«Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΛΗΜΝΟ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ»
|
|
- Ἑρμογένης Δαμασκηνός
- 8 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΜΣ «ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» «Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΛΗΜΝΟ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ» ΕΥΤΥΧΙΑ Π. ΝΑΝΝΗ Α.Μ 145/ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΧΡ. ΓΙΟΥΡΓΑ Επ. Καθηγήτρια Τµήµα Περιβάλλοντος Πανεπιστήµιο Αιγαίου Μυτιλήνη Οκτώβριος 2004
2 ΕΞΩΦΥΛΛΟ
3 ΕΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ Ο ιευθυντής του Μεταπτυχιακού H Υπεύθυνη Καθηγήτρια Ν. Μάργαρης Χρ. Γιούργα
4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Εισαγωγή Ιστορία της βιολογικής γεωργίας Θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας της βιολογικής γεωργίας Η θέσπιση του νοµοθετικού πλαισίου στην Ευρώπη Η εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα Η σηµερινή κατάσταση στη βιολογική γεωργία Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Εισαγωγή Οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας Οι βασικές αρχές της βιολογικής γεωργίας Οι αρχές της βιολογικής γεωργίας σε σχέση µε το αγροοικοσύστηµα... 25
5 3.5 ιαστάσεις της βιολογικής γεωργίας µε βάση τις αρχές της Περιβαλλοντική διάσταση Οικονοµική διάσταση..27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΜΠΕΛΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Ιστορία της αµπελοκαλλιέργειας Οι αµπελοοινικές περιοχές στην Ελλάδα Η αναγκαιότητα της βιολογικής αµπελοκαλλιέργειας και οι τεχνικές 4.4 Η εδαφική περιποίηση στη βιολογική της..35 αµπελουργία Η σηµασία της εδαφικής περιποίησης Η µηχανική κατεργασία του εδάφους Χλωρή λίπανση Οργανική λίπανση Φυτοπροστασία στη βιολογική αµπελοκαλλιέργεια..40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΡΕΥΝΑ- Η περίπτωση των βιοκαλλιεργητών στη νήσο Λήµνο Σκοπός της έρευνας Περιγραφή περιοχής µελέτης Επιλογή της περιοχής έρευνας...44
6 5.2.2 Η εξέλιξη της βιολογικής γεωργίας στη Λήµνο Μεθοδολογική προσέγγιση Μέθοδοι της έρευνας Ερευνητικές υποθέσεις Αποτελέσµατα της έρευνας Γενικά στοιχεία του δείγµατος Ερευνητική υπόθεση Α Ερευνητική υπόθεση Β Ερευνητική υπόθεση Γ Ερευνητική υπόθεση Ερευνητική υπόθεση Ε Συµπεράσµατα...77 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.80 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι - ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ- ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ
7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακες Πίνακας 2.1. Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη το έτος Πίνακας 2.2. Εκτάσεις των καλλιεργούµενων ειδών βιολογικής γεωργίας..20 Γραφήµατα Γράφηµα 2.1. Οι 10 σηµαντικότερες χώρες µε βάση το ποσοστό % της καλλιεργούµενης µε βιολο-γικό τρόπο έκτασης στο σύνολο της γεωργικής τους έκτασης...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Πίνακες Πίνακας 5.1. Σύγκριση ηλιακής κατανοµής µεταξύ δείγµατος βιοκαλλιεργητών στη νήσο Λήµνο και συνόλου απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα στην Ελλάδα..53 Πίνακας 5.2. Σύγκριση επιπέδου εκπαίδευσης µεταξύ δείγµατος βιοκαλλιεργητών στη νήσο Λήµνο και συνόλου απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα στην Ελλάδα...54 Πίνακας 5.3. Σύνοψη απαντήσεων των µεταβλητών φύλο και κύρια απασχόληση 55 Πίνακας 5.4. Συντελεστής συνάφειας µεταξύ των µεταβλητών φύλο και κύρια απασχόληση...55 Πίνακας 5.5. Καλλιεργούµενα είδη των βιοκαλλιεργητών του δείγµατος Πίνακας 5.6. Σύνοψη απαντήσεων των µεταβλητών καλλιεργούµενα είδη και κύρια απασχόλη- ση...57 Πίνακας 5.7. Συντελεστής συνάφειας µεταξύ των µεταβλητών κύρια απασχόληση και καλλιερ- γούµενα είδη Πίνακας 5.8. Λόγοι που οδήγησαν στην εγκατάλειψη της συµβατικής γεωργίας Πίνακας 5.9. Τρόποι άντλησης γνώσεων για τη βιολογική γεωργία.59 Πίνακας Συντελεστής συνάφειας µεταξύ των µεταβλητών τρόποι άντλησης γνώσεων και βαθµός εκπαίδευσης...59
8 Πίνακας Σύνοψη απαντήσεων των µεταβλητών τρόποι άντλησης γνώσεων και βαθµός εκπαίδευσης Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τους λόγους που εντάχθηκαν στη βιολογική γεωργία Πίνακας Σύνοψη απαντήσεων των µεταβλητών λόγοι που εντάχθηκαν στη βιοκαλλιέργεια και παραµονή χωρίς επιδότηση..62 Πίνακας Συντελεστής συνάφειας µεταξύ των µεταβλητών λόγοι που εντάχθηκαν στη βιοκαλ- λιέργεια και παραµονή χωρίς επιδότηση Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τα κανάλια διανοµής που εκφράζουν οι αρχές της βιολογικής γεωργίας Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τα κανάλια διανοµής (γνώση- στάσησυµπεριφορά)..64 Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τη µονοκαλλιέργεια (γνώσησυµπεριφορά) 67 Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε το στόχο της αυτάρκειας και της αυτονοµίας (γνώση- στάσησυµπεριφορά)...68 Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τις αποδόσεις ανά στρέµµα στη βιολογική γεωργία σε σύγκριση µε τη συµβατική. 69 Πίνακας Προτάσεις ώστε να είναι εφικτή µια καθολική στροφή στη βιολογική γεωργία...69 Πίνακας Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τους λόγους που δεν αγοράζουν βιολογικά προϊόντα..76 Γραφήµατα Γράφηµα 5.1. Εξέλιξη του αριθµού βιοκαλλιεργητών ανά έτος...46 Γράφηµα 5.2. Συνολικός αριθµός στρεµµάτων βιοκαλλιεργειών ανά έτος. 46 Γράφηµα 5.3. Ποσοστά ανδρών-γυναικών στη βιοκαλλιέργεια...52
9 Γράφηµα 5.4. Ηλιακή κατανοµή δείγµατος.. 53 Γράφηµα 5.5. Ποσοστά επιπέδου εκπαίδευσης βιοκαλλιεργητών 54 Γράφηµα 5.6. Ποσοστά βιοκαλλιεργητών που ασκούν σήµερα ή έχουν ασκήσει στο παρελθόν συµβατική γεωργία. 58 Γράφηµα 5.7. Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τα πλεονεκτήµατα της βιολογικής γεωργίας σε σχέση µε τη συµβατική...61 Γράφηµα 5.8. Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε το αν θα παρέµεναν στη βιοκαλλιέργεια χωρίς επιδότηση 62 Γράφηµα 5.9. Ποσοστά απαντήσεων για το αν τηρούνται οι προϋποθέσεις για την παραγωγή βιολογικού κρασιού Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων για το αν η βιολογική γεωργία µπορεί να θρέψει τον παγκόσµιο πληθυσµό.. 70 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων µεταξύ των µεταβλητών επάρκεια αγαθών και αποδόσεις βιοκαλλιεργειών...71 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων µεταξύ των µεταβλητών γενίκευση βιολογικής γεωργίας και αποδόσεις βιοκαλλιεργειών.71 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε το κόστος παραγωγής της βιολογικής γεωργίας σε σχέση µε τη συµβατική...72 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε τις τιµές των βιολογικών προϊόντων σε σχέση µε προϊόντα συµβατικής γεωργίας.. 73 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε το που εντάσσουν οι ερωτηθέντες τους καταναλωτές βιολογικών προϊόντων..74 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε το αν καλλιεργούν βιολογικά είδη για αυτοκατανάλωση...75
10 Γράφηµα Ποσοστά απαντήσεων µεταξύ των µεταβλητών τιµές βιολογικών προϊόντων και αγορά βιολογικών προϊόντων..76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ
11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ευρύτερο κίνηµα που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια σε παγκόσµια κλίµακα υπέρ της διατήρησης και προστασίας του περιβάλλοντος, είναι φυσικό να αγγίζει άµεσα και τον τοµέα της γεωργίας. Έτσι, καθώς µια ολοένα αυξανόµενη µερίδα ευαισθητοποιηµένων καταναλωτών απαιτεί πλέον ασφαλή τρόφιµα, απαλλαγµένα από χηµικά κατάλοιπα, ένα καινούριο σύστηµα γεωργικής παραγωγής που σέβεται το περιβάλλον έρχεται στο επίκεντρο των εξελίξεων, η βιολογική ή οργανική ή οικολογική γεωργία. Ο βιολογικός τρόπος παραγωγής των γεωργικών προϊόντων αποτελεί µια ικανοποιητική εναλλακτική λύση στα προβλήµατα του αγροτικού τοµέα, καθώς τα βιολογικά προϊόντα αφενός ταυτίζονται µε την έννοια των «φυσικών» προϊόντων διατροφής και αφετέρου συµπλέουν, χάρη στη φιλική προς το περιβάλλον παραγωγική τους διαδικασία, µε το γενικότερο ρεύµα υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Πράγµατι, η µορφή αυτή παραγωγής, ενθαρρύνει την ενσωµάτωση διαφορετικών συµπληρωµατικών δραστηριοτήτων σε µια µονάδα παραγωγής, ευνοώντας την ανάπτυξη συστηµάτων πολλαπλών καλλιεργειών, αλλά και κτηνοτροφίας, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το περιβάλλον και το τοπίο. Η βιολογική γεωργία αποτελεί µια ολοκληρωµένη πρόταση παραγωγής, οικολογικού προσανατολισµού, σύµφωνα µε την οποία οι παράγοντες που καθορίζουν την ποσότητα και ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων αντιµετωπίζονται ολιστικά. Το σύστηµα αυτό οργάνωσης και λειτουργίας της γεωργικής πράξης σέβεται τη φύση και προσπαθεί να συνεργάζεται αρµονικά µαζί της. Στη λογική ακριβώς αυτή εντάσσεται η διατήρηση της µεγαλύτερης δυνατής ποικιλοµορφίας ζωικών και φυτικών οργανισµών στο οικοσύστηµα της καλλιέργειας, η όσο το δυνατόν στενότερη ανακύκλωση της ύλης και η αποφυγή της χρήσης χηµικών συνθετικών λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων. Σε παγκόσµιο επίπεδο, το µοντέλο της βιοµηχανικής συµβατικής γεωργίας εµφανίζει δυσλειτουργίες, τόσο στον τοµέα της διατροφής, όσο και στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος. Η βιολογική γεωργία επιτυγχάνει ισορροπία στη σχέση ανθρώπου/ τροφής/ γης µε τη βοήθεια του τοπικού δυναµικού, γεγονός που αναγνωρίζεται τόσο από οικολόγους, όσο και από την πολιτεία και αρµόδιους φορείς. Εξάλλου, οι σύγχρονοι καταναλωτές απαιτούν τρόφιµα ποιοτικά, µε πλούσιες διαιτητικές ιδιότητες και ασφαλή. Όλα τα παραπάνω, οδήγησαν τα τελευταία χρόνια την Ε.Ε.(άρα και την Ελλάδα) να στραφεί µε µεγαλύτερο ενδιαφέρον προς τη βιολογική παραγωγή.
