ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ ΔΙΑΓΩΓΗ 3 1. ΘΔΩΡΙΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΤΝΣΟΜΗ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ 6

Transcript

1 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ ΔΙΑΓΩΓΗ 3 1. ΘΔΩΡΙΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΤΝΣΟΜΗ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΘΔΩΡΙΔ ΔΝΓΟΓΔΝΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΔΙΑΓΩΓΗ ΣΩΝ ΚΡΑΣΙΚΩΝ ΓΑΠΑΝΩΝ ΣΑ ΤΠΟΓΔΙΓΜΑΣΑ ΔΝΓΟΓΔΝΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ ΚΔΝΣΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΜΔΝΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΑ ΤΠΔΡ ΣΧΝ ΚΔΝΣΡΙΚΧΝ ΜΟΝΣΔΛΧΝ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΑ ΚΑΣΑ ΣΧΝ ΚΔΝΣΡΙΚΧΝ ΜΟΝΣΔΛΧΝ Η ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΗ Ω ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΔΠΙΛΟΓΗ ΜΟΡΦΔ ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΗ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΑ ΓΙΑ ΓΗΜΟΙΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΔ ΤΝΔΠΔΙΔ ΣΗ ΓΗΜΟΙΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΥΡΗΜΑΣΟΓΟΣΗΗ ΠΡΟΜΗΘΔΙΧΝ Δ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΜΔΝΟ ΔΠΙΠΔΓΟ ΣΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΗ ΓΙΑΦΘΟΡΑ ΣΟΙΥΔΙΑ ΔΠΙΣΤΥΟΤ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΗ 39

2 2.3.1 ΚΙΝΗΣΗΡΙΔ ΓΤΝΑΜΔΙ ΠΡΟ ΣΗΝ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΒΑΘΜΟ ΑΠΟΚΔΝΣΡΧΗ ΣΟ ΠΡΟΜΗΘΔΤΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ Χ ΜΔΟ ΑΚΗΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΔΜΠΔΙΡΙΑ ΠΡΟΜΗΘΔΤΣΙΚΧΝ ΤΣΗΜΑΣΧΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΔΤΣΙΚΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΑΙΣΙΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΗ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΟΙ ΝΔΔ ΘΔΩΡΙΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΣΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΚΡΑΣΙΚΩΝ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 62 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 65 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 66 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 3 :ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΔΠΙΛΔΓΜΔΝΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ 69 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ ΣΟΤ ΗΝΩΜΔΝΟΤ ΒΑΙΛΔΙΟΤ 69 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ ΣΗ ΙΓΚΑΠΟΤΡΗ 71 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ ΣΗ ΟΜΟΠΟΝΓΙΑΚΗ ΚΤΒΔΡΝΗΗ ΣΩΝ Η.Π.Α. 72 2

3 ΔΙΑΓΩΓΗ θνπφο απηάο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη ε αλαδήηεζε «δηόδσλ» ζύλδεζεο ηεο ζεσξίαο ελδνγελνύο αλάπηπμεο κε ηελ νξγαλσηηθή πξνζαξκνγή ησλ ζπζηεκάησλ θξαηηθώλ πξνκεζεηώλ. Η κεζνδνινγέα εθπφλεζεο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη ε νξγαληθά ζχλδεζε ησλ βαζηθψλ κνληϋισλ ελδνγελνχο αλϊπηπμεο κε ηα θεληξηθϊ θαη απνθεληξσκϋλα ζπζηάκαηα αλϊζεζεο πξνκεζεηψλ. ηα πιαέζηα απηάο ηεο δηαδηθαζέαο επηρεηξεέηαη θαη ε εμϋηαζε ησλ ζπζηεκϊησλ αλϊζεζεο πξνκεζεηψλ θαη ε δηαηχπσζε πξνηϊζεσλ κε ζηφρν ηνλ εληνπηζκφ ηνπ ζπζηάκαηνο πνπ ζπλδπϊδεη ηα πεξηζζφηεξα πιενλεθηάκαηα ζε ζρϋζε κε ηελ δηαδηθαζέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο. ηε καθξννηθνλνκηθά, νη ζεσξέεο ελδνγελνχο αλϊπηπμεο εκθαλέζηεθαλ ηελ δεθαεηέα ηνπ 1980 θαη αλαγλσξέδνπλ ηελ χπαξμε καθξνρξφληαο επέδξαζεο ησλ θπβεξλεηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ηελ δπλαηφηεηα επηηϊρπλζεο ησλ ξπζκψλ νηθνλνκηθάο κεγϋζπλζεο κϋζα απφ απηϋο ηηο πνιηηηθϋο. ηφρνη ησλ θαηλνηνκηψλ πνπ πξφηεηλαλ εέλαη επηθϋληξσζε, θπξέσο, ζηελ αλϊπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαένπ θαη ηεο θαηλνηνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο (Έξεπλα & ΑλΪπηπμε) παξϊ ζηελ ζπζζψξεπζε ζηαζεξνχ θεθαιαένπ φπσο γηλφηαλ ηηο δεθαεηέεο ηνπ 60 θαη ηνπ 70. Απηφ, ζηελ πξϊμε, ζεκαέλεη φηη νη πνιηηηθϋο πξϋπεη λα Ϋρνπλ σο ζηφρν ηελ δηφξζσζε ησλ απνηπρηψλ ηεο αγνξϊο θαη λα ελδνγελνπνηνχλ ηνπο παξϊγνληεο αλϊπηπμεο 1. χκθσλα κε βαζηθϋο πξνηϊζεηο ελδνγελνχο αλϊπηπμεο (Romer, 1986 ; Lucas, 1988 ; Barro, 1990) ε δπλαηφηεηα πξφθιεζεο ζεηηθψλ εμσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ απνηειεέ βαζηθφ πεδέν δξϊζεο γηα ηηο θπβεξλεηηθϋο παξεκβϊζεηο. Σελ έδηα ρξνληθά πεξένδν ππφ ηελ ηϊζε επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηνπ ξφινπ ηεο θπβϋξλεζεο 2 θαη ηε ζεκειέσζε ηεο καθξννηθνλνκηθάο πϊλσ ζε κηθξννηθνλνκηθϋο ππνζϋζεηο, Ϊξρηζε λα εκθαλέδεηαη ε πηνζϋηεζε απνθεληξσηηθψλ ζπζηεκϊησλ ζε δηϊθνξεο ιεηηνπξγέεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα, αλϊκεζα ζηηο νπνέεο άηαλ θαη ε πξνκεζεπηηθά. 2 To 1992 εθδφζεθε ζηελ Ακεξηθά ην βηβιέν Reinventing government : How the Δntrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector απφ ηνπο David Osborne θαη Ted Gaebler, ην νπνέν μεθέλεζε Ϋλα ξεχκα κε ζηφρν ηελ εηζαγσγά ζηνλ δεκφζην ηνκϋα πξαθηηθϋο θαη Ϋλλνηεο ηνπ ηδησηηθνχ, φπσο επηρεηξεκαηηθφηεηα, απνθϋληξσζε, εθρψξεζε αξκνδηνηάησλ θαη ελδπλϊκσζε ηνπ ξφινπ ησλ πνιηηψλ. 3

4 ΠαξαδνζηαθΪ, ηα ζπζηάκαηα πξνκεζεηψλ, φπσο ηα πεξηζζφηεξα ζπζηάκαηα ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα, άηαλ νξγαλσκϋλα σο κηα θεληξηθά θαη απζηεξϊ ξπζκηζκϋλε ιεηηνπξγέα. Η νξγϊλσζε απηνχ ηνπ ηχπνπ άηαλ ζχκθσλε, ζηα πιαέζηα ηνπ παξαδνζηαθνχ κνληϋινπ, κε ηελ επέηεπμε ησλ θιαζζηθψλ ζηφρσλ ηεο πξνκεζεπηηθάο ιεηηνπξγέαο, φπσο απνδνηηθφηεηα, νηθνλνκέα, δηθαηνζχλε (Thai, 2001). Σν πξνκεζεπηηθφ ζχζηεκα ραξαθηεξέδεηαη θεληξηθφ φηαλ ππϊξρεη κηα θεληξηθά ππεξεζέα, ε νπνέα εέλαη ππεχζπλε γηα ηελ αγνξϊ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ θαη Ϋρεη ηνλ Ϋιεγρν πϊλσ ζηελ ζπλνιηθά πξνκεζεπηηθά δηαδηθαζέα, επηηξϋπνληαο ζην ζχλνιν ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα λα εθνδηϊδεηαη κε ηνλ πην απνδνηηθφ θαη νηθνλνκηθφ ηξφπν. Έλα ζχζηεκα πξνκεζεηψλ κπνξεέ λα ραξαθηεξηζηεέ απνθεληξσκϋλν ά ηκεκαηηθφ φηαλ νη θξαηηθϋο κνλϊδεο δηελεξγνχλ αλεμϊξηεηα ηελ πξνκεζεπηηθά ηνπο ιεηηνπξγέα, ρσξέο θαζνδάγεζε ελφο θεληξηθνχ θνξϋα θαη γεληθϊ ρσξέο ελαξκφληζε. Η επζχλε θαη ν Ϋιεγρνο ζ απηϊ ηα ζπζηάκαηα βξέζθεηαη ζηα δηεπζπληηθϊ ζηειϋρε ησλ επηκϋξνπο κνλϊδσλ. Η βϊζε ηεο ηδϋαο ηεο απνθϋληξσζεο άηαλ, απινπζηεπκϋλα, λα βειηησζεέ ε απφδνζε ηεο δεκφζηαο δηνέθεζεο θαη ηεο θπβϋξλεζεο κϋζσ αλαβϊζκηζεο ησλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκϊησλ. Η δνκά ηεο κειϋηεο εέλαη ε αθφινπζε. Η πξψηε ελφηεηα πεξηιακβϊλεη ηελ εηζαγσγά ζηελ παξαδνζηαθά ζεσξέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο θαη ηελ παξνπζέαζε ησλ θχξησλ ζεσξηψλ ελδνγελνχο αλϊπηπμεο. Η δεχηεξε ελφηεηα πεξηιακβϊλεη ηελ αλϊιπζε ησλ θεληξηθψλ θαη ησλ απνθεληξσκϋλσλ ζπζηεκϊησλ κε ηελ παξϊζεζε ησλ πιενλεθηεκϊησλ θαη ησλ κεηνλεθηεκϊησλ πνπ παξαηεξνχληαη ζε θαζϋλα απφ απηϊ θαη ηελ πξνζϋγγηζε ηνπ ζπλδπαζηηθνχ ζπζηάκαηνο. Αθνινπζεέ ε ζπλνπηηθά πεξηγξαθά ησλ βαζηθφηεξσλ ζπζηεκϊησλ πνπ αθνινπζνχληαη ζηελ Δ.Δ.. Έπεηαη ε ηξέηε ελφηεηα, φπνπ δηεξεπλϊηαη ε πξνζαξκνγά ησλ ζπζηεκϊησλ πξνκεζεηψλ ζηηο ζχγρξνλεο ζεσξέεο κεγϋζπλζεο. ΣΫινο, αθνινπζνχλ νη ζπκπεξαζκαηηθϋο παξαηεξάζεηο. 4

5 1. ΘΔΩΡΙΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο θϊζε θνηλσλέαο εέλαη λα κεγεζχλεηαη/ αλαπηχζζεηαη 3 κε ηθαλνπνηεηηθνχο ξπζκνχο, Ϋηζη ψζηε λα εμαζθαιέδεηαη πιάξεο ά ζρεδφλ πιάξεο απαζρφιεζε γηα ην εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη λα βειηηψλεηαη ην βηνηηθφ επέπεδν. Ο πην αληηπξνζσπεπηηθφο δεέθηεο γηα ηελ κϋηξεζε απηάο ηεο Ϋλλνηαο εέλαη ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ θαηϊ θεθαιάλ ΑθαζΪξηζηνπ Δζληθνχ Πξντφληνο (Α.Δ.Π.), θπξέσο γηαηέ ε κεηαβιεηά απηά αληηθαηνπηξέδεη ηελ γεληθά νηθνλνκηθά θαηϊζηαζε ηεο ρψξαο (Πξνδξνκέδεο, 1998). ΔκπεηξηθΪ εέλαη γλσζηφ φηη ε καθξνρξφληα πνξεέα πξνο ηελ νηθνλνκηθά κεγϋζπλζε ησλ ρσξψλ δηαθϋξεη θαη δελ ραξαθηεξέδεηαη απφ κηα νκαιά, αδηϊθνπε πνξεέα. πρλϊ εκθαλέδνληαη απνθιέζεηο απφ ηελ καθξνρξφληα ηϊζε, ε νπνέα εέλαη μερσξηζηά γηα θϊζε νηθνλνκέα. ΓεληθΪ, νη εκπεηξηθϋο κειϋηεο ζε δηεζλϋο επέπεδν Ϋρνπλ θαηαιάμεη φηη ην θαηϊ θεθαιάλ πξντφλ απμϊλεηαη δηαρξνληθϊ, ν ξπζκφο κεγϋζπλζάο ηνπ δελ Ϋρεη ηϊζε κεέσζεο, ην θπζηθφ θεθϊιαην αλϊ εξγαδφκελν απμϊλεηαη θαη ην πνζνζηφ απφδνζεο ηνπ θεθαιαένπ παξακϋλεη ζρεδφλ ζηαζεξφ (Πξνδξνκέδεο, 1998). Οη ζεσξέεο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο Ϋρνπλ ζθνπφ λα θαζνξέζνπλ ηνπο παξϊγνληεο ηεο νηθνλνκηθάο κεγϋζπλζεο θαη λα εμεγάζνπλ θαη ελδερνκϋλσο λα επεξεϊζνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθϊ πνπ παξαηεξνχληαη εκπεηξηθϊ, ψζηε λα δηεπξχλνπλ ηηο δπλαηφηεηεο νηθνλνκηθάο κεγϋζπλζεο. άκεξα, ππϊξρνπλ δπν επξεέο θαηεγνξέεο ππνδεηγκϊησλ κεγϋζπλζεο : ην λενθιαζζηθφ ππφδεηγκα θαη νη παξαιιαγϋο ηνπ θαη ηα ππνδεέγκαηα ελδνγελνχο αλϊπηπμεο 4. 3 Οη φξνη «νηθνλνκηθά αλϊπηπμε» θαη «νηθνλνκηθά κεγϋζπλζε» ρξεζηκνπνηνχληαη απινπζηεπκϋλα σο ηαπηφζεκνη, αιιϊ ζηελ καθξννηθνλνκηθά, ν πξψηνο Ϋρεη επξεέα Ϋλλνηα θαη αλαθϋξεηαη ζηελ αχμεζε ηεο επεκεξέαο πνπ απνιακβϊλεη ν ιαφο κηαο ρψξαο θαη κεηξϊηαη κε κηα πνηθηιέα δεηθηψλ, απφ ην θαηϊ θεθαιάλ ΑΔΠ κϋρξη δεέθηεο πνπ ζρεηέδνληαη κε ην επέπεδν πγεέαο, κφξθσζεο θ.α. ελψ ν δεχηεξνο αληηπξνζσπεχεη απνθιεηζηηθϊ ην ξπζκφ αχμεζεο ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ (Dornbusch & Fischer, 1993) 4 ε Ϋλα καθξννηθνλνκηθφ κνληϋιν ελδνγελνχο αλϊπηπμεο ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ πξντφληνο αλϊ εξγαδφκελν ζην καθξνρξφλην επέπεδν θαζνξέδεηαη απφ κεηαβιεηϋο κϋζα ζην κνληϋιν θαη φρη απφ εμσγελεέο παξϊγνληεο. 5

