Τα διλήμμαηα ηης εκπαίδευζης 1

Transcript

1 Τα διλήμμαηα ηης εκπαίδευζης 1 ην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο ππάξρνπλ γηα ηα ζεκαληηθά ζέκαηα δηαθνξεηηθέο δηδαθηηθν-καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη αληηθξνπφκελεο απφςεηο, πνπ έρνπλ ηελ πξνέιεπζή ηνπο ζε δηάθνξνπο παηδαγσγνχο θαη παηδαγσγηθέο ζρνιέο. ην θεθάιαην απηφ επηθεληξσλφκαζηε ζηε ζηνραζηηθνθξηηηθή αλάιπζε ησλ δηδαθηηθψλ θαηαζηάζεσλ. ην πξψην επίπεδφ ηεο ε δηδαθηηθή πξαγκαηηθφηεηα παξνπζηάδεηαη σο δεδνκέλε θαη έπεηηα ειέγρεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο. Πξνρσξψληαο φκσο ζε έλα δεχηεξν επίπεδν αλάιπζεο, νη ζθνπνί, ηα κέζα, νη δηαδηθαζίεο ηίζεληαη ππφ ακθηζβήηεζε θαη θαζηεξσκέλεο αληηιήςεηο επαλεμεηάδνληαη. Οξγαλσκέλεο ελαιιαθηηθέο ζεσξήζεηο κε ηε κνξθή δηιεκκάησλ απνηεινχλ πεγή πξνβιεκαηηζκνχ γηα θάζε ζθεπηφκελν εθπαηδεπηηθφ, πνπ πξνζπαζεί κε θξηηηθή δηάζεζε λα ηηο πξνζεγγίζεη θαη λα νηθνδνκήζεη ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθή ζεσξία δηδαζθαιίαο. Έηζη ν εθπαηδεπηηθφο δηαθνξνπνηεί ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ απφ ηε ζπκπεξηθνξά άιισλ ζπλαδέιθσλ ηνπ, αληηιακβάλεηαη φηη νη απιντθέο θαη καληρατζηηθέο αληηιήςεηο δελ έρνπλ ζέζε ζηνλ θιάδν ηνπ θαη πξνρσξά ζε δηαιεθηηθέο αληηπαξαζέζεηο. Ζ κειέηε ηεο πξνζσπηθήο ζεψξεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, εθφζνλ δελ είλαη δπλαηή ε δηαηχπσζε κηαο εληαίαο εθπαηδεπηηθήο ζεσξίαο, πνπ λα εμππεξεηεί φιεο ηηο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Όηαλ κάιηζηα νη θαζηεξσκέλεο πξαθηηθέο δελ κπνξνχλ λα δψζνπλ ιχζε ζε έλα ζρνιηθφ πξφβιεκα, κηα δηαθνξεηηθή δηδαθηηθή επηινγή κπνξεί λα απνβεί ζσηήξηα. Δπνκέλσο, θάζε δάζθαινο πξέπεη λα θάλεη ηηο επηινγέο ηνπ θαη λα μεπεξάζεη ηε κεραλνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο. Γελ ππάξρεη κία ζέζε, κνλαδηθή, πνπ εθιακβάλεηαη απφ φινπο σο νξζή ή ιαλζαζκέλε θαη πνπ πξέπεη αληίζηνηρα λα εθαξκφδεηαη ή φρη. Ζ δηαιεθηηθή ζχλζεζε, ε νπνία ζεσξεί φηη νη δχν πφινη ηνπ δηιήκκαηνο δελ εθθξάδνπλ αζπκβίβαζηεο θαη αιιειναλαηξνχκελεο ζέζεηο, ζπκβάιιεη ζηε ζθαηξηθή αληηκεηψπηζε ηνπ ζέκαηνο θαη ζηελ απνθπγή κνλνζήκαλησλ ζπκπεξηθνξψλ. χκθσλα κε ηνλ Ζ. Μαηζαγγνχξα (2006), έλα παξάδεηγκα ζπλζεηηθήο ππέξβαζεο βαζηθψλ δηιεκκάησλ παξέρεη ε νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία, ε νπνία επηιχεη ην δίιεκκα «αληαγσληζκφο ή ζπλεξγαηηθφηεηα» κε ηε ζεζκνζέηεζε ηεο ζπλεξγαηηθφηεηαο κέζα ζηα πιαίζηα ηεο 1 Με βάζε ην βηβιίν ηνπ Ζ. Μαηζαγγνχξα, (2006), Θεσξία ηεο Γηδαζθαιίαο, ηφκνο Α, Αζήλα: Gutenberg, ζει

2 νιηγνκεινχο θαη αλνκνηνγελνχο νκάδαο θαη ηνλ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ ηζνδχλακσλ καζεηηθψλ νκάδσλ πνπ απαξηίδνπλ ηελ ηάμε. Σα δηιήκκαηα, κε ηα νπνία έξρεηαη αληηκέησπνο ζε θαζεκεξηλή βάζε ν δάζθαινο, είλαη πνιιά θαη πνηθίια θαη θπζηθά δε γίλεηαη λα αλαθεξζνχκε ζε φια. ηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηάζνπκε νξηζκέλνπο δηιεκκαηηθνχο ρψξνπο, νη νπνίνη είλαη νξγαλσκέλνη ζε δηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ην πεξηερφκελν, ηελ επηζηεκνινγία θαη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, ηε δηαδηθαζία κάζεζεο, ηελ νξγάλσζε θαη άζθεζε ηεο εμνπζίαο, ηε θχζε θαη ην ξφιν ηνπ καζεηή, θαζψο επίζεο θαη ην ξφιν θαη ηηο επζχλεο ηνπ δαζθάινπ. Α. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο Αηνκνθεληξηθέο Δπηδηψμεηο ηνπ Α.Π. Σα δηιήκκαηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο ζρεηίδνληαη κε ηηο επηδηψμεηο πνπ ζέηεη ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα ζε φ,ηη αθνξά ηελ πξνζθνξά ηνπ πξνο ην καζεηή σο άηνκν. Μάιηζηα αλάινγα κε ην είδνο απηψλ ησλ επηδηψμεσλ θαζνξίδεηαη ην πεξηερφκελφ ηνπ θαη πξνηείλνληαη κνξθέο δηδαζθαιίαο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπκε ην βαζηθφ δίιεκκα ηεο θαηεγνξίαο. Σν πξψην ζθέινο ηνπ αλαθέξεηαη ζηελ εμσηεξηθή παξνρή γλψζεσλ, δεμηνηήησλ θαη ζηάζεσλ, σο ζηφρν ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, ελψ ην δεχηεξν ζηελ εζσηεξηθή θηλεηνπνίεζε ηνπ καζεηή γηα ηελ νιφπιεπξε αλάπηπμή ηνπ. Πνην απφ ηα δχν ζα πξέπεη λα απνηειεί ην ζθνπφ ηνπ Αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο έρεη απαζρνιήζεη πνιινχο παηδαγσγνχο. Σν βαζηθφ απηφ δίιεκκα αλαπηχζζεηαη ζε επηκέξνπο δηιήκκαηα, επεηδή νχηε απηνί πνπ ζεσξνχλ φηη ε εθπαίδεπζε είλαη εμσηεξηθή παξνρή, νχηε εθείλνη πνπ ηζρπξίδνληαη φηη ε εθπαίδεπζε είλαη εζσηεξηθή δηαδηθαζία ζπκθσλνχλ ζε ηη αθξηβψο ζπλίζηαηαη ε παξνρή ή ε δηαδηθαζία αληίζηνηρα. Α.1. Ζ Δθπαίδεπζε σο Δμσηεξηθή Παξνρή πξνο ην Άηνκν Όζνη ζεσξνχλ φηη ε εθπαίδεπζε είλαη εμσηεξηθή παξνρή πξνο ην άηνκν, πηζηεχνπλ φηη ην ζρνιείν επηθεληξψλεηαη ζηε κεηάδνζε γλψζεσλ, δεμηνηήησλ θαη αμηψλ, αλαγθαίσλ γηα ηελ έληαμε ηνπ αηφκνπ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη ηε ζπλέρεηα ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο. ρεηηθά φκσο κε ην ζθνπφ θαη ην πεξηερφκελν ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο απφςεηο.