12 Η Ελλάδα έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά και δυνατότητες για την ανάδειξη και την επέκταση των πρακτικών παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της χώρας, όπως οι ήπιες κλιµατικές συνθήκες, το ιδιόµορφο ανάγλυφο του εδάφους, οι οικογενειακής µορφής γεωργικές εκµεταλλεύσεις σε µικρές εκτάσεις, και ακόµη το γεγονός ότι σε πολλές περιοχές γίνεται καλλιέργεια µε παραδοσιακές τεχνικές, ευνοούν την ευκολότερη υιοθέτηση, υπό προϋποθέσεις, του συστήµατος παραγωγής της βιολογικής γεωργίας και την παραγωγή βιολογικών προϊόντων µε πολύ καλές οργανοληπτικές ιδιότητες που απολαµβάνουν άλλωστε και καλύτερες τιµές από τα αντίστοιχα συµβατικά. Όσο ευνοϊκές όµως και αν είναι οι προϋποθέσεις για ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στον ελληνικό χώρο, χρειάζεται να επισηµανθεί ότι η υιοθέτηση της διαφορετικής αυτής αντίληψης στη γεωργική παραγωγή απαιτεί, µεταξύ άλλων, τη διαµόρφωση βαθιάς οικολογικής συνείδησης από πλευράς παραγωγών, αλλά και προσπάθειες για αλλαγή του µοντέλου κατανάλωσης που ακολουθείται σήµερα. Ο στόχος της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση του ρόλου και της θέσης της βιολογικής γεωργίας στο σύγχρονο κοινωνικο-οικονοµικό σύστηµα, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή από τους ίδιους τους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων. Έτσι, πραγµατοποιήθηκε έρευνα σε βιοκαλλιεργητές της Λήµνου µε σκοπό την καταγραφή κινήτρων που ώθησαν τους παραγωγούς να ενταχθούν στη βιολογική γεωργία και την αξιολόγηση του βαθµού που οι βιοκαλλιεργητές έχουν υιοθετήσει τις αρχές που διέπουν τη βιολογική γεωργία και του αν και πόσο συνάδουν οι πρακτικές που εφαρµόζουν µε τη φιλοσοφία της βιολογικής γεωργίας. Στο Κεφάλαιο 2 επιχειρείται µια ολοκληρωµένη παρουσίαση της βιολογικής γεωργίας από τη γέννηση και εξέλιξή της σε παγκόσµιο επίπεδο µέχρι και την πλήρη θεσµική κατοχύρωσής της σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1991 µε τον Καν. (Ε.Ε) 2092/91 «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων». ιερευνάται, ακόµα, ο ρόλος του θεσµικού αυτού πλαισίου στη χώρα µας και οι αλλαγές που αυτό επέφερε σε επίπεδο οργάνωσης για τη βιολογική γεωργία. Τέλος, παρουσιάζεται η σηµερινή κατάσταση της βιολογικής γεωργίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται οι βασικές αρχές και οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας, σύµφωνα µε το ιδεολογικό πλαίσιο που έχει αναπτυχθεί γύρω από αυτήν, αλλά και οι αρχές της σε σχέση µε το αγρο-οικοσύστηµα και τις τεχνικές καλλιέργειας. Στη συνέχεια, επιχειρείται να δοθεί η περιβαλλοντική και οικονοµική
13 διάσταση της βιολογικής γεωργίας µε βάση αυτές τις αρχές. Παρουσιάζονται, δηλαδή, οι επιδράσεις που έχει η άσκηση αυτής της µορφής καλλιέργειας τόσο στη βιοποικιλότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, όσο και στην παραγωγικότητα του βιολογικού αγροκτήµατος, το κόστος παραγωγής και την τιµή βιολογικών προϊόντων. Στο Κεφάλαιο 4 επιχειρείται µια, όσον το δυνατόν, πιο ολοκληρωµένη παρουσίαση της βιολογικής αµπελοκαλλιέργειας και των τεχνικών που εφαρµόζονται σε αυτήν. Η έρευνα, που ακολουθεί σε επόµενο κεφάλαιο, αφορά σε βιοκαλλιεργητές που ασχολούνται κατά βάση µε την αµπελοκαλλιέργεια και έτσι κρίθηκε σκόπιµο η παρουσίαση κάποιων πληροφοριών για αυτήν την καλλιέργεια. ίνονται στοιχεία για την οργανική λίπανση του αµπελώνα, την βιολογική αντιµετώπιση ασθενειών και εχθρών του αµπελιού και διάφορες τεχνικές και µέθοδοι που εφαρµόζονται για την καλύτερη εδαφική περιποίηση του βιολογικού αµπελώνα. Το Κεφάλαιο 5 αφορά στην έρευνα που πραγµατοποιήθηκε σε βιοκαλλιεργητές στο νησί της Λήµνου κατά το χρονικό διάστηµα Μάρτιος-Απρίλιος Η επιλογή αυτής της περιοχής έγινε γιατί παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως η βιοκαλλιέργεια αµπέλου και σιταριού µόνο, καθώς και ο περιορισµός που γνωρίζουν οι παραγωγοί ως προς τη διάθεση των προϊόντων τους. Ο σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση των κοινωνικο-οικονοµικών χαρακτηριστικών των βιοκαλλιεργητών σε σχέση µε το τρίπτυχο γνώση στάση συµπεριφορά τους ως προς τη βιολογική γεωργία και για αυτό πραγµατοποιήθηκε µε τη βοήθεια ερωτηµατολογίου συνέντευξης. Τέλος, η παρουσίαση και ανάλυση των αποτελεσµάτων της έρευνας γίνεται µε τη βοήθεια της περιγραφικής και συµπερασµατολογικής στατιστικής, που οδηγεί άλλωστε στην ασφαλέστερη εξαγωγή συµπερασµάτων.
14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
15 2. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ 2.1 Εισαγωγή Οι εξελίξεις που σηµειώνονται τα τελευταία χρόνια στον τοµέα της γεωργίας, η αναγνώριση, τόσο σε κοινωνικό, όσο και σε πολιτικό επίπεδο, των περιβαλλοντικών προβληµάτων και της ανάγκης διασφάλισης της υγείας των καταναλωτών και ο προβληµατισµός για το µέλλον του αγροτικού κόσµου, ιδίως στις µειονεκτικές περιοχές, έχουν δηµιουργήσει ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίµα για την αναγνώριση, προώθηση και ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας. Με τον όρο «γεωργία» καλύπτεται τόσο η φυτική όσο και η ζωική παραγωγή. Ένας ολοκληρωµένος ορισµός σχετικά µε την βιολογική γεωργία που δίνεται από την IFOAM ( ιεθνής Οµοσπονδία των Κινηµάτων Οργανικής Γεωργίας), τον πιο γνωστό µη Κυβερνητικό Οργανισµό που δραστηριοποιείται στο χώρο, είναι ο εξής: Η Οργανική (Βιολογική) γεωργία περιλαµβάνει όλα τα αγροτικά συστήµατα, τα οποία προωθούν την περιβαλλοντικώς, κοινωνικώς και οικονοµικώς σηµαντική παραγωγή τροφίµων και µη εδώδιµων προϊόντων. Αυτά τα συστήµατα λαµβάνουν υπόψη τους την τοπική γονιµότητα του εδάφους ως ένα κυρίαρχο στοιχείο για µια πετυχηµένη παραγωγή. Με σεβασµό στη φυσική ικανότητα των φυτών για την παραγωγή, στα ζώα και στο φυσικό τοπίο, η οργανική παραγωγή στοχεύει στην αριστοποίηση της ποιότητας ως προς όλες τις γεωργικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Η οργανική γεωργία περιορίζει δραστικά τις εξωτερικές εισροές, απαγορεύοντας τη χρήση αγροχηµικών, συνθετικών λιπασµάτων, φυτοφαρµάκων και φαρµάκων. Αντί αυτών, επιτρέπει στους δυναµικούς φυσικούς νόµους να αυξήσουν τις αποδόσεις στη γεωργία και να µειώσουν τις ανθεκτικότητες στις ασθένειες. Η οργανική γεωργία σέβεται παγκοσµίως αποδεκτές αρχές, οι οποίες όµως εφαρµόζονται µέσα στα πλαίσια των τοπικών, κοινωνικο-οικονοµικών, γεωκλιµατολογικών και πολιτιστικών συνθηκών. Τα συστήµατα αυτά πρέπει να αναπτύσσονται αυτοτελώς σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η βιολογική γεωργία είναι η κατάληξη µιας σειράς µελετών και το αποτέλεσµα της ανάπτυξης διαφόρων εναλλακτικών µεθόδων γεωργικής παραγωγής που ξεκίνησαν, από την αρχή του 20 ου αιώνα, ουσιαστικά στη Βόρεια Ευρώπη. 2.2 Ιστορία της βιολογικής γεωργίας Η Βιολογική ή Οικολογική γεωργία, ως πρακτική έκφραση της γενικότερης οικολογικής αντίληψης, εµφανίστηκε στις αρχές του 20 ου αιώνα. Τα τρία κύρια κινήµατα που επικράτησαν εκείνη την περίοδο είναι:
16 Η βιοδυναµική γεωργία, που εµφανίστηκε στη Γερµανία µε την ώθηση του Rudolf Steiner (1915) Η οργανική γεωργία, που είδε το φως στην Αγγλία χάρη στις απόψεις που ανέπτυξε ο Sir Albert Howard στη Γεωργική του ιαθήκη (1940) Η βιολογική γεωργία, που αναπτύχθηκε στην Ελβετία, από τους Hans Peter Rush και H. Muller τη δεκαετία του 40. Αυτά τα διάφορα κινήµατα στα οποία οφείλουν την καταγωγή τους ορισµένοι από τους προστατευόµενους από την Κοινοτική νοµοθεσία όρους, θεωρούσαν ουσιαστικό το δεσµό ανάµεσα στη γεωργία και τη φύση, καθώς και το σεβασµό των φυσικών ισορροπιών και απείχαν από µια µάλλον καθοδηγητική προσέγγιση της γεωργίας που µεγιστοποιεί τις αποδόσεις µέσω πολλαπλών παρεµβάσεων µε διάφορες κατηγορίες συνθετικών- χηµικών εισροών (Ζωιόπουλος, Παπαθεοδώρου,2000). Παρά την ύπαρξη και την ισχύ αυτών των κινηµάτων, η βιολογική γεωργία έµεινε για πολύ καρό σε εµβρυακή κατάσταση στην Ευρώπη. Καθ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 50, ο κύριος στόχος ο οποίος αποδιδόταν στη γεωργία ήταν να ικανοποιεί, χάρη σε µια πολύ σηµαντική αύξηση της γεωργικής παραγωγής, τις άµεσες ανάγκες σε τρόφιµα και να αυξάνει τον βαθµό αυτάρκειας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Είναι κατανοητό, εποµένως, ότι η βιολογική γεωργία δυσκολεύτηκε πολύ να επιτύχει, στο πλαίσιο αυτό, πλατύτερη αποδοχή. Αντίθετα, το τέλος της δεκαετίας του 60 και κυρίως η δεκαετία του 70 χαρακτηρίζονται από αύξηση της συνειδητοποίησης σε θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος, στα οποία η βιολογική γεωργία θα µπορούσε να δώσει την κατάλληλη απάντηση. Νέοι σύνδεσµοι δηµιουργούνται, συγκεντρώνοντας παραγωγούς, καταναλωτές και άλλα άτοµα που ενδιαφέρονται για την οικολογία και για µια περισσότερο στενά συνδεδεµένη µε τη φύση ζωή. Οι οργανώσεις αυτές αναπτύσσουν τις δικές τους συγγραφές υποχρεώσεων µε τους κανόνες παραγωγής που πρέπει να τηρούνται (Φωτόπουλος, Κρυστάλλης, 2003). Η βιολογική γεωργία ανθίζει, ωστόσο, πραγµατικά στη διάρκεια της δεκαετίας του 80, εφόσον αυτός ο νέος τρόπος παραγωγής και το ενδιαφέρον των καταναλωτών για αυτά τα προϊόντα συνεχίζουν να αναπτύσσονται όχι µόνο στο µεγαλύτερο µέρος των Ευρωπαϊκών χωρών αλλά και σε άλλες χώρες, όπως οι Η.Π.Α, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Παρατηρούµε στη περίπτωση αυτή µια σηµαντική αύξηση του αριθµού παραγωγών και την έναρξη πρωτοβουλιών στον τοµέα της µεταποίησης και του marketing βιολογικών προϊόντων. Αυτό το ευνοϊκό πλαίσιο για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας οφείλει σε µεγάλο βαθµό την προέλευσή του στη σταθερή απαίτηση των καταναλωτών να τους προσφέρονται προϊόντα ασφαλή και περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον.