6 1.1 ΤΝΣΟΜΗ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ Πξηλ ηελ κεγϊιε θξέζε ηνπ 1930 (Great Depression) επηθξαηνχζε ε αληέιεςε ηεο απηνξπζκηδφκελεο νηθνλνκέαο. χκθσλα κε απηά ηελ Ϊπνςε, ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα ζε πεξέπησζε πνπ εθηξεπφηαλ απφ ην ζεκεέν καθξνρξφληαο ηζνξξνπέαο ηνπ, εέρε ηελ ηθαλφηεηα επαλϋξρεηαη. Όκσο, ε κεγϊιε θξέζε θιφληζε ηελ εκπηζηνζχλε ηεο θνηλσλέαο ζηελ παξαπϊλσ Ϊπνςε. Η ιχζε πνπ παξνπζηϊζηεθε απφ ηνλ J.M. Keynes ζηελ «Γεληθά Θεσξέα Απαζρφιεζεο, Δπηηνθένπ θαη Υξάκαηνο» (1936) πξφηεηλε πνιχ ζπλνπηηθϊ ηελ επεθηαηηθά δεκνζηνλνκηθά θαη λνκηζκαηηθά πνιηηηθά ζε πεξηφδνπο χθεζεο κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγάο θαη ηελ κεέσζε ηεο αλεξγέαο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο θευλζηαλάο πξνζϋγγηζεο εέλαη ε βξαρπρξφληα νηθνλνκηθά πνιηηηθά. Απηά ε ηϊζε επηθξϊηεζε κϋρξη ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1970, φηαλ ην θευλζηαλφ νηθνδφκεκα Ϊξρηζε λα θινλέδεηαη. Η θευλζηαλά πξνζϋγγηζε απνδεέρηεθε αλεπαξθάο γηα λα εξκελεχζεη θαη λα αληηκεησπέζεη νξηζκϋλα γεγνλφηα, φπσο ε θαηϊξξεπζε ηνπ ζπζηάκαηνο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ ηνπ Bretton Woods (1973) θαη νη δπν πεηξειατθϋο θξέζεηο (1973, 1979), θαζψο θαη ην θαηλφκελν ηνπ ζηαζηκνπιεζσξηζκνχ. 1.2 ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Η Ϋλλνηα ηνπ καθξνπξφζεζκνπ εηζάρζε αξρηθϊ απφ ηνπο Solow & Swan (1956) ζηα παξαδνζηαθϊ λενθιαζηθϊ καθξννηθνλνκηθϊ ππνδεέγκαηα κε ζηφρν ηνλ νξηζκφ ησλ πεγψλ κεγϋζπλζεο θαη ηελ εμάγεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ επηπϋδσλ απηάο αλϊκεζα ζηα θξϊηε. Η Ϊκεζε ζπλϋπεηα ηεο πξνζϋγγηζεο πνπ αθνινπζεέηαη ζε απηφ ην κνληϋιν εέλαη φηη ην καθξνπξφζεζκν εέλαη ζπλδεδεκϋλν κε δεκνγξαθηθνχο παξϊγνληεο θαη ηελ παξαγσγηθά ηνπο αλϊπηπμε, θϊηη πνπ ηππηθϊ ζεσξεέηαη εμσγελϋο (ΟΟΑ, 2002). πλεπψο, ε καθξννηθνλνκηθά πνιηηηθά δελ Ϋρεη θακέα επηξξνά ζηελ καθξνρξφληα πεξένδν. Χζηφζν, ην κνληϋιν Solow & Swan απνηειεέ ηελ βϊζε γηα ηελ αλϊπηπμε φισλ ησλ πξφζθαησλ ζεσξηψλ θαη εέλαη ρξάζηκν λα μεθηλάζνπκε απφ κηα απιά παξνπζέαζε απηνχ ηνπ κνληϋινπ. Σν λενθιαζζηθφ ππφδεηγκα ζηελ απινπζηεπκϋλε κνξθά ηνπ θαη νη βαζηθϋο παξαιιαγϋο ηνπ ζηεξέδνληαη ζηηο εμάο ππνζϋζεηο (Πξνδξνκέδεο, 1998): 6

7 (α) νη αγνξϋο εέλαη πιάξσο αληαγσληζηηθϋο. Οη ακνηβϋο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγάο ηζνχληαη κε ηα νξηαθϊ ηνπο πξντφληα (β) ε ζπλϊξηεζε παξαγσγάο ηεο νηθνλνκέαο εέλαη νκνγελάο 1 νπ βαζκνχ σο πξνο ην θεθϊιαην θαη ηελ εξγαζέα (ζπλϊξηεζε ηχπνπ Cobb- Douglas) 5 (γ) ε πξνζθνξϊ εξγαζέαο πξνζδηνξέδεηαη εμσγελψο (δ) ε ηερλνινγηθά πξφνδνο πξνζδηνξέδεηαη εμσγελψο (ε) ε αγνξϊ αγαζψλ βξέζθεηαη ζε ηζνξξνπέα (ζη) ην γεληθφ επέπεδν ηηκψλ εέλαη ζηαζεξφ Η δηαδηθαζέα κεγϋζπλζεο εέλαη απνηϋιεζκα ηεο ζπζζώξεπζεο θεθαιαίνπ, ε νπνέα πξνθχπηεη απφ ηελ δηαθνξϊ αλϊκεζα ζην πνζφ ηεο λϋαο επϋλδπζεο θαη ηελ απαμέσζε ηνπ ππϊξρνληνο θεθαιαηαθνχ απνζϋκαηνο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ κνληϋινπ εέλαη φηη ε απνδνηηθφηεηα ησλ επελδχζεσλ πεξηνξέδεηαη κε ηελ αλϊπηπμε ηεο νηθνλνκέαο, θαζψο ε ζπζζψξεπζε θεθαιαένπ δεκηνπξγεέ θζέλνπζεο απνδφζεηο θιέκαθαο θαη θαηαιάγνπκε ζηελ ζηαζηκφηεηα (ζηαζεξφ θαηϊ θεθαιάλ Α.Δ.Π., θαηϊζηαζε νλνκαδφκελε καθξνρξφληαο ηζνξξνπέαο, steady state). ΑλαιπηηθΪ νη θζέλνπζεο απνδφζεηο ηνπ θεθαιαένπ νδεγνχλ ζε φιν θαη ιηγφηεξν παξαγσγηθφ θεθϊιαην αλϊ εξγαδφκελν (νξηαθφ πξντφλ) θαη ζηαδηαθϊ ε νηθνλνκέα Ϋξρεηαη ζηελ θαηϊζηαζε ζηαζηκφηεηαο, φπνπ ε απνηακέεπζε παξϋρεη επϋλδπζε αξθεηά κφλν γηα λα παξακϋλεη ζηαζεξφ ην θεθϊιαην αλϊ εξγαδφκελν 6, ρσξέο ηερλνινγηθά πξφνδν (ΟΟΑ, 2002). ΔπνκΫλσο, ε ζπκπεξηθνξϊ ησλ παηθηψλ ηεο νηθνλνκέαο δελ Ϋρεη απνηειϋζκαηα ζην καθξνρξφλην δηϊζηεκα. Η κφλε πηζαλά πεγά αλϊπηπμεο εέλαη ζηαζεξϋο εμσγελεέο απμάζεηο ζε πξσηνγελεέο παξϊγνληεο (φπσο εέλαη ε πιεζπζκηαθά αχμεζε) θαη ε ηερλνινγηθά πξφνδνο. Όηαλ δελ ππϊξρεη ηερλνινγηθά πξφνδνο ην 5 Η ζπλϊξηεζε παξαγσγάο ζπλδϋεη ηελ πνζφηεηα ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο κε ηηο πνζφηεηεο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ θαη ην επέπεδν ηεο ηερλνινγέαο (Dornbusch & Fischer, 1993). πλϊξηεζε ηχπνπ Cobb- Douglas Ϋρεη ηελ κνξθά Τ = Σ N 1-γ Κ γ, 1>γ>0 ην λενθιαζζηθφ ππφδεηγκα ε ζπλϊξηεζε εέλαη γξακκηθϊ νκνγελάο σο πξνο θεθϊιαην (Κ) θαη εξγαζέα (N) κε ηελ ηερλνινγέα (Σ) ελζσκαησκϋλε ζηελ εξγαζέα Τ = F (K, Σ, N) θαη ππνλνεέ ζηαζεξϋο απνδφζεηο θιέκαθαο θαη ζεηηθά, αιιϊ θζέλνπζα νξηαθά παξαγσγηθφηεηα ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγάο (Πξνδξνκέδεο, 1998 ; Crafts, 1996) 6 Απηφ ζεκαέλεη φηη ζην κνληϋιν Solow & Swan ε απνηακέεπζε δελ Ϋρεη αλαπηπμηαθφ απνηϋιεζκα (growth efffect), αιιϊ κφλν level effect, Ϋηζη ν ξπζκφο αλϊπηπμεο δελ επεξεϊδεηαη απφ ηνλ ξπζκφ απνηακέεπζεο. 7

8 κνληϋιν νδεγεέηαη ζηελ ζηαζηκφηεηα (stagnation) ηεο θαηϊ θεθαιάλ κεγϋζπλζεο (ΟΟΑ, 2002). Η ππφζεζε ηεο θζέλνπζαο απφδνζεο ηνπ θεθαιαένπ νδεγεέ ζην ζπκπϋξαζκα φηη νη ρψξεο δηαθνξεηηθψλ επηπϋδσλ αλϊπηπμεο ηεέλνπλ καθξνρξνλέσο λα ζπγθιέλνπλ, Ϋηζη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζα παξνπζηϊδνπλ πην γξάγνξνπο ξπζκνχο αλϊπηπμεο απφ ηηο αλαπηπγκϋλεο θαη ζε θϊπνην ζεκεέν ζα ηηο πξνζεγγέζνπλ (Crafts, 1996). Υαξαθηεξηζηηθά θξηηηθά ζην λενθιαζζηθφ κνληϋιν ηνπ Solow απνηειεέ ην ζρφιην ησλ Barro & Sala-i-Martin (1995), φηη ε ζεσξέα απηά θαηαιάγεη ζε Ϋλα κνληϋιν αλϊπηπμεο, ην νπνέν εμεγεέ ηα πϊληα εθηφο απφ ηελ καθξνρξφληα αλϊπηπμε. Πην ζπγθεθξηκϋλα, εκθαλψο άηαλ ινγηθφ απηφ πνπ ν Solow ραξαθηάξηδε εμσγελά παξαγσγηθφηεηα λα εέλαη απνηϋιεζκα ησλ απνθϊζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ησλ νηθνλνκηθψλ θνξϋσλ (ΟΟΑ, 2002). 1.3 ΘΔΩΡΙΔ ΔΝΓΟΓΔΝΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Πηζαλφηαηα, ιφγσ Ϋιιεηςεο εκπεηξηθάο απφδεημεο θαη ιφγσ δπζθνιηψλ ζηελ ελζσκϊησζε κηαο ζεσξέαο ηερλνινγηθάο αιιαγάο ζην λενθιαζζηθφ πιαέζην ην εξεπλεηηθφ ελδηαθϋξνλ γη απηϊ ηα κνληϋια κεηψζεθε κϋζα ζηελ δεθαεηέα ηνπ Οη νηθνλνκνιφγνη Ϊξρηζαλ λα επηθεληξψλνληαη ζε βξαρπρξφληεο δηαθπκϊλζεηο θαη ην ζρεδηαζκφ καθξννηθνλνκηθψλ πνιηηηθψλ κε ζηφρν ηνλ ρεηξηζκφ ηνπο. Σα κεηαλενθιαζηθϊ ππνδεέγκαηα (post neoclassical) ελδνγελνχο αλϊπηπμεο βαζέδνληαη ζηελ ηζνξξνπέα ζε κηθξννηθνλνκηθφ επέπεδν (microeconomic foundations) κε θχξηνπο εθθξαζηϋο ηνπο Romer, Loucas & Barro. Οη πξνηϊζεηο ηνπ Romer (1986, 1987) θαη ηνπ Lucas (1988) Ϋδσζαλ ην Ϋλαπζκα γηα ηελ αλαλϋσζε ηνπ ελδηαθϋξνληνο ζηελ ζεσξέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο. Η λϋα ζεσξέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο θηλεηνπνηάζεθε απφ νξηζκϋλα ζϋκαηα, αλϊκεζα ζηα νπνέα ν Romer (1994) ηνλέδεη ηα αθφινπζα : (i) ε αλϊγθε γηα κηα πην ηθαλνπνηεηηθά εμάγεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ επηπϋδσλ καθξνρξφληαο αλϊπηπμεο αλϊκεζα ζηηο ρψξεο (ii) ε πξνζπϊζεηα λα εμεγεζνχλ εκπεηξηθϋο πιεπξϋο ηεο αλαπηπμηαθάο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ δελ ζπκπεξηιακβϊλνληαλ ζην λενθιαζζηθφ 8