3 Ζ πην παξαδνζηαθή ζέζε, ε νπνία κάιηζηα δηαηήξεζε ηελ ηζρχ ηεο κέρξη θαη ηηο κέξεο καο κέζσ ηνπ δνκνιεηηνπξγηζκνχ, δίλεη έκθαζε ζηελ αθαδεκατθή θαηεχζπλζε θαη ππνζηεξίδεη φηη «ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα αληιεί ην πεξηερόκελό ηεο από ηελ θιαζηθή θαη δπηηθή πνιηηηζηηθή παξάδνζε, ε νπνία αλαθεθαιαηώλεη ηηο πςειόηεξεο θαηαθηήζεηο ηνπ αλζξώπηλνπ πλεύκαηνο» (Ζ. Μαηζαγγνχξαο, 2006: 290). Οη γλσζηνί επηζηεκνληθνί θιάδνη δηαζψδνπλ φ,ηη αμηνινγφηεξν απφ ηελ παξάδνζε απηή θαη πηζηεχνπλ φηη πξέπεη λα απνηειέζεη ηε βάζε ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, θαζφηη ε ζπνπδή ησλ επηζηεκψλ βνεζά ην καζεηή ζηελ έληαμή ηνπ ζην δπηηθφ πνιηηηζκφ, ζηελ αλάπηπμε ηεο ινγηθήο ηνπ θαη ζηελ εμαζθάιηζε πνηνηηθήο δσήο. Παξαιιαγή ηεο ζέζεο απηήο δελ ζπγθεθξηκελνπνηεί ηε γλψζε απαξαίηεηα ζε δπηηθή, αιιά ζε ζχγρξνλε γλψζε κε αλνηρηνχο νξίδνληεο ζην αχξην, απεγθισβηζκέλε απφ ηηο παγησκέλεο θαη παξαδνζηαθέο παξαδνρέο γηα ηελ επηζηήκε. Οπαδνί ηεο αθαδεκατθήο θαηεχζπλζεο ζε δηάθνξεο κνξθέο ηεο ππήξμαλ νη Postman, Adler, Bruner, Schwab, Phenix θ.ά. Βαζηθφ κεηνλέθηεκα ηεο αθαδεκατθήο θαηεχζπλζεο είλαη φηη παξνπζηάδεη ηα δηδαθηηθά αληηθείκελα ζε αθεξεκέλε κνξθή θαη φρη ζπλδεκέλα κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπ παηδηνχ. Σν ζπγθεθξηκέλν, ινηπφλ είδνο δηδαζθαιίαο, είλαη απνδεθηφ θαη απνηειεζκαηηθφ, φηαλ πξφθεηηαη γηα ηε δηδαζθαιία γισζζηθν-καζεκαηηθψλ θαη ςπρνθηλεηηθψλ δεμηνηήησλ, αιιά φρη φηαλ πξφθεηηαη γηα επξχηεξεο εθπαηδεπηηθέο επηδηψμεηο. Ζ δεχηεξε ζέζε ζρεηηθά κε ηελ εμσηεξηθή παξνρή γλψζεσλ είλαη ε ηερλνινγηθή, ε νπνία, είρε επξεία απήρεζε ηελ δεθαεηία ηνπ 1960 θαη ζε αληίζεζε κε ηελ αθαδεκατθή, δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ εμαζθαιίδνπλ ζην καζεηή δεμηφηεηεο απνηειεζκαηηθήο δξάζεο. χκθσλα κε ηνπο εθπξφζσπνπο ηεο ηερλνθξαηηθήο θαηεχζπλζεο, ε ζρνιηθή κάζεζε απνηειεί παξαηεξήζηκε ζπκπεξηθνξά, ελψ ην δεηνχκελν είλαη ε βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ε εμαζθάιηζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ζηε δηδαθηηθή παξέκβαζε. Ζ ηερλνθξαηνχκελε θνηλσλία θαη νη αλάγθεο ηεο είλαη απηέο πνπ θαζνξίδνπλ ην πεξηερφκελν θαη ηηο ζπλζήθεο παξνρήο ηεο εθπαίδεπζεο θαη πξνζθέξνπλ έηζη κηα εθπαίδεπζε καδηθνπνηεκέλε. ηε ζεκεξηλή επνρή ε αλάπηπμε ησλ ππεξκέζσλ επεξεάδεη άκεζα ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη αλνίγεη λένπο νξίδνληεο ζηελ ηερλνινγηθή θαηεχζπλζε. Σν ηερλνθξαηηθφ κνληέιν εθπαίδεπζεο παξφια απηά, αλ θαη εθαξκφδεηαη γηα ηελ

4 αλάπηπμε νξηζκέλσλ δηδαθηηθψλ δεμηνηήησλ, ζεσξείηαη αλεπαξθέο γηα ηελ νινθιεξσκέλε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. «Σηε ρώξα καο ην επίζεκν Αλαιπηηθό Πξόγξακκα ηεο γεληθέο εθπαίδεπζεο αθνινπζεί, σο πξνο ην πεξηερόκελν, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ έκθαζή ηνπ, ηελ αθαδεκατθή θαηεύζπλζε ζηελ εκπινπηηζκέλε ηεο εθδνρή, θαζώο θαη ηελ ηερλνινγηθή, ηηο νπνίεο ζεσξεηηθά ηνπιάρηζηνλ, εκπινπηίδεη κε ζηνηρεία από ηελ αλαπηπμηαθή θαηεύζπλζε» (Ζ. Μαηζαγγνχξαο, 2006: 291). Α.2. Ζ Δθπαίδεπζε σο Γηαδηθαζία Δζσηεξηθήο Αλάπηπμεο ηνπ Αηόκνπ Δλψ ζην πξψην ζθέινο ηνπ βαζηθνχ δηιήκκαηνο αζρνιεζήθακε κε ηελ εθπαίδεπζε σο εμσηεξηθή παξνρή, ζην δεχηεξν ζθέινο ζα αλαθεξζνχκε ζηελ εθπαίδεπζε σο ζχζηεκα ζηήξημεο ησλ εζσηεξηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ ζπληεινχληαη ζην καζεηή, κέζα ζην πιαίζηα αιιειεπίδξαζήο ηνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Ζ ζέζε απηή μεθίλεζε απφ ην σθξάηε θαη δηαηππψζεθε μαλά απφ ηνλ Ρνπζζψ. Όπσο φκσο ζπκβαίλεη θαη κε ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο πξνεγνχκελεο θαηεγνξίαο, φζνη είλαη ππέξ ηεο εζσηεξηθήο παξνρήο παξνπζηάδνπλ θαη απηνί δηαθνξεηηθέο απφςεηο. Τπάξρεη ε ςπρνγλσζηηθή θαηεχζπλζε, ε νπνία έρεη ηα ζεκέιηά ηεο ζηε γλσζηηθν-αλαπηπμηαθή ςπρνινγία θαη δίλεη πξσηεχνληα ξφιν ζην καζεηή, ζηα ελδηαθέξνληα θαη ζηηο εκπεηξίεο ηνπ. Απηέο νη πξνυπάξρνπζεο παξαζηάζεηο ηνπ καζεηή είλαη απνηέιεζκα ηεο ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο ηνπ κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη γη απηφ ε γλψζε, παξφιν πνπ ζεσξείηαη φηη έρεη πξνζσπηθφ ραξαθηήξα, είλαη θνηλσληθά πξνζδηνξηζκέλε. Έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, επνκέλσο, δελ είλαη απιά λα δηδάμεη ηε γλψζε, αιιά λα δεκηνπξγήζεη ην θαηάιιειν θιίκα απνδνρήο θαη ελζάξξπλζεο θαη λα πξνζθέξεη ηηο θαηάιιειεο εκπεηξίεο ζην καζεηή, ψζηε λα ηνλ βνεζήζεη λα θαηαλνήζεη ηνλ θφζκν γχξσ ηνπ. Μηιάκε, δειαδή, γηα καζεηνθεληξηθά πξνγξάκκαηα δηδαζθαιίαο θαη γηα πξνζαξκνγή ηνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ ζηα βηψκαηα θαη ζηηο πξνζιακβάλνπζεο ηνπ παηδηνχ. χγρξνλε παξαιιαγή ηεο θαηεχζπλζεο απηήο απνηειεί ην παηδαγσγηθφ θίλεκα ηεο Κξηηηθήο θέςεο. Ζ αλζξσπηζηηθή θαηεχζπλζε, έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο ζηα πιαίζηα ηεο Νέαο Αγσγήο θαη βαζίδεηαη ζηε βησκαηηθφηεηα ηεο κάζεζεο. Ζ κάζεζε γηα ηνπο εθπξφζσπνπο ηεο θαηεγνξίαο απηήο νπζηαζηηθνπνηείηαη φηαλ ζπληειείηαη κέζα απφ δηαδηθαζίεο πνπ έρνπλ λφεκα γηα ην καζεηή. Κάηη ηέηνην ζπκβαίλεη φηαλ ν καζεηήο δελ είλαη παζεηηθφο δέθηεο ησλ ελεξγεηψλ ηνπ δαζθάινπ θαη ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηε

5 ιήςε απνθάζεσλ θαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ηνλ αθνξνχλ άκεζα. πνπδαίν ξφιν ζηηο επηινγέο ηνπ παίδνπλ ηα ελδηαθέξνληά ηνπ, ηα νπνία δηακνξθψλνληαη κε βάζε ηε ζρέζε ηνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. Φαίλεηαη, δειαδή, φηη ππάξρνπλ αξθεηέο νκνηφηεηεο αλάκεζα ζηελ ςπρνγλσζηηθή θαη αλζξσπηζηηθή θαηεχζπλζε, ε δεχηεξε φκσο δίλεη πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηα ζπλαηζζήκαηα, ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη ζηελ αηζζεηηθή θαιιηέξγεηα. Ατομοκεντρικζσ επιδιώξεισ του Α.Π. Εκπαίδευςη ωσ εξωτερική παροχή προσ το άτομο Εκπαίδευςη ωσ διαδικαςία εςωτερικήσ ανάπτυξησ του ατόμου Ακαδημαϊκή κατευθυνςη Τεχνολογική κατεφθυνςη Ψυχογνωςτική κατεφθυνςη Ανθρωπιςτική κατεφθυνςη Β. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηηο Κνηλσληθνθεληξηθέο Δπηδηψμεηο ηνπ Α.Π. Ζ ζρέζε αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ζηελ θνηλσλία επεξεάδεη ηε δηακφξθσζε ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο θαη θαζνξίδεη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν πνπ απηφ επηηειεί. Τπάξρνπλ δχν κεγάιεο παηδαγσγηθέο ηάζεηο απφ ηηο νπνίεο πεγάδνπλ ηα πνηθίια Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα. Ζ πξψηε είλαη ε Γνκνιεηηνπξγηθή Κνηλσληνινγηθή ρνιή θαη αληηιακβάλεηαη ηελ θνηλσλία σο εληαίν νξγαληθφ ζχζηεκα φπνπ θπξηαξρνχλ δπλάκεηο ζπλνρήο θαη ζπλαίλεζεο. Αληίζεηα, ε δεχηεξε ηάζε, γλσζηή σο Κξηηηθή Κνηλσληνινγηθή ρνιή, ζεσξεί ηελ θνηλσλία πεδίν πάιεο θαη ζχγθξνπζεο θνηλσληθψλ ζπκθεξφλησλ θαη ελδηαθέξεηαη γηα ηελ θνηλσληθή αιιαγή. Κνηλφ ζεκείν ησλ δχν ζρνιψλ είλαη φηη πξνηάζζνπλ ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο έλαληη ησλ αηνκηθψλ, θαζψο θαη ηηο αλάγθεο ησλ ελειίθσλ έλαληη απηψλ ηνπ παηδηνχ. Γηα ην ιφγν κπνξνχκε λα ηηο ραξαθηεξίζνπκε θνηλσληθνθεληξηθέο ηάζεηο.

6 Β.1. Ζ Δθπαίδεπζε σο Θεζκόο Κνηλσληθν-πνιηηηζηηθήο Μεηαβίβαζεο χκθσλα κε ηνπο νπαδνχο ηεο ζέζεο απηήο, ην ζρνιείν πξνζπαζεί λα θνηλσληθνπνηήζεη ηνπο καζεηέο θαη λα κεηαδψζεη ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο, δεμηφηεηεο, αξρέο, ψζηε λα ππάξμεη θνηλσληθή ζπλέρεηα. Ζ εθπαίδεπζε ιεηηνπξγεί πξνο φθεινο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ θαη ζεσξείηαη «ζεζκόο πνιηηηζηηθήο κεηαβίβαζεο θαη κεραληζκόο αμηνθξαηηθήο θαηαλνκήο ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ ζηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο ιεηηνπξγίεο κέζσ ηεο αλάζεζεο θνηλσληθώλ ξόισλ» (Ζ. Μαηζαγγνχξαο, 2006: 301). ηελ νπζία αλαθεξφκαζηε ζε απφςεηο ηεο Γνκνιεηηνπξγηθήο ρνιήο, ε νπνία ζεσξεί φηη ε θνηλσλία πξνυπάξρεη ηνπ αηφκνπ θαη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ή κέλεη ζηάζηκε ή αιιάδεη ειάρηζηα. Δθφζνλ, ινηπφλ, ε θνηλσλία δε κεηαβάιιεηαη θαη ε γλψζε παξακέλεη ζηαηηθή θαη ακεηάβιεηε. Έηζη ε κειινληηθή γεληά ζα ρξεηαζηεί πεξίπνπ ηα ίδηα εθφδηα κε ηελ ησξηλή. Σν ζχλνιν ησλ ζρνιηθψλ πξνγξακκάησλ ζε φιν ηνλ θφζκν θιίλεη πξνο ηελ παξαδνζηαθή δνκνιεηηνπξγηθή αληίιεςε ηεο πνιηηηζηηθήο κεηαβίβαζεο. Δπνκέλσο, φηαλ βξεζεί αληηκέησπν κε έλα εθπαηδεπηηθφ πξφβιεκα, αλαδεηά ηε ιχζε ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο θαη δελ πξνρσξά ζηελ αλάιπζε πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δεδνκέλσλ. Β.2. Ζ Δθπαίδεπζε σο Θεζκόο Κνηλσληθνύ Μεηαζρεκαηηζκνύ ηελ θαηεγνξία απηή αλήθνπλ φζνη ηζρπξίδνληαη φηη ε θνηλσλία βξίζεη έληνλσλ πξνβιεκάησλ (αλεξγία, πφιεκνη, εγθιεκαηηθφηεηα, κφιπλζε θ.ά.), ηα νπνία επεηδή κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ ζα επηδεηλσζνχλ, νη ππνζηεξηθηέο ηεο ζέζεο απηήο απνξξίπηνπλ ηελ αλαπαξαγσγή θαη ηε ζπλέρηζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο, αιιά αλαδεηνχλ έγθαηξεο αιιαγέο θαη κεηαξξπζκίζεηο. Σάζζνληαη, δειαδή, ππέξ ηεο ζπγθξνπζηαθήο αληίιεςεο γηα ηε θχζε θαη ηε δνκή ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο. Δλψ φκσο ππάξρεη ζπκθσλία ζρεηηθά κε ηελ παξνπζία ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ, γηα ηνλ ηξφπν πνπ κπνξεί ην ζρνιείν λα ζπκβάιεη ζηελ αληηκεηψπηζή ηνπο έρνπλ ζρεκαηηζζεί δχν ξεχκαηα. Σν θηιειεχζεξν ξεχκα δίλεη έκθαζε ζηελ αλάγθε ζπκβνιήο ηνπ ζρνιείνπ ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο θνηλσλίαο θαη αλαγλσξίδεη ηε ζεκαζία ηεο ζχλδεζεο ηνπ ζρνιείνπ κε ηηο ππάξρνπζεο νηθνλνκηθέο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο. Οη νπαδνί ηνπ θηιειεχζεξνπ ξεχκαηνο ζεσξνχλ ηδαληθφ πεξηβάιινλ ην δεκνθξαηηθφ, θαζψο ζέβεηαη ηελ αηνκηθή αμηνπξέπεηα, ηνλ πινπξαιηζκφ, ηε

7 δηαθνξεηηθφηεηα θαη παξάιιεια παξέρεη ηζφηεηα θαη ειεπζεξία ζην ιφγν θαη ζηελ έθθξαζε. Οη αξρέο απηέο ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ εθαξκφδνληαη ζήκεξα κέζα απφ ηελ νκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία θαηά ηελ νπνία ηκήκα ηεο εμνπζίαο ηνπ δαζθάινπ κεηαβηβάδεηαη ζην καζεηή. Με ηνλ ηξφπν απηφ ην παηδί απνθηά ηε δπλαηφηεηα λα γλσξίζεη ζηελ πξάμε ηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο θαη λα εμαζθεζεί ζηελ πινπνίεζή ηνπο. ηηο κέξεο έρνπλ νξγαλσζεί πξνγξάκκαηα εθδεκνθξαηηζκνχ πνπ ππεξαζπίδνληαη ην θηιειεπζεξηζκφ θαη ππνζηεξίδνπλ φηη ε αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ εμαξηάηαη απφ ην θνηλσληθφ πιαίζην απφ ην νπνίν πεξηβάιιεηαη θαη ζην νπνίν αλαπηχζζεηαη θαη δξαζηεξηνπνηείηαη. Αληίζεηα κε ην θηιειεχζεξν ξεχκα, ην ξηδνζπαζηηθφ εθθξάδεη ηελ απφιπηε εμάξηεζε ηεο εθπαίδεπζεο απφ ηελ θνηλσλία θαη δηαπηζηψλεη φηη ηα εθπαηδεπηηθά πξνβιήκαηα είλαη θαηά θχξην ιφγν θνηλσληθά. Γηα ην ιφγν απηφ δελ αξθεί γηα ηελ επίιπζή ηνπο κνλάρα κηα εθπαηδεπηηθή κεηαξξχζκηζε, αιιά κηα εμ νινθιήξνπ θνηλσληθή αιιαγή. Ζ ξηδνζπαζηηθή ζεψξεζε πξνηείλεη ηα πξνγξάκκαηα ηεο θνηλσληθήο δξάζεο, ηα νπνία αληηκεησπίδνπλ ην καζεηή σο κειινληηθφ πνιίηε. Γηα ην ιφγν απηφ αγσλίδνληαη, ψζηε ην παηδί λα αλαπηχμεη θξηηηθφ λνπ, λα είλαη ζε ζέζε λα νξακαηίδεηαη κηα θαιχηεξε θνηλσλία θαη λα πξνζπαζεί ελεξγά λα πινπνηήζεη απηφ ην φξακα. Ζ παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε φιε ηε δηαδηθαζία είλαη θαηαιπηηθή. Οη ζρέζεηο απζεληίαο θαη εμάξηεζεο κεηαμχ δαζθάισλ θαη καζεηψλ πξέπεη λα θαηαξγεζνχλ θαη ν εθδνγκαηηζκφο λα δψζεη ηε ζέζε ηνπ ζην δηάινγν θαη ζηε ζχλδεζε ζρνιηθήο θαη θνηλσληθήο δσήο. Γ. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ Δπηζηεκνινγία ηνπ Α.Π. Ζ επηζηεκνινγία ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο έρεη ζέζε ζηελ πξνζσπηθή ζεσξία ηεο δηδαζθαιίαο, αθνχ ζε θάζε δηδαζθαιία ηίζεληαη επηζηεκνινγηθά εξσηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θχζε, ηνπο άμνλεο θαη ηηο δηαδηθαζίεο θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο, ελψ νη απαληήζεηο πνπ ζπλεηδεηά ή κε δίλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, θαζνξίδνπλ ηηο επηινγέο πνπ θάλνπλ κέζα απφ ην πεξηερφκελν ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ηνλ ηξφπν θαη ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο κάζεζεο.

