαη ζε θϊπνην κνλαδηθφ πξντφλ, ππεξεζέα, εκπνξηθφ ζάκα, δέπισκα επξεζηηερλέαο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 228)

117 116 / Δπαλζέα ΛνπθΪ δειαδά κπνξεέ λα εέλαη ην κηθξφ κϋγεζνο ηεο αγνξϊο, ε δπζθνιέα πξφζβαζεο γηα ιφγνπο γεσγξαθηθνχο ζηελ εληαέα επξσπατθά αγνξϊ, ε Ϋιιεηςε εμαγσγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο ειιεληθάο νηθνλνκέαο, ε ρακειά αλϊπηπμε ησλ γεηηνληθψλ ρσξψλ πνπ δελ ζπκβϊιεη ζην λα θαηαζηεέ ε ΔιιΪδα κέα πεξηθεξεηαθά δχλακε, «θϋληξν ησλ Βαιθαλέσλ», ε Ϋιιεηςε Ϋξγσλ ππνδνκάο θαη ηζρπξάο αληαγσληζηηθφηεηαο ζε ζχγθξηζε κε ηηο Ϊιιεο επξσπατθϋο ρψξεο. Ζ ειιεληθά εκπεηξέα Ϋρεη δεέμεη φηη, παξϊ ηε ζπκκεηνρά ηεο ΔιιΪδαο ζηελ ΔΔ, ε νηθνλνκηθά ελνπνέεζε θαη ε απειεπζϋξσζε ηνπ εκπνξένπ εέλαη κελ αλαγθαέεο αιιϊ φρη θαη ηθαλϋο ζπλζάθεο γηα ηελ πξνζϋιθπζε ΞΑΔ. (ΠηηηΪ Μ., 2007, ζει 56) ζνλ αθνξϊ ηηο επηπηψζεηο ησλ ΞΑΔ ζηελ νηθνλνκέα πξνϋιεπζεο, νη εμεξρφκελεο ΞΑΔ εέλαη δπλαηφλ λα επεξεϊζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ρψξαο πξνϋιεπζεο κϋζσ ηεο επέδξαζάο ηνπο: (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 93-95) Σηηο ζπλζήθεο ηεο δήηεζεο. Μέα επηρεέξεζε επελδχνληαο ζε πεξηνρά ηνπ εμσηεξηθνχ κε απαηηεηηθϋο ζπλζάθεο δάηεζεο, εέλαη δπλαηφλ, αλ θαηαθϋξεη λα αληεπεμϋιζεη ζηνλ αληαγσληζκφ, λα βειηηψζεη ηηο δηαδηθαζέεο ηεο θαη λα παξϊγεη πξνεγκϋλα αγαζϊ θαη ππεξεζέεο ηφζν ζην εμσηεξηθφ φζν θαη ζηελ εγρψξηα αγνξϊ κε ζεηηθϋο επηπηψζεηο ζηε ρψξα πξνϋιεπζεο. Αληέζεηα, φηαλ ππϊξρεη ρακειφηεξε πνηφηεηα δάηεζεο, κπνξεέ λα ππϊξμνπλ αξλεηηθϋο ζπλϋπεηεο ζηελ πνηφηεηα θαη ησλ εγρσξέσο παξερφκελσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Σηηο ζπλζήθεο ησλ ζπληειεζηώλ παξαγσγήο. Ζ επελδπηηθά δξαζηεξηφηεηα εθηφο ζπλφξσλ εέλαη δπλαηφλ λα επηηξϋςεη ηνπο εγρψξηνπο ζπληειεζηϋο λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πην απνηειεζκαηηθϊ θαη απνδνηηθϊ. Σην επίπεδν αληαγσληζκνύ. Ζ ρξεζηκνπνέεζε ηεο πξνεγκϋλεο ηερλνγλσζέαο θαη ηερλνινγέαο θαη ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγάο απφ κέα επηρεέξεζε εέλαη δπλαηφλ λα ηελ θϊλνπλ πην αληαγσληζηηθά ζην εζσηεξηθφ. Μπνξεέ φκσο ην Ϊλνηγκα ζην εμσηεξηθφ, λα θϊλεη ηελ επηρεέξεζε λα κεηψζεη ην ελδηαθϋξνλ ηεο γηα ηελ εγρψξηα αγνξϊ, ηδέσο αλ απηά εέλαη κηθξά, κε απνηϋιεζκα ηε κεέσζε ηνπ αληαγσληζκνχ. Σηνπο ζρεηηδόκελνπο θαη ππνζηεξηθηηθνύο θιάδνπο. Οη ΠΔ ζπρλϊ παξϊγνπλ εμαηξεηηθϊ δηαθνξνπνηεκϋλα πξντφληα θαη απνηεινχλ ζπκπιϋγκαηα πνιιψλ κηθξφηεξσλ επηρεηξάζεσλ. Ζ επέδξαζε ηεο παξαγσγάο ζην εμσηεξηθφ επέ ησλ εγρψξησλ clusters κπνξεέ λα εέλαη εέηε ζεηηθά εέηε αξλεηηθά. Γηα παξϊδεηγκα, ζηελ πεξέπησζε ησλ ηαπσληθψλ απηνθηλεηνβηνκεραληψλ, ε πξνκάζεηα ηνπ κεγαιχηεξνπ

118 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 117 κϋξνπο ησλ αληαιιαθηηθψλ ηνπο απφ ηα clusters ηεο Ηαπσλέαο, ιεηηνχξγεζε ζεηηθϊ γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ηαπσληθάο νηθνλνκέαο. Αληέζεηα, ε πξνηέκεζε ηεο βξεηαληθάο απηνθηλεηνβηνκεραλέαο ζηνπο πξνκεζεπηϋο ηεο θεληξηθάο Δπξψπεο απνδπλϊκσζε ηα βξεηαληθϊ clusters. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 93-95) 4.2 Μνξθέο ησλ ΞΑΔ Οη κνξθϋο κε ηηο νπνέεο εκθαλέδνληαη νη ΞΑΔ εέλαη νη αθφινπζεο: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 230) Θπγαηξηθά απνθιεηζηηθάο ηδηνθηεζέαο (wholly-owned subsidiary): Ζ ζπγαηξηθά εηαηξεέα απνθιεηζηηθάο ηδηνθηεζέαο απνηειεέ εηδηθά πεξέπησζε ησλ ζπγαηξηθψλ, κηαο θαη ην 100% ησλ κεηνρψλ ηεο λϋαο επηρεέξεζεο πνπ ηδξχεηαη ζηε μϋλε ρψξα, θαη φρη Ϋλα πνζνζηφ απηψλ, αλάθνπλ ζηελ θπξηφηεηα ηεο κεηξηθάο. Έηζη, ε ηειεπηαέα Ϋρεη ηνλ απφιπην Ϋιεγρν ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπκβνπιένπ ηεο ζπγαηξηθάο απνηειψληαο ηνλ απνθιεηζηηθφ κϋηνρφ ηεο. ΒΫβαηα, απηφ δελ θαηαξξέπηεη ηε λνκηθά απηνηϋιεηα ηεο ζπγαηξηθάο, αθνχ απηά παξακϋλεη λνκηθϊ αλεμϊξηεηε νηθνλνκηθά κνλϊδα, πξϊγκα πνπ ηε δηαθνξνπνηεέ απφ ην ππνθαηϊζηεκα. Ζ ζπγαηξηθά κπνξεέ λα εέλαη κέα εληειψο λϋα επηρεέξεζε (Greenfield strategy) ά κέα ηνπηθϊ εμαγνξαζκϋλε επηρεέξεζε (Acquisition strategy) Σα πιενλεθηάκαηα ηεο κνξθάο απηάο εέλαη ηα εμάο: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 231) Ζ κεηξηθά δηαηεξεέ ην δηνηθεηηθφ Ϋιεγρν ηεο ζπγαηξηθάο επεκβαέλνληαο θαζνξηζηηθϊ ζηηο ζηξαηεγηθϋο ηεο ζε παγθφζκην επέπεδν. Έηζη, ε επηρεηξεζηαθά ζηξαηεγηθά ηεο ζπγαηξηθάο απνηειεέ ελζσκαησκϋλν κϋξνο ηεο επξχηεξεο επηρεηξεζηαθάο ζηξαηεγηθάο ηεο κεηξηθάο. Ζ κεηξηθά θαξπψλεηαη ην ζχλνιν ησλ θεξδψλ ηεο ζπγαηξηθάο Ζ ζπγαηξηθά ηδξπφκελε ζε δηαθνξεηηθφ πνιηηηζηηθφ πεξηβϊιινλ απφ απηφ ηεο κεηξηθάο πξνζαξκφδεη ηα παξαγφκελα πξντφληα ζηηο αλϊγθεο ηεο ηνπηθάο αγνξϊο, δέλνληαο Ϋηζη ζηε κεηξηθά (κε ηνλ απφιπην Ϋιεγρν πνπ αζθεέ πϊλσ ηεο) Ϋλα ζηξαηεγηθφ πιενλϋθηεκα δηεχξπλζεο ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηεο ζε λϋεο αγνξϋο.

119 118 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΔπηηπγρΪλνληαη νηθνλνκέεο θιέκαθαο 73 ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ φγθνπ ηεο παξαγσγάο ηνπ νκέινπ. Βειηηψλεηαη ε ζϋζε ηεο κεηξηθάο ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ, αθνχ κϋζσ ηεο ζπγαηξηθάο ηεο απμϊλεηαη ην κεξέδην ειϋγρνπ πνπ αζθεέ παγθνζκέσο. Σα κεηνλεθηάκαηα ηεο κνξθάο απηάο εέλαη ηα εμάο: (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 231) Ζ κεηξηθά επηβαξχλεηαη κε ην ζχλνιν ηνπ νηθνλνκηθνχ θφζηνπο ηνπ εγρεηξάκαηνο θαη αλαιακβϊλεη φινπο ηνπο θηλδχλνπο ηνπ εγρεηξάκαηνο απηνχ. Ζ ζπγαηξηθά ηδξπφκελε ζε μϋλε ρψξα, ραξαθηεξέδεηαη σο «μϋλε» πξνδηαζϋηνληαο δπζκελψο πηζαλψλ ηελ θνηλά γλψκε, ηελ θπβϋξλεζε θαη ηηο δεκφζηεο ππεξεζέεο Κνηλνπξαμέα (joint venture): (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 231) Δέλαη ην απνηϋιεζκα ηεο ζπλεξγαζέαο κέαο ά πεξηζζφηεξσλ «μϋλσλ» επηρεηξάζεσλ κε κέα ά πεξηζζφηεξεο ηνπηθϋο γηα ηε δεκηνπξγέα κηαο λϋαο ά ηελ εμαγνξϊ κηαο άδε ππϊξρνπζαο ηνπηθάο επηρεέξεζεο. Σα ζπκπξϊηηνληα κϋξε νη εηαέξνη ζπλεηζθϋξνπλ ηφζν θεθϊιαηα θαη ζηειερηαθφ δπλακηθφ φζν θαη ηερλνινγέα θαη ηερλνγλσζέα. Σα πιενλεθηάκαηα ηεο κνξθάο απηά εέλαη ηα εμάο: Οη εηαέξνη κνηξϊδνληαη ην θφζηνο ηνπ εγρεηξάκαηνο θαζψο θαη ηνπο θηλδχλνπο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ηνπο θηλάζεσλ. Απνθηψληαη ηφζν πξφζβαζε ζην πεξηβϊιινλ θαη ζηα πνιηηηζκηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο ηνπηθάο αγνξϊο φζν θαη γλσξηκέεο θαη δηαζπλδϋζεηο κϋζσ ηεο ζπλεξγαζέαο ησλ μϋλσλ επηρεηξάζεσλ κε ηηο ηνπηθϋο θαη γεληθφηεξα απνθηϊηαη πξφζβαζε ζε λϋεο αγνξϋο θαη θαη επϋθηαζε ζε λϋεο γεσγξαθηθϋο δψλεο. Ζ λνκνζεζέα πνιιψλ ρσξψλ ελζαξξχλεη κϋζσ ζεκαληηθψλ νηθνλνκηθψλ θηλάηξσλ ηελ έδξπζε θνηλνπξαμηψλ. Γεκηνπξγεέ νηθνλνκέεο θιέκαθαο θαη νηθνλνκέεο πεδένπ 74, σο απνηειϋζκαηα ηεο ζπκπαξαγσγάο. 73 εκεηψλεηαη φηη νη νηθνλνκέεο θιέκαθαο αλαθϋξνληαη ζηε κεέσζε ηνπ κνλαδηαένπ θφζηνπο παξαγσγάο ην νπνέν πξνθχπηεη απφ ηελ αχμεζε ηνπ παξαγφκελνπ φγθνπ ησλ πξντφλησλ

120 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 119 Βειηηψλεηαη ε ζϋζε ηεο επηρεέξεζεο ζηελ παγθφζκηα αγνξϊ. Γηεπξχλνληαη νη ρξεκαηνδνηηθϋο δπλαηφηεηεο. Γεκηνπξγνχληαη λϋα πην αληαγσληζηηθϊ πξντφληα. Μεηψλεηαη ν κεηαμχ ησλ επηρεηξάζεσλ αληαγσληζκφο πνπ πξνυπάξρε θαη απνηξϋπεηαη ε εέζνδνο λϋνπ αληαγσληζηά ζηελ αγνξϊ. Σα κεηνλεθηάκαηα ηεο κνξθάο απηάο εέλαη ηα εμάο: Ζ επηρεέξεζε δελ ειϋγρεη απφιπηα θαη απνθιεηζηηθϊ ηε δηνέθεζε ηεο λϋαο επηρεέξεζεο, φπσο ζπλϋβαηλε κε ηε ζπγαηξηθά απνθιεηζηηθάο ηδηνθηεζέαο, νπφηε θαη δελ κπνξεέ λα απνηειϋζεη ζηξαηεγηθφ πιενλϋθηεκϊ ηεο. Ο θέλδπλνο δηαθσληψλ θαη δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ εηαέξσλ ζρεηηθϊ κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηε ζηξαηεγηθά ηεο θνηλνπξαμέαο εέλαη ππαξθηφο θαη δελ εέλαη ιέγεο νη θνξϋο πνπ Ϋρεη νδεγάζεη ζε ιάμε ηεο. Μεξηθά ΔμαγνξΪ (Partial Acquisition): (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 233) Ζ επηρεέξεζε απνθηϊ κϋξνο ησλ κεηνρψλ κηαο ηνπηθάο επηρεέξεζεο. Ζ κεξηθά εμαγνξϊ κπνξεέ λα εέλαη θαη ακνηβαέα ππφ ηελ Ϋλλνηα φηη νη επηρεηξάζεηο αληαιιϊζζνπλ παθϋηα κεηνρψλ θαη ζπλεξγϊδνληαη αληαιιϊζζνληαο ηερλνινγέα θαη ηερλνγλσζέα ά εξεπλνχλ απφ θνηλνχ γηα ηελ αλϊπηπμε λϋσλ πξντφλησλ θαη λϋαο ηερλνινγέαο ά ζπκθσλνχλ γηα ηελ ακνηβαέα δηαλνκά ησλ πξντφλησλ ηνπο ά γηα ηελ ακνηβαέα αγνξϊ πξντφλησλ. Σα πιενλεθηάκαηα θαη ηα κεηνλεθηάκαηα ηεο κνξθάο απηάο ησλ ΞΑΔ εέλαη πεξέπνπ έδηα κε απηϊ ησλ θνηλνπξαμηψλ. Απηά ηε κνξθά κϊιηζηα θαέλεηαη λα πξνηηκνχλ νη πεξηζζφηεξνη επελδπηϋο θαη θπξέσο νη αιινδαπνέ επελδπηηθνέ θνξεέο. 4.3 Σύπνη ησλ ΞΑΔ Οη πεξηζζφηεξεο μϋλεο Ϊκεζεο επελδχζεηο πινπνηνχληαη κε ζθνπφ λα εμππεξεηάζνπλ ηηο αλϊγθεο κηαο ζπγθεθξηκϋλεο αγνξϊο εγθαζηζηψληαο ηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο κϋζα ζηελ αγνξϊ απηά. Έηζη, ην αγαζφ ά ε ππεξεζέα πνπ παξϊγεηαη εέλαη έδην κε ην πξντφλ 74 Οη νηθνλνκέεο πεδένπ αλαθϋξνληαη ζηε κεέσζε ηνπ θφζηνπο πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζπλδπαζκϋλε παξαγσγά δηαθνξεηηθψλ νκϊδσλ πξντφλησλ απφ ηηο ζπλεξγαδφκελεο επηρεηξάζεηο

121 120 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ηεο κεηξηθάο επηρεέξεζεο θαη πηζαλφλ πξνζαξκνζκϋλν ζηηο απαηηάζεηο θαη ζπλάζεηεο ηεο ηνπηθάο αγνξϊο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν επϋλδπζεο ηεο επηρεέξεζεο πξαγκαηνπνηεέηαη κέα νξηδφληηα επϋθηαζε θαη νινθιάξσζά ηεο πϋξα ησλ εζληθψλ ηεο ζπλφξσλ. (Dicken, 2003, ζει 208) ΟπζηαζηηθΪ, ν παξϊγνληαο πνπ πξνζειθχεη ηελ επηρεέξεζε ζηελ αγνξϊ απηά εέλαη ην κϋγεζφο ηεο πνπ κπνξεέ λα κεηξεζεέ κε ην θαηϊ θεθαιάλ εηζφδεκα 75. ΜΪιηζηα, φζν δηαθνξεηηθφ εέλαη ην εηζφδεκα ζε θϊζε ρψξα ηφζν δηαθνξεηηθά εέλαη θαη ε δάηεζε ηνπ πξντφληνο / ππεξεζέαο. Απηφ εέλαη ινγηθφ, αθνχ ρψξεο κε ρακειφ εηζφδεκα ζπαηαινχλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ απηνχ ζε πξντφληα πξψηεο αλϊγθεο θπξέσο θαη Ϋηζη ε δάηεζε γηα Ϊιια πξντφληα / ππεξεζέεο εέλαη εκθαλψο πεξηνξηζκϋλε. ΠΫξαλ φκσο ηεο έδξπζεο ΞΑΔ πξνο εμππεξϋηεζε ηεο αγνξϊο, πνιχ ιέγεο απφ ηηο εγθαηαζηϊζεηο πνπ ρξεηϊδεηαη ε επηρεέξεζε γηα λα παξϊγεη ζπγθεθξηκϋλα πξντφληα / ππεξεζέεο εέλαη δηαζϋζηκεο ζηελ έδηα πνηφηεηα θαη πνζφηεηα αιινχ. Γηα παξϊδεηγκα, βηνκεραλέεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θπζηθνχο πφξνπο εγθαζέζηαληαη θνληϊ ζηηο πεγϋο ηξνθνδνζέαο. Δμαηηέαο ηεο αλαγθαηφηεηαο γεηηλέαζεο ζε θπζηθϊ δηαζϋζηκα, νη βηνκεραλέεο ζηελ πεξέπησζε απηά δελ κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ νξηδφληηα, παξϊ κφλν θϊζεηα (θϊζεηε νινθιάξσζε) ηνπιϊρηζηνλ ζηα πξψηα ζηϊδηα ηεο παξαγσγάο, φπνπ δειαδά ε γεηηλέαζε εέλαη απαξαέηεηε. ΒΫβαηα, ε αλϊπηπμε θαη εμϋιημε ησλ δηαδηθαζηψλ παξαγσγάο θαη κεηαθνξψλ Ϋρεη κεηψζεη δξαζηηθϊ ηελ αλαγθαηφηεηα γεηηλέαζεο ηεο εγθαηϊζηαζεο γηα κεξηθνχο απφ ηνπο παξαδνζηαθνχο παξϊγνληεο παξαγσγάο φπσο εέλαη νη θπζηθνέ πφξνη. (Dicken, 2003, ζει 210) Έλαο φκσο ζεκαληηθφο παξϊγνληαο πνπ εμαθνινπζεέ λα επεξεϊδεη ηελ εγθαηϊζηαζε κηαο επηρεέξεζεο ζε κέα ζπγθεθξηκϋλε πεξηνρά ζε ζχγθξηζε κε θϊπνηα Ϊιιε εέλαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Σν πξναλαθεξφκελν δηαθνξνπνηεέηαη γεσγξαθηθϊ εέηε κε βϊζε ηε γλψζε θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ δηαζϋηεη, εέηε κε βϊζε ην θφζηνο εξγαζέαο - εληνπέδνληαη ζεκαληηθϋο δηαθνξνπνηάζεηο ζηηο ακνηβϋο δηεζλψο εέηε κε βϊζε ηελ παξαγσγηθφηεηϊ ηνπ 76 ά ηελ ηϊζε νξγϊλσζάο ηνπ ζε εξγαηηθϋο ελψζεηο θαη ζπλδηθϊηα 77. Να ζεκεησζεέ φηη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ δχζθνια κεηαθηλεέηαη θαη εηδηθϊ ζε κεγϊιεο απνζηϊζεηο απφ ηελ πεξηνρά δηακνλάο ηνπ. Ληγφηεξα δχζθνια Ϋρεη παξαηεξεζεέ λα κεηαθηλεέηαη ν αλδξηθφο πιεζπζκφο ησλ εξγαηψλ θαη ην 75 Οη κεγαιχηεξεο γεσγξαθηθϊ αγνξϋο ζε φ,ηη αθνξϊ ην εηζφδεκα εέλαη νη ΖλσκΫλεο Πνιηηεέεο θαη ε Γπηηθά Δπξψπε. 76 Ζ παξαγσγηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα ησλ εξγαηψλ επεξεϊδεηαη απφ πνιινχο παξϊγνληεο, φπσο ε κφξθσζε, ε εμϊζθεζε, ηα θέλεηξα, ηελ χπαξμε θαη ρξάζε κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ θ.ϊ. 77 Ζ ηϊζε ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη λα απνθεχγνπλ πεξηνρϋο φπνπ νη εξγϊηεο εέλαη πνιχ νξγαλσκϋλνη.

122 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 121 εμεηδηθεπκϋλν πξνζσπηθφ ζε αληηζϋζεη κε ην αλεηδέθεπην θαη ηηο γπλαέθεο. (Dicken, 2003, ζει 211) Οη δηαθνξνπνηάζεηο ζην θφζηνο παξαγσγάο παγθνζκέσο εέλαη Ϋλα αθφκε ζεκαληηθφ ζηνηρεέν πνπ επηδξϊ ζηελ απφθαζε ζρεηηθϊ κε ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο κηαο επϋλδπζεο θαη ηδηαέηεξα ε αβεβαηφηεηα γηα ηα κειινληηθϊ θφζηε παξαγσγάο ζε δηαθνξεηηθνχο ηφπνπο. Έλαο ηξφπνο απνθπγάο απηάο ηεο αβεβαηφηεηαο εέλαη ε έδξπζε φκνησλ εγθαηαζηϊζεσλ ζε δηαθνξεηηθϋο πεξηνρϋο θαη Ϋπεηηα ε πηνζϋηεζε απφ ηελ πνιπεζληθά επηρεέξεζε ελφο επϋιηθηνπ ζπζηάκαηνο παξαγσγηθνχ allocation κεηαμχ ησλ εγθαηαζηϊζεσλ απηψλ. (Dicken, 2003, ζει 212) ΚαηΪ ηνλ Dunning, J. (1993), φπσο αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: Βαζηθνέ ηχπνη Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ), αιιϊ θαη θαηϊ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει ), αλ ζπλδπϊζνπκε ηηο Ϋλλνηεο ηεο θϊζεηεο θαη νξηδφληηαο νινθιάξσζεο θαζψο θαη ηεο δηαθνξνπνέεζεο ζηελ παξαγσγά, πνπ ραξαθηεξέδεη πνιιϋο κεγϊιεο ΠΔ (θπξέσο ζηελ δεθαεηέα ηνπ 1990), ηφηε κπνξνχκε λα πξνζδηνξέζνπκε 4 βαζηθνχο ηχπνπο ΞΑΔ: 1. ΞΑΔ πξνο αλαδάηεζε πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ (resource seeking) 2. ΞΑΔ πξνο αλαδάηεζε αγνξψλ (market seeking) 3. ΞΑΔ πξνο αλαδάηεζε απνδνηηθφηεηαο (efficiency seeking) 4. ΞΑΔ πξνο αλαδάηεζε ζηξαηεγηθψλ πφξσλ ά ηθαλνηάησλ (strategic asset seeking) 1) Άκεζεο μϋλεο επελδχζεηο πξνο αλαδάηεζε πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ (resource seeking) ΤπΪξρνπλ επηρεηξάζεηο πνπ πξνβαέλνπλ ζε ΞΑΔ πξνθεηκϋλνπ λα απνθηάζνπλ ζπγθεθξηκϋλνπο πινπηνπαξαγσγηθνχο πφξνπο ζε ρακειφηεξν θφζηνο απφ φ,ηη ζηελ ρψξα πξνϋιεπζεο. ΒΫβαηα, ε Ϋλλνηα ηνπ πινπηνπαξαγσγηθνχ πφξνπ εέλαη επξεέα. ΤπΪξρνπλ 3 θχξηνη ηχπνη πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ: α) θπζηθνέ πφξνη ε απηνχο πεξηιακβϊλνληαη κεηαιιεχκαηα, φπσο πεηξϋιαην, ραιθφο, βσμέηεο θαη αγξνηηθϊ πξντφληα, φπσο δϊραξε, κπαλϊλεο, θαθϋο, ηζϊη. Γέλεηαη αληηιεπηφ πσο απηνχ ηνπ ηχπνπ νη ΞΑΔ ζπλδϋνληαη απνθιεηζηηθϊ κε ηε ρψξα ππνδνράο θαη απαηηνχλ πςειϋο επελδχζεηο ζε ππνδνκά. Οη πεηξειατθϋο ΠΔ αλάθνπλ ζε απηάλ ηελ θαηεγνξέα ησλ ΞΑΔ, φπσο ε Shell, ε Mobil ά κεηαιιεπηηθϋο φπσο ε Iαπσληθά Nippon Steel Corporation θαη ε Γαιιηθά Pechiney SA.

123 122 / Δπαλζέα ΛνπθΪ β) θζελφ αλεηδέθεπην ά κεξηθϊ εηδηθεπκϋλν εξγαηηθφ δπλακηθφ Οη ΠΔ πνπ πξνϋξρνληαη απφ αλεπηπγκϋλεο ρψξεο, φπνπ ην εξγαηηθφ θφζηνο (κηζζνέ) εέλαη πςειφ, αλαδεηνχλ θηελφ εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. ΣΫηνηεο ρψξεο ππνδνράο εέλαη ην Μεμηθφ θαη ε Κέλα. γ) ηερλνινγηθϋο θαη δηαρεηξηζηηθϋο ηθαλφηεηεο ηελ θαηεγνξέα απηά ησλ ΞΑΔ κπνξνχλ λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη επηρεηξάζεηο πνπ αλάθνπλ ζηνλ ηνκϋα ησλ ππεξεζηψλ, φπσο ηνπξηζκνχ, ελνηθηϊζεσλ απηνθηλάησλ, ηαηξηθψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ ππεξεζηψλ θαη Ϋρνπλ ραξαθηάξα πνπ ζπλδϋεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθϊ κε ηε ρψξα ππνδνράο. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: Βαζηθνέ ηχπνη Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., (2005, ζει )) 2) Άκεζεο μϋλεο επελδχζεηο πξνο αλαδάηεζε αγνξψλ (market seeking) Ο ζηφρνο απηψλ ησλ ΞΑΔ εέλαη ε παξαγσγά πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ γηα ηελ αγνξϊ ηεο ρψξαο ππνδνράο ά / θαη γεηηνληθψλ αγνξψλ. Θα κπνξνχζακε λα δηαθξέλνπκε 4 θέλεηξα πνπ σζνχλ ηηο επηρεηξάζεηο πξνο ηελ έδξπζε ηϋηνηνπ εέδνπο ΞΑΔ: α) Σν γεγνλφο φηη Ϋρνπλ εγθαηαζηαζεέ ζηελ αγνξϊ - ζηφρν πειϊηεο ά πξνκεζεπηϋο ηεο επηρεέξεζεο. Γηα παξϊδεηγκα, κηα ηξϊπεδα ζα εγθαηαζηαζεέ ζηηο αγνξϋο πνπ βξέζθνληαη νη πειϊηεο ηεο. ΠνιιΫο ΗαπσληθΫο επηρεηξάζεηο αληαιιαθηηθψλ αθνινχζεζαλ ηηο ΗαπσληθΫο απηνθηλεηνβηνκεραλέεο ζηελ επϋθηαζε ηνπο ζηελ Δπξψπε θαη ΖΠΑ. β) ΠνιιΪ πξντφληα ρξεηϊδνληαη πξνζαξκνγά ζηα εγρψξηα θαηαλαισηηθϊ πξφηππα ά ηηο ζπλζάθεο παξαγσγάο. ΣΫηνηα πξντφληα πεξηιακβϊλνπλ ηα ηξφθηκα θαη πνηϊ ά ππεξεζέεο φπσο ε δηαθάκηζε. γ) Ζ εμππεξϋηεζε κηαο αγνξϊο κε ΞΑΔ κπνξεέ λα εέλαη πην ζπκθϋξνπζα απφ Ϊπνςε θφζηνπο. ΑγνξΫο ηηο νπνέεο νη επηρεηξάζεηο ζεσξνχλ ζεκαληηθϋο θαη βξέζθνληαη ζε απφζηαζε απφ ηε ρψξα πξνϋιεπζεο ζα πξνηηκάζνπλ λα ηηο εμππεξεηάζνπλ κϋζσ ΞΑΔ παξϊ κε θϊπνηνλ Ϊιιν ηξφπν, φπσο ην εκπφξην. δ) Δμαηηέαο ηνπ ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ. ΠνιιΫο επηρεηξάζεηο ζα νδεγεζνχλ ζε ΞΑΔ πξνθεηκϋλνπ λα βξέζθνληαη ζε αγνξϋο έδηεο κε απηϋο ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθά εέλαη ε αγνξϊ ησλ ΖΠΑ πνπ εμ αηηέαο ηνπ κεγϋζνπο ηεο, αιιϊ θαη γηαηέ ε έδηα απνηειεέ ρψξα πξνϋιεπζεο πνιιψλ ΠΔ, Ϋρεη θηλεηνπνηάζεη ζρεδφλ φιεο ηηο ΠΔ λα Ϋρνπλ παξνπζέα εθεέ. ΜΫζσ απηψλ ησλ ΞΑΔ επλνεέηαη ε νξηδφληηα νινθιάξσζε ηεο παξαγσγάο. ΔλδεηθηηθΪ παξαδεέγκαηα ηϋηνησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη ε

124 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 123 Διιεληθά ηζηκεληνβηνκεραλέα ΣΗΣΑΝ θαη ε θαξκαθνβηνκεραλέα LAVIPHARM πνπ εμαγφξαζαλ παξαγσγηθϋο κνλϊδεο ζηηο ΖΠΑ πξνθεηκϋλνπ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ζε κηα απφ ηηο δπλακηθφηεξεο αγνξϋο ηνπ θφζκνπ. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: Βαζηθνέ ηχπνη Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., (2005, ζει )) 3) Άκεζεο μϋλεο επελδχζεηο πξνο αλαδάηεζε απνδνηηθφηεηαο (efficiency seeking) Οη ΠΔ αθνχ Ϋρνπλ θαηνρπξψζεη ηνπο πινπηνπαξαγσγηθνχο πφξνπο θαη ηηο αγνξϋο πνπ αλαδεηνχλ, επηδηψθνπλ λα νξγαλψζνπλ φιεο απηϋο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνθεηκϋλνπ ν πνιπεζληθφο φκηινο λα θϊλεη ηελ θαιχηεξε δπλαηά ρξάζε ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ ηνπ. 4) Άκεζεο μϋλεο επελδχζεηο πξνο αλαδάηεζε ζηξαηεγηθψλ πφξσλ ά ηθαλνηάησλ (strategic asset seeking) Απηφο ν ηχπνο ΞΑΔ πεξηιακβϊλεη ΠΔ πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δηαηάξεζε θαη ηε βειηέσζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπο κε ηελ εμαγνξϊ ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ πςειψλ πνηνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, φπσο ηερλνγλσζέα θαη ηερλνινγέα, Ϊιισλ επηρεηξάζεσλ. ΣΫηνηνπ εέδνπο ΞΑΔ ζπλαληνχκε θπξέσο ζε θιϊδνπο πςειάο ηερλνινγέαο. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 1: Βαζηθνέ ηχπνη Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., (2005, ζει )) 4.4 Οηθνλνκηθέο Θεσξίεο ΞΑΔ ΚαηΪ ηελ Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ), ζηελ αλϊιπζε ηεο δηεζλνχο παξαγσγάο, φπσο θαη γεληθφηεξα ζηελ νηθνλνκηθά ζεσξέα, ππϊξρεη αξθεηϊ κεγϊιε πνηθηιέα ζεσξηψλ πνπ πξνζπαζνχλ λα εμεγάζνπλ ην θαηλφκελν. Απηφ ηζρχεη γηαηέ ε δηεζλάο παξαγσγά κπνξεέ λα εξκελεπηεέ ζε ηξέα επέπεδα: Μαθξν-νηθνλνκηθό επίπεδν: αλαιχνληαο ηηο ξνϋο θαη ηα απνζϋκαηα εζσζηξεθψλ θαη εμσζηξεθψλ ΞΑΔ. (φπσο ε ζεσξέα ηνπ θχθινπ δσάο πξντφληνο I Raymond Vernon)

125 124 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Μέζν-νηθνλνκηθό επίπεδν: αλαιχνληαο ηηο ΞΑΔ ζε επέπεδν βηνκεραλέαο (φπσο ε ζεσξέα ηνπ Hymer, ε ζεσξέα ηεο εζσηεξηθνπνέεζεο, νη ζεσξέεο ησλ Baumol θαη Williamson I) θαη Μηθξν-νηθνλνκηθό επίπεδν: αλαιχνληαο ηε ΠΔ σο Ϋλα μερσξηζηφ ηχπν επηρεέξεζεο. Οη κηθξν-νηθνλνκηθϋο πξνζεγγέζεηο αλαθϋξνληαη ζηα ζπγθξνπφκελα ζπκθϋξνληα ησλ θπξηφηεξσλ νκϊδσλ πνπ δξνπλ ζε κηα επηρεέξεζε, απηϋο ησλ ηδηφθηεησλ - κεηφρσλ θαη ησλ κϊλαηδεξο. Έηζη, εμεηϊδνληαο ηε δηεζλνπνέεζε ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο κϋζσ ηεο πνιπεζληθάο επηρεέξεζεο μερσξέζνπλ θϊπνηεο βαζηθϋο πξνζεγγέζεηο. ΠαξαθΪησ επηζεκαέλνληαη νξηζκϋλεο απφ ηηο ζεσξέεο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηα πιαέζηα απηψλ ησλ πξνζεγγέζεσλ Θεσξία ηνπ Hymer Ο Stephen Hymer ην 1960 γξϊθνληαο ηε δηδαθηνξηθά ηνπ δηαηξηβά παξαηάξεζε φηη νη ΞΑΔ, αληέζεηα κε φηη πξϋζβεπε ε λεν-θιαζζηθά πξνζϋγγηζε, πξαγκαηνπνηνχληαλ φρη κφλν αλϊκεζα ζηηο αλεπηπγκϋλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αιιϊ κεηαμχ ησλ αλεπηπγκϋλσλ ρσξψλ. Δπέζεο αλαγλψξηζε ηελ ηθαλφηεηα νξηζκϋλσλ επηρεηξάζεσλ λα δεκηνπξγνχλ πιενλεθηάκαηα ηδηνθηεζέαο (ownership advantages) εκπνδέδνληαο Ϊιιεο επηρεηξάζεηο λα ηηο αληαγσληζηνχλ. ΑπηΪ ηα πιενλεθηάκαηα δξνπλ σο εκπφδηα εηζφδνπ ζην βηνκεραληθφ θιϊδν πνπ δξα ε επηρεέξεζε δηαβξψλνληαο ηνλ αληαγσληζκφ θαη δεκηνπξγψληαο εθεέλεο ηηο ζπλζάθεο πνπ επηηξϋπνπλ ηελ εκθϊληζε κνλνπσιέσλ θαη νιηγνπσιέσλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) Ο Stephen Hymer ζεψξεζε φηη νη εγρψξηεο επηρεηξάζεηο Ϋρνπλ Ϋλα ζπγθξηηηθφ πιενλϋθηεκα απϋλαληη ζηηο μϋλεο ζε κέα ζπγθεθξηκϋλε αγνξϊ, αθνχ απηϋο γλσξέδνπλ θαιχηεξα ην ηνπηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλνπ ηεο θχζεο ηεο αγνξϊο θαη ηεο λνκνζεζέαο. Πιενλεθηάκαηα φπσο ε πξφζβαζε ζε θζελφηεξνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο, ε πξφζβαζε ζε θαιχηεξα, θζελφηεξα ά πην εθηεηακϋλα δέθηπα δηαλνκάο, δεκηνπξγνχληαη πξψηα ζηε κεηξηθά αγνξϊ ηεο επηρεέξεζεο θαη αθνινχζσο κπνξεέ λα απνδεηρζεέ πεξηζζφηεξν επηθεξδϋο γηα ηελ επηρεέξεζε λα ηα εθκεηαιιεπηεέ ζην εμσηεξηθφ. πλεπψο, κέα μϋλε επηρεέξεζε πνπ επηζπκεέ λα παξϊγεη ζηελ αγνξϊ απηά θαη λα ζπλαγσληζηεέ ηηο εγρψξηεο επηρεηξάζεηο ρξεηϊδεηαη λα

126 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 125 απνθηάζεη θϊπνηα πξφζβαζε ζηελ ηδηνθηεζέα κηαο εγρψξηαο παξαγσγηθάο κνλϊδαο ψζηε λα εμαζθαιέζεη ηα πξναλαθεξφκελα πξνλφκηα (Dicken (2003, ζει 202) θαη ΚαινγεξΫζεο Αζ. (2003, ζει 49)) πλνςέδνληαο ηε ζεσξέα πνπ αλϋπηπμε ν Hymer γηα λα εξκελεχζεη ηηο ΞΑΔ πξνθχπηεη φηη νη επηρεηξάζεηο πξϋπεη λα θαηϋρνπλ νξηζκϋλα πιενλεθηάκαηα ηδηνθηεζέαο ψζηε λα αηζζϊλνληαη «απηνπεπνέζεζε» ζηελ απφθαζε ηνπο λα επελδχζνπλ εθηφο ηεο ρψξαο πξνϋιεπζεο ηνπο. Άιισζηε, ε εμϊπισζε ησλ επηρεηξάζεσλ ζε Ϊιιεο ρψξεο γέλεηαη πξνθεηκϋλνπ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηα αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα ηνπο ζηα πιαέζηα ελέζρπζεο ηεο κνλνπσιηαθάο δχλακεο πνπ ηνπο απνδέδνπλ απηϊ ηα πιενλεθηάκαηα. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) Με Ϊιια ιφγηα, ν Hymer πξνζπαζψληαο λα αλαιχζεη ηνπο παξϊγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ επϋθηαζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ κέαο επηρεέξεζεο εθηφο ησλ εζληθψλ ηεο ζπλφξσλ, αλαθϋξεη φηη νη δχν θχξηνη ιφγνη εέλαη: Ο Ϋιεγρνο ησλ επηρεηξάζεσλ ζε πεξηζζφηεξεο απφ κέα ρψξεο εέλαη επηθεξδάο πξνθεηκϋλνπ λα εμαιεηθζεέ ν κεηαμχ ηνπο αληαγσληζκφο. Σα πιενλεθηάκαηα ζε ζπγθεθξηκϋλε δξαζηεξηφηεηα θϊπνηαο επηρεέξεζεο κπνξεέ λα ηε ζπκθϋξεη λα ηα εθκεηαιιεπηεέ κϋζσ ηεο δεκηνπξγέαο μϋλσλ ζπγαηξηθψλ. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 48) Θεσξία ηεο εζσηεξηθνπνίεζεο Δλψ ε ζεσξέα ηνπ Hymer αλαθϋξεηαη ζε αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα, ε ζεσξέα ηεο εζσηεξηθνπνέεζεο αλαθϋξεηαη ζε θφζηε ζπλαιιαγψλ. Ζ ζεσξέα ηεο εζσηεξηθνπνέεζεο ελδηαθϋξεηαη λα αλαιχζεη ηηο ζπλζάθεο εθεέλεο πνπ ελζαξξχλνπλ ηηο επηρεηξάζεηο λα εζσηεξηθνπνηάζνπλ ηηο αγνξϋο ελδηακϋζσλ αγαζψλ (internalization advantages). Να ζεκεησζεέ φηη ελδηϊκεζα πξντφληα ζεσξνχληαη ηα εκηθαηεξγαζκϋλα πξντφληα ηα νπνέα κϋζσ πεξαηηϋξσ επεμεξγαζέαο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ θαηαζθεπά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο, αιιϊ θαη ηα ηειηθϊ αγαζϊ πνπ επέζεο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε ζπλαξκνιφγεζε θαηαζθεπά ελφο Ϊιινπ πξντφληνο. 78 (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) 78 Μηα βέδα εέλαη Ϋλα ηειηθφ πξντφλ απφ κφλν ηνπ. ηαλ φκσο ρξεζηκνπνηεέηαη γηα ηε ζπλαξκνιφγεζε ελφο Ϊιινπ πξντφληνο ηφηε ζεσξεέηαη ελδηϊκεζν πξντφλ.