17 Παράλληλα, οι επίσηµες διοικητικές υπηρεσίες αναγνωρίζουν σιγά σιγά τη βιολογική γεωργία, εντάσσοντάς την στα θέµατα έρευνάς τους και αποκτώντας ιδιαίτερες νοµοθεσίες ( Αυστρία, Γαλλία, ανία). Άλλωστε χορηγούνται επιδοτήσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, από ορισµένα κράτη-µέλη υπέρ αυτού του τύπου γεωργίας (Μπουγιούρης, 1998). Παρά τις προσπάθειες αυτές, η βιολογική γεωργία παραµένει στη διάρκεια αυτής της περιόδου ελλειµµατική λόγω χαµηλής αναγνωρισιµότητας. Πράγµατι, επικρατεί µια κάποια σύγχυση στα µάτια των καταναλωτών, όσον αφορά στη σηµασία της ίδιας της έννοιας της βιολογικής γεωργίας και των περιορισµών που επιβάλλει. Η αιτία της σύγχυσης αυτής βρίσκεται ουσιαστικά στην ύπαρξη διαφόρων «σχολών» και «φιλοσοφιών», στην έλλειψη εναρµόνισης των χρησιµοποιούµενων ορολογιών, στην ετερογενή παρουσίαση των προϊόντων, στην εννοιολογική σύγχυση ανάµεσα σε βιολογικά προϊόντα, προϊόντα ποιότητας, φυσικά προϊόντα κ.ά.(φωτόπουλος, Κρυστάλλης, 2003). Υπό αυτές τις συνθήκες, η θέσπιση ενός νοµοθετικού πλαισίου φάνηκε ως το µέσο το οποίο θα επέτρεπε στη βιολογική γεωργία να βρει τη θέση της, κατά αξιόπιστο τρόπο, στην περιορισµένη αγορά που αποτελούν τα προϊόντα ποιότητας. Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του 90 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηµιούργησε, µε τον Καν.2092/91, εκείνο το θεσµικό πλαίσιο, που οδήγησε στη έκρηξη των βιοκαλλιεργειών στις χώρες της Ε.Ε και στην ταχύτατη διάδοση της βιολογικής γεωργίας, τουλάχιστον σε επίπεδο µικρών και µεσαίων παραγωγών (Lampkin,1996) 2.3 Θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας της βιολογικής γεωργίας Η θέσπιση του νοµοθετικού πλαισίου στην Ευρώπη Το ακριβές εννοιολογικό περιεχόµενο των εναλλακτικών γεωργικών τεχνικών είναι ένα σηµαντικό ζήτηµα τόσο για τους συνειδητοποιηµένους σε θέµατα περιβάλλοντος πολίτες, καταναλωτές και παραγωγούς όσο και για ειδικευµένους επιστήµονες. Ωστόσο, η διάδοση και καθιέρωση στην πράξη εναλλακτικών γεωργικών τεχνικών (όπως η βιολογική γεωργία) δεν είναι µόνο θέµα ορισµού των εννοιών. Είναι πολύ περισσότερο ζήτηµα δηµιουργίας των συγκεκριµένων θεσµικών συνθηκών που διευκολύνουν την ανάπτυξή τους (Πάντζιος και Τζουβελέκας, 2000). Συγκεκριµένα, τόσο από τεχνική όσο και από οικονοµική σκοπιά, η υιοθέτηση βιοκαλλιεργητικών µεθόδων από το µέσο αγρότη και η ανάπτυξη αντίστοιχων προτιµήσεων από το µέσο καταναλωτή απαιτεί την πρακτική διαφοροποίηση της βιολογικής γεωργίας από τη συµβατική. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η σαφής
18 διαφοροποίηση µιας οικονοµικής δραστηριότητας αλλά και των προϊόντων της αποτελεί µια από τις θεµελιώδεις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και ανάπτυξη κάθε νέας αγοράς ( Πάντζιος και Τζουβελέκας, 2000). Από την άποψη αυτή, η Ευρωπαϊκή Ένωση από τις αρχές της δεκαετίας του 90 προχώρησε σε ένα σηµαντικότατο διεθνώς βήµα για την πρακτική διάδοση και τη µαζικοποίηση της βιολογικής γεωργίας. Η Ε.Ε είναι σήµερα η µόνη αγορά διεθνώς που έχει αναπτύξει συγκεκριµένο θεσµικό/ νοµοθετικό πλαίσιο για τη βιολογική γεωργία. Το θεσµικό αυτό πλαίσιο περιλαµβάνει βασικά τρεις κύριες νοµοθετικές ρυθµίσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και συγκεκριµένα τους κανονισµούς: α) Καν. (Ε.Ε) 2092/91 «περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών διατάξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής», συµπληρωµένος από β) τον Καν. (Ε.Ε) 1804/99 ειδικά για τα προϊόντα ζωικής προέλευσης και γ) τον Καν. (Ε.Ε) 2078/92 «σχετικά µε µεθόδους γεωργικής παραγωγής που συµµορφώνονται µε τις απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος και µε τη διατήρηση του φυσικού χώρου». Οι πρώτοι δυο Κανονισµοί καθορίζουν τις βασικές προδιαγραφές της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας- δηλαδή τις απολύτως απαραίτητες προϋποθέσεις που οφείλουν να τηρούν οι γεωργοί στις καλλιεργητικές τους τεχνικές, ώστε να παραµένουν στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Επιβάλλουν, επίσης, τη λειτουργία συστηµάτων ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων στις χώρες της Ε.Ε: κάθε κράτος-µέλος οφείλει να ορίσει σε εθνικό επίπεδο µια αρµόδια αρχή ελέγχου, η οποία επιβλέπει τη διαδικασία πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων (η οποία µπορεί να ανατεθεί σε δηµόσιες υπηρεσίες ή ιδιωτικούς φορείς εγκεκριµένους από την Εθνική Αρχή Ελέγχου). Σε αντίθεση µε τους παραπάνω Κανονισµούς, ο Καν. (ΕΟΚ) 2078/92 δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη βιολογική γεωργία, αλλά αποτελεί ένα από τα λεγόµενα συνοδευτικά µέτρα της ΚΑΠ, αφορά δε φιλικές προς το περιβάλλον µεθόδους γεωργικής παραγωγής. Έτσι, και µε δεδοµένη την πολυµορφία του φυσικού περιβάλλοντος και τις διαφορετικές διαρθρώσεις στα κράτη-µέλη, η εφαρµογή του Κανονισµού πραγµατοποιείται µέσα από συγκεκριµένα εθνικά προγράµµατα που υποβάλλουν τα κράτη-µέλη (Πάντζιος και Τζουβελέκας, 2000) Η εφαρµογή του νοµοθετικού πλαισίου στην Ελλάδα Η Ελλάδα, σε αντίθεση µε άλλα κράτη-µέλη της Ε.Ε (όπου το νοµοθετικό πλαίσιο για τη βιολογική γεωργία επιτάχυνε τους ρυθµούς µιας ήδη υπάρχουσας δυναµικής στο χώρο των βιοκαλλιεργειών), αποτελεί κλασική περίπτωση όπου το
19 προαναφερόµενο θεσµικό πλαίσιο της Ε.Ε στην κυριολεξία επέβαλε την καθιέρωση της βιολογικής γεωργίας και την αποπεριθωριοποίηση της. Παρά την ύπαρξη πρώιµων προσπαθειών ατοµικών βιοκαλλιεργητών ή οµάδων παραγωγών (κυρίως σταφιδοπαραγωγών/ ελαιοπαραγωγών στην Αιγιαλεία και ελαιοπαραγωγών στη Μεσσηνιακή Μάνη), οι υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας δεν είχαν ασχοληθεί καθόλου µε το θέµα της βιολογικής γεωργίας πριν εκδοθεί ο Καν. (Ε.Ε) 2092/91. Ωστόσο, η καθιέρωση του θεσµικού πλαισίου της Ε.Ε υποχρέωσε τις ελληνικές αρχές σε µια διαδικασία προσαρµογής στα όσα αυτό επιβάλλει. Έτσι, το θεσµικό πλαίσιο που διέπει τη βιολογική γεωργία στην Ελλάδα εξαντλείται σήµερα σε µια τυπική εφαρµογή (υποχρεωτική άλλωστε) των σχετικών κανονισµών, µε φανερή την απουσία κάποιας γενικότερης στρατηγικής για την ανάπτυξη του εγχώριου τοµέα της βιολογικής γεωργίας. Συγκεκριµένα: Σε εφαρµογή του Καν.(Ε.Ε) 2092/91 συστήθηκε το Γραφείο Βιολογικών Προϊόντων Φυτικής Προέλευσης στην κεντρική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας, ως η αρµόδια αρχή για την εφαρµογή του εν λόγω κανονισµού στην Ελλάδα. Κύρια αρµοδιότητα του Γραφείου είναι ο έλεγχος και η εποπτεία του εθνικού συστήµατος έλεγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Το σύστηµα ελέγχουπιστοποίησης βιολογικών προϊόντων καθορίστηκε µε υπουργική απόφαση το 1993, µε την οποία εγκαθιδρύεται σύστηµα ελέγχου και πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων, το οποίο διαχειρίζονται εγκεκριµένοι ιδιωτικοί φορείς, οι οποίοι επιβλέπονται από την αρµόδια κεντρική υπηρεσία του Υπ. Γεωργίας, ως αρµόδια εθνική αρχή. Με βάση αυτό το πλαίσιο, σήµερα λειτουργούν στην Ελλάδα τρεις ιδιωτικοί πιστοποιητικοί οργανισµοί µε τις επωνυµίες ΗΩ, ΒΙΟΕΛΛΑΣ και ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΉ, οι οποίες ασκούν τεχνικούς ελέγχους και παρέχουν πιστοποίηση στο σύνολο των Ελλήνων βιοκαλλιεργητών. Σε εφαρµογή του Καν. (Ε.Ε) 2078/92, η ιεύθυνση Χωροταξίας και Προστασίας περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας (ως υπεύθυνη αρχή για την εφαρµογή του κανονισµού αυτού στην Ελλάδα) έχει καταρτίσει και εφαρµόζει από το 1995 πρόγραµµα στρεµµατικών επιδοτήσεων των βιοκαλλιεργητών. Η χρηµατική ενίσχυση των βιοκαλλιεργητών διαφοροποιείται ανάλογα µε το είδος της καλλιέργειας και µε την τοποθεσία της εκµετάλλευσης ( σε περιοχή οικολογικά ευαίσθητη ή όχι), ωστόσο η δεύτερη διάκριση είναι µάλλον συµβολική, αφού η διαφορά στο ύψος της επιδότησης µεταξύ οικολογικά ευαίσθητων και λοιπών περιοχών είναι αµελητέα. Επιπρόσθετα, ο τρόπος υπολογισµού της επιδότησης γίνεται ανά στρέµµα καλλιέργειας, σύµφωνα µε τη γενικότερη κατεύθυνση της ΚΑΠ, για άµεσες ενισχύσεις στους παραγωγούς και µε στόχο τον περιορισµό της εντατικοποίησης, των
20 πλεονασµάτων και των υπερβάσεων στο κόστος της ΚΑΠ. Έτσι, η βιοκαλλιέργεια επιδοτείται ως εναλλακτικός τρόπος παραγωγής ανεξάρτητα από την απόδοσή της και την ποιότητα των προϊόντων της (Φωτόπουλος και Κρυστάλλης, 2003). 2.4 Η σηµερινή κατάσταση στη βιολογική γεωργία Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη Η βιολογική γεωργία στον ευρωπαϊκό χώρο έχει προϊστορία. Σε ορισµένα Κράτη ο τοµέας αυτός έχει προχωρήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο, γεγονός που οφείλεται στην ύπαρξη εθνικής νοµοθεσίας, καθώς επίσης στη δηµιουργία δυνατών οικολογικών κινηµάτων, στην ανάπτυξη δικτύων διακίνησης βιολογικών προϊόντων, στην ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος κ.ά. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι, µε βάση το ποσοστό (%) της έκτασης που καλλιεργείται µε βιολογικό τρόπο στο σύνολο της γεωργικής γης, τις πρώτες 8 θέσεις παγκοσµίως καταλαµβάνουν Ευρωπαϊκές χώρες (Γράφηµα 2.1). Γράφηµα 2.1. Οι 10 σηµαντικότερες χώρες µε βάση το ποσοστό (%) της καλλιεργούµενης µε βιολογικό τρόπο έκτασης στο σύνολο της γεωργικής τους έκτασης. Ποσοστό βιολογικής γεωργίας 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 17,00 11,30 9,70 7,94 6,60 6,51 6,30 5,09 4,00 3,96 Λιχτενστάιν Αυστρία Ελβετία Ιταλία Φινλανδία ανία Σουηδία Τσεχία Ουρουγουάη Ηνωµένο Βασίλειο Πηγή: SOEL Survey, 2001
21 Πίνακας 2.1. Η βιολογική γεωργία στην Ευρώπη το έτος 2001 Πηγή: SOEL Survey, 2001 Χώρα Αριθµός Εκµεταλλεύσεων % Συνόλου Εκµεταλλεύσεων Εκταση (στρ) % Συνολικής Αγροτικής Εκτασης Αυστρία , ,60 Βέλγιο 700 1, ,45 Γαλλία , ,70 Γερµανία , ,10 ανία , ,65 Ελλάδα , ,86 Ηνωµένο Βασίλειο , ,22 Ιρλανδία 923 0, ,70 Ιταλία , ,00 Ισπανία , ,28 Λουξεµβούργο 48 2, ,00 Ολλανδία , ,19 Πορτογαλία , ,20 Σουηδία , ,09 Φινλανδία , ,00 Άθροισµα , ,51 Η βιολογική γεωργία στις υπό ένταξη χώρες* Εσθονία 583 0, ,00 Κύπρος 45 0, ,12 Λετονία ,81 Λιθουανία ,25 Μάλτα ,00 Ουγγαρία , ,70 Πολωνία ,36 Σλοβακία 84 1, ,20 Σλοβενία ,15 Τσεχοσλοβακία 654 2, ,09 Αθροισµα 25, ,28 Αθροισµα Ευρώπης & Υπό ένταξη χώρες ,74 Η βιολογική γεωργία στις EFTA χώρες ** Ελβετία , ,00 Ισλανδία 20 0, ,70 Λιχτενστάιν 41 20, ,40 Νορβηγία , ,13 Σύνολο EFTA χώρες ,34 Σύνολο Ευρώπη & EFTA Xώρες ,50 Σύνολο Ευρώπης & υπό ένταξη χώρες & EFTA χώρες ,07 * από την 1/05/2004 ανήκουν στην Ε.Ε ** EFTA: European Free Trade Association (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών)
22 Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όλες οι σχετικές µελέτες και παρατηρήσεις συγκλίνουν προς την άποψη ότι η βιολογική γεωργία περικλείει µια δυναµική που οδηγεί σε συνεχώς αυξανόµενη ανάπτυξη του κλάδου. Στον Πίνακα 2.1 φαίνεται η κατά χώρα καλλιεργούµενη µε βιολογικό τρόπο έκταση, το ποσοστό (%) στο σύνολο της γεωργικής της γης, ο αριθµός των βιολογικών εκµεταλλεύσεων και το ποσοστό τους (%) στο σύνολο των γεωργικών εκµεταλλεύσεων στις χώρες της Ε.Ε και τις χώρες EFTA κατά το έτος Από τα στοιχεία του πίνακα προκύπτει ότι σε όλη την Ευρώπη υπήρχαν το 2001 περίπου εκµεταλλεύσεις µε βιοκαλλιέργειες και από αυτές το 80% ( ) βρίσκονται εντός των ορίων της Ε.Ε των 15 χωρών. Σε εκείνες τις χώρες δηλαδή που ισχύει ενιαίο θεσµικό πλαίσιο και εφαρµόζονται κοινά προγράµµατα για τη βιολογική γεωργία από τις αρχές της δεκαετίας του 90. Το µεγαλύτερο αριθµό βιολογικών εκµεταλλεύσεων έχει η Ιταλία (49.489) και ακολουθούν η Αυστρία µε , η Ισπανία µε και η Γερµανία µε Όσον αφορά στο ποσοστό % του συνόλου των εκµεταλλεύσεων που καλύπτουν οι βιοκαλλιέργειες, πρώτη εµφανίζεται η Αυστρία µε 9,20% και ακολουθούν η Φινλανδία µε 6,80%, η ανία µε 5,88%, η Γερµανία µε 4%, η Σουηδία µε 3,94% και η Ιταλία µε 2,14%. Η Ελλάδα µαζί µε την Πορτογαλία βρίσκονται στις δυο τελευταίες θέσεις των χωρών της Ε.Ε (15 χώρες) µε ποσοστά 0,69% και 0,25% αντίστοιχα, επί του συνόλου των γεωργικών εκµεταλλεύσεων Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα έκανε την εµφάνισή της µε επίσηµο τρόπο το 1994, όταν καταγράφηκαν στρέµµατα καλλιεργούµενα µε βιολογικό τρόπο, που αντιπροσώπευαν ποσοστό µόλις 0,03% της συνολικής καλλιεργούµενης έκτασης. Έκτοτε άρχισε µια περίοδος ταχύτατης ανάπτυξης µε αποτέλεσµα το 2003 η συνολική έκταση µε βιολογικές καλλιέργειες στη χώρα µας να ανέρχεται σε στρέµµατα που αντιστοιχεί στο 1,15% της συνολικής γεωργικής έκτασης (Υπουργείο Αγρ. Ανάπτυξης και Τροφίµων,2003).