8 Γ.1. Ζ Γλώζε σο Γεδνκέλν θαη σο Εεηνύκελν Οη εθπαηδεπηηθνί, πνπ αζπάδνληαη ηηο απφςεηο ηεο Ρεαιηζηηθήο Φηινζνθίαο ζεσξνχλ φηη ε γλψζε είλαη έλα δεδνκέλν ζχλνιν πιεξνθνξηψλ, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε ζπζηεκαηηθή θαη αθξηβή παξαηήξεζε ηεο αληηθεηκεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο θαη εθθξάδεηαη κε γιψζζα ζπλαηζζεκαηηθά θαη αμηαθά νπδέηεξε. «Σθνπόο ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο, θαηά ηελ αληίιεςε απηή, είλαη λα θαηαζηήζεη θηήκα ησλ καζεηώλ ηε γλώζε απηή, αληηθαζηζηώληαο ηηο απιντθέο αληηιήςεηο ηνπ θαζεκεξηλνύ ιόγνπ θαη ησλ ππνθεηκεληθώλ βησκάησλ κε ηηο πνηνηηθά αλώηεξεο εμεγήζεηο ηεο επηζηεκνληθήο γλώζεο» (Ζ. Μαηζαγγνχξαο, 2006: 281). Με κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, φπσο κνλνινγηθή πιεξνθφξεζε, θαηεπζπλφκελε δηεξεχλεζε, επίδεημε, νη νπαδνί ηεο ζρνιήο απηήο αγλννχλ ηηο πξνζσπηθέο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ θαη πξνζπαζνχλ λα ηνπο εκθπζήζνπλ παγησκέλεο γλψζεηο θαη παξαδεδνκέλεο αξρέο. Ρεαλιςτική Φιλοςοφία Νζα Κοινωνιολογία Σν πην βαζηθφ φκσο πνπ δε ιακβάλεη ππ φςηλ ηεο ε Ρεαιηζηηθή Φηινζνθία είλαη φηη ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο, νη νπνίνη ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηε ζέαζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Όζνη, ινηπφλ, ζπκκεξίδνληαη ηηο απφςεηο ηεο Νέαο Κνηλσληνινγίαο, ηζρπξίδνληαη φηη δελ ππάξρεη αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη φηη

9 ην γλσζηηθφ θαη ςπρνινγηθφ πιαίζην ηνπ παξαηεξεηή δίλεη ρξψκα ζε απηφ πνπ βιέπεη θαη θαζνξίδεη απηφ πνπ αληηιακβάλεηαη. Δπνκέλσο, ε απφθηεζε ηεο γλψζεο δελ είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ γίλεηαη κηα θνξά θαη κφλν, αιιά κηα πνξεία αέλαε γηα ηελ πξνζέγγηζε ηνπ ππάξρνληνο θφζκνπ. Ζ γλψζε, ινηπφλ, παξνπζηάδεηαη σο δεηνχκελν θαη φρη σο δεδνκέλν, ελψ γηα ηελ πξνζπάζεηα θαηάθηεζήο ηεο παίδεη θαηαιπηηθφ ξφιν ε θξηηηθή αλάιπζε θαη απνηίκεζε ησλ δεδνκέλσλ. Ο εθπαηδεπηηθφο, δειαδή, ηεο θαηεχζπλζεο απηήο, δελ παξνπζηάδεη ηελ επηζηεκνληθή γλψζε σο αδηακθηζβήηεηε, αιιά κέζα απφ κηα ζθαηξηθή ζεψξεζε ησλ πξαγκάησλ, παξνπζηάδεη ζηνπο καζεηέο ελαιιαθηηθέο ζεσξήζεηο θαη πνιιαπιέο εξκελείεο θαη ηνπο θαζνδεγεί λα αλαπηχμνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ζθέςε. Γ.2. Ζ Σρνιηθή Γλώζε σο Πεξηερόκελν θαη σο Γηαδηθαζία Όζνη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο αληηιακβάλνληαη ηελ εθπαίδεπζε σο εμσηεξηθή παξνρή, αληηιακβάλνληαη θαη ηε ζρνιηθή γλψζε σο πεξηερφκελν, ελψ φζνη αληηιακβάλνληαη ηελ εθπαίδεπζε σο εζσηεξηθή δηαδηθαζία ζηξέθνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο πξνο ηε δηαδηθαζία απφθηεζεο ηεο γλψζεο. ηελ πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ εθείλνη πνπ, κε γλψκνλα ηνλ νξζνινγηζκφ, δηδάζθνπλ ηε ζπζηεκαηνπνηεκέλε γλψζε ησλ δηδαζθφκελσλ θιάδσλ, φπσο είλαη ε Γεσγξαθία θαη ε Φπζηθή. Αληίζεηα, ζηε δεχηεξε θαηεγνξία νη δάζθαινη ζεσξνχλ φηη κεγαιχηεξε ζπνπδαηφηεηα απφ ην πεξηερφκελν ηεο ζρνιηθήο γλψζεο, έρνπλ νη δηαδηθαζίεο ζπιινγήο, νξγάλσζεο θαη θξηηηθήο επεμεξγαζίαο, ηηο νπνίεο αλ αλαπηχμνπλ νη καζεηέο, ζα είλαη ηθαλνί λα απηνξπζκίδνπλ δηα βίνπ ηελ πνξεία κάζεζήο ηνπο. Ωζηφζν θαη νη δχν παξαπάλσ αληηιήςεηο απφ κφλεο ηνπο ραξαθηεξίδνληαη αθξαίεο. Ζ άπνςε πνπ δέρεηαη ηε γλψζε σο πεξηερφκελν παξαγθσλίδεη ηε ζεηηθή επίδξαζε πνπ κπνξεί λα έρεη νπνηαζδήπνηε κνξθήο δξαζηεξηνπνίεζε θαη ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή ζηε ζρνιηθή θαη πξνζσπηθή ηνπ πνξεία. Αληίζηνηρα, ε ζέζε πνπ αλαγλσξίδεη ηε γλψζε σο δηαδηθαζία παξαβιέπεη πσο ην πεξηερφκελν ησλ γλψζεσλ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ, αθνχ απνηειεί ην πεξηερφκελν ηεο παηδείαο κέζσ ηεο νπνίαο ην ζρνιείν δηακνξθψλεη ηηο επηδηψμεηο ηνπ. Απηφ πνπ ρξεηάδεηαη, επνκέλσο, είλαη ν ζπγθεξαζκφο ησλ δχν απηψλ εθ δηακέηξνπ απφςεσλ γηα ηελ ππέξβαζε ηνπ δηιήκκαηνο.