127 126 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Οη Casson θαη Buckley ηζρπξέζηεθαλ φηη νξηζκϋλεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο, ε Ϋξεπλα θαη αλϊπηπμε, ε εθπαέδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θιπ. απνηεινχλ απαξαέηεηα ελδηϊκεζα ζηϊδηα ηεο παξαγσγάο ελφο πξντφληνο. Ζ επηρεέξεζε εζσηεξηθεχεη ηηο ιεηηνπξγέεο ηεο αγνξϊο ζε ηϋηνην βαζκφ πνπ ην θφζηνο απηάο ηεο εζσηεξέθεπζεο λα εέλαη κηθξφηεξν απφ ην θφζηνο ρξάζεο ησλ κεραληζκψλ ηεο αγνξϊο. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 54) Γειαδά, κηα επηρεέξεζε ζα επηδηψμεη λα εζσηεξηθνπνηάζεη ηελ «παξαγσγά» ησλ ελδηϊκεζσλ αγαζψλ πξνθεηκϋλνπ λα κεηψζεη ην θφζηνο παξαγσγάο ηνπο θαη θαηϊ ζπλϋπεηα λα κεγηζηνπνηάζεη ηα θϋξδε ηεο. Μηα ΠΔ πνπ παξϊγεη ζε δηϊθνξεο ρψξεο γηα δηϊθνξνπο θαηαλαισηϋο, πξνθεηκϋλνπ λα δηαηεξάζεη ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ θαη ζπλεπψο λα ζπληεξάζεη θαη λα απμάζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα 79 ηεο, πξϋπεη λα δηαζθαιέδεη ηελ πνηφηεηα ησλ ελδηακϋζσλ αγαζψλ ηεο. ηαλ, ινηπφλ, ππϊξρνπλ δηαζπλνξηαθϋο επελδχζεηο πξνθεηκϋλνπ λα δηαζθαιηζηνχλ νη αγνξϋο ησλ ελδηακϋζσλ αγαζψλ, ηφηε δεκηνπξγνχληαη θαη ΠΔ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) ΚαηΪ ην Dicken (2003, ζει 207), ε εζσηεξέθεπζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ κϋζσ ηεο νπνέαο αζθεέηαη κεγαιχηεξνο Ϋιεγρνο ζηηο λϋεο αγνξϋο επηηπγρϊλεηαη κε δχν ηξφπνπο: 1. Δέηε εγθαζηδξχνληαο κέα λϋα εγθαηϊζηαζε ζην εμσηεξηθφ 2. Δέηε εμαγνξϊδνληαο κέα άδε ππϊξρνπζα επηρεέξεζε ηεο πεξηνράο. Ζ εμαγνξϊ απνηειεέ ηελ πην ζπρλά κϋζνδν εηζρψξεζεο ζε λϋεο αγνξϋο πξντφλησλ θαη ζε λϋεο γεσγξαθηθϊ πεξηνρϋο θαη εέλαη ιηγφηεξν ξηςνθέλδπλε θαη δχζθνιε απφ ηελ έδξπζε απφ ηελ αξρά κέαο λϋαο επηρεέξεζεο ζε Ϋλα Ϊγλσζην πεξηβϊιινλ Θεσξίεο ησλ Baumol θαη Williamson I Πξφθεηηαη γηα ζεσξέεο πνπ πξνζπαζνχλ λα εξκελεχζνπλ ηηο επηρεηξάζεηο κε βϊζε ην ζχλζεην πεξηβϊιινλ πνπ ηηο ραξαθηεξέδεη. Τπνζηεξέδνπλ φηη νη επηρεηξάζεηο δξνπλ ζε αηειεέο αγνξϋο πνπ θαζηζηνχλ πνιχ δχζθνιε ηε κεγηζηνπνέεζε ησλ θεξδψλ ηνπο. ΠαξΪγνληεο πνπ θαζηζηνχλ αηειϋο ην πεξηβϊιινλ δξϊζεο κηαο επηρεέξεζεο εέλαη ν θπβεξλεηηθφο παξεκβαηηζκφο θαη ηα αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα πνπ Ϋρνπλ νξηζκϋλεο επηρεηξάζεηο Ϋλαληη Ϊιισλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) 79 Ζ αληαγσληζηηθφηεηα απνηειεέ θξέζηκν παξϊγνληα γηα ηε καθξνρξφληα αλϊπηπμε θαη επεκεξέα ησλ εηαηξεηψλ θαη ηεο νηθνλνκέαο ζε παγθφζκην επέπεδν. (Απφ ηε κειϋηε Hellas 1000, 2006, ζει 26)

128 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 127 ΔπηπιΫνλ, ζρεδφλ ζε θϊζε κεγϊιε επηρεέξεζε, φπσο κηα ΠΔ, ππϊξρεη δηαρσξηζκφο αλϊκεζα ζηελ ηδηνθηεζέα ηεο επηρεέξεζεο, δειαδά ηνπο κεηφρνπο, θαη ηε δηαρεέξηζε ηεο επηρεέξεζεο δειαδά ηνπο κϊλαηδεξο. Απηφο ν δηαρσξηζκφο αληηθαηνπηξέδεη θαη ηα δηαθνξεηηθϊ ζπκθϋξνληα πνπ ελδερφκελα λα Ϋρνπλ απηϋο νη δχν νκϊδεο. Οη κϋηνρνη επηδεηνχλ κεγαιχηεξα θϋξδε πνπ ζα απνδνζνχλ κε κεγαιχηεξα κεηνρηθϊ κεξέζκαηα θαη νη δε κϊλαηδεξο κεγαιχηεξεο πσιάζεηο δεδνκϋλνπ φηη Ϋηζη ζα πξαγκαηνπνηάζνπλ θαη ηνπο πξνζσπηθνχο ηνπο ζηφρνπο. ΤπΪξρνπλ ηξεηο επηκϋξνπο πξνζεγγέζεηο πνπ αλαιχνπλ ηε ζχγρξνλε επηρεέξεζε: (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) Ζ δηαρεηξηζηηθά πξνζϋγγηζε (managerial) κε θχξηνπο εθπξνζψπνπο ηνπο Baumol, Williamson (πξνζϋγγηζε I) θαη ηελ Penrose. Ζ πξνζϋγγηζε ηεο ζπκπεξηθνξϊο (behavioral), κε θπξηφηεξνπο εθπξνζψπνπο ηνπο Cyert θαη March, θαη Ζ ζχγρξνλε πξνζϋγγηζε κεγηζηνπνέεζεο (contemporary profit maximisation) ησλ θεξδψλ κε θχξην εθπξφζσπν πϊιη ην Williamson (πξνζϋγγηζε II). χκθσλα κε ηελ πξνζϋγγηζε I ησλ Baumol θαη Williamson, δελ ππϊξρεη ε ζχγθξνπζε αλϊκεζα ζηα θϋξδε θαη ζηηο πσιάζεηο ησλ επηρεηξάζεσλ, αθνχ ην Ϋλα πξνυπνζϋηεη ην Ϊιιν, θϊησ φκσο απφ Ϋλαλ πεξηνξηζκφ. χκθσλα κε ηνλ Baumol, απηφο ν πεξηνξηζκφο εέλαη ν θαζνξηζκφο ελφο ειϊρηζηνπ επηπϋδνπ θεξδψλ, ψζηε ε επηρεέξεζε λα απνδψζεη θαη κεγαιχηεξα κεξέζκαηα, αιιϊ θαη λα κπνξεέ λα ρξεκαηνδνηάζεη επελδχζεηο πνπ ζα βνεζάζνπλ ζηελ πξνψζεζε ησλ πσιάζεσλ. Σν ειϊρηζην θϋξδνο νπζηαζηηθϊ πεξηνξέδεη ηα ζρϋδηα επϋθηαζεο ησλ κϊλαηδεξο, γηαηέ ε πξνψζεζε ησλ πσιάζεσλ ρξεκαηνδνηεέηαη απφ ηα θϋξδε. ΥακειΪ θϋξδε φκσο ζεκαέλεη ρακειϊ κεξέζκαηα, γεγνλφο αληέζεην κε ηηο επηζπκέεο ησλ κεηφρσλ. Ο θαζνξηζκφο, ινηπφλ, ηνπ ειϊρηζηνπ θϋξδνπο απνηειεέ ην ζεκεέν ζπκβηβαζκνχ ησλ δχν νκϊδσλ. Απηφο ν ζπκβηβαζκφο εέλαη απαξαέηεηνο γηαηέ δηαθνξεηηθϊ ε επηρεέξεζε δε ζα κπνξϋζεη λα επηβηψζεη 80. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) 80 Ζ Coca Cola, φπσο θαη Ϊιιεο ΠΔ, Ϋρνπλ επελδχζεη ζηελ Κέλα πξνθεηκϋλνπ λα εθκεηαιιεπηνχλ θαη ην ρακειφ εξγαηηθφ θφζηνο. ΚαηΪ απηφλ ηνλ ηξφπν, ηθαλνπνηνχλ ηηο απαηηάζεηο ησλ κεηφρσλ γηα κεγαιχηεξα θϋξδε. Αληέζεηα, ε Levis επϋιεμε λα κελ επελδχζεη ζηελ Κέλα, γηαηέ ππϊξρεη θαηαπϊηεζε ησλ αλζξσπέλσλ δηθαησκϊησλ. Σα πεξηζζφηεξα εξγνζηϊζηα ηεο Levis βξέζθνληαη ζε αλεπηπγκϋλεο ρψξεο (ΖΠΑ, ΔΔ). Σν mamangement ηεο Levis επηζπκεέ λα Ϋρεη Ϋλα θηιαλζξσπηθφ πξφζσπν, Ϋζησ θαη αλ ζπζηϊδεη Ϋλα ηκάκα ησλ θεξδψλ ηεο επηρεέξεζεο, κεηαθϋξνληαο ηελ παξαγσγά ηεο ζε ρψξεο

129 128 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Σν επφκελν ζϋκα πνπ ηέζεηαη αθνξϊ ηνπο πξνζσπηθνχο ζηφρνπο ησλ κϊλαηδεξο. χκθσλα κε ηνλ Williamson (πξνζϋγγηζε I) νη κϊλαηδεξο επηζπκνχλ λα απνδεέμνπλ φηη Ϋρνπλ ζεβαζκφ θαη δχλακε κϋζα ζηελ ΠΔ. Ζ απφδεημε ηεο δχλακεο ησλ κϊλαηδεξο θαέλεηαη απφ ηα εμάο ηξέα ραξαθηεξηζηηθϊ, ε ηθαλνπνέεζε ησλ νπνέσλ ηνπο ελζαξξχλεη λα δηνηθνχλ θαιχηεξα ηελ επηρεέξεζε: 1. Σνλ αξηζκφ θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ ηνπο πεξηζηνηρέδεη (γξακκαηεέο, ζχκβνπινη, θιπ) 2. Σε δπλαηφηεηα λα Ϋρνπλ εηδηθνχο ινγαξηαζκνχο εμφδσλ, πνιπηειά γξαθεέα θαη απηνθέλεηα, θαη Ϊιια πιηθϊ αγαζϊ πνπ δεέρλνπλ ηελ ηζρχ ηνπο θαη ην θχξνο ηνπο. 3. Σε δπλαηφηεηα λα επελδχνπλ πφξνπο ηεο επηρεέξεζεο ζχκθσλα κε ηε δηθά ηνπο θξέζε. Πξφθεηηαη γηα εηδηθά θαηεγνξέα επελδχζεσλ πνπ δελ ζρεηέδνληαη κε ηηο πξνζρεδηαζκϋλεο επελδχζεηο πνπ θϊλεη αλϊ ηαθηηθϊ ρξνληθϊ δηαζηάκαηα ε ΠΔ. Οη ζεσξέεο απηϋο θαέλνληαη λα εέλαη ζε ζϋζε λα εξκελεχζνπλ θαη ηηο ΠΔ, αιιϊ ε ρξάζε ηνπο πξϋπεη λα γέλεηαη κε πξνζνρά, δεδνκϋλνπ φηη ε ΠΔ εέλαη Ϋλαο πνιπζχλζεηνο νξγαληζκφο κε πνιιαπιϋο νκϊδεο ζπγθξνπφκελσλ ζπκθεξφλησλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) Θεσξία ηνπ θύθινπ δσήο πξντόληνο I Raymond Vernon Ο Raymond Vernon, γηα λα εμεγάζεη ηελ αλϊπηπμε ηεο δηεζλνχο παξαγσγάο θαη ηηο ΑκεξηθαληθΫο ΞΑΔ κε αθνξκά ηελ ηαρεέα επϋθηαζά ηνπο κεηϊ ην Β Παγθφζκην Πφιεκν κε βϊζε ηα ραξαθηεξηζηηθϊ -πιενλεθηάκαηα ησλ πηζαλψλ ρσξψλ ππνδνράο (Location advantages) ηνπο, πηνζϋηεζε ην 1966 ηελ Ϋλλνηα ηνπ θχθινπ δσάο ηνπ πξντφληνο. ΑξρηθΪ ζεψξεζε (φπσο Ϋθαλε θαη ν Hymer) φηη νη παξαγσγνέ εέλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα παξϊγνπλ λϋα πξντφληα ζηελ αγνξϊ πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλν ην παξαγσγηθφ ηνπο θαηϊζηεκα θαη φρη πνπζελϊ αιινχ, αληηθαηνπηξέδνληαο κϊιηζηα ζηα πξντφληα απηϊ ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο ζπγθεθξηκϋλεο εγρψξηαο αγνξϊο. (Dicken (2003, ζει 203) θαη Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ)) πςεινχ θφζηνπο. (Πεγά: Fortune, ΜΪξηηνο 1999, φπσο αλαθϋξεη ε Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ)

130 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 129 Αθφκε, ρξεζηκνπνέεζε ζηελ αλϊιπζε ηνπ ηελ Ϊπνςε ηνπ Posner πεξέ ηερλνινγηθνχ ρϊζκαηνο αλϊκεζα ζηηο αλεπηπγκϋλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαζψο θαη ηελ Ϊπνςε ηνπ Linder ζρεηηθϊ κε ηελ νκνηφηεηα ηεο δάηεζεο ζηηο αλεπηπγκϋλεο ρψξεο. πγθεθξηκϋλα εέπε (δαλεηδφκελνο ηελ πξσηφηππε ηδϋα απφ ην ρψξν ηνπ κϊξθεηηλγθ, ε νπνέα κϊιηζηα ζάκεξα εέλαη δηαδεδνκϋλε ζην ρψξν ηνπ κϊξθεηηλγθ) φηη ε δσά θϊζε πξντφληνο πεξλϊ απφ 3 θϊζεηο, (ΝΫν Ώξηκν ΣππνπνηεκΫλν Πξντφλ, δειαδά 5 θϊζεηο απφ ηελ θαηλνηνκέα, ηελ σξέκαλζε, ηελ παξαθκά θαη ηειηθϊ ηελ αρξεζηέα,) ηηο νπνέεο θαη ζπλϋδεζε κε ηελ απφθαζε ζρεηηθϊ κε ην πνχ κπνξεέ λα παξαρζεέ ην πξντφλ αλϊινγα κε ηελ θϊζε θϊζε ηεο δσάο ηνπ. Πην αλαιπηηθϊ δηϋθξηλε ηα αθφινπζα ζηϊδηα ζηελ παξαγσγά ελφο πξντφληνο (ράκα 4.1): ρήκα 4.1: Ο θύθινο δσήο ηνπ πξντόληνο Πεγή: Dicken, 2003, ζει 203 ηελ αξρηθά θϊζε ηνπ θχθινπ πξντφληνο (ΝΫν πξντφλ), νη εηαηξεέεο εμϊγνπλ ηα λϋα ηνπο πξντφληα. Αλαθεξφκελνο ζηηο ΖΠΑ, (κηαο θαη ε ζεσξέα απηά δεκηνπξγάζεθε αξρηθϊ γηα λα εμεγάζεη ηηο ΑκεξηθΪληθεο ΞΑΔ), ηα λϋα πξντφληα ζα παξαρζνχλ αξρηθϊ εθεέ, γηαηέ νη ΖΠΑ σο πινχζηα ρψξα Ϋρεη απαηηεηηθνχο θαηαλαισηϋο πνπ επηζπκνχλ λα δνθηκϊζνπλ ν,ηηδάπνηε θαηλνχξην. Δπέζεο εέλαη πινχζηα ρψξα ζε θεθϊιαην θαη ηερλνινγέα. ΑπηΪ ηα δχν ραξαθηεξηζηηθϊ νδεγνχλ ζηελ παξαγσγά πξντφλησλ Ϋληαζεο θεθαιαένπ θαη πςειάο ηερλνινγέαο. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 285)) Αθφκε ππϊξρνπλ επηπιϋνλ ιφγνη πνπ θϊλνπλ ηελ επηρεέξεζε λα επηιϋμεη σο πξψηε αγνξϊ ηνπ λϋνπ πξντφληνο ηηο ΖΠΑ. Έλαο ιφγνο εέλαη φηη ην πξντφλ σο θαηλνχξην δελ

131 130 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ϋρεη ζηαζεξνπνηάζεη ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπ, κπνξεέ λα κελ Ϋρεη ζηαζεξνπνηεζεέ ν ηξφπνο παξαγσγάο ηνπ, φπσο θαη λα απαηηνχληαη εμεηδηθεπκϋλνη πξνκεζεπηϋο ελδηακϋζσλ αγαζψλ. ινη απηνέ νη ιφγνη ζρεδφλ ππνρξεψλνπλ ηνπο παξαγσγνχο λα βξέζθνληαη ηφζν θνληϊ ζηνπο θαηαλαισηϋο ηνπο φζν θαη ηνπο πξνκεζεπηϋο ηνπο, δεδνκϋλνπ φηη Ϋηζη κφλν ζα κπνξνχλ λα ιπζνχλ πξνβιάκαηα πνπ αθνξνχλ ην πξντφλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ). Με ηελ πϊξνδν ηνπ ρξφλνπ, θαζψο ην πξντφλ αξρέδεη λα σξηκϊδεη, ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπ ζηαζεξνπνηνχληαη θαη ππϊξρεη ηππνπνέεζε ζηηο ηερληθϋο παξαγσγάο ηνπ (Ώξηκν πξντφλ). ε απηάλ ηε θϊζε δειαδά νξηζκϋλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπ ζηαζεξνπνηνχληαη (πρ. ν ζρεδηαζκφο ηνπ) θαη γεληθϊ δελ ππϊξρεη ν «πεηξακαηηζκφο» πνπ ππάξρε ζηελ πξνεγνχκελε θϊζε. ΤπΪξρεη φκσο πιϋνλ πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθϊ κε ην θφζηνο παξαγσγάο ηνπ, δεδνκϋλνπ φηη έζσο Ϋρνπλ αξρέζεη λα εκθαλέδνληαη αληαγσληζηϋο. Ζ δηϊρπζε εμϊιινπ ηεο βηνκεραληθάο ηερλνγλσζέαο ζην εμσηεξηθφ θαζψο θαη ε δεκηνπξγέα μϋλεο δάηεζεο ππνθηλνχλ ηελ εέζνδν μϋλσλ κηκεηψλ αληαγσληζηψλ ζηελ αγνξϊ. Οη επηρεηξάζεηο γηα λα απνηξϋςνπλ ηε κέκεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο επεθηεέλνληαη ζε Ϊιιεο ρψξεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 285)) Οη λϋεο αγνξϋο πνπ κπνξεέ λα παξνπζηαζηνχλ ζην εμσηεξηθφ ζα πξϋπεη λα κνηϊδνπλ θαηαλαισηηθϊ ζηηο ΖΠΑ. Με βϊζε απηφ ην ζθεπηηθφ, νη αγνξϋο ηνπ εμσηεξηθνχ πνπ ζεσξνχληαη θαηϊιιειεο γηα ηελ παξαγσγά ηνπ πξντφληνο βξέζθνληαη ζηελ Δπξψπε. Δθεέ ππϊξρνπλ εχπνξνη θαηαλαισηϋο θαη επέζεο ππϊξρεη θαιά θαη ζρεηηθϊ θζελά 81 βηνκεραληθά ππνδνκά. ΒΫβαηα ην εξψηεκα πνπ ηέζεηαη εέλαη γηαηέ κηα επηρεέξεζε δελ εμϊγεη απφ ηηο ΖΠΑ ζηελ Δπξψπε αιιϊ πξνηηκϊ ηηο ΞΑΔ. ΠΫξα, ινηπφλ, απφ ηηο δηαθνξϋο ζην θφζηνο παξαγσγάο, ππϊξρνπλ θαη Ϊιινη παξϊγνληεο πνπ θϊλνπλ αζχκθνξν ην εκπφξην, φπσο νη δηϊθνξεο κνξθϋο παξεκβαηηζκνχ, αιιϊ θαη ε επηζπκέα ησλ επηρεηξάζεσλ λα Ϋρνπλ κηα δπλακηθά παξνπζέα ζηηο επξσπατθϋο αγνξϋο. Οχησο ά Ϊιισο, νη επηρεηξάζεηο γλψξηζαλ ηηο επξσπατθϋο αγνξϋο αξρηθϊ κϋζσ εμαγσγψλ ηνπ λϋνπ ηνπο πξντφληνο γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλϊγθεο νξηζκϋλσλ «εθιεθηηθψλ» επξσπαέσλ θαηαλαισηψλ. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ). 81 ιηγφηεξν αθξηβά απ φηη ζηηο ΖΠΑ

132 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 131 ΑξρηθΪ ε παξαγσγά ηνπ πξντφληνο ζηελ Δπξψπε κπνξεέ λα θαιχπηεη ηελ εζσηεξηθά αγνξϊ (ηεο Δπξψπεο). Αξγφηεξα φκσο κπνξεέ λα Ϋρνπκε θαη εμαγσγϋο πξνο Ϊιιεο ρψξεο, φπσο ΖΠΑ θαη θπξέσο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. ε απηάλ ηελ πεξέπησζε θαη θαζψο ην πξντφλ απνθηϊ ηειεέσο ζηαζεξϊ ραξαθηεξηζηηθϊ (ΣππνπνηεκΫλν πξντφλ) θαη γέλεηαη πϊξα πνιχ εχθνια αληαγσλέζηκν, ν πξσηαξρηθφο θαη βαζηθφηεξνο ζηφρνο κηαο επηρεέξεζεο εέλαη λα ην παξϊγεη φζν ην δπλαηφ θζελφηεξα γηα λα κελ αλαγθαζηεέ λα ην απνζχξεη απφ ηηο αγνξϋο. Οχηε νη ΖΠΑ νχηε ε Δπξψπε, ζηελ δεθαεηέα ηνπ 1960 (αιιϊ νχηε θαη ζάκεξα), απνηεινχλ ηνπο θζελφηεξνπο ηφπνπο παξαγσγάο ησλ ιεγφκελσλ ηππνπνηεκϋλσλ πξντφλησλ. Αληέζεηα, νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κε ηα ρακειϊ εξγαηηθϊ θφζηε κπνξνχλ λα παξϊγνπλ ην πξντφλ. Έηζη απηϋο νη ρψξεο αλαιακβϊλνπλ ηελ παξαγσγά θαη ηηο εμαγσγϋο ηνπ πξντφληνο. 82 (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ). Με Ϊιια ιφγηα, ζηελ πξψηε θϊζε ηνπ θχθινπ δσάο ηνπ πξντφληνο, φιε ε παξαγσγά γέλεηαη ζηηο ΖΠΑ ελψ νη απαηηάζεηο πϋξα ησλ ζπλφξσλ ηθαλνπνηνχληαη κϋζσ ησλ εμαγσγψλ (θϊζε Η). Απηά φκσο ε θαηϊζηαζε δε ζα θξαηάζεη πνιχ. Οη ακεξηθϊληθεο επηρεηξάζεηο εγθαζηζηνχλ παξαγσγηθϋο κνλϊδεο ζε Ϊιιεο αγνξϋο εέηε γηα λα κεηψζνπλ ην θφζηνο παξαγσγάο θαη δηαλνκάο εέηε εμαηηέαο ηεο απεηιάο πνπ δϋρνληαη γηα ηε ζϋζε ηνπο ζηελ αγνξϊ απφ ηνπο ηνπηθνχο αληαγσληζηϋο ηνπο ά απφ ηηο πξνζπϊζεηεο ηεο θπβϋξλεζεο λα κεηψζεη ηηο εηζαγσγϋο κϋζσ δαζκνινγηθψλ εκπνδέσλ ζην εκπφξην (Dicken, 2003, ζει 204) Γειαδά, ελψ αξρηθϊ νη ΑκεξηθΪληθεο επηρεηξάζεηο δεκηνπξγνχλ λϋα πξντφληα θαη ηα δηαζϋηνπλ ζην εμσηεξηθφ κϋζσ ησλ εμαγσγψλ, φηαλ ε ζϋζε ηνπο σο εμαγσγεέο απεηιεέηαη, ηδξχνπλ ζπγαηξηθϋο ζην εμσηεξηθφ, πξνζπαζψληαο λα δηαηεξάζνπλ ην κνλνπσιηαθφ ά νιηγνπσιηαθφ ηνπο πξνλφκην. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 286) 82 ΥαξαθηεξηζηηθΪ παξαδεέγκαηα εθαξκνγάο ηνπ ΚΠ1 εέλαη ην ξαδηφθσλν, ε ηειεφξαζε ά θαη ην θηλεηφ ηειϋθσλν. Καη ηα ηξέα πξντφληα ζεσξνχληαη φηαλ πξσηνεηζϊγνληαη - ά γηα λα εέκαζηε πην αθξηβεέο κε βϊζε ηα ζεκεξηλϊ δεδνκϋλα - ηα δηϊθνξα κνληϋια ηνπο- ζηελ αγνξϊ σο πςειάο ηερλνινγέαο, θαη παξϊγνληαη ζε αλεπηπγκϋλεο ρψξεο, εέηε απηϋο εέλαη νη ΖΠΑ ά ε ΔΔ ά ε Ηαπσλέα. ην ηϋινο φκσο φηαλ δνχκε πνπ θαηαιάγεη ε παξαγσγά ηνπο φζν θαη ε ηηκά ηνπο ζα δνχκε φηη εέλαη εέηε «made in Taiwan» εέηε «made in China». ηαλ βγάθε ζηε αγνξϊ ην ιεγφκελν δνξπθνξηθφ θηλεηφ ηειϋθσλν (1999). ΦπζηθΪ δελ παξϊγεηαη ζηελ ΔιιΪδα θαη ε ηηκά ηνπ θπκαηλφηαλ γχξσ ζηηο 700,000 δξαρκϋο. Σα «θιαζζηθϊ» ά γηα λα ρξεζηκνπνηάζνπκε ηελ νξνινγέα ηνπ Vernon «ψξηκα ά ηππνπνηεκϋλα» θηλεηϊ ηειϋθσλα Ϋρνπλ πϊξα πνιχ ρακειά ηηκά θαη κϊιηζηα, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, δηαλϋκνληαη δσξεϊλ σο κϋξνο ηεο πξνζθνξϊο ηεο εηαηξεέαο πνπ πξνζθϋξεη ην ηειεθσληθφ δέθηπν. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ)

133 132 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Έηζη νη λϋεο παξαγσγηθϋο εγθαηαζηϊζεηο εληνπέδνληαη αξρηθϊ ζε Ϊιιεο αγνξϋο πςεινχ εηζνδάκαηνο, ζηε δπηηθά Δπξψπε θαη ηνλ ΚαλαδΪ, εμππεξεηψληαο νη έδηεο πιϋνλ ηηο εμαγσγϋο, ηεέλνληαο λα ππνθαηαζηάζνπλ ηηο εμαγσγϋο ησλ ΖΠΑ. Οη ΖΠΑ ζηξϋθνληαη πξνο Ϊιιεο πεξηνρϋο, φπνπ ε παξαγσγά δελ Ϋρεη αθφκε μεθηλάζεη (θϊζε ΗΗ) θαη εμϊγεη κϋρξηο φηνπ νη λϋεο εγθαηαζηϊζεηο ζηελ Δπξψπε ππνθαηαζηάζνπλ θαη απηϋο ηηο εμαγσγϋο εμαηηέαο ησλ πιενλεθηεκϊησλ ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο ζηηο πεξηνρϋο απηϋο. Έηζη ε Δπξψπε εμϊγεη θαη πξνο ηξέηεο ρψξεο (θϊζε ΗΗΗ) αιιϊ θαη σο πξνο ηηο ΖΠΑ (θϊζε ΗV). ΣειηθΪ, θαζψο ε παξαγσγά ηνπ πξντφληνο γέλεηαη πιάξσο ηππνπνηεκϋλε, ε παξαγσγά ιακβϊλεη ρψξα ζε αλαπηπζζφκελεο πεξηνρϋο κε κηθξφ θφζηνο παξαγσγάο, νη νπνέεο κϊιηζηα εμϊγνπλ θαη πξνο ηηο ΖΠΑ (θϊζε V). (Dicken, 2003, ζει 204) πκπεξαζκαηηθϊ, ζχκθσλα κε ηε ζεσξέα ηνπ θχθινπ ηνπ πξντφληνο ηνπ Vernon, νη ΞΑΔ θαη ε δηεζλνπνέεζε ησλ επηρεηξάζεσλ εέλαη θπξέσο Ϋλα ηϋρλαζκα γηα ηελ εμνπδεηϋξσζε ηνπ μϋλνπ αληαγσληζκνχ θαη ηελ επηκάθπλζε ησλ κνλνπσιηαθψλ ά νιηγνπσιηαθψλ πξνζφδσλ ηεο επηρεέξεζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 286) Δθιεθηηθό ππόδεηγκα Dunning Ζ Ϊπνςε ηνπ John Dunning γηα ηνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξϊγνληεο ηεο δηεζλνχο παξαγσγάο Ϊξρηζε λα δηακνξθψλεηαη ζηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1950 ελψ παγηψζεθε θαη δηαηππψζεθε κε ηελ ηειηθά ηεο κνξθά ηε δεθαεηέα ηνπ Ο Dunning δεκηνχξγεζε ηελ εθιεθηηθά ζεσξέα ηεο ππεξεζληθάο / δηεζλνχο παξαγσγάο ε νπνέα επξϋσο Ϋγηλε απνδεθηά σο ην εθιεθηηθφ ππφδεηγκα / παξϊδεηγκα ηνπ Dunning θαη πηνζεηάζεθε θαη ρξεζηκνπνηάζεθε ζηε δηεζλά βηβιηνγξαθέα. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ), Dicken (2003, ζει 204) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 286)) Ζ εθιεθηηθά ζεσξέα δελ απνηειεέ λϋα ζεσξέα. Αληέζεηα, πξφθεηηαη γηα Ϋλα πιαέζην πνπ επηδηψθεη λα εμεγάζεη ηηο ΞΑΔ ζηεξηδφκελν ζηνλ ζπλδπαζκφ ηξηψλ θαηεγνξηψλ πιενλεθηεκϊησλ. Απηφ πνπ πξνηεέλεη ν Dunning εέλαη Ϋλα γεληθφ πιαέζην γηα ηε δηακφξθσζε κηαο ζεσξέαο ζρεηηθϊ κε ηε δηεζλά νηθνλνκηθά δξαζηεξηφηεηα. Ήηαλ κϊιηζηα ν πξψηνο πνπ ζπλϋδεζε ηα ραξαθηεξηζηηθϊ πνπ ραξαθηεξέδνπλ ηελ επηρεέξεζε κε εθεέλα πνπ ραξαθηεξέδνπλ ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζάο ηεο. Γηα απηφλ, νη ΞΑΔ, σο Ϋλα πνιπζχλζεην θαηλφκελν, δελ κπνξνχλ λα εξκελεπζνχλ κφλν κε κηα θαηεγνξέα πιενλεθηεκϊησλ αιιϊ κε ηξεηο, νη νπνέεο ζπληξϋρνπλ ζσξεπηηθϊ θαη εέλαη

134 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 133 νη εμάο: (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005), ζει 286, 289)) ΑληαγσληζηηθΪ πιενλεθηάκαηα ά πιενλεθηάκαηα ηδηνθηεζέαο ά θαζαξϊ αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα: εέλαη ηα πιενλεθηάκαηα πνπ Ϋρνπλ νη επηρεηξάζεηο κέαο εζληθφηεηαο Ϋλαληη Ϊιιεο, πξνκεζεχνληαο κέα ζπγθεθξηκϋλε αγνξϊ ά Ϋλα ζχλνιν αγνξψλ. ΑπηΪ ηα πιενλεθηάκαηα κπνξεέ λα πξνθχπηνπλ εέηε απφ ηελ πξνλνκηαθά θαηνρά ελφο ζπλφινπ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρεέσλ απφ ηελ επηρεέξεζε εέηε απφ ηελ ηθαλφηεηα απηάο λα ζπλδπϊδεη ηα ππϊξρνληα ζηνηρεέα κε Ϊιια ζηνηρεέα, κεηαμχ ησλ εζληθψλ ζπλφξσλ, κε ηϋηνην ηξφπν πνπ ηελ σθειεέ ζε ζρϋζε κε ηνπο αληαγσληζηϋο ηεο, νη νπνένη δελ εέλαη ηθαλνέ ά πξφζπκνη λα αλαιϊβνπλ κέα ηϋηνηα παξαγσγά. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 286) Με Ϊιια ιφγηα, φηαλ κηα ΠΔ θαηϋρεη εθεέλεο ηηο κνλαδηθϋο ηθαλφηεηεο πνπ ηεο επηηξϋπνπλ λα αλαιϊβεη ηνλ θέλδπλν κηαο Ϊκεζεο επϋλδπζεο ζε ρψξεο εθηφο ηεο κεηξηθάο ηεο θαη ππϊξρνπλ ζπγθεθξηκϋλνη ρσξηθνέ παξϊγνληεο πνπ θϊλνπλ πην επηθεξδά ηε δξϊζε ηεο επηρεέξεζεο ζην εμσηεξηθφ παξϊ ζηελ εγρψξηα αγνξϊ, ηφηε απηά πξνβαέλεη ζε έδξπζε ΞΑΔ. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη Dicken, (2003, ζει 205)) Οη παξϊγνληεο απηνέ Ϋρνπλ ζρϋζε κε ηε ζϋζε θαη φρη κε ην κϋγεζνο ά ηελ εζληθφηεηα ηεο επηρεέξεζεο θαη κπνξεέ λα εέλαη νη πξψηεο χιεο, ην θφζηνο παξαγσγάο, ην θνηλσληθνπνιηηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πεξηβϊιινλ ηεο πεξηνράο θ.ϊ. Διιεέςεη ηϋηνησλ παξαγφλησλ, νη επηρεηξάζεηο κπνξνχλ λα εμππεξεηνχλ ηηο μϋλεο αγνξϋο εμϊγνληαο απφ ηελ Ϋδξα ηνπο θαη φρη ηδξχνληαο ΞΑΔ. (Dicken, 2003, ζει 206) ΚαηΪ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ., (2005, ζει 287) παξαδεέγκαηα θαζαξψλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκϊησλ εέλαη ην κϋγεζνο θαη ε ζϋζε ηεο επηρεέξεζεο ζηελ αγνξϊ, ε δηαθνξνπνέεζε ησλ πξντφλησλ, ε δηαζεζηκφηεηα ηνπ θεθαιαένπ, ε εκπεηξέα ζηε δηνηθεηηθά νξγϊλσζε, ε εθκεηϊιιεπζε ηνπ θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο, ηεο εμεηδέθεπζεο ά ησλ κνλνπσιηαθψλ δπλαηνηάησλ. Δπέζεο, εέλαη ηα πιενλεθηάκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ νξγϊλσζε δηαρεέξηζε ηεο παξαγσγάο, ηα ζπζηάκαηα marketing, ηελ Ϋξεπλα θαη ηελ ηερλνινγέα θαη ηα πιενλεθηάκαηα απφ ηελ θξαηηθά πξνζηαζέα, ηελ απνθιεηζηηθά ά πξνλνκηαθά πξφζβαζε ζε αγνξϋο θαη ζε εηζξνϋο, φπσο θπζηθνέ πφξνη, εξγαζέα, ρξεκαηνδφηεζε ά πιεξνθφξεζε θαη ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζηε γλψζε θαη ηηο ηερληθϋο ηεο κεηξηθάο εηαηξεέαο.

135 134 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Πιενλεθηάκαηα εζσηεξηθνπνέεζεο: Απηά ε θαηεγνξέα παξαγφλησλ εέλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνέν νη επηρεηξάζεηο πνπ θαηϋρνπλ θϊπνηα πεξηνπζηαθϊ ζηνηρεέα θξέλνπλ φηη εέλαη πην πξνζνδνθφξν λα εζσηεξηθεχζνπλ ηε ρξάζε ηνπο, θϊλνληϊο ηα θνκκϊηη ηεο επηρεέξεζεο θαη ηεο παξαγσγηθάο ηεο δηαδηθαζέαο, ά δηαθνξεηηθϊ λα πξνβνχλ ζε πψιεζε ά εθκέζζσζε ζε επηρεηξάζεηο άδε εγθαηεζηεκϋλεο ζηελ ελ ιφγσ πεξηνρά θαη λα ζπλεξγαζηνχλ καδέ ηνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 287) Με Ϊιια ιφγηα, κηα επηρεέξεζε επηζπκεέ λα δηαζθαιέζεη, απφ ηνπο αληαγσληζηϋο ηεο, ηηο ελδηϊκεζεο αγνξϋο ηεο, φπσο ηε δεκηνπξγέα ηερλνινγέαο, κϋζσ ΞΑΔ. Αλ απηϊ ηα ηδηνθηεζηαθϊ ηεο πιενλεθηάκαηα εέλαη πξνηηκφηεξν λα ηα εθκεηαιιεπηεέ παξϊ λα ηα πσιάζεη ά ελνηθηϊζεη ζε Ϊιιεο επηρεηξάζεηο, εέλαη πξνηηκφηεξν λα ηα εζσηεξηθεχζεη ΜΪιηζηα, ε αβεβαηφηεηα εέλαη ν θχξηνο παξϊγνληαο εζσηεξέθεπζεο. ζν κεγαιχηεξε εέλαη απηά, φζν αθνξϊ ηελ πνηφηεηα, ηε δηαζεζηκφηεηα ά ηελ ηηκά, ηφζν κεγαιχηεξν πιενλϋθηεκα απνθηνχλ νη επηρεηξάζεηο ειϋγρνληαο ηηο ζπλαιιαγϋο νη έδηεο (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη Dicken, (2003, ζει 204)) ηελ πεξέπησζε κϊιηζηα ηεο Ϋξεπλαο θαη ηεο αλϊπηπμεο, φπνπ μνδεχνληαη ππϋξνγθα πνζϊ απφ ηηο κεγϊιεο θαη ηδέσο ηεο πςειάο ηερλνινγέαο βηνκεραλέεο, γηα λα Ϋρνπλ ηελ απνθιεηζηηθφηεηα ηεο επϋλδπζεο απηάο θαη λα κε δηαξξεχζνπλ ηα απνηειϋζκαηϊ ηεο ζηνπο αληαγσληζηϋο, επηδηψθεηαη λα θξαηεζεέ ε ρξάζε ηεο ηερλνινγέαο ζην εζσηεξηθφ ηεο επηρεέξεζεο. ΚαηΪ ζπλϋπεηα, αληέ λα πσιεζεέ ά λα ελνηθηαζηεέ ε ηερλνινγέα ζε Ϊιιε επηρεέξεζε ζην εμσηεξηθφ, ε επηρεέξεζε εγθαζηζηϊ ηηο δηθϋο ηεο παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο εθκεηαιιεπφκελε ην ηερλνινγηθφ πιενλϋθηεκα Ϊκεζα. (Dicken, 2003, ζει 205) Σα πιενλεθηάκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εζσηεξηθνπνέεζε ησλ θαζαξψλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκϊησλ επηηξϋπνπλ ζηελ επηρεέξεζε λα απνθχγεη ηφζν ην θφζηνο ηεο Ϋξεπλαο, δηαπξαγκϊηεπζεο θαη επνπηεέαο πνπ ζα ππάξρε αλ εέρε επηιεγεέ ε ζπλεξγαζέα κε κέα ηνπηθά επηρεέξεζε φζν θαη ην θφζηνο δηεθδέθεζεο θαη επηβνιάο ησλ δηθαησκϊησλ πλεπκαηηθάο ηδηνθηεζέαο. ΔπηπιΫνλ, ε εζσηεξέθεπζε επηηξϋπεη ηνλ θαιχηεξν Ϋιεγρν ηεο πξνκάζεηαο ησλ εηζξνψλ (πξψηεο χιεο, ηερλνινγέα) δέλνληαο ηζρπξφ πξνβϊδηζκα Ϋλαληη ησλ αληαγσληζηψλ, κεηψλνληαο ηελ αβεβαηφηεηα πνπ ζα δεκηνπξγνχζε ε δηακεζνιϊβεζε κηαο ηξέηεο επηρεέξεζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 287)

136 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 135 Πιενλεθηάκαηα ηνπνζεζέαο: Απηφο εέλαη ν ηξέηνο παξϊγνληαο πνπ θαζνξέδεη ηηο ΞΑΔ ζε κέα ρψξα θαη εέλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνέν νη επηρεηξάζεηο πϋξαλ ησλ θαζαξψλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκϊησλ, βξέζθνπλ επηθεξδϋο λα ηνπνζεηάζνπλ ζε κέα ζπγθεθξηκϋλε πεξηνρά απηϋο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνζηηζϋκελεο αμέαο εμαηηέαο θϊπνησλ ηδηαέηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ εληνπέδνληαη εθεέ. ΚΪζε ρψξα Ϋρεη ηα δηθϊ ηεο ραξαθηεξηζηηθϊ, φπσο πξνζθνξϊ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, επέπεδν θαη πνηφηεηα θαηαλαισηψλ, λνκνζεζέα, θιέκα, θιπ, ηα νπνέα δχλαληαη λα ελζαξξχλνπλ ά λα απνζαξξχλνπλ ηηο ΞΑΔ. Γεληθφηεξα, θέλεηξα / πιενλεθηάκαηα ηνπνζεζέαο πνπ κπνξνχλ λα σζάζνπλ κέα επηρεέξεζε λα εγθαηαζηαζεέ ζε κέα Ϊιιε ρψξα ζπγθξηηηθϊ κε ηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηεο εέλαη ε πνιηηηθά ζηαζεξφηεηα θαη ε θξαηηθά πνιηηηθά ζε φ,ηη αθνξϊ ηνλ αληαγσληζκφ, ηε θνξνιφγεζε, ηελ Ϋξεπλα θαη ηερλνινγέα, ε δπλαηφηεηα ρσξηθνχ θαηακεξηζκνχ ησλ εηζξνψλ, νη ρακειφηεξεο ηηκϋο ζε παξαγσγηθνχο ζπληειεζηϋο 83. Αθφκε, κπνξεέ λα εέλαη ε κεέσζε ζηα θφζηε κεηαθνξϊο θαη ηειεπηθνηλσληψλ, νη ππνδνκϋο, ην εκπνξηθφ πεξηβϊιινλ, ην λνκηθφ πιαέζην, ε επηρεηξεκαηηθά λννηξνπέα, ηα άζε θαη ηα Ϋζηκα ηεο πεξηνράο, νη νξγαληζκνέ Έξεπλαο θαη ΑλΪπηπμεο, ε θπβεξλεηηθά ππνζηάξημε ζηελ θαηλνηνκέα, ε ηπρφλ Ϋιιεηςε πεξηνξηζκψλ ζηηο εηζαγσγϋο, ην εμεηδηθεπκϋλν επηζηεκνληθφ θαη ηερληθφ εξγαηηθφ δπλακηθφ ηνπ ηφπνπ θαη νη αλεπηπγκϋλεο θαη αμηφπηζηεο θεθαιαηαγνξϋο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 288), Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηαιΫμεηο 4-9: ΟηθνλνκηθΫο Θεσξέεο Άκεζσλ ΞΫλσλ Δπελδχζεσλ) θαη Dicken (2003, ζει 226)) Απφ φια ηα παξαπϊλσ πξνθχπηεη φηη ε δηεζλνπνέεζε κηαο επηρεέξεζεο εμαξηϊηαη απφ ην θαηϊ πφζν ε επηρεέξεζε εληνπέδεη θαζαξϊ αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα ζε Ϊιιε ρψξα, ηα νπνέα εέλαη πην επηθεξδϋο λα ηα εζσηεξηθεχζεη ε έδηα κϋζσ κηαο επϋθηαζεο ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηεο θαη λα ηα εθκεηαιιεπηεέ εγθαηεζηεκϋλε ζε απηά ηε ρψξα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 288) Σα θαζαξϊ αληαγσληζηηθϊ πιενλεθηάκαηα εέλαη απαξαέηεηε πξνυπφζεζε γηα νπνηαδάπνηε αλϊκημε κε ην εμσηεξηθφ. Χζηφζν, ε αλϊκημε ζα πϊξεη ηε κνξθά δηεζλνπνέεζεο θαη ΞΑΔ κφλν εϊλ πιεξνχληαη θαη νη Ϊιιεο δχν πξνυπνζϋζεηο. ΓηαθνξεηηθΪ, εϊλ ε εγθαηϊζηαζε ζηε ρψξα δελ πξνζθϋξεη θαη θϊπνηεο επηπιϋνλ εηζξνϋο ζπληειεζηψλ, ε επηρεέξεζε κπνξεέ θϊιιηζηα λα πεηχρεη ηνλ ζθνπφ ηεο κϋζσ 83 πσο ε ελϋξγεηα, ε εξγαζέα, νη πξψηεο χιεο.

137 136 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ησλ εμαγσγψλ ησλ πξντφλησλ ηεο ζηελ ελ ιφγσ ρψξα. ΔπηπιΫνλ, αλ δελ ηζρχεη νχηε ε πξνυπφζεζε ηεο εζσηεξέθεπζεο, ε επηρεέξεζε ζα επηιϋμεη ηε ζπλεξγαζέα κε κέα ηνπηθά επηρεέξεζε αληέ ηεο επϋθηαζεο ησλ δηθψλ ηεο δξαζηεξηνηάησλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 288) Αθφκε, ν ζπλδπαζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ απφ ηε κέα κεξηϊ ηνπ ηφπνπ θαη απφ ηελ Ϊιιε ηεο επηρεέξεζεο βνεζϊ λα θαηαλνάζεη θαλεέο ηα δηαθνξεηηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ πνπ Ϋρεη ε θϊζε επηρεέξεζε ζε δηαθνξεηηθϊ θξϊηε. Έηζη, γηα παξϊδεηγκα, ε ηεξϊζηηα εγρψξηα αγνξϊ θαη ην πςειφ επέπεδν ηερλνινγηθάο θαηϊξηηζεο ηεο νηθνλνκέαο ησλ ΖλσκΫλσλ Πνιηηεηψλ ζπληϋιεζαλ θαζνξηζηηθϊ ζηε δεκηνπξγέα ησλ ΑκεξηθΪληθσλ πνιπεζληθψλ κε ζπγθεθξηκϋλα ραξαθηεξηζηηθϊ. Ζ Ϋιιεηςε θπζηθψλ ππνζεκϊησλ θαη ε πςειά αλϊκεημε ηεο θπβϋξλεζεο ζε ηερλνινγηθϊ θαη βηνκεραληθϊ δεηάκαηα εμεγνχλ ηε δεκηνπξγέα ησλ Ηαπσληθψλ Πνιπεζληθψλ. (Dicken, 2003, ζει 227) Αλ θαη νη ζπλζάθεο ζηηο νπνέεο κέα πνιπεζληθά επηρεέξεζε αλαπηχζζεηαη ζηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηεο εέλαη ζεκαληηθϋο θαη αζθνχλ ηδηαέηεξε επηξξνά ζηε «ζπκπεξηθνξϊ» ηεο, ε επηξξνά ηεο ρψξαο ππνδνράο ηεο πνιπεζληθάο εέλαη εμέζνπ ζεκαληηθά. Γελ εέλαη ιέγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ κέα επηρεέξεζε ρξεηϊδεηαη λα πξνζαξκφζεη κεξηθϋο απφ ηηο εγρψξηεο πξαθηηθϋο ηεο ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο κηαο θαη εέλαη πξαγκαηηθϊ απέζαλν λα κπνξεέ λα κεηαθϋξεη φιν ην παθϋην ησλ πιενλεθηεκϊησλ ηεο θαη ησλ πξαθηηθψλ ηεο ζε δηαθνξεηηθφ εζληθφ πεξηβϊιινλ 84 (Dicken, 2003, ζει 227) ΒΫβαηα, πϊληα ε πνιπεζληθά εέλαη ζπλδεδεκϋλε κε ηε ρψξα πξνϋιεπζάο ηεο θαη κεηαθϋξεη κεξηθϊ απφ ηα θνηλσληθϊ, πνιηηηζηηθϊ, πνιηηηθϊ θαη νηθνλνκηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ζηε ρψξα ππνδνράο ηεο, ηα νπνέα φκσο ζηε ζπλϋρεηα αιιειεπηδξνχλ κε ηα ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο ρψξαο απηάο. 85 Έηζη, ε επηρεέξεζε πξνζαξκφδεηαη ζε κεγϊιν ά κηθξφηεξν βαζκφ ζηηο ηνπηθϋο ζπλζάθεο. ΦαλεξΪ, ινηπφλ, ε γεσγξαθέα παέδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζην πψο ε επηρεέξεζε ζα δηακνξθψζεη θαη ζα ζπληνλέζεη ηελ παξαγσγηθά ηεο αιπζέδα θαη θαη επϋθηαζε ζην εέδνο ηεο επέδξαζεο πνπ ζα Ϋρεη ε επηρεέξεζε απηά ζηα θξϊηε θαη ηεο θνηλσλέεο ζηηο νπνέεο δξαζηεξηνπνηεέηαη. (Dicken, 2003, ζει 234) 84 Σξαληαρηφ παξϊδεηγκα νη ακεξηθϊληθεο πνιπεζληθϋο πνπ αλαπηχρζεθαλ ζηελ Δπξψπε 85 πσο ζηελ πεξέπησζε ηεο απφθηεζεο πνζνζηνχ ηεο απηνθηλεηνβηνκεραλέαο Nissan απφ ηε γαιιηθά Renault. Αλ θαη αζθνχληαλ ηζρπξϋο πηϋζεηο απφ ην θεθϊιαην ηεο δχζεο ε Ηαπσληθά επηρεέξεζε λα γέλεη πην «δπηηθά», απηά δε κεηαζρεκαηέζηεθε μαθληθϊ ζε θιψλν ηεο δπηηθάο λννηξνπέαο παξϊ πξνζϊξκνζε ηηο εμσηεξηθϋο επηδξϊζεηο ζρεκαηέδνληαο δνκϋο θαη πξαθηηθϋο πνπ παξϋκεηλαλ αηζζεηϊ ΗαπσληθΫο (Dicken, 2003, ζει 235)

138 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Η γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ ΞΑΔ θαη Πνιπεζληθώλ εηαηξεηώλ Βαζηθφ ζηνηρεέν ησλ παξαδνζηαθψλ ζεσξηψλ εκπνξένπ φζνλ αθνξϊ ζηελ αλϊιεςε ΞΑΔ εθ κϋξνπο ησλ επελδπηψλ απνηεινχλ νη δηαθνξϋο ζην θφζηνο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγάο (εξγαζέα θαη θεθϊιαην). Με βϊζε ην παξαπϊλσ, αλακϋλεηαη φηη νη ΞΑΔ ζα ιακβϊλνπλ ρψξα απφ ηηο άδε αλαπηπγκϋλεο ρψξεο πξνο ηηο αλαπηπζζφκελεο, νχησο ψζηε λα εθκεηαιιεπηνχλ ην θζελφηεξν θφζηνο παξαγσγάο. Χζηφζν, ηα εκπεηξηθϊ δεδνκϋλα θπξέσο ησλ δχν ηειεπηαέσλ δεθαεηηψλ δέλνπλ κηα δηαθνξεηηθά εηθφλα, κε ηελ πιεηνλφηεηα ησλ ΞΑΔ λα πξαγκαηνπνηνχληαη κεηαμχ αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ. Έηζη, πξνϋθπςαλ νη λϋεο ζεσξέεο εκπνξένπ θαη νηθνλνκηθάο γεσγξαθέαο, νη νπνέεο πξνζζϋηνληαο ζηνηρεέα φπσο νη αχμνπζεο απνδφζεηο θιέκαθαο, ν αηειάο αληαγσληζκφο θαη ε δηαθνξνπνέεζε ησλ πξντφλησλ, δέλνπλ κηα εμάγεζε ζην πξναλαθεξζϋλ θαηλφκελν. (Παπαλαζηαζένπ Μ. (2004, ΓηΪιεμε 18-20: ΠνιπεζληθΫο Δπηρεηξάζεηο θαη ΝΫεο Θεσξέεο Δκπνξένπ) ΚαηΪ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 227) νη ζεκαληηθϋο αιιαγϋο πνπ ζπληειϋζηεθαλ ηηο ηειεπηαέεο δεθαεηέεο ζηε βαζηθά δνκά ηεο δηεζλνχο νηθνλνκέαο θαη ε απειεπζϋξσζε ηεο θέλεζεο ηνπο δηεζλνχο θεθαιαένπ Ϋρνπλ θαηαζηάζεη ηηο ΞΑΔ σο κέα απφ ηηο βαζηθϋο ζπληζηψζεο πνπ πξνζδηνξέδνπλ ην επέπεδν αλϊπηπμεο ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ, νπφηε ε δηεξεχλεζε ηεο γεσγξαθηθάο θηλεηηθφηεηϊο ηνπο απνηειεέ αλαγθαηφηεηα. Σελ πεξένδν 1870 σο ηελ Ϋθξεμε ηνπ Α Παγθνζκένπ ΠνιΫκνπ (1914), φπνπ εκθαλέδνληαη νη πξψηεο βηνκεραληθϋο πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο, ζεκεηψλεηαη ηεξϊζηηα αχμεζε ησλ ΞΑΔ. Μεηαμχ 1870 θαη 1914 μερσξέζνπλ ΞΑΔ ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκϋα, ζηνλ εκπνξηθφ ηνκϋα, ζηε γεσξγέα θαη ζηελ εθκεηϊιιεπζε πξψησλ πιψλ θαη κεηαιιεέσλ. ηαηηζηηθϊ ζηνηρεέα δεέρλνπλ φηη ε ζπνπδαηφηεξε ρψξα θνξϋαο ησλ ΞΑΔ κε ην μϋζπαζκα ηνπ πξψηνπ παγθνζκένπ πνιϋκνπ ην 1914 άηαλ ε ΜεγΪιε Βξεηαλέα κε 45,5% ηνπ ζπλφινπ ησλ εμσζηξεθψλ παγθνζκέσλ ΞΑΔ, ελψ αθνινπζνχλ νη ΖΠΑ κε 18,5%, ε Γαιιέα κε 12,5% θαη ε Γεξκαλέα κε 10,5%. Σν ζχλνιν ησλ εμσζηξεθψλ ΞΑΔ (ζε πνζνζηφ 100%) πξνϋξρνληαη απφ αλεπηπγκϋλεο ρψξεο ελψ νη πην δεκνθηιεέο γεσγξαθηθϋο πεξηνρϋο πνπ ιεηηνχξγεζαλ σο ηφπνη ππνδνράο ησλ επελδχζεσλ άηαλ ε Λαηηληθά Ακεξηθά κε 33% ηνπ ζπλφινπ ησλ ΞΑΔ θαη αθνινπζνχλ ε Αζέα κε 21%, ε Αλαηνιηθά Δπξψπε θαη νη ΖΠΑ κε 10%. Ζ θαηαλνκά ησλ παγθνζκέσλ ΞΑΔ θαηϊ