23 Με βάση τα διαθέσιµα στατιστικά δεδοµένα, τόσο από το αρµόδιο Υπουργείο όσο και από τους Πιστοποιητικούς Οργανισµούς, τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του κλάδου της βιολογικής καλλιέργειας είναι: α) η έντονη αυξητική τάση των καλλιεργούµενων εκτάσεων από το 1994 και έπειτα β) η χαρακτηριστική γεωγραφική ανισοκατανοµή των βιολογικά καλλιεργούµενων εκµεταλλεύσεων γ) η περιορισµένη σε παραγόµενα προϊόντα σύνθεση της συνολικής βιολογικής παραγωγής Συγκεκριµένα, η πορεία της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα, κατά την πενταετία χαρακτηρίζεται από έντονους ρυθµούς επέκτασης των βιοκαλλιεργούµενων εκτάσεων, αλλά και ένταξης νέων βιοκαλλιεργητών. Στο διάστηµα αυτό, η συνολική βιολογικά καλλιεργούµενη έκταση στη χώρα παρουσίασε µέσο ετήσιο ρυθµό αύξησης άνω του 100%. Ανάλογοι ήταν και οι ρυθµοί ένταξης νέων βιοκαλλιεργητών. Μετά το 1998 ο ρυθµός αυτός παρουσίασε µια σηµαντική ελάττωση, παρέµεινε όµως θετικός, και έτσι πλέον ο συνολικός αριθµός βιολογικά καλλιεργούµενων στρεµµάτων αυξάνεται ετησίως κατά 25%. Γεωγραφικά, η έως τώρα εξάπλωση των βιοκαλλιεργειών παρουσιάζει έντονη ανισοκατανοµή. Περιορίζεται σε λίγες σχετικά περιφέρειες και χαρακτηρίζεται από «θύλακες» βιοκαλλιεργητών σε µικρό αριθµό νοµών µέσα στις περιφέρειες αυτές. Έτσι, η Πελοπόννησος συγκεντρώνει ουσιαστικά περισσότερες από τις µισές εκτάσεις και βιοκαλλιεργητές, ενώ ακολουθούν η Στερεά Ελλάδα, η Κρήτη και τα Ιόνια Νησιά. Πίνακας 2.2. Εκτάσεις των καλλιεργούµενων ειδών βιολογικής γεωργίας Είδη καλλιεργειών Σύνολο καλλιεργούµενων στρεµµάτων Ποσοστό % των βιολογικά καλλιεργούµενων εκτάσεων Ελιά ,54 44,4 ηµητριακά ,81 16,2 (σιτάρι, κριθάρι, καλαµπόκι) Αµπέλι ,42 8,1 Εσπεριδοειδή ,70 5,3 Οπωροφόρα ,29 2,6 Ξηροί καρποί 8.555,47 2,2 Κηπευτικά 5.425,92 1,3 Όσπρια 528,48 0,1 Άλλες ,47 19,8
24 Σύνολο ,10 100,0 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, 2003 Όσον αφορά στην εγχώρια βιολογική παραγωγή, η ποικιλία των προϊόντων που περιλαµβάνει είναι ιδιαίτερη µικρή. Από τα στοιχεία του Πίνακα 2.2, που αφορούν στο έτος 2003, γίνεται φανερό ότι η δραστηριότητα της πλειονότητας των βιοκαλλιεργητών επικεντρώνεται επιλεκτικά σε ορισµένες µόνο καλλιέργειες. Ειδικότερα, η ελαιοκαλλιέργεια αποτελεί τη σηµαντικότερη βιολογική καλλιέργεια της χώρας, καταλαµβάνοντας το 44,4% της βιολογικά καλλιεργούµενης έκτασης, και ακολουθούν τα δηµητριακά µε 16,2%, η αµπελοκαλλιέργεια µε 8,1% και η καλλιέργεια εσπεριδοειδών µε ποσοστό 5,3%. Τα τέσσερα αυτά προϊόντα, δηλαδή, καλύπτουν το 74% της έκτασης των βιοκαλλιεργειών στην Ελλάδα. Ο προαναφερθείς περιορισµός, που αφορά στα καλλιεργούµενα είδη της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα, σχετίζεται κατά κύριο λόγο µε το υπάρχον θεσµικό πλαίσιο που εφαρµόζεται στη χώρα. Σχετίζεται, όµως, και µε τους υπάρχοντες περιορισµούς σε επίπεδο τεχνογνωσίας, όσον αφορά στην επιτυχή εφαρµογή στην πράξη βιολογικών µεθόδων καλλιέργειας, αλλά και µε τη γενικότερη νοοτροπία των Ελλήνων αγροτών, όσον αφορά στη στάση τους απέναντι σε νέες γεωργικές δραστηριότητες, καθώς και στην σχεδόν ενστικτώδη χρησιµοποίηση του συστήµατος χρηµατικών ενισχύσεων της Κ.Α.Π της Ε.Ε στο οποίο είναι ιδιαίτερα προσκολληµένοι (Πάντζιος και Τζουβελέκας, 2000).
25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ο λογικός καλλιεργητής πρέπει να εξετάζει αν οι µέθοδοί του βρίσκονται σε αρµονία µε ορισµένες αλήθειες των φυσικών νόµων ή εάν τους παραβιάζουν. Πρέπει σταθερά να έχουµε κατά νου ότι ο στόχος µιας σωστής πρακτικής δεν είναι µόνο να επιδιώκουµε υψηλότερες αποδόσεις, αλλά και να εξασφαλίζουµε ότι αυτές οι αποδόσεις θα εξακολουθήσουν να είναι υψηλές και το επόµενο ή τα επόµενα χρόνια. (Justus von Liebig, ) 3. ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ 3.1 Εισαγωγή
26 Στις 5 Νοεµβρίου του 1972 στις Βερσαλλίες ιδρύθηκε η IFOAM ( ιεθνής Οµοσπονδία Κινηµάτων Βιολογικής Γεωργίας), στη διάρκεια ενός παγκόσµιου συνεδρίου για τη βιολογική γεωργία που είχε διοργανωθεί από τη Nature et Progress (Οργάνωση των Γάλλων βιοκαλλιεργητών).η ίδρυση της IFOAM στηρίχτηκε στην ανάγκη για µεγαλύτερη διάδοση και ανταλλαγή απόψεων πάνω στις αρχές και τις πρακτικές της Οργανικής (Βιολογικής) Γεωργίας πέρα από εθνικά και γλωσσικά σύνορα. Η IFOAM συγκεντρώνει τις ενδιαφερόµενες οργανώσεις από όλο τον κόσµο στην παραγωγή, την πιστοποίηση, την έρευνα, την εκπαίδευση και την προώθηση της βιολογικής γεωργίας. Σήµερα έχει ως µέλη της πάνω από 650 οργανισµούς από 105 χώρες όλου του κόσµου. Το Νοέµβριο του 1998, η IFOAM θέσπισε το «Πλαίσιο συγγραφών υποχρεώσεων της βιολογική γεωργίας και µεταποίησης», οι οποίες δεν είναι καταναγκαστικές, αλλά αποτελούν οπωσδήποτε έναν τρόπο σκέψης, εφόσον συνθέτουν τη σηµερινή κατάσταση των µεθόδων παραγωγής και µεταποίησης βιολογικών προϊόντων. 3.2 Οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας Κατά τη ιεθνή Οµοσπονδία Κινηµάτων Βιολογικής Γεωργίας οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας είναι (IFOAM, 2002): Η παραγωγή γεωργικών προϊόντων υψηλής θρεπτικής ποιότητας σε επαρκείς ποσότητες. Η συνύπαρξη µε τα φυσικά οικοσυστήµατα και όχι η κατακυριάρχησή τους από τον άνθρωπο. Η σωστή λειτουργία των βιολογικών κύκλων του αγρο-οικοσυστήµατος µε τη σύγχρονη συµµετοχή µικροοργανισµών, εδαφικής πανίδας και χλωρίδας, καλλιεργειών και εκτρεφόµενων ζώων. Η βελτίωση της γονιµότητας του εδάφους στο διηνεκές. Η ορθολογική χρησιµοποίηση των φυσικών πόρων. Η εφαρµογή συστηµάτων για την όσο το δυνατόν αυτάρκεια σε οργανική ουσία και θρεπτικά συστατικά. Η δηµιουργία συνθηκών εκτροφής των ζώων, ώστε να αναδείξουν στο µέγιστο τη δική τους συµπεριφορά. Η αποφυγή κάθε ρύπανσης από καλλιεργητικές πρακτικές. Η οικολογική διαχείριση της γενετικής βιοποικιλότητας.