9 κνληϋιν, φπσο εέλαη ην «θαηϊινηπν» ηνπ Solow (Solow s "residual") 7, (iii) ε ηνπνζϋηεζε ηεο ζπζζψξεπζεο ηεο γλψζεο ά γεληθφηεξα ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαένπ ζε Ϋλα πην θεληξηθφ ζεκεέν ηεο ζεσξέαο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο (iv) ε απφδνζε ελφο επξχηεξνπ ξφινπ ζηελ καθξννηθνλνκηθά γηα ηηο Ϋλλνηεο ησλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη δεκφζησλ πνιηηηθψλ ζηελ δηαδηθαζέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο. Η βαζηθά δηαθνξϊ ησλ κνληϋισλ ελδνγελνχο αλϊπηπμεο απφ ηα παξαδνζηαθϊ κνληϋια αλϊπηπμεο εέλαη φηη αλαηξϋπνπλ ηε καθξνρξφληα ηϊζε ηεο θζέλνπζαο απφδνζεο ηνπ θεθαιαένπ. Μαθξνπξφζεζκα ε αλϊπηπμε ηνπ θαηϊ θεθαιάλ εηζνδάκαηνο εμαξηϊηαη απφ επελδπηηθϋο απνθϊζεηο θαη δελ εέλαη απνηϋιεζκα εμσγελψλ κεηαβνιψλ ζηελ ηερλνινγέα ά ζηνλ πιεζπζκφ. Ο ξφινο ηεο θπβϋξλεζεο ζε απηά ηελ δηαδηθαζέα εέλαη εέηε ε Ϊκεζε, κϋζσ θνξνινγηθψλ ξπζκέζεσλ θαη επηδνηάζεσλ, εέηε ε Ϋκκεζε, κϋζσ ζεζκηθψλ θαη δηαξζξσηηθψλ κεηαβνιψλ, επηξξνά ησλ επελδχζεσλ ψζηε λα νδεγεζεέ ε νηθνλνκέα ζε αλϊπηπμε κε καθξνπξφζεζκν νξέδνληα (Crafts, 1996). Μηα γεληθά Ϊπνςε ησλ λεφηεξσλ αλαπηπμηαθψλ νηθνλνκηθψλ ζεσξηψλ εέλαη φηη νη ζεζκνέ θαη νη πνιηηηθϋο κπνξεέ λα Ϋρνπλ ηζρπξφηεξν απνηϋιεζκα ζηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο απφ απηφ πνπ πξνβιεπφηαλ ρξεζηκνπνηψληαο ην παξαδνζηαθφ λενθιαζζζηθφ κνληϋιν αλϊπηπμεο.(crafts, 1996) Όια ηα κνληϋια ελδνγελνχο αλϊπηπμεο κνηξϊδνληαη κηα ηνπιϊρηζηνλ θνηλά παξϊκεηξν. Πξνζπαζνχλ λα εμεγάζνπλ ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο σο Ϋλα ελδνγελϋο απνηϋιεζκα ηεο νξζνινγηθάο ζπκπεξηθνξϊο ησλ παηθηψλ ηεο νηθνλνκέαο, αληηθαηνπηξέδνληαο ηα δνκηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ηεο νηθνλνκέαο, φπσο ε ηερλνινγηθά πξφνδνο, νη πξνηηκάζεηο θαη ε καθξννηθνλνκηθά πνιηηηθά (ΟΟΑ, 2002). Έηζη, ζπλερέδνληαο ην δξφκν πνπ Ϊλνημε ν Keynes δέλνληαο ζηελ θπβεξλεηηθά πνιηηηθά ξφιν ζην βξαρπρξφλην επέπεδν, ηνλέδνπλ φηη ε δεκφζηα πνιηηηθά κπνξεέ λα επεξεϊζεη ζεκαληηθϊ θαη ηνλ ξπζκφ καθξνρξφληαο αλϊπηπμεο. Χζηφζν, ζα πξϋπεη λα αλαγλσξηζηεέ φηη ζε ξεαιηζηηθφ επέπεδν, νη πνιηηηθϋο ελέζρπζεο ηεο Δ&Α δελ απνθϋξνπλ ζεακαηηθϊ απνηειϋζκαηα. χκθσλα κε ηνλ 7 Η Ϋξεπλα ηνπ Solow εέρε ην απξφζκελν ζπκπϋξαζκα φηη πϊλσ απφ 80% ηεο αχμεζεο ηνπ πξντφληνο αλϊ εξγαηνψξα νθεέιεηαη ζηνλ παξϊγνληα Σερλνινγέα (Σ), πνπ αλαθϋξεηαη ζπρλϊ θαη σο Total Factor Productivity (TFP) θαη εέλαη εμσγελάο. Δπεηδά απηφ ην απνηϋιεζκα ζεσξάζεθε ππεξβνιηθφ, ε Ϋξεπλα ζηξϊθεθε πξνο ηελ αλϊιπζε ηνπ «θαηαινέπνπ», δειαδά νξηζκϋλσλ παξαγφλησλ πνπ ζεσξεηηθϊ δελ ιάθζεθαλ ππφςε, θαζψο θαη ζθαικϊησλ πνπ πξνϋξρνληαη απφ ηελ ππνεθηέκεζε ησλ εηζξνψλ εξγαζέαο θαη θεθαιαένπ. 9

10 Crafts, ν δηπιαζηαζκφο ηνπ πνζνζηνχ ηνπ ΑΔΠ πνπ δηαηέζεηαη γηα Δ&Α κπνξεέ λα εληζρχζεη ηνλ ξπζκφ αχμεζεο ηνπ πξντφληνο θαηϊ πεξέπνπ 0,6 πνζνζηηαέεο κνλϊδεο. Έηζη, ε επηζηξνθά ζηνπο ξπζκνχο αλϊπηπμεο ηεο «Υξπζάο Δπνράο» θαέλεηαη κϊιινλ απέζαλε. πλεπψο, πξηλ επηρεηξεζεέ ε ζπλνπηηθά παξνπζέαζε θϊπνησλ βαζηθψλ κνληϋισλ ελδνγελνχο αλϊπηπμεο ζα πξϋπεη λα ηνληζηεέ φηη θαη απηϊ πξϋπεη λα κειεηψληαη κε θξηηηθά δηϊζεζε γηαηέ πξνο ην παξφλ δελ Ϋρνπκε ζηελ δηϊζεζά καο ζαθά εκπεηξηθά ππνζηάξημε ζηελ ππφζεζε φηη ε αλϊπηπμε θαζνξέδεηαη απφ ελδνγελεέο παξϊγνληεο. Απηφ θπξέσο γηαηέ παξακϋλεη ακθέβνιν αλ ε πξφθιεζε επελδχζεσλ (ζε θπζηθφ ά αλζξψπηλν θεθϊιαην) δελ ζα νδεγάζεη πξννδεπηηθϊ ζε θζέλνπζεο απνδφζεηο. Romer (1986) & Lucas (1988) : O Lucas (1988) κε ηελ εηζαγσγά ηνπ παξϊγνληα «αλζξψπηλν θεθαιαέν» ζηελ ζπλϊξηεζε παξαγσγάο θαη ν Romer (1986) κε ηελ ππφζεζε ηεο δηϊρπζεο ηεο γλψζεο, δεκηνχξγεζαλ ηηο ππνζϋζεηο- θιεηδηϊ ηεο λϋαο αλαπηπμηαθάο ζεσξέαο κε ηελ Ϋλλνηα φηη νη εμσηεξηθϋο νηθνλνκέεο πνπ πξνθαινχλ, ηφζν ην αλζξψπηλν θεθϊιαην φζν θαη ε γλψζε, νδεγνχλ ζηελ αλαηξνπά ηεο θζέλνπζαο ηϊζεο ηεο νξηαθάο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ θεθαιαένπ (ΟΟΑ, 2002 ; Sena). Οη εμσηεξηθφηεηεο νθεέινληαη ζην κε αληαγσληζηηθφ ραξαθηάξα ηεο γλψζεο σο αγαζφ πνπ θϊλεη πην εχθνιε ηελ δηϊρπζά ηεο ζηελ νηθνλνκέα. Πην ζπγθεθξηκϋλα, ν Romer ππνζϋηεη φηη λϋεο επελδχζεηο ζε θπζηθφ θεθϊιαην θαηαιάγνπλ ζε ηερλνινγηθά πξφνδν κϋζσ ηεο δηαδηθαζέαο learning by- doing θαη αλαπηχζζεη Ϋλα κνληϋιν καθξνρξφληαο κεγϋζπλζεο, φπνπ ε γλψζε ζεσξεέηαη σο παξαγσγηθφο ζπληειεζηάο κε αχμνπζα νξηαθά παξαγσγηθφηεηα. Οη δπλαηφηεηεο πνιηηηθάο παξϋκβαζεο ζε απηφ ην κνληϋιν ζπλδϋνληαη κε ηελ ελέζρπζε ηνπ απνζϋκαηνο ζε γλψζε θαη / ά ησλ δεμηνηάησλ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (Sena). Χο εθ ηνχηνπ, νη πνιηηηθϋο ελέζρπζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηάκαηνο θαη ηεο θαηϊξηηζεο απνηεινχλ κηα ζεηηθά εμσηεξηθά νηθνλνκέα, ζεκαληηθά γηα ηελ αλϊπηπμε. ΠαξΪιιεια, ε κε αληαγσληζηηθά θχζε ηεο γλψζεο θαζηζηϊ επηηαθηηθά ηελ θξαηηθά παξϋκβαζε, θαζψο νη ηδησηηθνέ θνξεέο ηεέλνπλ λα ππνεπελδχνπλ ζην αλζξψπηλν θεθϊιαην. 8 Η αζηακϊηεηε δηαδηθαζέα αλϊπηπμεο κϋζσ αζηακϊηεηεο ζπζζψξεπζεο 8 Η κε αληαγσληζηηθά θχζε ηνπ αγαζνχ γλψζε δεκηνπξγεέ ην πξφβιεκα ηνπ free riding. Απηφ ζεκαέλεη φηη κηα επηρεέξεζε κπνξεέ λα επσθειεζεέ απφ κηα επϋλδπζε πνπ Ϋρεη γέλεη απφ Ϊιιε 10