139 138 / Δπαλζέα ΛνπθΪ παξαγσγηθφ θιϊδν ην 1914 εέλαη ε εμάο: ην 55% ησλ ΞΑΔ ζπγθεληξψλεηαη ζηελ εθκεηϊιιεπζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ην 30% ζηηο ππεξεζέεο θαη κφιηο ην 15% ζηελ κεηαπνέεζε. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ). Ζ πεξένδνο ηνπ ΜεζνπνιΫκνπ ( ) ραξαθηεξέζηεθε απφ ηελ εκθϊληζε δχν ζεκαληηθψλ θαηλνκϋλσλ ζε φ,ηη αθνξϊ ηηο ΞΑΔ: πξψηνλ, ηελ θαζεηνπνέεζε κεηαμχ ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηάησλ, πνπ νη επηρεηξάζεηο αλειϊκβαλαλ ζε δηϊθνξεο ρψξεο θαη ηελ απμαλφκελε Ϋληαζε ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ επηρεηξάζεσλ ζην εμσηεξηθφ ζε ζρϋζε κε ηελ πξαγκαηνπνέεζε εληειψο θαηλνχξησλ (greenfield) ΞΑΔ. Γεχηεξνλ, ε επξσπατθά κεηαπνηεηηθά βηνκεραλέα εμεηδηθεχεηαη ζην κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ θαη ηα εέδε δηαηξνθάο (ΜεγΪιε Βξεηαλέα), ηα ρεκηθϊ θαη ηηο ειεθηξηθϋο κεραλϋο (Γεξκαλέα) ελψ ε ακεξηθαληθά κεηαπνέεζε αλϋπηπμε ηερλνινγέεο Ϋληαζεο θεθαιαένπ θαη πξντφληα καδηθάο παξαγσγάο θαη πςειάο ηππνπνέεζεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 282) ΚαηΪ ηε δηϊξθεηα απηάο ηεο πεξηφδνπ ( ) νη πεξηζζφηεξεο ΞΑΔ γέλνληαη πξνο αληέδξαζε ζηνπο θξαγκνχο ηνπ εκπνξένπ. Οη πξψηεο ηαπσληθϋο ζπγαηξηθϋο εκθαλέδνληαη κεηαμχ ηνπ ηαηηζηηθϊ ζηνηρεέα δεέρλνπλ φηη θαη ε ΜεγΪιε Βξεηαλέα εέλαη θαη πϊιη ε ζεκαληηθφηεξε ρψξα θνξϋαο ησλ ΞΑΔ κε ην 39.8% ησλ παγθφζκησλ εμσζηξεθψλ ΞΑΔ, αθνινπζνχλ νη ΖΠΑ κε 27.7% θαη ε Γαιιέα κε 9.5%. Οη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο απνηεινχλ ηηο δεκνθηιϋζηεξεο ρψξεο ππνδνράο ζπγθεληξψλνληαο ην 65.7% ησλ παγθφζκησλ εζσζηξεθψλ ΞΑΔ, φπνπ ε Λαηηληθά Ακεξηθά ζπγθεληξψλεη ην 30.8% θαη ε Αζέα ην 25.0%. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Ζ πεξένδνο ραξαθηεξέδεηαη απφ ηελ αλϊθακςε ησλ ΞΑΔ, ζε αληέζεζε κε ηελ επηβξϊδπλζε ησλ ξπζκψλ αλϊπηπμάο ηνπο θαηϊ ηελ πξνεγνχκελε πεξένδν. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Δλψ ε πεξένδνο σο ην 2 ν ΠΠ ραξαθηεξέδεηαη σο πεξένδνο βξεηαληθάο θπξηαξρέαο κε ηηο βξεηαληθϋο ΞΑΔ λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, ην ηϋινο ηνπ ΠνιΫκνπ απνηϋιεζε ηελ Ϋλαξμε ηεο ηζρπξάο θπξηαξρέαο ησλ ΖΠΑ ζεκεηψλνληαο κέα ζεκαληηθά αιιαγά ζηηο ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ ΞΑΔ. Καη ζηελ ΔιιΪδα φκσο σο ηνλ 2 ν ΠΠ νη εηζεξρφκελεο ζηε ρψξα ΞΑΔ θπξηαξρνχληαλ απφ ηηο βξεηαληθϋο επελδχζεηο θαη δεπηεξεπφλησο απφ ηηο επελδχζεηο Ϊιισλ

140 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 139 επξσπατθψλ ρσξψλ. ΚιΪδνη φπσο ηξϊπεδεο, ζπγθνηλσλέεο, ελϋξγεηα, εμνξχμεηο πνπ ηδηαέηεξα εθεέλε ηελ επνρά άηαλ ζηξαηεγηθάο ζεκαζέαο γηα ηελ αλϊπηπμε ηεο εγρψξηαο νηθνλνκέαο, αλαπηχρζεθαλ απφ μϋλνπο επελδπηϋο ά επεξεϊζηεθαλ ζεκαληηθϊ απφ απηνχο. ΜεηΪ ην ηϋινο ηνπ 2 νπ ΠΠ θιϊδνη Ϋληαζεο θεθαιαένπ Ϋιθνπλ πεξηζζφηεξν ην ελδηαθϋξνλ ησλ επελδπηψλ, νπφηε ε πεξένδνο ηεο κεηαπνιέηεπζεο πνπ αθνινπζεέ βξέζθεη αξθεηνχο θιϊδνπο (ρεκηθϊ, επεμεξγαζέα πεηξειαηνεηδψλ, κεραλϋο) λα θπξηαξρνχληαη απφ ηελ μϋλε, θπξέσο ακεξηθϊληθε ηδηνθηεζέα. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 217) Ηδηαέηεξα κεηϊ ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν ε αχμεζε ησλ ΞΑΔ άηαλ ζπλεράο, νπφηε θαη δεκηνπξγάζεθε Ϋλαο φιν θαη πην ελνπνηεκϋλνο νηθνλνκηθϊ θφζκνο, κε ηηο ΞΑΔ λα πξνϋξρνληαη αιιϊ θαη λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηηο αλαπηπγκϋλεο θαη ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. (ΠηηηΪ Μ., 2007, ζει 76) Σν 1960 ην 48.3% ησλ εμσζηξεθψλ ΞΑΔ πξνϋξρνληαλ απφ ηηο ΖΠΑ θαη ην 10.8% απφ ηε ΜεγΪιε Βξεηαλέα. Μφιηο ην 17.6% θαηεπζχλνληαλ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ελψ ην 67.3% ζηηο αλεπηπγκϋλεο. (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) Σν έδην αλαθϋξνπλ θαη νη ΜειΪο Κ. θαη ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 283) γηα ηνπο νπνένπο κϊιηζηα απφ ην 1960 παξαηεξεέηαη κέα αιιαγά ζηελ επηινγά ηνπ ηφπνπ ρσξνζϋηεζεο ησλ ΞΑΔ κε ην ζχλνιν ησλ εθξνψλ λα θαηεπζχλεηαη φρη πξνο ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο αιιϊ πξνο ηηο αλεπηπγκϋλεο. ΓεκνθηιΫζηεξεο ρψξεο ππνδνράο άηαλ ν ΚαλαδΪο κε 23.7% ησλ παγθφζκησλ εζσζηξεθψλ ΞΑΔ θαη νη ΖΠΑ κε 13.9%. Αθνινπζνχλ ρψξεο ηεο Γπηηθάο Δπξψπεο κε πνζνζηφ 22.9%. Σν 1960, ην 35% ησλ ΞΑΔ θαηεπζχλεηαη πξνο ηε κεηαπνέεζε ζπγθξηηηθϊ κε ην 25% πνπ θαηεέρε ν ηνκϋαο ην (Παπαλαζηαζένπ Μ., 2004, ΓηΪιεμε 1: Ηζηνξηθά αλαδξνκά - ην παξειζφλ θαη νη ξέδεο ηεο ζχγρξνλεο ΠΔ) ΚαηΪ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ., (2005, ζει 282) ην 35% ησλ ακεξηθϊληθψλ θαη βξεηαληθψλ ΞΑΔ θαηεπζχλζεθε πξνο ηε βηνκεραληθά παξαγσγά, ηελ ζηηγκά πνπ ζηνλ πξσηνγελά ηνκϋα νη επελδχζεηο κεηψλνληαη αμηνζεκεέσηα. Απφ ην 1950 κϋρξη ηα κϋζα ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1970, νη δηεζλεέο επελδχζεηο εμαπιαζηϊζηεθαλ, ελψ νη ΖΠΑ θαηϋρνπλ πεξέπνπ ην άκηζπ ησλ μϋλσλ θεθαιαέσλ. Απφ ην 1960 ε Ηαπσλέα αλαδεέρζεθε γξάγνξα αλαπηπζζφκελε πεγά ΞΑΔ. (Λακπξηαλέδεο Λ., 2000, ζει 3) Σηο δεθαεηέεο ηνπ 1980 θαη 1990, ην απφζεκα ησλ ΞΑΔ απμϊλεηαη ηαρχηεξα απφ ην εκπφξην θαη ηελ παξαγσγά. Ζ δηεζλνπνέεζε ησλ

141 140 / Δπαλζέα ΛνπθΪ επηρεηξάζεσλ νθεέιεηαη ζηελ απειεπζϋξσζε ησλ θεθαιαέσλ, ζηε δεκηνπξγέα ηεο εληαέαο επξσπατθάο αγνξϊο θαη ζε ζηξαηεγηθϋο ζπγρσλεχζεσλ εμαγσγψλ. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 31) Δλψ αξρηθϊ νη πξνεγνχκελεο μϋλεο Ϊκεζεο επελδχζεηο ζηφρεπαλ ζηελ εθκεηϊιιεπζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ησλ παξαδνζηαθψλ βηνκεραληθψλ θιϊδσλ ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, απφ ην 1980 Ϋρνπλ ζηξαθεέ θπξέσο πξνο ηηο ηερλνινγηθϊ πξνεγκϋλεο βηνκεραλέεο, θαη ηδηαέηεξα ηηο ππεξεζέεο (Ozawa, 1992). (Λακπξηαλέδεο Λ., 2000, ζει 3) Απφ ηε δεθαεηέα ηνπ 1980 θαη κεηϊ, θαηϊ ηνλ Bernard Guillochon (2007, ζει 13-16) κε ηελ θαηϊξγεζε νξηζκϋλσλ λνκηθψλ θξαγκψλ, φπσο απηψλ πνπ απϋηξεπαλ ηελ επηθνηλσλέα κεηαμχ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αγνξψλ, θαη ηε κεέσζε ηεο θξαηηθάο παξϋκβαζεο, νη θπβεξλάζεηο δηεπθφιπλαλ ηηο ξνϋο (εηζφδνπο θαη εμφδνπο) θεθαιαέσλ ζηε ρψξα ηνπο. Σελ έδηα δεθαεηέα κϊιηζηα, ν ηνκϋαο ησλ ππεξεζηψλ 86 αληηπξνζψπεπε ην 50% ησλ ΞΑΔ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 20) ΜΫρξη ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 80 ν ξπζκφο κεγϋζπλζεο ησλ ΞΑΔ ππνιεηπφηαλ ηνπ αληέζηνηρνπ ξπζκνχ κεγϋζπλζεο ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξένπ. Απφ ηα κϋζα πεξέπνπ ηεο δεθαεηέαο, ε ηξϋρνπζα αμέα ησλ ΞΑΔ (εθξνψλ) ππεξϋβε ηελ ηξϋρνπζα αμέα ησλ παγθνζκέσλ εμαγσγψλ. πγθεθξηκϋλα, ηελ ρξνληθά πεξένδν , νη ΞΑΔ απμάζεθαλ κε εηάζην ξπζκφ ηεο ηϊμεσο ηνπ 34% ελψ ην παγθφζκην εκπφξην κε κϋζν ξπζκφ 9% εηεζέσο. Απηφ θαέλεηαη λα απνηειεέ ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζχγρξνλεο θϊζεο ηεο δηεζλνπνέεζεο ηνπ θεθαιαένπ. Γειαδά, ν θηλεηάξηνο κνριφο δηεζλνπνέεζεο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκέαο ζηελ παξνχζα θϊζε εέλαη πιϋνλ νη ΞΑΔ θαη φρη ην παγθφζκην εκπφξην, φπσο ζπλϋβαηλε πξηλ ηα πξνεγνχκελα 30 ρξφληα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 236) Ο Dunning (1993) αλαθϋξεη φηη ην 1988 νη ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ ΞΑΔ εμαθνινπζνχλ λα εέλαη νη αλαπηπγκϋλεο ρψξεο. ΒΫβαηα, ηηο ηειεπηαέεο δεθαεηέεο ηνπ 20 νπ αηψλα κεηψζεθαλ νη ΞΑΔ πνπ πξνϋξρνληαη απφ ηηο ΠΔ ησλ ΖΠΑ. Απηφ νθεέιεηαη ζε κεγϊιν βαζκφ ζηελ αλϊθακςε ησλ επξσπατθψλ νηθνλνκηψλ θαη ηεο Ηαπσλέαο αιιϊ θαη ζηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνράο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 28-29) ΚαηΪ ηελ ΠηηηΪ Μ. (2007, ζει 19), νη ιφγνη γηα ηνπο νπνένπο κέα πνιπεζληθά επηρεέξεζε απνθαζέδεη λα κεηαθϋξεη ηηο δξαζηεξηφηεηϋο ηεο ζε κέα ρψξα θαη φρη ζε 86 θαη εηδηθφηεξα νη θιϊδνη ησλ ηξαπεδψλ, αζθαιεηψλ θαη ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ

142 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 141 κέα Ϊιιε, δελ εέλαη πϊληνηε νη έδηνη θαη κεηαβϊιινληαη αλϊινγα κε ηα νηθνλνκηθϊ θαη πνιηηηθϊ δεδνκϋλα. Υαξαθηεξηζηηθφ παξϊδεηγκα απνηειεέ ε απψιεηα ηεο απφιπηεο θπξηαξρέαο ησλ ΖΠΑ ζε ζχγθξηζε κε ηελ πεξένδν ΝΫεο νηθνλνκηθϋο πεξηνρϋο, φπσο ε ΔΔ, ε Ηαπσλέα θαη ε Κέλα Ϋρνπλ αξρέζεη λα πξνζειθχνπλ ΞΑΔ, αλαθαηαλϋκνληαο ηηο επελδχζεηο. (ΠηηηΪ Μ., 2007, ζει 19) Σε δεθαεηέα ηνπ 1990 κϊιηζηα ζπληειϋζηεθε ε εέζνδνο ζηελ νηθνλνκέα ηεο αγνξϊο ελφο κεγϊινπ αξηζκνχ ρψξσλ, φπσο ησλ ρσξψλ ΚΑΔ, πνπ ιφγσ ηεο γεσγξαθηθάο ηνπο ζϋζεο πξνζϋιθπζαλ ηηο επξσπατθϋο ΞΑΔ, ηεο Κέλαο θαη ηεο Ηλδέαο. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 216) Σελ πεξένδν ε αχμεζε ησλ ΞΑΔ εέλαη ηδηαηηϋξσο ηαρεέα κηαο θαη νη ξνϋο ζρεδφλ δεθαπιαζηϊδνληαη. Οη ρψξεο πνπ επελδχνπλ εέλαη θαηϊ θχξην ιφγν νη αλεπηπγκϋλεο ρψξεο θαη ηδηαέηεξα εθεέλεο πνπ απαξηέδνπλ ηελ ΣξηΪδα (ΖΠΑ, Γπηηθά Δπξψπε, Ηαπσλέα). Οη αλεπηπγκϋλεο δψλεο ζπλαιιϊζζνληαη θπξέσο κεηαμχ ηνπο, ηδηαέηεξα φηαλ νη ρψξεο πνπ ηηο απαξηέδνπλ Ϋρνπλ γεσγξαθηθά εγγχηεηα. (Bernard Guillochon, 2007, ζει 10-11) Έηζη, ε δπηηθά Δπξψπε εμϊγεη θπξέσο πξνο ρψξεο ηεο δπηηθάο Δπξψπεο, νη ρψξεο ηεο βφξεηαο Ακεξηθάο (ΖΠΑ θαη ΚαλαδΪο) εμϊγνπλ κεηαμχ ηνπο ά πξνο ρψξεο ηεο δπηηθάο Δπξψπεο. Ζ Αζέα, ηεο νπνέαο ν εμαγσγηθφο δπλακηζκφο ζηεξέρζεθε ζηηο δεθαεηέεο ηνπ 1970 θαη 1980 ζηελ Ηαπσλέα θαη απφ ην 1990 θαη κεηϊ ζηε λνηηναλαηνιηθά Αζέα θαη Κέλα εμϊγεη θαηϊ κεγϊιν πνζνζηφ πξνο ηελ αζηαηηθά δψλε. Σελ πεξένδν ν εηάζηνο ξπζκφο αχμεζεο ησλ παγθφζκησλ εμαγσγψλ θαη φγθν αλϋξρεηαη ζην 6.8% Ϋλαληη 2.3% γηα ηελ παξαγσγά. ΑιιΪ ην θαηλφκελν αθνξϊ θπξέσο ην δπηηθφ θφζκν θαη ηελ Αζέα. Οη ρψξεο ηεο ιαηηληθάο Ακεξηθάο δηαηεξνχλ ρακειφ επέπεδν ζηηο ζπλαιιαγϋο, αλ θαη απηφ ην ζθεληθφ αιιϊδεη ξηδηθϊ ηε δεθαεηέα ηνπ , φπνπ αλαδπφκελεο πεξηνρϋο, φπσο ε Κέλα θαη νη ρψξεο ηεο Λαηηληθάο Ακεξηθάο πξνζειθχνπλ καδηθϊ μϋλα θεθϊιαηα. 87 (Bernard Guillochon, 2007, ζει 10) Χο ρψξεο πξννξηζκνχ ησλ ΞΑΔ, νη αλαπηπγκϋλεο ρψξεο παέδνπλ πξσηεχνληα ξφιν. Δθηφο απηνχ, ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, ε Κέλα αλαδεέρηεθε ην 2002 ν ζεκαληηθφηεξνο πξννξηζκφο θεθαιαέσλ γηα ΞΑΔ παγθνζκέσο, πξψηε δειαδά ζηνλ θφζκν ζηελ ππνδνρά ΞΑΔ, ζχκθσλα κε ζηνηρεέα ηεο UNCTAD (2003), αθνχ ζπγθϋληξσλε ην 42% ησλ ζπγαηξηθψλ παγθνζκέσο. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 36-38, 216) 87 Γηα παξϊδεηγκα ε Κέλα ην 1998 πξνζειθχεη ην 31% ησλ ξνψλ εηζεξρφκελσλ ΞΑΔ, κε πξννξηζκφ ρψξεο πνπ δελ εέλαη κϋιε ηνπ ΟΟΑ θαη ε Βξαδηιέα ην 22.6%.

143 142 / Δπαλζέα ΛνπθΪ χκθσλα κε ηνλ Carlos Fortin (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ), αλαθεξφκελνο ζην 2003, επηζεκαέλεη φηη γηα ηξέηε ζπλερφκελε ρξνληϊ νη παγθφζκηεο ξνϋο μϋλσλ Ϊκεζσλ επελδχζεσλ (ΞΑΔ) ζπλϋρηζαλ ηελ θαζνδηθά ηνπο ηϊζε- θηϊλνληαο ηα $560 δηο- ην ρακειφηεξν επέπεδν απφ ην Ζ κεέσζε απηά βαζηθϊ νθεέιεηαη ζηελ πηψζε θαηϊ 25% ζε ζρϋζε κε ην 2002 ησλ ΞΑΔ ζηηο αλεπηπγκϋλεο ρψξεο. (Carlos Fortin, (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., (2005, ζει 302)) ΒΫβαηα, παξϊ ηελ πηψζε ζηηο παγθφζκηεο ξνϋο επελδχζεσλ, ε δηεζλάο παξαγσγά ζπλερέδεη λα επεθηεέλεηαη. Σν 2003, δξαζηεξηνπνηνχληαη ηνπιϊρηζηνλ 61,000 πνιπεζληθϋο επηρεηξάζεηο (ΠΔ) κε πεξηζζφηεξεο απφ 900,000 ζπγαηξηθϋο αληηπξνζσπεχνληαο ζπλνιηθϊ ΞΑΔ αμέαο 7 ηξηζεθαηνκκπξέσλ δνιαξέσλ. ΠΪλσ απφ ηηο κηζϋο ζπγαηξηθϋο εμαθνινπζνχλ λα βξέζθνληαη εληφο ηεο Δπξψπεο 88 ελψ Ϊιιεο πεξηθϋξεηεο, φπνπ εληνπέδνληαη κεγϊιεο ζπγθεληξψζεηο ζπγαηξηθψλ εέλαη ε Βφξεηα Ακεξηθά θαη ε Ννηηναλαηνιηθά Αζέα. Σν 73% ησλ ΠΔ εληνπέδεηαη ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο θαη ην 89% ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο ζηηο αλαπηπζζφκελεο θαη ηδηαέηεξα ζηε Νφηηα, Αλαηνιηθά θαη ΝΑ Αζέα (55% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπγαηξηθψλ) θαη ηελ θεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε (26% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζπγαηξηθψλ) Γειαδά, νη νηθνλνκηθά δξαζηεξηφηεηα ησλ ΠΔ εμαληιεέηαη ζηελ πεξηνρά ηεο Δπξψπεο (Γπηηθά, Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά), ηεο Βφξεηαο Ακεξηθάο θαη ηεο Νφηηαο, Αλαηνιηθάο θαη ΝΑ Αζέαο. ε απηϋο ηηο ηξεηο πεξηθϋξεηεο εληνπέδεηαη ην 93% ησλ ΠΔ θαη ην 92% ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 312) ΠΪλησο, ζχκθσλα κε ηηο Ϋξεπλεο ηεο UNCTAD, νη επελδπηηθϋο ξνϋο αλακϋλνληαη λα ζεκεηψζνπλ αλνδηθά πνξεέα ρϊξε ζηελ ηαρχηεξε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε θαη ηε βειηησκϋλε εηαηξηθά θεξδνθνξέα. ΠαξΪ ηελ εηθφλα ηεο παγθφζκηαο πηψζεο ησλ επελδπηηθψλ ξνψλ, ε απφδνζε δηαθνξεηηθψλ γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ πνηθέιεη. πγθεθξηκϋλα, απφ Ϋλα ζχλνιν 193 νηθνλνκηψλ, 111 ζεκεέσζαλ Ϊλνδν ζηηο ξνϋο ΞΑΔ θαη 82 πηψζε κε ηε κεγαιχηεξε πηψζε λα παξαηεξεέηαη ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο. Οη ξνϋο ζηελ ΔΔ θαη ηε Β. Ακεξηθά ζεκεέσζαλ πηψζε θαη ζηηο δχν πεξηνρϋο. Οη δε ΖΠΑ Ϋθηαζαλ ζην ρακειφηεξν επέπεδν ζε ρξνληθφ δηϊζηεκα κεγαιχηεξν κηαο δεθαεηέαο. πγθεθξηκϋλα, παξαηεξεέηαη κεέσζε θαηϊ 53%. Γηα πξψηε θνξϊ απφ ην 1996 νη ξνϋο ζηελ Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε επέζεο κεηψζεθαλ. (Carlos Fortin (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., (2005, ζει 302)) 88 θπξέσο ζηελ Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε

144 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 143 ηνλ αθφινπζν πέλαθα (Πέλαθαο 4.1), παξνπζηϊδεηαη ν αξηζκφο ησλ ΠΔ θαη ησλ ΞΫλσλ Θπγαηξηθψλ, φπσο απηϋο θαηαλϋκνληαη αλϊ πεξηθϋξεηα ην ΑΡΙΘΜΟ ΠΔ ΚΑΙ ΞΔΝΩΝ ΘΤΓΑΣΡΙΚΩΝ ΑΝΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ ΠΔ ΞΔΝΔ ΘΤΓΑΣΡΙΚΔ ΔΔ Γπηηθά Δπξψπε (εθηφο ΔΔ) Βφξεηα Ακεξηθά ΛνηπΫο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο ,459 ύλνιν Αλαπηπγκέλσλ ρσξώλ Αθξηθά Λ. Ακεξηθά & Καξατβηθά Νφηηα, Αλαηνιηθά & ΝΑ Αζέα Γπηηθά Αζέα Κεληξηθά Αζέα Δηξεληθφο Κεληξηθά & Αλαηνιηθά Δπξψπε ύλνιν Αλαπηπζζόκελσλ ρσξώλ ύλνιν Πίλαθαο 4.1: Αξηζκόο ΠΔ θαη Ξέλσλ Θπγαηξηθώλ αλά πεξηθέξεηα Πεγή: Μειάο Κ., Πνιιάιεο Γ., 2005, ζει 315 Ζ θαηαλνκά ησλ εηζξνψλ ησλ ΞΑΔ εληφο ησλ αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ ην 2003 εέλαη εληειψο αληζνκεξάο. ε φ,ηη αθνξϊ ηελ θαηαλνκά απηάλ, ην 65% ησλ ΞΑΔ θαηεπζχλζεθε πξνο ηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, ην 30% πξνο ηηο αλαπηπζζφκελεο θαη ην 5% πξνο ηηο ππφ κεηϊβαζε νηθνλνκέεο ηεο θεληξηθάο θαη αλαηνιηθάο Δπξψπεο. Σν 80% κϊιηζηα ησλ εηζξνψλ ησλ αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ θαηεπζχλζεθε πξνο ηηο ρψξεο ηεο ΔΔ. Έηζη, ην Λνπμεκβνχξγν θαηεέρε ηελ πξψηε ζϋζε ( εθαη. ΓνιΪξηα ην 2003), κε δεχηεξε ηε Γαιιέα ( εθαη. δνιϊξηα) θαη ηξέηεο ηηο ΖΠΑ ( εθαη. δνιϊξηα) ζην ζχλνιν ησλ εηζξνψλ ΞΑΔ πνπ αλαινγνχλ ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο. Γειαδά, ζε Ϋλα ζχλνιν 25 ρσξψλ πνπ ζχκθσλα κε ηνλ ΟΖΔ θαηαηϊζζνληαη ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, νη ηξεηο απηϋο ρψξεο θαηϋρνπλ ην 44.8% ησ εηζξνψλ ΞΑΔ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 239 θαη ζει 309) Οη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ην 2003 παξνπζηϊδνπλ κεέσζε ησλ εηζξνψλ ησλ ΞΑΔ ( εθαη. δνιϊξηα) ζε ζχγθξηζε κε ην 2000 ( εθαη. δνιϊξηα). Πην ζπγθεθξηκϋλα, απφ ηηο εηζξνϋο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, ην 56% αθνξϊ ηελ πεξηθϋξεηα ηεο λφηηαο, αλαηνιηθάο θαη ΝΑ Αζέαο ελψ Ϊιιν Ϋλα 29% θαηεπζχλζεθε πξνο ηηο ρψξεο ηεο Λαηηληθάο Ακεξηθάο θαη ηεο Καξατβηθάο. Ο Carlos Fortin (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) παξαηάξεζε επέζεο νμχηαηεο δηαθνξϋο κεηαμχ θαη ησλ αλαπηπζζνκϋλσλ ρσξψλ. Σν 2003, ε Αζέα Δηξεληθφο ηζρπξνπνέεζε ηε ζϋζε ηεο σο ε θαη εμνράλ πεξηνρά ππνδνράο ΞΑΔ ζηνλ αλαπηπζζφκελν θφζκν. Δθηφο απφ ην Λνπμεκβνχξγν, ε Κέλα θαηαιακβϊλεη ηελ πξψηε ζϋζε παγθνζκέσο ζηηο εηζξνϋο

145 144 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΞΑΔ. Δλ ησ κεηαμχ, ε Λαηηληθά Ακεξηθά θαη ε Καξατβηθά ζεκεέσζαλ πηψζε γηα 4ε ζπλερφκελε ρξνληϊ, κε ηηο κεγαιχηεξεο ρψξεο ππνδνράο ηεο πεξηνράο, δειαδά ηε Βξαδηιέα θαη ην Μεμηθφ λα ζεκεηψλνπλ επέζεο ηε κεγαιχηεξε κεέσζε. Αμέδεη λα ζεκεησζεέ κϊιηζηα φηη ην 1999 ε Αζέα θαη ε Λαηηληθά Ακεξηθά παξνπζέαδαλ ην έδην κεξέδην ζην ζχλνιν ησλ ΞΑΔ ελψ ην 2003 ε Αζέα πξνζϋιθπζε πεξηζζφηεξν απφ ηηο δηπιϊζηεο ΞΑΔ απ φηη ε Λαηηληθά Ακεξηθά. (Carlos Fortin, 2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) Ζ γεσγξαθηθά πεξηθϋξεηα ηεο Λαηηληθάο Ακεξηθάο θαη ηεο Καξατβηθάο (θπξέσο νη ρψξεο Βξαδηιέα θαη Μεμηθφ, αθνχ απηϋο απνξξφθεζαλ ην 42% ησλ επελδχζεσλ) δϋρηεθε ην εθαη. ΓνιΪξηα, Ϋλαληη ην 1999 θαη θαηϊ κϋζν φξν θαηϊ ηελ πεληαεηέα ηε γεσγξαθηθά πεξηνρά ηεο Αζέαο θαηεπζχλζεθαλ εθαη. ΓνιΪξηα ην 2003 (ην 50% πεξέπνπ απηψλ ζηελ Κέλα 89 θαη νη ππφινηπεο ζε ΣατβΪλ, ΣατιΪλδε, Υνλγθ Κνλγθ, Ηλδνλεζέα, Μαιαηζέα, ηγθαπνχξε) ζε ζχγθξηζε κε ηα ην 2000 θαη ηα θαηϊ κϋζν φξν ηελ πεληαεηέα (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 240) Ζ Αθξηθά κε ηε ζεηξϊ ηεο, φπσο αλαθϋξεη ν Carlos Fortin, αλϋζηξεςε ηελ θαζνδηθά ηϊζε, αθνχ εέδε ηηο επελδχζεηο ησλ μϋλσλ πνιπεζληθψλ λα απμϊλνληαη απνξξνθψληαο θαηϊ ην εθαη. ΓνιΪξηα, Ϋλαληη ησλ πνπ απνξξνθνχζε θαηϊ κϋζν φξν ηελ πεληαεηέα Κπξέσο δϋρηεθαλ ΞΑΔ ην Μαξφθν, ε Ηζεκεξηλά ΓνπτλΫα θαη ην νπδϊλ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 240, 309) Ζ Ϊλνδνο νθεέιεηαη ζε κηα ζεηξϊ επελδχζεσλ ζε θπζηθνχο πφξνπο θαζψο θαη ζε ζεκαληηθϋο ζπκθσλέεο ηδησηηθνπνέεζεο. πλνιηθϊ, ρψξεο πινχζηεο ζε θπζηθνχο πφξνπο ζπλϋρηζαλ λα απνηεινχλ ηνλ θχξην πξννξηζκφ ΞΑΔ, αιιϊ παξϊιιεια Ϋλαο κεγϊινο αξηζκφο κηθξφηεξσλ ρσξψλ κνηξϊζηεθαλ ηελ επελδπηηθά αλϊθακςε. ΣΫινο, ε νκϊδα ησλ 50 ιηγφηεξν αλαπηπγκϋλσλ ρσξψλ ζπλϋρηζαλ λα ιακβϊλνπλ ειϊρηζηεο πνζφηεηεο ΞΑΔ (7 δηζεθαηνκκχξηα δνιϊξηα ά κφιηο ην 1.25% ηνπ ζπλφινπ ησλ ΞΑΔ). (Carlos Fortin (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 302)) πκπεξαέλεηαη, ινηπφλ, φηη, φρη κφλν ν θχξηνο φγθνο ησλ ΞΑΔ θαηεπζχλεηαη ζηηο αλαπηπγκϋλεο νηθνλνκηθϊ ρψξεο, αιιϊ θαη φηη δελ Ϋρεη επϋιζεη νπζηαζηηθά δηαθνξνπνέεζε ζηελ θαηαλνκά ησλ ΞΑΔ κεηαμχ αλαπηπγκϋλσλ θαη αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ ηελ ηειεπηαέα εηθνζαεηέα. Γειαδά, ππϊξρεη κέα κεγϊιε αληζνθαηαλνκά ησλ επελδχζεσλ ησλ πνιπεζληθψλ, θαηαξρϊο αλϊκεζα ζηηο αλαπηπγκϋλεο θαη 89 ε Κέλα θαη ην Υνλγθ Κφλγθ απνξξφθεζαλ ην 69% ησλ επελδχζεσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζηε λφηηα, αλαηνιηθά θαη ΝΑ Αζέα

146 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 145 αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, αιιϊ θαη κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ, φπσο θϊλεθε απφ ηελ πεξέπησζε ηεο Βξαδηιέαο θαη ηνπ Μεμηθνχ, ηεο Κέλαο θαη ηνπ Υνλγθ - Κνλγθ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 240, 309) ηνλ Πέλαθα 4.2 πνπ αθνινπζεέ, κε δεδνκϋλν φηη ε αληζνθαηαλνκά ησλ επελδχζεσλ νθεέιεηαη ζηελ νηθνλνκηθά πζηϋξεζε θϊπνησλ ρσξψλ θαη πεξηθεξεηψλ Ϋλαληη θϊπνησλ Ϊιισλ, θαέλνληαη νη ΞΑΔ πνπ γέλνληαη ζε θϊζε πεξηθϋξεηα ζε ζρϋζε κε ην νηθνλνκηθφ ηεο κϋγεζνο. Ο δεέθηεο εηζξνψλ ΞΑΔ αλϊ πεξηθϋξεηα πξνθχπηεη απφ ην ιφγν ηνπ κεξηδένπ ησλ ΞΑΔ ηεο ζπγθεθξηκϋλεο πεξηθϋξεηαο ζε ζρϋζε κε ην ζχλνιν ησλ ΞΑΔ παγθνζκέσο, σο πξνο ην κεξέδην ηνπ ΑΔΠ ηεο ζπγθεθξηκϋλεο πεξηθϋξεηαο ζε ζρϋζε κε ην ζπλνιηθφ ΑΔΠ παγθνζκέσο. Ο δεέθηεο κεγαιχηεξνο ηεο κνλϊδαο ππνδειψλεη φηη ε πεξηθϋξεηα πξνζειθχεη πεξηζζφηεξεο ΞΑΔ αλαινγηθϊ κε ην νηθνλνκηθφ ηεο κϋγεζνο. ε αληέζεηε πεξέπησζε (δεέθηεο < 1) πξνζειθχεη ιηγφηεξεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 311) ΓΔΙΚΣΗ ΔΙΡΟΩΝ ΞΑΔ ΑΝΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ Πεξηθέξεηα ύλνιν Αλαπηπγκέλεο ρώξεο 1,03 0,76 1,99 0,92 Γπηηθά Δπξψπε 1,33 1,11 1,87 1,84 Δπξσπατθά Έλσζε 1,33 1,12 1,91 1,88 Λνηπά Γπηηθά Δπξψπε 1,31 0,95 1,1 1,12 Βφξεηα Ακεξηθά 1,13 0,76 0,67 0,45 ΛνηπΫο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο 0,29 0,21 0,16 0,21 Αλαπηπζζόκελεο ρώξεο 0,99 1,99 1 1,25 Αθξηθά 0,7 1,09 0,73 1,16 Βφξεηα Αθξηθά 0,85 1,05 0,55 1 Λνηπά Αθξηθά 0,59 1,12 0,89 1,28 Λαηηληθά Ακεξηθά & Καξατβηθά 0,9 1,6 1,18 1,42 Νφηηα Ακεξηθά 0,74 1,23 1,24 1,42 Λνηπά Λ. Ακεξηθά & Καξατβηθά 1,3 2,52 1,08 1,43 Αζέα 1,09 2,34 0,96 1,19 Γπηηθά Αζέα 0,3 0,36 0,18 0,31 Κεληξηθά Αζέα 3,11 2,26 4,49 Νφηηα, Αλαηνιηθά & ΝΑ Αζέα 1,31 2,74 1,11 1,33 Αλαηνιηθά & Νφηηα Αζέα 1,73 2,35 1,3 1,54 Νφηηα Αζέα 0,11 0,43 0,21 0,37 Δηξεληθφο 7,35 6,12 0,65 1,01 Κεληξηθή & Αλαηνιηθή Δπξώπε 1,04 1,36 1,17 1,35 Πίλαθαο 4.2: Γείθηεο Δηζξνώλ ΞΑΔ αλά πεξηθέξεηα Πεγή: Μειάο Κ., Πνιιάιεο Γ., 2005, ζει Παξαηεξψληαο ηνλ Πέλαθα 4.2, γέλεηαη εκθαλϋο φηη ζε φιεο ζρεδφλ ηηο αλεπηπγκϋλεο ρψξεο ηελ ηξηεηέα παξαηεξεέηαη πηψζε ησλ ΞΑΔ, κε κεγαιχηεξε πηψζε απηά ηεο Βφξεηαο Ακεξηθάο. Οη ινηπϋο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο (θπξέσο ε Απζηξαιέα θαη ε Ηαπσλέα) βειηέσζαλ ηε ζϋζε ηνπο. ζν αθνξϊ ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, απηϋο

147 146 / Δπαλζέα ΛνπθΪ βειηέσζαλ αηζζεηϊ ηε ζϋζε ηνπο, παξακϋλνληαο σζηφζν ρακειφηεξα απφ ηα ξεθφξ ηνπ κε θπξέαξρεο ηηο πεξηθϋξεηεο ηεο Λαηηληθάο Ακεξηθάο θαη Καξατβηθάο, Αλαηνιηθάο θαη ΝΑ Αζέαο πνπ πξνζειθχνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο πνιπεζληθϋο ζε ζρϋζε κε ην νηθνλνκηθφ ηνπο κϋγεζνο. ΣΫινο, ε Κεληξηθά Αζέα δϋρεηαη ηεξϊζηηεο επελδχζεηο 90 θαη απηφ θαέλεηαη μεθϊζαξα θαη απφ ηνλ δεέθηε πνπ ηελ αληηπξνζσπεχεη (4.49), πνπ εέλαη θαη ν κεγαιχηεξνο ζε ζχγθξηζε κε φιεο ηηο Ϊιιεο πεξηθϋξεηεο φρη κφλν ηε ρξνληθά πεξένδν , αιιϊ φιεο ηηο ρξνληθϋο πεξηφδνπο πνπ εμεηϊδνληαη ζην ελ ιφγσ Πέλαθα. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 311) ζνλ αθνξϊ ηψξα ηηο εθξνϋο ησλ ΞΑΔ ην 2003, ην 93% ησλ ΞΑΔ πξνάιζε απφ ηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο, θαη ην 85% κφλν απφ ηελ ΔΔ, ηηο ΖΠΑ θαη ηελ Ηαπσλέα. Οη ειϊρηζηεο πνιπεζληθϋο ησλ αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ πξαγκαηνπνέεζαλ κφιηο ην 5,8% ησλ ΞΑΔ παγθνζκέσο. Οη εθξνϋο ησλ ΞΑΔ ην 2003 ζε παγθφζκηα θιέκαθα αλάιζαλ ζε εθαη. ΓνιΪξηα ζε ζχγθξηζε κε ηα εθαη. ΓνιΪξηα ην 2000 θαη θαηϊ κϋζν φξν ηελ πεληαεηέα (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει , 316) Δηδηθφηεξα, ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο νη εθξνϋο ΞΑΔ αλάιζαλ ην 2003 ζε εθαη. ΓνιΪξηα, ζπγθξηηηθϊ κε ην 2000 θαη θαηϊ κϋζν φξν ηελ πεληαεηέα Απφ απηϋο, νη εθξνϋο απφ ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθάο Έλσζεο άηαλ ην 2003 κε ην Λνπμεκβνχξγν λα Ϋρεη ηελ πξσηηϊ θαη απφ ηηο ΖΠΑ εθαη. ΓνιΪξηα. Οη εθξνϋο απφ ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο άηαλ εθαη. ΓνιΪξηα ην 2003, Ϋλαληη ην 2000 θαη θαηϊ κϋζν φξν ηελ πεξένδν Δηδηθφηεξα, νη εθξνϋο απφ ηελ Αθξηθά αλάιζαλ ζε εθαη. ΓνιΪξηα, απφ ηε Λαηηληθά Ακεξηθά ζε εθαη. ΓνιΪξηα (κε πξψηε ηε Υηιά) θαη απφ ηελ Αζέα ζε (κε πξψηε ηελ ΣατβΪλ) (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει ) Έλα ζεκαληηθφ κεξέδην ηνπ ζπλφινπ ησλ ΞΑΔ πξαγκαηνπνηεέηαη απφ ηηο 100 κεγαιχηεξεο ΠΔ, κε πξψηε ην 2002 ηε General Electric, αθνινπζνχκελε απφ ηε Vodafone θαη ηε Ford. ηηο πξψηεο 100 ΠΔ ζπκπεξηιακβϊλνληαη θαη 4 ΠΔ απφ αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Οη 60 απφ ηηο 100 κεγαιχηεξεο πνιπεζληθϋο εέλαη επξσπατθϋο θαη νη 31 πξνϋξρνληαη απφ ηηο ΖΠΑ θαη ηνλ ΚαλαδΪ (27 ζηηο ΖΠΑ θαη 4 ζηνλ ΚαλαδΪ). (Carlos Fortin (2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) θαη ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ. (2005, ζει 312)) 90 Ίζσο εμαηηέαο ησλ πινχζησλ θνηηαζκϊησλ πεηξειαένπ ά θπζηθνχ αεξένπ πνπ εληνπέδνληαη ζηελ πεξηθϋξεηα απηά.

148 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 147 Παξαηεξεέηαη δειαδά φηη, ελψ ΠΔ απφ αλαπηπγκϋλεο ρψξεο 91 ζπλερέδνπλ λα θπξηαξρνχλ σο θνξεέο ΞΑΔ, ΠΔ απφ αλαπηπζζφκελεο ρψξεο απμϊλνπλ ηελ παξνπζέα ηνπο ζην εμσηεξηθφ. ΔπηπιΫνλ, νη κεγαιχηεξεο 50 ΠΔ απφ αλαπηπζζφκελεο ρψξεο πξνϋξρνληαη θπξέσο απφ ηελ Αζέα 92. Έλα ζεκαληηθφ θνκκϊηη απηψλ ησλ ΞΑΔ θαηεπζχλεηαη ζε Ϊιιεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη ηϋηνηνπ εέδνπο επελδχζεηο απμϊλνληαη ηαρχηεξα απ φηη επελδχζεηο κεηαμχ αλεπηπγκϋλσλ θαη αλαπηπζζνκϋλσλ ρσξψλ. Οη Ϋξεπλεο ηεο UNCTAD κϊιηζηα δεέρλνπλ φηη νη πξννπηηθϋο εέλαη ηδηαέηεξα ππνζρφκελεο γηα πεξαηηϋξσ Ϊλνδν ησλ επελδχζεσλ ζηελ Αζέα θαη ηελ Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε. (Carlos Fortin, 2004, πλϋληεπμε Σχπνπ) ηνλ αθφινπζν πέλαθα (Πέλαθαο 4.3) θαέλνληαη νη ρψξεο πξνϋιεπζεο θαη ν βαζκφο εμϊπισζεο ησλ 100 κεγαιχηεξσλ πνιπεζληθψλ ην 2003 θαηϊ ηνπο ΜειΪ Κ. θαη ΠνιιΪιε Γ. (2005, ζει 314). Ο βαζκφο εμϊπισζεο πξνθχπηεη απφ ην ιφγν ηνπ αξηζκνχ ησλ μϋλσλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ην ζχλνιν ησλ ζπγαηξηθψλ. Δέλαη δειαδά ν ιφγνο ηνπ αξηζκνχ ησλ ζπγαηξηθψλ κηαο πνιπεζληθάο πνπ βξέζθνληαη ζην εμσηεξηθφ, σο πξνο ην ζχλνιν ησλ ζπγαηξηθψλ ηεο. Ο βαζκφο απηφο θαλεξϊ απνηειεέ Ϋλα δεέθηε Ϋθθξαζεο ηεο δηϊζηαζεο ηεο δηεζλνπνέεζεο ησλ ΠΔ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 326) ΥΩΡΔ ΠΡΟΔΛΔΤΗ ΚΑΙ ΒΑΘΜΟ ΔΞΑΠΛΩΗ ΣΩΝ 100 ΜΔΓΑΛΤΣΔΡΩΝ ΠΟΛΤΔΘΝΙΚΩΝ ΥΩΡΑ ΠΡΟΔΛΔΤΗ ΑΡΙΘΜΟ ΠΔ ΑΡΙΘΜΟ ΥΩΡΩΝ ΤΠΟΓΟΥΗ ΒΑΘΜΟ ΔΞΑΠΛΩΗ (%) ΖΠΑ ,41* Γαιιέα ,52 Γεξκαλέα ,76 ΖλσκΫλν Βαζέιεην ,12 Ηαπσλέα ,82 Οιιαλδέα ,96 Διβεηέα ,93 ΚαλαδΪο ,57 Ηηαιέα ,27 Ηζπαλέα ,63 Απζηξαιέα ,97 Φηιαλδέα ,97 ΒΫιγην ,41 Υνλγθ - Κνλγθ, Κέλα ,84 Ηξιαλδέα ,63 Μεμηθφ ,47 Ν. ΚνξΫα ,31 νπεδέα Μέζνο Όξνο 35 65,46 91 Ηδηαέηεξα απφ ηελ ΔΔ 92 Ζ ζπληξηπηηθά ζα Ϋιεγε θαλεέο πιεηνςεθέα ησλ ζπγαηξηθψλ απηψλ ησλ ΠΔ εκθαλέδεηαη ζε αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θπξέσο απηψλ ηεο Νφηηαο, Αλαηνιηθάο θαη Ννηηναλαηνιηθάο Αζέαο θαζψο θαη ηεο θεληξηθάο θαη αλαηνιηθάο Δπξψπεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 312).