27 Η απόδοση στους καλλιεργητές λογικής αµοιβής και ικανοποίησης από την εργασίας τους, η οποία πρέπει να προσφέρεται σε εργασιακό περιβάλλον ασφαλές και υγιεινό. Η εκτίµηση του αποτελέσµατος της αλληλεπίδρασης των καλλιεργητικών τεχνικών µε το οικολογικό και κοινωνικό περιβάλλον. 3.3 Οι βασικές αρχές της βιολογικής γεωργίας Οι γενικές αρχές της βιολογικής γεωργίας είναι η ολιστική προσέγγιση, η διαχρονική αντιµετώπιση και η άµεση επαφή του παραγωγού µε τον καταναλωτή. α) Ολιστική προσέγγιση Ο αγρότης πρέπει να αντιµετωπίζει όλους τους παράγοντες που καθορίζουν το ύψος και την ποιότητα της παραγωγής ολιστικά. Να γνωρίζει, δηλαδή, ότι στο αγροοικοσύστηµα, όπως εξάλλου και σε κάθε οικοσύστηµα, ο κάθε παράγοντας συµεταβάλλεται και επηρεάζεται από τους άλλους παράγοντες. Για παράδειγµα, για την αναπλήρωση του αζώτου, που είναι βασικό θρεπτικό συστατικό των φυτών, ο παραγωγός δεν θα πρέπει να επιλέξει τη χρήση αζωτούχου χηµικού λιπάσµατος, το οποίο θα βοηθήσει µεν στην ανάπτυξη της βλάστησης, αλλά θα αγνοήσει τους υπόλοιπους παράγοντες (έδαφος, ωφέλιµοι οργανισµοί, θρεπτικά συστατικά κ.ά). Αντίθετα, θα επιλέξει µεθόδους (χλωρή λίπανση, φυτικά υπολείµµατα κ.ά) που θα προωθήσουν µια ισορροπηµένη και αρµονική ανάπτυξη όλων των παραγόντων που εµπλέκονται στη γεωργική πράξη (Βλοντάκης κ.ά., 2001). β) ιαχρονική αντιµετώπιση Η δεύτερη βασική αρχή της βιολογικής γεωργίας δηλώνει την προσέγγιση της γεωργικής πρακτικής µε κριτήριο τη µακροχρόνια επίδρασή της στους εµπλεκόµενους παράγοντες. εν αρκείται, δηλαδή, σε αποσπασµατικές ενέργειες και αποτελέσµατα µιας µόνο καλλιεργητικής περιόδου, αλλά κάθε ενέργεια θεωρείται συνέπεια της προηγούµενης και προετοιµασία της επόµενης ( άντσης, 2004). Έτσι, όταν εµφανίζεται ένα πρόβληµα στην καλλιέργεια, ο παραγωγός θα πρέπει να εντοπίσει την αιτία και να µην προβεί µόνο στην άµεση αντιµετώπισή του. Για παράδειγµα, µια εντοµολογική προσβολή µπορεί να οφείλεται στην εξαφάνιση των ωφέλιµων αρπακτικών παρασίτων, σε άστοχες λιπάνσεις, σε λάθος κλάδεµα, σε κακή επιλογή ποικιλιών κ.ά. και δεν αρκεί µόνο η εξόντωσή της. Θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια και να αντιµετωπιστεί το πρόβληµα ριζικά ( άντσης, 2004). γ) Σύνδεση παραγωγού-καταναλωτή Η τρίτη αρχή που διέπει τη βιολογική γεωργία αφορά στη σχέση παραγωγού και καταναλωτή. Η βιολογική γεωργία προωθεί τα προϊόντά της σε τοπικές αγορές,
28 φέρνοντας σε άµεση επαφή παραγωγούς και καταναλωτές, δηµιουργώντας µε αυτόν τον τρόπο µια αµοιβαία εµπιστοσύνη µεταξύ των δυο πλευρών. Επιπλέον, θα πρέπει να ισχύει η αρχή της τοπικότητας, δηλαδή η παραγωγή να εξειδικεύεται και να ενισχύεται τοπικά µε όσο γίνεται µεγαλύτερη συρρίκνωση του εµπορίου σε µεγάλες αποστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί εφικτή η άµεση επαφή καταναλωτήπαραγωγού. Ο παραγωγός θα πρέπει να επιλέγει τα συγκεκριµένα κανάλια διανοµής των προϊόντων του, έτσι ώστε να έρχεται σε άµεση επαφή µε τον καταναλωτή (άµεσο marketing) και να γνωρίζει την αγορά στην οποία απευθύνεται. Επίσης, µπορεί να παρακολουθεί τις προτιµήσεις των καταναλωτών και τις ανάγκες τους, σε ότι αφορά θέµατα ποιότητας και ποικιλίας των προϊόντων, µεταβάλλοντας ανάλογα την παραγωγή του. Από την άλλη πλευρά, και καταναλωτής πληροφορείται για τον τρόπο παραγωγής των προϊόντων, για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζονται στον αγρό κ.ά. (Φωτόπουλος και Κρυστάλλης, 2003) Τέλος, η έλλειψη µεσάζοντα που χαρακτηρίζει τα κανάλια διανοµής του άµεσου marketing επιτρέπει στον παραγωγό να πετύχει καλύτερες τιµές από αυτές του χονδρεµπορίου, αλλά και στον καταναλωτή να προµηθευτεί τα βιολογικά προϊόντα σε τιµές χαµηλότερες από αυτές των καταστηµάτων λιανικής πώλησης ( άντσης, 2004). 3.5 Οι αρχές της βιολογικής γεωργία σε σχέση µε το αγρο-οικοσύστηµα Η ουσία της βιολογικής γεωργίας βρίσκεται στον τρόπο µε τον οποίο ο βιοκαλλιεργητής καταλαβαίνει τη φύση και στη σχέση την οποία αναπτύσσει µε αυτή. Για να προσεγγίσουµε τη βιολογική γεωργία πρέπει πρώτα να κατανοήσουµε τον πρωτεύοντα ρόλο που παίζει το έδαφος µέσα στο κάθε αγρο-οικοσύστηµα. Η βιολογική γεωργία στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές, που αλληλεπιδρώντας µπορούν να δηµιουργήσουν ένα παραγωγικό αγρο-οικοσύστηµα: την αρχή του µικτού αγροκτήµατος, την αρχή της εναλλαγής των καλλιεργειών, την αρχή της βελτιστοποίησης του κύκλου των θρεπτικών στοιχείων και της οργανικής ουσίας. Με την εφαρµογή των τριών παραπάνω αρχών, ο αγρότης επιδιώκει συνεχώς τη βελτίωση των δυνατοτήτων και ενδογενών ιδιοτήτων του αγροτικού οικοσυστήµατος (Μπουγιούρης, 1998). α) Η αρχή του µικτού αγροκτήµατος
29 Με τον όρο αυτό νοείται η παράλληλη παραγωγή φυτικών και ζωικών προϊόντων µέσα στο ίδιο το αγρο-οικοσύστηµα. Έτσι, δηµιουργούνται οι συνθήκες επανεµφάνισης των διαδικασιών ανακύκλωσης των θρεπτικών στοιχείων και της οργανικής ουσίας, που έχουν διαταραχτεί. Για παράδειγµα, τα υπολείµµατα µιας καλλιέργειας δίνονται σαν τροφή στα ζώα και η κοπριά των ζώων δίνεται στο χώµα σαν λίπασµα που θα ενισχύσει την ανάπτυξη των φυτών. Πολλές φορές δεν είναι δυνατή η εκµετάλλευση φυτών και ζώων στο ίδιο αγρόκτηµα. Τότε, η µικτή εκµετάλλευση µπορεί να εφαρµοστεί σε τοπικό επίπεδο, π,χ. σε επίπεδο κοινότητας, µέσα από µια µορφή συνεργασίας παραγωγών. Κάποιοι παραγωγοί θα προµηθεύουν φυτική µάζα σε άλλους που εκτρέφουν ζώα και οι τελευταίοι θα επιστρέφουν στους πρώτους την κοπριά ( ηµητρίου, 2000). β) Η αρχή της εναλλαγής των καλλιεργειών Ως εναλλαγή των καλλιεργειών νοείται η καλλιέργεια µιας ποικιλίας φυτών µέσα στο αγρο-οικοσύστηµα, µε κάποια συγκεκριµένη συχνότητα στο χώρο και στο χρόνο, ώστε να αξιοποιηθούν διάφορες ευεργετικές αλληλεπιδράσεις, π.χ. τα βαθύρριζα φυτά χρησιµοποιούνται για την ικανότητά τους να φέρνουν θρεπτικά στοιχεία από βαθύτερα στρώµατα του εδάφους στην επιφάνεια και να τα κάνουν διαθέσιµα για τις επόµενες καλλιέργειες (Μπιλάλης και Σιδηράς, 2001). Ο κύριος στόχος αυτής της αρχής είναι να εντοπίσει τις ευεργετικές αλληλεπιδράσεις µεταξύ των καλλιεργειών και αν τις χρησιµοποιήσει για να παράξει αποδόσεις, τόσο άµεσες (αυξηµένη συγκοµιδή όσο και έµµεσες (δηµιουργία καλών συνθηκών για τις επόµενες καλλιέργειες, δέσµευση αζώτου, διατήρηση γονιµότητας του εδάφους κ.ά.). γ) Η αρχή της βελτιστοποίησης του κύκλου των θρεπτικών στοιχείων και της οργανικής ουσίας Κάθε µικρό ή µεγάλο αγρο-οικοσύστηµα και κάθε αγροτική περιοχή περιέχουν µια δεδοµένη ποσότητα θρεπτικών στοιχείων, σχετικά περιορισµένη. Η χρησιµοποίηση αυτών των θρεπτικών στοιχείων πρέπει να γίνεται µε τέτοιο τρόπο, που να οδηγεί στη βέλτιστη εκµετάλλευσή τους. Αυτό σηµαίνει ότι τα θρεπτικά στοιχεία στο δεδοµένο χώρο πρέπει να ανακυκλώνονται και να χρησιµοποιούνται επανειληµµένα, µε διάφορες µορφές. Θα πρέπει να λαµβάνεται, δηλαδή, πρόνοια για ελάχιστη «εκροή» θρεπτικών στοιχείων από το αγρο-οικοσύστηµα. Έτσι, ελαχιστοποιούνται και οι ανάγκες για πρόσθετες «εισροές» θρεπτικών στοιχείων, όπως τα λιπάσµατα (Μπουγιούρης, 1998). 3.5 ιαστάσεις της βιολογικής γεωργίας µε βάση τις αρχές της Περιβαλλοντική διάσταση Η βιολογική γεωργία µεταχειρίζεται µε ολιστικό τρόπο το περιβάλλον. Βασίζεται στην οικολογική και κοινωνική συνύπαρξη και συνεξέλιξη. Ασπάζεται εξ ολοκλήρου τα αξιώµατα της αγρο-οικολογίας και στηρίζεται στην συγκλίνουσα ανάπτυξη του οικοσυστήµατος και όχι στην αποκλίνουσα, η οποία αποτελεί χαρακτηριστικό της συµβατικής γεωργίας. Αποτελεί τη µορφή γεωργίας, που καλείται να υποκαταστήσει τη συµβατική και να λύσει τα προβλήµατα που έχει ήδη δηµιουργήσει αυτή στο περιβάλλον και τον άνθρωπο. Γνωστή και ως εναλλακτική, βασίζεται, στην µε οικολογική και οικονοµική σκέψη, παρέµβαση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο αγρο-οικοσύστηµα. Επιδιώκει τον έλεγχο της αλληλεξάρτησης της ανθρώπινης δράσης και του βιοφυσικού κόσµου, ώστε να διατηρηθεί η
30 βιοποικιλότητα, να αποφευχθεί η καταλήστευση του φυσικού πλούτου, να περιοριστεί στο ελάχιστο η εισροή ενέργειας, η έντονη εκµηχάνιση, η εντατικοποίηση και η χρησιµοποίηση συνθετικών αγροχηµικών. Έτσι, θα εξασφαλιστεί η άριστη παραγωγικότητα του αγρο-οικοσυστήµατος, θα διορθωθούν οι ζηµιές από τις ανεξέλεγκτες ανθρώπινες παρεµβάσεις και θα εξασφαλιστεί το διηνεκές της παραγωγής. Η ολιστική θεώρηση του αγρο-οικοσυστήµατος διαµορφώνει µια δυναµική και αειφόρο ισορροπία, που απαιτεί επαναπροσδιορισµό των επιµέρους συστηµάτων. Η κατάταξη, για παράδειγµα, των εδαφών µε βάση τη γονιµότητα δεν είναι αρκετή για τη βιολογική γεωργία. Πρέπει να λαµβάνεται υπόψη και η αντοχή τους στη διάβρωση, η φυτοκάλυψη και οι εφαρµοζόµενες καλλιεργητικές τεχνικές. Η εκτίµηση και η επιλογή των µεθόδων φυτοπροστασίας δεν στηρίζεται µόνο στην αποτελεσµατικότητά τους. Είναι απαραίτητο να συνεκτιµηθούν όλοι οι βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες που εµπλέκονται στο συγκεκριµένο παθο-οικοσύστηµα (Μπούρµπος, 2001) Οικονοµική διάσταση Μια ανάλυση της βιολογικής γεωργίας ως προς την οικονοµική της διάσταση κρίνεται σκόπιµη ώστε να διευρυνθούν συγκεκριµένες δυνατότητες που προσφέρει η βιολογική γεωργία για την ανάπτυξη των αγροτικών εκµεταλλεύσεων, οι οποίες εκτός από οικολογικό, µπορεί να έχουν και οικονοµικά ανταγωνιστικό χαρακτήρα. Η βιολογική γεωργία φαίνεται να διαθέτει χαρακτηριστικά που είναι δυνατόν να οδηγήσουν, υπό την προϋπόθεση της υιοθέτησης των βασικών αρχών της βιολογικής γεωργίας, σε καθαρά οικονοµικά πλεονεκτήµατα. Ως εκτατική δραστηριότητα χαµηλών εισροών, η βιολογική γεωργία παρουσιάζει ενδιαφέρον καθώς: Πρεσβεύει όχι απλώς τον περιορισµό των χηµικών εισροών, αλλά την κατάργηση των χηµικών εισροών γενικά, στο πλαίσιο µιας ολοκληρωµένης διαχείρισης όλων των δυνατοτήτων λίπανσης που είναι διαθέσιµες στην εκµετάλλευση. Βασική επιδίωξη είναι η ανάπτυξη λιπαντικής αυτάρκειας µε µέσα «εντός» της εκµετάλλευσης, όπως: κατάλληλος σχεδιασµός αµειψισποράς, χλωρές λιπάνσεις, εδαφοβελτιωτικά παραγόµενα από τον ίδιο τον βιοκαλλιεργητή (κοµπόστ). Πρεσβεύει τον περιορισµό της εντατικοποίησης της γεωργικής δραστηριότητας (την µε κάθε τρόπο επίτευξη υψηλών αποδόσεων), η οποία επιβαρύνει υπέρµετρα το δηµοσιονοµικό κόστος της Κ.Α.Π και ευθύνεται σε σηµαντικό βαθµό για την υποβάθµιση των πόρων (Φωτόπουλος, 2000).