11 θαη δηϊρπζεο γλψζεο ζεσξάζεθε αδπλακέα ηνπ κνληϋινπ ηνπ Romer, θαζψο δελ δηαζϋηεη ξεαιηζηηθά βϊζε (ΟΟΑ, 2002). Αληέζηνηρα, ν Lucas ππνζϋηεη φηη ζηελ παξαγσγηθά δηαδηθαζέα ρξεζηκνπνηεέηαη θπζηθφ θεθϊιαην θαη νη δεμηφηεηεο ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαένπ. Ο θεληξηθφο ηνκϋαο ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ξπζκνχ κεγϋζπλζεο εέλαη ε Ϋξεπλα θαη αλϊπηπμε (Δ&Α) κε ηνλ αθφινπζν ηξφπν : πεξηζζφηεξε εθπαέδεπζε ζάκεξα κεηψλεη ηελ παξαγσγά ζάκεξα, αιιϊ απμϊλεη ηελ παξαγσγά αχξην εληζρχνληαο ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (ΟΟΑ, 2002). Δέλαη εκθαλϋο φηη ε απφθαζε εμαξηϊηαη απφ ηελ πξνηέκεζε γηα θαηαλνκά ησλ πφξσλ ζε δηαρξνληθφ επέπεδν. ΔπηθξηηηθΪ Ϋρεη αληηκεησπηζηεέ ην κνληϋιν ηνπ Lucas ιφγσ ηεο απζηεξάο επηθϋληξσζεο ζηνλ παξϊγνληα εθπαέδεπζε κε απνηϋιεζκα λα αγλνεέηαη ε ηερλνινγέα (Wang, 2002). Δπέζεο, φπσο θαη ζην κνληϋιν ηνπ Romer, αζηακϊηεηε αλϊπηπμε πξνυπνζϋηεη αζηακϊηεηε αχμεζε ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαένπ, θϊηη θπζηθϊ αδχλαην γηα ηνλ ζπγθεθξηκϋλν παξϊγνληα (ΟΟΑ, 2002). Σν πξφβιεκα ησλ δηαθνξεηηθψλ ξπζκψλ / επηπϋδσλ αλϊπηπμεο αλϊκεζα ζηα θξϊηε, πνπ άηαλ θαη θηλεηάξηνο δχλακε γηα ηηο ζεσξέεο νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο αληηκεησπέδεηαη δηαθνξεηηθϊ απφ ηνπο Romer & Lucas απ φηη ζην λενθιαζζηθφ κνληϋιν κε θαηαιάγνληαο ζε ζχγθιηζε ζην καθξνρξφλην δηϊζηεκα. Οη νηθνλνκέεο πνπ Ϋρνπλ ηηο δνκϋο θαη ηνπο πφξνπο γηα λα επελδχζνπλ ζηελ γλψζε θαη ζπλάζσο εέλαη νη αλαπηπγκϋλεο θαη φρη νη αλαπηπζζφκελεο ζα ζεκεηψλνπλ πςειφηεξνπο ξπζκνχο κεγϋζπλζεο (Wang, 2002). O Crafts δηαθξέλεη δπν δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο ζεσξηψλ ελδνγελνχο αλϊπηπμεο. ηνλ πξψην, ηνπ «δηεπξπκϋλνπ θεθαιαένπ» (broad capital) ε ηερλνινγέα δελ θαηϋρεη ζεκαληηθφ ξφιν, ελψ ζηνλ δεχηεξν, ηεο «ελδνγελνχο θαηλνηνκέαο» (endogenous innovation) απνηειεέ ην θεληξηθφ ζεκεέν κειϋηεο. Ο φξνο «δηεπξπκϋλν θεθϊιαην» αλαθϋξεηαη ζε Ϋλαλ παξϊγνληα, ν νπνένο πεξηιακβϊλεη θπζηθφ θαη αλζξψπηλν θεθϊιαην θαη εέλαη ν θξέζηκνο παξϊγνληαο ζηα κνληϋια ηνπ πξψηνπ ηχπνπ (αλαιπηηθφηεξα ζην κνληϋιν ηνπ Rebelo). Καη νη δχν ηχπνη ζεσξηψλ ηνλέδνπλ ηελ ζεκαληηθφηεηα ηεο κηθξννηθνλνκηθήο ηζνξξνπίαο (microeconomic foundations) γηα ηελ αλϊιεςε επελδχζεσλ, κηα επηρεέξεζε, δειαδά Ϋλαο εξγαδφκελνο πνπ εθπαηδεχηεθε απφ κηα εηαηξέα λα δηνρεηεχζεη ηελ γλψζε ηνπ ζε θϊπνηα Ϊιιε. 11

12 θαηϊζηαζε φπνπ ε καθξννηθνλνκηθά ζεκειηψλεηαη πϊλσ ζηηο ππνζϋζεηο φηη ην ζχλνιν ησλ κηθξννηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ βξέζθεηαη ζε ηζνξξνπέα, δειαδά ηα Ϊηνκα κεγηζηνπνηνχλ ηε ρξεζηκφηεηϊ ηνπο, νη αγνξϋο ηζνξξνπνχλ θαη νη επηρεηξάζεηο κεγηζηνπνηνχλ ην θϋξδνο ηνπο. ΔπηπξνζζΫησο, ζηελ δεχηεξε πξνζϋγγηζε δέλεηαη ηδηαέηεξε Ϋκθαζε ζηελ δεκηνπξγέα ησλ θαηϊιιεισλ δνκψλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο. Rebelo (1991) : Σξνπνπνηψληαο ην κνληϋιν ηνπ Solow κπνξνχκε λα νδεγεζνχκε ζε απιϊ κνληϋια ελδνγελνχο αλϊπηπμεο. Έλα απιφ ππφδεηγκα ελδνγελνχο αλϊπηπμεο ηνπ ηχπνπ «δηεπξπκϋλνπ θεθαιαένπ» εέλαη ην κνληϋιν ηνπ Rebelo (1991), ην νπνέν ζπρλϊ αλαθϋξεηαη ζηε βηβιηνγξαθέα σο ην AK model. ηεξέδεηαη ζε κηα γξακκηθά ζπλϊξηεζε παξαγσγάο κε ζηαζεξά απφδνζε ζην θεθϊιαην θαη ραξαθηεξέδεηαη απφ ηελ ηθαλφηεηϊ ηνπ λα παξϊγεη ελδνγελά κεγϋζπλζε 9 (Πξνδξνκέδεο, 1998). Έηζη, Ϋρνπκε κηα ζρϋζε Ϋλα πξνο Ϋλα αλϊκεζα ζην θεθϊιαην θαη ην πξντφλ. Απηά ε δηαθνξϊ κεηαηξϋπεη απηφ πνπ νλνκϊδνπκε level effects ζην παξαδνζηαθφ κνληϋιν ηνπ Solow ζε growth effects. χκθσλα κε ην κνληϋιν ηνπ Rebelo ην θεθϊιαην φισλ ησλ εηδψλ (αλζξψπηλν, θπζηθφ θαη κε ηελ κνξθά ηεο γλψζεο) εέλαη ε θχξηα πεγά αλϊπηπμεο. ΚαηΪ ζπλϋπεηα, νη νηθνλνκηθϋο πνιηηηθϋο ζρεηηδφκελεο κε ην δηεπξπκϋλν θεθϊιαην κπνξνχλ λα επεξεϊζνπλ ηελ καθξνρξφληα αλαπηπμηαθά ηϊζε (Sena). ΚΪζε εέδνπο θέλεηξν ά κεηαβνιά πνπ κπνξεέ λα επεξεϊζεη ηελ ηϊζε γηα επϋλδπζε ά ηελ απνηακέεπζε νδεγεέ ζε πςειφηεξν ξπζκφ αλϊπηπμεο. Έηζη, νη πνιηηηθϋο, φπσο ε δεκνζηνλνκηθά, πνπ κπνξνχλ λα απμάζνπλ ην πνζνζηφ επϋλδπζεο απμϊλνπλ θαη ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο καθξνπξφζεζκα, θαζψο επεξεϊδνπλ ηελ νξηαθά παξαγσγηθφηεηα ηνπ θεθαιαένπ κε απνηϋιεζκα λα αιιϊδνπλ ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο ηεο νηθνλνκέαο (ζε αληέζεζε κε ηα κνληϋια ησλ Lucas & Romer, φπνπ θεληξηθφ ξφιν θαηϋρνπλ νη πνιηηηθϋο εθπαέδεπζεο). ε θαηϊζηαζε ηζνξξνπέαο ε απφδνζε ηεο επϋλδπζεο ηζνχηαη κε ηελ απφδνζε ηεο θαηαλϊισζεο θαη ην επηηφθην (Crafts, 1996). Σν κνληϋιν απηφ, ζε ζπκθσλέα κε ηα κνληϋια Lucas & Romer θαη ζε αληέζεζε κε ην λενθιαζζηθφ, δελ ππνζηεξέδεη ηελ ηϊζε γηα ζχγθιηζε ησλ νηθνλνκηψλ ζην καθξνρξφλην δηϊζηεκα. Οη πινχζηεο ρψξεο παξακϋλνπλ πινχζηεο θαη νη θησρϋο 9 Η ζπλϊξηεζε Ϋρεη ηελ κνξθά Τ= Α Κ, φπνπ Α>0 εέλαη Ϋλα ζηαζεξφ επέπεδν ηερλνινγέαο θαη ν φξνο Κ ζπκπεξηιακβϊλεη θπζηθφ θαη αλζξψπηλν θεθϊιαην (ην νλνκαδφκελν «δηεπξπκϋλν θεθϊιαην» ά broad capital) 12

13 παξακϋλνπλ θησρϋο (ΟΟΑ, 2002). Χζηφζν, επηθξέζεθε γηα ηελ εμσπξαγκαηηθά ππφζεζε ηεο ζηαζεξάο απφδνζεο ηνπ θεθαιαένπ θαη δηφηη θαηαζηϋιιεη ηελ πεξέπησζε ηερλνινγηθάο αιιαγάο. Απηφ πεξηνξέδεη ζεκαληηθϊ ην πεδέν δξϊζεο ησλ ζρεδηαζηψλ νηθνλνκηθάο πνιηηηθάο θαη εέλαη ζαθψο απέζαλν λα ηαηξηϊμεη ζε πξαγκαηηθϋο νηθνλνκέεο (Crafts, 1996). Mankiw et. all (1992) : ηελ έδηα θαηεγνξέα, ηνπ «δηεπξπκϋλνπ θεθαιαένπ», εληϊζζεηαη θαη ην κνληϋιν ησλ Mankiw et. all (1992) 10, φπνπ Ϋρνπκε ηνλ ηχπν ηνπ Solow θαη εηζϊγεηαη ην αλζξψπηλν θεθϊιαην πνπ επηβξαδχλεη ηηο θζέλνπζεο απνδφζεηο θιέκαθαο θαη Ϋηζη νη απνδφζεηο ησλ επελδχζεσλ ζηελ δηαδηθαζέα αλϊπηπμεο δηαξθνχλ πεξηζζφηεξν απφ ην παξαδνζηαθφ κνληϋιν Solow. Δληνχηνηο ην κνληϋιν απηφ δελ κπνξεέ λα ραξαθηεξηζηεέ σο ακηγϋο κνληϋιν ελδνγελνχο αλϊπηπμεο (Crafts, 1996) θαη εέλαη γλσζηφ σο ην «ΔπαπμεκΫλν κνληϋιν αλϊπηπμεο ηνπ Solow» (Augmented Solow growth model). Grossman & Helpman (1991) : Υαξαθηεξηζηηθφ εθπξφζσπν ησλ κνληϋισλ «ελδνγελνχο θαηλνηνκέαο» απνηειεέ απηφ ησλ Grossman & Helpman (1991) 11, πνπ ελζσκαηψλεη ηελ ηερλνινγηθά γλψζε θαη ηελ θαηλνηνκέα κε ελδνγελά ηξφπν, ψζηε ε θπβϋξλεζε λα Ϋρεη ηελ δπλαηφηεηα κε ηα θαηϊιιεια θέλεηξα λα επεξεϊζεη απηφλ ηνλ παξϊγνληα. Η θπβϋξλεζε κπνξεέ λα επεξεϊζεη ηνλ ξπζκφ κεγϋζπλζεο κε δηϊθνξεο πνιηηηθϋο, θπξέσο δηνρεηεχνληαο πφξνπο ζηνλ ηνκϋα ηεο θαηλνηνκέαο (Crafts, 1996 ; Sena) θαζψο επέζεο, κε πνιηηηθϋο απειεπζϋξσζεο ηνπ εκπνξένπ, φηαλ απηϋο κεηαθϋξνπλ πφξνπο απφ ηνλ θαηαζθεπαζηηθφ ηνκϋα ζηελ Ϋξεπλα (Sena). ζεσξέα, ηα χκθσλα κε κειϋηε ηνπ Ο.Ο..Α. (2002) ζρεηηθϊ κε ηελ λϋα αλαπηπμηαθά κνληϋια ελδνγελνχο αλϊπηπμεο, ζηα νπνέα πεγά αλϊπηπμεο εέλαη ε ζπζζψξεπζε θπζηθνχ θεθαιαένπ, νκαδνπνηνχληαη ζε «κνληϋια πξψηεο γεληϊο» θαη «κνληϋια δεχηεξεο γεληϊο». Η πξψηε γεληϊ απνηειεέηαη απφ κνληϋια πνπ αζρνινχληαη κφλν κε ηελ ζπλϊξηεζε παξαγσγάο θαη δελ ιακβϊλνπλ ππ φςε ηνπο ηνλ παξϊγνληα δεκηνπξγέαο λϋσλ ηδεψλ (πεξηιακβϊλεηαη ην κνληϋιν ηνπ Rebelo). 10 πλϊξηεζε ηεο κνξθάο Τ = ΣΚ a L b H c ((a + c)<1), φπνπ Η εέλαη ην αλζξψπηλν θεθϊιαην. Καζψο ην Ϊζξνηζκα ησλ εθζϋησλ ηνπ θπζηθνχ (Κ) θαη ηνπ αλζξψπηλνπ (Η) θεθαιαένπ εέλαη κηθξφηεξν ηεο κνλϊδαο, ε κεγϋζπλζε δελ εξκελεχεηαη απζηεξϊ ελδνγελψο. 11 πλϊξηεζε ηνπ ηχπνπ Τ = C K a L b D d, (a + b + d = 1),φπνπ C εέλαη ζηαζεξϊ θαη D αληηπξνζσπεχεη ηα ελδηϊκεζα πξντφληα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγά θαη ελζσκαηψλνπλ ηελ ηερλνινγηθά εμϋιημε θαη ηελ θαηλνηνκηθά δξαζηεξηφηεηα (πξνκάζεηεο). Έηζη ε δηνρϋηεπζε πφξσλ ζηελ θαηλνηνκέα θαη ηελ Ϋξεπλα θαζνξέδεηαη εληφο ηνπ κνληϋινπ 13