149 148 / Δπαλζέα ΛνπθΪ * Σν 66,41% ησλ ζπγαηξηθψλ ησλ πνιπεζληθψλ πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζηηο ΖΠΑ, βξέζθνληαη πϋξα απφ απηϋο, ζε Ϊιιεο ρψξεο, εέλαη δειαδά μϋλεο ζπγαηξηθϋο. Πίλαθαο 4.3: Υώξεο πξνέιεπζεο θαη βαζκόο εμάπισζεο ησλ 100 κεγαιύηεξσλ ΠΔ Πεγή: Μειάο Κ., Πνιιάιεο Γ., 2005, ζει 314 Παξαηεξψληαο ηνλ Πέλαθα 4.3, ε πιεηνλφηεηα ησλ ζπγαηξηθψλ επηρεηξάζεσλ ησλ πνιπεζληθψλ λα βξέζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλε ε πνιπεζληθά. Φαέλεηαη φηη ν βαζκφο εμϊπισζεο ησλ θνξπθαέσλ πνιπεζληθψλ εέλαη κεγαιχηεξνο γηα ηηο πνιπεζληθϋο πνπ πξνϋξρνληαη απφ κηθξϋο ρψξεο, φπσο ε Φηιαλδέα (86,97%), ην ΒΫιγην (86,41%), ε Διβεηέα (88,93%) θαη ε Ηξιαλδέα (90,63%), πξϊγκα πνπ ζεκαέλεη φηη νη ρψξεο απηϋο ηεέλνπλ λα εμαπιψλνπλ ηηο ζπγαηξηθϋο ηνπο εθηφο ησλ εζληθψλ ηνπο ζπλφξσλ πεξηζζφηεξν απφ ηηο κεγϊιεο ρψξεο πνπ ηηο θξαηνχλ πεξηζζφηεξν ζην εζσηεξηθφ ηνπο, φπσο ην ΖλσκΫλν Βαζέιεην (κε βαζκφ εμϊπισζεο 49,12%), ηελ Ηαπσλέα (56,82), Κέλα (36,84%) (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 312) Γηα ην 2004 φκσο νη πξννπηηθϋο δηαγξϊθηεθαλ πην επνέσλεο, κηαο θαη ε αχμεζε ησλ εμαγσγψλ θαη ησλ ζπγρσλεχζεσλ, ε νηθνλνκηθά αλϊθακςε ζηηο θπξηφηεξεο ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ πνιπεζληθψλ, ε ζπλερηδφκελε απειεπζϋξσζε θαη ειαρηζηνπνέεζε ηνπ λνκηθνχ πιαηζένπ πνπ δηϋπεη ηηο ΞΑΔ, πηζαλφλ βνάζεζαλ πξνο ηελ αλϊθακςε. Γηα ην Ϋηνο απηφ, νη εηζξνϋο ΞΑΔ αλακϋλεηαη λα απμεζνχλ ηδηαέηεξα ζε Αζέα (Κέλα, Ηδέα), ηελ ΔΔ (Πνισλέα) θαη ηνλ Δηξεληθφ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 309) ΜΪιηζηα, ε επηηϊρπλζε ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηνπ παγθφζκηνπ ΑΔΠ, ηα ζρεηηθϊ ρακειϊ επηηφθηα ζηηο ρψξεο πνπ εδξεχνπλ νη πεξηζζφηεξεο πνιπεζληθϋο θαη ε Ϊλνδνο ηεο εγρψξηαο επϋλδπζεο θαη ηνπ βηνκεραληθνχ πξντφληνο εέλαη κεξηθϊ απφ ηα ζηνηρεέα πνπ νδεγνχλ ζηελ αλϊθακςε θαη ηελ αχμεζε ησλ ΞΑΔ ηα επφκελα ρξφληα. Οη ΖΠΑ, ην ΖλσκΫλν Βαζέιεην, ε Γαιιέα, ε Γεξκαλέα θαη ε Ηαπσλέα ζα ζπλερέζνπλ λα εέλαη νη θπξηφηεξεο ρψξεο πξνϋιεπζεο ησλ πνιπεζληθψλ θαη ησλ ΞΑΔ. ΑιιΪ θαη ε Κέλα θαη ε Νφηηνο Αθξηθά ζα πξνζηεζνχλ ζηηο ρψξεο απηϋο. Οη εμαγνξϋο θαη ζπγρσλεχζεηο ζηηο αλαπηπγκϋλεο ρψξεο ζα ζπλερηζηνχλ θαη κεηϊ ην 2004, φπσο θαη ε πξνηέκεζε γηα λϋεο επελδχζεηο ζηηο αλαπηπζζφκελεο. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 327, 328) Οη Αζέα θαη ε Κεληξηθά θαη Αλαηνιηθά Δπξψπε ζα εέλαη ειθπζηηθϋο πεξηθϋξεηεο γηα ηηο επελδχζεηο ησλ πνιπεζληθψλ. Πην ζπγθξαηεκϋλε Ϊλνδνο αλακϋλεηαη ζηε δπηηθά Δπξψπε ην θαη ζηε Λαηηληθά Ακεξηθά ην ε επέπεδν θξαηψλ, νη πεξηζζφηεξεο επελδχζεηο ζα γέλνπλ ζηελ Κέλα θαη ηελ Ηλδέα, ηε Νφηην Αθξηθά θαη

150 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 149 ηελ Αέγππην, ηε Βξαδηιέα, ην Μεμηθφ θαη ηελ Καξατβηθά. Απφ ηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθάο θαη ηεο Αλαηνιηθάο Δπξψπεο, ε Πνισλέα θαη ε Ρσζέα ζα πξνζειθχζνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο πνιπεζληθϋο. Απφ ηηο αλαπηπγκϋλεο, ηϋινο, ρψξεο, ην ελδηαθϋξνλ ησλ πνιπεζληθψλ αλακϋλεηαη λα πξνζειθχζνπλ ην ΖλσκΫλν Βαζέιεην θαη νη ΖΠΑ. (ΜειΪο Κ., ΠνιιΪιεο Γ., 2005, ζει 328) ΚαηΪ ηνπο ΠαιΪζθα Θ., Παπαλαζηαζένπ Μ., Φηιηππαέν Φ. (2007, ζει 21), νη ΞΑΔ ζπληζηνχλ Ϋλαλ θαζνξηζηηθφ παξϊγνληα ηεο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο κέαο ρψξαο. Γεληθφηεξα, δελ εέλαη ιέγεο νη πεξηπηψζεηο ρσξψλ πνπ επσθειάζεθαλ νηθνλνκηθϊ κϋζσ ηεο πξνζϋιθπζεο ΞΑΔ (ηγθαπνχξε, ΣατβΪλ, Ηξιαλδέα θ.ϊ.). πγθεθξηκϋλα γηα ην 2005, ζχκθσλα κε ζηνηρεέα ηνπ Οξγαληζκνχ γηα ηελ Οηθνλνκηθά πλεξγαζέα θαη ΑλΪπηπμε (Ο.Ο..Α.), ε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε εληζρχζεθε ζηε Βφξεηα Ακεξηθά θαη αχμεζε ηε δπλακηθά ηεο ζε πνιιϋο ρψξεο ηνπ Ο.Ο..Α. Οη ΖΠΑ θαη ε Μ. Βξεηαλέα πξνζϋιθπζαλ ην 2005 ηηο πεξηζζφηεξεο ΞΑΔ θαη αθνινχζεζαλ ε Οιιαλδέα, Γεξκαλέα θαη Ηζπαλέα. ηηο ρψξεο ηνπ Ο.Ο..Α. νη ΞΑΔ ζπληεινχληαη κε ΔμαγνξΫο θαη πγρσλεχζεηο θαη νη θπξηφηεξνη ηνκεέο πξνζϋιθπζεο ΞΑΔ εέλαη ηεο ελϋξγεηαο, ησλ επηθνηλσληψλ θαη ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ. Κπξέσο φκσο αλαπηχρζεθαλ νηθνλνκηθϊ ρψξεο εθηφο ηνπ Ο.Ο..Α. Ζ νηθνλνκέα ηεο Κέλαο, ε νπνέα αλαπηχζζεηαη ηα ηειεπηαέα ρξφληα κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο, απνηειεέ Ϋλα δεκνθηιά πξννξηζκφ γηα ηε δεκηνπξγέα ΞΑΔ. Σν έδην θαη ε Ηλδηθά νηθνλνκέα πνπ Ϊξρηζε λα πξνζειθχεη Ϋλα ζεκαληηθφ αξηζκφ ΞΑΔ, φπσο θαη ρψξεο ηελ Ν.Α. Αζέαο θαη ηεο Νφηηαο Ακεξηθάο. Ζ Βξαδηιέα θαη Ρσζέα απνδεέρζεθαλ ηζρπξϋο ρψξεο ζηελ πξνζϋιθπζε ΞΑΔ. Αληέζεηα, ην 2005 νη εθξνϋο ΞΑΔ εκθϊληζαλ κηθξά πηψζε κε ηηο ΖΠΑ λα κεηψλνπλ ηηο εθξνϋο ηνπο. Ζ Κέλα ζπκκεηϋρεη δπλακηθϊ θαη ζηηο εθξνϋο ΞΑΔ πξνο ηξέηεο ρψξεο. (ΠαιΪζθαο Θ., Παπαλαζηαζένπ Μ., Φηιηππαένο Φ., 2007, ζει 21, 23) ηελ ΔιιΪδα, ηελ πεξένδν απφ ην 1950 θαη κεηϊ, ζεκεηψλεηαη ζηαδηαθά κεέσζε ηεο ζεκαζέαο ησλ ΖΠΑ σο ρψξα πξνϋιεπζεο ΞΑΔ θαη αχμεζε ηνπ ξφινπ ησλ ρσξψλ ηεο Γ. Δπξψπεο. ΚαηΪ ην Γηαλλέηζε Σ. (1983), νη πξνεγκϋλεο ηερλνινγηθϊ ΞΑΔ πνπ πξαγκαηνπνηάζεθαλ ζηε ρψξα θπξέσο ηε δεθαεηέα ηνπ 1960, δελ θαηϊθεξαλ λα ζπκπαξαζχξνπλ ηελ ηερλνινγηθϊ θαζπζηεξεκϋλε ειιεληθά βηνκεραλέα ζε αλψηεξα επέπεδα αλϊπηπμεο. ΠαξΪ ην γεγνλφο φηη γηα κέα πεξέπνπ δεθαεηέα ( ) ε ΔιιΪδα άηαλ ε δεχηεξε ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελε νηθνλνκέα παγθνζκέσο (κεηϊ ηελ Ηαπσλέα), ε Ϋιιεηςε ζεζκηθψλ αιιαγψλ Ϋθαλαλ ηελ ειιεληθά νηθνλνκέα λα

151 150 / Δπαλζέα ΛνπθΪ παξακεέλεη θπξέσο αγξνηηθά θαη ηε βηνκεραλέα λα επηθεληξσζεέ ζε «παξαδνζηαθϊ» βηνκεραληθϊ πξντφληα (θπξέσο ηξφθηκα θαη ελδχκαηα). (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει 46, 141) ηα κϋζα ηα δεθαεηέα ηνπ 1980 ε ΔιιΪδα ρϊλεη ηελ ειθπζηηθφηεηϊ ηεο ζε εηζεξρφκελεο ΞΑΔ, θαηαιάγνληαο ζάκεξα λα εέλαη ε ιηγφηεξν ειθπζηηθά ρψξα ηεο ΔΔ. Αληέζεηα, νη εμεξρφκελεο ΞΑΔ, ελψ σο ην 1990 νη επελδχζεηο ζην εμσηεξηθφ άηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηεο, ζηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1990, ε ειιεληθά νηθνλνκέα αιιϊδεη «ζρϋδην πιεχζεο», θαζψο απμϊλνληαη νη ειιεληθϋο εμαγσγϋο θαη επελδχζεηο πξνο ηηο ρψξεο ΚΑΔ θαη ηδηαέηεξα πξνο ηε Βαιθαληθά. Σα πξψηα ρξφληα ηεο δεθαεηέαο ε πιεηνλφηεηα ησλ θνξϋσλ ησλ ειιεληθψλ ΞΑΔ πξνϋξρεηαη απφ κηθξϋο, πνιχ ζπρλϊ αηνκηθϋο ά νηθνγελεηαθϋο επηρεηξάζεηο θαη κεκνλσκϋλνπο επηρεηξεκαηέεο. Ηδηαέηεξα ζηε Βνπιγαξέα νη ειιεληθϋο επελδχζεηο ηελ πεξένδν απηά εέλαη απμεκϋλεο. Λέγν κεηϊ ηα κϋζα ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1990, ε ειιεληθά παξνπζέα ζηηο ΥΚΑΔ εέρε άδε αξρέζεη λα παγηψλεηαη. Έσο θαη ην 1998 εέραλ άδε πξαγκαηνπνηεζεέ επελδχζεηο απφ ηηο «παιαηφηεξεο» ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο ζε πην αλαπηπγκϋλεο ρψξεο. (ΚαινγεξΫζεο Αζ., 2003, ζει , 156, ) Ζ ζϋζε ηηο ΔιιΪδαο ζηηο εηζξνϋο ΞΑΔ κϋρξη θαη πξηλ κέα δεθαεηέα δελ άηαλ αμηνζεκεέσηε. Ζ γξαθεηνθξαηέα θαη ε Ϋιιεηςε ζηνρεπκϋλεο θαη πξνζαλαηνιηζκϋλεο πνιηηηθάο πξνζϋιθπζεο ΞΑΔ εέραλ θαηαηϊμεη ηε ρψξα ζηηο ρακειφηεξεο ζϋζεηο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο ΔΔ. Αληέζεηα, θαηϋρεη πςειά ζϋζε ζηελ παγθφζκηα θαηϊηαμε εθξνψλ ΞΑΔ. Σν 2000, γηα πξψηε θνξϊ, ε αμέα ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζην εμσηεξηθφ μεπϋξαζε απηά ησλ εηζξνψλ. Σν 2001 νη εθξνϋο ΞΑΔ θαηαγξϊθνπλ θϊκςε θαη ην 2002 αλϊθακςε. Λφγσ φκσο ηνπ ρακεινχ φγθνπ εηζξνψλ μϋλσλ επελδχζεσλ, ζεσξεέηαη εμαγσγϋαο ΞΑΔ. Σν έδην ηζρχεη θαη γηα ην Σν κεγαιχηεξν κϋξνο ησλ εθξνψλ ΞΑΔ ηεο ΔιιΪδαο θαηεπζχλνληαη πξνο ηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθάο (ηδέσο Ρνπκαλέα θαη Βνπιγαξέα), ηεο Β. Αθξηθάο (π.ρ. Αέγππηνο) θαη ηηο ΖΠΑ. (ΠαιΪζθαο Θ., Παπαλαζηαζένπ Μ., Φηιηππαένο Φ., 2007, ζει 27)

152 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 151 Β ΜΔΡΟ Κεθάιαην 5. Έξεπλα ζε ππνζύλνιν ηεο ειιεληθήο βηνκεραλίαο 5.1 Αληηθείκελν ηεο έξεπλαο ηα πιαέζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξϊκκαηνο ζπνπδψλ θαη ηεο πινπνέεζεο ηεο κεηαπηπρηαθάο δηαηξηβάο, εθηφο ηνπ ζεσξεηηθνχ ππνβϊζξνπ πνπ παξαηϋζεθε ζην πξψην κϋξνο ζρεηηθϊ κε ηελ νξγϊλσζε θαη ηνλ ηξφπν δηθηχσζεο ησλ επηρεηξάζεσλ, δηεμάρζε πξσηνγελάο Ϋξεπλα 93 κϋζσ δνκεκϋλνπ ηεηξαζϋιηδνπ εξσηεκαηνινγένπ. Ζ Ϋξεπλα μεθέλεζε ην επηϋκβξην 2007 θαη απαέηεζε ζεκαληηθφ ρξφλν γηα ηελ νινθιάξσζά ηεο. Αληηθεέκελν ηεο Ϋξεπλαο, απνηειεέ ε εμϋηαζε ηεο νξγαλσηηθάο θαη γεσγξαθηθάο δηϊξζξσζεο ειιεληθψλ κεηαπνηεηηθψλ επηρεηξάζεσλ, νη νπνέεο πξψηεπζαλ σο πξνο ηηο πσιάζεηο ηνπ θιϊδνπ ηνπο θαηϊ ηελ ηεηξαεηέα , ε αλϊδεημε ηεο γεσγξαθηθάο δηϊζηαζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ αθνινχζεζαλ θαη ησλ θηλάζεσλ θϊζεηεο θαη νξηδφληηαο νινθιάξσζεο (ά απφ-νινθιάξσζεο) ησλ κεηαπνηεηηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηάησλ γηα ην 2007 (θαηαγξϊθνληαο κεηαμχ Ϊιισλ ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηάησλ πνπ αζθνχληαη απφ ππνθαηαζηάκαηα, ζπγαηξηθϋο, ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο θαη ππεξγνιϊβνπο). Σν εξσηεκαηνιφγην κε ην νπνέν δηεμάρζε ε Ϋξεπλα ρσξέδεηαη ζε δχν βαζηθϊ ηκάκαηα. Σν πξψην αθνξϊ νξηζκϋλα νηθνλνκηθϊ κεγϋζε, ελψ ην δεχηεξν πεξηϋρεη εξσηάκαηα ζρεηηθϊ κε ηα αέηηα ζπγθεθξηκϋλσλ απνθϊζεσλ ηεο δηνέθεζεο. Σφζν βϋβαηα ηα νηθνλνκηθϊ φζν θαη ηα πνηνηηθϊ ζηνηρεέα (αέηηα) πνπ αλαδεηνχληαη αλαθϋξνληαη ζηηο πξναλαθεξφκελεο θαηεγνξέεο γεσγξαθηθάο δηθηχσζεο, δειαδά ζηηο επηινγϋο ησλ επηρεηξάζεσλ πνπ εθθξϊδνληαη θπξέσο κε ηελ νξηδφληηα θαη θϊζεηε νινθιάξσζε (ά απφ-νινθιάξσζε), ηελ αλϊπηπμε ππεξγνιαβηθψλ ζρϋζεσλ θαη ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ θαη ηηο μϋλεο Ϊκεζεο επελδχζεηο. ΑπηΫο νη ρσξνζεηηθϋο επηινγϋο εέλαη κεέδνλνο ζεκαζέαο θαζψο ζπκβϊιινπλ ζηε δεκηνπξγέα ηνπ ειιεληθνχ παξαγσγηθνχ ζπζηάκαηνο, δεκηνπξγψληαο λϋα ηνπέα αλϊπηπμεο ά ππαλϊπηπμεο, αλαδεηθλχνληαο πεξηνρϋο πξνηέκεζεο θαη πεξηνρϋο 93 Ζ Ϋξεπλα πεδένπ, φπσο αλαθϋξεηαη ζηελ Δηζαγσγά, απνηειεέ ζπιινγηθφ Ϋξγν εξεπλεηηθάο νκϊδαο ππφ ηελ επέβιεςε ηεο θαζεγάηξηαο ΚαξλΪβνπ Διεπζεξέαο θαη κϋιε ην ΓξηηδΪ Γεψξγην, ηε ΛνπθΪ Δπαλζέα θαη ηελ Μπνχηνπξα Αηθαηεξέλε.

153 152 / Δπαλζέα ΛνπθΪ απψζεζεο ηεο βηνκεραληθάο δξαζηεξηφηεηαο. Σα αέηηα πνπ ιακβϊλνπλ ππφςε νη δηνηθάζεηο ησλ επηρεηξάζεσλ θαη πνπ νδεγνχλ ζηε δηακφξθσζε απηάο ηεο εηθφλαο ηεο βηνκεραλέαο αλαδεηνχληαη ζην δεχηεξν ηκάκα ηνπ εξσηεκαηνινγένπ. Αμέδεη επέζεο λα ζεκεησζεέ φηη ζε φια ηα ζεκεέα ηνπ εξσηεκαηνινγένπ, αλαδεηνχληαη νη ξνϋο 94 (εθξνϋο ά / θαη εηζξνϋο) ελδηϊκεζσλ κφλν πξντφλησλ αιιϊ θαη ξνϋο ηειηθψλ / Ϋηνηκσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ, ζπγαηξηθψλ θ.ν.θ πνπ πηζαλφλ δηαζϋηεη κέα επηρεέξεζε. ΔλδηΪκεζν πξντφλ εέλαη ην πξντφλ πνπ ζα ηχρεη πεξαηηϋξσ επεμεξγαζέαο ζε Ϊιιν ππνθαηϊζηεκα ά εηαηξεέα ηνπ νκέινπ ά γεληθφηεξα ζπγαηξηθά. Οη ξνϋο κϊιηζηα απηψλ ησλ πξντφλησλ κεηαμχ ηεο εηαηξεέαο θαη ησλ ππνινέπσλ κνξθψλ γεσγξαθηθάο ηεο δηθηχσζεο, κεηαμχ ηεο εηαηξεέαο θαη ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθψλ, αιιϊ θαη κεηαμχ ησλ ηειεπηαέσλ, εέλαη Ϋλα απφ ηα θπξηφηεξα αληηθεέκελα Ϋξεπλαο ηνπ εξσηεκαηνινγένπ. Ζ Ϋξεπλα 95 πξαγκαηνπνηεέηαη ζε 117 ηειηθϊ πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) εηαηξεέεο (επέ ζπλφινπ 337), ηα θξηηάξηα επηινγάο ησλ νπνέσλ αλαθϋξνληαη ζην θεθϊιαην 5.2. ΔζηηΪδνληαο ζην πξψην ηκάκα ηνπ εξσηεκαηνινγένπ, ζηα νηθνλνκηθϊ ζηνηρεέα ηεο εηαηξεέαο, απηφ Ϋρεη ρσξηζηεέ ζε πϋληε επηκϋξνπο ελφηεηεο: Τπνθαηαζηάκαηα κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα ΤπνθαηΪζηεκα κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα λνεέηαη θϊζε εγθαηϊζηαζε ηεο επηρεέξεζεο (κε ην έδην ΑΦΜ) ζηελ νπνέα εθηειεέηαη (απνθιεηζηηθϊ ά κε) παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα. Να ζεκεησζεέ φηη ηα ππνθαηαζηάκαηα εγθαζέζηαληαη ζηελ έδηα ρψξα κε ηε θεληξηθφ θαηϊζηεκα παξαγσγάο. ηελ πξνθεηκϋλε πεξέπησζε πνπ απεπζπλφκαζηε ζε ειιεληθϋο πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) επηρεηξάζεηο, φια ηα ππνθαηαζηάκαηα αλαθϋξνληαη ζηνλ ειιεληθφ ρψξν, ελψ ηα ππνθαηαζηάκαηα πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλα ζην εμσηεξηθφ, νλνκϊδνληαη ζπγαηξηθϋο επηρεηξάζεηο θαη αλαθνξϊ ζε απηϊ γέλεηαη παξαθϊησ. Απφ ηηο εηαηξεέεο ηεο Ϋξεπλαο δεηεέηαη ν αξηζκφο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ απηϋο δηαζϋηνπλ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλνπ θαη ηνπ θεληξηθνχ, ηφζν ζε Θεζζαινλέθε φζν θαη ζηε ινηπά ρψξα, ψζηε λα δηεξεπλεζεέ ε χπαξμε ζεκαληηθάο ά φρη δηθηχσζεο ησλ 94 Δέλαη Ϋλα εέδνο ελδνεηαηξηθνχ εκπνξένπ 95 Ζ δηαθέλεζε ηνπ εξσηεκαηνινγένπ Ϋγηλε κϋζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκεένπ, κϋζσ ΦΑΞ θαη ζε κεξηθϋο πεξηπηψζεηο επηηεχρζεθε ε ηειεθσληθά ηνπ ζπκπιάξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγένπ κϋζσ ηειεθσληθνχ ξαληεβνχ πνπ θιεέζηεθε κε ηνλ νηθνλνκηθφ ππεχζπλν ηεο εηαηξεέαο.

154 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 153 παξαγσγηθψλ ηνπο κνλϊδσλ θαη λα θαλεέ ελ ηϋιεη πνηεο πεξηνρϋο Ϋιθνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Αθφκε, αλαδεηεέηαη ην εέδνο ησλ δξαζηεξηνηάησλ πνπ αζθνχληαη απφ ηα ππνθαηαζηάκαηα αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο, ψζηε λα θαλεέ ηειηθϊ πφζν ζπγθεληξσκϋλεο ζε κέα πεξηνρά εέλαη νη δξαζηεξηφηεηεο, θαηϊ πφζν νη επηρεηξάζεηο επηιϋγνπλ δηαθνξεηηθϋο πεξηνρϋο γηα λα ηηο αζθάζνπλ θαη θαηϊ πφζν νξηζκϋλεο πεξηνρϋο Ϋιθνπλ πεξηζζφηεξν θϊπνηεο δξαζηεξηφηεηεο ζε ζρϋζε κε θϊπνηεο Ϊιιεο. ΜεξηθΫο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ καο ελδηαθϋξεη λα κειεηάζνπκε εέλαη ε δηνέθεζε / ζπληνληζκφο, ν ζρεδηαζκφο ηεο παξαγσγάο, ε Έξεπλα & ΑλΪπηπμε θαη ε παξαγσγά. Γηα ηπρφλ Ϊιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαη ζηα ππνθαηαζηάκαηα, δέλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηηο επηρεηξάζεηο λα ηηο αλαθϋξνπλ θαηαλϋκνληϊο ηεο κϊιηζηα θαη ζηελ αληέζηνηρε πεξηνρά Ϊζθεζάο ηνπο. πληειεζηϋο παξαγσγάο Σα βαζηθϊ νηθνλνκηθϊ ζηνηρεέα ηα νπνέα αλαδεηθλχνπλ ηελ επξσζηέα ά φρη κηαο επηρεέξεζεο εέλαη νη εξγαδφκελνη θαη ην πϊγην ελεξγεηηθφ. Ζ αλαθνξϊ κφλν ζηνλ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ δε καο εμαζθαιέδεη φηη φια ηα εξγνζηϊζηα, φπνπ θαη αλ απηϊ εέλαη εγθαηεζηεκϋλα, ιεηηνπξγνχλ εμέζνπ απνηειεζκαηηθϊ. Ο αξηζκφο φκσο ησλ εξγαδνκϋλσλ πνπ ηα επαλδξψλνπλ δεέρλνπλ ηε δπλακηθφηεηα ηνπο, ην κϋγεζφο ηνπο αιιϊ θαη ηελ αθηηλνβνιέα πνπ Ϋρνπλ ζηελ πεξηνρά φπνπ ιεηηνπξγνχλ. Με Ϊιια ιφγηα, Ϋλα εξγνζηϊζην ζε κέα πεξηνρά δελ ππνδειψλεη απαξαέηεηα ηελ ηζρπξά θπξηαξρέα ηνπ εθεέ. ΑληηζΫησο, ην κϋγεζνο ηνπ κπνξεέ λα ππνδειψζεη ηελ Ϋληαζε ηεο ζπκκεηνράο ηνπ ζηελ νηθνλνκέα ηεο πεξηνράο θαη ηεο ζπκβνιάο ηνπ ζηελ νηθνλνκηθά ηεο αλϊπηπμε. ΠαξΪιιεια, δεηεέηαη θαη ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ, νη νπνένη εξγϊδνληαη ππφ ηνπ θαζεζηψηνο ηεο Μεξηθάο Απαζρφιεζεο θαηαλεκεκϋλν αλϊ πεξηνρά. Γλσξέδνληαο θαλεέο ην πνζνζηφ απηφ, κπνξεέ εχθνια λα ζπκπεξϊλεη ζε πνηεο πεξηνρϋο δέλεηαη πεξηζζφηεξν Ϋκθαζε ζηελ πιάξε θαη κφληκε εξγαζέα αιιϊ θαη ζε πνηεο πεξηνρϋο ην εξγαζηαθφ θαζεζηψο βξέζθεηαη ζε κέα ξεπζηά θαη έζσο πεξηζζφηεξν αζηαζά θαηϊζηαζε. ΠΫξαλ ηεο εξγαζέαο, ην πϊγην θεθϊιαην, δειαδά ην θεθϊιαην πνπ επελδχεηαη ζηελ θϊζε εηαηξεέα γηα ηελ πιηθά ηεο ππφζηαζε εέλαη Ϋλα αθφκε βαζηθφ νηθνλνκηθφ ζηνηρεέν. πλάζσο ρξεζηκνπνηεέηαη ν φξνο πϊγην ελεξγεηηθφ Ϋλαληη ηνπ πϊγηνπ θεθαιαένπ θαη πεξηιακβϊλεη ηνλ πϊγην εμνπιηζκφ ηεο, ηηο εγθαηαζηϊζεηο πινπνέεζεο

155 154 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηεο, ηα κεραλάκαηα πνπ δηαζϋηεη., δειαδά φια εθεέλα ηα ζηνηρεέα πνπ δελ πξνϋθπςαλ κϋζσ ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο νχηε φκσο θαη αγνξϊζηεθαλ απφ ηξέηνπο, αιιϊ δηαηϋζεθαλ απφ ηνλ ηδηνθηάηε ηεο επηρεέξεζεο κϋζσ επελδχζεσλ πνπ ν έδηνο πξνϋβε. ΔθξνΫο ηεο εηαηξεέαο Οη πσιάζεηο θαη νη εθξνϋο ησλ εηαηξεηψλ κπνξεέ λα αθνξνχλ ηφζν ελδηϊκεζα φζν θαη ηειηθϊ πξντφληα. Έηζη, αλαδεηνχληαη νη εθξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ σο πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθάο αμέαο ησλ πσιάζεσλ πξνο ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπλδεδεκϋλεο εηαηξεέεο, φπνπ θαη αλ απηϋο εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο (ΔιιΪδα, ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα, Αζέα ά αιινχ) θαζψο θαη νη πσιάζεηο πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ - εμαγσγϋο. Να ζεκεησζεέ ζην ζεκεέν απηφ φηη ζπλδεδεκέλεο εέλαη νη εηαηξεέεο ζηηο νπνέεο ε επηρεέξεζε επελδχεη Ϊκεζα κε Ϋλα πνζνζηφ ηεο ηϊμεο ηνπ 10-50% θαη θαηϊ ζπλϋπεηα εμαζθαιέδεη Ϋλα βαζκφ ειϋγρνπ επέ ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο. Αθφκε, απφ ην ζχλνιν ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ / εηαηξεηψλ ηνπ νκέινπ πνπ δηαζϋηεη ε θϊζε εηαηξεέα, ζηελ παξνχζα Ϋξεπλα, καο αθνξνχλ κφλν φζεο: (α) εέηε παξϊγνπλ ην έδην ά / θαη νκνεηδϋο πξντφλ (πρ κέα ζπγαηξηθά ζην εμσηεξηθφ πνπ θαηαζθεπϊδεη ηα έδηα αληηθεέκελα κε ηελ εηαηξεέα πνπ πξψηεπζε ζε πσιάζεηο ζηελ ΔιιΪδα) (β) εέηε ζπκκεηϋρνπλ ζηελ παξαγσγά ηνπ ηειηθνχ πξντφληνο κε ξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ (πρ παξαγσγά πθϊζκαηνο γηα εηαηξεέα Ϋλδπζεο, παξαγσγά εμαξηάκαηνο γηα εηαηξεέα θαηαζθεπάο κεραλψλ θιπ) (γ) εέηε ηϋινο ζπλεξγϊδνληαη ζηνπο ηνκεέο ηνπ ζρεδηαζκνχ ά / θαη Ϋξεπλαο θαη αλϊπηπμεο (θαη φρη δειαδά απνθιεηζηηθϊ ζηνπο ηνκεέο ηεο δηαθάκηζεο, δηαλνκάο θιπ). ΣΫινο, απφ ηελ αμέα ησλ πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ ελδηαθϋξνλ εέλαη λα αλαδεηρζεέ ηη πνζνζηφ αλαινγεέ ζε πξντφληα πνπ παξϊγεη ε εηαηξεέα ζηηο δηθϋο ηεο εγθαηαζηϊζεηο θαη ηη πξνκεζεχεηαη Ϋηνηκα απφ ηελ αγνξϊ, ηνπο ππεξγνιϊβνπο ά ηηο ζπγαηξηθϋο ηεο, ζε ΔιιΪδα θαη εμσηεξηθφ, ππφ ηε κνξθά ηειηθψλ πξντφλησλ. ΜεγΪια πνζνζηϊ πξνκάζεηαο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ απφ ηξέηνπο ππνδειψλεη ηελ ηϊζε πνπ Ϋρεη ε επηρεέξεζε λα γέλεη πεξηζζφηεξν εκπνξηθά θαη ιηγφηεξν παξαγσγηθά.

156 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 155 ΔηζξνΫο / θφζηνο παξαγσγάο Με ζθνπφ λα αλαδεηρζνχλ ηα ζηνηρεέα πνπ ζπλζϋηνπλ ην θφζηνο παξαγσγάο, δεηεέηαη ηη πνζνζηφ ηεο αμέαο παξαγσγάο αλαινγεέ ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο θαη ηη ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ / ππεξεζηψλ. ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο ζπκπεξηιακβϊλνληαη κηζζνδνζέα, δψξα, Ϊδεηεο, αζθαιηζηηθϋο θαη Ϊιιεο εηζθνξϋο θαζψο θαη νπνηεζδάπνηε Ϊιιεο παξνρϋο. ΜεγΪιεο ηηκϋο ζην θφζηνο απηφ δέλεη θϊπνηεο ελδεέμεηο γηα ην επέπεδν ησλ εξγαηψλ. ΦαλεξΪ, αλ ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο απεπζχλεηαη ζε πςεινχ επηπϋδνπ κεραληθνχο, ηερληθνχο θαη δηνηθεηηθϊ ζηειϋρε αλακϋλεηαη λα Ϋρεη κεγϊιε ηηκά, ιφγσ ησλ πςειψλ ακνηβψλ, πιενλεθηεκϊησλ θαη παξνρψλ πνπ απνιακβϊλνπλ νη θαηεγνξέεο απηϋο ησλ εξγαδνκϋλσλ. Δηαηξεέεο Ϋληαζεο εξγαζέαο δαπαλνχλ κεγαιχηεξα πνζϊ ζε ζχγθξηζε κε ηηο απηϋο ηεο Ϋληαζεο θεθαιαένπ. ΠΫξαλ ην κηθηνχ θφζηνπο εξγαζέαο, νη εηζξνϋο πξντφλησλ / ππεξεζηψλ ζε κέα επηρεέξεζε πξνϋξρνληαη εέηε απφ ηελ αγνξϊ κϋζσ ησλ εηζαγσγψλ εέηε απφ ηηο δηϊθνξεο κνξθϋο νξγϊλσζάο ηεο (ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο νκέινπ, ππεξγνιϊβνπο, ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο). Έηζη, γηα φιεο απηϋο ηηο κνξθϋο εηαηξηθάο δηθηχσζεο, δεηεέηαη ηη πνζνζηφ ηνπ θφζηνπο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ αληηζηνηρεέ ζε απηϋο, (ψζηε λα θαλεέ ε ζεκαληηθφηεηϊ ηνπο ζε φ,ηη αθνξϊ ηελ πξνκάζεηα πξνο ηελ εηαηξεέα) θαη ζε πνηεο πεξηνρϋο εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο (ΔιιΪδα ά εμσηεξηθφ). Με Ϊιια ιφγηα, ην ελδηαθϋξνλ εληνπέδεηαη φρη κφλν ζην πνηνο πξνκεζεχεη ηελ εηαηξεέα κε πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα / ππεξεζέεο αιιϊ θαη ζην πνχ απηφο βξέζθεηαη. ΣΫινο, ηδηαέηεξε πξνζνρά ζηελ Ϋξεπλα δέλεηαη ζην πνζνζηφ επέ ηνπ ζπλφινπ ησλ εηζξνψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ νη αληαιιαγϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηεο επηρεέξεζεο. πγθεθξηκϋλα, ζϋινπκε λα δνχκε αλ θαη απφ ηα ππνθαηαζηάκαηα πνηαο πεξηνράο εθξϋνπλ πεξηζζφηεξα ελδηϊκεζα πξντφληα θαη πξνο ηα πνχ απηϊ θαηεπζχλνληαη. Έξεπλα θαη ΑλΪπηπμε (θφζηνο θαη πεξηνρά πινπνέεζεο) ΑξρηθΪ δεηεέηαη λα αλαγξαθεέ ηη πνζνζηφ απφ ηηο δαπϊλεο γηα πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα / ππεξεζέεο αθνξϊ ζε ππεξεζέεο Δ&Α. Έπεηηα, ην πνζνζηφ απηφ επηκεξέδεηαη αλϊινγα κε ην πνηνο ηηο πινπνέεζε. Έηζη, ε Δ&Α κπνξεέ λα πινπνηεέηαη εέηε ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηεο έδηαο ηεο εηαηξεέαο, εέηε ζε εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ /

157 156 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο, ππεξγνιϊβνπο θαη ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο εέηε αθφκε θαη λα αγνξϊδεηαη απφ ηελ αγνξϊ. Γηα φιεο ηηο Ϊιιεο πεξηπηψζεηο, πιελ ηεο αγνξϊο, ελδηαθϋξνλ εέλαη λα αλαδεηρζεέ ζε πνηα πεξηνρά ε Δ&Α παξϊγεηαη (ΔιιΪδα, εμσηεξηθφ). Έηζη ζα θαλεέ πνηα πεξηνρά επεκβαέλεη / επηδξϊ κϋζσ ηεο Δ&Α πνπ πινπνηεέ ζηελ εηαηξεέα, αιιϊ θαη πφζν κε απηφλ ηνλ ηξφπν εμαξηϊηαη ε εηαηξεέα απφ απηά. ΡνΫο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ πιελ ηεο εηαηξεέαο ηελ ελφηεηα απηά δελ ζπκπεξηιακβϊλεηαη ε κεηξηθά εηαηξεέα πνπ πξψηεπζε ζε πσιάζεηο αιιϊ εμεηϊδνληαη αλαιπηηθφηεξα νη ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο ησλ επηρεηξάζεσλ. Ζ ζπγαηξηθά επηρεέξεζε ζα Ϋιεγε θαλεέο φηη εέλαη Ϋλα εέδνο ππνθαηαζηάκαηνο εγθαηεζηεκϋλν φκσο ζε μϋλε ρψξα. Σν εξσηεκαηνιφγην γηα Ϊιιε κέα θνξϊ απεπζχλεηαη ζε ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα, νη νπνέεο πιεξνχλ κε ηα ηξέα θξηηάξηα πνπ ηϋζεθαλ ζηελ ελφηεηα ησλ εθξνψλ. Οη ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο κπνξεέ λα βξέζθνληαη εληφο ΔιιΪδαο ά ζε πεξηνρϋο πϋξα απφ ηα ειιεληθϊ ζχλνξα, φπσο νη ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, ε ΔΔ - ΖΠΑ Ηαπσλέα, ε Αζέα ά αιινχ. Να ζεκεησζεέ φηη Ϋρεη ηδηαέηεξε ζεκαζέα ε πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ, κηαο θαη δηαθνξεηηθϊ ζπκπεξϊζκαηα ζα πξνθχςνπλ απφ ηελ εγθαηϊζηαζε ζπγαηξηθψλ ζε γεηηνληθά ρψξα φπσο απηά ησλ Βαιθαλέσλ, φπνπ εέλαη γλσζηά ε χπαξμε θζελνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη δηαθνξεηηθϊ ζε πεξηνρϋο άδε νηθνλνκηθϊ αλεπηπγκϋλεο, κε Ϋληνλε Δ&Α θαη εμεηδέθεπζε, φπσο ρψξεο ησλ ΖΠΑ θαη ηεο Ηαπσλέαο. Οη πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) επηρεηξάζεηο εξσηψληαη ηφζν γηα ηνλ αξηζκφ ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηνπλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο, ψζηε λα θαλεέ ε Ϋκθαζε πνπ δέλεηαη απφ ηελ επηρεέξεζε ζηελ έδξπζε ζπγαηξηθψλ ζε θϊζε πεξηνρά, φζν θαη γηα ηνλ θιϊδν ζηνλ νπνέν δξαζηεξηνπνηνχληαη (αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο). Αθφκε, απφ ηηο ζπκκεηϋρνπζεο ζηελ Ϋξεπλα εηαηξεέεο δεηεέηαη λα ζπγθξέλνπλ ηηο πεξηνρϋο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο θαη λα ηηο αμηνινγάζνπλ σο πξνο: Σνλ αξηζκφ ησλ εξγαδνκϋλσλ ηνπο ψζηε λα δηαθαλεέ ην κϋγεζφο ηνπο, αιιϊ θαη ε δπλακηθά ηεο εηαηξεέαο ζε θϊζε πεξηνρά Σν κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο θαη ην πϊγην θεθϊιαην Σελ αμέα παξαγσγάο ησλ εξγνζηαζέσλ

158 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 157 Δπέζεο, ζϋινληαο λα εμεηϊζνπκε ηε ζεκαληηθφηεηα ησλ πεξηνρψλ εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηηο ξνϋο (εθξνϋο / εηζξνϋο) ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ηνπο, αιιϊ θαη απφ / πξνο ζπλδεδεκϋλεο θαη ινηπϋο εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ, αλαδεηνχκε κέα αμηνιφγεζε ησλ πεξηνρψλ ζε κέα θιέκαθα απφ 1-3 κε ην 1 λα ραξαθηεξέδεη ηε ιηγφηεξν ζεκαληηθά πεξηνρά. ΜεηΪ ηελ παξϊζεζε ησλ βαζηθφηεξσλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ γεσγξαθηθάο δηθηχσζεο, ην δεχηεξν ηκάκα ηνπ εξσηεκαηνινγένπ πεξηιακβϊλεη θαηϊ βϊζεη ηα αέηηα ιάςεο ησλ ζηξαηεγηθψλ απνθϊζεσλ πνπ ε επηρεέξεζε αθνινπζεέ θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζεκαληηθφηεηϊο ηνπο. Εεηεέηαη δειαδά λα αηηηνινγεζνχλ νη επηινγϋο ρσξνζϋηεζεο, λα παξαηεζνχλ νη ιφγνη πξνηέκεζεο ζπγθεθξηκϋλσλ πεξηνρψλ. Αέηην κε αμηνιφγεζε 3 ζεσξεέηαη πνιχ ζεκαληηθφ ελψ κε αμηνιφγεζε 1 πνιχ ιηγφηεξν ζεκαληηθφ. Έηζη, νη θχξηνη Ϊμνλεο ηνπ δεχηεξνπ ηκάκαηνο ηνπ εξσηεκαηνινγένπ εέλαη: Αέηηα ζπλϋρηζεο ιεηηνπξγέαο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηεο εηαηξεέαο κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα ζε θϊζε κέα απφ ηηο πεξηνρϋο εγθαηϊζηαζεο (Θεζζαινλέθε / ινηπά ρψξα) Αέηηα ζπλϋρηζεο ιεηηνπξγέαο ησλ θαηαζηεκϊησλ ησλ ζπγαηξηθψλ ηεο εηαηξεέαο ζε θϊζε κέα απφ ηηο πεξηνρϋο εγθαηϊζηαζεο (ΔιιΪδα, ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα, Αζέα, αιινχ) Αέηηα αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππεξγνιϊβσλ θαη παξνρϋο πξνο απηνχο ε φ,ηη αθνξϊ ηηο ππεξγνιαβέεο, δελ εμεηϊδνληαη απηϋο πνπ αλαιακβϊλεη ε επηρεέξεζε πνπ ζπκκεηϋρεη ζηελ Ϋξεπλα αιιϊ κφλν νη ππεξγνιαβέεο πνπ ε έδηα αλαζϋηεη. Καη απηφ γηαηέ ζηελ πξψηε πεξέπησζε, ε επηρεέξεζε δξα θϊησ απφ ηηο νδεγέεο θαη ηηο πξνδηαγξαθϋο πνπ ηεο ζϋηεη κέα Ϊιιε επηρεέξεζε -πνπ έζσο θαη λα κελ πξψηεπζε ζε πσιάζεηο ζηνλ θιϊδν ηεο-, αθνινπζεέ δειαδά ηα ζηξαηεγηθϊ πιϊλα ηεο Ϊιιεο επηρεέξεζεο, πξϊγκα πνπ δε καο ελδηαθϋξεη.

159 158 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Γηα ηελ αλϊζεζε, ινηπφλ, ηεο ππεξγνιαβέαο, δηεξεπλψληαη ηα αέηηα πνπ νδάγεζαλ ηηο εηαηξεέεο λα πξνβνχλ ζε απηά ηε κνξθά δηθηχσζεο, απνθαζεηνπνηψληαο ηελ παξαγσγηθϋο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. ΜΪιηζηα, ηα αέηηα παξαζϋηνληαη σο πξνο ηελ πεξηνρά πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλνη νη ππεξγνιϊβνη, ψζηε λα θαλεέ ηειηθϊ πξνο ηα πνχ ζηξϋθνληαη θπξέσο νη εηαηξεέεο γηα αλαδάηεζε ππεξγνιϊβνπ. (ΔιιΪδα, ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα, Αζέα, αιινχ). ΠΫξαλ φκσο ησλ αηηέσλ, ελδηαθϋξνλ Ϋρεη επέζεο λα γέλνπλ γλσζηϋο νη παξνρϋο πξνο ηνπο ππεξγνιϊβνπο, ψζηε λα δηαπηζησζεέ ε Ϋληαζε ηεο εμϊξηεζεο ηνπ ππεξγνιϊβνπ απφ ηελ πξσηεχζαζα (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) εηαηξεέα. Οη παξνρϋο δεηνχληαη αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππεξγνιϊβσλ. Αέηηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο θαη αληηθεέκελα ζπλεξγαζέαο Αλαδεηνχληαη ηφζν ηα αέηηα πνπ νδάγεζαλ ηηο εηαηξεέεο ζηε ζχλαςε ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο θαη κϊιηζηα αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπκκϊρσλ, φζν θαη ην αληηθεέκελν ηεο ζπλεξγαζέαο. Έηζη, ζα δεη θαλεέο πνηεο πεξηνρϋο Ϋιθνπλ θπξέσο ηηο πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) επηρεηξάζεηο πξνο ζχλαςε ζπλεξγαζέαο, αιιϊ θαη πνην αληηθεέκελν νη εηαηξεέεο αδπλαηνχλ ά δελ «ηνικνχλ» λα αλαιϊβνπλ νη έδηεο νπφηε θαη ηεέλνπλ λα αλαδεηνχλ ζπλεξγϊηεο / ζπκκϊρνπο. Αέηηα παχζεο ηεο ιεηηνπξγέαο θϊπνηνπ ππνθαηαζηάκαηνο ά ζπγαηξηθάο ηεο εηαηξεέαο ηαλ ηα θϋξδε κεηψλνληαη απφ Ϋλα ππνθαηϊζηεκα ά κηα ζπγαηξηθά πνπ ππναπνδέδεη, θαη απηά ε κεέσζε ησλ θεξδψλ πξνβιϋπεηαη λα εέλαη εληνλφηεξε ζε κειινληηθϋο πεξηφδνπο, ε πξνβιεκαηηθά κνξθά δηθηχσζεο κπνξεέ λα απνβιεζεέ απαιιϊζζνληαο ηε κεηξηθά απφ ηελ αξλεηηθά επηξξνά ζηα θϋξδε. (ΚνπκαλΪθνο Δ., 2007, ζει 61) Οη εηαηξεέεο ηεο Ϋξεπλαο ζην ζεκεέν απηφ επηζπκνχκε λα δψζνπλ πιεξνθνξέεο ζρεηηθϊ κε ηνλ αξηζκφ, ηνλ θιϊδν δξαζηεξηνπνέεζεο θαη ηελ πεξηνρά φπνπ άηαλ εγθαηεζηεκϋλεο (ΔιιΪδα, εμσηεξηθφ) νη εηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ηνπο, θαζψο θαη ηα αέηηα πνπ ηηο νδάγεζαλ ζηε ιάςε απηάο ηεο απφθαζεο ζηξαηεγηθάο.