31 Η εφαρµογή βιοκαλλιεργητικών τεχνικών είναι συνεπώς δυνατό να οδηγεί σε µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα, δηλαδή σε καλύτερη αξιοποίηση των παραγωγικών συντελεστών, σε σύγκριση µε τη συµβατική γεωργία (Φωτόπουλος, 2000). Ωστόσο, για να υπάρξουν τα πλεονεκτήµατα αυτά προϋποτίθεται ότι η βιολογική γεωργία εφαρµόζεται µε ουσιαστικό τρόπο ( υπάρχει, δηλαδή, εκτός της διαθέσιµης τεχνογνωσίας και πλήρης κατανόηση από τους βιοκαλλιεργητές για το τι ακριβώς κάνουν). Στην παρούσα φάση, ο µέσος βιοκαλλιεργητής δεν δείχνει να αντιλαµβάνεται τη βιοκαλλιέργεια ως διαφορετικό τρόπο παραγωγής. Απλώς αντικαθιστά τις εισροές που απαγορεύονται µε επιτρεπόµενες, τις οποίες κατά κανόνα αγοράζει. Συνεπώς, δε φαίνεται να κατανοεί επαρκώς τις δυνατότητες συµπίεσης του κόστους που του παρέχονται στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Αυτό, σε συνδυασµό µε το γεγονός ότι η βιοκαλλιέργεια απαιτεί συχνά αυξηµένη εργασία, οδηγεί κατά κανόνα σε υψηλότερο κόστος παραγωγής (Πάντζιος κ.ά, 2000). Όσον αφορά στην παραγωγικότητα της βιολογικής γεωργίας οι απόψεις των επιστηµόνων είναι µάλλον συγκεχυµένες. Η βιολογική γεωργία χαρακτηρίζεται ως µια µη ρεαλιστική λύση στο σύγχρονο κοινωνικο-οικονοµικό σύστηµα, αφού παρουσιάζει χαµηλότερες αποδόσεις της τάξεως του 10-30% σε σχέση µε συµβατικά συστήµατα παραγωγής (Lampkin,1990). Σύµφωνα µε τον Smil (1997), µε τις υπάρχουσες συνθήκες, η βιολογική γεωργία δύναται να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του µισού παγκόσµιου πληθυσµού. Από την άλλη, πολλοί είναι οι επιστήµονες που υποστηρίζουν ότι η παραγωγικότητα των βιοκαλλιεργειών σχετίζεται άµεσα µε την ηλικία τους. Κατά τη µετάβαση από τη συµβατική µέθοδο καλλιέργειας στη βιολογική, πρώτος στόχος είναι η αναζωογόνηση του εδάφους και απώτερος σκοπός η αποκατάσταση της βιολογικής ισορροπίας στο αγρόκτηµα. Η υπερβολική λίπανση(ιδιαίτερα η αζωτούχος),που εφαρµόζεται στη συµβατική καλλιέργεια, αφοµοιώνεται άµεσα από τα φυτά και έτσι αποδυναµώνεται η σηµασία της διάσπασης των στοιχείων του εδάφους µε τη µείωση των µικροοργανισµών του. Η διακοπή της χρήσης χηµικών µέσων και η χρησιµοποίηση τεχνικών βιολογικής γεωργίας (χλωρά λίπανση, βιολογική λίπανση) βελτιώνει τις συνθήκες του εδάφους και επαναφέρει (µέσω του πολλαπλασιασµού των µικροοργανισµών) τη διεργασία της αναζωογόνησης και αποκατάστασης της γονιµότητάς του. Έτσι, κατά τη µεταβατική περίοδο προς τη βιολογική γεωργία οι αποδόσεις εµφανίζονται µειωµένες ( αουτόπουλος και Πυροβέτση, 2004). Η επίτευξη µιας καλής µέσης απόδοσης της βιολογικής µεθόδου παραγωγής, ανταγωνιστικής προς τη συµβατική, απαιτεί µερικά χρόνια, τα οποία ανάλογα µε τα οικονοµικά µέσα αλλά και τις τοπικές συνθήκες, κυµαίνονται από τέσσερα έως δέκα χρόνια (Koepf et al, 1976).
32 Ένας ακόµη σηµαντικός οικονοµικός συντελεστής που σχετίζεται άµεσα και µε τους παραπάνω, το κόστος και την παραγωγικότητα, αποτελεί και η τιµή του βιολογικού προϊόντος. Έρευνες που έγιναν κυρίως στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι τιµές των βιολογικών προϊόντων είναι υψηλότερες των συµβατικών από 8% έως 500% (Offerman and Nieberg,1999). Αυτές οι τιµές δηµιουργούν έντονα κοινωνικοοικονοµικά προβλήµατα, µε κυριότερο αυτός της γεωργίας και αγοράς δυο ταχυτήτων. Τα µεν προνοµιούχα οικονοµικά στρώµατα θα καταναλώνουν ασφαλή και ποιοτικά τρόφιµα, ενώ οι υπόλοιποι θα καταναλώνουν «δεύτερης» ποιότητας τρόφιµα ( άντσης, 2004). Το παραπάνω ενισχύεται και από διάφορες µελέτες, σχετικά µε το προφίλ του καταναλωτή βιολογικών προϊόντων, που έχουν διεξαχθεί σε πολλές χώρες, όπως η Μ. Βρετανία, οι Η.Π.Α, η Ολλανδία, η Ιρλανδία, η Γερµανία, η ανία, η Σουηδία και η Ιταλία (Thompson,1998). Στατιστικά στοιχεία από αυτές τις µελέτες δείχνουν ότι οι καταναλωτές βιολογικών προϊόντων παρουσιάζουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως: Έχουν υψηλότερο µορφωτικό επίπεδο σε σχέση µε τους µη αγοραστές βιολογικών προϊόντων. Έχουν υψηλότερο εισόδηµα. Παρουσιάζουν µεγαλύτερη συχνότητα αγοράς τροφίµων σε εξειδικευµένα καταστήµατα. Παρουσιάζουν µεγαλύτερη συχνότητα αγοράς εφηµερίδων. Οι συνολικές διατροφικές τους συνήθειες µοιάζουν περισσότερο καθοριζόµενες από την ανάγκη προστασίας της προσωπικής και οικογενειακής τους υγείας, γεγονός που µπορεί να δείχνει ότι το επάγγελµά τους είναι αρκετά απαιτητικό, αναφορικά µε το χρόνο που αφιερώνουν σε αυτό (Φωτόπουλος και Κρυστάλλης, 2003)
Αρχές και φιλοσοφία της βιολογικής γεωργίας. Δούμα Κατερίνα Γεωπόνος
Αρχές και φιλοσοφία της βιολογικής γεωργίας Δούμα Κατερίνα Γεωπόνος Στάδια εξέλιξης της βιολογικής γεωργίας 1 ο στάδιο: 1920 Ξεκινούν οι πρώτοι προβληματισμοί από τον Αυστριακό Steiner που αγωνίζεται για
ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΗ ΘΗΒΑ
ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΜΠΕΛΙΟΥ ΣΤΗ ΘΗΒΑ Βιολογική γεωργία είναι ένα σύστηµα διαχείρισης και παραγωγής αγροτικών προϊόντων που στηρίζεται σε φυσικές διεργασίες δηλαδή στη µη χρησιµοποίηση µη χηµικών µεθόδων
econtentplus programme Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δρ. Δημήτριος Αντωνόπουλος Φυτπροστασία στη Βιολογική Γεωργία
Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme http://www.organic-edunet.eu 1 Η Φυτοπροστασία στα πλαίσια της Βιολογικής Γεωργίας Εισαγωγικές έννοιες Δρ. Δημήτριος Αντωνόπουλος PhD Γεωπονικών
Βιολογικά Προϊόντα: Η εξέλιξή τους στην Ελλάδα Δρ Πολυμάχη Συμεωνίδου
Βιολογικά Προϊόντα: Η εξέλιξή τους στην Ελλάδα Δρ Πολυμάχη Συμεωνίδου Τι είναι η βιολογική γεωργία; Η βιολογική γεωργία είναι μια διαφορετική μορφή καλλιέργειας που αναπτύσσεται τις τελευταίες δεκαετίες
Τα Βασικά Χαρακτηριστικά του Ελληνικού Πρωτογενούς Τομέα
1 Τα Βασικά Χαρακτηριστικά του Ελληνικού Πρωτογενούς Τομέα Αλεξιάδης, Σ. (Ph.d. in Regional Economics) Κοκκίδης, Σ. (Πτυχιούχος Στατιστικής) Σπανέλλης, Λ. (MSc στην Στατιστική) * Εισαγωγή Ο αγροτικός τομέας
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ για την παραγωγικότητα και βιωσιμότητα της γεωργίας
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΠΑΑ) 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 16 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ για την παραγωγικότητα και βιωσιμότητα της γεωργίας Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης
Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος
Αυτορρύθμιση στις αγροτικές περιοχές/ύπαιθρος Πώς μπορεί να καλυφθεί η απουσία του κράτους; Κρίνα Μπελεάν Δικηγόρος ΔΣ Χανίων Περιβαλλοντολόγος, MSc Στην Ελλάδα, οι κατ εξοχήν αγροτικές περιοχές καταλαμβάνουν
Γενικές πληροφορίες σχετικά με τον συμμετέχοντα στη διαβούλευση
Δημόσια διαβούλευση για την αξιολόγηση της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα και τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΡΑΒΙΑΣ 1998 1999 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ «ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ» ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΑΓΓΕΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΘΗΤΕΣ: Β Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΡΗΓΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
Βιολογική Γεωργία Βασικές Αρχές, Προβλήματα και Προοπτικές AGROTICA 4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2012
Βιολογική Γεωργία Βασικές Αρχές, Προβλήματα και Προοπτικές Δήμητρα Προφήτου-Αθανασιάδου Γεωπονική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης AGROTICA 4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2012 1.Σημερινή κατάσταση 2.Βασικές
Αλεξ. Α. Καράµπελας ρ. Πυρηνικός Μηχανολόγος Μηχανικός Πρόεδρος της Ενωσης Βιοκαλλιεργητών Ηλείας 2007 Πρόεδρος της Ενωσης Βιοκαλλιεργητών Ηλείας «Η
Αλεξ. Α. Καράµπελας ρ. Πυρηνικός Μηχανολόγος Μηχανικός Πρόεδρος της Ενωσης Βιοκαλλιεργητών Ηλείας 2007 Πρόεδρος της Ενωσης Βιοκαλλιεργητών Ηλείας «Η ήµητρα» Ερευνητής του Κέντρου JRC EURATOM Ispra Ερευνητής
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟΠΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Eπιστροφή στη γεωργία του παρελθόντος Οι διατροφικές κρίσεις και οι ανησυχίες που προκάλεσαν στους καταναλωτές ως προς την ασφάλεια των τροφίµων, οδήγησαν
Οι δραστηριότητες του Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α «ΗΜΗΤΡΑ» στον τοµέα της κατάρτισης των αγροτών σχετικά µε την παραγωγή βιολογικών προϊόντων Πηνελόπη.