10 Γ.3. Ζ Σρνιηθή Γλώζε σο Βησκαηηθή θη σο Δπηζηεκνληθή Γλώζε Σν δίιεκκα απηφ αλαθέξεηαη ζηε ζρέζε ηνπ καζεηή κε ηε γλψζε, ε νπνία δηαθξίλεηαη ζε πξνζσπηθή θαη απξφζσπε, αλάινγα κε ην πφζν γλσζηφ θαη ελδηαθέξνλ ή άγλσζην θαη αδηάθνξν είλαη ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Έλα αθφκε ζηνηρείν πνπ θαζηζηά ηε γλψζε πξνζσπηθή ή απξφζσπε είλαη ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ν εθπαηδεπηηθφο ζα ρξεζηκνπνηήζεη ηα καζεηηθά ζρήκαηα αληίιεςεο θαη εξκελείεο, πνπ έρεη ν καζεηήο αλαπηχμεη βησκαηηθά, σο ελλνηνινγηθά εξγαιεία αλάιπζεο θαη θαηαλφεζεο ηεο δηδαζθφκελεο γλψζεο. Ζ πξνζσπηθή (ή αιιηψο βησκαηηθή) ζρεηίδεηαη κε ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηα πξνβιήκαηα ηνπ καζεηή θαη γεληθά κε ηνλ ηξφπν εξκελείαο ηνπ θφζκνπ. Υξεζηκνπνηεί θνηλφ ιεμηιφγην, κεηαθνξέο θαη εηθφλεο γηα λα αλαθεξζεί ζην ηνπηθά θαη ρξνληθά άκεζν θαη ζπγθεθξηκέλν. Αληίζεηα, ε επηζηεκνληθή γλψζε αλαθέξεηαη ζε γεγνλφηα, δεμηφηεηεο, απφςεηο θαη κεζνδνινγίεο πνπ θσδηθνπνηνχλ κε επηζηεκνληθά απνδεθηέο δηαδηθαζίαο ηελ εκπεηξία ηνπ αηφκνπ θαη ρξεζηκνπνηεί αθεξεκέλεο έλλνηεο θαη ηερληθνχο φξνπο γηα λα αλαθεξζεί ζην γεληθφ θαη αθεξεκέλν. πκπεξαίλνπκε, ινηπφλ, φηη δελ πξφθεηηαη γηα δχν ηειείσο δηαθνξεηηθέο κνξθέο γλψζεο, δηφηη θαη νη δπν έρνπλ θνηλή αθεηεξία ηνλ θφζκν ηεο εκπεηξίαο (κε ηε κφλε δηαθνξά φηη ε επηζηεκνληθή γλψζε είλαη απνδεδεηγκέλε θαη γεληθεπκέλε, ζηνηρεία πνπ δελ έρεη, ζηνλ ίδην βαζκφ ηνπιάρηζηνλ, ε βησκαηηθή γλψζε) θαη θαζφηη ε ίδηα γλσζηηθή ελφηεηα κπνξεί λα είλαη «πξνζσπηθή» γηα ηνλ έλαλ θαη «απξφζσπε» γηα ηνλ άιινλ. Δδψ θαη αξθεηά ρξφληα ην ζρνιείν ηάζζεηαη πεξηζζφηεξν ππέξ ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο, ε νπνία καο έρεη παξαδνζεί σο θιεξνλνκηά θαη ζεσξείηαη παγησκέλε αξρή. Γηα ην ιφγν απηφ ηελ ρξεζηκνπνηεί, ζεσξψληαο φηη νδεγεί ηα παηδηά πην θνληά ζηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Απφ ηνπο παηδαγσγνχο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζνη ζεσξνχλ ηελ εθπαίδεπζε εμσηεξηθή παξνρή πξνβάιινπλ ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο επηζηεκνληθήο γλψζεο, ελψ φζνη αληηιακβάλνληαη ηελ εθπαίδεπζε σο εζσηεξηθή δηαδηθαζία αλαγλσξίδνπλ ηε δηδαθηηθή ζπνπδαηφηεηα ηεο βησκαηηθήο. Δίλαη δπλαηφλ θπζηθά ν δάζθαινο λα ζπλδπάζεη θαη ηηο δχν απηέο κνξθέο θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ. Γηα παξάδεηγκα, γηα λα εηζάγεη ηα παηδηά ζε κηα θαηλνχξγηα δηδαθηηθή ελφηεηα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη παξαδείγκαηα απφ ηελ πξνζσπηθή ηνπο εκπεηξία θαη παξαζηάζεηο ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο. ηελ νπζία φκσο ε επηζηεκνληθή γλψζε είλαη αλψηεξε ηεο βησκαηηθήο κεκνλσκέλσλ αηφκσλ θαη γη

11 απηφ πξέπεη λα ηελ πξνσζεί ην ζρνιείν θαη λα κελ ηελ παξαγθσλίδεη πξνο ράξηλ ηεο βησκαηηθήο. Γ. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηε Γηαδηθαζία ηεο Μάζεζεο Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο απαζρφιεζε θαηά θαηξνχο θαη πξνβιεκαηίδεη κέρξη θαη ζήκεξα πνιινχο εθπαηδεπηηθνχο. Οη δηδαθηηθέο επηινγέο ελφο παηδαγσγνχ εμαξηψληαη άκεζα απφ ηε γλψκε πνπ έρεη ζρεκαηίζεη γηα ηε δηαδηθαζία κάζεζεο, ε νπνία φκσο επεξεάδεηαη απφ ηελ αληίιεςή ηνπ γηα ηε θχζε ηεο γλψζεο θαη ην καζεηή σο άηνκν. Σα δηιήκκαηα, ινηπφλ, πνπ δεκηνπξγνχληαη ζρεηηθά κε ην ζέκα απηφ είλαη αξθεηά. Γ.1. Ζ Μάζεζε σο Αζξνηζηηθή Σύλζεζε θαη σο Οιηθή Σύιιεςε Οη κπηρεβηνξηζηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ην άηνκν καζαίλεη, ζπιιέγνληαο θαη ελψλνληαο ζηαδηαθά ηα κεκνλσκέλα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ έλα δηδαθηηθφ αληηθείκελν. χκθσλα κε απηή ηελ άπνςε, έξγν ηνπ ζρνιείνπ είλαη λα πξνζθέξεη ζην καζεηή ηα ζηνηρεία απηά κε ηε ζσζηή ζεηξά, λα ηνπ παξέρεη επθαηξίεο εμάζθεζεο γηα ηε ζπλέλσζή ηνπο θαη ην ζρεκαηηζκφ κηαο νινθιεξσκέλεο εηθφλαο, λα ηνλ αλαηξνθνδνηεί θαη λα εμαιείθεη ηα ηπρφλ εκπφδηα ζε απηή ηνπ ηελ πξνζπάζεηα. Οη εθπαηδεπηηθνί πνπ ζεσξνχλ ηελ εθπαίδεπζε εμσηεξηθή παξνρή ηάζζνληαη ππέξ ηεο αζξνηζηηθήο αληίιεςεο ηεο κάζεζεο. Αληίζεηα, νη ππνζηεξηθηέο ηεο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο θιίλνπλ πξνο ηε κάζεζε σο νιηζηηθή ζχιιεςε. Πηζηεχνπλ, δειαδή, φηη ην άηνκν πξέπεη πξψηα λα

12 θαηαλνήζεη ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν σο ζχλνιν θαη λα ην εληάμεη ζε θάπνην απφ ηα ππάξρνληα γλσζηηθά ηνπ ζρήκαηα, ππνγξακκίδνληαο έηζη ηνλ ελεξγεηηθφ ξφιν ηεο κάζεζεο. Μαδί ηνπο ζπκθσλνχλ φζνη αληηιακβάλνληαη ηελ εθπαίδεπζε σο εζσηεξηθή δηαδηθαζία. Ωζηφζν, φπσο θαη ζηα πεξηζζφηεξα δηιήκκαηα, ε πην απνηειεζκαηηθή ιχζε βξίζθεηαη ζηε δηαιεθηηθή ζχλζεζε ησλ δχν απφςεσλ. Αλάινγα, ινηπφλ, κε ηε θχζε ηνπ καζήκαηνο, ηελ πξνζσπηθφηεηα ησλ καζεηψλ, ηνπο ζηφρνπο πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ, ν δάζθαινο επηιέγεη άιινηε ηελ πξψηε πεξίπησζε θαη άιινηε ηε δεχηεξε. Γ.2. Ζ Μάζεζε σο Απνηέιεζκα Δμσηεξηθήο θαη Δζσηεξηθήο Κηλεηνπνίεζεο Σα θίλεηξα είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ νκαιή δηεμαγσγή ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Οη ςπρνπαηδαγσγνί φκσο ηα δηαθξίλνπλ ζε εμσηεξηθά θαη εζσηεξηθά θαη εθθξάδνπλ δηαθνξεηηθέο απφςεηο ζρεηηθά κε ην πνηα απφ ηα δχν πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ εμσηεξηθή παξψζεζε εκθαλίδεηαη, φηαλ νη άλζξσπνη θηλεηνπνηνχληαη απφ έλα απνηέιεζκα, πνπ είλαη εμσηεξηθφ ή άζρεην κε ηε δξαζηεξηφηεηα, ζηελ νπνία εκπιέθνληαη. Απφ ηελ άιιε, ε εζσηεξηθή παξψζεζε πθίζηαηαη, φηαλ θάπνηνο εκπιέθεηαη ζε εξγαζία εμαηηίαο κηαο εζσηεξηθήο επηζπκίαο γηα επηηπρία ζην έξγν ηνπ, αλεμάξηεηα αλ απηφ έρεη ή φρη εμσηεξηθή αμία (Α. Σξηιηαλφο, 2002: 28). Αλ θαη ηα δχν είδε ηεο παξψζεζεο ζεσξνχληαη ζεκαληηθά ζηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία, ην ζρνιείν θαίλεηαη λα πξνάγεη θπξίσο ηελ εμσηεξηθή παξψζεζε. Οη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί, σζηφζν, ζεσξνχλ ζπνπδαηφηεξε ηελ εζσηεξηθή θηλεηνπνίεζε, αιιά ζηελ πξάμε δπζθνιεχνληαη λα ηελ ρξεζηκνπνηήζνπλ. Γηα λα απαληεζεί, ινηπφλ, ην δίιεκκα απηφ πξνηείλνπλ εμσηεξηθά θίλεηξα γηα ηνπο κηθξνχο θαη αδχλακνπο καζεηέο, ζε δξαζηεξηφηεηεο θπξίσο πνπ ζεσξνχλ πιεθηηθέο, θαη ζηνπο κεγαιχηεξνπο θαη ηθαλφηεξνπο ρξεζηκνπνηνχλ ηελ εζσηεξηθή παξψζεζε. Απηφ πνπ έρεη ζεκαζία φκσο είλαη ε ζπρλφηεηα κε ηελ νπνία νη δάζθαινη ρξεζηκνπνηνχλ θαζέλα απφ ηα παξαπάλσ είδε θηλεηνπνίεζεο θαη θπζηθά νη θαηεγνξίεο καζεηψλ ζηηο νπνίεο απεπζχλνληαη. Γ.3. Ζ Μάζεζε σο Παζεηηθή Πξνζαξκνγή θα σο Γηαδηθαζία Αιιειεπίδξαζεο