160 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Οη επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο απεπζύλεηαη ε έξεπλα Ζ Ϋξεπλα απεπζχλεηαη ζηηο ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα θϊζε νηθνλνκηθνχ θιϊδνπ, νη νπνέεο πξψηεπζαλ σο πξνο ηηο πσιάζεηο ηνπο ηϋζζεξα ζπλερά Ϋηε (2002, 2003, 2004 θαη 2005). Γηα ηα νηθνλνκηθϊ δεδνκϋλα ησλ πσιάζεσλ εκπηζηεπηάθακε ηα εηάζηα νηθνλνκηθϊ πεξηνδηθϊ ΣΪζεηο 2005, ΣΪζεηο 2006 θαη ΣΪζεηο Οη θιϊδνη ησλ πεξηνδηθψλ απηψλ ζηνπο νπνένπο θαηαηϊζζνληαη νη επηρεηξάζεηο εέλαη παξεκθεξεέο απηψλ ηεο Διιεληθάο ηαηηζηηθάο ππεξεζέαο (ΔΤΔ) ( Ο αξρηθφο αξηζκφο ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηακε άηαλ 337. κσο, απφ ην ζχλνιν απηφ, εμαηξϋζεθαλ θιϊδνη πνπ δελ βξέζθνληαη εληφο ηνπ πεδένπ ελδηαθϋξνληφο καο, αιιϊ θαη επηρεηξάζεηο πνπ δε δηαηάξεζαλ ηελ πξσηηϊ ηνπο θαηϊ ηε δηϊξθεηα ησλ εηψλ πνπ εμεηϊδνπκε ηηο πσιάζεηο ηνπο, δειαδά πνπ δελ εκθαλέδνληαη θαη ηα ηϋζζεξα Ϋηε ζηηο πξψηεο ηνπ θιϊδνπ ηνπο. Άιιε κέα παξϊκεηξνο πνπ ηϋζεθε άηαλ ε εζηέαζε ζηηο ειιεληθϋο θαη κφλν επηρεηξάζεηο, νη νπνέεο κϊιηζηα αζθνχλ παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα ά / θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηέδνληαη Ϊκεζα κε ηε δηαδηθαζέα παξαγσγάο, φπσο δηεχζπλζε / ζρεδηαζκφο παξαγσγάο, Ϋξεπλα θαη αλϊπηπμε θιπ. Σειεπηαέα παξαδνρά πνπ Ϋγηλε άηαλ λα απνκαθξχλνπκε ηηο εηαηξεέεο πνπ δηαζϋηνπλ Ϋλα κφλν παξαγσγηθφ θαηϊζηεκα παξαγσγάο θαη θακέα Ϊιιε κνξθά γεσγξαθηθάο δηθηχσζεο, δειαδά εηαηξεέεο κε κηθξά γεσγξαθηθά δηϊζηαζε. ΣειηθΪ εζηηϊζακε ηελ Ϋξεπλα ζε 117 εηαηξεέεο. 5.3 Βάζε δεδνκέλσλ (ΒΓ) - Δπεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ Οη πίλαθεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηελ Access - Οη ηδηόηεηεο ησλ πηλάθσλ Γηα ηελ επεμεξγαζέα φισλ ησλ νηθνλνκηθψλ ζηνηρεέσλ ηεο Ϋξεπλαο θαη ηελ ζηαηηζηηθά ηνπο αλϊιπζε δεκηνπξγάζεθε ΒΪζε ΓεδνκΫλσλ ACCESS. Ζ επεμάγεζε ησλ πηλϊθσλ απφ ηνπο νπνένπο απνηειεέηαη ε ΒΓ θαέλεηαη ζην ΠαξΪξηεκα (Π5.1) Ζ ΒΪζε ΓεδνκΫλσλ απνηειεέηαη απφ ηνλ θεληξηθφ πέλαθα, ηνλ ππνπέλαθα απηνχ θαη ηνλ πέλαθα κε ην αξρηθφ ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ πνπ πξνϋθπςαλ απφ ηα πεξηνδηθϊ ΣΪζεηο. Αθφκε, πεξηϋρεη πέλαθεο πνπ εκπινπηέδνπλ ηε βϊζε κε πιεξνθνξέεο ζρεηηθϋο

161 160 / Δπαλζέα ΛνπθΪ κε ηε δηθηχσζε ηεο εηαηξεέαο,αιιϊ θαη θϊπνηνπο επεμεγεκαηηθνχο πέλαθεο, νη νπνένη εμεγνχλ ηνπο θσδηθνχο, ηνπο αξηζκνχο θαη ηα γξϊκκαηα πνπ πεξηιακβϊλνπλ νη ππφινηπνη πέλαθεο ηεο βϊζεο. Ζ επεμάγεζε ηεο πιεηνλφηεηαο ησλ θσδηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηάζεθαλ ζηνπο πέλαθεο ηεο ΒΪζεο ΓεδνκΫλσλ θαέλεηαη ζην ΠαξΪξηεκα. (Π5.3) ην ΠαξΪξηεκα επέζεο θαέλνληαη νη ηδηφηεηεο ησλ πηλϊθσλ θαζψο θαη νη κεηαμχ ηνπο ζρϋζεηο ζηελ ACCESS. (Π5.2) 5.4 Δξσηήκαηα - Δξκελεία ησλ ζεκαληηθόηεξσλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο ηε ΒΪζε ΓεδνκΫλσλ πνπ δεκηνπξγάζεθε, ζρεκαηέζηεθαλ εξσηάκαηα, ψζηε λα δηεπθνιπλζεέ ε αλϊιπζε ησλ δεδνκϋλσλ πνπ ζπιιϋρζεθαλ. Αθνινπζεέ ε εξκελεέα ησλ ζεκαληηθφηεξσλ απνηειεζκϊησλ ηεο Ϋξεπλαο, ε νπνέα ππνζηεξέδεηαη απφ πέλαθεο ηφζν ζην θπξέσο θεέκελν φζν θαη ζην ΠαξΪξηεκα (Π5.4) θαη απφ Γξαθάκαηα Δπίπεδν ηερλνινγίαο θαη θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ησλ ζπκκεηερνπζώλ εηαηξεηώλ Ζ Ϋξεπλα απεπζχλζεθε θαη ζηηο 117 πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) ειιεληθϋο κεηαπνηεηηθϋο επηρεηξάζεηο πνπ πιεξνχζαλ ηα θξηηάξηα πνπ ηϋζεθαλ παξαπϊλσ κε ζθνπφ λα ζπιιερζεέ ε κϋγηζηε δπλαηά πιεξνθφξεζε ζρεηηθϊ κε ηε κνξθά θαη ηα αέηηα ηεο γεσγξαθηθάο ηνπο δηϊξζξσζεο, δειαδά ηε κνξθά γεσγξαθηθάο ηνπο δηαζπνξϊο θαη ηα αέηηα ησλ επηινγψλ ρσξνζϋηεζάο ηνπο ζε ζπγθεθξηκϋλεο πεξηνρϋο. Απφ ην ζχλνιν απηφ, αληαπνθξέζεθαλ νη 75 εηαηξεέεο κε απνηϋιεζκα ην δεέγκα λα αληηζηνηρεέ ζην 64% ηνπ πιεζπζκνχ. Σν πνζνζηφ απηφ θξέλεηαη ηδηαέηεξα κεγϊιν, αλ ζθεθηεέ θαλεέο ηε δπζπηζηέα θαη ηελ αξλεηηθφηεηα κε ηελ νπνέα νη επηρεηξάζεηο αληηκεησπέδνπλ ηηο Ϋξεπλεο ζηελ ΔιιΪδα. Χο πξνο ην ηερλνινγηθφ επέπεδν ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, ε ηαμηλφκεζε εέλαη ε εμάο (Πέλαθαο 5.1 θαη ΓξΪθεκα 5.1):

162 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 161 Δπίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξεηώλ Πνζνζηό επί ζύλνιν εηαηξεηώλ Υ 30 40% ΜΥ 27 36% ΜΤ 18 24% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.1: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην επίπεδν ηερλνινγίαο Μεζαέν - Υακειφ 36% Μεζαέν - Τςειφ 24% Υακειφηεξν 40% Φαμηλότερο Μεσαίο - Υψηλό Μεσαίο - Φαμηλό Γξάθεκα 5.1: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά ηερλνινγηθό επίπεδν Παξαηεξείηαη ινηπόλ όηη νη πεξηζζόηεξεο εηαηξείεο είλαη ηόζν ρακεινύ όζν θαη κεζαίνπ - ρακεινύ ηερλνινγηθνύ επηπέδνπ θαη ιηγόηεξεο κεζαίνπ - πςεινύ επηπέδνπ. Οη θιϊδνη θαη ην επέπεδν ηερλνινγέαο ησλ εηαηξεηψλ θαέλεηαη ζηνλ πέλαθα πνπ αθνινπζεέ (Πέλαθαο 5.2): Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. Κσδηθόο θιάδνπ Δπίπεδν ηερλνινγίαο ΔΛΑΣΗΚΟ ΠΛΑΣΗΚΑ 25 ΜΥ ΒΑΗΚΖ ΜΔΣΑΛΛΟΤΡΓΗΑ 27 ΜΥ ΜΔΣΑΛΛΗΚΑ ΠΡΟΨΟΝΣΑ 28 ΜΥ ΚΑΣΑΚΔΤΖ ΛΟΗΠΟΤ ΔΞΟΠΛΗΜΟΤ 35 ΜΔΣΑΦΟΡΧΝ ΜΥ ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΜΖΥΑΝΔ ΚΑΗ ΤΚΔΤΔ 31 ΜΤ ΜΖΥΑΝΖΜΑΣΑ - ΔΗΓΖ ΔΞΟΠΛΗΜΟΤ 29 ΜΤ ΥΖΜΗΚΑ ΠΡΟΨΟΝΣΑ - ΤΝΘΔΣΗΚΔ ΗΝΔ 24 ΜΤ ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΑ 34 ΜΤ ΔΝΓΤΖ 18 Υ ΔΠΗΠΛΑ - ΛΟΗΠΔ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ 36 Υ ΚΛΧΣΟΩΦΑΝΣΟΤΡΓΗΚΔ ΤΛΔ 17 Υ ΣΡΟΦΗΜΑ ΠΟΣΑ 15 Υ ΔΚΣΤΠΧΔΗ ΔΚΓΟΔΗ 22 Υ Πίλαθαο 5.2: Κιάδνο θαη επίπεδν ηερλνινγίαο ησλ ζπκκεηερνπζώλ εηαηξεηώλ Οη εηαηξεέεο ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, εέλαη θπξέσο ηνπ θιϊδνπ ησλ επέπισλ / ινηπψλ βηνκεραληψλ, ηεο Ϋλδπζεο θαη ησλ θισζηνυθαληνπξγηθψλ πιψλ. Δηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ - ρακεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ πξνϋξρνληαη θπξέσο απφ ηνλ θιϊδν ηνπ ειαζηηθνχ - πιαζηηθνχ, ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ θαη ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο, ελψ απφ ην κεζαέν - πςειφ

163 162 / Δπαλζέα ΛνπθΪ επέπεδν, νη εηαηξεέεο ησλ ρεκηθψλ πξντφλησλ - ζπλζεηηθψλ ηλψλ θαη ησλ κεραλεκϊησλ - εηδψλ εμνπιηζκνχ Ϋδεημαλ ηδηαέηεξν ελδηαθϋξνλ γηα ηελ Ϋξεπλα. ΟπζηαζηηθΪ, ζθνπφο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη λα αλαδεέμνπκε ηε γεσγξαθηθά δηϊξζξσζε ησλ επηρεηξάζεσλ ηφζν ζην εζσηεξηθφ φζν θαη ζην εμσηεξηθφ θαη ζηε ζπλϋρεηα λα πξνζδηνξέζνπκε ην αλ απηά ε γεσγξαθηθά δηϊξζξσζε αληηζηνηρεέ ζε νξηδφληηα ά θϊζεηε νινθιάξσζε ά ζπλδπαζκφ θαη ησλ δχν. ΑξρηθΪ ην ελδηαθϋξνλ ηεο Ϋξεπλαο εζηηϊδεηαη ζηηο έδηεο ηηο επηρεηξάζεηο θαη ζην θαηϊ πφζν απηϋο εμαπιψλνληαη ζην ρψξν κϋζσ ησλ έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ. ην θαηϊ πφζν δειαδά νη επηρεηξάζεηο εέλαη νξηδόληηα ή θάζεηα νινθιεξσκέλεο. Έηζη, αλαδεηεέηαη ν αξηζκφο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ πνπ νη επηρεηξάζεηο δηαζϋηνπλ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλνπ θαη ηνπ θεληξηθνχ, ηφζν ζε Θεζζαινλέθε, φζν θαη ζηε ινηπά ρψξα, ν αξηζκφο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ηνπο 96 εέηε ζην εζσηεξηθφ εέηε ζην εμσηεξηθφ αιιϊ θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαη ζηα ππνθαηαζηάκαηα θαη ν θιϊδνο δξαζηεξηνπνέεζεο 97 ησλ ζπγαηξηθψλ Τπνθαηαζηήκαηα θαη ζπγαηξηθέο Αξηζκόο ππνθαηαζηεκάησλ θαη ζπγαηξηθώλ ιεο καδέ νη εηαηξεέεο (νη 75) Ϋρνπλ αζξνηζηηθϊ 172 ππνθαηαζηάκαηα, κε ηηο 30 εηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ λα Ϋρνπλ ηα 77 ππνθαηαζηάκαηα απφ ηα 172, νη 18 ηνπ κεζαένπ - πςεινχ ηα 36 απφ ηα 172 θαη νη 27 ηνπ κεζαένπρακεινχ ηα 59 απφ ηα 172. Αλαινγηθά, νη εηαηξείεο ηνπ ρακειόηεξνπ ηερλνινγηθνύ επηπέδνπ δηαζέηνπλ πεξηζζόηεξα ππνθαηαζηήκαηα από ην κεζαίν ρακειό θαη πνιύ πεξηζζόηεξα από ην κεζαίν πςειό. (Πέλαθαο 5.3 θαη ΓξΪθεκα 5.2) Αξ. ππνθ/ησλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Πνζνζηό επί ζπλνιηθνύ αξ. ππνθ/ησλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ % Υ 30 40% 59 34% ΜΥ 27 36% 36 21% ΜΤ 18 24% Άζξνηζκα % % Πίλαθαο 5.3: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην επίπεδν ηερλνινγίαο θαη ην αξηζκό ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ δηαζέηεη ην θάζε επίπεδν 96 ψζηε λα θαλεέ ε Ϋκθαζε πνπ δέδεηαη απφ ηελ επηρεέξεζε ζηελ έδξπζε ζπγαηξηθψλ ά ηε ζχζηαζε νκέινπ ζε θϊζε πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο 97 ψζηε λα θαλεέ πνηνη θιϊδνη ελδηαθϋξνπλ ηελ επηρεέξεζε αιιϊ θαη εέλαη απαξαέηεηνη ζηελ παξαγσγηθά ηεο δηαδηθαζέα

164 Αξ. εηαηξεηώλ / Αξ. ππνθ/ησλ ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Αξ. ππνθ/ησλ Αξ. εηαηξεηψλ Υ ΜΥ ΜΤ Σερλνινγηθό επίπεδν Γξάθεκα 5.2: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο θαη αξηζκό ππνθαηαζηεκάησλ πγθεθξηκϋλα, νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα, δελ έρνπλ δηθηπσζεί έληνλα κέζσ ηεο ίδξπζεο παξαγσγηθώλ ππνθαηαζηεκάησλ, αθνύ ηα 2/5 (40%) ησλ εηαηξεηψλ Ϋρνπλ Ϋλα κφλν παξαγσγηθφ θαηϊζηεκα, ην νπνέν εέλαη θαη ην θεληξηθφ ηνπο, ελψ ην 1/3 επέ ηνπ ζπλφινπ Ϋρνπλ 2 παξαγσγηθϊ ππνθαηαζηάκαηα. Μηθξφηεξα πνζνζηϊ δηαζϋηνπλ απφ 3 (10%) Ϋσο 6 (2%) ππνθαηαζηάκαηα ελψ κφλν κέα εηαηξεέα (απφ ηνλ θιϊδν ηεο Ϋλδπζεο) δηαζϋηεη 17 ππνθαηαζηάκαηα. (Πέλαθαο 5.4 θαη ΓξΪθεκα 5.3) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. πλνιηθόο αξ. ππνθ/ησλ εηαηξείαο 30 40% % % 3 6 8% 4 3 4% 5 2 3% 6 1 1% 17 Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.4: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην ζπλνιηθό αξηζκό ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ δηαζέηνπλ Αξ. εηαηξεηώλ / Αξ. ππνθ/ησλ Αξ. εηαηξεηψλ Αξ. ππνθ/ησλ 6 17 Γξάθεκα 5.3: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην ζπλνιηθό αξηζκό ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ δηαζέηνπλ

165 164 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΔζηηΪδνληαο ζηε ρσξηθά δηαζπνξϊ ησλ εηαηξεηψλ ηεο Ϋξεπλαο, νη επηρεηξήζεηο ηεο έξεπλαο δελ εγθαζηζηνύλ ηελ παξαγσγή ηνπο κόλν ζηε Θεζζαινλίθε θαη νη πεξηζζόηεξεο εηαηξείεο πνπ επηιέγνπλ ηε Θεζζαινλίθε γηα λα εγθαηαζηήζνπλ ηελ παξαγσγηθή ηνπο δξαζηεξηόηεηα, έρνπλ παξαγσγή θαη ζηε ινηπή ρώξα. Οη 71 (95%, 71/75) Ϋρνπλ παξαγσγηθφ ππνθαηϊζηεκα ζηε ινηπά ρψξα (Πέλαθαο 5.5), εθ ησλ νπνέσλ νη 62 (83%, 62/75) Ϋρνπλ κφλν ζηε ινηπά ρψξα, ελψ νη 9 Ϋρνπλ ππνθαηαζηάκαηα ηφζν ζηε ινηπά ρψξα, φζν θαη ζηε Θεζζαινλέθε. Οη ππφινηπεο 4 (5% επέ ηνπ ζπλφινπ ησλ εηαηξεηψλ) Ϋρνπλ θαηϊ απνθιεηζηηθφηεηα ππνθαηϊζηεκα ζηε Θεζζαινλέθε. (Πέλαθαο 5.5 θαη 5.8) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο 71 95% Λνηπά ρψξα 13 17% Θεζ/λέθε Πίλαθαο 5.5: Αξηζκόο εηαηξεηώλ κε ππνθαηαζηήκαηα ζε Θεζζαινλίθε Ο αξηζκφο ησλ εηαηξεηψλ κε ππνθαηαζηάκαηα ζηε Θεζζαινλέθε αλϊ θιϊδν θαέλεηαη ζηνλ παξαθϊησ πέλαθα (Πέλαθαο 5.6): Αξ. εηαηξ. Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. 1 ΣΡΟΦΗΜΑ ΠΟΣΑ (15) 2 ΚΛΧΣΟΩΦΑΝΣΟΤΡΓΗΚΔ ΤΛΔ (17) 2 ΔΝΓΤΖ (18) 1 ΔΚΣΤΠΧΔΗ ΔΚΓΟΔΗ (22) 1 ΒΑΗΚΖ ΜΔΣΑΛΛΟΤΡΓΗΑ (27) 3 ΜΔΣΑΛΛΗΚΑ ΠΡΟΨΟΝΣΑ (28) 1 ΜΖΥΑΝΖΜΑΣΑ - ΔΗΓΖ ΔΞΟΠΛΗΜΟΤ (29) 1 ΖΛΔΚΣΡΗΚΔ ΜΖΥΑΝΔ ΚΑΗ ΤΚΔΤΔ (31) 1 ΔΠΗΠΛΑ - ΛΟΗΠΔ ΒΗΟΜΖΥΑΝΗΔ (36) Άζξνηζκα 13 Πίλαθαο 5.6: Δηαηξείεο κε ππνθαηαζηήκαηα ζηε Θεζζαινλίθε αλά θιάδν ην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.1) ππϊξρεη αληέζηνηρνο πέλαθαο γηα ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ, φρη δειαδά κφλν φζσλ δηαζϋηνπλ ππνθαηαζηάκαηα ζηε Θεζζαινλέθε. Οη εηαηξεέεο πνπ αζθνχλ παξαγσγά ζηε Θεζζαινλέθε (13 ζηηο 75 εηαηξεέεο, 17%) δηαζϋηνπλ ην πνιχ δχν εξγνζηϊζηα εθεέ. ΜΪιηζηα, γηα ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ εηαηξεηψλ απηψλ (92%, 12 απφ ηηο 13 εηαηξεέεο), ε παξαγσγά ιακβϊλεη ρψξα ζε Ϋλα κφλν ππνθαηϊζηεκα, κε εμαέξεζε κέα εηαηξεέα απφ ηνλ θιϊδν ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο πνπ Ϋρεη 2 παξαγσγηθϊ ππνθαηαζηάκαηα. (Πέλαθαο 5.7) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζύλνιν εηαηξ. Αξ. ππνθ/ησλ ζε Θεζ/λίθε 1 1% % % 0 Άζξνηζκα %

166 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 165 Πίλαθαο 5.7: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ηνλ αξηζκό ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ δηαζέηνπλ ζηε Θεζζαινλίθε ηνλ πέλαθα πνπ αθνινπζεέ (Πέλαθαο 5.8) θαέλεηαη ν αξηζκφο ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηνπλ ππνθαηαζηάκαηα ζηε Θεζζαινλέθε, ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο, ν αξηζκφο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο ζηε Θεζζαινλέθε θαζψο θαη ν θιϊδνο ζηνλ νπνέν απηϋο αλάθνπλ: πλνιηθόο αξ. Αξ. ππνθ/ησλ ζε Δπίπεδν Κιάδνο νηθνλνκ. Αξ. εηαηξ. ππνθ/ησλ Θεζ/λίθε ηερλνινγίαο δξαζηεξ Υ 15, Υ Υ Υ Υ 18, ΜΥ 27, ΜΥ ΜΤ 29, 31 Άζξνηζκα Πίλαθαο 5.8: Ο ζπλνιηθόο αξηζκόο ππνθαηαζηεκάησλ θαη ν αξηζκόο ππνθαηαζηεκάησλ ζηε Θεζζαινλίθε ησλ εηαηξεηώλ πνπ έρνπλ ζρέζε (θαη) κε ηε Θεζζαινλίθε Γηα ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, ζηνλ Πέλαθα 5.9 θαέλεηαη ε θαηαλνκά ηνπο αλϊινγα κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ηνλ αξηζκφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ζηε Θεζζαινλέθε. Αξ. εηαηξ. πλνιηθόο αξ. ππνθ/ησλ Αξ. ππνθ/ησλ ζε Θεζ/λίθε Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.9: πλνιηθόο αξηζκόο ππνθαηαζηεκάησλ θαη αξηζκόο ππνθαηαζηεκάησλ ζηε Θεζζαινλίθε γηα ην ζύλνιν ησλ εηαηξεηώλ Oη πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο πνπ απϊληεζαλ φηη δηαζϋηνπλ παξαγσγηθφ ππνθαηϊζηεκα ζηε Θεζζαινλέθε εέλαη θπξέσο ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (7 απφ ηηο 13, πνζνζηφ 54%) θαη ιηγφηεξεο κεζαένπ - ρακεινχ (4 απφ ηηο 13, πνζνζηφ 31%) θαη κεζαένπ - πςεινχ (2 απφ ηηο 13). (Πέλαθαο 5.10)

167 166 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Οη 4 κϊιηζηα εηαηξεέεο πνπ Ϋρνπλ παξαγσγά κφλν ζηε Θεζζαινλέθε, πξνϋξρνληαη απφ ηνπο θιϊδνπο ηεο Ϋλδπζεο, ησλ κεραλεκϊησλ / εηδψλ εμνπιηζκνχ, ειεθηξηθψλ κεραλψλ θαη ζπζθεπψλ θαη επέπισλ / ινηπψλ βηνκεραληψλ δειαδά απφ ην ρακειφηεξν θαη ην κεζαέν - πςειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν, φπσο θαέλεηαη ζηνλ Πέλαθα Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. κε ππνθ/ηα ζε Θεζ/λίθε Δπίπεδν ηερλνινγίαο 7 54% Υ 2 15% ΜΤ 4 31% ΜΥ Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.10: Δηαηξείεο κε ππνθαηαζηήκαηα ζε Θεζζαινλίθε αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξ. πλνιηθόο αξ. Αξ. ππνθ/ησλ ζηε Κιάδνο νηθνλνκ. ππνθ/ησλ Θεζ/λίθε δξαζηεξ. Δπίπεδν ηερλνινγίαο , 36 Υ , 31 ΜΤ Πίλαθαο 5.11: Δηαηξείεο κε ππνθαηαζηήκαηα κόλν ζε Θεζζαινλίθε ζνλ αθνξϊ ηηο ζπγαηξηθϋο, απφ ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, νη κηζϋο δηαζϋηνπλ ζπγαηξηθϋο (37 απφ ηηο 75 εηαηξεέεο) θαη κϊιηζηα νη κηζϋο απφ απηϋο (20 απφ ηηο 37) δηαζϋηνπλ ζπγαηξηθϋο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κέα πεξηνρϋο. Σν ζχλνιν ησλ ζπγαηξηθψλ πνπ δηαζϋηνπλ νη 37 εηαηξεέεο εέλαη 152. Γειαδά ην Ϊζξνηζκα ησλ ζπγαηξηθψλ εέλαη ηεηξαπιϊζην απφ ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ. Η αληίζηνηρε αλαινγία γηα ηα ππνθαηαζηήκαηα είλαη πνιύ κηθξόηεξε. (75/172) (Πέλαθαο 5.12) Αξ. εηαηξ. Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ζπγ/θώλ Αξ. ζπγ/θώλ ησλ εηαηξ. 1 Αλειθπζηάξεο 2 1 Αλειθπζηάξεο - Κνπθψκαηα - Πξνθέι 6 3 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα 3 1 Δθδφζεηο 8 1 ΔθδνηηθΫο θαη βηνκεραλέα ραξηηνχ 10 1 Έιαζε αινπκηλένπ 5 5 Διαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ 35 1 Διαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ - Δκπνξέα 2 5 Έλδπζε 7 1 Έλδπζε, Κισζηνυθαληνπξγέα 2 1 ΔλΫξγεηα & ηειεπηθνηλσλέεο 6 2 Κισζηνυθαληνπξγέα 4 1 ΜειΪλε εχθακπηεο ζπζθεπαζέαο 1 4 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα 25 1 Μεηαιινπξγέα 3 1 Μεηαπνέεζε ζηδάξνπ 2 1 Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ 1 1 Μέα Σερληθά Δηαηξεέα & Γχν Μεραλάκαηα - 3

168 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 167 Δέδε εμνπιηζκνχ 1 ΟηθνδνκηθΪ ρξψκαηα 1 1 Παξαγσγά θεξακηθψλ 1 1 ΠαξαθαξκαθεπηηθΪ πξντφληα 1 1 Πξντφληα νκνξθηϊο & πγεέαο 1 1 Πξνθέι θαη εμαξηάκαηα 4 3 Σξφθηκα 11 1 Σξφθηκα - ΕΪραξε 2 1 Σξφθηκα ΠνηΪ Σππνπνέεζε πνξϋιαησλ 1 1 ΥΪιπβαο 2 1 ΥΪιπβαο, Παξαγσγά πϊλει 1 1 ΥεκηθΪ πξντφληα πλζεηηθϋο έλεο 2 Άζξνηζκα 152 Πίλαθαο 5.12: Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ ζπγαηξηθώλ θαη αξηζκόο ζπγαηξηθώλ αλά θιάδν Ζ Ειιάδα θαη νη Επξσπατθέο π. Κ. ρώξεο έρνπλ απνξξνθήζεη ηηο πεξηζζόηεξεο ζπγαηξηθέο εηαηξείεο ησλ εηαηξεηώλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα. Σν 70% ησλ εηαηξεηψλ (26 απφ ηηο 37 εηαηξεέεο) εγθαζέδξπζε ζπγαηξηθά ζηελ ΔιιΪδα. Σν 40% κϊιηζηα απφ απηϋο (11 απφ ηηο 26) δηαζϋηνπλ πϊλσ απφ 2 ζπγαηξηθϋο. Γεχηεξνο πφινο Ϋιμεο ησλ ζπγαηξηθψλ εέλαη νη ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (57%, 21 απφ ηηο 37 εηαηξεέεο), φπνπ θαη εδψ ην 1/3 ησλ εηαηξεηψλ (8 απφ ηηο 21) δηαζϋηνπλ πϊλσ απφ 2 ππνθαηαζηάκαηα ζπγαηξηθψλ, ελψ πνιχ ιηγφηεξεο εηαηξεέεο (30%, 11 απφ ηηο 37 εηαηξεέεο) Ϋρνπλ εγθαζηδξχζεη ζπγαηξηθϋο ζηελ Δπξσπατθά Έλσζε - ΖΠΑ - Ηαπσλέα. (Πέλαθαο 5.13, Πέλαθαο 5.14 θαη ΓξΪθεκα 5.4) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό σο πξνο ην ζύλνιν εηαηξ. κε ζπγ/θέο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ 2 5% Αζέα 21 57% Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 11 30% ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 8% Αιινχ 26 70% Διιάδα Πίλαθαο 5.13: Αξηζκόο εηαηξεηώλ αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ ηνπο Αξ. εηαηξ. Αξ. ζπγ/θώλ αλά πεξηνρή Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ 1 1 Αζέα 1 2 Αζέα 7 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 6 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 3 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 5 4 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 7 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 4 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 6 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 1 Αιινχ 10 1 ΔιιΪδα 5 2 ΔιιΪδα 4 3 Διιάδα

169 ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔιιΪδα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔΔ-ΖΠΑ -Ηαπσλέα ΔΔ-ΖΠΑ -Ηαπσλέα ΔΔ-ΖΠΑ -Ηαπσλέα ΔΔ-ΖΠΑ -Ηαπσλέα ΔΔ-ΖΠΑ -Ηαπσλέα Αζέα Αζέα Αιινχ 168 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 2 4 Διιάδα 1 5 Διιάδα 2 6 Διιάδα 1 9 Διιάδα 1 10 Διιάδα Πίλαθαο 5.14: Αξηζκόο ζπγαηξηθώλ αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αξ. εηαηξεηψλ Αξ. ζπγ/θψλ Αξ. εηαηξεηώλ / Αξ. ζπγ/θώλ Γξάθεκα 5.4: Αξηζκόο ζπγαηξηθώλ αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο πγθξέλνληαο ηελ ΔιιΪδα κε ηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο σο πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ ζπγαηξηθψλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ, αλαινγηθϊ, ε ΔιιΪδα ππεξηεξεέ, κηαο θαη νη 26 εηαηξεέεο εθεέ Ϋρνπλ ηδξχζεη 76 ζπγαηξηθϋο, ελψ ζηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο νη αληέζηνηρνη αξηζκνέ εέλαη 21 θαη 48. (Πέλαθαο 5.15 θαη ΓξΪθεκα 5.5) Αξ. εηαηξ. Αξ. ζπγ/θώλ αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζήο ηνπο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ 2 3 Αζέα Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 3 Αιινχ Διιάδα Πίλαθαο 5.15: Αξηζκόο ζπγαηξηθώλ αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζπγθεληξσηηθά

170 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 169 Γξάθεκα 5.5: Αξηζκόο ζπγαηξηθώλ αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Ζ κεγαιχηεξε γεσγξαθηθά εμϊπισζε ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ αθνξϊ ζηνπο θιϊδνπο ηνπ ειαζηηθνχ πιαζηηθνχ, ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο θαη ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ 98, νη νπνένη πεξηϋρνπλ θαη ην κεγαιχηεξν αξηζκφ ζπγαηξηθψλ. ΔλδεηθηηθΪ, νη 6 εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ ηνπ ειαζηηθνχ πιαζηηθνχ πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα θαη δηαζϋηνπλ ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο, Ϋρνπλ αζξνηζηηθϊ 37 ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο. Ο αξηζκφο ησλ ζπγαηξηθψλ αλϊ εηαηξεέα θαη θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ηεο κεηξηθάο θαέλεηαη ζην ΠαξΪξηεκα. (Πέλαθαο Π5.4.2) Γξαζηεξηόηεηεο ππνθαηαζηεκάησλ θαη ζπγαηξηθώλ ε φ,ηη αθνξϊ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αζθνχληαη ζηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ ηεο Ϋξεπλαο, ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ αζθεέ ηε δηνέθεζε (97%) θαη ηε παξαγσγά (96%), Ϋλα κεγϊιν πνζνζηφ (93%) ην ζρεδηαζκφ ηεο παξαγσγάο θαη Ϋλα κηθξφηεξν (84%) ηελ Έξεπλα & ΑλΪπηπμε. (Πέλαθαο 5.16 θαη ΓξΪθεκα 5.6) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Γξαζηεξηόηεηα Αλαθνξά άιιεο δξαζηεξ % Γηνέθεζε / πλη/ζκφο 70 93% ρεδηαζκφο παξαγσγάο 72 96% Παξαγσγά 63 84% Δ&Α 1 1% Άιιε LOGISTICS Πίλαθαο 5.16: Γξαζηεξηόηεηεο πνπ αζθνύληαη ζηα ππνθαηαζηήκαηα ησλ εηαηξεηώλ 98 αθνινπζεέ ν θιϊδνο ησλ ηξνθέκσλ

171 170 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Γξάθεκα 5.6: Γξαζηεξηόηεηεο ππνθαηαζηεκάησλ Ο θιϊδνο δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ ζπγαηξηθψλ εέλαη ζρεδφλ ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ησλ εηαηξεηψλ, αλεμαξηάησο ηεο πεξηνράο εγθαηϊζηαζεο ηνπο, ν έδηνο κε απηφλ ηεο κεηξηθάο εηαηξεέαο. Παξφια απηϊ, ζε ειϊρηζηεο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηνλ θιϊδν ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο, ππϊξρνπλ εηαηξεέεο νη νπνέεο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν Ϋρνπλ ηδξχζεη ζπγαηξηθϋο Ϊιινπ θιϊδνπ απφ απηφλ πνπ νη έδηεο αλάθνπλ (θιϊδνο ηεο Ϋλδπζεο). ηηο ζπγαηξηθϋο απηϋο εηζξϋεη ην ηειηθφ πξντφλ πνπ νη κεηξηθϋο εηαηξεέεο παξϊγνπλ γηα λα παξαρζεέ Ϋλα λϋν ηειηθφ πξντφλ Ϊιινπ θιϊδνπ. Να ζεκεησζεέ φηη νη ππϊξρνπλ εηαηξεέεο κε πεξηζζφηεξεο απφ κέα ζπγαηξηθϋο ησλ νπνέσλ κϊιηζηα νη θιϊδνη δξαζηεξηνπνέεζεο δελ εέλαη έδηνη κεηαμχ ηνπο. Γηα απηφ θαη πξνζκεηξϊηαη ε κεηξηθά εηαηξεέα ηφζεο θνξϋο φζεο εέλαη θαη νη θιϊδνη δξαζηεξηνπνέεζεο ησλ ζπγαηξηθψλ. (Πέλαθαο 5.17) Αξ. Κιάδνο Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. εηαηξ. εηαηξ. εηαηξείαο Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ζπγ/θώλ 3 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα 1 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα - ΕΪραξε 1 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα - ΠνηΪ - Σππνπνέεζε πνξϋιαησλ 2 17 ΚισζηνυθαληνπξγηθΫο χιεο Έλδπζε 1 17 ΚισζηνυθαληνπξγηθΫο χιεο Έλδπζε, Κισζηνυθαληνπξγέα 2 17 ΚισζηνυθαληνπξγηθΫο χιεο Κισζηνυθαληνπξγέα 3 18 Έλδπζε Έλδπζε 1 22 Δθηππψζεηο - Δθδφζεηο Δθδφζεηο 1 22 Δθηππψζεηο - Δθδφζεηο ΔθδνηηθΫο θαη βηνκεραλέα ραξηηνχ 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο ΜειΪλε εχθακπηεο ζπζθεπαζέαο 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο ΟηθνδνκηθΪ ρξψκαηα 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο Πξντφληα νκνξθηϊο θαη πγεέαο 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο 5 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ 1 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ - Δκπνξέα

172 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Αλειθπζηάξεο - Κνπθψκαηα -Πξνθέι 3 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Βαζηθά Μεηαιινπξγέα 1 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Έιαζε αινπκηλένπ 1 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Πξνθέι θαη εμαξηάκαηα 4 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΜεηαιιηθΪ πξντφληα 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα Μεηαιινπξγέα 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα Μεηαπνέεζε ζηδάξνπ 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΥΪιπβαο 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΥΪιπβαο, Παξαγσγά πϊλει 1 29 Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ Αλειθπζηάξεο 1 29 Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ 1 29 Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ Μέα Σερληθά Δηαηξεέα & Γχν Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ 1 29 Μεραλάκαηα Παξαγσγά θεξακηθψλ 1 36 Έπηπια ΛνηπΫο βηνκεραλέεο ΔλΫξγεηα & ηειεπηθνηλσλέεο 1 36 Έπηπια ΛνηπΫο βηνκεραλέεο ΠαξαθαξκαθεπηηθΪ πξντφληα Πίλαθαο 5.17: Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ εηαηξεηώλ θαη ησλ ζπγαηξηθώλ ηνπο ιεο νη ζπγαηξηθϋο ηνπ εμσηεξηθνχ, πϊλησο, δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ έδην θιϊδν κε απηφλ ηεο κεηξηθάο εηαηξεέαο. (Πέλαθαο 5.18) Αξ. εηαηξ. Κιάδνο εηαηξ. Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. εηαηξ. Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο ζπγ/θώλ Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ ζην εμσηεξηθό 1 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Αζέα 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΜεηαιιηθΪ πξντφληα Αζέα 2 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα - ΕΪραξε ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 18 Έλδπζε Έλδπζε ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 22 Δθηππψζεηο - Δθδφζεηο Δθδφζεηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο ΟηθνδνκηθΪ ρξψκαηα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο πλζεηηθϋο έλεο έλεο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ - Δκπνξέα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Βαζηθά Μεηαιινπξγέα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Πξνθέι θαη εμαξηάκαηα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΥΪιπβαο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 36 Έπηπια ΛνηπΫο βηνκεραλέεο ΔλΫξγεηα & Σειεπηθνηλσλέεο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 36 Έπηπια ΛνηπΫο βηνκεραλέεο ΠαξαθαξκαθεπηηθΪ πξντφληα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 15 Σξφθηκα - ΠνηΪ Σξφθηκα ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 24 ΥεκηθΪ πξντφληα - πλζεηηθϋο έλεο Πξντφληα νκνξθηϊο θαη πγεέαο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 4 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ - Δκπνξέα ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Έιαζε αινπκηλένπ ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 28 ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΜεηαιιηθΪ πξντφληα ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 29 Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ Μεραλάκαηα - Δέδε εμνπιηζκνχ ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 36 Έπηπια ΛνηπΫο βηνκεραλέεο ΔλΫξγεηα & Σειεπηθνηλσλέεο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 25 Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Eιαζηηθφ - ΠιαζηηθΪ Αιινχ

173 Αξ. εηαηξεηώλ 172 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 1 27 Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Βαζηθά Μεηαιινπξγέα Αιινχ Μεραλάκαηα - Δέδε 1 29 Παξαγσγά θεξακηθψλ Αιινχ εμνπιηζκνχ Πίλαθαο 5.18: Κιάδνο δξαζηεξηνπνίεζεο εηαηξεηώλ θαη ζπγαηξηθώλ αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ πληειεζηέο παξαγσγήο ππνθαηαζηεκάησλ θαη ζπγαηξηθώλ Γηα ηηο εηαηξεέεο ηεο Ϋξεπλαο κειεηψληαη νη εξγαδφκελνέ ηνπο θαη ε θαηεγνξηνπνέεζά ηνπο ζε πιάξνπο θαη κεξηθάο απαζρφιεζεο, ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο θαη ην πϊγην ελεξγεηηθφ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο. Οη ζπγαηξηθϋο φκσο εηαηξεέεο, αμηνινγνχληαη σο πξνο ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο, ηελ αμέα παξαγσγάο αιιϊ θαη ηηο ξνϋο (εηζξνϋο / εθξνϋο ) ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ηνπο. ρεηηθϊ κε ηνλ πξψην ζπληειεζηά παξαγσγάο, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ, ζηα 2/3 ησλ εηαηξεηψλ, νη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνέ ηνπο απαζρνινχληαη ζηελ παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ. (Πέλαθαο 5.19 θαη ΓξΪθεκα 5.7) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξεηώλ Πνζνζηό εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή 6 8% πνιχ κηθξφ 11 15% κηθξφ 50 67% κεγάιν 8 11% 100% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.19: Πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή % πνιχ κηθξφ κηθξφ κεγϊιν 100% 0% πνιχ κηθξφ % εξγ/λσλ ζηελ παξαγσγά % εξγ/λσλ κεξ. απαζρ/ζεο κηθξφ κεγϊιν 100% Γξάθεκα 5.7: Δξγαδόκελνη: 1) ζηελ παξαγσγή 2) κε κεξηθή απαζρόιεζε

174 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 173 ΟπζηαζηηθΪ απηφ ηζρχεη ζην 80% ησλ εηαηξεηψλ ηνπ κεζαένπ - ρακεινχ ηερλνινγηθνχ, ζην 2/3 ησλ εηαηξεηψλ ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ θαη ζην 1/2 ησλ εηαηξεηψλ ηνπ κεζαένπ πςεινχ επηπϋδνπ. (Πέλαθαο 5.20) Αξ. % επί ζπλόινπ εηαηξεηώλ ηνπ θάζε Δπίπεδν % εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή εηαηξ. επηπέδνπ ηερλνινγίαο ηερλνινγίαο 3 10% πνιχ κηθξφ Υ 2 11% πνιχ κηθξφ ΜΤ 1 4% πνιχ κηθξφ ΜΥ 6 20% κηθξφ Υ 4 22% κηθξφ ΜΤ 1 4% κηθξφ ΜΥ 19 63% κεγάιν Υ 9 50% κεγάιν ΜΤ 22 81% κεγάιν ΜΥ 2 7% 100% Υ 3 17% 100% ΜΤ 3 11% 100% ΜΥ Πίλαθαο 5.20: Πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή θαη επίπεδν ηερλνινγίαο ΑπνθιεηζηηθΪ θαη κφλν παξαγσγά ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο (εηαηξεέεο απφ φινπο ηνπο θιϊδνπο πιελ ησλ ηξνθέκσλ - πνηψλ, Ϋλδπζεο θαη θαηαζθεπάο ινηπνχ εμνπιηζκνχ κεηαθνξψλ), αιιϊ θαη πνιχ κηθξφ πνζνζηφ εξγαδνκϋλσλ ζηελ παξαγσγά (θιϊδνο Ϋλδπζεο θαη επέπισλ ινηπψλ βηνκεραληψλ, ρεκηθψλ θαη κεηαιιηθψλ πξντφλησλ), Ϋρεη Ϋλα κηθξφ πνζνζηφ (10%) εηαηξεηψλ αληέζηνηρα γηα θϊζε πεξέπησζε (8 εηαηξεέεο ζηελ πξψηε πεξέπησζε θαη 6 ζηε δεχηεξε). (Πέλαθαο 5.21) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό εξγαδνκέλσλ ζηελ Κιάδνο νηθνλνκ. παξαγσγή δξαζηεξ. 2 πνιύ κηθξό 18 2 πνιύ κηθξό 24 1 πνιύ κηθξό 28 1 πνιύ κηθξό 36 2 κηθξφ 15 3 κηθξφ 24 1 κηθξφ 27 1 κηθξφ 29 4 κηθξφ 36 4 κεγϊιν 15 6 κεγϊιν 17 5 κεγϊιν 18 2 κεγϊιν 22 1 κεγϊιν 24 7 κεγϊιν 25 5 κεγϊιν 27 7 κεγϊιν 28 4 κεγϊιν 29 3 κεγϊιν 31 1 κεγϊιν 34 3 κεγϊιν 35 2 κεγϊιν 36

175 174 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 1 100% % % % % % % % 36 Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.21: Πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή θαη θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ηελ πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηνπλ ππνθαηαζηάκαηα ηφζν ζηε Θεζζαινλέθε φζν θαη ζηε ινηπά ρψξα (7/9), νη εξγαδφκελνη ζηελ παξαγσγά ζηε Θεζζαινλέθε εέλαη πνιχ ιηγφηεξνη ζπγθξηηηθϊ κε απηνχο ζηε ινηπά ρψξα, φπσο εέλαη αλακελφκελν. (Πέλαθαο 5.22) Αξ. εηαηξ. % εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ππνθ/ηνο % εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ππνθ/ηνο 1 1 Λνηπά ρψξα κεγϊιν 5 1 Λνηπά ρψξα 100% 1 1 Θεζ/λίθε πνιύ κηθξό 10 2 Λνηπά ρψξα 100% 1 2 Θεζ/λέθε 100% 1 3 Λνηπά ρψξα πνιχ κηθξφ 7 3 Λνηπά ρψξα κεγϊιν 40 3 Λνηπά ρψξα 100% 6 3 Θεζ/λίθε πνιύ κηθξό 1 3 Θεζ/λίθε κηθξό 1 3 Θεζ/λίθε κεγϊιν 2 3 Θεζ/λέθε 100% 7 4 Λνηπά ρψξα 100% 1 4 Θεζ/λέθε 100% Πίλαθαο 5.22: Πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ παξαγσγή αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκάησλ ε φ,ηη αθνξϊ ην θαζεζηψο κεξηθάο απαζρφιεζεο, ε πιεηνλφηεηα (83%) ησλ εηαηξεηψλ δελ ην πηνζεηνχλ, ελψ 2 κφλν εηαηξεέεο Ϋρνπλ εξγαδφκελνπο κε κεξηθά απαζρφιεζε ζε κεγϊιν πνζνζηφ ζηελ παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηϊ ηνπο (εηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επέπεδνπ - θιϊδνο θισζηνυθαληνπξγέαο). Σν ππφινηπν 15% ησλ εηαηξεηψλ (νη ππφινηπεο 11 εηαηξεέεο) κε κηθξφ πνζνζηφ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ εέλαη θπξέσο ρακειφηεξνπ (4 εηαηξεέεο ησλ θιϊδσλ ηξνθέκσλ πνηψλ, θισζηνυθαληνπξγηθψλ πιψλ, επέπισλ / ινηπψλ βηνκεραληψλ) θαη κεζαένπ ρακεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (5 εηαηξεέεο απφ φινπο ηνπο θιϊδνπο ηνπ επηπϋδνπ απηνχ). (Πέλαθεο 5.23 θαη 5.24 θαη ΓξΪθεκα 5.7)

176 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 175 Πνζνζηό εξγαδνκέλσλ κε κεξηθή Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. απαζρόιεζε ζηελ παξαγσγή 62 83% 0% 11 15% πνιχ κηθξφ 2 3% κεγϊιν Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.23: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ κε κεξηθή απαζρόιεζε Αξ. εηαηξ. % εξγαδνκέλσλ ζηελ Δπίπεδν % εξγαδνκέλσλ κε κεξηθή παξαγσγή ηερλνινγίαο απαζρόιεζε ζηελ παξαγσγή 3 πνιχ κηθξφ Υ 0% 2 πνιχ κηθξφ ΜΤ 0% 1 πνιχ κηθξφ ΜΥ 0% 6 κηθξφ Υ 0% 4 κηθξφ ΜΤ 0% 1 κηθξφ ΜΥ πνιχ κηθξφ 14 κεγϊιν Υ 0% 3 κεγϊιν Υ πνιχ κηθξφ 2 κεγϊιν Υ κεγϊιν 9 κεγϊιν ΜΤ 0% 18 κεγϊιν ΜΥ 0% 4 κεγϊιν ΜΥ πνιχ κηθξφ 2 100% Υ πνιχ κηθξφ 2 100% ΜΤ 0% 1 100% ΜΤ πνιχ κηθξφ 3 100% ΜΥ 0% Άζξ. 75 Πίλαθαο 5.24: Πνζνζηό ησλ εξγαδνκέλσλ κε κεξηθή απαζρόιεζε θαη επίπεδν ηερλνινγίαο Ζ αληέζηνηρε θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο σο πξνο ην πνζνζηφ ησλ εξγαδνκϋλσλ κε κεξηθά απαζρφιεζε ζηελ παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηα ηεο εηαηξεέαο παξαηέζεηαη ζην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.3) Με δεδνκϋλν φηη ε αμέα παξαγσγάο πξνθχπηεη ηφζν απφ ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο φζν θαη απφ ην θφζηνο πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ πνπ νη εηαηξεέεο πξνκεζεχνληαη, ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο εμεηϊδεηαη σο πνζνζηφ απφ ηελ αμέα παξαγσγάο πνπ απηφ αληηπξνζσπεχεη, νπφηε Ϋκκεζα πξνθχπηνπλ ζπκπεξϊζκαηα θαη γηα ην Ϊιιν κϋγεζνο (ην θφζηνο πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ). Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο ηεο Ϋξεπλαο (πνζνζηφ 77%, 58 απφ ηηο 75 εηαηξεέεο) (εέηε απηϋο εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζηε Θεζζαινλέθε εέηε ζηε ινηπά ρψξα), ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο ζπκκεηϋρεη πνιχ ιέγν ζηελ αμέα παξαγσγάο ελψ ην θφζηνο ησλ πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ πϊξα πνιχ. (Πέλαθεο 5.25 θαη 5.26 θαη ΓξΪθεκα 5.8) Να ζεκεησζεέ φηη ζηνλ Πέλαθα 5.26 κε θσδηθφ 1 ζπκβνιέδεηαη ε χπαξμε ζρϋζεο κε ηε Θεζζαινλέθε.