Οι δραστηριότητες του Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α «ΗΜΗΤΡΑ» στον τοµέα της κατάρτισης των αγροτών σχετικά µε την παραγωγή βιολογικών προϊόντων Πηνελόπη. Ράλλη ιευθύνουσα Σύµβουλος Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α «ΗΜΗΤΡΑ» 1 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ
ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ: ΤΜΗΜΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ IRIS
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ 52, 71305, ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΗΛ: 2810 360715 7 FAX: 2810 360718 info@irisbio.gr / www.irisbio.gr ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΚΔΟΣΗ: ΤΜΗΜΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ ΘΕΟ ΩΡΟΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΗΜΕΡΙ Α ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ AGROQUALITY FESTIVAL. Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΟΕ ΡΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΕΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ ΘΕΟ ΩΡΟΥ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΗΜΕΡΙ Α ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ AGROQUALITY FESTIVAL Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Αποτελεί κοινή διαπίστωση πως η κρίση που βιώνει η χώρα
Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ
1.8.2014 L 230/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 834/2014 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 22ας Ιουλίου 2014 για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με την εφαρμογή του κοινού πλαισίου
ΙΚΤΥΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Οµιλία κας Μαρίας Βογιατζή ίκτυο Βιολογικών Προϊόντων Θεσσαλονίκη, Σάββατο 7 Μαρτίου 2009 Η ενίσχυση της Βιολογικής Γεωργίας Η βιολογική γεωργία αποτελεί έναν κλάδο του πρωτογενή τοµέα, ο οποίος συµβάλει
Πρόκειται για τίτλο που δεν αφήνει να εννοηθεί καθαρά αυτό που στην. πραγματικότητα θα ήθελε να περιγράψει. Και αυτό επειδή
ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Πρόκειται για τίτλο που δεν αφήνει να εννοηθεί καθαρά αυτό που στην πραγματικότητα θα ήθελε να περιγράψει. Και αυτό επειδή οποιαδήποτε μορφή Γεωργίας από την πλέον αρχέγονη έως την πιο
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Στις ερωτήσεις που σημειώνονται με αστερίσκο πρέπει να δοθεί οπωσδήποτε απάντηση. 1. ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΣΑΣ 1.1 Είστε εγκατεστημένος/η στην παρακάτω
Προσεγγίσεις για Πράσινη ανάπτυξη στη Γεωργία της Κρήτης Έµφαση στις Βιο-καλλιέργειες
Προσεγγίσεις για Πράσινη ανάπτυξη στη Γεωργία της Κρήτης Έµφαση στις Βιο-καλλιέργειες από τον ρα Ευάγγελο Καπετανάκη, Καθηγητή Σχολής Τ. Γεωπονίας και Πρόεδρο του Τ.Ε.Ι. Κρήτης Περιεχόµενο της παρουσίασης
Ε.Ε. Αποκλειστικό Πώς, πόσο και γιατί Χαµένοι από την ΚΑΠ του 2013;
Ε.Ε. Αποκλειστικό Πώς, πόσο και γιατί Χαµένοι από την του 2013; Πρόλογος του ΕΛΙΑ & ΕΛΑΙΟΛΑ Ο Η µεταρρύθµιση της του 2003 ανήκει στο µακρινό παρελθόν. Ο «έλεγχος υγείας» (health check) ολοκληρώθηκε. Ήδη
Προοπτικές συνεργασίας και καινοτομίας στο νέο ΠΑΑ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΠΑΑ) 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 16 Προοπτικές συνεργασίας και καινοτομίας στο νέο ΠΑΑ Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης
Δρ. Χ ρ υ σ ο ύ λ α Π α π α ϊ ω ά ν ν ο υ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Δρ. Χ ρ υ σ ο ύ λ α Π α π α ϊ ω ά ν ν ο υ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ο ρ ι σ μ ο ί Οι βιολογικοί καλλιεργητές βασίζονται σε φυσικές μεθόδους: αμειψισπορά, αγρανάπαυση, ζωικά λιπάσματα (κοπριά)
H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή φυτ
ΗΓΕΩΡΓΙΚΗΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΑΣΑΒΒΑ Α 2 H ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Γεωργία είναι το σύνολο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε την καλλιέργεια του εδάφους της γης µε σκοπό την παραγωγή
Δημήτρης Σωτηρόπουλος Τεχνολόγος Γεωπονίας DS Consulting
Δημήτρης Σωτηρόπουλος Τεχνολόγος Γεωπονίας Κανονισμοί Ευρωπαϊκής Ένωσης Λειτουργία Συστήματος Ελέγχου Πιστοποίηση Προϊόντων Κανονισμός (ΕΚ) 834/2007 Κανονισμός (ΕΚ) 889/2008 Κανονισμός (ΕΚ) 710/2009 Κανονισμός
ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.197 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δεύτερες εκτιμήσεις για την εξέλιξη του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), κατά τη διάρκεια του
διαχείρισης από Αγροτικό Συνεταιρισµό Πρόεδρος Συνεταιρισµού Κουτσουρά, «ΦΟΙΝΙΚΑΣ»
Πρώιµα κηπευτικά και ελαιόλαδο ολοκληρωµένης διαχείρισης από Αγροτικό Συνεταιρισµό Μάνος ασενάκης Πρόεδρος Συνεταιρισµού Κουτσουρά, «ΦΟΙΝΙΚΑΣ» Ο Αγροτικός Συνεταιρισµός Κουτσουρά Ο Αγροτικός Συνεταιρισµός
Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων. Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου
Από την αειφορική γεωργία στα αειφορικά συστήματα τροφίμων Σωτήριος Σ. Κανδρέλης Καθηγητής Τ.Ε.Ι Ηπείρου Μια ευρύτερη ατζέντα Πέρα από το ανεξάρτητο αγρόκτημα Πέρα από τη γραμμή βάθους του ορίζοντα Πέρα
Γεωργία Ακριβείας και Ελληνική πραγματικότητα
Γεωργία Ακριβείας και Ελληνική πραγματικότητα Μυστακίδης Ζαφείρης Γεωπόνος M.Sc. ΑΠΘ Πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ Ανατολικής Μακεδονίας email: zafmis@gmail.com Νέα δεδομένα στην παραγωγή και διακίνηση τροφίμων Ραγδαία
sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση
3.2 Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούμε συνολικά στα παραγόμενα αποτελέσματα (εκροές) μέσα από την επεξεργασία συγκεκριμένων δεικτών εκροών. Οι δείκτες διακρίνονται σε τρεις
Thessaloniki Summit 2017
Thessaloniki Summit 2017 Αυτοσκοπός, ένα Επιχειρηματικό Περιβάλλον που Συμπλέει με την Δυναμική της Παγκοσμιοποίησης Τάκης Αθανασόπουλος Πρόεδρος, ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ Θεσσαλονίκη, 5 Οκτωβρίου, 2017 Οι Χώρες της
Βιοποικιλότητα & Αγροτικά Οικοσυστήματα
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:
Βιοτεχνολογία και Παραγωγή: Ποια ερωτήµατα πρέπει να απαντηθούν
Βιοτεχνολογία και Παραγωγή: Ποια ερωτήµατα πρέπει να απαντηθούν Γ. Ν. Σκαράκης Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Συνέδριο Αγροτικής Επιχειρηµατικότητας Αθήνα, 10 Μαΐου 2015 Βασικοί στόχοι γεωργικής ανάπτυξης
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΑΑ
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΑΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΠΑΑ) 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 16 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα
Κατανάλωση νερού σε παγκόσμια κλίμακα ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ - ΜΟΡΦΗ ΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προέλευση Μορφή έργων Χρήση Επιφανειακό νερό Φράγματα (ταμιευτήρες) Λιμνοδεξαμενές (ομβροδεξαμενές) Κύρια για
Βιολογική καλλιέργεια και διατροφή Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα
Βιολογική καλλιέργεια και διατροφή Γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα Η ποιότητα της τροφής που καταλήγει στο πιάτο μας σχετίζεται με το περιβάλλον, την καλλιέργεια της γης και τον τρόπο παραγωγής της. Πολύς
Αντώνης Σιήμης Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Αντώνης Σιήμης Λειτουργός Γεωργίας Τμήμα Γεωργίας ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ Β.Γ. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΓΙΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ Β.Γ. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Επιχειρηµατικότητα στα βιολογικά προϊόντα
Βιολογικά προϊόντα και Επιχειρηµατικότητα: Ευκαιρίες και απειλές Μουρτζιόπουλος Χρήστος ιευθυντής ιασφάλισης Ποιότητας Vivartia ABEE Detrop 9 Μαρτίου 2007 Επιχειρηµατικότητα στα βιολογικά προϊόντα Ευκαιρίες
Στατιστικά στοιχεία αγοράς βιοθέρμανσης & pellets στην Ευρώπη από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιομάζας
Στατιστικά στοιχεία αγοράς βιοθέρμανσης & pellets στην Ευρώπη από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Βιομάζας Γιώργος Διαμαντής Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ Μέλος ΔΣ ΕΛΕΑΒΙΟΜ Εξέλιξη της τελικής κατανάλωσης ενέργειας από
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Α1 α) Λάθος β) Σωστό γ) Σωστό δ) Λάθος ε) Σωστό Α2 1- ε 2- δ 3- στ 4- α 5- γ ΘΕΜΑ Β Β1 Η χλωρή λίπανση
Επειδή η συμβατική γεωργία. έχει φθάσει στα όρια της
Βιολογική γεωργία Επειδή η συμβατική γεωργία έχει φθάσει στα όρια της Για να ανταπεξέλθη χρησιμοποιεί μεθόδους «παρά φύσιν» όπως: Ορμόνες κατάχρηση χημικών ουσιών βιομηχανοποίηση παραγωγής, μεγάλης κλίμακας
ΚΑΤΩΤΑΤΟΙ ΜΙΣΘΟΙ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΑ (Επίπεδα τέλους έτους)
ΚΑΤΩΤΑΤΟΙ ΜΙΣΘΟΙ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΑ (Επίπεδα τέλους έτους) Αύξηση συστηµατικά µε ρυθµό υψηλότερο από τον πληθωρισµό Πίνακας 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΩΤΑΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ/ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΩΝ ΕΓΣΣΕ & ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 1999-2007 (επίπεδα
Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Σ Ι Κ Ο Σ Η Σ Α & Κ Α Ι Ν Ο Σ Ο Μ Ι Α
Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Σ Ι Κ Ο Σ Η Σ Α & Κ Α Ι Ν Ο Σ Ο Μ Ι Α Σ Ο Ν Α Γ Ρ Ο Σ Ι Κ Ο Σ Ο Μ Ε Α Σ Ε Χ Ν Ο Λ Ο Γ Ι Κ Ε Κ Α Ι Ν Ο Σ Ο Μ Ι Ε Κ Α Ι Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Κ Ο Σ Ο Μ Ε Α Σ Ε Ι Δ Τ Σ Ι Κ Η Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν Ι Α Σ
Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί δείκτες
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ιοσκούρων 4 & Πολυγνώτου ΑΘΗΝΑ 105 55 Τηλ. 2103310080, Fax: 2103310083 E-mail: info@kpolykentro.gr Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί
Συγκεκριµένα, το παράρτηµα της απόφασης 2007/453/ΕΚ αντικαθίσταται από το κείµενο του παραρτήµατος της παρούσας. Ο ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ Aθήνα, 3. 8. 2017 ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ /ΝΣΗ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ Αρ. Πρωτ.:2494/84514 ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ
ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΔΡΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ - Διαβούλευση που οργανώνει η Γενική Διεύθυνση "MARKT"
ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΕΔΡΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ - Διαβούλευση που οργανώνει η Γενική Διεύθυνση "MARKT" Εισαγωγή Αρχική παρατήρηση: Το παρακάτω έγγραφο συντάχθηκε από τις
ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2013 (προσωρινά στοιχεία)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Πειραιάς, 30 Σεπτεµβρίου 2014 ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ (προσωρινά στοιχεία) Από
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΑΑ
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΠΑΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΠΑΑ) 2014-2020 ΜΕΤΡΟ 16 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων
Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.2 : Νομοθεσία για τον έλεγχο της παραγωγής βιολογικών τροφίμων Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Εισαγωγή Η
Στοιχεία: EUROSTAT για το 2005
Ηµερίδα: Το αγροτικό µάρκετινγκ της ανάπτυξης. Η πορεία και οι προοπτικές των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων Καινοτοµώντας στις εξαγωγές ελληνικών αγροτικών προϊόντων Βασίλης Θωµαΐδης Πρόεδρος Συνδέσµου
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΩΡΙΑΣ
ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΕΩΡΙΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ / ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΕ ΩΡΕΣ ΘΕΩΡΙΑ ΠΡΑΚ. ΣΥΝΟΛΟ 1 2 3 4 5 6 7 8 01/07/2014 15:00-21:00 Γενική Γεωργία Τα επιμέρους θεματικά αντικείμενα κατάρτισης της
ασογεωργικά συστήµατα και το ευρωπαϊκό πρόγραµµα SAFE
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙ Α ΑΣΟΓΕΩΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΓΗΣ Θεσσαλονίκη, 4 Φεβρουαρίου 2005 ασογεωργικά συστήµατα και το ευρωπαϊκό πρόγραµµα SAFE Βασίλειος Π. Παπαναστάσης Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης
ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ KAI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Perrotis College Dr. Konstantinos Rotsios Mr. Nikolaos Gizgis
ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΤΟΜΕΑ KAI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Perrotis College Dr. Konstantinos Rotsios Mr. Nikolaos Gizgis Η σημασία του Αγροδιατροφικού Τομέα Σύμφωνα με άρθρα (Ναυτεμπορική-3/6/18) αναφέρεται