14 Σα κνληϋια 2 εο γεληϊο εηζϊγνπλ θαη ηελ Ϋλλνηα ηεο εμσηεξηθφηεηαο, ε νπνέα κπνξεέ λα εέλαη ην κϋζν επέπεδν ηνπ θπζηθνχ θεθαιαένπ, ην κϋζν επέπεδν ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαένπ (ραξαθηεξηζηηθϊ παξαδεέγκαηα απνηεινχλ ηα κνληϋια ησλ Romer & Lucas) ά θαη ην κϋζν επέπεδν ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ, φπσο ζην κνληϋιν ηνπ Barro, πνπ αλαιχεηαη ζηελ ζπλϋρεηα. εκεέν θιεηδέ απηάο ηεο θαηεγνξέαο εέλαη φηη ε εμσηεξηθφηεηα ζρεηέδεηαη κε θϊπνηνλ ζπζζσξεχζηκν παξϊγνληα κϋζα ζην κνληϋιν. ρεκαηηθϊ, απηά ε εμσηεξηθφηεηα κπνξεέ λα νθεέιεηαη ζηα απνηειϋζκαηα δηϊρπζεο (spillover effects) πνπ πξνθχπηνπλ αλϊκεζα ζηνπο παέθηεο ηεο νηθνλνκέαο απφ ηελ θαιιηϋξγεηα ηεο γλψζεο θαη πξαθηηθϋο ηεο κνξθάο learning by- doing, δελ πξνθχπηεη κϋζα απφ ηελ ζπλϊξηεζε παξαγσγάο, αιιϊ παέξλεη ηελ κνξθά εηζξνάο ζε απηάλ. 1.4 ΔΙΑΓΩΓΗ ΣΩΝ ΚΡΑΣΙΚΩΝ ΓΑΠΑΝΩΝ ΣΑ ΤΠΟΓΔΙΓΜΑΣΑ ΔΝΓΟΓΔΝΟΤ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Ο Barro (1990) βαζέδεη ην κνληϋιν ηνπ ζε κηα αλϊιπζε ηχπνπ Rebelo, κε ζηαζεξϋο απνδφζεηο ζηελ δηεπξπκϋλε Ϋλλνηα ηνπ θεθαιαένπ (ε νπνέα, φπσο πξναλαθϋξζεθε ζπκπεξηιακβϊλεη ην θπζηθφ θαη ην αλζξψπηλν θεθϊιαην), κε ηελ δηαθνξϊ φηη εηζϊγεη ηνλ δεκφζην ηνκϋα. ηφρνο ηνπ εέλαη λα εμϊγεη ρξάζηκα ζπκπεξϊζκαηα γηα ην Ϊξηζην κϋγεζνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα (απηφ εθθξϊδεηαη κϋζα απφ ην κϋγεζνο ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ, αιιϊ θαη ησλ θφξσλ πνπ επηβϊιινληαη γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζά ηνπο) θαη ηηο επηινγϋο δεκφζησλ πνιηηηθψλ πνπ ζπλδϋνληαη κε απηφ. ΒαζηθΪ ζηνηρεέα ηνπ κνληϋινπ : I) Σα λνηθνθπξηϊ επηδηψθνπλ ηελ κεγηζηνπνέεζε ηεο ρξεζηκφηεηϊο ηνπο (maxu) II) Ο πιεζπζκφο (εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη θαηαλαισηϋο) εέλαη ζηαζεξφο III) Μηα γεληθεπκϋλε παξνπζέαζε ηεο ζπλνιηθάο ζπλϊξηεζεο παξαγσγάο (ηχπνπ Cobb Douglas) ηεο νηθνλνκέαο εέλαη : Y = F(k,g) = k f(g/k), φπνπ, ην F ηθαλνπνηεέ ηελ ππφζεζε ηνπ ζεηηθνχ θαη θζέλνληνο νξηαθνχ πξντφληνο, Ϊξα F >0 θαη F <0 k = ε πνζφηεηα θεθαιαένπ ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ παξαγσγνχ 14

15 g = ε εηζξνά πνπ πξνϋξρεηαη απφ ηηο δεκφζηεο δαπϊλεο θαη κεηξϊηαη σο ην πνζνζηφ ησλ δεκόζησλ πξνκεζεηώλ αθνινχζσο, y/k = f (g/k) = A (g/k) a θεθαιαένπ θαηϊ ην κνληϋιν ηνπ Rebelo, φπνπ 0<a<1 θαη Α = ην νξηαθφ πξντφλ ηνπ IV) ΤπνζΫηνπκε φηη ε θπβϋξλεζε Ϋρεη ηζνζθειηζκϋλν πξνυπνινγηζκφ, Ϋηζη g = T = ty = t k f(g/k), φπνπ Σ= Ϋζνδα ηεο θπβϋξλεζεο θαη t = θφξνο V) Ο ξπζκφο αλϊπηπμεο δέλεηαη απφ ηελ εμέζσζε : γ = [(1 t) ζy/ζk ξ]/ζ, ζ>0 φπνπ ζy/ζk = νξηαθφ πξντφλ θεθαιαένπ, ην Α θαηϊ ην κνληϋιν ηνπ Rebelo (ζην νπνέν Ϋρεη ελζσκαησζεέ σο εηζξνά ην g), ξ = ν ζηαζεξφο ξπζκφο δηαρξνληθάο πξνηέκεζεο γηα θαηαλϊισζε (ξ>0) Όζνλ αθνξϊ ην κϋγεζνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα, ν Barro παξαηεξεέ φηη κηα αχμεζε ζηνπο θφξνπο κεηψλεη ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο, ελψ κηα αχμεζε ζηηο δαπϊλεο Ϋρεη ην αληέζεην απνηϋιεζκα. Σν ηειηθφ απνηϋιεζκα ζπλδϋεηαη κε ην αξρηθφ κϋγεζνο ηνπ δεκνζένπ. ΣππηθΪ, φηαλ ν δεκφζηνο ηνκϋαο εέλαη πεξηνξηζκϋλνο ππεξηζρχεη ε επέδξαζε ησλ δαπαλψλ θαη φηαλ άηαλ εθηεηακϋλνο ππεξηζρχεη ε επέδξαζε ησλ θφξσλ. Απηφ ζεκαέλεη φηη ππϊξρεη Ϋλα Ϊξηζην κϋγεζνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα, φπνπ νη θφξνη δελ πξνθαινχλ ζηξεβιψζεηο. Η ζεηηθά επέδξαζε ησλ δαπαλψλ ηεο θπβϋξλεζεο ζηελ νηθνλνκηθά αλϊπηπμε πξνθχπηεη απφ ηελ αξρηθά ππφζεζε ηνπ Barro, φηη νη θξαηηθϋο πξνκάζεηεο Ϋρνπλ ην ξφιν εηζξνάο ζηελ ζπλϊξηεζε παξαγσγάο ησλ ηδησηηθψλ θνξϋσλ. Ο παξαγσγηθφο απηφο ξφινο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ ππνλνεέ θζέλνπζεο απνδφζεηο ηνπ θεθαιαένπ ζε πεξέπησζε πνπ νη θπβεξλεηηθϋο εηζξνϋο, ιεηηνπξγψληαο ζπκπιεξσκαηηθϊ πξνο ηηο ηδησηηθϋο δελ απμϊλνληαη παξϊιιεια κε απηϋο. Έηζη, ην πξφβιεκα ζρεδηαζκνχ γηα ηελ θπβϋξλεζε παξνπζηϊδεηαη αλϊινγν κε απηφ ζην κνληϋιν ηνπ Romer (1986), θαζψο θαη φισλ ησλ κνληϋισλ ηχπνπ learning by- doing θαη γεληθϊ απηψλ πνπ ελζσκαηψλνπλ εμσηεξηθφηεηεο ησλ ζπληειεζηψλ αλϊπηπμεο. ηφρνο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθάο εέλαη λα εμαζθαιέζεη εθεέλε ηε ζπλεηζθνξϊ πνπ θαιχπηεη ηελ ηϊζε ππνεπϋλδπζεο, πνπ ραξαθηεξέδεη ηνλ ηδησηηθφ ηνκϋα, ψζηε λα επηηεπρζεέ ε κϋγηζηε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε. 15

16 Αξρηθά ππφζεζε ηνπ κνληϋινπ εέλαη φηη ν δεκφζηνο ηνκϋαο δελ παξϊγεη ηέπνηα θαη δελ Ϋρεη ηέπνηα ζηελ ηδηνθηεζέα ηνπ 12, Ϋηζη ην ζχλνιν ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ ιεηηνπξγεέ σο εηζξνά γηα ηνλ ηδησηηθφ ηνκϋα. Δπέζεο, δηαρσξέδεη ηηο θξαηηθϋο δαπϊλεο ζε παξαγσγηθϋο (ππνδνκϋο, εθπαέδεπζε, πγεέα) θαη κε παξαγσγηθϋο (θαηαλαισηηθϋο, αζθϊιεηα, Ϊκπλα). Σα ζεηηθϊ απνηειϋζκαηα ζπλδϋνληαη κφλν κε ηελ αχμεζε ησλ παξαγσγηθψλ δαπαλψλ, θαζψο απηϋο ιεηηνπξγνχλ σο εηζξνά ζηε ζπλϊξηεζε παξαγσγάο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκϋα. Όζνλ αθνξϊ ηελ θνξνινγηθά πνιηηηθά, νη θφξνη εηζνδάκαηνο πξνθαινχλ ζηξεβιψζεηο, φπσο θαη νη θφξνη θϊζε εέδνπο πνπ επεξεϊδνπλ ηηο απνθϊζεηο ησλ ηδησηηθψλ θνξϋσλ, θαζψο απνηεινχλ αληηθέλεηξα γηα επϋλδπζε βαζηθφο ζπληειεζηάο αλϊπηπμεο. ΓεληθΪ πξνηεέλνληαη σο πην νπδϋηεξνη θφξνη, νη ηχπνπ εθ Ϊπαμ (lump-sum taxes), φπσο νη θφξνη θαηαλϊισζεο. Καη εμαέξεζε, ν Barro θαηαιάγεη φηη γηα ππεξκεγϋζεηο δεκφζηνπο ηνκεέο ην απνηϋιεζκα κπνξεέ λα εέλαη θαιχηεξν κϋζσ θφξσλ εηζνδάκαηνο ζε ζρϋζε κε ηνπο εθ Ϊπαμ. H αηηέα εέλαη φηη νη θφξνη εηζνδάκαηνο εέλαη ζε απηά ηελ πεξέπησζε Ϋλαο αηειάο ηξφπνο γηα λα εζσηεξηθεχεη ν ηδησηηθφο ηνκϋαο ηηο ζηξεβιψζεηο πνπ πξνθαινχλ νη θφξνη. Βαζηθά πξνυπφζεζε γηα λα ηζρχζνπλ ηα παξαπϊλσ εέλαη φηη ε ζπκπεξηθνξϊ ηεο θπβϋξλεζεο ραξαθηεξέδεηαη θαινπξναέξεηε (benevolent), θϊηη πνπ ζε ηερληθνχο φξνπο ζεκαέλεη πσο ε ζπλϊξηεζε πνπ κεγηζηνπνηεέ εέλαη έδηα κε ηε ζπλϊξηεζε ρξεζηκφηεηαο ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ λνηθνθπξηνχ θαη δελ ιεηηνπξγεέ κε εθινγηθϊ ά θνκκαηηθϊ θέλεηξα (Political Business Cycle Model). ε κεηαγελϋζηεξεο αλαιχζεηο (Asteriou et. all, 2000; Piras, 2004) ην απνηϋιεζκα ησλ δεκφζησλ δαπαλψλ επεθηεέλεηαη, κε ηελ Ϋλλνηα φηη νη κε παξαγσγηθϋο δαπϊλεο αληηκεησπέδνληαη σο εηζξνά ζηελ ζπλϊξηεζε ρξεζηκφηεηαο ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ λνηθνθπξηνχ, απμϊλνληαο ηελ επεκεξέα ηνπ. H έδηα Ϋξεπλα ηνλέδεη φηη νη αλαπηπγκϋλεο νηθνλνκέεο Ϋρνπλ ηελ ηϊζε λα επηδηψθνπλ ηε κεέσζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα, ελψ αληέζεηα νη αλαπηπζζφκελεο ηεέλνπλ λα ηνλ δηνγθψλνπλ. Βαζηδφκελνη ζηε ζρϋζε αλϊκεζα ζην κϋγεζνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα θαη ηελ 12 Η επηρεηξεκαηηθά δξαζηεξηφηεηα ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα ζα νδεγνχζε ζε δηαθνξεηηθϊ ζπκπεξϊζκαηα αλ ε ηερλνινγέα θαη νη δηνηθεηηθϋο κϋζνδνη πνπ εθαξκφδνληαη ζην δεκφζην δηϋθεξαλ απφ απηϋο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνπο παξαγσγνχο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκϋα. Μηα αλϊιπζε απηνχ ηνπ εέδνπο πξϋπεη λα πεξηϋρεη θαη ηα θέλεηξα πνπ ζπλδϋνληαη κε ηελ δεκφζηα Ϋλαληη ηεο ηδησηηθάο ηδηνθηεζέαο (Barro, 1991) 16