177 Αξ. εηαηξεηώλ 176 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο 58 77% κεγϊιν πνιχ κηθξφ 12 16% κηθξφ κηθξφ 4 5% πνιχ κηθξφ κεγϊιν 1 1% 0% 100% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.25: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ / αλαιώζηκσλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ θαη ζην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο κεδεληθφ πνιχ κηθξφ κηθξφ κεγϊιν Γξάθεκα 5.8: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. % αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ % αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο Κσδηθόο έλδεημεο ύπαξμεο ζρέζεο εηαηξείαο (θαη) κε Θεζ/λίθε 11 15% κεγϊιν πνιχ κηθξφ % κεγϊιν πνιχ κηθξφ 2 2 3% κηθξφ κηθξφ % κηθξφ κηθξφ 2 4 5% πνιχ κηθξφ κεγϊιν 2 1 1% 0% 100% 2 Άζξ % Πίλαθαο 5.26: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ηελ ζρέζε ηνπο κε ηε Θεζζαινλίθε θαη ην πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ / αλαιώζηκσλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ θαη ζην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο ε 3 εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ θαηαζθεπάο ινηπνχ εμνπιηζκνχ κεηαθνξψλ (κεζαέν ρακειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν) ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο ζπκκεηϋρεη αξθεηϊ Ϋσο πνιχ ζηελ αμέα παξαγσγάο. Ζ θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ σο πξνο ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο θαη ην πνζνζηφ ηεο αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο θαέλεηαη ζηνλ πέλαθα πνπ αθνινπζεέ (Πέλαθαο 5.27) ελψ ε αληέζηνηρε θαηαλνκά σο πξνο ηνλ θιϊδν ηεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ππϊξρεη ζην ΠαξΪξηεκα. (Πέλαθαο Π5.4.4)

178 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 177 % επί ζπλόινπ % αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην Δπίπεδν Αξ. εηαηξ. εηαηξεηώλ κηθηό θόζηνο εξγαζίαο ηερλνινγίαο 22 29% πνιχ κηθξφ Υ 6 8% κηθξφ Υ 2 3% κεγϊιν Υ 13 17% πνιχ κηθξφ ΜΤ 4 5% κηθξφ ΜΤ 1 1% κεγϊιν ΜΤ 23 31% πνιχ κηθξφ ΜΥ 2 3% κηθξφ ΜΥ 1 1% κεγϊιν ΜΥ 1 1% 100% ΜΥ Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.27: Καηαλνκή εηαηξεηώλ σο πξνο ην επίπεδν ηερλνινγίαο ηνπο θαη ην πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο πγθξέλνληαο ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο αλϊ απαζρνινχκελν ζε Θεζζαινλέθε θαη ινηπά ρψξα, ζηε ζπληξηπηηθά πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηνπλ ππνθαηαζηάκαηα θαη ζηηο δχν πεξηνρϋο (8 ζηηο 9), ην κηθηφ θφζηνο εξγαζέαο εέλαη ην έδην. Μέα κφλν απφ ην ρακειφηεξν ηερλνινγηθφ επέπεδν (θιϊδνο ηξνθέκσλ) ην ζεσξεέ κεγαιχηεξν ζηε Θεζζαινλέθε απφ φ,ηη ζηε ινηπά ρψξα. (Πέλαθαο 5.28 θαη 5.29) ηνλ Πέλαθα 5.28 κε θσδηθφ 1 ζπκβνιέδεηαη ε χπαξμε ζρϋζεο κε ηε Θεζζαινλέθε. Αξ. εηαηξ. ύγθξηζε ηνπ κηθηνύ θόζηνπο εξγαζίαο κεηαμύ Θεζ/λίθεο θαη ινηπήο ρώξαο Κσδηθόο έλδεημεο ύπαξμεο ζρέζεο εηαηξείαο (θαη) κε Θεζ/λίθε 4 Άγλσζην 1 62 Άγλσζην 2 1 Μεγαιύηεξν 1 8 Ίδην 1 Πίλαθαο 5.28: ύγθξηζε ηνπ κηθηνύ θόζηνπο εξγαζίαο κεηαμύ Θεζζαινλίθεο θαη ινηπήο ρώξαο Αξ. ύγθξηζε ηνπ κηθηνύ θόζηνπο εξγαζίαο κεηαμύ Δπίπεδν ηερλνινγίαο εηαηξεηώλ Θεζ/λίθεο θαη ινηπήο ρώξαο 25 Υ Άγλσζην 1 Υ Μεγαιύηεξν 4 Υ Ίδην 18 ΜΤ Άγλσζην 23 ΜΥ Άγλσζην 4 ΜΥ Ίδην Πίλαθαο 5.29: ύγθξηζε ηνπ κηθηνύ θόζηνπο εξγαζίαο κεηαμύ Θεζζαινλίθεο θαη ινηπήο ρώξαο ζηηο εηαηξείεο αλάινγα κε ην επίπεδν ηερλνινγίαο ηνπο ην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.5) ππϊξρεη ε ζχγθξηζε ηνπ κηθηνχ θφζηνπο εξγαζέαο κεηαμχ Θεζζαινλέθεο θαη ινηπάο ρψξαο ζηηο εηαηξεέεο αλϊινγα κε ηνλ θιϊδν νηθνλνκηθάο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο.

179 Αξ. εηαηξεηώλ 178 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ο Ϊιινο ζπληειεζηάο παξαγσγάο πνπ εμεηϊδεηαη αθνξϊ ζην πϊγην ελεξγεηηθφ. ε πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζϋο εηαηξεέεο (57%, 43 ζηηο 75 εηαηξεέεο), ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ αθνξϊ ζε παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο. ην 20% ησλ εηαηξεηψλ (15 ζηηο 75 εηαηξεέεο) (φισλ ησλ θιϊδσλ πιελ ησλ ηξνθέκσλ θαη θαηαζθεπάο ινηπνχ εμνπιηζκνχ κεηαθνξψλ), ην πϊγην ελεξγεηηθφ αθνξϊ απνθιεηζηηθϊ θαη κφλν παξαγσγά, ελψ ζε φιεο ηηο ππφινηπεο (23%, 17 εηαηξεέεο), ην πνζνζηφ ηνπ πϊγηνπ θεθαιαένπ γηα ηελ παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηα εέλαη πνιχ κηθξφ Ϋσο κηθξφ. (Πέλαθαο 5.30 θαη ΓξΪθεκα 5.9) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ Πνζνζηό πάγηνπ ελεξγεηηθνύ πνπ αθνξά εηαηξ. ζηελ παξαγσγή 7 9% πνιχ κηθξφ 10 13% κηθξφ 43 57% κεγϊιν 15 20% 100% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.30: Πνζνζηό πάγηνπ ελεξγεηηθνύ πνπ αθνξά ζηελ παξαγσγή πνιχ κηθξφ κηθξφ κεγϊιν 100% Γξάθεκα 5.9: Πνζνζηό πάγηνπ ελεξγεηηθνύ ζηελ παξαγσγή ην ΠαξΪξηεκα ππϊξρνπλ Πέλαθεο (Πέλαθεο Π5.4.6 θαη Π5.4.7) κε ην πνζνζηφ πϊγηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ αθνξϊ ζε παξαγσγά ζηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ αλϊινγα ηφζν κε ηνλ θιϊδν νηθνλνκηθάο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο (Πέλαθαο Π5.4.6) φζν θαη κε ην επέπεδν ηερλνινγέαο ηνπο (Πέλαθαο Π5.4.7). πσο πξναλαθϋξζεθε, γηα ηηο πεξηνρϋο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ, ζα γέλεη κέα αμηνιφγεζε απηψλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο, ηελ αμέα παξαγσγάο θαη ηηο ξνϋο (εθξνϋο / εηζξνϋο) ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ, ψζηε λα θαλεέ ηειηθϊ πνηα πεξηνρά ζεσξεέηαη πεξηζζφηεξν ζεκαληηθά σο πξνο ηα ραξαθηεξηζηηθϊ απηϊ.

180 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 179 ΤπΪξρνπλ 16 εηαηξεέεο κε ζπγαηξηθϋο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κέα πεξηνρϋο. ΑπηΫο αμηνιφγεζαλ ηηο πεξηνρϋο εγθαηϊζηαζεο ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο σο πξνο ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο, ηελ αμέα παξαγσγάο θαη ηηο ξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ. Οη ππφινηπεο 21 δηαζϋηνπλ ζπγαηξηθϋο ζε κέα πεξηνρά (8 ζηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, 1 ζηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα θαη 12 ζηελ ΔιιΪδα), νπφηε δελ ηελ αμηνινγνχλ, αθνχ δελ κπνξνχλ λα ηελ ζπγθξέλνπλ κε θϊπνηα Ϊιιε (ηηκά κεδϋλ ζηνπο πέλαθεο ηεο αμηνιφγεζεο). Γηα ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο θαη ηελ αμέα παξαγσγάο πξνθχπηεη ε έδηα αμηνιφγεζε ζεκαληηθφηεηαο ησλ πεξηνρψλ εγθαηϊζηαζεο ζπγαηξηθψλ. Έηζη, γηα πνιιϋο απφ ηηο 16 εηαηξεέεο (9-10 εηαηξεέεο), ε ΔιιΪδα ζεσξεέηαη σο ε ζεκαληηθφηεξε πεξηνρά, ζε ζχγθξηζε κε ηηο ππφινηπεο (Αμηνιφγεζε 3). ε αληηδηαζηνιά, πνιχ ιηγφηεξεο εέλαη νη εηαηξεέεο (3-4 εηαηξεέεο) πνπ ζεσξνχλ ηελ πεξηνρά ησλ Δπξσπατθψλ π. Κ. ρσξψλ ά ηελ πεξηνρά ηεο ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέαο σο ζεκαληηθά σο πξνο ηνπο ζπληειεζηϋο παξαγσγάο θαη ηελ αμέα παξαγσγάο ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο. (Πέλαθεο 5.31 Ϋσο 5.34). Να ζεκεησζεέ φηη πεξηνρά κε αμηνιφγεζε 3 ζεσξεέηαη πνιχ ζεκαληηθά ελψ κε αμηνιφγεζε 1 πνιχ ιηγφηεξν ζεκαληηθά. Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ηνλ αξ. ησλ εξγαδνκέλσλ 2 Αζέα 1 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 6 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 3 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 5 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 3 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 1 Αιινχ 2 1 Αιινχ 3 12 ΔιιΪδα 0 2 ΔιιΪδα 1 3 ΔιιΪδα 2 9 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.31: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ηνλ αξηζκό ησλ εξγαδνκέλσλ Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο 2 Αζέα 1 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 7 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 3 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1

181 180 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 4 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 3 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 1 Αιινχ 2 1 Αιινχ 3 12 ΔιιΪδα 0 1 ΔιιΪδα 1 3 ΔιιΪδα 2 10 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.32: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ην κηθηό θόζηνο εξγαζίαο Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ην πάγην ελεξγεηηθό 2 Αζέα 1 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 6 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 3 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 4 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 1 Αιινχ 2 1 Αιινχ 3 12 ΔιιΪδα 0 1 ΔιιΪδα 1 4 ΔιιΪδα 2 9 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.33: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ην πάγην ελεξγεηηθό Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ηελ αμία παξαγσγήο 2 Αζέα 1 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 5 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 4 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 4 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 1 Αιινχ 2 1 Αιινχ 3 12 ΔιιΪδα 0 1 ΔιιΪδα 1 4 ΔιιΪδα 2 9 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.34: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ηελ αμία παξαγσγήο

182 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 181 ε φ,ηη αθνξϊ ηε ζχγθξηζε ησλ πεξηνρψλ εγθαηϊζηαζεο ζπγαηξηθψλ σο πξνο ηηο ξνϋο κεηαμχ ηνπο, αμέδεη λα ζεκεησζεέ φηη δελ εέλαη Ϋληνλε ε δηαθέλεζε ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ. (Πέλαθεο 5.35 θαη 5.36) Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ηηο εθξνέο ελδηάκ. πξντόλησλ πξνο άιιεο ζπγ/θέο / όκηιν 2 Αζέα 0 16 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 0 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 7 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 0 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 1 Αιινχ 2 1 Αιινχ 0 18 ΔιιΪδα 0 2 ΔιιΪδα 1 1 ΔιιΪδα 2 5 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.35: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ηηο εθξνέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ πξνο άιιεο ζπγαηξηθέο / εηαηξείεο νκίινπ Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αμηνιόγεζε πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγ/θώλ σο πξνο ηηο εηζξνέο ελδηάκ. πξντόλησλ από άιιεο ζπγ/θέο / όκηιν 2 Αζέα 0 15 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 0 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 3 Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 3 6 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 0 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 2 1 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 1 Αιινχ 1 0 Αιινχ 2 2 Αιινχ 0 19 ΔιιΪδα 0 4 ΔιιΪδα 1 0 ΔιιΪδα 2 3 Διιάδα 3 Πίλαθαο 5.36: Αμηνιόγεζε (0,1,2,3) ηεο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ σο πξνο ηηο εηζξνέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ από ηηο άιιεο ζπγαηξηθέο / εηαηξείεο νκίινπ Αίηηα ιεηηνπξγίαο ησλ ππνθαηαζηεκάησλ θαη ησλ ζπγαηξηθώλ Αθνχ εέδακε ην κϋγεζνο ησλ εηαηξεηψλ θαη ην πξνθέι ηνπο κϋζσ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο, ελδηαθϋξνλ εέλαη λα γέλνπλ γλσζηϊ ηα αέηηα ιάςεο ηεο απφθαζεο ηεο δηνέθεζεο ησλ εηαηξεηψλ γηα ηε ζπγθεθξηκϋλε κνξθά

183 182 / Δπαλζέα ΛνπθΪ γεσγξαθηθάο εμϊπισζεο, δειαδά ηα αέηηα έδξπζεο θαη ζπλϋρηζεο ηεο ιεηηνπξγέαο ηφζν ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο φζν θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο ζε ζπγθεθξηκϋλεο γεσγξαθηθϋο πεξηνρϋο Ϋλαληη Ϊιισλ αιιϊ θαη ηα αέηηα παχζεο ηεο ιεηηνπξγέαο θϊπνηνπ / θϊπνησλ ππνθαηαζηάκαηνο / ππνθαηαζηεκϊησλ κε παξαγσγηθά δξαζηεξηφηεηα θαη θϊπνηνπ /-σλ ζπγαηξηθάο / -ψλ. ΑξρηθΪ ζε φ,ηη αθνξϊ ηα αέηηα ιεηηνπξγέαο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ πξνϋθπςε φηη ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ (80%) εμαθνινπζεέ λα ιεηηνπξγεέ Ϋσο ζάκεξα ηα ππνθαηαζηάκαηα (/ην ππνθαηϊζηεκα) / ζπγαηξηθά /-Ϋο ιφγσ ηεο επϊξθεηαο ησλ ππνδνκψλ ηεο πεξηνράο. Αθφκε, γηα ην 75% ησλ εηαηξεηψλ, ε επϊξθεηα ηνπ εηδηθεπκϋλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απνηειεέ ζεκαληηθφ αέηην ιεηηνπξγέαο ελφο ππνθαηαζηάκαηνο / ζπγαηξηθάο. Αθνινπζνχλ ην ηθαλνπνηεηηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ (65% ησλ εηαηξεηψλ) θαη ην κϋγεζνο ηεο δάηεζεο (γηα ην 50% ησλ εηαηξεηψλ πνπ πξνβαέλνπλ ζηελ έδξπζε ππνθαηαζηάκαηνο θαη ην 80% απηψλ πνπ ηδξχνπλ ζπγαηξηθϋο). ια απηϊ ηα αέηηα ιεηηνπξγέαο αμηνινγνχληαη απφ ζεκαληηθϊ Ϋσο πνιχ ζεκαληηθϊ, δειαδά ζε θακέα πεξέπησζε ιηγφηεξν ζεκαληηθϊ, θαη αθνξνχλ ππνθαηαζηάκαηα εηαηξεηψλ ηφζν ζε Θεζζαινλέθε φζν θαη ζε ινηπά ρψξα θαη ζπγαηξηθϋο θπξέσο ζε ΔιιΪδα θαη ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο. Γηα ηε ιεηηνπξγέα φκσο ηφζν ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ φζν θαη ησλ ζπγαηξηθψλ, νη κηζϋο εηαηξεέεο ιακβϊλνπλ επηπξφζζεηα ππφςε ηνπο ηελ παξνρά θηλάηξσλ απφ ην θξϊηνο, ελψ ζηελ πεξέπησζε ησλ ζπγαηξηθψλ, ηδέσο ησλ Δπξσπατθψλ π. Κ. ρσξψλ, ην ρακειφ εξγαηηθφ θφζηνο εέλαη αέηην πνπ θϊζε Ϊιιν παξϊ κπνξεέ λα παξαβιεθζεέ απφ ην 75% ησλ εηαηξεηψλ. (Πέλαθεο 5.37 Ϋσο 5.41 θαη Γξαθάκαηα 5.10 Ϋσο 5.14) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Αίηην 39 52% ΜΫγεζνο δάηεζεο (1) 54 72% ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ (2) 25 33% Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο (3) 40 53% Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο (4) 26 35% ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο (5) 62 83% ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ (6) 30 40% Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ (7) 49 65% Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ πεξηβϊιινλ (8) 40 53% Ηθαλνπνηεηηθφ πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ (9) 33 44% Άιιν (10) Πίλαθαο 5.37: Αίηηα ίδξπζεο ππνθαηαζηεκάησλ

184 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 183 Ηθαλνπνηεηηθφ πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ ΜΫγεζνο δάηεζεο Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.10: Αίηηα ίδξπζεο ππνθαηαζηεκάησλ Υσξέδνληαο ηελ ΔιιΪδα ζε ινηπά ρψξα θαη Θεζζαινλέθε, ν πέλαθαο ησλ αηηέσλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ εέλαη ν εμάο: (Πέλαθαο 5.38) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Αίηην Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ππνθ/ησλ 36 48% 1 Λνηπά ρψξα 9 12% 1 Θεζ/λέθε 49 65% 2 Λνηπά ρψξα 8 11% 2 Θεζ/λέθε 24 32% 3 Λνηπά ρψξα 3 4% 3 Θεζ/λέθε 38 51% 4 Λνηπά ρψξα 6 8% 4 Θεζ/λέθε 25 33% 5 Λνηπά ρψξα 3 4% 5 Θεζ/λέθε 58 77% 6 Λνηπά ρψξα 9 12% 6 Θεζ/λέθε 27 36% 7 Λνηπά ρψξα 8 11% 7 Θεζ/λέθε 45 60% 8 Λνηπά ρψξα 9 12% 8 Θεζ/λέθε 36 48% 9 Λνηπά ρψξα 8 11% 9 Θεζ/λέθε 30 40% 10 Λνηπά ρψξα 5 7% 10 Θεζ/λέθε Πίλαθαο 5.38: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκάησλ αλά αίηην ρσξίδνληαο ηελ Διιάδα ζε Θεζζαινλίθε θαη ινηπή ρώξα Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. κε ζπγ/θέο Αίηην 29 78% ΜΫγεζνο δάηεζεο (1) 28 76% ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ (2) 28 76% Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο (3) 19 51% Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο (4) 20 54% ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο (5) 30 81% ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ (6) 16 43% Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ (7) 25 68% Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ, πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ (8) 12 32% Άιιν (9) Πίλαθαο 5.39: Αίηηα ίδξπζεο ζπγαηξηθώλ εηαηξεηώλ

185 184 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ, πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ ΜΫγεζνο δάηεζεο Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.11: Αίηηα ίδξπζεο ζπγαηξηθώλ εηαηξεηώλ Αξ. % επί ζπλόινπ % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Αίηην εηαηξ. εηαηξ. κε ζπγ/θή επέιεμαλ ην ζπγθεθξηκέλν αίηην ζπγ/θήο 2 5% 7% 1 Αζέα 19 51% 66% 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 7 19% 24% 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 8% 10% 1 Άιινχ 15 41% 52% 1 ΔιιΪδα 13 35% 46% 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 6 16% 21% 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3% 4% 2 Αιινχ 20 54% 71% 2 ΔιιΪδα 2 5% 7% 3 Αζέα 21 57% 75% 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 8% 11% 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 8% 11% 3 Αιινχ 12 32% 43% 3 ΔιιΪδα 7 19% 37% 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 3% 5% 4 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 15 41% 79% 4 ΔιιΪδα 10 27% 50% 5 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 4 11% 20% 5 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 13 35% 65% 5 ΔιιΪδα 12 32% 40% 6 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 7 19% 23% 6 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 22 59% 73% 6 ΔιιΪδα 8 22% 50% 7 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 4 11% 25% 7 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 11 30% 69% 7 ΔιιΪδα 11 30% 44% 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 7 19% 28% 8 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 18 49% 72% 8 ΔιιΪδα 4 11% 33% 9 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 4 11% 33% 9 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 3% 8% 9 Αιινχ 8 22% 67% 9 ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.40: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ζπγαηξηθώλ αλά αίηην

186 Άιινχ Αζέα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα ΔιιΪδα ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 185 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 7 Αέηην 8 Αέηην 9 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 7 Αέηην 8 Αέηην 9 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 7 Αέηην 8 Αέηην 9 Αέηην 1 Αέηην 3 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.12: Αίηηα ίδξπζεο ζπγαηξηθώλ αλά πεξηνρή ηνπο Πέλαθεο 5.41 θαη 5.42 θαη ζηα Γξαθάκαηα 5.13 θαη 5.14 θαέλεηαη ε αμηνιφγεζε ηνπ θϊζε αέηηνπ έδξπζεο ππνθαηαζηάκαηνο / ζπγαηξηθάο απφ ηηο εηαηξεέεο. Αέηην κε αμηνιφγεζε 3 ζεσξεέηαη πνιχ ζεκαληηθφ ελψ κε αμηνιφγεζε 1 πνιχ ιηγφηεξν ζεκαληηθφ. Αξ. εηαηξ. Αίηην Αμηνιόγεζε Αηηίνπ

187 186 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Πίλαθαο 5.41: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ίδξπζεο ππνθαηαζηεκάησλ Ηθαλνπνηεηηθφ πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ 1 ΜΫγεζνο δάηεζεο 2 Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.13: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ίδξπζεο ππνθαηαζηεκάησλ Αξ. εηαηξ. Αίηην Αμηνιόγεζε Αηηίνπ

188 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / Πίλαθαο 5.42: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ίδξπζεο ζπγαηξηθώλ εηαηξεηώλ Ηθαλνπνηεηηθφ επηρ/θφ, πνι/ζηηθφ, θνηλ/θφ πεξηβϊιινλ Ηθαλφηεηα Ϋληαμεο ζε ηνπηθφ δέθηπν επηρ/ζεσλ ΔπΪξθεηα ππνδνκψλ ηάξημε απφ ηνπηθϋο αξρϋο Παξνρά θηλάηξσλ απφ θξϊηνο Υακειφ εξγαηηθφ θφζηνο ΔπΪξθεηα εηδηθεπκϋλνπ πξνζσπηθνχ 1 ΜΫγεζνο δάηεζεο 2 Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.14: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ίδξπζεο ζπγαηξηθώλ εηαηξεηώλ Χο πξνο ην ηερλνινγηθφ επέπεδν, νη εηαηξεέεο φισλ ησλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ ιεηηνπξγνχλ ηα ππνθαηαζηάκαηϊ ηνπο ιφγσ ηεο επϊξθεηαο ησλ ππνδνκψλ. Πιελ απηνχ, νη εηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ δηαηεξνχλ ηα ππνθαηαζηάκαηϊ ηνπο ζε πεξηνρϋο αθφκε θαη φηαλ απηϋο δε δηαζϋηνπλ ηηο θαηϊιιειεο ππνδνκϋο, αιιϊ Ϋρνπλ ηθαλνπνηεηηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ, ελψ νη εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ ρακεινχ θαη κεζαένπ - πςεινχ ηερλνινγηθνχ επέπεδνπ ζεσξνχλ ηελ επϊξθεηα ηνπ εηδηθεπκϋλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ Ϋλα δεχηεξν ζεκαληηθφ θξηηάξην παξακνλάο ηνπο ζε κέα πεξηνρά. ηελ πεξέπησζε ησλ ζπγαηξηθψλ, δελ ππϊξρνπλ δηαθνξνπνηάζεηο σο πξνο ην ηερλνινγηθφ επέπεδν ά ηνλ θιϊδν Ϊμηεο ζρνιηαζκνχ. ην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθεο Π5.4.8 Ϋσο Π5.4.11) ππϊξρεη ε θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο θαη επέπεδν ηερλνινγέαο αλϊινγα κε ην αέηην έδξπζεο ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ζπγαηξηθψλ.

189 Αξ. εηαηξεηώλ 188 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Αίηηα παύζεο ιεηηνπξγίαο ππνθαηαζηεκάησλ θαη ζπγαηξηθώλ ΠΫξα φκσο απφ ηηο απνθϊζεηο ζπλϋρηζεο ηεο ιεηηνπξγέαο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ θαη ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο, θϊπνηεο εηαηξεέεο Ϋρνπλ πξνβεέ θαη ζηελ παχζε θϊπνηνπ / θϊπνησλ απφ απηϊ. ΔλδηαθΫξνλ εέλαη λα εληνπηζηνχλ ηα αέηηα πνπ ηηο νδάγεζε ζην «θιεέζηκν» ηνπ / ησλ εξγνζηαζέσλ απηψλ. πλνιηθϊ Ϋρνπλ πξνβεέ ζηελ παχζε ππνθαηαζηεκϊησλ / ζπγαηξηθψλ 17 εηαηξεέεο απφ ηηο 75 (ην ¼ ηνπ ζπλφινπ ησλ εηαηξεηψλ). Έρνπλ πϊςεη λα ιεηηνπξγνχλ 9 ππνθαηαζηάκαηα ζηελ ΔιιΪδα πξνεξρφκελα απφ 8 εηαηξεέεο (1 εηαηξεέα Ϋρεη θιεέζεη 2 ππνθαηαζηάκαηϊ ηεο ζηελ ΔιιΪδα) θαη 13 ζπγαηξηθϋο πξνεξρφκελεο απφ 9 εηαηξεέεο. Γελ ππϊξρεη εηαηξεέα πνπ λα Ϋθιεηζε θαη ππνθαηϊζηεκα θαη ζπγαηξηθά ηεο νχηε φκσο θαη εηαηξεέα πνπ λα Ϋθιεηζε ζπγαηξηθϋο θαη ζηελ ΔιιΪδα θαη ζην εμσηεξηθφ. Αθφκε, δελ Ϋθιεηζε θακέα ζπγαηξηθά εηαηξεέα ζηε Θεζζαινλέθε. Απφ ηηο 13 ζπγαηξηθϋο πνπ Ϋπαςαλ λα ιεηηνπξγνχλ, νη κηζϋο (6/13) εέλαη ζηελ ΔιιΪδα θαη νη ππφινηπεο (7/13) ζην εμσηεξηθφ. (Πέλαθεο 5.43 Ϋσο 5.45 θαη Γξαθάκαηα 5.15 Ϋσο 5.17) Αξ. εηαηξ. πληζηώζεο εηαηξείεο Αξ. εηαηξ. πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο 8 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 9 Γξαζηεξηόηεηα πνπ αζθνύηαλ Γηνέθεζε / πλη/ζκφο, ρεδηαζκφο παξαγσγάο, Παξαγσγά 5 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 6 Παξαγσγά, Δ&Α 4 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 7 ρεδηαζκφο παξαγσγάο, Παξαγσγά, Δ&Α Πίλαθαο 5.43: Δηαηξείεο πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη δξαζηεξηόηεηεο πνπ αζθνύζαλ ζπγθεληξσηηθά ππνθ/ηα ΔιιΪδαο ζπγ/θϋο ΔιιΪδαο ζπγ/θϋο εμσηεξηθνχ Γξάθεκα 5.15: Παύζε ιεηηνπξγίαο ζπληζησζώλ εηαηξεηώλ Απφ ηηο 17 εηαηξεέεο πνπ Ϋθιεηζαλ εηαηξεέεο ηνπο, κφλν κέα Ϋπαςε ηε ιεηηνπξγέα ζε εηαηξεέα πνπ δελ αζθνχζε παξαγσγά. Ζ εηαηξεέα απηά αζθνχζε δηνέθεζε θαη άηαλ ππνθαηϊζηεκα θαη φρη ζπγαηξηθά. (Πέλαθαο 5.44).

190 Δμσηεξηθνχ ΔιιΪδα ζπγ/θϋο εμσηεξηθνχ ππνθ/ηα ΔιιΪδαο ζπγ/θϋο ΔιιΪδαο ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 189 Αξ. εηαηξ. Γξαζηεξηόηεηα πνπ αζθνύηαλ 1 Γηνέθεζε / πλη/ζκφο 2 ρεδηαζκφο παξαγσγάο 16 Παξαγσγή 2 Δ&Α Πίλαθαο 5.44: Γξαζηεξηόηεηεο πνπ αζθνύληαλ ζηηο εηαηξείεο πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο Αξ. εηαηξ. πληζηώζεο εηαηξείεο Γξαζηεξηόηεηα πνπ αζθνύηαλ 1 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο Γηνέθεζε / πλη/ζκφο 1 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο ρεδηαζκφο παξαγσγάο 7 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο Παξαγσγά 1 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ ρεδηαζκφο παξαγσγάο 4 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ Παξαγσγά 1 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ Δ&Α 5 Θπγ/θά ΔιιΪδαο Παξαγσγά 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο Δ&Α Πίλαθαο 5.45: Δηαηξείεο πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη δξαζηεξηόηεηεο πνπ αζθνύληαλ Παξαγσγά Δ&Α Γηνέθεζε / πλη/ζκφο ρεδηαζκφο παξαγσγάο Παξαγσγά ρεδηαζκφο παξαγσγάο Παξαγσγά Δ&Α Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.16: Παύζε ιεηηνπξγίαο ζπληζησζώλ εηαηξεηώλ θαηά θαηεγνξία δξαζηεξηόηεηαο Γηνέθεζε / πλη/ζκφο ρεδηαζκφο παξαγσγάο Παξαγσγά Δ&Α ρεδηαζκφο παξαγσγάο Παξαγσγά Δ&Α Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.17: Παύζε ιεηηνπξγίαο ζπληζησζώλ εηαηξεηώλ θαηά θαηεγνξία δξαζηεξηόηεηαο ζε Διιάδα θαη εμσηεξηθό Οη εηαηξεέεο πνπ Ϋπαςαλ ηε ιεηηνπξγέα ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο ζηελ ΔιιΪδα εέλαη ηφζν ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (θιϊδνο θισζηνυθαληνπξγέαο θαη Ϋλδπζεο) φζν θαη ηνπ κεζαένπ - πςεινχ (θιϊδνο ρεκηθψλ πξντφλησλ θαη ησλ

191 190 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ειεθηξηθψλ κεραλψλ θαη ζπζθεπψλ) Οη ζπγαηξηθϋο πνπ Ϋθιεηζαλ ζηελ ΔιιΪδα πξνϋξρνληαλ απφ εηαηξεέεο φισλ ησλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ (θιϊδνο πιαζηηθνχ - ειαζηηθνχ, κεηαιιηθψλ πξντφλησλ θαη κεραλεκϊησλ - εηδψλ εμνπιηζκνχ) ελψ απηϋο ηνπ εμσηεξηθνχ κφλν απφ ην κεζαέν - ρακειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν (θιϊδνο πιαζηηθνχ - ειαζηηθνχ θαη κεηαιιηθψλ πξντφλησλ) θαη ην κεζαέν - πςειφ (θιϊδνο κεραλεκϊησλ - εηδψλ εμνπιηζκνχ). (Πέλαθεο 5.46 θαη 5.47) Αξ. εηαηξ. πληζηώζεο εηαηξείεο Κιάδνο νηθνλνκ. Δπίπεδν δξαζηεξ. ηερλνινγίαο 2 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 17 Υ 3 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 18 Υ 2 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 24 ΜΤ 1 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 31 ΜΤ 2 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 25 ΜΥ 1 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 28 ΜΥ 1 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 29 ΜΤ 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 22 Υ 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 25 ΜΥ 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 28 ΜΥ 2 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 29 ΜΤ Άζξνηζκα 17 Πίλαθαο 5.46: Δηαηξείεο πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο αλά θιάδν θαη επίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξεηώλ πληζηώζεο εηαηξείεο Δπίπεδν ηερλνινγίαο 5 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο Υ 3 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο ΜΤ 1 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ ΜΤ 3 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ ΜΥ 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο Υ 2 Θπγ/θά ΔιιΪδαο ΜΤ 2 Θπγ/θά ΔιιΪδαο ΜΥ Άζξνηζκα 18 Πίλαθαο 5.47: Δηαηξείεο πνπ έπαςαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Σα αέηηα πνπ νδάγεζαλ ηηο εηαηξεέεο ζε απηά ηελ απφθαζε γηα ηα ππνθαηαζηάκαηα ηεο ΔιιΪδαο εέλαη ην πςειφ εξγαηηθφ θφζηνπο, αιιϊ θαη (Ϊιινη) ιφγνη, (65% ησλ εηαηξεηψλ) φπσο ε κεέσζε ησλ πειαηψλ, ε θξέζε ζηνλ θιϊδν (γηα ηνλ θιϊδν ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο). Αθφκε, ην 65% ησλ εηαηξεηψλ πνπ Ϋθιεηζαλ ηα εξγνζηϊζηϊ ηνπο ζηελ ΔιιΪδα πξνϋβεζαλ ζηελ θέλεζε απηά θπξέσο γηα λα κεηαθϋξνπλ ηε δξαζηεξηφηεηϊ ηνπο ζε Ϊιιε πεξηνρά ηεο ινηπάο ρψξαο. Σα έδηα αθξηβψο αέηηα κε ηα ηξέα πξναλαθεξφκελα, θαη θπξέσο νη Ϊιινη ιφγνη, νδάγεζαλ θαη ζηελ παχζε ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ, ηφζν ηεο ΔιιΪδαο φζν θαη ηνπ εμσηεξηθνχ. πγθεθξηκϋλα, νη κηζϋο εηαηξεέεο (4/9) Ϋθιεηζαλ ζπγαηξηθϋο ηνπο ιφγσ πςεινχ εξγαηηθνχ θφζηνπο, ην 1/3 γηα λα κεηαθϋξνπλ ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ αζθνχηαλ ζηε ινηπά ρψξα θαη ην 80% γηα Ϊιινπο ιφγνπο. Γηα ηηο εηαηξεέεο, Ϊιινη

192 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 191 ιφγνη, ζηελ πεξέπησζε ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπ εμσηεξηθνχ, ζεσξάζεθαλ ηα γεληθφηεξα θφζηε θαη νη δεκέεο, ην δηαθνξεηηθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβϊιινλ θαη ε απμεκϋλε απφζηαζε απφ ηελ αγνξϊ, ελψ γηα ηηο ζπγαηξηθϋο ηεο ινηπάο ρψξαο, ε πξνζπϊζεηα κεέσζεο ηνπ δηνηθεηηθνχ θφζηνπο, ε Ϋιιεηςε ηερλνγλσζέαο θαη ε χπαξμε δηαθσληψλ κεηαμχ ησλ εηαηξεηψλ άηαλ ιφγνη ηθαλνέ λα νδεγάζνπλ ζηελ παχζε ηεο ιεηηνπξγέαο ηνπο. (Πέλαθεο 5.48 θαη 5.49 θαη Γξαθάκαηα 5.18 Ϋσο 5.19) Αξ. εηαηξ. Αίηην παύζεο ιεηηνπξγίαο Δπίπεδν ηερλνινγίαο 2 ΜεηαθνξΪ ζηε ινηπά ρψξα (2) Υ 4 ΜεηαθνξΪ ζηε ινηπά ρψξα (2) ΜΤ 2 ΜεηαθνξΪ ζηε ινηπά ρψξα (2) ΜΥ 1 ΜεηαθνξΪ ζηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (3) Υ 2 ΜεηαθνξΪ ζηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (3) ΜΥ 1 ΜεηαθνξΪ αιινχ (6) ΜΥ 3 Τςειφ εξγαηηθφ θφζηνο (7) Υ 1 Τςειφ εξγαηηθφ θφζηνο (7) ΜΤ 3 Τςειφ εξγαηηθφ θφζηνο (7) ΜΥ 1 ΑλεπΪξθεηα ππνδνκψλ (8) ΜΤ 1 Αξλεηηθφ επηρ/θφ πεξηβϊιινλ (9) Υ 3 Άιιν (10) Υ 5 Άιιν (10) ΜΤ 4 Άιιν (10) ΜΥ Πίλαθαο 5.48: Αίηηα παύζεο ιεηηνπξγίαο εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Ζ αληέζηνηρε θαηαλνκά ησλ αηηέσλ παχζεο ιεηηνπξγέαο εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο θαέλεηαη ζην ΠαξΪξηεκα. (Πέλαθαο Π5.4.12) ην ΠαξΪξηεκα αθφκε ππϊξρεη πέλαθαο κε φινπο ηνπο ινηπνχο ιφγνπο παχζεο ηεο ιεηηνπξγέαο ππνθαηαζηεκϊησλ / ζπγαηξηθψλ ζπγθεληξσηηθϊ. (Πέλαθαο Π5.4.13) Αξ. εηαηξ. Αίηην παύζεο ιεηηνπξγίαο πληζηώζεο εηαηξείεο 5 2 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 2 2 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 1 2 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 1 3 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 1 3 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 1 3 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 1 6 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 3 7 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 3 7 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 1 7 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 1 8 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 1 9 Θπγ/θά ΔιιΪδαο 5 10 Τπνθ/κα ΔιιΪδαο 4 10 Θπγ/θά Δμσηεξηθνχ 3 10 Θπγ/θά ΔιιΪδαο Πίλαθαο 5.49: Αίηηα παύζεο ιεηηνπξγίαο ζπληζησζώλ εηαηξεηώλ

193 192 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Γξάθεκα 5.18: Αίηηα παύζεο ιεηηνπξγίαο ζπληζησζώλ εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.19: Αίηηα παύζεο ιεηηνπξγίαο ππνθαηαζηεκάησλ / ζπγαηξηθώλ εηαηξεηώλ Ρνέο ΠΫξαλ ηνπ εληνπηζκνχ ηεο γεσγξαθηθάο θαηαλνκάο ηεο επηρεέξεζεο αμέδεη λα αλαθεξζνχκε ζην κϋγεζνο ησλ ξνψλ. Οη ξνϋο πνπ εμεηϊδνληαη εέλαη: Οη ξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηεο επηρεέξεζεο ππφ ηε κνξθά αληαιιαγψλ Οη εθξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ απφ ηελ επηρεέξεζε πξνο εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο αιιϊ θαη ηειηθψλ πξντφλησλ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ Οη εηζξνϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ / πξψησλ πιψλ / αλαιψζηκσλ θαη ηειηθψλ / Ϋηνηκσλ πξντφλησλ απφ ηελ αγνξϊ θαη ηηο δηϊθνξεο κνξθϋο εηαηξηθάο

194 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 193 νξγϊλσζεο (εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο εηαηξεέεο, ππεξγνιϊβνπο, ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο) πξνο ηελ επηρεέξεζε. Σν κϋγεζνο ησλ ξνψλ νπζηαζηηθϊ ζα απνθαιχςεη θαη ην κϋγεζνο ηεο θϊζεηεο νινθιάξσζεο ά απν-νινθιάξσζεο ησλ επηρεηξάζεσλ, ελψ ζα απνηειϋζεη ηε βϊζε αμηνιφγεζεο - ζχγθξηζεο ησλ εμσηεξηθψλ σο πξνο ηελ επηρεέξεζε επηινγψλ δηϊξζξσζάο ηεο (ππεξγνιαβέεο / ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο) Αληαιιαγέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ κεηαμύ ησλ ππνθαηαζηεκάησλ ηεο εηαηξείαο Γηα ηα ππνθαηαζηάκαηα ηεο θϊζε εηαηξεέαο, εμεηϊδεηαη αλ ζε θϊπνηνλ θξέθν ηεο παξαγσγηθάο αιπζέδαο ππϊξρνπλ ξνϋο / αληαιιαγϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ηνπο. ην 80% ησλ εηαηξεηψλ ηεο Ϋξεπλαο (61/75) δε ζπληεινχληαη ηϋηνηεο αληαιιαγϋο, δειαδά ηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ απηψλ ιεηηνπξγνχλ αλεμϊξηεηα, κε ηηο εθξνϋο ηνπ ελφο λα κελ απνηεινχλ εηζξνϋο ηνπ Ϊιινπ. ηηο ππφινηπεο εηαηξεέεο (14 εηαηξεέεο) γέλνληαη αληαιιαγϋο αιιϊ ζηελ πιεηνλφηεηα απηψλ (85%, 12/14) αληηπξνζσπεχνπλ κηθξφ πνζνζηφ (<33%) επέ ηνπ ζπλφινπ ησλ εηζξνψλ ηεο εηαηξεέαο. (Πέλαθαο 5.50 θαη Γξαθάκαηα 5.23, 5.26 θαη 5.27) Δμαέξεζε απνηειεέ ε εηαηξεέα ηνπ θιϊδνπ ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο φπνπ νη αληαιιαγϋο γέλνληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ. Να ζεκεησζεέ φηη κε θσδηθφ 1 ζπκβνιέδεηαη ε χπαξμε αληαιιαγψλ ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ. Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Κσδηθόο έλδεημεο ύπαξμεο αληαιιαγώλ Πνζνζηό πνπ νη αληαιιαγέο αληηπξνζσπεύνπλ 12 16% 1 πνιχ κηθξφ 1 1% 1 κηθξφ 1 1% 1 κεγϊιν 61 81% 2 0% Πίλαθαο 5.50: Πνζνζηό πνπ νη αληαιιαγέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ αληηπξνζσπεύνπλ από ην ζύλνιν ησλ εηζξνώλ Σα ηερλνινγηθϊ επέπεδα ζηα νπνέα αλάθνπλ νη εηαηξεέεο εληφο ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ησλ νπνέσλ ζπληεινχληαη νη αληαιιαγϋο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ εέλαη ηφζν ηνπ ρακειφηεξνπ επηπϋδνπ φζν θαη κεζαένπ - ρακεινχ (Πιελ ηνπ θιϊδνπ ησλ ηξνθέκσλ θαη ηνπ ειαζηηθνχ - πιαζηηθνχ) αιιϊ θαη κεζαένππςεινχ (θιϊδνο ρεκηθψλ πξντφλησλ / ζπλζεηηθψλ ηλψλ). Ηδηαέηεξα απφ ηνλ θιϊδν ησλ ρεκηθψλ πξντφλησλ / ζπλζεηηθψλ ηλψλ θαη ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ, νη κηζϋο

195 194 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εηαηξεέεο ηνπο αληαιιϊζζνπλ ελδηϊκεζα πξντφληα κεηαμχ ηνπο. (Πέλαθεο 5.51 θαη 5.52) Κσδηθόο έλδεημεο ύπαξμεο % πνπ νη αληαιιαγέο Κιάδνο νηθνλνκ. Δπίπεδν Αξ. εηαηξ. αληαιιαγώλ ελδηάκ. πξντόλησλ αληηπξνζσπεύνπλ δξαζηεξ. ηερλνι. 1 1 πνιχ κηθξφ 17 Υ 1 1 πνιχ κηθξφ 18 Υ 3 1 πνιχ κηθξφ 24 ΜΤ 4 1 πνιχ κηθξφ 28 ΜΥ 1 1 πνιχ κηθξφ 35 ΜΥ 2 1 πνιχ κηθξφ 36 Υ 1 1 κηθξφ 17 Υ 1 1 κεγάιν 27 ΜΥ Πίλαθαο 5.51: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά θιάδν θαη επίπεδν ηερλνινγίαο αλάινγα κε ην πνζνζηό πνπ νη αληαιιαγέο αληηπξνζσπεύνπλ Αξ. εηαηξ. Κσδηθόο έλδεημεο ύπαξμεο Πνζνζηό πνπ νη αληαιιαγέο Δπίπεδν αληαιιαγώλ ελδηάκ. πξντόλησλ αληηπξνζσπεύνπλ ηερλνινγίαο 4 1 πνιχ κηθξφ Υ 3 1 πνιχ κηθξφ ΜΤ 5 1 πνιχ κηθξφ ΜΥ 1 1 κηθξφ Υ 1 1 κεγάιν ΜΥ % Υ % ΜΤ % ΜΥ Πίλαθαο 5.52: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο αλάινγα κε ην πνζνζηό πνπ νη αληαιιαγέο αληηπξνζσπεύνπλ θαη ηελ ύπαξμε ή όρη αληαιιαγώλ Οιφθιεξνο ν Πέλαθαο ηεο θαηαλνκάο ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν κε χπαξμε ά φρη αληαιιαγψλ ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ κεηαμχ ησλ ππνθαηαζηεκϊησλ ηνπο θαη κε ην πνζνζηφ πνπ νη αληαιιαγϋο απηϋο αληηπξνζσπεχνπλ απφ ην ζχλνιν ησλ εηζξνψλ ηνπο παξαζϋηεηαη ζην ΠαξΪξηεκα. (Πέλαθαο Π5.4.14) ΥσξηθΪ, ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εηαηξεηψλ (85%, 12/14) εθξϋνπλ ελδηϊκεζα πξντφληα απφ ππνθαηαζηάκαηα ηεο ινηπάο ρψξαο πξνο ππνθαηαζηάκαηα ηεο ινηπάο ρψξαο. Μέα κφλν εηαηξεέα απφ ηνλ θιϊδν ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ (κεζαέν-ρακειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν) εθξϋεη ελδηϊκεζα πξντφληα απφ ηε ινηπά ρψξα πξνο ηε Θεζζαινλέθε ζε κηθξφ βαζκφ θαη ηαπηφρξνλα απφ ηε Θεζζαινλέθε πξνο ηε ινηπά ρψξα ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ. (Πέλαθαο 5.53 θαη 5.54) Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ ζπληεινύλ αληαιιαγέο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ππνθ/ησλ πνπ ζπληεινύλ αληαιιαγέο % πνπ νη αληαιιαγέο αληηπξνζσπεύνπλ % εθξνώλ πξνο Θεζ/λίθε 1 7% Λνηπά ρψξα πνιχ κηθξφ κηθξφ 13 93% Λνηπά ρψξα 100% 0% 1 7% Θεζ/λέθε κεγϊιν 0% Πίλαθαο 5.53: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ ζπληεινύλ αληαιιαγέο, ηνπ πνζνζηνύ πνπ νη αληαιιαγέο απηέο αληηπξνζσπεύνπλ θαη ηνπ πνζνζηνύ ησλ εθξνώλ πξνο Θεζζαινλίθε

196 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 195 Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ππνθ/ησλ πνπ ζπληεινύλ αληαιιαγέο % πνπ νη αληαιιαγέο αληηπξνζσπεύνπλ αλά πεξηνρή % εθξνώλ ελδ. πξντόλησλ πξνο Θεζ/λίθε Δπίπεδν ηερλνι. Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. 1 Λνηπή ρώξα πνιύ κηθξό κηθξό ΜΥ 28 2 Λνηπά ρψξα 100% 0% Υ 17 1 Λνηπά ρψξα 100% 0% Υ 18 3 Λνηπά ρψξα 100% 0% ΜΤ 24 1 Λνηπά ρψξα 100% 0% ΜΥ 27 3 Λνηπά ρψξα 100% 0% ΜΥ 28 1 Λνηπά ρψξα 100% 0% ΜΥ 35 2 Λνηπά ρψξα 100% 0% Υ 36 1 Θεζ/λίθε κεγάιν 0% ΜΥ 28 Πίλαθαο 5.54: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά θιάδν θαη επίπεδν ηερλνινγίαο αλάινγα κε ηελ πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππνθαηαζηεκάησλ πνπ ζπληεινύλ αληαιιαγέο, ηνπ πνζνζηνύ πνπ νη αληαιιαγέο απηέο αληηπξνζσπεύνπλ θαη ηνπ πνζνζηνύ ησλ εθξνώλ πξνο Θεζζαινλίθε Δθξνέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ θαη εμαγσγέο εκαληηθφ επηπιϋνλ θνκκϊηη ζηελ Ϋξεπλα απνηεινχλ νη ξνϋο (εηζξνϋο ά /θαη εθξνϋο) ηφζν ελδηϊκεζσλ φζν θαη ηειηθψλ / Ϋηνηκσλ πξντφλησλ φρη αλϊκεζα ζηα ππνθαηαζηάκαηα ησλ εηαηξεηψλ, πνπ αθξηβψο πην πϊλσ εμεηϊζηεθε, αιιϊ αλϊκεζα ζηηο εηαηξεέεο θαη ηηο ππφινηπεο κνξθϋο γεσγξαθηθάο ηνπο δηθηχσζεο. ε φ,ηη αθνξϊ ηηο εθξνϋο, δεηεέηαη ε αμέα ησλ πσιάζεσλ πνπ θαηεπζχλεηαη απφ ηηο εηαηξεέεο αθελφο πξνο ηηο εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο εηαηξεέεο, φπνπ θαη αλ απηϋο εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο, (ΔιιΪδα, ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο, ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα) θαη αθεηϋξνπ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ. Σν 60% ηνπ ζπλφινπ ησλ εηαηξεηψλ (46/75) δελ εθξϋεη θαζφινπ ελδηϊκεζα πξντφληα πξνο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο / ζπλδεδεκϋλεο γηα πεξαηηϋξσ επεμεξγαζέα απφ απηϋο. ην ζχλνιν απηφ ζπκπεξηιακβϊλνληαη ζρεδφλ ην ζχλνιν ησλ εηαηξεηψλ ηνπ κεζαένπ πςεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (15/18) αιιϊ θαη εηαηξεέεο ησλ Ϊιισλ δχν ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ. Γηα ην ππφινηπν 40% (28/75) ησλ εηαηξεηψλ, νη πσιάζεηο απηϋο αληηζηνηρνχλ ζε κηθξφ πνζνζηφ απφ ηε ζπλνιηθά αμέα ησλ πσιάζεσλ. (Πέλαθαο 5.55 θαη 5.56 θαη ΓξΪθεκα 5.20) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Πνζνζηνύ ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εη. νκίινπ / ζπγ/θέο / ζπλδ/λεο 46 61% 0% 28 37% πνιχ κηθξφ 1 1% κεγϊιν Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.55: Πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο ηηο εηαηξείεο νκίινπ / ζπγαηξηθέο / ζπλδεδεκέλεο

197 Αξ. εηαηξεηώλ 196 / Δπαλζέα ΛνπθΪ % εθξνψλ πξνο εη. νκέινπ % εμαγσγψλ % πνιχ κηθξφ κηθξφ κεγϊιν 100% 0% πνιχ κηθξφ κηθξφ κεγϊιν 100% Γξάθεκα 5.20: Δθξνέο 1) πξνο εηαηξείεο νκίινπ 2) Δμαγσγέο Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. αλά επίπεδν ηερλνινγίαο % ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εη. νκίινπ / ζπγ/θέο / ζπλδ/λεο Δπίπεδν ηερλνινγίαο 19 25% 63% 0% Υ 15 20% 83% 0% ΜΤ 12 16% 44% 0% ΜΥ 10 13% 33% πνιχ κηθξφ Υ 3 4% 17% πνιχ κηθξφ ΜΤ 15 20% 56% πνιχ κηθξφ ΜΥ 1 1% 3% κεγϊιν Υ Άζξ % Πίλαθαο 5.56: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο αλάινγα κε ην πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εηαηξείεο νκίινπ / ζπγαηξηθέο / ζπλδεδεκέλεο Να ζεκεησζεέ φηη κεηαμχ ησλ εηαηξεηψλ πνπ εθξϋνπλ ελδηϊκεζα πξντφληα πξνο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο εέλαη θαη ην 40% ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιϊδνπ ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο (3/7) θαη ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο (3/7) θαη πϊλσ απφ ην 60% ησλ εηαηξεηψλ ηνπ ειαζηηθνχ πιαζηηθνχ (5/8) θαη ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ (6/9) Δμαέξεζε απνηειεέ κέα κφλν εηαηξεέα, ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ θαη ζπγθεθξηκϋλα ηνπ θιϊδνπ ησλ θισζηνυθαληνπξγηθψλ πιψλ, ε νπνέα θαηεπζχλεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ ηεο πξνο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο ηεο. (Πέλαθαο 5.57) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εη. νκίινπ / ζπγ/θέο / ζπλδ/λεο 4 0% % % % % % % % 28 Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ.