Έκθεση της ΕΕ για την εκπαίδευση: ικανοποιητική πρόοδος, χρειάζονται όµως περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι
IP/11/488 Βρυξέλλες, 19 Απριλίου 2011 Έκθεση της ΕΕ για την εκπαίδευση: ικανοποιητική πρόοδος, χρειάζονται όµως περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι Βρυξέλλες, 19 Απριλίου Την τελευταία
ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής
ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση
Περιβαλλοντικά προβλήματα & λύσεις στη γεωργία της Κρήτης
Πέμπτη, 22 Φεβρουαρίου 2018 Περιοχές NATURA 2000: Ευκαιρία ή εμπόδιο για την ανάπτυξη; Περιβαλλοντικά προβλήματα & λύσεις στη γεωργία της Κρήτης Βασίλης Γκισάκης Δρ, Γεωπόνος Βιολογική Γεωργία Πρόγραμμα
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 17.11.2003 COM(2003) 700 τελικό 2003/0274 (COD) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 1419/1999/ΕΚ
Προβλήματα Υγείας των ζώων στις βιολογικές εκτροφές
Προβλήματα Υγείας των ζώων στις βιολογικές εκτροφές Ευτυχία Ξυλούρη Επ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Ανατομίας & Φυσιολογίας Αγροτικών Ζώων Τμήμα Ζωικής Παραγωγής, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διατροφικά
Θέµα: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 3299/2004
Θέµα: ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 3299/2004 Μετά τη δηµοσίευση στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως των Υπουργικών αποφάσεων που εκκρεµούσαν είναι δυνατή η υποβολή προτάσεων στον Αναπτυξιακό Νόµο. Οι υπουργικές αποφάσεις
Μάρκετινγκ βιολογικών αγροτικών προϊόντων H στάση των καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά προϊόντα
Μάρκετινγκ βιολογικών αγροτικών προϊόντων H στάση των καταναλωτών απέναντι στα βιολογικά προϊόντα Δρ Ιωάννα Γιαννούκου Σύμβουλος Επιχειρήσεων Ερευνήτρια Πανεπιστήμιο Πατρών Βασικοί ορισμοί Βιολογική γεωργία:
ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17)
Μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή
γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή Αυστρία 1998 0 0 1999 1.1 1.7 2000 1.1 1.7 2001 0 0 2002 1.1 1.7 2003 0 0 2004 0 0 Βέλγιο 1998 0 0 1999 0 0 2000 1.2 2.2 2001 1.3 2.2 2002 1.3 2.2 2003 1.2 2.2 2004 1.3
ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2009 (οριστικά στοιχεία)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 21 Σεπτεμβρίου 2010 Δ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Μείωση κατά 5,6 ποσοστιαίες μονάδες της ετήσιας πληρότητας κλινών κατά το, σε σχέση με το ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ
Δημιουργία Ανταγωνιστικού Πλεονεκτήματος μέσω των Συστημάτων Ποιότητας στον Αγροδιατροφικό Τομέα
Δημιουργία Ανταγωνιστικού Πλεονεκτήματος μέσω των Συστημάτων Ποιότητας στον Αγροδιατροφικό Τομέα Αχιλλέας Κοντογεώργος Επίκ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών Αναστάσιος Σέμος Καθηγητής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου
ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Γεωργίας και Ανάπτυξης της Υπαίθρου 18.7.2013 2013/2097(INI) ΣΧΕ ΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά µε τη διατήρηση της παραγωγής γάλακτος στις ορεινές περιοχές, στις µειονεκτικές
E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr
ΛίπανσηστηνΒιολογικήΓεωργία E. Καµπουράκης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ταχ. Θυρ.. 2229, 71003 Ηράκλειο, Κρήτη Ελλάδα Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr Λίπανσηστηνβιολογικήγεωργία
8. Συµπεράσµατα Προτάσεις
8. Συµπεράσµατα Προτάσεις Όπως φάνηκε από όλα τα παραπάνω ο οικότοπος των Μεσογειακών Εποχικών Λιµνίων αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτηµα των περιοχών µελέτης και η διατήρηση του µπορεί να συνδυαστεί άµεσα
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Με βάση το Νόμο 4053/2012 (ΦΕΚ 44/Α/7-3-2012), "Ρύθμιση λειτουργίας της ταχυδρομικής αγοράς, θεμάτων ηλεκτρονικών επικοινωνιών και άλλες διατάξεις»,
Βασικές Αρχές Αναγνώριση
Βιολογική Γεωργία Βασικές Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. 12 / 10 / 2015 & Βιολογικής παραγωγής Γενικοί α. Τη δημιουργία ενός συστήματος αειφόρου διαχείρισης της γεωργίας, το οποίο: Σέβεται
ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat -
ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27)
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Με βάση το N. 2668/1998 (ΦΕΚ 282/Α/18-12-1998) για την οργάνωση του τομέα παροχής ταχυδρομικών υπηρεσιών, όπως ισχύει τροποποιηθείς,
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2018
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2019 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2018 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Συλλογικών
ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑ ΤΟ 2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 1 Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα
Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης
11.5.2016 L 121/11 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) 2016/699 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 10ης Μαΐου 2016 σχετικά με τον καθορισμό, για το 2016, των δημοσιονομικών ανώτατων ορίων για ορισμένα καθεστώτα άμεσης στήριξης
Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων. 1. Εισαγωγή
Καθορισµός κριτηρίων αξιολόγησης Περιγραφή και βαθµονόµηση κριτηρίων 1. Εισαγωγή Για την επιτυχή εφαρµογή της πολυκριτηριακής ανάλυσης, είναι απαραίτητο αφενός µεν να εξετασθεί ένας ικανός και αναγκαίος
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732. Ευρωεκλογές 13 Ιουνίου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2003. Γενική ιεύθυνση Πληρоφόρησης και ηβσίων Σ έσεων. www.europarl.eu.int VO Communication - QA-55-03-536-GR-C - ISBN:
Οδικα οχήματα. Μονάδα : Χιλιάδες. Drill Down to Area. Μηχανοκίνητο όχημα για μεταφορά προϊόντων. Μοτοσικλέτες (>50cm3)
Μονάδα : Χιλιάδες Αυστρία 1978 661.30 2,040.10 8.40 162.40 84.00 3,188.00 208.40 1,139.30 315.70 1979 594.60 2,244.60 8.70 172.50 87.20 3,343.90 179.10 1,090.50 323.60 1980 37.30 2,301.90 9.00 183.70 91.00
Βιολογική προβατοτροφία
Ινστιτούτο Γεωργοοικονοµικών και Κοινωνιολογικών Ερευνών Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας Λ. ηµοκρατίας 61, 135 61 Αγ. Ανάργυροι, Αττική Τηλ. 210 27 56 596, Fax 210 27 51 937 Email tzouramani.inagrop@nagref.gr
Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ
Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ Κύρια στατιστικά στοιχεία Ποσοστά απασχόλησης κατά φύλο, ηλικία και μορφωτικό επίπεδο Το 2014, στις χώρες της ΕΕ (EU-28) το ποσοστό απασχόλησης για τα άτομα ηλικίας 15 έως
Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2017
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πειραιάς, 31 Ιουλίου 2018 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ: ΕΤΟΣ 2017 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της Έρευνας Συλλογικών
EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL A8-0178/12. Τροπολογία. Jacques Colombier, Angelo Ciocca, Olaf Stuger εξ ονόματος της Ομάδας ENF
28.5.2018 A8-0178/12 12 Παράγραφος 55 55. ζητεί το τρέχον σύστημα υπολογισμού των άμεσων ενισχύσεων του πρώτου πυλώνα, ιδιαίτερα σε κράτη μέλη όπου η αξία των δικαιωμάτων εξακολουθεί να υπολογίζεται εν
Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ 2013 ( ΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Ε Λ Τ Ι Ο Τ Υ Π Ο Υ Πειραιάς, 31 Οκτωβρίου 2014 ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: ΕΤΟΥΣ ( ΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ) Από τα
Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL
Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Εσωτερική Αγορά, Βιομηχανία, Επιχειρηματικότη τα και ΜΜΕ ΣΥΝΟΨΗ Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης για την Καινοτομία το
Ποσοστό στη.. του Μέτρου. Ποσό (σε ΕΥΡΩ)
ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΜΕΤΡΟΥ 7.3 : «ΕΜΠΟΡΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ» Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΟΥ Κ.Π.Σ. 2000-2006 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΜΕΤΡΟ Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου
Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων
Ενότητα 3: : Ασφάλεια Βιολογικών Τροφίμων Διάλεξη 3.1: Ασφάλεια βιολογικών τροφίμων & προστασία καταναλωτών Εργαστήριο Πληροφορικής Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών http://infolab.aua.gr Δομή παρουσίασης
ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΣΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ, ΕΤΟΥΣ 2005
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Πειραιάς, 5 Ιουλίου 26 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
http://www.eu-water.eu
5ο Ενημερωτικό Δελτίο του έργου EU-WATER Διακρατική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων στη γεωργία http://www.eu-water.eu "Οικονομικά κίνητρα για την υιοθέτηση πρακτικών εξοικονόμησης νερού και
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2017 (Οριστικά στοιχεία)
Εκατομμύρια ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 30 Ιουλίου 2018 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΑΦΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΚΑΜΠΙΝΓΚ: Έτος 2017 (Οριστικά στοιχεία)
ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat
ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat
ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat
ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat Ο
Άρθρα 36 (α) (ii) και 37 του Κανονισµού (EΚ) 1698/2005 Άρθρο 64 και σηµείο 5.3.2.1.2 Παράρτηµα II του Κανονισµού (ΕΚ) 1974/2006
5.3.2.1.2. Ενισχύσεις στους γεωργούς περιοχών µε µειονεκτήµατα, εκτός των ορεινών περιοχών ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΤΡΟΥ Ενισχύσεις στους γεωργούς περιοχών µε µειονεκτήµατα, εκτός των ορεινών περιοχών ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ Άρθρα
ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ βιολογικά τρόφιμα Ως προς τη θρεπτική αξία των τροφίμων
ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Ως βιολογικά τρόφιμα χαρακτηρίζονται τα τρόφιμα που προκύπτουν από ένα ειδικό είδος παραγωγής, τη βιολογική παραγωγή. Η βιολογική παραγωγή αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης
ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ FAX ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 210.32.59.197 - FAX 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Έκδοση από τη Eurostat του Δείκτη Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, για τον μήνα Ιούλιο, στις χώρες
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 3: Αειφορική γεωργία και ανάπτυξη Αφροδίτη Παπαδάκη-Κλαυδιανού Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης
Πανελλήνιο συνέδριο νέων αγροτών Ρόδος Σεπτεμβρίου Subtitle. Συντάκης Μιλτιάδης ΜΙΝΕΡΒΑ ΑΕ
Πανελλήνιο συνέδριο νέων αγροτών Ρόδος 23 25 Σεπτεμβρίου 2016 Subtitle Συντάκης Μιλτιάδης ΜΙΝΕΡΒΑ ΑΕ Γεωργικές πρακτικές και αειφορία Ορθές γεωργικές πρακτικές Η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ. Θεματική Ενότητα: Διαχείριση εχθρών & ασθενειών Η εφαρμογή τεχνικών ορθολογικής και ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας με βιολογικές μεθόδους
Ο.Ε.Φ. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η Ε Ν Ω Σ Η» ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα: Διαχείριση Η εφαρμογή τεχνικών ορθολογικής και ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας
Ολοκληρωµένη Διαχείριση Ζιζανίων Πρόγραµµα LIFE+ HydroSense
Ολοκληρωµένη Διαχείριση Ζιζανίων Πρόγραµµα LIFE+ HydroSense Δρ Βάγια Α. Κατή Τµήµα Ζιζανιολογίας Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο Α Κύκλος Εκπαίδευσης Νίκαια Λάρισας, 8 Φεβ. 2011 Ζηµιές από τα ζιζάνια
ΠΕΙΡΑΙΩΣ 226, ΤΑΥΡΟΣ , ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ , ΦΑΞ ,
ΠΕΙΡΑΙΩΣ 226, ΤΑΥΡΟΣ 177 78, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210-3469606, ΦΑΞ 210-3469906, Β. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1. Ασφάλεια Τροφίµων Σύστηµα ιαχείρισης Ασφάλειας των τροφίµων ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 22000/ HACCP Το Σύστηµα ιαχείρισης
ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων 21.10.2016 2016/2903(RSP) ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ εν συνεχεία της ερώτησης με αίτημα προφορικής απάντησης
ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2018/0216(COD) Σχέδιο γνωμοδότησης Bronis Ropė (PE629.
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης 2018/0216(COD) 03.12.2018 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 410-446 Σχέδιο γνωμοδότησης (PE629.641v01-00) Θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων