ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΕΡΙΟΥ 2011 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α.Μ.: 2662 Υπεύθυνος Καθηγητής: Βασιλειάδης Κωνσταντίνος 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εκπαίδευση των εργαζομένων στην Υγεία και στην Ασφάλεια Εργασίας Διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων Πολιτική - Διαχειριστικό σύστημα ασφαλείας Πολιτική και σύστημα διαχείρισης ασφάλειας Πολιτική για την Υγεία, Ασφάλεια, Περιβάλλον Διαχειριστικό σύστημα ασφάλειας Υγιεινή & Ασφάλεια της εργασίας Γενικοί στόχοι της νομοθεσίας Υ&Α Βασικές υποχρεώσεις εργοδότη Βασικές υποχρεώσεις εργαζομένων Γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου Ποσοτικοποίηση εκτίμησης κινδύνου Βιομηχανική υγιεινή Βλαπτικοί παράγοντες της υγείας Βιομηχανική υγιεινή Ορια έκθεσης Ταξινόμηση και σήμανση χημικών ουσιών Σήματα ταξινόμησης χημικών ουσιών MSDS χημικών ουσιών Εφαρμογή της νομοθεσίας Υ&Α Αναφορά & Διερεύνηση Ατυχημάτων Κατηγορίες ατυχημάτων και λοιπών συμβάντων Κατηγορίες τραυματισμών Αναφορές και διερευνήσεις

3 4.4 Δείκτες και στατιστικές Διαδικασίες ασφάλειας Γενικές Διαδικασίες Ασφάλειας Διαδικασία έκδοσης αδειών εργασίας Βασικά είδη αδειών εργασίας Άδεια θερμής εργασίας Άδεια ψυχρής εργασίας Άδεια εισόδου σε κλειστό εξοπλισμό Άδεια εκσκαφής Περιοχές ευθύνης εκδότες αδειών εργασίας Σειρά ενεργειών για την έκδοση άδειας Άλλα θέματα σχετικά με τις άδειες εργασίας Προετοιμασία εξοπλισμού για έκδοση άδειας εργασίας Έλεγχος αερίων πριν από την έκδοση άδειας Διαδικασία ηλεκτρικής αποσύνδεσης (tag-out) Τέλος εργασίας ηλέκτριση εξοπλισμού (tag in) Διαδικασία χρήσης ΜΑΠ στις εγκαταστάσεις Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) Υποχρεώσεις εργαζομένων για τα ΜΑΠ Ασφάλεια σχεδιασμού Γενικές αρχές ασφαλούς σχεδιασμού Νομοθεσία ασφάλειας διυλιστηρίων Κώδικες σχεδιασμού Έλεγχος ασφάλειας σχεδιασμού Checklists ασφαλούς σχεδιασμού Mέθοδος HAZOP Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης 33 3

4 6.8 Ασφάλεια λειτουργίας Διαχείριση αλλαγών Επενδύσεις σε θέματα Ασφάλειας Προστασία από εκρήξεις Ευρωπαϊκές οδηγίες ΑΤΕΧ Βασικές υποχρεώσεις εργοδοτών ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΚΡΗΞΕΩΝ Εκρηκτική ατμόσφαιρα Μέτρα πρόληψης διαρροών Πηγές ανάφλεξης Αποφυγή πηγών ανάφλεξης Στατικός ηλεκτρισμός Ανίχνευση διαρροής Αντιμετώπιση διαρροής Οργανωτικά μέτρα προστασίας Οργανωτικά μέτρα Ηλεκτρολογική ταξινόμηση χώρων (area classification) Παράδειγμα ταξινόμησης 43 8.Προστασία από μεγάλα ατυχήματα Τι είναι «μεγάλο ατύχημα» Βασικές υποχρεώσεις της νομοθεσίας Seveso II Eπικίνδυνες κατά Seveso ουσίες διυλιστηρίων Ενδεικτικά Σενάρια ΒΑΜΕ Γενικές επιπτώσεις ΒΑΜΕ Πιθανή εξέλιξη διαρροής LPG Συνέπειες και χαρακτηριστικά του BLEVE Πυρκαγιές δεξαμενών υγρών καυσίμων Μορφές πυρκαγιών σε δεξαμενές υγρών καυσίμων. 47 4

5 8.9 Αναβρασμός (boilover) Οργανωτικά στοιχεία σχεδίου έκτακτης ανάγκης Βελτίωση Συμπεριφοράς για Μείωση Ατυχημάτων 49 9.Ασφάλεια εργολάβων Άλλος εξοπλισμός ασφάλειας Έλεγχοι ασφάλειας Επίλογος Βιβλιογραφία

6 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Εκπαίδευση των εργαζομένων στην Υγεία και στην Ασφάλεια Εργασίας Στα πλαίσια της προσπάθειας απόκτησης κοινής κουλτούρας ασφάλειας σε όλες τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις του Ομίλου εφαρμόζεται, από το 2010, κοινή διαδικασία βασικής εκπαίδευσης σε θέματα υγείας και ασφάλειας. Η εκπαίδευση του προσωπικού του Ομίλου είναι πολύπλευρη και περιλαμβάνει τα εξής θέματα: Πυρασφάλεια χρήση πυροσβεστικών μέσων. Πρώτες βοήθειες αντιμετώπιση εγκαυμάτων. Χρήση μέσων ατομικής προστασίας (αναπνευστικές συσκευές, μάσκες, κ.λπ.). Παρουσιάσεις διεθνών ατυχημάτων (αιτίες συμπεράσματα). Περιοδική επανάληψη υπενθύμιση σημαντικών διαδικασιών ασφάλειας και έκτακτης ανάγκης. Συμμετοχή σε ασκήσεις. Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας. 6

7 Η εκπαίδευση επεκτείνεται εκτός των εργαζομένων και σε εργολάβους, πελάτες, οδηγούς βυτιοφόρων, πρατηριούχους, σπουδαστές και φοιτητές. Οι επισκέπτες ενημερώνονται μέσω έντυπου υλικού για τις οδηγίες ασφαλείας των εγκαταστάσεων. Ειδικά για την εκπαίδευση των εργολάβων, ξεκίνησε από το 2008 η συστηματική εκπαίδευση ασφάλειας όλων των επικεφαλείς των εργολαβικών συνεργείων, αλλά και απλών μελών των συνεργείων, που εκτελούν εργασίες στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Η εκπαίδευση βασίζεται σε εκτενή εκπαιδευτική ύλη, που διατίθεται από τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ στις εργολαβικές εταιρείες. Οι εκπαιδευόμενοι προσέρχονται σε γραπτές εξετάσεις και μόνο στους επιτυχόντες χορηγείται κάρτα εισόδου στις εγκαταστάσεις για εργασία. Στα πλαίσια αυτά, το 2010, η εταιρεία εθελοντικά οργάνωσε και πραγματοποίησε από κοινού με τις εταιρείες ΤΙΤΑΝ και ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΚΗ εκπαιδευτικά σεμινάρια ασφάλειας για τους ιδιοκτήτες εργολάβους της περιοχής του Θριασίου πεδίου, στην Αττική. 1.2 Διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων Κάθε βιομηχανική εγκατάσταση έχει το δικό της ιατρείο σταθμό πρώτων βοηθειών, το οποίο λειτουργεί σε 24ωρη βάση. Τα ιατρεία είναι στελεχωμένα με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Διαθέτουν τον 7

8 απαραίτητο εξοπλισμό για την αντιμετώπιση περιστατικών έκτακτης ανάγκης και μπορούν να παρέχουν άμεση ιατρική βοήθεια στους εργαζόμενους. Επίσης διενεργούνται εμβολιασμοί (π.χ. αντιτετανικός). Οι εγκαταστάσεις διαθέτουν επίσης ιδιόκτητα ασθενοφόρα οχήματα για περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαία η άμεση μεταφορά εργαζομένων σε νοσοκομείο. Οι εργαζόμενοι συμμετέχουν, δωρεάν, σε προγράμματα προληπτικού ιατρικού ελέγχου και στις απαιτούμενες εργαστηριακές εξετάσεις. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων θεωρούνται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα με μοναδικό στόχο την προστασία της υγείας και αξιολογούνται μόνο από τους ιατρούς εργασίας των εγκαταστάσεων, πάντα στην κατεύθυνση επίβλεψης και προστασίας της υγείας των εργαζομένων. Σε όλες τις εγκαταστάσεις ισχύει η πολιτική απαγόρευσης του καπνίσματος. Ανεξάρτητα εργαστήρια πραγματοποιούν περιοδικές προληπτικές αναλύσεις του πόσιμου νερού. Τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ, συμβαδίζοντας με όλες τις νομοθετικές απαιτήσεις, πραγματοποιούν μετρήσεις βλαπτικών παραγόντων στο εργασιακό περιβάλλον για την επιβεβαίωση της μη έκθεσης των εργαζομένων σε επίπεδα ικανά να προκαλέσουν βλάβη στην υγεία, σύμφωνα με κοινό βασικό πρόγραμμα μετρήσεων, που ισχύει για όλες τις εγκαταστάσεις. Ως τελευταία γραμμή άμυνας στην προσπάθεια διασφάλισης της υγείας χορηγούνται στους εργαζόμενους Μέσα Ατομικής Προστασίας, τα οποία πληρούν σύγχρονες ενιαίες προδιαγραφές για όλες τις εγκαταστάσεις και ικανοποιούν τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αξίζει να αναφερθεί ότι καθιερώθηκε στην τελευταία πενταετία η χορήγηση ειδικών πυράντοχων και αντιστατικών στολών εργασίας σε όλο το προσωπικό των μονάδων παραγωγής, αποθήκευσης και διακίνησης καυσίμων των βιομηχανικών εγκαταστάσεων, σύμφωνα και με τις απαιτήσεις της νομοθεσίας ΑΤΕΧ. 8

9 2. Πολιτική - Διαχειριστικό σύστημα ασφαλείας -Οργάνωση -ΕΣΥΠΠ -Υπευθυνότητες 2.1 Πολιτική και σύστημα διαχείρισης ασφάλειας Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στις εγκαταστάσεις στηρίζεται: Στην πολιτική τους, που θεωρεί τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας πρωταρχική προϋπόθεση για την άσκηση των δραστηριοτήτων της και αποτελεί δέσμευση για τη Διοίκηση. Στην εφαρμογή της πολιτικής μέσω ενός σύνθετου και πολύπλευρου συστήματος διαχείρισης ασφάλειας, τα βασικά σημεία του οποίου περιγράφονται στη συνέχεια. Στόχος του Ομίλου είναι η πιστοποίηση των ΣΔΥΑ (Συστημάτων Διαχείρισης Υγείας & Ασφάλειας) όλων των εγκαταστάσεων του, ως προς το διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο OHSAS Ήδη, έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με το παραπάνω πρότυπο, τα διυλιστήρια Ελευσίνας και Θεσσαλονίκης, το Εργοστάσιο Λιπαντικών της Εγκατάστασης Αποθήκευσης Υγρών Καυσίμων και Χημικών Σκαραμαγκά, οι Εγκαταστάσεις Αποθήκευσης Υγρών Καυσίμων Ελευσίνας και Ασπροπύργου και Σταθμοί Ανεφοδιασμού Αεροπορικών 9

10 Καυσίμων της ΕΚΟ, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι υπόλοιπες εγκαταστάσεις. Στο πλαίσιο της οργάνωσης, για την Υγεία και την Ασφάλεια, έχουν συσταθεί, ορισθεί και λειτουργούν: Κεντρική Διεύθυνση Υγιεινής, Ασφάλειας, Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης Ομίλου. Διευθύνσεις Υγιεινής, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος, ανά εγκατάσταση. Τεχνικοί ασφάλειας, ιατροί εργασίας και νοσηλευτικό προσωπικό, που υπερκαλύπτουν τις απαιτήσεις των βασικών νομοθετημάτων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων (Ν. 1568/1985 και Π.Δ.17/1996). Εσωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης. (Ε.Σ.Υ.Π.Π.) σύμφωνα με το Π.Δ.95/1999, με στόχο την επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων, την τήρηση συνθηκών υγιεινής και τη λήψη μέτρων προστασίας και αποφυγής ατυχημάτων. Επιτροπές Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.), σε κάθε εγκατάσταση, αποτελούμενες από εκλεγμένους αντιπροσώπους των εργαζομένων, σύμφωνα με το Νόμο 1568/1985, οι οποίες εκπροσωπούν όλους τους εργαζομένους. Δυνατότητα συμμετοχής στις εκλογές έχει το σύνολο των εργαζομένων κάθε εγκατάστασης (100%). Οι επιτροπές συμμετέχουν σε περιοδικές συναντήσεις με τις Διευθύνσεις των αντίστοιχων εγκαταστάσεων και θέτουν προτάσεις για βελτίωση στο χώρο εργασίας τους σχετικά με την Υγεία και την Ασφάλεια. Στο εσωτερικό ηλεκτρονικό δίκτυο του Ομίλου (intranet) έχει αναρτηθεί όλη η διαθέσιμη ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία για την Υγεία, την Ασφάλεια και την Προστασία του Περιβάλλοντος. Ο κατάλογος της νομοθεσίας ενημερώνεται τακτικά με ταυτόχρονη ειδοποίηση όλων των ενδιαφερομένων τμημάτων, για την πληρέστερη και έγκαιρη ενημέρωση και εναρμόνιση με τις νέες απαιτήσεις. Επίσης, από το 2009, είναι διαθέσιμος στο intranet ένας μεγάλος αριθμός Ευρωπαϊκών Προτύπων (EN) σε θέματα Υγείας, Ασφάλειας και Περιβάλλοντος. Στον παραπάνω δικτυακό τόπο αναρτώνται και όλες οι ενιαίες διαδικασίες του Ομίλου, καθώς και οποιοδήποτε άλλο ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό σχετικό με την Υγεία και την Ασφάλεια των εργαζομένων και για περιβαλλοντικά θέματα. 10

11 2.2 Πολιτική για την Υγεία, Ασφάλεια, Περιβάλλον Πρόληψη ατυχημάτων Τήρηση της νομοθεσίας και των διεθνών κανονισμών Συνεργασία με αρμόδιες Αρχές Εφαρμογή προγραμμάτων παρακολούθησης της υγείας Εκπαίδευση προσωπικού Ενθάρρυνση συμμετοχής εργαζομένων Ενημέρωση πελατών Αξιολόγηση επίδοσης και βελτίωση 2.3 Διαχειριστικό σύστημα ασφάλειας Το Διαχειριστικό Σύστημα Ασφάλειας της εταιρίας περιλαμβάνει την οργανωτική δομή, τις αρμοδιότητες, τις πρακτικές, τις διαδικασίες για την εφαρμογή της Πολιτικής. Αναλυτικά περιλαμβάνει τα παρακάτω: Οργάνωση και προσωπικό ρόλοι, αρμοδιότητες, εκπαίδευση Εκπαίδευση προσωπικού και εργολάβων Προσδιορισμό και αξιολόγηση κινδύνων Έλεγχο λειτουργίας θέσπιση και εφαρμογή διαδικασιών ασφαλούς λειτουργίας και συντήρησης Διαχείριση αλλαγών και τροποποιήσεων Σχεδιασμό αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης Παρακολούθηση επιδόσεων στην Υ&Α Έλεγχο και επανεξέταση με στόχο τη συνεχή βελτίωση στην Υ&Α 11

12 3.Υγιεινή & Ασφάλεια της εργασίας -Ν 1568/1985: Τεχνικός Ασφάλειας, ΓΕ, ΕΥΑΕ -ΠΔ 17/1996: Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου -Βιομηχανική υγιεινή βλαπτικοί παράγοντες -Χημικές ουσίες MSDS 3.1 Γενικοί στόχοι της νομοθεσίας Υ&Α Βελτίωση υγείας και ασφάλειας εργαζομένων αποφυγή ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Κανείς δεν πρέπει να εκθέτει σε κίνδυνο τον εαυτό του και τους άλλους. Εφαρμογή γενικών αρχών πρόληψης Αποφυγή κινδύνων Εκτίμηση κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν 12

13 Προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο Καθορισμός υποχρεώσεων: Εργοδότη Εργαζομένων Ν. 1568/1985, Υ&Α εργαζομένων Καθιέρωσε τους θεσμούς του Τεχνικού Ασφάλειας (ΤΑ) και του Γιατρού Εργασίας (ΓΕ). Κάθε εργοδότης πρέπει να παρέχει στους εργαζόμενους υπηρεσίες ΤΑ. Επίσης να παρέχει υπηρεσίες ΓΕ, εφόσον απασχολεί 50 και άνω εργαζόμενους. Καθιέρωσε το δικαίωμα των εργαζομένων να συστήνουν Επιτροπές Υγιεινής και Aσφάλειας της Εργασίας (ΕΥΑΕ) Διατύπωσε τις γενικές αρχές ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού των χώρων εργασίας και προστασίας των εργαζομένων που εκτίθενται κατά την εργασία σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς παράγοντες. 3.2 Βασικές υποχρεώσεις εργοδότη Να λαμβάνει μέτρα αποφυγής των κινδύνων έναντι της υγείας ή της σωματικής ακεραιότητας, για τους εργαζόμενους και κάθε παρόντα στους χώρους εργασίας. Να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων ασφάλειας και υγιεινής Να εφαρμόζει τις υποδείξεις των επιθεωρητών εργασίας και να 13

14 τους διευκολύνει Να λαμβάνει συλλογικά μέτρα προστασίας Να γνωστοποιεί στους εργαζόμενους τον επαγγελματικό κίνδυνο Να ενθαρρύνει την εκπαίδευση σε θέματα Α&Υ Να ενημερώνει για την ισχύουσα νομοθεσία Α&Υ και τον τρόπο εφαρμογής Να καταρτίζει πρόγραμμα πρόληψης κινδύνων και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας Να τηρεί βιβλίο ατυχημάτων με περιγραφές και αίτια 3.3 Βασικές υποχρεώσεις εργαζομένων Να εφαρμόζουν τους κανόνες Α&Υ Να χρησιμοποιούν τα μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) Να διατηρούν τις διατάξεις και τους μηχανισμούς ασφάλειας Να παρακολουθούν τα σεμινάρια υγιεινής και ασφάλειας Να αναφέρουν ανασφαλείς συνθήκες και παρ ολίγον ατυχήματα Να συνεργάζονται με τον ΤΑ και τον ΓΕ 3.4 Γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου (ΠΔ 17/1996) Είναι μία από τις σημαντικότερες υποχρεώσεις των εργοδοτών, που θεσπίσθηκε από το ΠΔ 17/1996. Σκοπός της εκτίμησης είναι να βοηθήσει τον εργοδότη να ανταποκριθεί στη βασική του υποχρέωση:την εξασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων και την πρόληψη 14

15 των επαγγελματικών κινδύνων. Η εκτίμηση πρέπει να καλύπτει όλους τους κινδύνους που προκύπτουν από την εργασία και μπορούν να προβλεφθούν και να λαμβάνει υπόψη τη γνώμη των εργαζομένων. Πρέπει να καλύπτει όλους τους χώρους εργασίας:σταθερούς, κινητούς, προσωρινούς Πρέπει να λαμβάνει υπόψη εργολαβικούς, πελάτες, εκπαιδευόμενους, κοινό Επανεξετάζεται και αναθεωρείται σε περίπτωση αλλαγών εξοπλισμού, αλλαγών στη νομοθεσία, ατυχημάτων ή εάν τα μέτρα προστασίας αποδειχθούν αναποτελεσματικά. 3.5 Ποσοτικοποίηση εκτίμησης κινδύνου Βιομηχανική υγιεινή Σκοπός της εφαρμογής προγραμμάτων βιομηχανικής υγιεινής είναι η προστασία της υγείας των εργαζομένων στο βιομηχανικό χώρο από τους βλαπτικούς παράγοντες Αντικείμενο Να εντοπίζει και να εκτιμά ποιοι παράγοντες στο χώρο της εργασίας μπορεί να βλάψουν την υγειά των εργαζόμενων, με ποιο τρόπο, σε ποιο βαθμό Να βρίσκει και να επιλέγει μεθόδους ανίχνευσης και μέτρησης της παρουσίας του βλαπτικού παράγοντα Να συγκρίνει με ανώτατα όρια έκθεσης και να προτείνει διαδικασίες λειτουργίας ή τεχνικά έργα που περιορίζουν την έκθεση Να προγραμματίζει περιοδικούς έλεγχους / μετρήσεις για συνεχή αξιολόγηση της έκθεσης Να προτείνει τον κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισμό που πρέπει να χρησιμοποιείται από τον εργαζόμενο για αποφυγή της έκθεσης Να διαμορφώνει προγράμματα περιοδικών ιατρικών εξετάσεων 15

16 3.6 Βλαπτικοί παράγοντες της υγείας Βλαπτικοί παράγοντες = φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες του εργασιακού χώρου που βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία. Παραδείγματα χημικών παραγόντων Αμίαντος Μόλυβδος Βενζόλιο Βινυλοχλωρίδιο Παραδείγματα φυσικών παραγόντων Θόρυβος Μηχανικές δονήσεις Ακτίνες λέϊζερ Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία Θερμό / ψυχρό περιβάλλον εργασίας Παραδείγματα βιολογικών παραγόντων Βακτήρια μικροοργανισμοί-ιοί-μύκητες κλπ 3.7 Βιομηχανική υγιεινή Δρόμοι επικοινωνίας ανθρώπου/ περιβάλλοντος Αναπνοή Δερματική επαφή Κατάποση Εργονομική στάση Τοξικότητα Οξεία (υδρόθειο, οξέα κλπ) Χρόνια (βινυλοχλωρίδιο, αμίαντος κλπ) Όρια έκθεσης - δόση: Ο κίνδυνος σχετίζεται με τη δόση: 16

17 Αβλαβής δόση (π.χ. 1 ασπιρίνη) Βλαβερή δόση Θανατηφόρα δόση (30 ασπιρίνες) «ΣΤΗ ΦΥΣΗ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑ- ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΕΙΣ ΔΟΣΕΙΣ» 3.8 Ορια έκθεσης Τα ανώτατα επιτρεπτά όρια έκθεσης καθορίζονται σε σχέση με το χρόνο έκθεσης. Παράδειγμα: το όριο TLV TWA, μέγιστη επιτρεπτή μέση οκτάωρη έκθεση, αναφέρεται σε 8ωρη συνεχή έκθεση του εργαζόμενου, 40 ώρες την εβδομάδα, επί 35 έτη. Οι τιμές των ορίων έκθεσης διάφορων ουσιών καθορίζονται από την ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία και αναθεωρούνται όταν οι έρευνες το επιβάλλουν Τυπικές μονάδες μέτρησης βλαπτικών παραγόντων συγκέντρωση αέριων βλαπτικών παραγόντων στον αέρα (%, ppm, mgr/m 3 ) ένταση θορύβου σε db 3.9 Ταξινόμηση και σήμανση χημικών ουσιών Ανάγκη ταξινόμησης σε ομοειδείς κατηγόριες. Εκατομμύρια ουσίες είναι ήδη γνωστές & συνεχώς προστίθενται νέες. Ορισμοί κατηγοριών: εύφλεκτες, διαβρωτικές, εκρηκτικές, τοξικές κλπ Επισήμανση με εικόνες & λατινικούς χαρακτήρες: F, F+ : εύφλεκτες, πολύ εύφλεκτες 17

18 C: διαβρωτικές T, T+: τοξικές, πολύ τοξικές Xn: επιβλαβείς 3.10 Σήματα ταξινόμησης χημικών ουσιών Φράσεις κινδύνου ετικέτες χημικών ουσιών Φράσεις κίνδυνου (r=risk phrases). Παραδείγματα: R27= πολύ τοξικό σε επαφή με το δέρμα R36/38 = ερεθίζει τα μάτια και το δέρμα Τυποποιημένες φράσεις προφυλάξεων (s=safety phrases) S37=φοράτε κατάλληλα γάντια S3/7/9=διατηρήσατε το δοχείο κλεισμένο, σε χώρο δροσερό και καλώς αεριζόμενο Oι ετικέτες συσκευασιών επικίνδυνων ουσιών πρέπει να δίνουν τυποποιημένες πληροφορίες: ταυτότητα προϊόντος, σήμα/ σήματα ταξινόμησης, φράσεις κινδύνου, όνομα και διεύθυνση παραγωγού κλπ 3.11 MSDS χημικών ουσιών Όλες οι χημικές ουσίες πρέπει να συνοδεύονται από δελτία δεδομένων ασφάλειας ή MSDS (material safety data sheets), τα οποία παρέχουν πληροφορίες για την Υ&Α κατά το χειρισμό των ουσιών. Τα MSDS πρέπει να παρέχονται δωρεάν από τον παραγωγό, εισαγωγέα, διανομέα προς το χρήστη, στη γλώσσα του χρήστη. 18

19 3.12 Εφαρμογή της νομοθεσίας Υ&Α Κάθε εγκατάσταση-διυλιστήριο- έχει τους δικούς της Τεχνικούς Ασφάλειας, Γενικούς Επιθεωρητές και εκλεγμένες Επιτροπές Υγιεινής Ασφ Εργ. Για το συντονισμό των ΤΑ και ΓΕ όλων των εγκαταστάσεων, πρέπει να υπάρχει η ΕΣΥΠΠ (Εσωτερική Υπηρεσία Προστασίας και Πρόληψης) ή ΕΞΥΠΠ. Βασικό ρόλο έχουν οι Διευθύνσεις Υγ Ασφ Περ κάθε εγκατάστασης, το έργο των οποίων υπερκαλύπτει τις νομοθετικές υποχρεώσεις του ΤΑ. Ο ρόλος είναι συμβουλευτικός. Υπάρχουν οι μελέτες εκτίμησης κινδύνου και εκτεταμένα προγράμματα ενεργειών σε εξέλιξη για τη διαρκή βελτίωση στην ασφάλεια, καθώς και προγράμματα μετρήσεων υγιεινής και επίβλεψης της υγείας των εργαζομένων. Για την επίτευξη του στόχου, που είναι η πρόληψη των ατυχημάτων και την επαγγελματικών ασθενειών, απαιτείται προσπάθεια και συνεργασία όλων. Ο καθένας πρέπει να νιώθει ότι είναι και ο ίδιος υπεύθυνος για την ασφάλειά του και την ασφάλεια των συναδέλφων του και να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του. 4.Αναφορά & Διερεύνηση Ατυχημάτων -Κατηγορίες τραυματισμών, εργατικό ατύχημα -Το παρ ολίγον ατύχημα -Αναφορά -Διερεύνηση διορθωτικές ενέργειες -Δείκτες & στατιστικές 19

20 4.1 Κατηγορίες ατυχημάτων και λοιπών συμβάντων Με στόχο την πρόληψη και την αποφυγή επανάληψης των ατυχημάτων, όλα τα συμβάντα που σχετίζονται με τη βιομηχανική Υ& Α αναφέρονται γραπτά και διερευνώνται ως προς τα αίτια. Αναφορές και διερευνήσεις γίνονται για: Τραυματισμούς Φωτιές Παρ ολίγον Τροχαία Εργολαβικά 4.2 Κατηγορίες τραυματισμών Κατάταξη τραυματισμών στην εργασία Α βοηθειών Ιατρικής περίθαλψης Περιορισμένης ικανότητας Απουσίας από την εργασία Θάνατος «Εργατικό ατύχημα» κατά την ελληνική νομοθεσία: Τραυματισμός απουσίας άνω των 3 ημερών Υποχρέωση αναγγελίας εντός 24 ωρών στο ΚΕΠΕΚ, στον ασφαλιστικό φορέα, στο αστυνομικό τμήμα. 20

21 4.3 Αναφορές και διερευνήσεις Οι αναφορές συντάσσονται κατά κανόνα από τον προϊστάμενο του παθόντος ή της περιοχής, με τη συμπλήρωση ειδικών εντύπων Τα αίτια κάθε συμβάντος διερευνώνται πρωτογενώς από τον αρμόδιο προϊστάμενο και προτείνονται διορθωτικές ενέργειες για αποφυγή επανάληψης Τα πιο σύνθετα και σοβαρά συμβάντα διερευνώνται από ειδικές επιτροπές που ορίζει η Διεύθυνση της εγκατάστασης. Τα συμβάντα και οι διερευνήσεις αυτών κοινοποιούνται σε όλα τα ενδιαφερόμενα τμήματα της εγκατάστασης ή και στις άλλες εγκαταστάσεις για ενημέρωση. Η υλοποίηση των διορθωτικών ενεργειών παρακολουθείται περιοδικά από τη Διεύθυνση κάθε εγκατάστασης μέχρι την ολοκλήρωση. Εξετάζεται η αποτελεσματικότητα των διορθωτικών ενεργειών. 4.4 Δείκτες και στατιστικές Δείκτες επίδοσης στην ασφάλεια Lost workday injury frequency ή LWIF : αριθμός ατυχημάτων απουσίας ανά ένα εκατομμύριο εργατοώρες Ετήσια αναφορά στον ευρωπαϊκό οργανισμό διυλιστηρίων CONCAWE Ετήσιες στατιστικές αναλύσεις 21

22 5.Διαδικασίες ασφάλειας - Γενικές διαδικασίες - Άδειες εργασίας - Ηλεκτρική αποσύνδεση 5.1 Γενικές Διαδικασίες Ασφάλειας Είναι διαδικασίες γενικής εφαρμογής σε όλα τα τμήματα μιας εγκατάστασης ή και όλων των εγκαταστάσεων. Οι γενικές διαδικασίες διανέμονται σε όλα τα τμήματα και τους θαλάμους ελέγχου Βασικές διαδικασίες ασφάλειας γενικής εφαρμογής Αναφορά και διερεύνηση ατυχημάτων & τραυματισμών Διαδικασία έκδοσης αδειών εργασίας Κανόνες ασφάλειας εξοπλισμού Ανάρτηση βαρών, ανυψωτικά μηχανήματα, συρματόσχοινα, σκαλωσιές, ικριώματα Χρήση ΜΑΠ στους διάφορους χώρους Γενικοί κανόνες πρώτων βοηθειών, τροχαίας κίνησης κλπ Ειδικές διαδικασίες ασφάλειας για θέματα που αφορούν ορισμένα μόνο τμήματα και μονάδες υπάρχουν σε εγχειρίδια παραγωγής και συντήρησης, π.χ.: Διαδικασία εκτάκτου σταματήματος Διαδικασία hot-tap 22

23 5.2 Διαδικασία έκδοσης αδειών εργασίας Σκοπός των αδειών εργασίας είναι η ασφάλεια κατά την εκτέλεση εργασιών συντήρησης ή νέων έργων Εμπλεκόμενα μέρη Υπεύθυνος περιοχής εργοδηγός & χειριστές παραγωγής Υπεύθυνοι για προετοιμασία περιοχής & διατήρηση ασφαλών συνθηκών λειτουργίας Υπεύθυνος έργου συνήθως μηχανικός συντήρησης ή έργων Δίνει γενικές οδηγίες ασφαλούς εκτέλεσης της εργασίας Υπεύθυνος συνεργείου εκτέλεσης Υπεύθυνος για την τήρηση των οδηγιών και την ασφαλή εκτέλεση 5.3 Βασικά είδη αδειών εργασίας Άδεια θερμής εργασίας Αδεια ψυχρής εργασιας Αδεια εισόδου σε κλειστό εξοπλισμό Αδεια εκσκαφής Άλλες άδειες εγκαταστάσεων Άδεια κίνησης οχήματος μέσα σε μονάδες Άδεια εργασίας σε υποσταθμό Άδεια τοποθέτησης και αφαίρεσης σκαλωσιών 23

24 5.4 Άδεια θερμής εργασίας Θερμή είναι η εργασία που παράγει σπινθήρα και μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη Παραδείγματα θερμών εργασιών Χρήση φλόγας ή υψηλής θερμοκρασίας Συγκόλληση, τρόχιση Χρήση μη αντιεκρηκτικών συσκευών Χρήση φωτογραφικών μηχανών & κινητών τηλεφώνων 5.5 Άδεια ψυχρής εργασίας Ψυχρή είναι η εργασία που δεν παράγει σπινθήρα και δεν μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη Παραδείγματα Στήσιμο σκαλωσιάς Βάψιμο - καθαρισμός Τσιμεντόστρωση Οικοδομικές εργασίες Χρήση εργαλείων που δεν δημιουργούν σπινθήρα κλπ 5.6 Άδεια εισόδου σε κλειστό εξοπλισμό Παραδείγματα κλειστού εξοπλισμού Δοχεία, δεξαμενές, πύργοι Αποχετεύσεις, ανοιχτά φρεάτια Χαντάκια μέσα στα οποία το κεφάλι του εργαζομένου βρίσκεται 24

25 κάτω από το επίπεδο του εδάφους Πλωτές οροφές δεξαμενών Απαιτείται άδεια ακόμη και για είσοδο σε: Μερική είσοδο ατόμου (πχ μόνο το κεφάλι) 5.7 Άδεια εκσκαφής Σκοπός της άδειας είναι η ασφαλής εκσκαφή και η προστασία από τρύπημα υπόγειων καλωδίων ή σωληνώσεων μεταφοράς πρώτων υλών, προϊόντων κ.α. Χώροι στους οποίους απαιτείται άδεια Μονάδες παραγωγής δεξαμενές αποθήκευσης, Σταθμός Φόρτωσης Βυτιοφόρων Αυτοκινήτων Χημεία Μηχανουργεια για εκσκαφές, οπουδήποτε Κατά κανόνα δεν απαιτείται άδεια Σε χώρους μακριά από μονάδες και εξοπλισμό Κτίρια διοίκησης Κίνηση στους κεντρικούς δρόμους 25

26 5.8 Περιοχές ευθύνης εκδότες αδειών εργασίας Οι άδειες κατά κανόνα εκδίδονται από το προσωπικό λειτουργίας μονάδων Υπάρχουν εξαιρέσεις και ειδικές περιπτώσεις που περιγράφονται αναλυτικά στις διαδικασίες των εγκαταστάσεων Δίκτυα κοινών παροχών Σωληνοδιάδρομοι μεταξύ μονάδων Εργασία στα όρια δυο μονάδων Εξοπλισμός μεταφερόμενος σε μηχανουργείο ή εργολάβο κλπ 5.9 Σειρά ενεργειών για την έκδοση άδειας Ενέργειες για την έκδοση Αίτηση άδειας από τον υπεύθυνο έργου Συμπλήρωση εντύπου από τον εργοδηγό Προετοιμασία εξοπλισμού από το προσωπικό λειτουργίας Έλεγχος αερίων Επιτόπιος έλεγχος και υπογραφή Οδηγίες & παράδοση άδειας στον υπεύθυνο του συνεργείου Έναρξη εργασίας Διανομή- διαχείριση των αντίγραφων- ένα αντίγραφο στο χώρο εργασίας 5.10 Άλλα θέματα σχετικά με τις άδειες εργασίας Ορισμός παρατηρητή, εφοδιασμένου με μέσα διάσωσης, σε κάθε 26

27 περίπτωση εισόδου ατόμων σε κλειστό εξοπλισμό καθώς και σε κρίσιμες θερμές εργασίες. Αφαίρεση άδειας σε περίπτωση μη τήρησης των μέτρων ασφάλειας ή αλλαγής των συνθηκών του χώρου Κανονική διάρκεια ισχύος: 8 ώρες. Παράταση για άλλα 2 8ωρα το πολύ. Απαραίτητες οι υπογραφές παράδοσης και παραλαβής στο τέλος της εργασίας Αρχειοθέτηση αδειών για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός 5.11 Προετοιμασία εξοπλισμού για έκδοση άδειας εργασίας Απομόνωση με τύφλες Εκτόνωση πίεσης Αποστράγγιση Καθαρισμός, άτμιση κλπ Ηλεκτρική αποσύνδεση Προστασία από πτώσεις αντικειμένων Ακινητοποίηση περιστρεφόμενων μερών Κάλυψη φρεατίων υπονόμων Πυροσβεστήρας για εφεδρεία Έλεγχος αερίων 5.12 Έλεγχος αερίων πριν από την έκδοση άδειας Γίνεται από εκπαιδευμένα άτομα με κατάλληλα όργανα: 27

28 εκρηξιόμετρα, μετρητές οξυγόνου & τοξικών αερίων Τα επιτρεπτά όρια για την έκδοση άδειας καθορίζονται από τη νομοθεσία. Ο έλεγχος εκρηκτικότητας είναι απαραίτητος Για θερμή εργασία Για είσοδο σε κλειστό εξοπλισμό Για κίνηση οχήματος εντός μονάδας Ο έλεγχος οξυγόνου και τοξικών αερίων είναι απαραίτητος για την είσοδο σε κλειστό εξοπλισμό 5.13 Διαδικασία ηλεκτρικής αποσύνδεσης (tag-out) Σκοπός της διαδικασίας είναι η ασφάλεια εργασιών σε ηλεκτροκινούμενο εξοπλισμό Εφαρμόζεται παράλληλα με τις άδειες εργασίας (θερμή, ψυχρή, εκσκαφής) H πινακίδα tag out έχει διάφορα τμήματα τα οποία αποκόπτονται και τοποθετούνται: Στον διακόπτη του εξοπλισμού στον ηλεκτρικό υποσταθμό, ο οποίος διακόπτης κλειδώνεται με ειδική κλειδαριά σε κλειστή θέση. Στον τοπικό διακόπτη Ένα τμήμα δίδεται μαζί με το κλειδί, στο συνεργείο Πρόσθετος έλεγχος γίνεται και από το συνεργείο 5.14 Τέλος εργασίας ηλέκτριση εξοπλισμού (tag in) Yπογραφή συνεργείου & παράδοση κλειδιού και μέρους της πινακίδας στον εργοδηγό παραγωγής 28

29 Έλεγχος από τον εργοδηγό και εντολή στον ηλεκτρολόγο για ηλέκτριση, παραδίδοντας το κλειδί και το απόκομμα της πινακίδας Ο ηλεκτρολόγος: αφαιρεί τις πινακίδες τροφοδοτεί τον εξοπλισμό με ρεύμα υπογράφει παραδίδει τα τμήματα της πινακίδας στον εργοδηγό 5.15 Διαδικασία χρήσης ΜΑΠ στις εγκαταστάσεις Για είσοδο οποιουδήποτε ατόμου στο χώρο των μονάδων παραγωγής Διυλιστηρίου, επιβάλλεται κατά κανόνα η χρήση των παρακάτω βασικών ΜΑΠ: Κράνος ασφάλειας Γυαλιά ασφάλειας Υποδήματα ασφάλειας Πυράντοχη στολή εργασίας Τα ΜΑΠ χορηγούνται περιοδικά στο προσωπικό σε καθορισμένες συχνότητες Οι λεπτομερείς διαδικασίες των εγκαταστάσεων ορίζουν άλλα πρόσθετα ΜΑΠ απαιτούμενα για ειδικές εργασίες, για επισκέπτες, για εργολάβους, για χώρους χωρίς εύφλεκτες ουσίες Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) ΜΑΠ είναι κάθε εξοπλισμός που φορά ή φέρει ο εργαζόμενος κατά την εργασία του για να προστατεύεται από έναν ή περισσότερους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία του 29

30 Τα ΜΑΠ πρέπει να θεωρούνται η τελευταία λύση για την προστασία των εργαζομένων, αφού έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα μέτρα πρόληψης 5.17 Υποχρεώσεις εργαζομένων για τα ΜΑΠ Να φορούν τα ΜΑΠ, όποτε απαιτείται Να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες χρήσης Να αναφέρουν αμέσως κάθε ανώμαλη κατάσταση στη χρήση των ΜΑΠ, ώστε να ακολουθήσει συντήρηση 6.Ασφάλεια σχεδιασμού - ΚΥΑ 34458/ ΑPI, NFPA, ASME, Global practices, Design practices - Έλεγχος νέου εξοπλισμού & τροποποιήσεων - Μελέτες HAZOP, design check lists 6.1 Γενικές αρχές ασφαλούς σχεδιασμού Ο μηχανικός σχεδιασμού μιας διεργασίας (χημικός μηχανικός κατά κανόνα) είναι υπεύθυνος να ενσωματώσει στο σχεδιασμό τα απαραίτητα στοιχεία ασφάλειας ώστε να αποφευχθούν προβλέψιμοι κίνδυνοι (υπερπίεση, διαρροή, φωτιά, έκρηξη, άλλο ατύχημα) Γνώμονας στο σχεδιασμό είναι η ελληνική νομοθεσία, η εφαρμογή 30

31 της οποίας είναι υποχρεωτική, οι ευρωπαϊκοί και διεθνείς κανονισμοί και κώδικες και η εμπειρία, ατομική και συλλογική. Η μελέτη βασικού σχεδιασμού στη συνέχεια ελέγχεται από πλευράς ασφάλειας από εσωτερικές επιτροπές των εγκαταστάσεων ή διενεργείται λεπτομερής μελέτη HAZOP. 6.2 Νομοθεσία ασφάλειας διυλιστηρίων Βασική νομοθεσία για την ασφάλεια των διυλιστηρίων αποτελεί η ΚΥΑ 34458/1990: «Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών διαμόρφωσης, σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου» 6.3 Κώδικες σχεδιασμού Υπάρχει ηλεκτρονική πρόσβαση όλων των εγκαταστάσεων στα ΕxxonMobil Global Practices, που αποτελούν λεπτομερή και πολύτιμα βοηθήματα σχεδιασμού. Οι παράγραφοι των GPs που επισημαίνονται με S περιέχουν απαιτήσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια Υπάρχει ηλεκτρονική πρόσβαση σε μια σειρά διεθνών κωδίκων: API: American Petroleum Institute NFPA: National Fire Protection Association (US) ASME, ASTM, NEMA κλπ Άλλοι κώδικες παραγγέλλονται σε hardcopy από τα ενδιαφερόμενα τμήματα όταν προκύψει ανάγκη. 31

32 6.4 Έλεγχος ασφάλειας σχεδιασμού H διαχείριση και ο έλεγχος των αλλαγών στον εξοπλισμό και την παραγωγική διαδικασία, είτε τροποποιήσεων είτε νέων έργων είναι σημαντικός παράγοντας στην πρόληψη ατυχημάτων Έλεγχος από «τρίτο μάτι» (cold-eye review) Check lists Mέθοδος HAZOP (Hazard & Operability study) με βάση guide words: more of (pressure, temperature, flow etc) less of part of more than none other 6.5 Checklists ασφαλούς σχεδιασμού Υπάρχουν check lists της ΕxxonMobil για: Chemicals Heat exchangers Centrifugal or Positive displacement pumps Centrifugal or Positive displacement compressors Steam turbines Control valves & protective instruments Towers and process drums Fixed bed reactors /stirred reactors Atmospheric Tankage and Loading Furnaces (firebox & process side) Pressure relief systems Piping 32

33 Cold safety Facility Siting Human factors in process hazard analysis 6.6 Mέθοδος HAZOP Είναι μια διεθνώς ανεγνωρισμένη συστηματική μέθοδος ανεύρεσης αδυναμιών στο σχεδιασμό του εξοπλισμού από πλευράς ασφάλειας. Γίνεται από ομάδα μηχανικών και άλλου προσωπικού διαφόρων ειδικοτήτων. Εξετάζονται τα σχέδια PID (Piping & Instrumentation Drawings) του εξοπλισμού. Γίνεται κατά κανόνα στη φάση της μελέτης ενός μεγάλου έργου, όταν οι προτεινόμενες βελτιώσεις είναι εύκολο να υλοποιηθούν. Eίναι επίπονη και χρονοβόρα μέθοδος Υπάρχουν παραλλαγές της μεθόδου όπως οι HAZOP checklists της Exxon 6.7 Σχέδια Έκτακτης Ανάγκης Σε όλες τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις του Ομίλου έχουν εκπονηθεί και κατατεθεί στις αρμόδιες Αρχές οι μελέτες ασφάλειας, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία SEVESO II, οι οποίες περιλαμβάνουν τα σημαντικότερα σενάρια ατυχημάτων και τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης, εάν κάποιο από αυτά εκδηλωθεί. Οι μελέτες αυτές έχουν ελεγχθεί και καταχωρηθεί από τις αρμόδιες Αρχές. Σχέδια 33

34 έκτακτης ανάγκης και εκκένωσης εξαιτίας σεισμού, φωτιάς, κ.τ.λ. έχουν σχεδιαστεί τόσο για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις όσο και για τα γραφεία. Οι περιοδικές ασκήσεις πυρασφάλειας και εκκένωσης από κοινού με την Πυροσβεστική Υπηρεσία, εξασφαλίζουν καλά εκπαιδευμένο προσωπικό και συντελούν στη ετοιμότητα εφαρμογής των σχεδίων αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης. Ειδικά για την αντιμετώπιση τυχόν μεγάλου ατυχήματος, εκτός των εσωτερικών σχεδίων έκτακτης ανάγκης, έχουν καταρτισθεί από τις Αρχές και τα εξωτερικά σχέδια έκτακτης ανάγκης που καθορίζουν τον τρόπο επέμβασης της πολιτείας, τα γνωστά ως σχέδια ΣΑΤΑΜΕ. Σημαντικό ρόλο στα εσωτερικά και εξωτερικά σχέδια έκτακτης ανάγκης παίζει η προστασία του κοινού. Στα ΣΑΤΑΜΕ περιλαμβάνονται και οι οδηγίες που πρέπει να δοθούν στους περίοικους. Επίσης, έχουν καταρτιστεί Σχέδια Αντιμετώπισης Θαλάσσιας Ρύπανσης σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Νομοθεσίας και τα κατά τόπους Λιμεναρχεία και έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες Αξιολόγησης Ασφάλειας Λιμενικών Εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τις οποίες έχουν καταρτιστεί Σχέδια Ασφάλειας Λιμενικών Εγκαταστάσεων για όσες Εγκαταστάσεις προβλέπεται στη σχετική νομοθεσία. 6.8 Ασφάλεια λειτουργίας Διαχείριση αλλαγών Με στόχο τη διασφάλιση της Υγείας και της Ασφάλειας στο χώρο εργασίας, εφαρμόζονται τεχνικές και μέτρα πάνω και πέραν των επιβαλλόμενων από τους κανονισμούς και τη νομοθεσία, σε όλες τις εγκαταστάσεις του Ομίλου. Στο πλαίσιο αυτό, η διενέργεια μελέτης για ανάλυση λειτουργικών κινδύνων (HAZOP ή Hazard & Operability Study) είναι αναγκαία προϋπόθεση για κάθε νέα μονάδα ή για εκτενείς τροποποιήσεις των ήδη υπαρχουσών μονάδων. Η λειτουργία και η συντήρηση των εγκαταστάσεων βασίζεται σε καλά εκπαιδευμένο και έμπειρο προσωπικό και στην τήρηση διαδικασιών ασφαλούς λειτουργίας. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η διαδικασία 34

35 έκδοσης αδειών εργασίας για την προστασία του προσωπικού, των εργολάβων και του εξοπλισμού, κατά την εκτέλεση των απαραίτητων εργασιών. Οι εργαζόμενοι έχουν στη διάθεσή τους γραπτές οδηγίες για την αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης (διακοπή ρεύματος, απώλεια βοηθητικών παροχών ατμού, αέρα κ.α.) και εκπαιδεύονται περιοδικά στην εφαρμογή τους. Οι αλλαγές στον εξοπλισμό ή στις συνθήκες λειτουργίας ελέγχονται από πλευράς ασφάλειας πριν την υλοποίησή τους. Όλα τα ατυχήματα ή τα παρ ολίγον ατυχήματα καταγράφονται, διερευνώνται και προγραμματίζονται διορθωτικές ενέργειες, ώστε να μην υπάρξει επανάληψη. Όλα τα συμβάντα αναλύονται στατιστικά με στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, εφαρμόζονται ενιαίοι ορισμοί και κατηγορίες συμβάντων, με στόχο την ομοιόμορφη κατανομή και αναφορά όλων των συμβάντων στις εγκαταστάσεις της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ. Στα ατυχήματα που παρακολουθούνται περιλαμβάνονται τυχόν τραυματισμοί, ακόμη και πρώτων βοηθειών, αναφλέξεις, διαρροές, υλικές ζημίες, τροχαία. Παράλληλα παρακολουθούνται οι διερευνήσεις σημαντικών διεθνών ατυχημάτων και αξιοποιούνται τα μαθήματα τους στο εσωτερικό της εταιρείας. Οι πληροφορίες σχετικά με τα ατυχήματα γνωστοποιούνται στην επιχείρηση και είναι διαθέσιμες σε όλες τις μονάδες. Από το 2009 μεταφράζεται και διανέμεται στο τεχνικό προσωπικό όλων των εγκαταστάσεων το μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο του Center for Chemical Process Safety, ΗΠΑ, (Process Safety Beacon) για την ασφάλεια των διεργασιών παραγωγής. 6.9 Επενδύσεις σε θέματα Ασφάλειας Το 2010, οι Διευθύνσεις Υγείας και Ασφάλειας των εγκαταστάσεων του Ομίλου επένδυσαν το συνολικό ποσό των 14,34 εκατ. περίπου σε θέματα ασφάλειας. Σε αυτήν την επένδυση περιλαμβάνεται η προμήθεια Μέσων Ατομικής Προστασίας, η προμήθεια και συντήρηση 35

36 οργάνων και εξοπλισμού ασφάλειας, η αναβάθμιση του πυροσβεστικού εξοπλισμού, η εκπόνηση μελετών ασφάλειας και άλλα. 7.Προστασία από εκρήξεις - ΠΔ 42/2003 (ΑΤΕΧ) - Αποφυγή διαρροών - Αποφυγή πηγών ανάφλεξης - Area classification - Αντιεκρηκτικά κτίρια 7.1 Ευρωπαϊκές οδηγίες ΑΤΕΧ Προεδρικό Διάταγμα 42/2003 Περιγράφει τις «ελάχιστες απαιτήσεις για τη βελτίωση της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, οι οποίοι είναι δυνατόν να εκτεθούν σε κίνδυνο από εκρηκτικές ατμόσφαιρες» Ισχύει από για νέο εξοπλισμό και χώρους εργασίας Από για υφιστάμενες εγκαταστάσεις 7.2 Βασικές υποχρεώσεις εργοδοτών Προσδιορισμός και αξιολόγηση κινδύνων έκρηξης - πρόληψη και προστασία εργαζομένων 36

37 Ταξινόμηση των χώρων, ανάλογα με τη συχνότητα και τη διάρκεια εμφάνισης εκρηκτικής ατμόσφαιρας Εφαρμογή ειδικών απαιτήσεων για τον εξοπλισμό εργασίας στους παραπάνω χώρους Εκπόνηση εγγράφου προστασίας από εκρήξεις Σήμανση χώρων με ειδική πινακίδα Εκπαίδευση προσωπικού στην προστασία από εκρήξεις 7.3 ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΚΡΗΞΕΩΝ Πρόληψη δημιουργίας εκρηκτικών ατμοσφαιρών Αποφυγή ανάφλεξης Μετριασμός επιβλαβών συνεπειών 7.4 Εκρηκτική ατμόσφαιρα Ορισμός κατά ΑΤΕΧ: Μείγμα με αέρα, σε ατμοσφαιρικές συνθήκες, εύφλεκτων ουσιών υπό μορφή αερίων, ατμών, συγκεντρώσεων σταγονιδίων ή σκόνης, στο οποίο, μετά από ανάφλεξη, η καύση μεταδίδεται στο σύνολο του μη καιγόμενου μείγματος Όρια εκρηκτικότητας (κατώτερο-lel, ανώτερο-hεl) Χαρακτηριστικό της έκρηξης η πρόκληση υπερπίεσης. Παράγοντες που ευνοούν την έκρηξη έναντι της απλής ανάφλεξης: Περιορισμένος χώρος Μεγάλη ποσότητα διαρροής Συγκέντρωση ομοιογενής, κοντά στη μέση τιμή των LEL, HEL 37

38 Φύση της εύφλεκτης ουσίας (ακόρεστοι υδρογονάνθρακες πιο εκρηκτικοί από κορεσμένους) κ.α. 7.5 Μέτρα πρόληψης διαρροών Σύστημα διαχείρισης ασφαλείας Σχεδιασμός - κατασκευή - λειτουργία - συντήρηση - περιοδικός έλεγχος σύμφωνα με τη νομοθεσία, τους κανονισμούς και γραπτές διαδικασίες. Κλειστά κυκλώματα εξοπλισμού-συστήματα παρακολούθησης και συναγερμού υψηλής στάθμης Αποφυγή υπερχειλίσεων κατά τη φόρτωση και παραλαβή προϊόντων σε δεξαμενές και βυτιοφόρα Κλειστά συστήματα εκτόνωσης αερίων στους πυρσούς. Εκτόνωση ανοιχτών συστημάτων σε ασφαλή θέση Κλειστά συστήματα ελαιωδών αποστραγγίσεων Διαρκής παρακολούθηση λειτουργικών παραμέτρων (όργανα, αυτοματισμοί, DCS) 7.6 Πηγές ανάφλεξης Φλόγες, κάπνισμα, σπίρτα Φούρνοι, λέβητες Θερμές εργασίες Ηλεκτρολογικοί σπινθήρες Ακατάλληλα εργαλεία Οχήματα 38

39 Στατικός ηλεκτρισμός Κεραυνοί Πολύ θερμές επιφάνειες Πυροφορικά υλικά Κινητά τηλέφωνα Αποφυγή πηγών ανάφλεξης Απαγόρευση καπνίσματος και χρήσης γυμνής φλόγας χωρίς ειδική άδεια (βλ. Άδειες εργασίας) Ηλεκτρολογικός / ηλεκτρονικός εξοπλισμός αντιεκρηκτικού τύπου σύμφωνα με την ηλεκτρολογική ταξινόμηση των περιοχών (βλ. Ταξινόμηση) Έλεγχος κίνησης οχημάτων στις μονάδες Φωτισμός ασφαλείας χαμηλής τάσης Τήρηση αποστάσεων ασφαλείας. Χωροθέτηση φούρνων και λεβήτων σύμφωνα με τους κανονισμούς Απαγόρευση τοποθέτησης αντλιών, περιστρεφόμενου εξοπλισμού, αποθήκευσης υλικών μέσα σε αναχώματα δεξαμενών 7.7 Αποφυγή πηγών ανάφλεξης Καθαριότητα, αποψίλωση χόρτων γύρω από αναχώματα δεξαμενών Αντικεραυνική προστασία (αλεξικέραυνα γειώσεις) Διαδικασία χειρισμού πυροφορικών υλικών Μόνωση θερμών επιφανειών αποφυγή αυτανάφλεξης τυχόν διαρροών Κατάλληλα εργαλεία για αποφυγή σπινθηρισμών κατά την κρούση Απαγόρευση κινητών τηλεφώνων 39

40 7.8 Στατικός ηλεκτρισμός Αποφυγή του κινδύνου με κατάλληλο σχεδιασμό και διαδικασίες φορτοεκφόρτωσης δεξαμενών και βυτιοφόρων οχημάτων: Καθορισμός μέγιστης ταχύτητας Μειωμένη ταχύτητα στην αρχή της φόρτωσης Φόρτωση από τον πυθμένα κ.α. Interlock γείωσης κ.α. Γειώσεις εξοπλισμού Αντιστατικές στολές εργασίας και παπούτσια ασφαλείας στους εργαζόμενους σε ταξινομημένες περιοχές 7.9 Ανίχνευση διαρροής Έγκαιρη ανίχνευση με τα παρακάτω μέσα: Μόνιμα ή φορητά συστήματα ανίχνευσης περιθώριο ασφαλείας ανιχνευτών συναγερμός στο 25% LEL Καθημερινοί έλεγχοι πεδίου από το προσωπικό των μονάδων για εντοπισμό τυχόν διαρροών Παρακολούθηση των συνθηκών λειτουργίας από όργανα και συστήματα συναγερμού (DCS) 7.10 Αντιμετώπιση διαρροής Κινητοποίηση συναγερμός εφαρμογή διαδικασιών και σχεδίων έκτακτης ανάγκης, με πρώτο στόχο την προστασία των ανθρώπων Απομόνωση διαρροής για περιορισμό του νέφους 40

41 Διακοπή θερμών εργασιών απομάκρυνση συνεργείων Διακοπή πηγών ανάφλεξης απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων Αποφυγή παρουσίας προσωπικού στο χώρο της εκρηκτικής ατμόσφαιρας Διασκορπισμός νέφους με συστήματα καταιονισμού, πυροσβεστικά κανόνια, «κουρτίνες» νερού 7.11 Οργανωτικά μέτρα προστασίας ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ & ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΕΡΓΟΛΑΒΩΝ 41

42 7.12 Οργανωτικά μέτρα Εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με τις εκρήξεις: Θεωρία φωτιάς και έκρηξης Πρακτική κατάσβεσης πυρκαγιών (πεδίο ασκήσεων) Σχέδιο έκτακτης ανάγκης - αντιμετώπιση διαρροής ευφλέκτων ουσιών Εκπαίδευση εργολαβικών Κανονισμός ασφάλειας εργολάβων Ομιλίες και φυλλάδια Σύστημα εξετάσεων Οδηγίες ασφάλειας επισκεπτών 7.13 Ηλεκτρολογική ταξινόμηση χώρων (area classification) Κατάταξη επικινδύνων χώρων σε ζώνες Ζώνες 0, 1, 2 για εύφλεκτα αέρια Ζώνες 20, 21, 22 για εύφλεκτες σκόνες Ορισμοί ζωνών 0, 1, 2 Ζώνη 0: Μόνιμη ή για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή συχνή παρουσία εκρηκτικού αερίου μείγματος Ζώνη 1: Πιθανή περιστασιακή δημιουργία εκρηκτικού αερίου μείγματος σε συνήθη λειτουργία Ζώνη 2: Μη πιθανή ή μόνο για μικρό διάστημα δημιουργία εκρηκτικού αερίου μείγματος σε συνήθη λειτουργία Αντίστοιχοι ορισμοί για ζώνες 20, 21, 22 42

43 7.14 Παράδειγμα ταξινόμησης Κατηγορίες συσκευών Σήμανση συσκευών κατά ΑΤΕΧ Σήμανση χώρων κατά ΑΤΕΧ Τα σημεία εισόδου σε χώρους στους οποίους είναι δυνατόν να δημιουργηθούν εκρηκτικές ατμόσφαιρες σε βαθμό τέτοιο ώστε να θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων επισημαίνονται με το ειδικό σήμα. 8.Προστασία από μεγάλα ατυχήματα - Νομοθεσία Seveso - Μελέτες ασφάλειας - Σχέδια έκτακτης ανάγκης (εσωτερικό και εξωτερικό) 43

44 8.1 Τι είναι «μεγάλο ατύχημα» ΒΑΜΕ=Βιομηχανικό Ατύχημα Μεγάλης Έκτασης Γνωστά ΒΑΜΕ: Flixborough, Βopal, Mexico City, Feyzin, Seveso Χαρακτηριστικά ενός ΒΑΜΕ Επικίνδυνες ουσίες σε μεγάλες ποσότητες Ανεξέλεγκτη εξέλιξη της λειτουργίας μιας εγκατάστασης Κίνδυνοι για τον άνθρωπο ή και το περιβάλλον Επιπτώσεις εντός ή εκτός της εγκατάστασης Ευρωπαϊκή νομοθεσία Seveso I (1982) και Seveso II (1996) για την προστασία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος από Μεγάλα Ατυχήματα 8.2 Βασικές υποχρεώσεις της νομοθεσίας Seveso II Μελέτες Ασφάλειας: Μελέτες σεναρίων μεγάλων ατυχημάτων, επιπτώσεων και μέτρων πρόληψης ή αντιμετώπισης Κατάθεση στις αρχές -καταχώρηση Αναθεώρηση μελετών κάθε 5 χρόνια Εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης ( ΒΑΜΕ ) Εκπαίδευση ασκήσεις Αναθεώρηση κάθε 3 χρόνια Εξωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης ( ΣΑΤΑΜΕ ) Βρίσκονται στην τελική φάση σχολιασμού και έκδοσης Σκοπός των Σχεδίων Έκτακτης Ανάγκης: Η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων ενός μεγάλου ατυχήματος στον άνθρωπο και στο περιβάλλον Η λήψη μέτρων προστασίας Ετήσιες επιθεωρήσεις εγκαταστάσεων από τις Αρχές Διαχειριστικό σύστημα ασφάλειας 44

45 8.3 Eπικίνδυνες κατά Seveso ουσίες διυλιστηρίων Υγραέρια προπάνιο, βουτάνιο, μίγμα LPG, προπυλένιο Υγρά καύσιμα αργό πετρέλαιο, βενζίνες, νάφθες, καύσιμα αεροπορίας, ντίζελ Υδρόθειο Υδρογόνο Όλα τα παραπάνω είναι εύφλεκτα εκτός του υδροθείου το οποίο είναι πρωτίστως τοξικό 8.4 Ενδεικτικά Σενάρια ΒΑΜΕ Φωτιά σε δεξαμενή υγραερίου -BLEVE Φωτιά σε δεξαμενή αργού - βύθιση οροφής boilover Εξάπλωση φωτιάς σε όλο το ανάχωμα δεξαμενής αργού ή ελαφρών προϊόντων Διαρροή LPG, μη απομονώσιμη νέφος μεγάλης έκτασης κίνδυνος έκρηξης Έκρηξη ή φωτιά στις μονάδες - πολλαπλοί τραυματισμοί Στις Μελέτες Ασφάλειας εξετάζονται τα: Αίτια διαρροής Πιθανές πηγές ανάφλεξης Συνέπειες ζώνες επικινδυνότητας Μέτρα πρόληψης και καταστολής 45

46 8.5 Γενικές επιπτώσεις ΒΑΜΕ Ζώνες προστασίας Θερμική ακτινοβολία Ωστικό κύμα έκρηξης Διαρροή τοξικού αερίου 8.6 Πιθανή εξέλιξη διαρροής LPG Νέφος αερίου Flash fire Jet fire: φωτιά πυρσού ή γλώσσα φωτιάς Έκρηξη αερίου νέφους Διάφορες προϋποθέσεις Η βασικότερη: περιορισμένος χώρος B.L.E.V.E.: (Boiling Liquid Expanding Vapor Explosion) Το πιο καταστροφικό σενάριο σε εγκαταστάσεις υγροποιημένων αερίων, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε πολλά θύματα 8.7 Συνέπειες και χαρακτηριστικά του BLEVE Υψηλή θερμική ακτινοβολία που προκαλεί θύματα Πολύ μικρή διάρκεια (20-30sec) 80% των θραυσμάτων μέχρι m Μικρό ωστικό κύμα Χρονικό περιθώριο απομάκρυνσης, εφ όσον οι ενέργειες αποτυγχάνουν: 10-90min. Εξαρτάται από το ύψος & σχήμα δεξαμενής και τη στάθμη υγρού στη δεξαμενή. Με το άνοιγμα του ασφαλιστικού της δεξαμενής και την αλλαγή 46

47 χρώματος στην αέρια φάση πρέπει να δοθεί εντολή απομάκρυνσης σε ασφαλές σημείο. Συνιστάται προστασία των ανθρώπων μέσα σε κτίρια, μακριά από παράθυρα, σε εσωτερικούς κλειστούς διαδρόμους ή πίσω από εξοπλισμό - εμπόδια. 8.8 Πυρκαγιές δεξαμενών υγρών καυσίμων Μορφές πυρκαγιών σε δεξαμενές υγρών καυσίμων Φωτιά στον δακτύλιο πλωτής οροφής αντιμετωπίζεται και δεν αποτελεί BAME Αν πρόκειται για δεξαμενή αργού, η εξέλιξη σε βύθιση της οροφής, με εξάπλωση της φωτιάς σε όλη τη δεξαμενή αποτελεί ΒΑΜΕ. Κϊνδυνος Boilover. Φωτιά σε όλη την έκταση του αναχώματος αποτελεί ΒΑΜΕ, αν πρόκειται για δεξαμενή αργού ή ανάχωμα πολλαπλών δεξαμενών ελαφρών καυσίμων 8.9 Αναβρασμός (boilover) Προϋποθέσεις Χαρακτηριστικά Μίγμα με εύρος σημείων ζέσεως (αργό) Ύπαρξη νερού στον πυθμένα της δεξαμενής. Όταν το θερμό μέτωπο φτάσει στο νερό, γίνεται αναβρασμός με εκτίναξη φλεγόμενων μαζών καυσίμου πάνω από τη δεξαμενή και σχηματισμό πύρινης σφαίρας Ύψος φλόγας του boilover: περίπου 300m Ακτίνα πύρινης σφαίρας:3-5 διάμετροι της φλεγόμενης δεξαμενής Ασφαλής ακτίνα: 10 διάμετροι Το boilover συνοδεύεται από αλλαγή χρώματος στο τοίχωμα της 47

48 δεξαμενής (ενδεχομένως μετά από ώρες), έντονο συριγμό και διαύγαση φλογών πάνω από τη δεξαμενή. Υπάρχει χρόνος να δοθεί έγκαιρα εντολή απομάκρυνσης, αν τα μέτρα πυρόσβεσης αποτύχουν και η κατάσταση εξελίσσεται σε αναβρασμό Οργανωτικά στοιχεία σχεδίου έκτακτης ανάγκης Το σχέδιο πρέπει να καθορίζει τα παρακάτω οργανωτικά θέματα: Τον αρμόδιο να κηρύξει συναγερμό αρχηγό αντιμετώπισης Σήμανση συναγερμού Ειδοποίηση Αρχών (Πυροσβεστική, Άμεση Δράση) Οργάνωση προσωπικού αντιμετώπισης Κλήση υπευθύνων Σχηματισμός Ομάδων Άμεσης Επέμβασης Λειτουργία επιχειρησιακών κέντρων Εξασφάλιση ενδοεπικοινωνιών-διαχείριση εξωτερικών κλήσεων Περίθαλψη τυχόν τραυματιών Οδηγίες στους εργολάβους και στους μη εμπλεκόμενους Οδηγίες στους περιοίκους Παροχή πληροφοριών στα ΜΜΕ Καθήκοντα εμπλεκομένων - Συντονισμός και συνεργασία κ.α. 48

49 8.11 Βελτίωση Συμπεριφοράς για Μείωση Ατυχημάτων Για την περαιτέρω μείωση των συμβάντων συνεχίστηκε και το 2010 η εφαρμογή του διεθνώς αναγνωρισμένου προγράμματος Winning Hearts & Minds για την αποτίμηση και βελτίωση της κουλτούρας ασφάλειας (safety culture). Το πρόγραμμα βρίσκεται στη β φάση, με παρουσιάσεις στους εργοδηγούς των τριών διυλιστηρίων του Ομίλου, για τη διοίκηση προσωπικού με ασφάλεια και για άμεση παρέμβαση για τη διόρθωση ανασφαλών καταστάσεων. Διεξάγεται σε συνεργασία με εταιρεία συμβούλων του εξωτερικού, με μεγάλη εμπειρία στη βελτίωση ασφάλειας και λειτουργίας διυλιστηρίων. Το 2009, ξεκίνησε η πρώτη φάση και στις θυγατρικές εταιρείες και συγκεκριμένα στην ΕΛΠΕ Κύπρου και συνεχίστηκε το 2010 στη DIAXON (Κομοτηνή). Για την περαιτέρω ενίσχυση της κουλτούρας ασφάλειας, εντός του 2010 συντάχθηκε και διανεμήθηκε σε όλο το προσωπικό ένα φυλλάδιο υπενθύμισης των 10 βασικότερων κανόνων ασφάλειας («10 Κανόνες που Σώζουν Ζωές»). Οι κανόνες αυτοί επιλέχθηκαν με γνώμονα την κρισιμότητά τους, με σκοπό να τους ξαναθυμηθούν όλοι οι εργαζόμενοι και να τους εφαρμόζουν με απόλυτη συνέπεια για να γίνουν οι εγκαταστάσεις ακόμα πιο ασφαλείς. Για την απόκτηση κοινής κουλτούρας μεταξύ των εγκαταστάσεων του Ομίλου συνεχίζεται η προσπάθεια για την ενοποίηση των βασικών διαδικασιών ασφάλειας των εγκαταστάσεων με τη σύνταξη κοινών διαδικασιών Διαχείρισης Αλλαγών, Διαχείρισης Διορθωτικών Ενεργειών Ασφάλειας, Σύνταξης σχεδίων ασφαλούς εκτέλεσης εργασίας (Safety Plan), Επιθεωρήσεων Ασφάλειας Εγκαταστάσεων Ομίλου, Επισκέψεων ασφαλείας, Αξιολόγησης Εργολάβων κ.α. 49

50 Επίσης καθιερώθηκε η επιβράβευση του συνόλου των εργαζόμενων με αναμνηστικό δώρο, μόλις συμπληρωθούν ανθρωποώρες χωρίς ατύχημα απουσίας, με στόχο «μηδέν ατυχήματα». 9.Ασφάλεια εργολάβων Κανονισμός ασφάλειας εργολάβων Αναφορά & διερεύνηση εργολαβικών ατυχημάτων Εκπαίδευση εξετάσεις. Ενιαίο σύστημα εκπαίδευσης εργολάβων όλων των ελληνικών διυλιστηρίων. Σημαντική νομοθεσία για ασφάλεια εργοταξίων (ΠΔ 305/1996) Σχέδιο Ασφάλειας & Υγείας Φάκελος Ασφάλειας & Υγείας Συντονισμός διαφορετικών εργολαβικών συνεργείων στον ίδιο χώρο. Περίοδοι γενικών συντηρήσεων. 10.Άλλος εξοπλισμός ασφάλειας Καταιονιστήρες-Οφθαλμοπλυντρίδες Υποχρεωτική η ύπαρξή τους κοντά σε σημεία πιθανής διαρροής διαβρωτικών ουσιών (οξέων, βάσεων κ.α.) Λειτουργούν με καθαρό νερό 50

51 Ελέγχονται περιοδικά Αναπνευστικές συσκευές μάσκες Αυτόνομες αναπνευστικές συσκευές: Χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης για εξασφάλιση χρόνου για τους απαραίτητους χειρισμούς του εξοπλισμού ή και για διαφυγή από επικίνδυνη περιοχή. Υπάρχουν σε καθορισμένα σημεία των εγκαταστάσεων. Ελέγχονται περιοδικά και αναπληρώνονται. Στις εγκαταστάσεις διατίθενται επίσης μάσκες με φίλτρα κατάλληλων προδιαγραφών για προστασία από σκόνη και ατμούς επί σύντομο χρονικό διάστημα, όταν προκύψει ανάγκη. 11. Έλεγχοι ασφάλειας Σε όλες τις εγκαταστάσεις της ΕΛΠΕ διενεργούνται περιοδικά έλεγχοι ασφάλειας με στόχο τη διαρκή βελτίωση στον τομέα της ασφάλειας, όπως επιβάλλουν τα σύγχρονα Διαχειριστικά Συστήματα Ασφάλειας: Εσωτερικοί έλεγχοι διενεργούνται από τα τμήματα ΥΑΠ, τις Επιτροπές ΥΑΕ, καθώς και από ανταλλαγή επισκέψεων στελεχών μεταξύ διαφόρων τμημάτων μιας εγκατάστασης (προγράμματα «walk the talk») Το Τμήμα Διαχείρισης Ασφάλειας του Ομίλου πραγματοποιεί επιθεωρήσεις ασφάλειας όλων των εγκαταστάσεων της ΕΛΠΕ και των θυγατρικών. Σε ορισμένες επιθεωρήσεις συμμετέχουν και στελέχη των υπολοίπων εγκαταστάσεων για ανταλλαγή εμπειριών. Εξωτερικοί έλεγχοι γίνονται από τις Αρχές (ΣΕΠΕ, επιθεωρήσεις Seveso), από τους ασφαλιστές των 51

52 εγκαταστάσεων καθώς και από συμβούλους, όπως οι Lloyds, Shell Global Solutions, Exxon για ειδικές περιπτώσεις Από τους ελέγχους προκύπτουν προγράμματα ενεργειών, η πρόοδος των οποίων παρακολουθείται από τη Διεύθυνση μέχρι την υλοποίησή τους 11.1 Επιθεωρήσεις Ασφάλειας Προγραμματισμένες εσωτερικές και εξωτερικές επιθεωρήσεις ασφάλειας διεξάγονται από: Τις Διευθύνσεις Υγείας και Ασφάλειας κάθε εγκατάστασης. Τη Διεύθυνση Υγείας, Ασφάλειας, Περιβάλλοντος & Βιώσιμης Ανάπτυξης Ομίλου. Το αρμόδιο τμήμα της Διεύθυνσης αυτής οργανώνει και συμμετέχει σε αλληλοεπιθεωρήσεις (peer-audits) μεταξύ των διυλιστηρίων της Εταιρείας και γενικά επιθεωρεί περιοδικά όλες τις εγκαταστάσεις του ευρύτερου Ομίλου, ώστε να διασφαλιστεί η μετάδοση της εμπειρίας, της γνώσης και της εφαρμογής καλών πρακτικών. Ειδικές επιτροπές των εγκαταστάσεων. Διευθυντές, προϊσταμένους, μηχανικούς των διαφόρων μονάδων μιας εγκατάστασης (επισκέψεις ασφάλειας για παρατήρηση και διόρθωση ανασφαλών συμπεριφορών). Ανεξάρτητους διεθνώς αναγνωρισμένους και έμπειρους επιθεωρητές (third party), μετά από πρόσκληση της Εταιρείας ή από πραγματογνώμονες των εταιρειών που παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Από τις αρμόδιες Αρχές για την προστασία από Μεγάλα Ατυχήματα (Επιθεωρήσεις SEVESO). 52

53 12. Παρατηρήσεις και Συμπεράσματα Στην παραπάνω μελέτη αναλύθηκε η εκπαίδευση των εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας εργασίας συγκεκριμένα για τα διυλιστήρια των Ελληνικών Πετρελαίων. Κυρίαρχος τρόπος για την επίτευξη της επιμόρφωσης αυτής είναι η διεξαγωγή σεμιναρίων. Αντίστοιχες διαδικασίες ακολουθούνται στο εξωτερικό, στα μεγαλύτερα διυλιστήρια της Ευρώπης. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά διυλιστήρια με τη μεγαλύτερη παραγωγή και οι εταιρίες στις οποίες ανήκουν, για 10 κράτη: Διυλιστήριο Εταιρεία Κράτος 1 Gela Refinery Eni Ιταλία 2 Wilhelmshaven Refinery ConocoPhillips Γερμανία 3 Stanlow Refinery Essar Energy Ηνωμένο Βασίλειο 4 Bilbao Refinery Repsol YPF Ισπανία 5 Cressier Refinery Petroplus Ελβετία 6 Provence Refinery Total Γαλλία Shell Pernis 7 Refinery Royal Dutch Shell Ολλανδία 8 Schwechat Refinery OMV Αυστρία 9 Kalundborg Refinery Statoil Δανία 10 Sines Refinery Galp Energia Πορτογαλία Σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτούνται δίδακτρα για την κοινοποίηση της διαδικασίας εκπαίδευσης των εργαζομένων σε άτομα εκτός του προσωπικού των εταιρειών. 53