198 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / % % % % % 36 2 πνιχ κηθξφ 15 3 πνιύ κηθξό 17 2 πνιχ κηθξφ 18 1 πνιχ κηθξφ 22 2 πνιχ κηθξφ 24 5 πνιύ κηθξό 25 3 πνιύ κηθξό 27 6 πνιύ κηθξό 28 1 πνιχ κηθξφ 29 1 πνιχ κηθξφ 35 2 πνιχ κηθξφ 36 1 κεγάιν 17 Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.57: Πνζνζηό ηεο ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εηαηξείεο νκίινπ / ζπγαηξηθέο / ζπλδεδεκέλεο θαη θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο ΒΫβαηα, εέλαη ηδηαέηεξα ελδηαθϋξνλ λα αλαθεξζνχκε ζην πνχ αθξηβψο εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο νη εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθϋο ζηηο νπνέεο θαηεπζχλνληαη ηα ελδηϊκεζα πξντφληα ησλ εηαηξεηψλ ηεο Ϋξεπλαο. Έηζη, νη πεξηζζφηεξεο πσιάζεηο ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ γέλνληαη πξνο εηαηξεέεο ηεο ΔιιΪδαο (20 εηαηξεέεο) θαη Ϋπεηηα ησλ Δπξσπατθψλ π. Κ. ρσξψλ (10 εηαηξεέεο) θαη ηεο ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέαο (8 εηαηξεέεο). (Πέλαθαο 5.58 θαη ΓξΪθεκα 5.21) Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εη. Δπίπεδα ηερλνινγίαο ησλ Κιάδνη νηθνλνκ. δξαζηεξ. εηαηξ. νκίινπ / ζπγ/θώλ / ζπλδ/λσλ εηαηξ. πνπ εθξένπλ πνπ εθξένπλ 1 Αζέα ΜΥ ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο Υ, ΜΥ 15,18,25,27,28,36 8 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα Υ, ΜΥ, ΜΤ 24,25,35,36 2 Αιινχ ΜΥ 27,35 20 ΔιιΪδα Υ, ΜΥ, ΜΤ 15,17,18,22,24,25,27,28,29,36 Πίλαθαο 5.58: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ / ζπλδεδεκέλσλ πξνο ηηο νπνίεο εθξένπλ ελδηάκεζα πξντόληα, θιάδνη θαη επίπεδα ηερλνινγίαο ησλ εηαηξεηώλ πνπ εθξένπλ

199 198 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΔιιΪδα 20 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 8 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 10 Αζέα 1 Αιινχ Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.21: Δθξνέο ελδηάκεζσλ πξντόλησλ θαηά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ / ζπλδεδεκέλσλ Οη πσιάζεηο ησλ εηαηξεηψλ ηνπ κεζαένπ ρακεινχ θαη ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ εκθαλέδνληαη πξνο φιεο ηηο πξναλαθεξφκελεο πεξηνρϋο, αλϊινγα βϋβαηα κε ηνλ θιϊδν, ελψ νη εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ πςεινχ επηπϋδνπ (πνπ νπζηαζηηθϊ αθνξϊ κφλν ηηο 3 εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ ησλ ρεκηθψλ πξντφλησλ θαη ησλ κεραλεκϊησλ εηδψλ εμνπιηζκνχ) εθξϋνπλ κφλν πξνο ηελ ΔιιΪδα θαη ηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα. (Πέλαθεο 5.59 θαη 5.60) Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εη. νκίινπ / Δπίπεδν ηερλνινγίαο εηαηξ. ζπγ/θώλ / ζπλδ/λσλ πνπ εθξένπλ 1 Αζέα ΜΥ 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο Υ 6 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΜΥ 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα Υ 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα ΜΤ 5 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα ΜΥ 2 Αιινχ ΜΥ 7 ΔιιΪδα Υ 2 ΔιιΪδα ΜΤ 11 ΔιιΪδα ΜΥ Πίλαθαο 5.59: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ / ζπλδεδεκέλσλ πξνο ηηο νπνίεο εθξένπλ νη εηαηξείεο αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εη. νκίινπ / Κιάδνη νηθνλνκ. δξαζηεξ. ζπγ/θώλ / ζπλδ/λσλ εηαηξ. πνπ εθξένπλ 1 Αζέα 25 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 15 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 18 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 25 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 27 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 28 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 36 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 24 4 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 25 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 35 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 36 1 Αιινχ 27 1 Αιινχ 35

200 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / ΔιιΪδα 15 3 ΔιιΪδα 17 1 ΔιιΪδα 18 1 ΔιιΪδα 22 1 ΔιιΪδα 24 4 ΔιιΪδα 25 2 ΔιιΪδα 27 5 ΔιιΪδα 28 1 ΔιιΪδα 29 1 ΔιιΪδα 36 Πίλαθαο 5.60: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ / ζπλδεδεκέλσλ πξνο ηηο νπνίεο εθξένπλ ελδηάκεζα πξντόληα νη εηαηξείεο αλά θιάδν Οη πσιήζεηο ησλ εηαηξεηώλ πξνο ηελ αγνξά ηνπ εμσηεξηθνύ, δειαδή, νη εμαγσγέο ηνπο, δελ είλαη κεγάιεο. Οη κηζϋο ζρεδφλ εηαηξεέεο (47%, 35/75) εμϊγνπλ πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ησλ πξντφλησλ ηνπο (εηαηξεέεο φισλ ησλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ θαη φισλ ησλ θιϊδσλ πιελ ησλ κεραλεκϊησλ εηδψλ εμνπιηζκνχ θαη ηδηαέηεξα φιεο νη εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ ησλ ηξνθέκσλ θαη ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ ηνπ θιϊδνπ ησλ ρεκηθψλ (6/7) θαη κεηαιιηθψλ πξντφλησλ (6/7) θαη επέπισλ ινηπψλ βηνκεραληψλ (5/8)). Οη Ϊιιεο κηζϋο εηαηξεέεο εμϊγνπλ Ϋλα κηθξφ Ϋσο κεγϊιν πνζνζηφ ηεο παξαγσγάο ηνπο, φρη φκσο πνιχ κεγϊιν. Μέα εηαηξεέα ηνπ θιϊδνπ ηνπ ειαζηηθνχ - πιαζηηθνχ δελ εμϊγεη θαζφινπ ελψ ειϊρηζηεο (3%, 2/75) εμϊγνπλ ην 100% ησλ πξντφλησλ ηνπο (2 εηαηξεέεο πξνεξρφκελεο απφ ηνπο θιϊδνπο ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ θαη ειεθηξηθψλ κεραλψλ θαη ζπζθεπψλ). (Πέλαθεο 5.61 θαη 5.62 θαη ΓξΪθεκα 5.20) Αξ. εηαηξεηώλ Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξεηώλ Πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο αγνξά ηνπ εμσηεξηθνύ 3 4% 0% 35 47% πνιχ κηθξφ 16 21% κηθξφ 19 25% κεγϊιν 2 3% 100% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.61: Πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο ηελ αγνξά ηνπ εμσηεξηθνύ Αξ. % ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο εηαηξεηώλ αγνξά ηνπ εμσηεξηθνύ Δπίπεδν ηερλνινγίαο 1 0% Υ 1 0% ΜΤ 1 0% ΜΥ 17 πνιχ κηθξφ Υ 8 πνιχ κηθξφ ΜΤ 10 πνιχ κηθξφ ΜΥ 3 κηθξφ Υ 4 κηθξφ ΜΤ

201 200 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 9 κηθξφ ΜΥ 9 κεγϊιν Υ 4 κεγϊιν ΜΤ 6 κεγϊιν ΜΥ 1 100% ΜΤ 1 100% ΜΥ Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.62: Πνζνζηό ζπλνιηθήο αμίαο πσιήζεσλ πξνο ηελ αγνξά ηνπ εμσηεξηθνύ θαη επίπεδν ηερλνινγίαο Ο αληέζηνηρνο πέλαθαο κε ηελ θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο αλϊινγα κε ηε ζπλνιηθά αμέα πσιάζεσλ πξνο ηελ αγνξϊ ηνπ εμσηεξηθνχ ππϊξρεη ζην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.15) Δηζξνέο ελδηάκεζσλ θαη ηειηθώλ πξντόλησλ ε φ,ηη αθνξϊ ηηο εηζξνϋο, κειεηϊηαη ε αμέα ησλ πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ πνπ αλαινγεέ ζε πξντφληα ηα νπνέα δελ παξϊγνπλ νη έδηεο νη εηαηξεέεο αιιϊ ηα πξνκεζεχνληαη Ϋηνηκα απφ ηελ αγνξϊ / ππεξγνιϊβνπο / ζπγαηξηθϋο ππφ ηε κνξθά ηειηθψλ πξντφλησλ, αιιϊ θαη ην θφζηνο ησλ πξψησλ πιψλ / αλαισζέκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ / ππεξεζηψλ πνπ πξνκεζεχνληαη κε νπνηνλδάπνηε ηξφπν (αγνξϊ, ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο νκέινπ / ππεξγνιϊβνπο / ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο). ρεηηθϊ κε ηα πξντφληα πνπ πξνκεζεχνληαη νη εηαηξεέεο Ϋηνηκα πξνο πψιεζε απφ ηελ αγνξϊ / ππεξγνιϊβνπο / ζπγαηξηθϋο πξνθχπηεη φηη ηα ¾ ησλ εηαηξεηψλ (57/75 εηαηξεέεο) δελ παξϊγνπλ ην ζχλνιν ησλ πξντφλησλ ηνπο ζηηο δηθϋο εγθαηαζηϊζεηο. Σα 2/3 κϊιηζηα απφ απηϋο (68%, 39/57 εηαηξεέεο), πξνεξρφκελεο θαη απφ ηα ηξέα ηερλνινγηθϊ επέπεδα (20 εηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ, 5 ηνπ κεζαένπ - πςεινχ θαη 14 ηνπ κεζαένπ ρακεινχ), δελ παξϊγνπλ ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο Ϋλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ησλ πξντφλησλ ηνπο. (Πέλαθεο 5.63 θαη 5.64) Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ πξνκεζεύνληαη έηνηκα πξντόληα % επί ζπλόινπ εηαηξ. % αμίαο πσιήζεσλ & απνζεκάησλ πνπ δελ παξάγνπλ 18 24% 0% 39 68% 52% πνιύ κηθξό 8 14% 11% κηθξφ 9 16% 12% κεγϊιν 1 2% 1% 100% Άζξ % 100% Πίλαθαο 5.63: Πνζνζηό αμίαο πσιήζεσλ θαη απνζεκάησλ πνπ νη εηαηξείεο δελ παξάγνπλ

202 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 201 Αξ. Πνζνζηό αμίαο πσιήζεσλ θαη εηαηξεηώλ απνζεκάησλ πνπ δελ παξάγνπλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο 2 0% Υ 6 0% ΜΤ 10 0% ΜΥ 20 πνιύ κηθξό Υ 5 πνιύ κηθξό ΜΤ 14 πνιύ κηθξό ΜΥ 2 κηθξφ Υ 4 κηθξφ ΜΤ 2 κηθξφ ΜΥ 6 κεγϊιν Υ 3 κεγϊιν ΜΤ 1 100% ΜΥ Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.64: Πνζνζηό αμίαο πσιήζεσλ θαη απνζεκάησλ πνπ δελ παξάγνπλ νη εηαηξείεο αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Ζ αληέζηνηρε θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο αλϊινγα κε ηε ζπλνιηθά αμέα πσιάζεσλ θαη απνζεκϊησλ πνπ δελ παξϊγνπλ νη εηαηξεέεο ζηηο δηθϋο ηνπο εγθαηαζηϊζεηο ππϊξρεη ζην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.16). Ο θχξηνο πξνκεζεπηάο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ εέλαη ε αγνξϊ, απφ ηελ νπνέα πξνκεζεχνληαη ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ απφ φινπο ηνπο θιϊδνπο (80%, 46/57). Οη πεξηζζφηεξεο κϊιηζηα απφ απηϋο ηηο εηαηξεέεο (36/46), πνπ αλάθνπλ θαη ζηα ηξέα ηερλνινγηθϊ επέπεδα, πξνκεζεχνληαη απνθιεηζηηθϊ θαη κφλν απφ απηάλ. Σν 20% ησλ εηαηξεηψλ (12 εηαηξεέεο, ην 1/5 ηνπ 57) Ϋρνπλ σο πξνκεζεπηϋο ππεξγνιϊβνπο ηνπ εμσηεξηθνχ, ελψ ην 15% ησλ εηαηξεηψλ (8 εηαηξεέεο, 15% ηνπ 57) Ϋρνπλ ππεξγνιϊβνπο ζηελ ΔιιΪδα. ΔιΪρηζηεο εέλαη νη εηαηξεέεο (3/57 εηαηξεέεο, 5%) κε πξνκεζεπηϋο Ϋηνηκσλ πξντφλησλ ζπγαηξηθϋο ηνπ εμσηεξηθνχ (3/57 εηαηξεέεο, 5%) θαη ζπγαηξηθϋο ηεο ΔιιΪδαο (3/57 εηαηξεέεο, 5%). (Πέλαθεο 5.65 θαη 5.66 θαη Γξαθάκαηα 5.22 Ϋσο 5.25) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ πξνκεζεύνληαη έηνηκα πξντόληα Καηεγνξία πξνκεζεπηή 46 81% ΑγνξΪ 12 21% Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ 8 14% Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο 3 5% Θπγ/θά εμσηεξηθνχ 3 5% Θπγ/θά ΔιιΪδαο Πίλαθαο 5.65: Καηεγνξίεο πξνκεζεπηή έηνηκσλ πξντόλησλ

203 Δμσηεξηθφ ΔιιΪδα Δμσηεξηθφ ΔιιΪδα 202 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.22: Δηζξνέο έηνηκσλ πξντόλησλ ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα Τ.Π. Ε.Π Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.23: Ρνέο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ ηειηθώλ πξντόλησλ (Δ.Π. Σ.Π.) Αξ. εηαηξ. Καηεγνξία πξνκεζεπηή Πνζνζηό πξνκήζεηαο έηνηκσλ πξντόλησλ 3 ΑγνξΪ πνιχ κηθξφ 2 ΑγνξΪ κηθξφ 5 ΑγνξΪ κεγϊιν 36 Αγνξά 100% 4 Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ πνιχ κηθξφ 3 Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ κηθξφ 1 Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ κεγϊιν 4 Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ 100% 4 Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο πνιχ κηθξφ 2 Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο κεγϊιν 1 Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο κηθξφ 1 Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο 100% 1 Θπγ/θά εμσηεξηθνχ κηθξφ 2 Θπγ/θά εμσηεξηθνχ 100% 1 Θπγ/θά ΔιιΪδαο κηθξφ 2 Θπγ/θά ΔιιΪδαο κεγϊιν Πίλαθαο 5.66: Πνζνζηό πξνκήζεηαο έηνηκσλ πξντόλησλ αλά θαηεγνξία πξνκεζεπηή

204 Δμσηεξηθφ ΔιιΪδα ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 203 εη. νκέινπ ΔιιΪδαο εη. νκέινπ εμσηεξηθνχ ππεξ/βνη ΔιιΪδαο πολύ μικρή μικρή μεγάλη πολύ μεγάλη ππεξ/βνη εμσηεξηθνχ Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.24: Πξνκήζεηα έηνηκσλ πξντόλησλ αλά θαηεγνξία πξνκεζεπηή ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα πολύ μικρή μικρή μεγάλη πολύ μεγάλη Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.25: Δηζξνέο έηνηκσλ πξντόλησλ αλά πεξηνρή θαη κνξθή εηαηξηθήο νξγάλσζεο Οη εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ - ρακεινχ θαη ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (αλ θαη ιέγεο ζηνλ αξηζκφ ηνπο, αθνχ νη πεξηζζφηεξεο, φπσο πξναλαθϋξζεθε, πξνκεζεχνληαη Ϋηνηκα πξντφληα απνθιεηζηηθϊ απφ ηελ αγνξϊ) ζηξϋθνληαη, πιελ ηεο αγνξϊο, θαη πξνο ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο παξαπϊλσ πξνκεζεπηϋο, ελψ νη εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ - πςεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ, πιελ ηεο αγνξϊο, πξνκεζεχνληαη απφ ηνπο ππεξγνιϊβνπο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη ηεο ΔιιΪδαο. (Πέλαθαο 5.67) Αξ. εηαηξ. Δπίπεδν ηερλνινγίαο Καηεγνξία πξνκεζεπηή 20 Υ ΑγνξΪ 8 Υ Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ 5 Υ Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο 2 Υ Θπγ/θά εμσηεξηθνχ 11 ΜΤ ΑγνξΪ 1 ΜΤ Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ 2 ΜΤ Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο 15 ΜΥ ΑγνξΪ 3 ΜΥ Τπεξ/βνο εμσηεξηθνχ 1 ΜΥ Τπεξ/βνο ΔιιΪδαο 1 ΜΥ Θπγ/θά εμσηεξηθνχ 3 ΜΥ Θπγ/θά ΔιιΪδαο Πίλαθαο 5.67 Καηεγνξίεο πξνκεζεπηή αλά επίπεδν ηερλνινγίαο ησλ εηαηξεηώλ

205 204 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εκεηψλεηαη φηη ζε φινπο ηνπο θιϊδνπο θϊζε ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ ππϊξρνπλ εηαηξεέεο θαη κε Ϊιινπο πξνκεζεπηϋο πιελ ηεο αγνξϊο (ππεξγνιϊβνπο, ζπγαηξηθϋο). Δμαέξεζε απνηειεέ κφλν ν θιϊδνο ησλ κεραλεκϊησλ εηδψλ εμνπιηζκνχ ηνπ κεζαένπ - πςεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ ζηνλ νπνέν φιεο νη εηαηξεέεο ηνπ πξνκεζεχνληαη απνθιεηζηηθϊ θαη κφλν απφ ηελ αγνξϊ Ϋηνηκα πξντφληα. Οη εηαηξεέεο πνπ απϊληεζαλ φηη δελ πξνκεζεχνληαη ηέπνηα Ϋηνηκν απφ ηξέηνπο ά ηελ αγνξϊ αιιϊ ζπληεινχλ φιε ηελ παξαγσγά ζηηο δηθϋο ηνπο εγθαηαζηϊζεηο νη έδηεο (ην ¼ ησλ εηαηξεηψλ ηεο Ϋξεπλαο, 18/75) πξνϋξρνληαη θπξέσο απφ ην κεζαέν - ρακειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν, αιιϊ θαη ην κεζαέν - πςειφ (φινη νη θιϊδνη) θαη ην ρακειφηεξν ηερλνινγηθφ επέπεδν (κφλν ν θιϊδνο ησλ θισζηνυθαληνπξγηθψλ πιψλ). (Πέλαθαο 5.64 θαη Πέλαθαο Π ζην ΠαξΪξηεκα) Γηα ηε ζπλνιηθά αμέα παξαγσγάο, δειαδά ηελ αμέα ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ πνπ παξϊγνπλ νη εηαηξεέεο, αλαδεηεέηαη ηη πνζνζηφ αθνξϊ ζε παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο, αθαηξνχκελεο δειαδά ηεο αμέαο πνπ πηζαλφλ αθνξϊ ζε ππνθαηαζηάκαηα ιηαληθάο ά ρνλδξεκπνξένπ ζηα νπνέα θαηεπζχλνληαη ηα πξντφληα πνπ παξϊγνληαη. Πεξέπνπ γηα ηα 3/5 (43/75) ησλ εηαηξεηψλ (θαη ησλ ηξηψλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ θαη φισλ ησλ θιϊδσλ) ην 100% ηεο αμέαο παξαγσγάο ηνπο αθνξϊ ζε παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο ζηα ππνθαηαζηάκαηϊ ηνπο, ελψ γηα ην 30% ησλ εηαηξεηψλ (23/75) Ϋλα πνιχ ζεκαληηθφ πνζνζηφ (>66%) ηεο αμέαο παξαγσγάο αθνξϊ ζε παξαγσγά (εηαηξεέεο φισλ ησλ θιϊδσλ). (Πέλαθεο 5.68 θαη 5.69) Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. ζηελ παξαγσγή 1 1% 0% 3 4% πνιχ κηθξφ 5 7% κηθξφ 23 31% κεγϊιν 43 57% 100% Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.68: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζηελ παξαγσγή Αξ. εηαηξ. % αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζε παξαγσγή Δπίπεδν ηερλνινγίαο 1 0% ΜΥ 1 πνιχ κηθξφ Υ 2 πνιχ κηθξφ ΜΤ 4 κηθξφ Υ 1 κηθξφ ΜΤ 11 κεγϊιν Υ 5 κεγϊιν ΜΤ 7 κεγϊιν ΜΥ

206 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / % Υ % ΜΤ % ΜΥ Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.69: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζηελ παξαγσγή αλά επίπεδν ηερλνινγίαο ησλ εηαηξεηώλ ην ΠαξΪξηεκα (Πέλαθαο Π5.4.17) ππϊξρεη ε αληέζηνηρε θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο αμέαο παξαγσγάο πνπ αθνξϊ παξαγσγά ζηελ πεξέπησζε ησλ εηαηξεηψλ κε ππνθαηαζηάκαηα ηφζν ζε Θεζζαινλέθε φζν θαη ζηε ινηπά ρψξα απνδέδεηαη ζηα ππνθαηαζηάκαηα ηεο ινηπάο ρψξαο θαη φρη ηεο Θεζζαινλέθεο κε εμαέξεζε ηηο 4 εηαηξεέεο (4/13) πνπ δηαζϋηνπλ ππνθαηαζηάκαηα κφλν ζηε Θεζζαινλέθε φπνπ, φπσο εέλαη αλακελφκελν, ε αμέα παξαγσγάο αθνξϊ 100% ηελ παξαγσγά εθεέ. (Πέλαθαο 5.70) Αξ. εηαηξ. % αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά παξαγσγή Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο % αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά παξαγσγή αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο 1 0% Λνηπά ρψξα 0% 3 πνιχ κηθξφ Λνηπά ρψξα 100% 4 κηθξφ Λνηπά ρψξα 100% 1 κηθξό Θεζ/λίθε 100% 1 κεγϊιν Λνηπά ρψξα 0% 1 κεγϊιν Λνηπά ρψξα κηθξφ 1 κεγϊιν Λνηπά ρψξα κεγϊιν 18 κεγϊιν Λνηπά ρψξα 100% 1 κεγάιν Θεζ/λίθε 0% 1 κεγάιν Θεζ/λίθε πνιύ κηθξό 1 κεγάιν Θεζ/λίθε κηθξό 3 κεγάιν Θεζ/λίθε 100% 1 100% Λνηπά ρψξα πνιχ κηθξφ 2 100% Λνηπά ρψξα κεγϊιν % Λνηπά ρψξα 100% 2 100% Θεζ/λίθε 0% 2 100% Θεζ/λίθε πνιύ κηθξό 1 100% Θεζ/λίθε κεγάιν 1 100% Θεζ/λίθε 100% Πίλαθαο 5.70: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζηελ παξαγσγή ζηα ππνθαηαζηήκαηα εηαηξεηώλ αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζνλ αθνξϊ ην θφζηνο ησλ πξψησλ πιψλ / αλαισζέκσλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ / ππεξεζηψλ πνπ πξνκεζεχνληαη νη εηαηξεέεο, ζρεδφλ γηα ην 80% ησλ εηαηξεηψλ - εέηε απηϋο εέλαη ζηε Θεζζαινλέθε εέηε ζηε ινηπά ρψξα - ην θφζηνο απηφ ζπκκεηϋρεη κε κεγϊιν πνζνζηφ ζηελ αμέα παξαγσγάο. (Πέλαθαο 5.71)

207 206 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην εηαηξ. θόζηνο πξώησλ πιώλ 1 1% 0% 4 5% πνιχ κηθξφ 12 16% κηθξφ 58 77% κεγϊιν Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.71: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αλαινγεί ζην θόζηνο πξώησλ πιώλ Ο Πέλαθαο κε ην πνζνζηφ ηεο αμέαο παξαγσγάο πνπ αλαινγεέ ζην θφζηνο πξψησλ πιψλ αλϊ θιϊδν νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ησλ εηαηξεηψλ ππϊξρεη ζην ΠαξΪξηεκα. (Πέλαθαο Π5.4.18) Σηο πξψηεο απηϋο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα ζρεδφλ φιεο νη εηαηξεέεο (71/75) ηηο πξνκεζεχνληαη απφ ηελ αγνξϊ, ηελ νπνέα νη πεξηζζφηεξεο αμηνινγνχλ σο ηε ζεκαληηθφηεξε πεγά πξνκάζεηαο. Άιιε πεγά πξνκάζεηαο, κηθξφηεξεο ζεκαληηθφηεηαο ζε ζχγθξηζε κε ηελ αγνξϊ, απνηεινχλ νη εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθϋο ζηηο νπνέεο απεπζχλεηαη ην 1/3 ησλ εηαηξεηψλ (δειαδά 23/75) θαη αθνινπζνχλ νη ππεξγνιϊβνη (18/75) θαη νη ζηξαηεγηθνέ ζχκκαρνη (21/75) γηα ην ¼ ησλ εηαηξεηψλ αληέζηνηρα. (Πέλαθεο 5.72 θαη 5.73 θαη ΓξΪθεκα 5.26) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ / ελδηάκ. πξντόλησλ 71 95% ΑγνξΪ 23 31% Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 18 24% Τπεξ/βνη 21 28% ηξ. χκκαρνη Πίλαθαο 5.72: Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ Αξ. εηαηξ. Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ Πνζνζηό πξνκήζεηαο πξώησλ πιώλ / ελδηάκ. / ελδηάκ. πξντόλησλ πξντόλησλ αλά πξνκεζεπηή 4 ΑγνξΪ πνιχ κηθξφ 8 ΑγνξΪ κηθξφ 27 ΑγνξΪ κεγϊιν 32 ΑγνξΪ 100% 17 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο πνιχ κηθξφ 2 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο κηθξφ 3 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο κεγϊιν 1 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 100% 12 Τπεξ/βνη πνιχ κηθξφ 5 Τπεξ/βνη κηθξφ 1 Τπεξ/βνη κεγϊιν 19 ηξ. χκκαρνη πνιχ κηθξφ 2 ηξ. χκκαρνη κηθξφ Πίλαθαο 5.73: Πνζνζηό πξνκήζεηαο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ αλά πξνκεζεπηή

208 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 207 ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη πολύ μικρή μικρή μεγάλη πολύ μεγάλη εη. νκέινπ ππνθ/ηα Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.26: Πξνκήζεηα πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ αλά θαηεγνξία πξνκεζεπηή Δηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ, πιελ ηεο αγνξϊο, ζηξϋθνληαη θπξέσο πξνο ηηο ζπγαηξηθϋο / εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ ηνπο (9 εηαηξεέεο) θαη πξνο ηνπο ππεξγνιϊβνπο (7 εηαηξεέεο), εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ ρακεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ ζηξϋθνληαη πξνο φκηιν / ζπγαηξηθϋο (10 εηαηξεέεο) θαη ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο (13 εηαηξεέεο) θαη ηνπ κεζαένπ πςεινχ πξνο φιεο ηηο παξαπϊλσ πεγϋο εμέζνπ (4 εηαηξεέεο γηα θϊζε θαηεγνξέα πξνκεζεπηά). (Πέλαθεο 5.74 θαη 5.75) Αξ. εηαηξ. Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ / ελδηάκ. πξντόλησλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο 29 ΑγνξΪ Υ 16 ΑγνξΪ ΜΤ 26 ΑγνξΪ ΜΥ 9 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο Υ 4 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΤ 10 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΥ 7 Τπεξ/βνη Υ 5 Τπεξ/βνη ΜΤ 6 Τπεξ/βνη ΜΥ 4 ηξ. χκκαρνη Υ 4 ηξ. χκκαρνη ΜΤ 13 ηξ. χκκαρνη ΜΥ Πίλαθαο 5.74: Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο Αξ. εηαηξ. Πξνκεζεπηήο πξώησλ πιώλ / ελδηάκ. πξντόλησλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο 3 ΑγνξΪ Υ πνιχ κηθξφ 2 ΑγνξΪ Υ κηθξφ 8 ΑγνξΪ Υ κεγϊιν 16 ΑγνξΪ Υ 100% 1 ΑγνξΪ ΜΤ πνιχ κηθξφ 2 ΑγνξΪ ΜΤ κηθξφ 4 ΑγνξΪ ΜΤ κεγϊιν 9 ΑγνξΪ ΜΤ 100% 4 ΑγνξΪ ΜΥ κηθξφ 15 ΑγνξΪ ΜΥ κεγϊιν 7 ΑγνξΪ ΜΥ 100% 5 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο Υ πνιχ κηθξφ 1 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο Υ κηθξφ 3 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο Υ κεγϊιν Πνζνζηό πξνκήζεηαο πξώησλ πιώλ / ελδηάκ. πξντόλησλ αλά πξνκεζεπηή

209 Δμσηεξηθφ ΔιιΪδα 208 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 2 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΤ πνιχ κηθξφ 1 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΤ κηθξφ 1 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΤ 100% 10 Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο ΜΥ πνιχ κηθξφ 5 Τπεξ/βνη Υ πνιχ κηθξφ 2 Τπεξ/βνη Υ κηθξφ 2 Τπεξ/βνη ΜΤ πνιχ κηθξφ 2 Τπεξ/βνη ΜΤ κηθξφ 1 Τπεξ/βνη ΜΤ κεγϊιν 5 Τπεξ/βνη ΜΥ πνιχ κηθξφ 1 Τπεξ/βνη ΜΥ κηθξφ 4 ηξ. χκκαρνη Υ πνιχ κηθξφ 3 ηξ. χκκαρνη ΜΤ πνιχ κηθξφ 1 ηξ. χκκαρνη ΜΤ κηθξφ 12 ηξ. χκκαρνη ΜΥ πνιχ κηθξφ 1 ηξ. χκκαρνη ΜΥ κηθξφ Πίλαθαο 5.75: Πνζνζηό πξνκήζεηαο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ αλά πξνκεζεπηή θαη επίπεδν ηερλνινγίαο Οη πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο (18/23) πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα απφ εηαηξείεο ηνπ νκίινπ ηνπο / ζπγαηξηθέο πνπ εέλαη εγθαηεζηεκϋλεο ζηελ ΔιιΪδα θαη ιηγφηεξεο (8/23) απφ εηαηξεέεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Κάπνηεο εηαηξείεο πξνκεζεύνληαη ηηο πξώηεο ύιεο ηνπο από πεξηζζόηεξεο ηεο κίαο πεξηνρήο εγθαηάζηαζεο ζπγαηξηθώλ / εηαηξεηώλ νκίινπ, όπσο γηα παξϊδεηγκα, εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ ησλ ηξνθέκσλ, ησλ κεηαιιηθψλ πξντφλησλ θαη ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο. (Πέλαθεο 5.76 θαη 5.77 θαη Γξαθάκαηα 5.23 θαη 5.27) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό σο πξνο ην ζύλνιν ησλ εηαηξεηώλ πνπ πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκ. πξντόληα από εη. νκίινπ / ζπγ/θέο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο 8 35% Δμσηεξηθφ 18 78% ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.76: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ από ηηο νπνίεο νη εηαηξείεο πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκεζα πξντόληα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ ππνθ/ηα Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.27: Δηζξνέο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ

210 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 209 Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Κιάδνο νηθνλνκ. δξαζηεξ. 1 Δμσηεξηθό 15 1 Δμσηεξηθφ 18 1 Δμσηεξηθφ 24 1 Δμσηεξηθό 27 1 Δμσηεξηθό 28 1 Δμσηεξηθφ 31 2 Δμσηεξηθφ 36 1 Διιάδα 15 3 ΔιιΪδα 17 1 ΔιιΪδα 22 1 ΔιιΪδα 24 1 ΔιιΪδα 25 4 Διιάδα 27 4 Διιάδα 28 1 ΔιιΪδα 29 1 ΔιιΪδα 35 1 ΔιιΪδα 36 Πίλαθαο 5.77: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο εηαηξεηώλ νκίινπ / ζπγαηξηθώλ από ηηο νπνίεο νη εηαηξείεο αλά θιάδν πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκεζα πξντόληα Απφ ηηο εηαηξεέεο νκέινπ / ζπγαηξηθϋο ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ πξνκεζεχνληαη κεγϊιν πνζνζηφ πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ. (Πέλαθαο 5.78 θαη Γξαθάκαηα 5.28) Αξ. εηαηξεηώλ Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Πνζνζηό πξνκήζεηαο από εηαηξείεο νκίινπ / ζπγαηξηθέο 1 Δμσηεξηθφ πνιχ κηθξφ 1 Δμσηεξηθφ κηθξφ 1 Δμσηεξηθφ κεγϊιν 5 Δμσηεξηθό 100% 1 ΔιιΪδα πνιχ κηθξφ 1 ΔιιΪδα κηθξφ 1 ΔιιΪδα κεγϊιν 15 Διιάδα 100% Πίλαθαο 5.78: Πνζνζηό πξνκήζεηαο από εηαηξείεο νκίινπ / ζπγαηξηθέο αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Γξάθεκα 5.28: Δηζξνέο πξώησλ πιώλ / ελδηάκεζσλ πξντόλησλ αλά πεξηνρή θαη κνξθή εηαηξηθήο νξγάλσζεο

211 210 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Γηα φιεο ηηο εηαηξεέεο, νη ππεξγνιάβνη σο πξνκεζεπηϋο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ εέλαη θαη απηνέ εγθαηεζηεκϋλνη ζηε ΔιιΪδα. Γηα κεξηθϋο εηαηξεέεο (7/18), πιελ ηεο ΔιιΪδαο, εέλαη εγθαηεζηεκϋλνη ζην εμσηεξηθφ. (Πέλαθαο 5.79 θαη Γξαθάκαηα 5.23 θαη 5.27) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό σο πξνο ην ζύλνιν ησλ εηαηξεηώλ πνπ πξνκεζεύνληαη Πεξηνρή πξώηεο ύιεο / ελδηάκ. πξντόληα από ππεξγνιάβνπο εγθαηάζηαζεο 7 39% Δμσηεξηθφ % ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.79: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππεξγνιάβσλ από ηνπο νπνίνπο νη εηαηξείεο πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκεζα πξντόληα Οη εηαηξεέεο αμηνινγνχλ φηη απφ ηνπο ππεξγνιϊβνπο ηεο ΔιιΪδαο πξνκεζεχνληαη κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο ππεξγνιϊβνπο ηνπ εμσηεξηθνχ. (Πέλαθαο 5.80 θαη ΓξΪθεκα 5.28) Αξ. εηαηξεηώλ Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Πνζνζηό πξνκήζεηαο από ππεξγνιάβν 2 Δμσηεξηθφ πνιχ κηθξφ 4 Δμσηεξηθφ κηθξφ 1 Δμσηεξηθφ κεγϊιν 1 ΔιιΪδα πνιχ κηθξφ 5 ΔιιΪδα κηθξφ 3 ΔιιΪδα κεγϊιν 9 Διιάδα 100% Πίλαθαο 5.80: Πνζνζηό πξνκήζεηαο από ππεξγνιάβνπο αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Οκνέσο, νη ζηξαηεγηθνί ζύκκαρνη σο πξνκεζεπηϋο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ εέλαη εγθαηεζηεκϋλνη ζηελ ΔιιΪδα γηα ην 70% ησλ εηαηξεηψλ πνπ πξνκεζεχνληαη απφ απηνχο (15/21 εηαηξεέεο), ελψ 11 εηαηξεέεο Ϋρνπλ ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο ζην εμσηεξηθφ (11/21 εηαηξεέεο). (Πέλαθαο 5.81 θαη Γξαθάκαηα 5.23 θαη 5.27) Αξ. εηαηξεηώλ Πνζνζηό σο πξνο ην ζύλνιν ησλ εηαηξεηώλ πνπ πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκ. πξντόληα από ζηξαηεγ. ζπκκάρνπο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο 11 52% Δμσηεξηθφ 15 71% ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.81: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκάρσλ από ηνπο νπνίνπο νη εηαηξείεο πξνκεζεύνληαη πξώηεο ύιεο / ελδηάκεζα πξντόληα ζνλ αθνξϊ ζηελ αμηνιφγεζε φκσο ησλ πεξηνρψλ εγθαηϊζηαζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκϊρσλ, ηφζν ε ΔιιΪδα φζν θαη ην εμσηεξηθφ απνηεινχλ ζεκαληηθϋο πεξηνρϋο πξνκάζεηαο, φρη φκσο ηηο ζεκαληηθφηεξεο. (Πέλαθαο 5.82 θαη ΓξΪθεκα 5.28)

212 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 211 Αξ. εηαηξεηώλ Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Πνζνζηό πξνκήζεηαο από ζηξαηεγ. ζύκκαρν 2 Δμσηεξηθφ πνιχ κηθξφ 2 Δμσηεξηθφ κηθξφ 1 Δμσηεξηθφ κεγϊιν 6 Δμσηεξηθό 100% 3 ΔιιΪδα κηθξφ 2 ΔιιΪδα κεγϊιν 9 Διιάδα 100% 1 ΔιιΪδα πνιχ κηθξφ Πίλαθαο 5.82: Πνζνζηό πξνκήζεηαο από ζηξαηεγηθνύο ζπκκάρνπο αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο Τπεξγνιάβνη Παξφια απηϊ, πϋξα απφ ηελ πιάξσο θαζεηνπνηεκϋλε παξαγσγηθά αιπζέδα, εμεηϊδεηαη θαη ε πεξέπησζε ηεο θάζεηεο απννινθιήξσζεο ά απνθαζεηνπνίεζεο δειαδά ηεο εμσηεξέθεπζεο θϊπνησλ δξαζηεξηνηάησλ πνπ πξνεγνπκϋλσο ιϊκβαλαλ ρψξα ζην εζσηεξηθφ ησλ επηρεηξάζεσλ θαη ηεο αλϊζεζάο ηνπο ζε Ϊιιεο επηρεηξάζεηο. Απηά ε επηρεηξεκαηηθά θέλεζε δεκηνπξγεέ Ϋληνλν θνηλσληθό θαηακεξηζκό εξγαζίαο κϋζσ ησλ δηθηχσλ αιιειεμαξηψκελσλ εμεηδηθεπκϋλσλ επηρεηξάζεσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη. Γηα ηελ αλϊδεημε, ινηπφλ, ηεο Ϋληαζεο ηνπ θνηλσληθνχ θαηακεξηζκνχ εξγαζέαο ζηηο ειιεληθϋο εηαηξεέεο, δειαδά ηεο αλϊιεςεο ζπγθεθξηκϋλσλ θαζεθφλησλ απφ επηκϋξνπο εμεηδηθεπκϋλεο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο, εμεηϊδεηαη ε ζρϋζε ησλ εηαηξεηψλ κε ηνπο ππεξγνιϊβνπο θαη ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο. Έηζη, αο αλαθεξζνχκε πξψηα ζηνπο ππεξγνιϊβνπο. Γηα ηελ ζρϋζε απηά, εθηφο απφ ηηο ξνϋο ελδηϊκεζσλ ά / θαη ηειηθψλ πξντφλησλ κεηαμχ ππεξγνιϊβσλ θαη εηαηξεηψλ, δεηνχληαη ηα αέηηα αλϊζεζεο ππεξγνιαβηψλ αλϊ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο απηψλ, θαζψο θαη νη παξνρϋο ησλ εηαηξεηψλ πξνο απηνχο. πλνιηθϊ ην 1/3 ησλ εηαηξεηψλ (26/75 εηαηξεέεο) πξνκεζεχνληαη απφ ηνπο ππεξγνιϊβνπο ηνπο εέηε ελδηϊκεζα εέηε ηειηθϊ πξντφληα. Οη εηαηξεέεο πνπ αλαζϋηνπλ ππεξγνιαβέεο πξνϋξρνληαη θαη απφ ηα ηξέα ηερλνινγηθϊ επέπεδα. Παξφια απηϊ, νη θιϊδνη ησλ ηξνθέκσλ θαη πιαζηηθνχ ειαζηηθνχ δε δηαζϋηνπλ θαζφινπ ππεξγνιϊβνπο. Ζ πιεηνλφηεηα (85%, 22/26) ησλ εηαηξεηψλ φκσο πνπ αλαζϋηνπλ ππεξγνιαβέεο πξνβαέλνπλ ζηε δεκηνπξγέα ηϋηνηνπ εέδνπο ζρϋζεο θπξέσο γηα ιφγνπο κεέσζεο ηνπ θφζηνπο εξγαζέαο (θπξέσο εηαηξεέεο ρακειφηεξνπ θαη κεζαένπ - ρακεινχ

213 212 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ), θαη αθνινπζνχλ ιφγνη εθηϋιεζεο εηδηθεπκϋλεο εξγαζέαο εθκεηαιιεπφκελεο ην κεραληθφ εμνπιηζκφ / εμεηδέθεπζε ηνπ ππεξγνιϊβνπ (3/4 ησλ εηαηξεηψλ πνπ αλαζϋηνπλ ππεξγνιαβέεο, 19/26) (θπξέσο εηαηξεέεο ηνπ κεζαένπ ρακεινχ θαη κεζαένπ πςεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ) θαη αθνινχζσο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαθπκϊλζεσλ ηεο δάηεζεο (65%, 17/26) (θπξέσο εηαηξεέεο κεζαένπ πςεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ) θαη κεέσζεο ηνπ γεληθφηεξνπ θφζηνπο ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο 99 (60%, 16/26) (θπξέσο εηαηξεέεο ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ). Σα αέηηα απηϊ κϊιηζηα, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο εηαηξεέεο πνπ ηα επϋιεμαλ, ηα αμηνινγνχλ θαη σο ηδηαέηεξα ζεκαληηθϊ Ϋλαληη θϊπνησλ Ϊιισλ. (Πέλαθεο 5.83 θαη 5.84 θαη ΓξΪθεκα 5.29) Αξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ % επί ζπλόινπ εηαηξ. αλαζέηνπλ ππεξγνιαβίεο εηαηξ. Αίηην 19 73% 25% ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε (1) 22 85% 29% Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο (2) 10 38% 13% Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ (3) 16 62% 21% Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο (4) 17 65% 23% Αληηκεηψπηζε δηαθπκϊλζεσλ δάηεζεο (5) 9 35% 12% Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο (6) 5 19% 7% Άιιν (7) Πίλαθαο 5.83: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλάινγα κε ην αίηην αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο Αληηκεηψπηζε δηαθπκϊλζεσλ δάηεζεο Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.29: Αίηηα αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ Αξ. εηαηξεηώλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο Αίηην 7 Υ 1 10 Υ 2 5 Υ 3 8 Υ 4 6 Υ 5 5 Υ 6 4 Υ 7 6 ΜΤ 1 5 ΜΤ 2 3 ΜΤ 3 99 πιελ ηνπ θφζηνπο εξγαζέαο

214 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / ΜΤ 4 6 ΜΤ 5 4 ΜΤ 6 6 ΜΥ 1 7 ΜΥ 2 2 ΜΥ 3 3 ΜΥ 4 5 ΜΥ 5 1 ΜΥ 7 Πίλαθαο 5.84: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλάινγα κε ην αίηην αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ θαη ην επίπεδν ηερλνινγίαο ηνπο ηνλ Πέλαθα 5.85 θαη ζην ΓξΪθεκα 5.30 θαέλεηαη ε αμηνιφγεζε ηνπ θϊζε αέηηνπ απφ ηηο εηαηξεέεο. Αέηην κε αμηνιφγεζε 3 ζεσξεέηαη πνιχ ζεκαληηθφ ελψ κε αμηνιφγεζε 1 πνιχ ιηγφηεξν ζεκαληηθφ. Αξ. εηαηξεηώλ Αίηην Αμηνιόγεζε Αηηίνπ 4 ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε 1 4 ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε 2 12 ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε 3 3 Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο 1 2 Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο 2 17 Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο 3 2 Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ 1 2 Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ 2 6 Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ 3 4 Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο 1 6 Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο 2 7 Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο 3 2 Αληηκεηψπηζε δηαθπκϊλζεσλ δάηεζεο 1 15 Αληηκεηψπηζε δηαθπκϊλζεσλ δάηεζεο 3 3 Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο 1 1 Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο 2 5 Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο 3 5 Άιιν 3 Πίλαθαο 5.85: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ Απνθπγά θφζηνπο επϋλδπζεο Αληηκεηψπηζε δηαθπκϊλζεσλ δάηεζεο Μεέσζε θφζηνπο παξαγ/θάο δηαδηθαζέαο Μεέσζε θφζηνπο πξψησλ πιψλ Μεέσζε θφζηνπο εξγαζέαο ΚαηΪιιεινο εμνπιηζκφο / εμεηδέθεπζε Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.30: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ

215 214 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ε φ,ηη αθνξϊ ηελ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ησλ ππεξγνιϊβσλ νη πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο (14/22 εηαηξεέεο) γηα ιφγνπο κεέσζεο ηνπ θφζηνπο εξγαζέαο θαηεπζχλνληαη πξνο ηελ ΔιιΪδα θαη δεπηεξεπφλησο πξνο ηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (9/22 εηαηξεέεο) θαη ηηο ππφινηπεο πεξηνρϋο, γηα ην κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ ηνπ ππεξγνιϊβνπ ζηξϋθνληαη πξνο ηελ ΔιιΪδα (16/19 εηαηξεέεο) θαη Ϋπεηηα πξνο ηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα (5/19 εηαηξεέεο), γηα ηε κεέσζε ηνπ θφζηνπο ησλ πξψησλ πιψλ θπξέσο πξνο ηελ ΔιιΪδα (6/10 εηαηξεέεο), γηα ηε κεέσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγάο πξνο ηελ ΔιιΪδα (12/16 εηαηξεέεο) θαη Ϋπεηηα πξνο ηελ Αζέα (4/16 εηαηξεέεο) θαη ηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (4/16 εηαηξεέεο), γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαθπκϊλζεσλ ηεο δάηεζεο πξνο ηε ινηπά ρψξα (13/17) θαη ηελ απνθπγά ηνπ θφζηνπο ηεο επϋλδπζεο πξνο ηελ ΔιιΪδα (8/9). (Πέλαθαο 5.86 θαη ΓξΪθεκα 5.31) Αξ. % επί ζπλόινπ % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ εηαηξ. εηαηξ. κε ππεξ/βν επέιεμαλ ην ζπγθεθξηκέλν αίηην Αίηην Πεξηνρή Τπεξγνιάβνπ 3 12% 16% 1 Αζέα 4 15% 21% 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 5 19% 26% 1 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 16 62% 84% 1 ΔιιΪδα 4 15% 18% 2 Αζέα 9 35% 41% 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 4 15% 18% 2 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 14 54% 64% 2 ΔιιΪδα 2 8% 20% 3 Αζέα 3 12% 30% 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 8% 20% 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 6 23% 60% 3 ΔιιΪδα 4 15% 25% 4 Αζέα 4 15% 25% 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 12% 19% 4 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 12 46% 75% 4 ΔιιΪδα 2 8% 12% 5 Αζέα 3 12% 18% 5 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 12% 18% 5 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 13 50% 76% 5 ΔιιΪδα 2 8% 22% 6 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 12% 33% 6 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 8 31% 89% 6 ΔιιΪδα 2 8% 40% 7 Αζέα 1 4% 20% 7 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 2 8% 40% 7 ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.86: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ππεξγνιάβσλ αλά αίηην

216 Αζέα ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔΔ-ΖΠΑ- Ηαπσλέα ΔιιΪδα ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 215 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 7 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 6 Αέηην 7 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.31: Αίηηα αλάζεζεο ππεξγνιαβηώλ αλά πεξηνρή Απφ ηηο εηαηξεέεο φισλ ησλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ ζηνπο ππεξγνιϊβνπο παξϋρνληαη θπξέσο ιεπηνκεξά θαηαζθεπαζηηθϊ ζρϋδηα / πξνδηαγξαθϋο (23/26 εηαηξεέεο) θαη ηερληθά ά / θαη γεληθφηεξε βνάζεηα θαη ζπκβνπιϋο (23/26 εηαηξεέεο) ελψ νη κηζϋο πεξέπνπ εηαηξεέεο (12/26) παξϋρνπλ ηκάκα πξψησλ πιψλ / εμαξηεκϊησλ. Απελαληέαο, πϊξα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ εηαηξεηψλ παξϋρνπλ ζηνπο ππεξγνιϊβνπο ηνπο ρξεκαηνδφηεζε / δϊλεην (4/26). (Πέλαθαο 5.87 θαη 5.88 θαη ΓξΪθεκα 5.32) Αξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. κε εηαηξ. ππεξγνιάβν Παξνρέο πξνο ππεξγνιάβνπο 10 38% χλνιν πξψησλ πιψλ / εμαξηεκϊησλ (1) 12 46% Σκάκα πξψησλ πιψλ / εμαξηεκϊησλ (2) 23 88% Λεπηνκεξά θαηαζθεπαζηηθϊ ζρϋδηα / πξνδηαγξαθϋο (3) 4 15% Υξεκαηνδφηεζε (4) 10 38% Μεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο (5) 23 88% Σερληθά / γεληθφηεξε βνάζεηα / ζπκβνπιϋο (6) Πίλαθαο 5.87: Παξνρέο πξνο ηνπο ππεξγνιάβνπο

217 216 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Σερληθά / γεληφηεξε βνάζεηα / ζπκβνπιϋο Μεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο Υξεκαηνδφηεζε Καηαζθ/θΪ ζρϋδηα / πξνδηαγξαθϋο ΜΫξνο πξψησλ πιψλ / εμαξηεκϊησλ χλνιν πξψησλ πιψλ / εμαξηεκϊησλ Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.32: Παξνρέο πξνο ππεξγνιάβνπο Αξ. εηαηξεηώλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο Παξνρέο πξνο ππεξγνιάβνπο 5 Υ 1 4 ΜΤ 1 1 ΜΥ 1 7 Υ 2 2 ΜΤ 2 3 ΜΥ 2 9 Υ 3 7 ΜΤ 3 7 ΜΥ 3 3 Υ 4 1 ΜΥ 4 4 Υ 5 2 ΜΤ 5 4 ΜΥ 5 10 Υ 6 7 ΜΤ 6 6 ΜΥ 6 Πίλαθαο 5.88: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλάινγα κε ηηο παξνρέο πξνο ηνπο ππεξγνιάβνπο θαη ην επίπεδν ηερλνινγίαο ηνπο ηξαηεγηθνί ύκκαρνη ΣΫινο, κέα κνξθά ρσξηθάο δηϊξζξσζεο ησλ εηαηξεηψλ εέλαη θαη ε ζηξαηεγηθά ζπκκαρέα. Γηα κέα ηϋηνηα κνξθά δηθηχσζεο κε ηελ νπνέα ππϊξρεη δπλαηφηεηα, φπσο πξναλαθϋξζεθε, νη πξσηεχζαζεο (σο πξνο ηηο πσιάζεηο) εηαηξεέεο λα ζπλαιιϊζζνληαη κϋζσ ησλ εηζξνψλ, δελ εέλαη δπλαηφλ λα κελ εξσηεζνχλ νη ηειεπηαέεο ηφζν γηα ην ιφγν πνπ πξνϋβεζαλ ζηε ζχλαςε ηϋηνηνπ εέδνπο ζρϋζεο (ηεο ζηξαηεγηθάο), φζν θαη γηα ηα αληηθεέκελα ηεο ελ ιφγσ ζπλεξγαζέαο. ΓεληθΪ, ην 30% ησλ εηαηξεηψλ (21/75 εηαηξεέεο) πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ελδηϊκεζα πξντφληα / ππεξεζέεο απφ ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο, εθ ησλ νπνέσλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ (60%, 13 εηαηξεέεο) εέλαη κεζαένπ ρακεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (φπνπ ζε φινπο ηνπο θιϊδνπο ηνπ επηπϋδνπ απηνχ, νη κηζϋο ηνπ εηαηξεέεο

218 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 217 θϊζε θιϊδνπ πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο / ππεξεζέεο απφ ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο), θαη κηθξφηεξν πνζνζηφ εέλαη κεζαένπ πςεινχ (20%, 4 εηαηξεέεο) θαη ρακειφηεξνπ (20%, 4 εηαηξεέεο) ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ (κφλν ν θιϊδνο ηεο Ϋλδπζεο θαη ησλ επέπισλ - ινηπψλ βηνκεραληψλ ζπλϊπηεη ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο). Χο πξνο ηα αέηηα ζχλαςεο ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο, ε πιεηνλφηεηα ησλ εηαηξεηψλ (71%, 15/21 εηαηξεέεο) πξνρψξεζε ζηε ζχλαςε ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο κε ζθνπφ ηελ πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο θαη κϊιηζηα ην αέηην απηφ ζεσξάζεθε σο ην ζεκαληηθφηεξν. Οη ζχκκαρνη ζηελ πεξέπησζε απηά εέλαη εγθαηεζηεκϋλνη ηφζν ζηελ ΔιιΪδα (12/15 εηαηξεέεο), φζν θαη ζηηο νηθνλνκηθϊ αλεπηπγκϋλεο ρψξεο ηεο ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέαο (8/15 εηαηξεέεο). Σν 43% ησλ εηαηξεηψλ πνπ δηαζϋηνπλ ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο (9/21) νδεγάζεθαλ ζηε δεκηνπξγέα ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο ιφγσ ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ, ηερλνινγηθνχ, θνηλσληθνχ, πνιηηηζκηθνχ πεξηβϊιινληνο ηεο πεξηνράο / ρψξαο εγθαηϊζηαζεο ηεο ζπλεξγαδφκελεο εηαηξεέαο αμηνινγψληαο κϊιηζηα ην αέηην απηφ απφ ζεκαληηθφ Ϋσο πνιχ ζεκαληηθφ. ΣΫηνην πεξηβϊιινλ, φπσο απηφ πνπ πξναλαθϋξζεθε, θαέλεηαη φηη νη εηαηξεέεο βξάθαλ ζηηο νηθνλνκηθϊ αλεπηπγκϋλεο ρψξεο ηεο ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέαο (7/9 εηαηξεέεο), αθνχ νη πιεηνλφηεηα ησλ ζπκκϊρσλ εέλαη εγθαηεζηεκϋλνη εθεέ. Μηθξφηεξν πνζνζηφ εηαηξηψλ (6/21, 29%) πξνϋβε ζε ζηξαηεγηθά ζπλεξγαζέα γηα λα δηακνηξϊζεη ην θφζηνο ηεο αβεβαηφηεηαο θαη ησλ θηλδχλσλ θαηϊ ηελ Δ&Α ησλ λϋσλ πξντφλησλ, επηιϋγνληαο φιεο ζπκκϊρνπο ζηελ ΔιιΪδα (6/6 εηαηξεέεο) θαη ην 65% απηψλ ζηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα (4/6 εηαηξεέεο). ΣΫινο, γηα λα δηεπθνιπλζεέ (7/21, ην 1/3 ησλ εηαηξεηψλ) ε εέζνδνο ζε λϋεο / κε νηθεέεο αγνξϋο νη εηαηξεέεο ζηξϋθνληαη θπξέσο πξνο ηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα (5/7 εηαηξεέεο) αιιϊ θαη ηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (3/7 εηαηξεέεο) θαη ηελ ΔιιΪδα (3/7 εηαηξεέεο). (Πέλαθεο 5.89 θαη 5.90 θαη ΓξΪθεκα 5.33 θαη 5.34) Αίηην Αξ. % επί ζπλόι. εηαηξ. κε ζηξαη. ζπκ. εηαηξ. 6 29% ΓηαζπνξΪ θφζηνπο/αβεβαηφηεηαο/θηλδχλσλ (1) 15 71% Πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο (2) 7 33% Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο αγνξϋο (3) 9 43% Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ (4) 5 24% Άιιν (5) Πίλαθαο 5.89: Αίηηα ζύλαςεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ

219 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα ΔιιΪδα 218 / Δπαλζέα ΛνπθΪ ΓηαζπνξΪ θφζηνπο / αβεβαηφηεηαο / θηλδχλσλ Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο - κε νηθεέεο αγνξϋο Πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5 33: Αίηηα ζύλαςεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ Αξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ επέιεμαλ Πεξηνρή ηξαη. Αίηην εηαηξ. κε ζηξαη. ζπκκαρία ην ζπγθεθξηκέλν αίηην πκκάρνπ 1 5% 17% 1 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 4 19% 67% 1 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 6 29% 100% 1 Διιάδα 1 5% 7% 2 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 8 38% 53% 2 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 12 57% 80% 2 Διιάδα 3 14% 43% 3 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 5 24% 71% 3 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 14% 43% 3 ΔιιΪδα 2 10% 22% 4 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 7 33% 78% 4 ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 4 19% 44% 4 ΔιιΪδα 1 5% 20% 5 ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 3 14% 60% 5 ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 3 14% 60% 5 ΔιιΪδα Πίλαθαο 5.90: Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ησλ ζηξαηεγηθώλ ζπκκάρσλ αλά αίηην Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην 5 Αέηην 1 Αέηην 2 Αέηην 3 Αέηην 4 Αέηην Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.34: Αίηηα ζύλαςεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ αλά πεξηνρή

220 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 219 ηνλ Πέλαθα 5.91 θαη ζην ΓξΪθεκα 5.35 θαέλεηαη ε αμηνιφγεζε ηνπ θϊζε αέηηνπ απφ ηηο εηαηξεέεο. Αέηην κε αμηνιφγεζε 3 ζεσξεέηαη πνιχ ζεκαληηθφ ελψ κε αμηνιφγεζε 1 πνιχ ιηγφηεξν ζεκαληηθφ. Αξ. εηαηξ. Αίηην Αμηνιόγεζε αηηίνπ 2 ΓηαζπνξΪ θφζηνπο/αβεβαηφηεηαο/θηλδχλσλ 3 3 ΓηαζπνξΪ θφζηνπο/αβεβαηφηεηαο/θηλδχλσλ 1 3 ΓηαζπνξΪ θφζηνπο/αβεβαηφηεηαο/θηλδχλσλ 2 1 Πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο 2 14 Πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο 3 1 Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο αγνξϋο 2 2 Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο αγνξϋο 1 5 Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο αγνξϋο 3 2 Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ 1 5 Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ 2 5 Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ 3 5 Άιιν 3 Πίλαθαο 5.91: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ζύλαςεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ Δπηρ/θφ, Σερλ/θφ, Κνηλ/θφ, Πνι/ζκηθφ πεξηβϊιινλ Γηεπθφιπλζε εηζφδνπ ζε λϋεο αγνξϋο Πξφζβαζε ζε ηερλνινγέεο ΓηαζπνξΪ θφζηνπο/αβεβαηφηεηαο/θηλδχλσλ Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.35: Αμηνιόγεζε (1,2,3) ησλ αηηίσλ ζύλαςεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκαρηώλ Χο πξνο ην αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο, ε πιεηνλφηεηα (86%, 18/21) ησλ εηαηξεηψλ ζπλϊπηνπλ ζηξαηεγηθϋο ζπκκαρέεο κε ζθνπφ ηελ Δ&Α, ηελ νπνέα πινπνηνχλ κε ζπκκϊρνπο πξσηέζησο ζηελ ΔιιΪδα (14 εηαηξεέεο), δεπηεξεπφλησο ζηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα (9 εηαηξεέεο). Έλα πνιχ κηθξφηεξν πνζνζηφ εηαηξεηψλ (1/3 ησλ εηαηξεηψλ, 7/21) ζπλϊπηεη ζπκκαρέεο κε ζθνπφ ηελ παξαγσγά κε ζπκκϊρνπο εγθαηεζηεκϋλνπο ηφζν ζηηο ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο (4 εηαηξεέεο), φζν θαη ηελ ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα (3 εηαηξεέεο) θαη ηελ ΔιιΪδα (3 εηαηξεέεο) ζρεδφλ ηζνκεξψο θαηαλεκεκϋλνπο. ΔιΪρηζηεο εέλαη νη εηαηξεέεο πνπ πξνρσξνχλ ζε ζπλεξγαζέα κε αληηθεέκελν ηε ζχκπξαμε γηα αλϊιεςε Ϋξγνπ (2/21) θαη ηελ θαζηϋξσζε πξνδηαγξαθψλ πξντφληνο (1 εηαηξεέα) θαη απηφ ιακβϊλεη ρψξα θπξέσο ζε ρψξεο ηεο ΔΔ - ΖΠΑ - Ηαπσλέα. (Πέλαθεο 5.92 θαη 5.93 θαη ΓξΪθεκα 5.36)

221 220 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Αξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ εηαηξ. κε εηαηξ. ζηξαη. ζπκκαρία Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο 1 5% ΚαζηΫξσζε πξνδηαγξαθψλ πξντφληνο (1) 18 86% Δ&Α (2) 7 33% Παξαγσγά (3) 2 10% χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ (4) 1 5% Άιιν (5) Πίλαθαο 5.92: Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο κε ζηξαηεγηθνύο ζπκκάρνπο χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ Παξαγσγά Δ&Α ΚαζηΫξσζε πξνδηαγξαθψλ πξντφληνο Άιιν Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.36: Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο κε ζηξαηεγηθνύο ζπκκάρνπο Αξ. εηαηξ. Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο Πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζηξαη. ζπκκάρσλ 1 ΚαζηΫξσζε πξνδηαγξαθψλ πξντφληνο ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 9 Δ&Α ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 14 Δ&Α Διιάδα 3 Παξαγσγή Δπξσπατθέο π. Κ. ρώξεο 4 Παξαγσγή ΔΔ-ΗΠΑ-Ιαπσλία 3 Παξαγσγή Διιάδα 1 χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα 1 χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ ΔιιΪδα 1 Άιιν ΔπξσπατθΫο π. Κ. ρψξεο 1 Άιιν ΔΔ-ΖΠΑ-Ηαπσλέα Πίλαθαο 5.93: Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο αλά πεξηνρή εγθαηάζηαζεο ζηξαηεγηθώλ ζπκκάρσλ ην κεζαέν - πςειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν, νη εηαηξεέεο ζπλϊπηνπλ ζπλεξγαζέεο κφλν γηα Δ&Α θαη παξαγσγά, ελψ ζηα Ϊιια δχν επέπεδα εκθαλέδνληαη θαη Ϊιια αληηθεέκελα ζπλεξγαζέαο βεβαέσο ζε κηθξφηεξν πνζνζηφ φπσο θαέλεηαη θαη ζηνλ Πέλαθα Αξ. εηαηξεηώλ Δπίπεδν ηερλνινγίαο Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο 11 ΜΥ Δ&Α 2 ΜΥ Παξαγσγά 1 ΜΥ χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ 1 ΜΥ Άιιν 3 ΜΤ Δ&Α 3 ΜΤ Παξαγσγά 1 Υ ΚαζηΫξσζε πξνδηαγξαθψλ πξντφληνο 4 Υ Δ&Α 2 Υ Παξαγσγά 1 Υ χκπξαμε αλϊιεςεο Ϋξγνπ Πίλαθαο 5.94: Αληηθείκελν ζπλεξγαζίαο αλά επίπεδν ηερλνινγίαο ησλ εηαηξεηώλ

222 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 221 Απφ ηνλ παξαπϊλσ πέλαθα (Πέλαθαο 5.94) αθφκε πξνθχπηεη φηη ζην κεζαέν - ρακειφ θαη κεζαέν - πςειφ ηερλνινγηθφ επέπεδν, εηαηξεέεο φισλ ησλ θιϊδσλ ζρεκαηέδνπλ ζρϋζεηο ζηξαηεγηθάο ζπκκαρέαο, ελψ ζην ρακειφηεξν ηερλνινγηθφ επέπεδν, ζπκκαρέεο ζπλϊπηνπλ κφλν νη εηαηξεέεο ηνπ θιϊδνπ ηεο Ϋλδπζεο θαη ησλ επέπισλ / ινηπψλ βηνκεραληψλ. ην ΠαξΪξηεκα ππϊξρεη Πέλαθαο (Πέλαθαο Π5.4.19) κε ηελ θαηαλνκά ησλ εηαηξεηψλ αλϊ αληηθεέκελν ζπλεξγαζέαο θαη θιϊδν δξαζηεξηνπνέεζάο ηνπο Δ&Α Δηδηθφ ελδηαθϋξνλ Ϋρεη λα εμεηϊζνπκε ηελ Ϋληαζε ηεο Δ&Α ζηελ ειιεληθά βηνκεραλέα. Ζ Δ&Α εέλαη κέα εθ ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνκεζεχεηαη ε επηρεέξεζε. Γηα απηάλ δηεξεπλνχκε αλ θαη απφ πνηνλ πινπνηεέηαη. Αλ δειαδά ιακβϊλεη ρψξα κϋζα ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ησλ έδησλ ησλ εηαηξεηψλ ά νη ηειεπηαέεο αλαζϋηνπλ ζε θϊπνηνλ ηξέην, φπσο Ϊιιε εηαηξεέα ηνπ νκέινπ ηνπο, ζπγαηξηθά, ππεξγνιϊβν, ζηξαηεγηθφ ζχκκαρν ά αθφκε θαη ηελ αγνξϊ ηελ πινπνέεζε Δ&Α. Γηα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εηαηξεηψλ (80%, 61 εηαηξεέεο) θαη φισλ ησλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ (23/30 εηαηξεέεο ηνπ ρακειφηεξνπ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ, 15/18 ηνπ κεζαένπ πςεινχ θαη 23/27 ηνπ κεζαένπ - ρακεινχ), ην θφζηνο πνπ αλαινγεέ ζε ππεξεζέεο Δ&Α ζε ζχγθξηζε κε ην ζπλνιηθφ θφζηνο πξψησλ πιψλ / ελδηϊκεζσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ νη εηαηξεέεο δαπαλνχλ εέλαη πνιχ κηθξφ. Οη ππφινηπεο εηαηξεέεο (14/75) κϊιηζηα δελ πινπνηνχλ θαζφινπ Δ&Α. (Πέλαθαο 5.95 θαη 5.96) Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό επί ζπλόινπ Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ εηαηξ. αθνξά ζε Δ&Α 14 19% 0% 60 80% πνιχ κηθξφ 1 1% κηθξφ Άζξνηζκα % Πίλαθαο 5.95: Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζε Δ&Α Αξ. εηαηξ. Πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζε Δ&Α Δπίπεδν ηερλνινγίαο 7 0% Υ 3 0% ΜΤ 4 0% ΜΥ 23 πνιύ κηθξό Υ

223 222 / Δπαλζέα ΛνπθΪ 15 πνιύ κηθξό ΜΤ 22 πνιύ κηθξό ΜΥ 1 κηθξό ΜΥ Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.96: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο αλάινγα κε ην πνζνζηό ηεο αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζε Δ&Α Αμέδεη λα ζεκεησζεέ φηη ζηνπο θιϊδνπο ησλ ρεκηθψλ πξντφλησλ θαη ηεο βαζηθάο κεηαιινπξγέαο φιεο νη εηαηξεέεο πνπ ζπκκεηεέραλ ζηελ Ϋξεπλα, αλεμαηξϋησο, πινπνηνχλ Δ&Α, ελψ ζηνλ θιϊδν ηεο θισζηνυθαληνπξγέαο κφλν ηα 4/7 απηψλ. (Πέλαθαο 5.97) Αξ. εηαηξ. Κιάδνο νηθνλνκ. % αμίαο παξαγσγήο δξαζηεξ. πνπ αθνξά ζε Δ&Α % 5 15 πνιχ κηθξφ % 4 17 πνιχ κηθξφ % 6 18 πνιχ κηθξφ % 1 22 πνιχ κηθξφ 7 24 πνιχ κηθξφ % 7 25 πνιχ κηθξφ 7 27 πνιχ κηθξφ % 6 28 πνιχ κηθξφ 1 28 κηθξφ % 5 29 πνιχ κηθξφ % 3 31 πνιχ κηθξφ % % 2 35 πνιχ κηθξφ % 7 36 πνιχ κηθξφ Άζξνηζκα 75 Πίλαθαο 5.97: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά θιάδν αλάινγα κε ην πνζνζηό αμίαο παξαγσγήο πνπ αθνξά ζε Δ&Α Οη πεξηζζφηεξεο κϊιηζηα εηαηξεέεο (55/61) θαη ησλ ηξηψλ ηερλνινγηθψλ επηπϋδσλ, πινπνηνχλ Δ&Α κϋζα ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο. Έλα ζαθψο κηθξφηεξν πνζνζηφ εηαηξεηψλ (18/61) (θπξέσο ηνπ κεζαένπ ρακεινχ ηερλνινγηθνχ επηπϋδνπ) αλαζϋηεη ζηνπο ζηξαηεγηθνχο ζπκκϊρνπο ηνπ ηελ πινπνέεζε Δ&Α θαη Ϋλα αθφκε κηθξφηεξν (8/61) ζηηο εηαηξεέεο ηνπ νκέινπ / ζπγαηξηθϋο ηνπ, ζηελ αγνξϊ (5/61) ά ζηνπο ππεξγνιϊβνπο (4/61). Ζ πεξηνρά πξνϋιεπζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπλεξγαηψλ εέλαη

224 Δμσηεξηθφ ΔιιΪδα ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 223 πξσηέζησο ε ΔιιΪδα (γηα 13/18 εηαηξεέεο) θαη αθνινπζεέ ην εμσηεξηθφ (γηα 9/18 εηαηξεέεο). (Πέλαθεο 5.98 Ϋσο θαη Γξαθάκαηα 5.37 θαη 5.38) Καηεγνξία ζπλεξγαζίαο Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξεηώλ πνπ πινπνηνύλ Δ&Α Δηαηξεέα 55 90% ΑγνξΪ 5 8% Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 8 13% Τπεξ/βνη 4 7% ηξ. χκκαρνη 18 30% Πίλαθαο 5.98: Αξηζκόο εηαηξεηώλ θαηά θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη αγνξϊ εη. νκέινπ εηαηξεέα Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.37: Δ&Α: Αξηζκόο εηαηξεηώλ θαηά θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο Καηεγνξία ζπλεξγαζίαο Αξ. εηαηξ. Πεξηνρή πινπνίεζεο Δ&Α Δηαηξεία 55 Διιάδα Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 1 Δμσηεξηθφ Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 7 ΔιιΪδα Τπεξ/βνη 2 Δμσηεξηθφ Τπεξ/βνη 4 ΔιιΪδα ηξ. ύκκαρνη 9 Δμσηεξηθό ηξ. ύκκαρνη 14 Διιάδα Πίλαθαο 5.99: Αξηζκόο εηαηξεηώλ θαηά θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο θαη ηόπνο εγθαηάζηαζεο ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ εηαηξεέα ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη εη. νκέινπ Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.38: Δ&Α: Καηεγνξίεο ζπλεξγαζίαο Σόπνο

225 224 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Καηεγνξία ζπλεξγαζίαο Αξ. εηαηξ. Δπίπεδν ηερλνινγίαο Δηαηξεία 21 Υ Δηαηξεία 14 ΜΤ Δηαηξεία 20 ΜΥ ΑγνξΪ 2 Υ ΑγνξΪ 3 ΜΥ Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 2 Υ Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 1 ΜΤ Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο 5 ΜΥ Τπεξ/βνη 1 Υ Τπεξ/βνη 3 ΜΥ ηξ. χκκαρνη 4 Υ ηξ. χκκαρνη 3 ΜΤ ηξ. ύκκαρνη 11 ΜΥ Πίλαθαο 5.100: Καηαλνκή εηαηξεηώλ αλά επίπεδν ηερλνινγίαο θαη θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο Να ζεκεησζεέ φηη απφ ηηο εηαηξεέεο πνπ πινπνηνχλ Δ&Α κϋζα ζηηο εγθαηαζηϊζεηο ηνπο, ην 65% απηψλ (νη 35/55) πινπνηεέ Δ&Α απνθιεηζηηθϊ θαη κφλν εθεέ. Αθφκε, αμηνζεκεέσην εέλαη φηη, ζηελ πιεηνλφηεηϊ ηνπο, νη ζηξαηεγηθνέ ζχκκαρνη ησλ εηαηξεηψλ (13/18) πινπνηνχλ θπξέσο Ϋλα κηθξφ πνζνζηφ ηεο Δ&Α, θαη φρη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ απηάο. (Πέλαθαο θαη ΓξΪθεκα 5.39) Αξ. εηαηξ. % επί ζπλόινπ εηαηξ. πνπ επέιεμαλ ηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο Καηεγνξία ζπλεξγαζίαο % θόζηνπο πινπνίεζεο Δ&Α 3 5% Δηαηξεέα πνιχ κηθξφ 7 13% Δηαηξεέα κηθξφ 10 18% Δηαηξεέα κεγϊιν 35 64% Δηαηξεέα 100% 3 60% ΑγνξΪ πνιχ κηθξφ 1 20% ΑγνξΪ κεγϊιν 1 20% ΑγνξΪ 100% 4 50% Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο πνιχ κηθξφ 2 25% Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο κηθξφ 2 25% Δη. νκέινπ / ζπγ/θϋο κεγϊιν 2 11% Τπεξ/βνη πνιχ κηθξφ 2 11% Τπεξ/βνη 100% 13 72% ηξ. ύκκαρνη πνιύ κηθξό 4 22% ηξ. χκκαρνη κηθξφ 1 6% ηξ. χκκαρνη κεγϊιν Πίλαθαο 5.101: Κόζηνο πινπνίεζεο Δ&Α αλά θαηεγνξία ζπλεξγαζίαο

226 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 225 ζηξ. ζχκκαρνη ππεξ/βνη πολύ μικρό μικρό μεγάλο πολύ μεγάλο εη. νκέινπ εηαηξεέα Αξ. εηαηξεηώλ Γξάθεκα 5.39: Δ&Α: Καηεγνξίεο ζπλεξγαζίαο - Πνζνζηό θόζηνπο πινπνίεζεο Δ&Α

227 226 / Δπαλζέα ΛνπθΪ

228 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 227 Κεθάιαην 6. Έξεπλεο ζρεηηθέο κε ην αληηθείκελν ηεο παξνύζεο δηαηξηβήο ην θεθϊιαην απηφ παξαζϋηνληαη κεξηθϋο απφ ηηο Ϋξεπλεο πνπ Ϋρνπλ δηεμαρζεέ κε αληηθεέκελν παξεκθεξϋο κε απηφ ηεο παξνχζεο δηαηξηβάο. ηηο Ϋξεπλεο δειαδά πνπ αθνινπζνχλ ζα βξεη θαλεέο ζηνηρεέα γηα ηηο ΞΑΔ (ειιεληθϋο ά κε, εηζξνϋο ά εθξνϋο ΞΑΔ), ηελ απαζρφιεζε, ηηο εμαγσγϋο θαη πσιάζεηο, ηηο ελδνεηαηξηθϋο ξνϋο, ηελ Δ&Α θαη ηελ θαηλνηνκέα, ηελ επελδπηηθά δξαζηεξηφηεηα, ηελ παξαγσγηθφηεηα, αληαγσληζηηθφηεηα θαη επηρεηξεκαηηθφηεηα ησλ βηνκεραληψλ θ.ϊ. 6.1 Άιιεο ζρεηηθέο έξεπλεο γηα ηελ ειιεληθή βηνκεραλία 1) ρεηηθά κε ην αληηθεέκελν ηεο παξνχζεο δηαηξηβάο εέλαη θαη ε Ϋξεπλα πνπ δηελάξγεζε κε ηε βνάζεηα εξσηεκαηνινγέσλ ην ΗΟΒΔ (Ίδξπκα Οηθνλνκηθψλ & Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ) ην 2006 κε ηέηιν «Ο ξφινο ησλ Διιεληθψλ Πνιπεζληθψλ Δπηρεηξάζεσλ ζηελ νηθνλνκέα θαη πξνυπνζϋζεηο πεξαηηϋξσ αλϊπηπμάο ηνπο» θαη παξνπζέαζε ηνλ Ηνχλην ηνπ ΘΫκα ηεο κειϋηεο ηνπ ΗΟΒΔ απνηεινχζε ν ξφινο ησλ Διιεληθψλ ΠΔ ζηελ νηθνλνκέα θαη ε απνηέκεζε ησλ δξαζηεξηνηάησλ ηνπο ζηελ εγρψξηα νηθνλνκέα. Ζ Ϋξεπλα απεπζπλφηαλ ζε 50 «κεγϊιεο» ζε φξνπο πσιάζεσλ, απαζρφιεζεο θαη πνιπεζληθάο δξαζηεξηνπνέεζεο επηρεηξάζεηο, βηνκεραληθϋο θαη κε (ρξεκαηνπηζησηηθφο θιϊδνο θαη Ϊιιεο ππεξεζέεο), απφ ηηο νπνέεο απϊληεζαλ νη 18 (πνζνζηφ 36%) γηα ζηνηρεέα πνπ αθνξνχζαλ ηε ρξνληθά πεξένδν Οη 11 (κεηξηθϋο) επηρεηξάζεηο αλάθνπλ ζηνλ ηνκϋα ηεο βηνκεραλέαο θαη νη 7 ησλ ππεξεζηψλ. θνπφο ηεο Ϋξεπλαο άηαλ ε δηεξεχλεζε ηνπ θαηλνκϋλνπ ηεο επϋθηαζεο ηεο επελδπηηθάο θαη νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ειιεληθψλ επηρεηξάζεσλ ζην εμσηεξηθφ. Να ζεκεησζεέ φηη ζηα πιαέζηα ηεο Ϋξεπλαο ηνπ ΗΟΒΔ, απφ ηηο κεηξηθϋο επηρεηξάζεηο δεηάζεθε λα παξϋρνπλ ζηνηρεέα γηα ηηο 3 Ϋσο 5 αληηπξνζσπεπηηθφηεξεο ζπγαηξηθϋο ηνπ νκέινπ ηνπο θαη φρη γηα ην ζχλνιν ησλ ζπγαηξηθψλ ηνπο. Σν θχξην ζπκπϋξαζκα ηεο κειϋηεο άηαλ φηη ε επϋθηαζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξάζεσλ ζην εμσηεξηθφ θαη ηδηαέηεξα ζηηο ρψξεο ηεο Βαιθαληθάο, επλφεζε θαζνξηζηηθϊ ηελ ειιεληθά νηθνλνκέα κηαο θαη Ϋδσζε ηζρπξά ψζεζε ζηηο εμαγσγϋο, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα, ελέζρπζε ηελ Δ&Α θαη ηφλσζε ηελ απαζρφιεζε. ΔηδηθΪ γηα ην ηειεπηαέν, ε Ϋξεπλα απηά Ϋξρεηαη ζε αληέζεζε κε ηελ

229 228 / Δπαλζέα ΛνπθΪ Ϊπνςε φηη ε αλϊπηπμε ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηάησλ ησλ ειιεληθψλ ΠΔ ζπλεπϊγεηαη κεέσζε ησλ εγρψξησλ ζϋζεσλ εξγαζέαο. Αλαιπηηθφηεξα, θαηϊ ηνπο κειεηεηϋο ηνπ ΗΟΒΔ, κε ηελ επελδπηηθά δξϊζε ησλ ειιεληθψλ εηαηξηψλ ζην εμσηεξηθφ, απηϋο Ϋρνπλ εληζρχζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηϊ ηνπο, Ϋρνπλ απμάζεη ηηο πσιάζεηο ηνπο θαη Ϋρνπλ αζρνιεζεέ εληνλφηεξα κε ηελ Δ&Α πνπ ζεσξεέηαη βαζηθφ εθφδην γηα ηελ εέζνδν θαη ηελ επηθξϊηεζε ζηηο λϋεο αγνξϋο ζε ζρϋζε κε ηηο εγρψξηεο επηρεηξάζεηο. ζνλ αθνξϊ ζηηο εμαγσγϋο, γηα ηελ πεξένδν , νη εγρψξηεο παξαγσγηθϋο επηρεηξάζεηο ησλ ΠΔ εμϊγνπλ ζε πνιιαπιϊζηνπο ξπζκνχο ζε ζρϋζε κε ηελ εγρψξηα νηθνλνκέα. Γηα ηελ έδηα ρξνληθά πεξένδν κϊιηζηα, νη δηεζλεέο παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο ησλ κεγϊισλ βηνκεραληθψλ ΠΔ, εθηεζεηκϋλεο ζην δηεζλά αληαγσληζκφ, Ϋρνληαο αλαπηχμεη Ϋλα δηεζλϋο δέθηπν παξαγσγάο, εέραλ αχμεζε ησλ λϋσλ ζϋζεσλ εξγαζέαο κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο ζε ζρϋζε κε ην κϋζν ξπζκφ αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο ζηελ ΔιιΪδα εληζρχνληαο ηελ αγνξϊ εξγαζέαο ηφζν ηεο εγρψξηαο φζν θαη ηεο ρψξαο ππνδνράο ηνπο. Έηζη, ζηηο πξνθιάζεηο ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ, νη ειιεληθϋο ΠΔ θαηαδεηθλχνπλ πςειφ επέπεδν αληαγσληζηηθφηεηαο θαη απνδεηθλχνληαη ζεκαληηθνέ εξγνδνηηθνέ θνξεέο εληφο θαη εθηφο ΔιιΪδαο. ε επέπεδν εγρψξησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηάησλ απμϊλνπλ ά δηαηεξνχλ ηηο έδηεο ζϋζεηο εξγαζέαο. ε επέπεδν ζπγαηξηθψλ απμϊλνπλ ηηο ζϋζεηο εξγαζέαο δεέρλνληαο Ϋηζη ηνλ θαζνξηζηηθφ ξφιν πνπ παέδνπλ νη ειιεληθϋο ΠΔ ζηελ εγρψξηα νηθνλνκέα ησλ ρσξψλ ππνδνράο θαη ηελ επηξξνά πνπ αζθνχλ ζηελ νηθνλνκηθά δσά ησλ ρσξψλ ππνδνράο ηνπο. Φαέλεηαη, ινηπφλ, φηη ε δηεζλνπνέεζε δελ Ϋρεη αξλεηηθϋο επηπηψζεηο γηα ηελ εγρψξηα απαζρφιεζε, αθνχ δελ ζπλδϋεηαη κε κεηαθνξϊ ησλ ζϋζεσλ εξγαζέαο ζην εμσηεξηθφ θαη δεκηνπξγέα αλεξγέαο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔιιΪδαο. (ΠαιΪζθαο Θ. - Παπαλαζηαζένπ Μ Φηιηππαένο Φ., 2007, ζει 113) Άιια εμέζνπ ζεκαληηθϊ ζπκπεξϊζκαηα ηεο Ϋξεπλαο απηάο εέλαη φηη ηα θχξηα θέλεηξα γηα ηελ επελδπηηθά εμϊπισζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξάζεσλ ζην εμσηεξηθφ εέλαη ηφζν ε εθκεηϊιιεπζε ησλ λϋσλ αγνξψλ, δηεπξχλνληαο ηηο επηρεηξεκαηηθϋο ηνπο πξννπηηθϋο, φζν θαη ε δηαηάξεζε ηεο αληαγσληζηηθάο ηνπο ζϋζεο ζηε δηεζλά αγνξϊ, αληαπνθξηλφκελεο ζηηο λϋεο ζπλζάθεο ηεο δηεζλνπνέεζεο, αθνινπζνχλ ε εμππεξϋηεζε ησλ πειαηψλ, ε νξηδφληηα νινθιάξσζε θαη ε θϊιπςε ησλ θαηαλαισηηθψλ αλαγθψλ ζηηο ρψξεο ππνδνράο θαη φρη ηφζν ε εθκεηϊιιεπζε ηνπ ρακειφηεξνπ θφζηνπο εξγαζέαο ζηηο ρψξεο ππνδνράο θαη ε δηαηάξεζε ηεο αληαγσληζηηθάο ζϋζεο ζηελ

230 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 229 εγρψξηα αγνξϊ. ΑπηΪ ηα απνηειϋζκαηα δεέρλνπλ φηη νη ειιεληθϋο ΞΑΔ εέλαη ηχπνπ market seeking (εμεξεχλεζε λϋσλ αγνξψλ) πσο πξνθχπηεη απφ ηε κειϋηε ηνπ ΗΟΒΔ, ε ΔιιΪδα θαηϋρεη πςειά ζϋζε ζηελ παγθφζκηα θαηϊηαμε εθξνψλ ΞΑΔ, νη νπνέεο κϊιηζηα θαηεπζχλνληαη θπξέσο πεξηθεξεηαθϊ, δειαδά πξνο ηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη ζπγθεθξηκϋλα ηεο Βαιθαληθάο (Ρνπκαλέα, Βνπιγαξέα, Αιβαλέα, ΠΓΓ ηεο Μαθεδνλέαο θαη ΟΓ ηεο Γηνπγθνζιαβέαο) αιιϊ θαη ηηο αγνξϋο ηεο Β. Αθξηθάο (π.ρ. Αέγππηνο) θαη ησλ ΖΠΑ. Αμέδεη λα ζεκεησζεέ φηη ην 2000 ε αμέα ησλ ειιεληθψλ επελδχζεσλ ζην εμσηεξηθφ (εθξνϋο) μεπϋξαζε απηά ησλ εηζξνψλ. Κπξέσο ζηε Ρνπκαλέα θαη ηε Βνπιγαξέα νη ειιεληθϋο επηρεηξάζεηο ηδέσο ηνπ ηξαπεδηθνχ θιϊδνπ, απνδεηθλχνληαη κεγϊινη επελδπηϋο. Οη κεηαπνηεηηθϋο ζπγαηξηθϋο Ϋρνπλ θαη απηϋο πξσηέζησο σο γεσγξαθηθά πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ηα ΒαιθΪληα θαη Ϋπεηηα ηηο ρψξεο ηηο ΔΔ. ε φ,ηη αθνξϊ ηελ αμηνιφγεζε ηεο θπβεξλεηηθάο πνιηηηθάο γηα ηηο εθξνϋο ΞΑΔ απφ ηε κεξηϊ ησλ ΠΔ, απηϋο εθηηκνχλ σο θέλεηξα γηα ηελ αλϊιεςε πνιπεζληθάο δξαζηεξηφηεηαο: ηε λνκνζεζέα γηα ηε θνξνινγέα ησλ ζπγαηξηθψλ, ηελ αλαγλψξηζε ησλ δεκηψλ ησλ αιινδαπψλ ζπγαηξηθψλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ δαπαλψλ πνπ ζρεηέδνληαη κε ηελ αλϊιεςε πνιπεζληθάο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηε γεληθφηεξε ζηϊζε ηεο πνιηηεέαο απϋλαληη ζηελ έδξπζε ζπγαηξηθψλ. 2) Ζ Ϋξεπλα Hellas 1000 πνπ δηεμάρζε απφ ηνλ ΔΒ θαη ηελ εηαηξεέα ζπκβνχισλ McKinsey & Company ην 2006, ε νπνέα απεπζπλφηαλ ζε 1000 θνξπθαέεο -σο πξνο ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηνπο ην ειιεληθϋο εηαηξεέεο, εέρε ζηφρν ηελ αλϊδεημε ησλ δηαθνξψλ ζηηο πξαθηηθϋο ησλ επηηπρεκϋλσλ εηαηξεηψλ ζε φ,ηη αθνξϊ ηε ζηξαηεγηθά, ηελ θαηλνηνκέα, ηε δηεζλνπνέεζε θαη ηε δηνέθεζε θαη νξγϊλσζε. Απφ ην ζχλνιν ησλ 1000 εηαηξεηψλ, ζηελ Ϋξεπλα ζπκκεηεέραλ 183 εηαηξεέεο, θπξέσο κε δξαζηεξηφηεηα ηε κεηαπνέεζε, αιιϊ θαη ην ρνλδξεκπφξην, ηηο ππεξεζέεο, ηε ιηαληθά πψιεζε θαη ηηο πξψηεο χιεο θαη θαηαζθεπϋο. ΜεξηθΪ απφ ηα πνξέζκαηα ηεο Ϋξεπλαο απηάο εέλαη ηα αθφινπζα: ρεδφλ νη κηζϋο εηαηξεέεο επηδηψθνπλ ηε ζηξαηεγηθά ηεο «θαζνιηθάο ππεξνράο», δειαδά απηά πνπ ζπλδπϊδεη εχξνο δξαζηεξηνηάησλ θαη θαηλνηνκέα. Με Ϊιια ιφγηα, επηδηψθνπλ λα ππεξϋρνπλ ζηελ αγνξϊ κε ηελ ηζρπξά ηνπο επσλπκέα, λα εμππεξεηνχλ επξχηεξεο αγνξϋο κε ηελ εθηεηακϋλε δηεζλά ηνπο παξνπζέα, θαηϋρνληαο 100 Ζ θαηϊηαμε ησλ εηαηξεηψλ Ϋγηλε ζχκθσλα κε ην θαζαξφ πεξηζψξην θϋξδνπο ην 2005 θαη ηνλ εηάζην ξπζκφ αλϊπηπμεο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπο απφ ην 2001 Ϋσο ην

231 230 / Δπαλζέα ΛνπθΪ εμαηξεηηθϊ αληαγσληζηηθά ζϋζε ιφγσ ηνπ ρακεινχ θφζηνπο ησλ πξντφλησλ ηνπο, θαη λα ππνζηεξέδνπλ ελεξγϊ ηελ θαηλνηνκέα πνπ πξνζθϋξεη πςειάο πνηφηεηαο πξντφληα. Ζ Ϋξεπλα εμϋηαζε ηε δηεζλνπνέεζε ησλ ζπκκεηερνπζψλ εηαηξεηψλ, δειαδά ηελ ηϊζε δηεζλνχο επϋθηαζάο ηνπο ηφζν κε ηηο πσιάζεηο ηνπο ζην εμσηεξηθφ εμαγσγϋο, φζν θαη κε ηηο δξαζηεξηφηεηϋο ηνπο (ζπγαηξηθϋο, γξαθεέα πσιάζεσλ, πξνκάζεηεο, Έξεπλα & ΑλΪπηπμε). Πξνθχπηεη, ινηπφλ, φηη κφλν ην 40% ησλ εηαηξεηψλ Ϋρνπλ πσιάζεηο εθηφο ΔιιΪδαο, ελψ αθφκε ιηγφηεξεο εηαηξεέεο Ϋρνπλ Ϊιιεο δξαζηεξηφηεηεο ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ (25% ζε παξαγσγά θαη ζε πξνκάζεηεο θαη 15% ζε Δ&Α). Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο εηαηξεέεο ε δηεζλάο επϋθηαζε ηαπηέδεηαη απνθιεηζηηθϊ κε ηηο εμαγσγϋο. Παξφια απηϊ νη εηαηξεέεο κε απμεκϋλε δηεζλά παξνπζέα, πνπ εέλαη νη πην επηηπρεκϋλεο ζηνλ θιϊδν ηνπο, δεέρλνπλ κέα ζπλερά ηϊζε γηα πεξαηηϋξσ δηεζλά επϋθηαζε. Οη ρψξεο ζηηο νπνέεο δξαζηεξηνπνηνχληαη (ην 2005) νη ζπκκεηϋρνπζεο ζηελ Ϋξεπλα εηαηξεέεο εέλαη νη δπηηθϋο ρψξεο ά ρψξεο ηεο Δ.Δ. γηα ηηο πξνκάζεηεο θαη ηα ΒαιθΪληα γηα παξαγσγά, εμαγσγϋο θαη πσιάζεηο. ην κϋιινλ, νη εηαηξεέεο απηϋο ζρεδηϊδνπλ λα εζηηϊζνπλ ζηηο ΒαιθαληθΫο ρψξεο γηα πξνκάζεηεο (θπξέσο Βνπιγαξέα), λα απμάζνπλ ηελ παξαγσγά ηνπο εθεέ θαη λα επεθηαζνχλ επηζεηηθϊ φζνλ αθνξϊ ηηο πσιάζεηο ζηελ Σνπξθέα θαη ηελ Αζέα (θπξέσο Κέλα θαη Ηλδέα) Δηθόλα 6.1: εκεξηλή θαη κειινληηθή δηεζλήο παξνπζία Οη επηηπρεκϋλεο εηαηξεέεο, δειαδά νη εηαηξεέεο πνπ αλάθνπλ ζην θνξπθαέν 40% ηνπ θιϊδνπ ηνπο, ρξεζηκνπνηνχλ ηε δηεζλά ηνπο παξνπζέα φρη κφλν γηα

232 ΟξγΪλσζε θαη Γηεζλάο Γεσγξαθηθά ΓηΪξζξσζε Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ πνπ πξώηεπζαλ ζε πσιήζεηο θαηά ηελ ηεηξαεηία / 231 πσιάζεηο αιιϊ θαη γηα παξαγσγηθϋο δξαζηεξηφηεηεο, πξνκάζεηεο, Δ&Α. Με Ϊιια ιφγηα, ρξεζηκνπνηνχλ ηηο δηεζλεέο αγνξϋο γηα επηρεηξεκαηηθά επϋθηαζε θαη γηα κεηαθνξϊ νξηζκϋλσλ εθ ησλ εηαηξηθψλ ηνπο δξαζηεξηνηάησλ. Οη εηαηξεέεο γηα λα δξαζηεξηνπνηνχληαη επηηπρψο ζην εμσηεξηθφ βαζέδνληαη πνιχ ζηελ πξφζιεςε Ϋκπεηξσλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ θαη ζηελ εμαγνξϊ ά ζπλεξγαζέα κε εηαηξεέεο πνπ δηαζϋηνπλ πεέξα ζην εμσηεξηθφ, ψζηε λα απνθηάζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα δηεζλά επϋθηαζε. Δηθόλα 6.2: Αμηνιόγεζε ησλ κεζόδσλ απόθηεζεο δηεζλνύο ηερλνγλσζίαο Οη ειιεληθϋο εηαηξεέεο ππνζηεξέδνπλ φηη ε Δ&Α απνηειεέ ζεκαληηθφ ζπζηαηηθφ γηα λα απνθηάζεη κέα εηαηξεέα αληαγσληζηηθφ πιενλϋθηεκα. λησο, νη δαπϊλεο ηνπο γηα Δ&Α απμάζεθαλ θαηϊ 55% απφ ην 2000 Ϋσο ην 2005, απφ 2,0% ζε 3,1%. Οη εηαηξεέεο πνπ παξϊγνπλ θαηλνηφκα πξντφληα δαπαλνχλ θαηϊ κϋζν φξν ην 4,6% ηνπ εηάζηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπο ζε Δ&Α. Παξφια απηϊ, νη ζπκκεηϋρνπζεο εηαηξεέεο ζηελ Ϋξεπλα δαπαλνχλ πεξέπνπ 30% ιηγφηεξν ζε Δ&Α απφ ηηο αληέζηνηρεο γεξκαληθϋο εηαηξεέεο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ιηγφηεξν εμσηεξηθνχο πφξνπο θαη ζπλεξγαζέεο ζε ζρϋζε κε ηε ΓεξκαληθΫο, πνπ ζπρλϊ εκπηζηεχνληαη εμσηεξηθϊ εξεπλεηηθϊ ηλζηηηνχηα ά παλεπηζηάκηα ά αθφκε θαη ηνπο έδηνπο ηνπο πειϊηεο ηνπο. ε φ,ηη αθνξϊ ηε δηαρεέξηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, νη επηηπρεκϋλεο εηαηξεέεο Ϋρνπλ σο πξνηεξαηφηεηα ηελ αλϊγθε αλϊπηπμεο ησλ ππαιιάισλ ηνπο, ηδέσο ησλ δηεπζπληηθψλ ζηειερψλ ηνπο. ΔπηπιΫνλ, ε ζσζηά δηαρεέξηζε ζπκπιεξψλεηαη ζπρλϊ θαη απφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ απνδνρψλ βϊζεη ησλ επηδφζεσλ, δειαδά απφ ηελ πξνζθνξϊ κεηαβιεηψλ απνδνρψλ ζε φινπο ηνπο ππαιιάινπο θαη θπξέσο ζηα δηεπζπληηθϊ ζηειϋρε.