17 νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ζχκθσλα κε ηνλ Barro, αιιϊ θαη ηνλ Pires, δηαθξέλνπκε Ϋλα αθφκε αληεπηρεέξεκα ζηελ ζχγθιηζε ησλ νηθνλνκηψλ θαηϊ Solow. Ο Barro παξαζϋηεη, ζηα πιαέζηα ηεο αλϊιπζάο ηνπ, εκπεηξηθϋο Ϋξεπλεο πνπ ζπζρεηέδνπλ ην δεκφζην ηνκϋα κε ηελ αλϊπηπμε. πλνπηηθϊ, εκθαλέδεηαη ζηαηηζηηθϊ ζεκαληηθά αξλεηηθά ζρϋζε αλϊκεζα ζηηο θαηαλαισηηθϋο δαπϊλεο ηεο θπβϋξλεζεο θαη ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο ηνπ πξαγκαηηθνχ ΑΔΠ. Δπέζεο, ν έδηνο ν Barro αλαιχνληαο ζηνηρεέα απφ 78 ρψξεο βξάθε ζεηηθά, αιιϊ φρη ζηαηηζηηθϊ ζεκαληηθά ζρϋζε αλϊκεζα ζηελ επελδπηηθά δξαζηεξηφηεηα 13 ηνπ δεκνζένπ θαη ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο. Σν απνηϋιεζκα απηφ απνδφζεθε ζηελ ππφζεζε φηη ε αληηπξνζσπεπηηθά ρψξα βξέζθεηαη άδε πνιχ θνληϊ ζηελ πνζφηεηα δεκφζηαο επϋλδπζεο πνπ κεγηζηνπνηεέ ηνλ ξπζκφ αλϊπηπμεο. Χζηφζν, ηα ζπλνιηθϊ απνηειϋζκαηϊ ηνπ ζεσξνχληαη Ϋλδεημε φηη κηα αχμεζε ζηνπο πφξνπο πνπ αθηεξψλνληαη ζηηο κε παξαγσγηθϋο δαπϊλεο ζπλδϋεηαη κε ρακειφηεξε θαηϊ θεθαιάλ αλϊπηπμε, θϊηη πνπ ζπκθσλεέ κε ην ζεσξεηηθφ κνληϋιν ηνπ. Νεφηεξεο Ϋξεπλεο Ϋρνπλ θαηαιάμεη ζε ζηελά ζπζρϋηηζε ζεσξέαο θαη εκπεηξέαο. Οη Bleaney, Gemmell & Kneller ρξεζηκνπνηψληαο ζηνηρεέα απφ ηελ Παγθφζκηα ΣξΪπεδα θαη ην ΓΝΣ γηα 22 ρψξεο ηνπ ΟΟΑ ηελ πεξένδν βξάθαλ πςειά ζπλϋπεηα αλϊκεζα ζηελ ζεσξέα ηνπ Barro θαη ηα πξαγκαηηθϊ ζηνηρεέα. εκαληηθά πηπρά ησλ απνηειεζκϊησλ ηνπο γηα ηνπο ζρεδηαζηϋο θαη εθαξκνζηϋο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθάο ε ρξνληθά πζηϋξεζε πνπ παξαηεξάζεθε, ε νπνέα μεπεξλϊ ηα 5 ρξφληα θαηϊ κϋζν φξν. ΑπνηΫιεζκα, ην νπνέν εληζρχεη ηελ ππφζεζε ηνπ Barro φζνλ αθνξϊ ηελ ζπκπεξηθνξϊ ηεο θπβϋξλεζεο. ΠνιηηηθΫο ηϋηνηαο ρξνληθάο πζηϋξεζεο δελ ζα κπνξνχζαλ λα πηνζεηεζνχλ απφ θπβεξλάζεηο κε εθινγηθϊ θαη πνιηηηθϊ θέλεηξα. ΣΫηνηνπ εέδνπο θπβεξλεηηθϋο ζπκπεξηθνξϋο νλνκϊδνληαη «κπσπηθϋο» (short sighted) θαη εκθαλέδνληαη θπξέσο ζε πεξηφδνπο πνιηηηθάο αζηϊζεηαο θαη αβεβαηφηεηαο επαλεθινγάο. Οη θπβεξλάζεηο δελ ελδηαθϋξνληαη γηα ηα νηθνλνκηθϊ απνηειϋζκαηα πνπ ζα γέλνπλ νξαηϊ φηαλ δελ ζα βξέζθνληαη ζηελ εμνπζέα, Ϋηζη δελ επηιϋγνπλ δηαξζξσηηθϋο παξεκβϊζεηο θαη επελδπηηθϋο δξαζηεξηφηεηεο, αιιϊ κε απνδνηηθϋο πνιηηηθϋο, νη νπνέεο εθθξϊδνληαη κε πςειϊ επέπεδα θνξνινγέαο θαη κε παξαγσγηθψλ δαπαλψλ. Σν απνηϋιεζκα εέλαη ρακειφηεξνη ξπζκνέ αλϊπηπμεο, θαζψο επεξεϊδνληαη θαη νη επελδπηηθϋο απνθϊζεηο ησλ ηδησηηθψλ θνξϋσλ. 13 Η ηαχηηζε απηά παξνπζηϊδεηαη αηειάο, θαζψο ηαπηέδεη ηελ επϋλδπζε κε ηηο ππνδνκϋο (κεηαθνξϋο, χδξεπζε θ.α.), ελψ ηα λνζνθνκεέα θαη ηα ζρνιεέα εέλαη επέζεο ζεκαληηθϋο κνξθϋο ηνπ φξνπ επϋλδπζε. 17

18 Δθηφο απφ ηελ εθινγηθά αβεβαηφηεηα, πηζαλά αηηέα «κπσπηθψλ» ζπκπεξηθνξψλ εέλαη θαη ε χπαξμε ηζρπξψλ νκϊδσλ πέεζεο. Άιισζηε, ππϊξρεη θαη ε Ϊπνςε φηη νη νκϊδεο ζπκθεξφλησλ απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξϊγνληα γηα ηελ αλϊπηπμε θαη φζν πην νξγαλσκϋλν ζχζηεκα νκϊδσλ πέεζεο Ϋρεη κηα ρψξα, ηφζν κεγαιχηεξνο ν βαζκφο αλαζηνιάο ηεο αλαπηπμηαθάο δηαδηθαζέαο. Οη νκϊδεο απηϋο πξνθαινχλ ζεζκηθά θαη νηθνλνκηθά ζηαζηκφηεηα. Χζηφζν, εέλαη θαλεξφ φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απφ ηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1960 ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ ν δεκφζηνο ηνκϋαο (κε ηελ Ϋλλνηα ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ) Ϋρεη απμεζεέ νπζηαζηηθϊ. ΔπηπξνζζΫησο, νη δεκφζηεο επελδχζεηο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ παξνπζηϊδνπλ πησηηθά ηϊζε, ελψ απμϊλνπλ Ϊιια εέδε ησλ δεκνζέσλ δαπαλψλ, φπσο θαηαλαισηηθϋο, κεηαβηβαζηηθϋο πιεξσκϋο θαη ακνηβϋο δεκνζέσλ ππαιιάισλ (Asteriou et. all, 2000). Η εμϋιημε απηά εέρε αξλεηηθϊ απνηειϋζκαηα γηα ηελ αλϊπηπμε θαη εέλαη πηζαλφ λα εμεγεέηαη απφ ηελ αλσηϋξσ αλϊιπζε ησλ «κπσπηθψλ» θπβεξλάζεσλ θαη ησλ εθινγηθψλ θχθισλ. χκθσλα κε ηνπο Asteriou et. all (2000) ππϊξρεη Ϋλα ζεκεέν πνιηηηθάο ηζνξξνπέαο φηαλ ε πηζαλφηεηα επαλεθινγάο θζέλεη, ζην νπνέν ε Ϊξηζηε πνιηηηθά γηα ηελ θπβϋξλεζε εέλαη λα αθνινπζεέ «κπσπηθϋο» ζπκπεξηθνξϋο, θπξέσο φζνλ αθνξϊ ηηο δεκνζηνλνκηθϋο επηινγϋο. ΑπηΫο Ϋρνπλ ηελ κνξθά πςειψλ δαπαλψλ, απφ ηηο νπνέεο κφλν Ϋλα κηθξφ πνζνζηφ εέλαη παξαγσγηθϋο. Η ζεσξέα απηά επαιεζεχηεθε κε ζηνηρεέα απφ ην ΗλσκΫλν Βαζηιεέν (Crafts, 1996 ; Asteriou et. all 2000). πλεπψο, ζε απηφ ην ζεκεέν θϊζε θπβϋξλεζε Ϋρεη θέλεηξν λα επηιϋμεη κε παξαγσγηθϋο πνιηηηθϋο κε πξφζθαηξα νθϋιε, Ϋλαληη παξαγσγηθψλ πνιηηηθψλ κε κεζν καθξνπξφζεζκα νθϋιε. Η πνιηηηθά απηά φκσο εέλαη αξλεηηθά γηα ηελ ζπζζψξεπζε θεθαιαένπ θαη ηελ νηθνλνκηθά αλϊπηπμε. 2. ΣΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ΠΡΟΜΗΘΔΙΩΝ 2.1. ΚΔΝΣΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΟΚΔΝΣΡΩΜΔΝΑ ΤΣΗΜΑΣΑ ηα κεηθηϊ νηθνλνκηθϊ ζπζηάκαηα παξϊιιεια κε ηνπο ηδησηηθνχο θνξεέο αζθνχλ νηθνλνκηθά δξαζηεξηφηεηα θαη νη δεκφζηνη θνξεέο, νη νπνένη επηδηψθνπλ ζηφρνπο δηαθνξεηηθνχο απ απηνχο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκϋα θαη Ϋρνπλ ζηε δηϊζεζά ηνπο δηαθνξεηηθϊ κϋζα γηα ηελ πξαγκαηνπνέεζά ηνπο (Γεσξγαθφπνπινο, 1997). πλεπψο, θαη ιφγσ ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο θχζεο ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα νη δχν θνξεέο 18

19 αθνινπζνχλ δηαθνξεηηθϋο πξαθηηθϋο. ηελ νηθνλνκηθά επηζηάκε, ν θιϊδνο πνπ αζρνιεέηαη κε απηφλ ηνλ ηνκϋα νλνκϊδεηαη δεκφζηα νηθνλνκηθά. χκθσλα κε ηελ βηβιηνγξαθέα ησλ δεκφζησλ νηθνλνκηθψλ, ν δεκφζηνο ηνκϋαο εκπιϋθεηαη ζε ηϋζζεξηο επξεέο θαηεγνξέεο νηθνλνκηθάο δξαζηεξηφηεηαο. ΑπηΫο δηαθξέλνληαη σο αθνινχζσο, ε ξπζκηζηηθά δξαζηεξηφηεηα, ε νπνέα πεξηιακβϊλεη ηελ παξαγσγά ηνπ λνκηθνχ πιαηζένπ γηα φιεο ηηο νηθνλνκηθϋο δξαζηεξηφηεηεο, ε αλαδηαλεκεηηθά δξαζηεξηφηεηα κϋζσ θνξνινγέαο θαη δεκνζέσλ δαπαλψλ, ε εμαζθϊιηζε ηεο ειεχζεξεο παξνράο ησλ δεκνζέσλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, φπσο εέλαη ε αζθϊιεηα, ε Ϊκπλα, ε πγεέα, ε παηδεέα θαη νη ππνδνκϋο θαη ηϋινο ε πξνκεζεπηηθά εμνπιηζκφ (Thai, 2001). δξαζηεξηφηεηα γηα αγαζϊ, ππεξεζέεο θαη θεθαιαηνπρηθφ Η βαζηθά δηαθνξϊ αλϊκεζα ζηηο ηδησηηθϋο θαη ηηο θξαηηθϋο πξνκάζεηεο εέλαη φηη ε ρξεκαηνδφηεζε απηάο ηεο ιεηηνπξγέαο ζηελ πεξέπησζε ησλ δεκφζησλ θνξϋσλ γέλεηαη κϋζσ θνξνινγηθψλ εζφδσλ. Απηφ ζεκαέλεη φηη ζηφρνο ηνπ θξϊηνπο πξϋπεη λα εέλαη ε κεγηζηνπνέεζε ηεο ρξεζηκφηεηαο πνπ απνιακβϊλνπλ νη πνιέηεο κϋζσ ηεο δηϊζεζεο απηψλ ησλ εζφδσλ γηα πξνκάζεηεο (ν ζηφρνο απηφο εθθξϊδεηαη κε ηνλ φξν best value for money, δειαδά κεγηζηνπνέεζε ηεο αμέαο ησλ ρξεκϊησλ). Ο ηνκϋαο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ εέλαη κηα απφ ηηο βαζηθϋο ιεηηνπξγέεο γηα θϊζε θπβϋξλεζε γηα ηξεηο βαζηθνχο ιφγνπο (Thai, 2001). Πξψηνλ, εέλαη πνιχ ζεκαληηθφο ν αληέθηππφο ηεο ζηελ νηθνλνκέα ΑλεμΪξηεηα απφ ην κϋγεζνο ηεο ρψξαο, πεξέπνπ 10%-30% ηνπ Α.Δ.Π. εέλαη αληηθεέκελν δηαρεέξηζεο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ (βι. ΠαξΪξηεκα Ι), νπφηε ε θαιά δηνέθεζε απηάο ηεο ιεηηνπξγέαο εέλαη εμαηξεηηθϊ ζεκαληηθά. Γεχηεξνλ, γηα θϊζε θπβϋξλεζε, ε δηαρεέξηζε θαη νξγϊλσζε ηνπ ζπζηάκαηνο πξνκεζεηψλ εέλαη Ϋλα βαζηθφ εξγαιεέν επέηεπμεο θνηλσληθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη Ϊιισλ ζηφρσλ. ΣΫινο, επεηδά ζεσξεέηαη Ϋλαο ρψξνο, φπνπ επλνεέηαη ε αλϊπηπμε θαθνδηνέθεζεο θαη δηαθζνξϊο, ππϊξρεη Ϊιινο Ϋλαο ιφγνο, πνπ θϊλεη ηνλ ηνκϋα απηφ ζεκαληηθφ γηα κειϋηε θαη Ϋξεπλα. Χζηφζν, παξαηεξεέηαη φηη αλ θαη νη θπβεξλάζεηο θαη νη επαγγεικαηέεο ησλ δεκφζησλ πξνκεζεηψλ Ϋρνπλ δψζεη αξθεηά πξνζνρά ζηηο πξνζπϊζεηεο βειηέσζεο θαη αλακφξθσζεο ησλ ζπζηεκϊησλ πξνκεζεηψλ, απηφο ν ηνκϋαο παξακϋλεη παξακειεκϋλνο σο αληηθεέκελν αθαδεκατθάο Ϋξεπλαο θαη εθπαέδεπζεο (Thai, 2001). ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ζχκθσλα κε ηνλ Thai δελ πξνζθϋξεηαη ζε θαλϋλα παλεπηζηεκηαθφ έδξπκα ησλ Η.Π.Α. πξφγξακκα ζπνπδψλ κε αληηθεέκελν ηηο θξαηηθϋο 19

20 πξνκάζεηεο, ελψ ππϊξρνπλ πνιιϊ πξνγξϊκκαηα ζε ζρεηηθνχο ηνκεέο πνπ αθνξνχλ ηνλ ηδησηηθφ ηνκϋα (φπσο logistics, purchasing, supply management). ΠαξΪιιεια, ν ηνκϋαο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ παξακϋλεη κηα πεξηζσξηαθά πεξηνρά φζνλ αθνξϊ ην εξεπλεηηθφ ελδηαθϋξνλ ησλ αθαδεκατθψλ. Με δεδνκϋλν ην νηθνλνκηθφ κϋγεζνο θαη ηελ δπλαηφηεηα κεέσζεο ηνπ θφζηνπο πνπ ζπλδϋνληαη κε ηελ δηαδηθαζέα πξνκεζεηψλ εέλαη εχινγν λα αλαξσηεζεέ θαλεέο πψο κπνξεέ Ϋλαο ηνκϋαο ηϋηνηαο δπλακηθάο λα εέλαη ηφζν παξακειεκϋλνο. ΜΫξνο ηεο απϊληεζεο ζ απηφ ην εξψηεκα έζσο βξέζθεηαη (McCue, Buffington & Howell, 2003) ζην γεγνλφο φηη ην θεληξηθφ ζχζηεκα πξνκεζεηψλ πηνζεηάζεθε απφ ηηο θπβεξλάζεηο πξηλ απφ 50 ρξφληα ά θαη πεξηζζφηεξν. ΜΫζα ζ απηφ ην δηϊζηεκα ν ηνκϋαο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ ζπλδϋζεθε κε πνιινχο λφκνπο, πνιηηηθϋο θαη δηαδηθαζέεο, κε ηηο νπνέεο πνιινέ απιψο απνθεχγνπλ λα αζρνιεζνχλ, γηαηέ απαηηεέηαη πνιιά ελϋξγεηα θαη ρξφλνο. ε παξφκνηα ζπκπεξϊζκαηα θαηαιάγεη θαη ν Coggburn (2003) ζε κηα εθηεηακϋλε κειϋηε κε ζϋκα ηηο δηαθνξϋο ησλ πξαθηηθψλ πξνκεζεηψλ ζηηο πνιηηεέεο ηεο Ακεξηθάο. Πην ζπγθεθξηκϋλα, ηνλέδεη ηελ Ϋιιεηςε εκπεηξηθψλ κειεηψλ πϊλσ ζηα απνηειϋζκαηα ησλ αιιαγψλ ζηελ νξγϊλσζε ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ, παξϊ ηελ ζεκαληηθφηεηα ησλ πξνκεζεηψλ γηα ηηο θπβεξλάζεηο θαη παξϊ ηηο πξφζθαηεο ηϊζεηο γηα απνξχζκηζε, απνθϋληξσζε θαη επαλεπηλφεζε ησλ πξνκεζεηψλ. Έηζη, νη πεξηζζφηεξεο δηαζϋζηκεο κειϋηεο πνπ αζρνινχληαη κε ην ζϋκα ηεο νξγϊλσζεο ησλ πξνκεζεηψλ ηνπ θξϊηνπο εέλαη πνιχ πξφζθαηεο, πξνϋξρνληαη απφ ακεξηθαλνχο κειεηεηϋο, νη νπνένη ρξεζηκνπνηνχλ σο κεζφδνπο ηελ αλϊιπζε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρεέσλ απφ ηνπηθϋο ά πνιηηεηαθϋο θπβεξλάζεηο ά ηελ πξσηνγελά Ϋξεπλα κϋζσ εξσηεκαηνινγέσλ πξνο ηνπο ππεχζπλνπο πξνκεζεηψλ. Η κειϋηε ηνπ Coggburn (2003) 14 εμεηϊδεη ην βαζκφ ζηνλ νπνέν παξαηεξνχληαη ηϊζεηο αλακφξθσζεο ησλ ζπζηεκϊησλ πξνκεζεηψλ ζηηο πνιηηεέεο θαη ην βαζκφ ζηνλ νπνέν νη ηϊζεηο απηϋο εμεγνχληαη απφ κεηαβιεηϋο δεκφζηαο πνιηηηθάο 15. Ο εξεπλεηάο δηεμϊγεη ην πξψην ζθϋινο ηεο ΫξεπλΪο ηνπ κϋζσ εξσηεκαηνινγέσλ πνπ Ϋζηεηιε ζε θϊζε πνιηηεέα ην χκθσλα κε ηηο απαληάζεηο ησλ ππεχζπλσλ πξνκεζεηψλ, νη πεξηζζφηεξεο πνιηηεέεο ρξεζηκνπνηνχλ λϋεο 14 Ο J. D. Coggburn εέλαη βνεζφο θαζεγεηά ζην ηκάκα Γεκφζηαο Γηνέθεζεο ηνπ Παλεπηζηεκένπ ηνπ ΣΫμαο 15 Ο εξεπλεηάο νξέδεη 7 κεηαβιεηϋο, νη νπνέεο ζρεηέδνληαη κε πνιηηηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ. ΑπηΫο εέλαη ε δηαθνκκαηηθά αληαγσληζηηθφηεηα, ε ηϊζε γηα πξνψζεζε θαηλνηφκσλ λνκνζεηηθψλ ξπζκέζεσλ, ε νηθνλνκηθά αλϊπηπμε, ε αζηηθνπνέεζε, νη νκϊδεο ζπκθεξφλησλ, ν πξνζαλαηνιηζκφο ζηα απνηειϋζκαηα θαη ν γεσγξαθηθφο ρψξνο. 20

21 κεζφδνπο, πνπ επηηξϋπνπλ ηελ εθκεηϊιιεπζε νηθνλνκηψλ θιέκαθαο θαη ηελ κεέσζε ηνπ δηνηθεηηθνχ θφζηνπο. Απφ ηελ Ϊιιε πιεπξϊ, ε απνθϋληξσζε ησλ ζπλεζηζκϋλσλ πξνκεζεηψλ γξαθεένπ ησλ πνιηηεηψλ θαη ε απνθϋληξσζε ησλ πξνκεζεηψλ ζε επέπεδν ηκεκϊησλ, ψζηε λα γέλεηαη εθ λϋνπ αμηνιφγεζε ησλ θξηηεξέσλ δελ εέλαη ζπλεζηζκϋλεο πξαθηηθϋο ζηηο Η.Π.Α.. πλνιηθϊ, ε Ϋξεπλα θαηαιάγεη φηη παξαηεξνχληαη ζηνηρεέα απνθϋληξσζεο θαη απνξχζκηζεο ησλ πξαθηηθψλ πξνκεζεηψλ κε κεγϊιεο δηαθπκϊλζεηο αλϊκεζα ζηηο πνιηηεέεο. ην δεχηεξν ζθϋινο ηεο ΫξεπλΪο ηνπ πξνζπαζεέ λα εμεγάζεη απηϋο ηηο δηαθπκϊλζεηο. Λφγσ Ϋιιεηςεο εκπεηξηθάο Ϋξεπλαο εηζϊγεη 7 ππνζεηηθϋο ζρϋζεηο αλϊκεζα ζε πνιηηηθϋο κεηαβιεηϋο θαη ην βαζκφ απνθϋληξσζεο ησλ ζπζηεκϊησλ πξνκεζεηψλ θαη εμεηϊδεη κε ηε κϋζνδν ησλ ειαρέζησλ ηεηξαγψλσλ ηε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφηεηα απηψλ ησλ κεηαβιεηψλ. εκαληηθφο εκθαλέδεηαη ν ξφινο ησλ δηθηχσλ, κε ηελ Ϋλλνηα φηη φζν πην αληηθαηηθϋο εέλαη νη επηδηψμεηο ησλ νκϊδσλ ζπκθεξφλησλ (φπσο ηνπηθϋο επηρεηξάζεηο, νκϊδεο πεξηβαιινληηθάο πξνζηαζέαο), ηφζν πην αλαζηαιηηθϊ κπνξεέ λα δξνπλ ζηελ πηνζϋηεζε λϋσλ πξαθηηθψλ ζηηο θξαηηθϋο πξνκάζεηεο. Δπέζεο, ζηαηηζηηθϊ ζεκαληηθφο εκθαλέδεηαη θαη ν ξφινο ηνπ λνκνπαξαζθεπαζηηθνχ ζψκαηνο ζηελ πξνψζεζε αιιαγψλ. Δέλαη θαλεξφ, φηη ε θηλεηνπνέεζε ηνπ λνκνπαξαζθεπαζηηθνχ ζψκαηνο εέλαη απαξαέηεηε γηα ηελ ραιϊξσζε ησλ θεληξηθψλ ειϋγρσλ. Σν γεληθφ ζπκπϋξαζκα ηεο Ϋξεπλαο ηνπ Coggburn εέλαη φηη νη ηϊζεηο απνθϋληξσζεο θαη απνξχζκηζεο δελ εέραλ εληππσζηαθφ αληέθηππν ζηηο πξαθηηθϋο πξνκεζεηψλ ησλ Η.Π.Α.. Υσξέο λα αγλνεέ ην γεγνλφο φηη αξθεηϋο πνιηηεέεο ρξεζηκνπνηνχλ ηϋηνηεο πξαθηηθϋο, επηθεληξψλεηαη ζηηο ζεκαληηθϋο δηαθπκϊλζεηο. Αληέζεηα, νη Thai θαη Drabkin (2003) 16 ζε κηα εθηεηακϋλε Ϋξεπλα ηνπ ζπζηάκαηνο πξνκεζεηψλ ησλ Η.Π.Α. θαηαιάγνπλ φηη ε δνκά ηνπ ραξαθηεξέδεηαη απφ θαηαθεξκαηηζκφ θαη απνθϋληξσζε. Δπέζεο, θνηλσληθν-νηθνλνκηθνέ ζηφρνη (φπσο πνζνζηϊ ζπκκεηνράο κηθξνκεζαέσλ επηρεηξάζεσλ, πξνβιεπφκελα απφ ην λφκν) θαη ρξάζε πςειάο ηερλνινγέαο εέλαη βαζηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ηνπ ζπζηάκαηνο πξνκεζεηψλ. ΔλδηαθΫξνλ παξνπζηϊδεη ε κειϋηε ηνπ Jones (2002) 17 πϊλσ ζην πξνκεζεπηηθφ ζχζηεκα ηεο ηγθαπνχξεο, ε νπνέα εμεηϊδεη ζε πνην βαζκφ δηαηεξεέηαη ν θεληξηθφο 16 Ο Κ.V. Thai εέλαη θαζεγεηάο ζηελ ρνιά Γεκφζηαο Γηνέθεζεο ηνπ Παλεπηζηεκένπ ηεο Φιφξηδα 17 Ο D.S. Jones εέλαη θαζεγεηάο ζην ηκάκα πνιηηηθάο επηζηάκεο ηνπ Δζληθνχ Παλεπηζηεκένπ ηεο ηγθαπνχξεο. 21

22 Ϋιεγρνο θαη πνηεο ιεηηνπξγέεο Ϋρνπλ εθρσξεζεέ ζηηο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο. Η κεζνδνινγέα πνπ ρξεζηκνπνηεέ ζηελ ΫξεπλΪ ηνπ εέλαη κειϋηε θαη αλϊιπζε ησλ δηαζϋζηκσλ ζηνηρεέσλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκϋα. Σν κνληϋιν πνπ Ϋρεη πηνζεηάζεη ε ηγθαπνχξε εέλαη Ϋλα αλϊκεηθην πβξηδηαθφ κνληϋιν, φπνπ νη δηαδηθαζηηθνέ θαλφλεο θαη ε αμηνιφγεζε, φπσο επέζεο νη πξνκάζεηεο κεγϊινπ φγθνπ, ηα θαηαζθεπαζηηθϊ θαη ηα κεραλνινγηθϊ Ϋξγα εέλαη αξκνδηφηεηεο ηεο θεληξηθάο αξράο, ελψ ιεηηνπξγέεο φπσο εξκελεέα θαλφλσλ θαη θξηηεξέσλ, ιάςε απνθϊζεσλ θαη θαηαθχξσζε ζπκβνιαέσλ γέλνληαη απφ ηηο παξαγσγηθϋο κνλϊδεο. ΔλδηαθΫξνλ παξνπζηϊδεη ην γεγνλφο φηη ρξεζηκνπνηνχληαη πξσηνπνξηαθϋο πξαθηηθϋο, φπσο νη ειεθηξνληθϋο πξνκάζεηεο, ζε κεγϊιν βαζκφ, αιιϊ θαη φηη ππϊξρεη Ϋληνλνο πξνζαλαηνιηζκφο ζηνλ αληαγσληζκφ. Γελ παξαηεξεέηαη πξνζηαηεπηηζκφο κϋζσ θνηλσληθψλ πξνηεξαηνηάησλ (π.ρ. αδχλακεο θνηλσληθϋο νκϊδεο ά κηθξνκεζαέεο επηρεηξάζεηο, φπσο ζηηο Η.Π.Α. θαη ζηελ Δπξψπε). Οη αξρϋο ησλ δεκφζησλ πξνκεζεηψλ εέλαη αληαγσληζκφο, δηαθϊλεηα θαη value for money. Η κεγϊιε απηνλνκέα ησλ επηκϋξνπο κνλϊδσλ εμηζνξξνπεέηαη κε ζηνρνζεζέα, κϋηξεζε απφδνζεο θαη πξνυπνινγηζκνχο πξνζαλαηνιηζκϋλνπο ζηα απνηειϋζκαηα. Ο ξφινο ηνπ θεληξηθνχ ειϋγρνπ ζ απηφ ην ζχζηεκα εέλαη λα κελ επηηξϋπεη παξεθθιέζεηο απφ ηηο βαζηθϋο αξρϋο θαη απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, λα εθκεηαιιεχεηαη ηηο νηθνλνκέεο θιέκαθαο φηαλ νη κνλϊδεο Ϋρνπλ θνηλϊ ελδηαθϋξνληα θαη λα εμαζθαιέδεη ηελ παξαγσγά εηδηθεπκϋλεο γλψζεο. Ο McCue 18 ζε δηϊθνξεο ΫξεπλΫο ηνπ πϊληα πϊλσ ζηα ζπζηάκαηα πξνκεζεηψλ ζηηο Η.Π.Α. ρξεζηκνπνηεέ ηελ πξσηνγελά κϋζνδν ησλ εξσηεκαηνινγέσλ θαη κειεηϊ ηνλ βαζκφ απνθϋληξσζεο ησλ ζπζηεκϊησλ θαη ηηο ηϊζεηο πνπ δηαβιϋπνληαη γηα ηα επφκελα δϋθα ρξφληα. εκαληηθφ απνηϋιεζκα ηεο ΫξεπλΪο ηνπ (McCue, 2001) εέλαη φηη δελ παξαηεξνχληαη νπζηαζηηθϋο ηνκϋο πξνο ηελ απνθϋληξσζε ησλ ηνπηθψλ θπβεξλάζεσλ, παξφηη πεξέπνπ 50% ησλ απαληάζεσλ πνπ Ϋιαβε αλϋθεξαλ φηη ηα ηειεπηαέα 5 ρξφληα ρξεζηκνπνηνχλ πην απνθεληξσκϋλεο κεζφδνπο. Απηφ εμεγεέηαη, ζχκθσλα κε ηνλ McCue, γηαηέ ηα απνθεληξσκϋλα ηκάκαηα πξνκεζεηψλ δελ Ϋρνπλ επέζεκε αλαγλψξηζε σο ζηξαηεγηθϋο ιεηηνπξγέεο, θπξέσο επεηδά ε πεγά απνθϋληξσζεο βξηζθφηαλ ζην εζσηεξηθφ ησλ ηκεκϊησλ θαη φρη ζε ζϋζεηο πςειάο δηνέθεζεο. 18 Ο C.P. McCue εέλαη βνεζφο θαζεγεηά ζηε ρνιά Γεκφζηαο Γηνέθεζεο ηνπ Παλεπηζηεκένπ ηεο Φιφξηδα. 22

23 Όια απηϊ νδεγνχλ ζην ζπκπϋξαζκα φηη ν ρψξνο ησλ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ έζσο βξέζθεηαη ζε Ϋλα κεηαβαηηθφ ζηϊδην. Έηζη ηφζν νη απνθεληξσκϋλεο φζν θαη νη θεληξηθϋο ππεξεζέεο αλαθϋξνπλ φηη Ϋγηλαλ πην απνδνηηθϋο θαη απνηειεζκαηηθϋο κεηϊ ηελ αιιαγά πνπ πηνζϋηεζαλ, ελψ ε κφλε επηθξαηνχζα ηϊζε γηα ην κϋιινλ εέλαη ε ρξάζε λϋσλ ηερλνινγηψλ θαη ειεθηξνληθνχ εκπνξένπ. Η έδηα Ϋξεπλα απνηϋιεζε ηελ βϊζε γηα ην Ϊξζξν ησλ McCue θαη Pitzer (2000) 19, ην νπνέν αλαιχεη ηξέα ζπζηάκαηα πξνκεζεηψλ, ην θεληξηθφ, ην απνθεληξσκϋλν θαη ην ζπλδπαζηηθφ. Βαζηθφ εξψηεκα ηνπ Ϊξζξνπ απνηειεέ ε αλαδάηεζε ηνπ ζσζηνχ κεέγκαηνο ειϋγρνπ θαη απνθϋληξσζεο αξκνδηνηάησλ. ΦπζηθΪ θϊηη ηϋηνην δελ εέλαη θαζφινπ εχθνιν, γηαηέ θαη ηα δχν ζπζηάκαηα παξνπζηϊδνπλ πιενλεθηάκαηα θαη κεηνλεθηάκαηα, ησλ νπνέσλ ε ηζνξξνπέα δελ εέλαη μεθϊζαξε, αιιϊ θαη γηαηέ ζεκαληηθφ ξφιν παέδνπλ θαη ηα ηδηαέηεξα ραξαθηεξηζηηθϊ θϊζε νηθνλνκέαο θαη θϊζε θπβϋξλεζεο. ε αλϊινγν ζπκπϋξαζκα θαηαιάγεη θαη ν Thai (2001) ζε κηα εθηεηακϋλε Ϋξεπλα ησλ ζπζηεκϊησλ πξνκεζεηψλ θαη ησλ πξνζπαζεηψλ πνπ Ϋγηλαλ γηα ηελ βειηέσζά ηνπο. Ο Thai παξνκνηϊδεη ην ζχζηεκα θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ κε Ϋλα απηνθέλεην! Η θηλεηηθά δπλαηφηεηα ηνπ απηνθηλάηνπ εμαξηϊηαη απφ πνιινχο παξϊγνληεο, αιιϊ θαη απφ ηνλ νδεγφ. Αληέζηνηρα ηα ζπζηάκαηα πξνκεζεηψλ γηα λα ιεηηνπξγάζνπλ εμαξηψληαη απφ πνιινχο παξϊγνληεο, νη νπνένη δηαθϋξνπλ αλϊκεζα ζηηο θπβεξλάζεηο, νη νπνέεο ζε απηά ηελ πεξέπησζε Ϋρνπλ ηνλ ξφιν ηνπ νδεγνχ. Έηζη εέλαη πξαθηηθϊ αδχλαην λα βξεζεέ Ϋλα κνληϋιν πνπ λα ηαηξηϊδεη παληνχ. ε Ϊιιε ΫξεπλΪ ηνπ ν McCue ζε ζπλεξγαζέα κε ηνλ Giannakis (2001) 20 κειεηϊ ην ππφβαζξν πνπ απαηηεέηαη γηα λα πινπνηεζνχλ νη ηϊζεηο απνθϋληξσζεο επηηπρεκϋλα. ΜΫζσ εξσηεκαηνινγέσλ πνπ Ϋζηεηιαλ ζε 354 θπβεξλεηηθνχο θνξεέο ειϋγρνπλ ηα πξνζφληα θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ Ϋρνπλ φζνη αζρνινχληαη κε ηηο πξνκάζεηεο θαη ηα ζπγθξέλνπλ κε ηα βαζηθϊ πξνζφληα πνπ πξϋπεη λα δηαζϋηεη Ϋλαο επαγγεικαηέαο πξνκεζεηψλ, φπσο επηθνηλσληαθϋο θαη δηαπξαγκαηεπηηθϋο δεμηφηεηεο, πξνζαξκνζηηθφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα λα ππεξεηνχλ ηνλ ζηφρν ηεο «θαιχηεξεο αμέαο» θαη φρη ηνπ ρακειφηεξνπ θφζηνπο ζε ζπλζάθεο πέεζεο θαη αβεβαηφηεηαο, αληαγσληζηηθψλ ζηφρσλ θαη εμηζνξξφπεζεο θφζηνπο θαη θηλδχλνπ. Σν ζπκπϋξαζκα 19 Ο J.T. Pitzer εέλαη εηδηθφο ηνπ ηνκϋα πξνκεζεηψλ ζηελ ΑιεμΪλδξεηα ησλ Η.Π.Α.. 20 Ο G.A. Giannakis εέλαη θαζεγεηάο ζην ηκάκα δεκφζηαο δηνέθεζεο ηνπ Παλεπηζηεκένπ ηνπ Suffolk. 23

24 απηάο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη φηη πξηλ επηρεηξεζεέ ε απνθϋληξσζε ελφο ζπζηάκαηνο ζα πξϋπεη λα εμαζθαιηζζεέ ε χπαξμε πξνζσπηθνχ κε ηηο αλσηϋξσ δεμηφηεηεο. ΣΫινο, ε κειϋηε ηνπ S. Vagstad (2000) 21 απνηϋιεζκα, φηη ε θαηνρά πιεξνθνξέαο 22 πξνζθϋξεη ην αλαηξεπηηθφ πςειάο ζεκαζέαο απφ ηηο ηνπηθϋο ππεξεζέεο εέλαη επηρεέξεκα γηα θεληξηθά δηελϋξγεηα πξνκεζεηψλ. ηφρνο ηεο κειϋηεο εέλαη ε αλϊιπζε ηεο ζρϋζεο αλϊκεζα ζηνλ βαζκφ δηϊζπαζεο ηεο πιεξνθνξέαο θαη ηελ βϋιηηζηε νξγαλσηηθά δνκά (αλαιπηηθϊ βι. ΠαξΪξηεκα ΙΙ). ΓεληθΪ, κειεηψληαο ηα ζπζηάκαηα πξνκεζεηψλ, ζπλεηδεηνπνηνχκε φηη ε νξγϊλσζε ελφο ζπζηάκαηνο εέλαη κηα πνιπδηϊζηαηε ππφζεζε, πξνζδηνξηδφκελε απφ δηϊθνξνπο παξϊγνληεο, εέηε άζζνλνο εέηε ειϊζζνλνο ζεκαζέαο, θαη επεξεϊδεηαη απφ ηηο ηϊζεηο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ νηθνλνκηθά, ηελ δηνηθεηηθά θαη ηελ πνιηηηθά επηζηάκε θαζψο θαη ηηο ζπλζάθεο θαη ηηο δνκϋο νξγϊλσζεο ηεο εθϊζηνηε νηθνλνκέαο θαη θνηλσλέαο ΔΠΙΥΔΙΡΗΜΑΣΑ ΤΠΔΡ ΣΩΝ ΚΔΝΣΡΙΚΩΝ ΜΟΝΣΔΛΩΝ ΑξρηθΪ ζα πξνζπαζάζνπκε λα απνκνλψζνπκε απφ ηηο επηκϋξνπο παξακϋηξνπο ηα θεληξηθϊ επηρεηξάκαηα ππϋξ θαη θαηϊ ησλ θεληξηθψλ ζπζηεκϊησλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ ζεσξέα πεξέ θξαηηθψλ πξνκεζεηψλ. ηε ζπλϋρεηα ζα εηζϊγνπκε ηηο θπξηφηεξεο παξακϋηξνπο πνπ επεξεϊδνπλ θαη έζσο αλαηξϋπνπλ απηϊ ηα επηρεηξάκαηα. ΔκπεηξηθΪ, πξνζεγγέδνπκε ην ζϋκα κϋζσ ηεο πεξηγξαθάο ησλ βαζηθφηεξσλ ζηνηρεέσλ ηεο νξγϊλσζεο ησλ πξνκεζεηψλ ζε αξθεηϋο ρψξεο ηεο Δ.Δ., ψζηε λα δηαθξέλνπκε ηηο ηϊζεηο πνπ επηθξαηνχλ θαη ηηο θαηλνηνκέεο πνπ εηζϊγνληαη. ηελ πεξέπησζε ελφο θεληξηθνχ ζπζηάκαηνο όιεο νη νπζηαζηηθέο απνθάζεηο θαη ε επζύλε εμαζθάιηζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο πξνκεζεπηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη ζπγθεληξσκέλεο ζηελ θεληξηθή πξνκεζεπηηθή ππεξεζία. Η επηθνηλσλέα θαη ν ζπληνληζκφο πξνθχπηνπλ κϋζσ ηνπ ειϋγρνπ, ηεο ηεξαξρηθάο δνκάο (απφ πϊλσ πξνο ηα θϊησ - top down) θαη ηεο εζσηεξηθάο ζπλνράο, ε ινγνδνζέα ησλ ππαιιάισλ γηα ηηο πξϊμεηο ηνπο πξνβιϋπεηαη απφ ην λνκηθφ πιαέζην, ε αξρά ηνπ εζσηεξηθνχ ειϋγρνπ 21 Ο S. Vagstad εέλαη θαζεγεηάο ζην ηκάκα Οηθνλνκηθψλ ηνπ Παλεπηζηεκένπ ηνπ Bergen, ηεο Ννξβεγέαο θαη κϋινο ηνπ Ννξβεγηθνχ Δξεπλεηηθνχ ΚΫληξνπ ΟξγΪλσζεο θαη Γηνέθεζεο 22 Η πιεξνθνξέα αθνξϊ ηελ πνηφηεηα, δειαδά φιεο ηηο κε λνκηζκαηηθϋο δηαζηϊζεηο ηνπ πξντφληνο. Άξα, ε ππνθεηκεληθά θχζε απηάο ηεο πιεξνθνξέαο ζεκαέλεη φηη φζν πην θνληϊ ζηηο αλϊγθεο ηεο θϊζε ππεξεζέαο ηφζν πην αθξηβάο. 24