13 Με βάζε ηελ πξψηε αληίιεςε, ε γλψζε είλαη ζπλπθαζκέλε κε θνηλσληθά θαη πνιηηηζηηθά θξηηήξηα, ηα νπνία φκσο δελ ζρεηίδνληαη κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο πξνυπάξρνπζεο εκπεηξίεο ηνπ καζεηή. Έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, επνκέλσο, είλαη ε πξνζθνξά ηεο γλψζεο θαη ρξένο ηνπ καζεηή ε αθνκνίσζή ηεο. Όζνλ αθνξά ζηε δεχηεξε άπνςε φκσο, ε γλψζε νηθνδνκείηαη ζηαδηαθά, κε γλψκνλα ηα βηψκαηα ηνπ καζεηή θαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηνπ κε ην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Γ.4. Ζ Μάζεζε σο Αηνκηθή θαη σο Σπιινγηθή Γηαδηθαζία Σν δίιεκκα απηφ ζρεηίδεηαη κε εθείλν πνπ αλαθέξεηαη ζηε κάζεζε σο δεδνκέλν ή δεηνχκελν. Έηζη ε άπνςε πνπ ζεσξεί ηε γλψζε αληηθεηκεληθή θαη δεδνκέλε, αληηκεησπίδεη ηε κάζεζε σο αηνκηθή θαη αλαθέξεη φηη ε νηθεηνπνίεζή ηεο απφ ην καζεηή απνηειεί βαζηθφ έξγν ηνπ ζρνιείνπ. Αληίζεηα, ε αληίιεςε πνπ εθιακβάλεη ηε γλψζε σο δεηνχκελν, νξίδεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο σο θνηλσληθφ γεγνλφο. ήκεξα πξνηείλεηαη ε εθαξκνγή ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο κέζα ζηελ ηάμε, φρη κφλν γηαηί ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαη ζηελ θαιιηέξγεηα ζπλεξγαηηθνχ θιίκαηνο, αιιά θαη επεηδή βνεζά ην παηδί λα ζεκεηψζεη ζεκαληηθή αηνκηθή πξφνδν. Παξφιν πνπ νη πεξηζζφηεξνη παηδαγσγνί ππνζηεξίδνπλ φηη ε κάζεζε είλαη πξνζσπηθή ππφζεζε ηνπ θάζε καζεηή μερσξηζηά, αλαγλσξίδνπλ φηη ζηα πιαίζηα ηεο νκάδαο κπνξεί λα επηηεπρζεί απνηειεζκαηηθφηεξα ε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Δ. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ρνιηθή Δμνπζία θαη Πεηζαξρία Οη έλλνηεο εμνπζία θαη πεηζαξρία, πνπ δηαπξαγκαηεπφκαζηε ζε απηφ ην δίιεκκα, ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αλάιπζε ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο ζρνιηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ ζρνιηθή εμνπζία ζρεηίδεηαη κε ηε δχλακε πνπ έρεη ην ζρνιείν λα κεηαδίδεη ζπγθεθξηκέλεο γλψζεηο, λα δηακνξθψλεη αληηιήςεηο θαη λα θαζνξίδεη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ εκπιεθφκελσλ ζε απηήλ πξνζψπσλ. Όζνλ αθνξά ζηε ζρνιηθή πεηζαξρία, απηή είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ νκαιή έθβαζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ζρεηίδεηαη θαη κε ηνλ ηξφπν άζθεζεο ηεο

14 ζρνιηθήο εξγαζίαο θαη κε ηελ ηήξεζε ησλ ξφισλ θαη ησλ θαλφλσλ πνπ νξίδεη ε ζρνιηθή εμνπζία. Οη καζεηέο, επνκέλσο, νθείινπλ λα πεηζαξρνχλ ζηηο ππαγνξεχζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο γεληθφηεξα, έηζη ψζηε λα κπνξεί λα εμειηρζεί ρσξίο ηδηαίηεξα εκπφδηα ην ζρνιηθφ πξφγξακκα. Κάζε παηδί φκσο είλαη κηα μερσξηζηή, απηφλνκε πξνζσπηθφηεηα, ε νπνία πεξηνξίδεηαη κέζα ζηα ζηελά πιαίζηα ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο. Μέρξη πνην βαζκφ, ινηπφλ, ε θαζνδήγεζε ηνπ δαζθάινπ είλαη σθέιηκε θαη πφηε απηή γίλεηαη ρεηξαγψγεζε; Δ.1. Ο Δθπαηδεπηηθόο ή νη Μαζεηέο ειέγρνπλ ηε Γηδαζθαιία; ηελ εξψηεζε απηή νη ππνζηεξηθηέο ηνπ παξαδνζηαθνχ ζρνιείνπ απαληνχλ φηη ν εθπαηδεπηηθφο είλαη απηφο πνπ ειέγρεη ηε δηδαζθαιία. Αλαγλσξίδνπλ φκσο φηη ε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ είλαη απαξαίηεηε θαη γη απηφ ζεσξνχλ φηη νη εμσηεξηθέο ακνηβέο είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκεο γηα ηελ παξαθίλεζή ηνπο. Παξφια απηά νη καζεηέο δελ δηακνξθψλνπλ βαζχηεξα θίλεηξα θαη γη απηφ γξήγνξα ράλνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο. Αληίζεηα, ην Αλνηρηφ ρνιείν, κεξηθέο δεθαεηίεο πξηλ, έδσζε πιήξε ειεπζεξία ζηνπο καζεηέο, ππνζηεξίδνληαο φηη εθείλνη είλαη απηνί πνπ πξέπεη λα ειέγρνπλ ηε δηδαζθαιία. Δπεηδή φκσο θη απηή ε ζέζε ζεσξείηαη αθξαία, δελ εθαξκφζηεθε επξχηεξα. Ζ κέζε ιχζε, πνπ πξνηείλεηαη απφ ηηο ζχγρξνλεο παηδαγσγηθέο ζρνιέο, δίλεη έκθαζε ζηηο ζρέζεηο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ. Ζ δηδαζθαιία πξέπεη λα έρεη σο αθεηεξία ηα βηψκαηα θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ παηδηψλ θαη απηφ ην πιαίζην κάζεζεο θαη επηθνηλσλίαο κπνξεί λα ην δεκηνπξγήζεη κφλν ν δάζθαινο.

15 Δ.2. Ο Δθπαηδεπηηθόο ή νη Μαζεηέο Διέγρνπλ ην Φξόλν; Έλα απφ ηα πην ζπνπδαία εθπαηδεπηηθά δεηήκαηα είλαη ε νξγάλσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ. ηα ζπγθεληξσηηθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα, ην σξνιφγην πξφγξακκα είλαη απηφ πνπ θαζνξίδεη πφζεο ψξεο ηε βδνκάδα πξέπεη λα δηαξθεί ην θάζε κάζεκα, ελψ ν εθπαηδεπηηθφο ρξνλνζεηεί ηελ έλαξμε ηεο δηδαζθαιίαο, ηε ζεηξά ηεο δηαδνρήο ησλ καζεκάησλ θαη ηε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ δηδαθηηθψλ αληηθεηκέλσλ. Αληίζεηα, ζε καζεηνθεληξηθά ζπζηήκαηα, ηα παηδηά ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζρνιηθνχ ρξφλνπ. Δπίζεο, ππάξρεη ε «πξνγξακκαηηζκέλε δηδαζθαιία», ε νπνία, ζχκθσλα κε ηνλ Ζ. Μαηζαγγνχξα (2006), «θαζνξίδεη ην πεξηερόκελν θαη ηελ αιιεινπρία ησλ καζεηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ θαη αθήλεη ζην καζεηή ηε δπλαηόηεηα θαζνξηζκνύ ηνπ ξπζκνύ κε ηνλ νπνίν ζα αθνινπζήζεη ην πξόγξακκα, ελώ ν εθπαηδεπηηθόο, ζηελ πεξίπησζε απηή, ζηεξείηαη θάζε δπλαηόηεηα ειέγρνπ θαη επηινγήο, δηόηη νη δηθαηνδνζίεο πνπ παξαδνζηαθά ηνπ αλήθνπλ αζθνύληαη από ην ίδην ην πξόγξακκα». Αθφκε φκσο θαη λα παξέρνληαη πεξηζψξηα ειεπζεξίαο ζην καζεηή, απηνί πνπ ζηελ νπζία νξγαλψλνπλ ηηο ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο θαη ηνλ παξάγνληα ηνπ ρξφλνπ είλαη ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη θπξίσο ν εθπαηδεπηηθφο. Μάιηζηα ν δάζθαινο πνιιέο θνξέο, δηαρσξίδεη ηα καζήκαηα ζε πξσηεχνληα (π.ρ. Γιψζζα θαη Μαζεκαηηθά) θαη δεπηεξεχνληα (π.ρ. Καιιηηερληθά) θαη δίλεη πξνηεξαηφηεηα ζηα πξψηα, κεηψλνληαο ηελ θαζνδήγεζε θαη ζπρλά θαη ηε δηάξθεηα ησλ δεχηεξσλ. Αξθεηά ζπλεζηζκέλν θαηλφκελν είλαη, επίζεο, ν εθπαηδεπηηθφο λα δίλεη επθαηξίεο ζηνπο καζεηέο αλάινγα κε ην επίπεδφ ηνπο. Έηζη νη αδχλακνη καζεηέο είλαη πάληα ππφ ηελ πςειή παξαθνινχζεζε θαη ην ζπλερή έιεγρν ηνπ δαζθάινπ, ελψ νη θαινί έρνπλ πεξηζζφηεξε ειεπζεξία.

16 Δ.3. Ο Δθπαηδεπηηθόο ή νη Μαζεηέο ειέγρνπλ ηνπο Καλόλεο; Γηα λα ιεηηνπξγήζεη ηζνξξνπεκέλα θαη απνηειεζκαηηθά κηα ζρνιηθή ηάμε θαη λα επηιπζνχλ ηα πηζαλά πξνβιήκαηα, απαξαίηεηε είλαη ε ζέζπηζε νξηζκέλσλ θαλφλσλ. Σν δίιεκκα απηφ εμεηάδεη ηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο απηψλ ησλ θαλφλσλ θαη ην θαηά πφζν ζπκκεηέρνπλ ζε απηή νη καζεηέο, θαζψο θαη ην είδνο ησλ ζρέζεσλ πνπ δεκηνπξγεί ε εθαξκνγή ηνπο. Οη θαλφλεο αλαθέξνληαη ζηε δηακαζεηηθή θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά, ζηελ επηθνηλσλία κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ, ζην είδνο ησλ πνηλψλ θαη ησλ ακνηβψλ θαη γεληθφηεξα ζηε ξχζκηζε ησλ δηδαθηηθψλ δηαδηθαζηψλ. χκθσλα κε ηελ παξαδνζηαθή Παηδαγσγηθή, ηα παηδηά ζεσξνχληαη αηίζαζα θαη αθειή θαη γηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηελ θνηλσλία ησλ ελειίθσλ, πξέπεη λα κάζνπλ λα ππαθνχνπλ ζε θάπνηνπο θαλφλεο πνπ απηνί νξίδνπλ. Ο εθπαηδεπηηθφο, ινηπφλ, είλαη ν εθπξφζσπνο ησλ ελειίθσλ θαη είλαη απηφο πνπ ζέηεη ηνπο θαλφλεο. Δθείλνο ζπγθεληξψλεη φιε ηελ εμνπζία θαη ηα παηδηά κνλάρα πξέπεη λα δείρλνπλ ζεβαζκφ θαη λα ζπκκνξθψλνληαη κε απηνχο, δηαθνξεηηθά ηηκσξνχληαη. Αληίζεηα, ε ζχγρξνλε Παηδαγσγηθή ζεσξεί φηη ε πξφιεςε θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή είλαη πνιχ πην απνηειεζκαηηθέο ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ αηφκσλ απφ φ,ηη ε ηπθιή ππαθνή ζε θαλφλεο. Γηα ην ιφγν απηφ ην ζχγρξνλν ζρνιείν ππνζηεξίδεη φηη νη καζεηέο πξέπεη λα πξνβιεκαηίδνληαη θαη λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά θαη θξηηηθά ζηε ξχζκηζε ησλ θαλνληζκψλ. Έηζη, εθφζνλ νη θαλνληζκνί ζα είλαη θαη δηθφ ηνπο δεκηνχξγεκα, επηηπγράλεηαη πην εχθνια ε ζπκκφξθσζε ζε απηνχο, θαζψο θαη ε ελζσκάησζε ζην επξχηεξν θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Δ.4. Δμσηεξηθό ή Δζσηεξηθό Σύζηεκα Σηήξημεο ηεο Σπκπεξηθνξάο; Ζ παξαδνζηαθή Παηδαγσγηθή απαληά ζην εξψηεκα απηφ κε ηελ εθαξκνγή εμσηεξηθνχ ζπζηήκαηνο ζπκπεξηθνξάο. Όπσο θαίλεηαη θαη ζηελ πξνεγνχκελε θαηεγνξία δηιεκκάησλ, ζεσξεί φηη ε θνηλσληθνπνίεζε ζηεξίδεηαη ζηελ πξνζαξκνγή ζηηο παξαδεδνκέλεο θνηλσληθέο αξρέο θαη γηα λα ηελ επηηχρεη ρξεζηκνπνηεί εμσηεξηθέο ακνηβέο θαη πνηλέο γηα ηνπο παξεθθιίλνληεο.

17 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηε ζχγρξνλε Παηδαγσγηθή πξνσζεί ηνλ θνηλσληθφ έιεγρν θαη δίλεη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε έλαλ ραξαθηήξα ππέξβαζεο δηαπξνζσπηθψλ ζπγθξνχζεσλ θαη δπζθνιηψλ. Έηζη αλ θάπνηνο καζεηήο παξαβηάζεη θάπνηνλ θαλφλα, ηνπ δεηά λα αηηηνινγήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, λα αλαθέξεη πνηεο πηζηεχεη φηη ζα είλαη νη ζπλέπεηέο ηεο θαη λα πξνηείλεη ν ίδηνο ηξφπνπο κειινληηθήο πξφιεςεο παξφκνησλ θαηαζηάζεσλ. Δ.5. Γεληθή θαη Απξόζσπε ή Δμαηνκηθεπκέλε Αληηκεηώπηζε ηεο Παξεθηξνπήο; Σν δίιεκκα απηφ ζρεηίδεηαη κε ην αλ ν δάζθαινο πξέπεη λα αληηκεησπίδεη αληηθεηκεληθά θαη απξφζσπα θάπνηνλ πνπ παξαβαίλεη ηνπο ζρνιηθνχο θαλφλεο ή λα πξνζαξκφδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζηελ ηδηαίηεξε πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε παξαβάηε. Σα παηδηά κπνξεί λα εθιακβάλνπλ ζσζηφηεξε ηε γεληθή θαη απξφζσπε ζπκπεξηθνξά, θαζφηη ζε απηή ηελ ειηθία είλαη ζε ζέζε λα θξίλνπλ απφ ηα απνηειέζκαηα θαη είλαη δχζθνιν λα αληρλεχζνπλ ηα αίηηα. Αλ, ινηπφλ, δηαπηζηψζνπλ φηη ν δάζθαινο ζπκπεξηθέξεηαη δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ην άηνκν ζην νπνίν απεπζχλεηαη, είλαη πηζαλφλ λα ζεσξήζνπλ φηη απηφ δελ είλαη δίθαην. Ζ εθπαίδεπζε, σζηφζν, δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγεί φπσο έλα δηθαζηήξην. Οη πεξηζζφηεξνη παηδαγσγνί ππνζηεξίδνπλ φηη ε αξρή ηεο εμαηνκίθεπζεο πξέπεη λα ππεξηζρχζεη. Σν θάζε παηδί αληηδξά δηαθνξεηηθά θαη ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ιακβάλεη ππ φςηλ ηνπ απηή ηελ αξρή, ψζηε λα αληηκεησπίδεη μερσξηζηά θάζε παξεθηξνπή θαη λα πξνζεγγίδεη αλάινγα θάζε καζεηή. Δ.6. Ηζόηηκε ή Γηαθνξνπνηεκέλε Παξνρή Δπθαηξηώλ Μάζεζεο; χκθσλα κε ηελ πξψηε άπνςε, ν δάζθαινο πξέπεη λα ζπκπεξηθέξεηαη ην ίδην ζε φινπο ηνπο καζεηέο, πξνσζψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν έλαλ δεκνθξαηηθφ ηξφπν ζθέςεο. Έηζη ην θάζε παηδί κπνξεί λα έρεη ίζεο επθαηξίεο κε ην ζπκκαζεηή ηνπ, ρσξίο λα ζεσξνχληαη παξάγνληεο δηαρσξηζκνχ ε θαηαγσγή, ε θνηλσληθννηθνλνκηθή θαηάζηαζε, ην θχιν θιπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, ε θνηλσληθή αθεηεξία ησλ παηδηψλ είλαη δηαθνξεηηθή, εθφζνλ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ θνηλσληθννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. Αλ, ινηπφλ, αληηκεησπίδνπκε αλφκνηα πξάγκαηα θαη δηαθνξεηηθέο

18 θαηαζηάζεηο κε ηνλ ίδην ηξφπν, ηφηε δε κηιάκε πηα γηα ηζφηεηα, αιιά γηα αδηθία. Έηζη ζηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο αληηπξνηείλεηαη ε αξρή ηεο δηαθνξνπνίεζεο ζηελ παξνρή επθαηξηψλ. χκθσλα κε απηή, ν δάζθαινο νθείιεη λα δίλεη ζε φινπο ηνπο καζεηέο επθαηξίεο γηα κάζεζε, αιιά θαη λα ιεηηνπξγεί ππέξ ησλ αδπλάησλ (αληίζηξνθε δηάθξηζε), δηφηη ην ζρνιείν, δπζηπρψο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο επλνεί ηνπο ήδε επλνεκέλνπο θνηλσληθν-νηθνλνκηθά καζεηέο, δηαησλίδνληαο έηζη ηηο αληζφηεηεο. Δ.7. Αληαγσληζηηθό ή Σπλεξγαηηθό Σύζηεκα Οξγάλσζεο; Σν δίιεκκα απηφ αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ν δάζθαινο ζα νξγαλψζεη ηελ ηάμε ηνπ, αλ, δειαδή, πξνάγεη θαη θαιιηεξγεί ην αληαγσληζηηθφ ζχζηεκα έλαληη ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ή ην αληίζεην. ηελ επηινγή ηνπ απηή ζεκαληηθφ ξφιν έρεη ε αληίιεςε ηνπ γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ ξφιν θαη ην ξφιν ησλ καζεηψλ. Μηα απάληεζε πνπ δίλνπλ νη ζχγρξνλνη παηδαγσγνί ζε απηφ ην εξψηεκα είλαη ε εθαξκνγή ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο δηδαζθαιίαο. χκθσλα κε ηε κέζνδν απηή, θαιιηεξγείηαη ην πλεχκα ηεο ζπλεξγαηηθφηεηαο κέζα ζηα πιαίζηα ηεο νιηγνκεινχο θαη αλνκνηνγελνχο νκάδαο, αιιά δε ράλεηαη θαη ν επνηθνδνκεηηθφο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ ηζνδχλακσλ καζεηηθψλ νκάδσλ ηεο ηάμεο. η. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηε Φχζε θαη ην Ρφιν ηνπ Μαζεηή Σα δηιήκκαηα ηεο θαηεγνξίαο απηήο αλαθέξνληαη ζηε θχζε θαη ην ξφιν ηνπ καζεηή θαη θπκαίλνληαη κεηαμχ δχν ζέζεσλ, ηνπ ληεηεξκηληζκνχ θαη ηεο βνπιηζηνθξαηίαο. χκθσλα κε ηνλ ληεηεξκηληζκφ, ν άλζξσπνο είλαη πξντφλ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη αληηδξά κεραληζηηθά ζηα εξεζίζκαηα απηνχ. Ζ βνπιηζηνθξαηία, σζηφζν, ζεσξεί φηη ν άλζξσπνο είλαη δεκηνπξγφο ηνπ ίδηνπ ηνπ εαπηνχ θαη άξα έρεη ειεχζεξε βνχιεζε θαη πνιιέο δπλαηφηεηεο. Ση.1. Ο Μαζεηήο σο Μηθξνγξαθία ηνπ Δλήιηθνπ θαη σο Γηάθνξνο από ηνλ Δλήιηθν Με βάζε ηελ πξψηε αληίιεςε, ην παηδί δηαθέξεη κφλν πνζνηηθά απφ ηνλ ελήιηθν θαη φρη πνηνηηθά. Έρεη, δειαδή, κηθξφηεξεο πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο, φπσο έρεη θαη κηθξφηεξν βάξνο. Έηζη ε δηδαθηηθή ζπκπεξηθνξά πξνο απηφ είλαη πεξίπνπ

19 ίδηα κε απηή πξνο ηνλ ελήιηθν θαη νη κφλεο δηαθνξέο πνπ εληνπίδνληαη είλαη ζηελ πνζφηεηα θαη ζην ξπζκφ ηεο δηδαζθαιίαο. Σν ζρνιείν κάιηζηα ηεο επνρήο καο, παξφιν πνπ ζεσξεηηθά αλαγλσξίδεη ηελ πνηνηηθή δηαθνξνπνίεζε παηδηνχ ελήιηθα, παξέρεη ζην παηδί εθείλεο ηηο γλψζεηο, πνπ κειινληηθά ζα ηνπ είλαη ρξήζηκεο θαη απαξαίηεηεο ζηελ θνηλσλία ησλ ελειίθσλ θαη φρη απηέο πνπ ηαηξηάδνπλ ζηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ηνπ. Ο 20 νο αηψλαο ζεσξείηαη απφ πνιινχο παηδαγσγνχο ν αηψλαο ηνπ παηδηνχ θαη δηαθνξνπνηεί ηειείσο ην παηδί απφ ηνλ ελήιηθν. χκθσλα, ινηπφλ, κε ηελ αληίιεςε απηή, ε νπνία ζπκβαδίδεη κε ηηο αξρέο ηνπ κνληεζζνξηαλνχ ζπζηήκαηνο φια ζηελ εθπαίδεπζε πξέπεη λα πξνζαξκφδνληαη ζηελ ηδηνζπγθξαζία ηνπ παηδηνχ θαη θπζηθά λα κε ιείπεη ην παηρλίδη, πνπ ηφζν πνιχ ην έρεη αλάγθε θαη ην ζρνιείν ην ζπζηάδεη πξνο ράξηλ ηεο αθαδεκατθήο γλψζεο. Ση.2. Ο Μαζεηήο σο Παζεηηθόο Απνδέθηεο θαη σο Απηόλνκν Άηνκν Σα κπηρεβηνξηζηηθά πξνγξάκκαηα ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο δηδαζθαιίαο εθαξκφδνπλ ηελ πξψηε άπνςε, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε γλψζε κπνξεί λα κεηαδνζεί ιεθηηθά απφ άηνκν ζε άηνκν θαη γη απηφ απνδέρνληαη ηηο κνλνινγηθέο κεζφδνπο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηηο αζθήζεηο πνπ απαηηνχλ απνκλεκφλεπζε απφ ηνπο καζεηέο. Δηδηθφηεξα ηνλίδνπλ ηε ζεκαζία ηνπ ειέγρνπ πνπ αζθείηαη ζην καζεηή θαη ηελ επαλάιεςε σο απνηειεζκαηηθή κέζνδν κάζεζεο.

20 ηηο κέξεο καο φκσο πνιινί παηδαγσγνί πξνηείλνπλ αλνηρηά ζπζηήκαηα δηδαζθαιίαο θαη δέρνληαη ην θίλεκα ηεο Κξηηηθήο θέςεο. Σα πξνγξάκκαηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο είλαη ππέξ ηεο απηνλνκίαο ηνπ καζεηή, θαζψο ηνλ ζεσξνχλ άηνκν πνπ ζπκκεηέρεη ελεξγά, ζθέθηεηαη, πξνβιεκαηίδεηαη, ακθηζβεηεί θαη δελ είλαη απιά παζεηηθφο απνδέθηεο ησλ απνθάζεσλ ηνπ δαζθάινπ. Ο εθπαηδεπηηθφο πηζηεχεη ζηηο αλψηεξεο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ παηδηνχ, νη νπνίεο κέζα απφ ην δηάινγν θαη ηελ θξηηηθή ακθηζβήηεζε, ζπκβάιινπλ ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ θαη ζηελ νκαιή θνηλσληθνπνίεζή ηνπ. Ση.3. Ο Μαζεηήο σο Μνλαδηθόηεηα θαη σο Μέινο Αλνκνηνγελνύο Οκάδαο Σν δίιεκκα απηφ ζρεηίδεηαη κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπκπεξηθέξνληαη νη εθπαηδεπηηθνί ζηνπο καζεηέο. Παιηφηεξα ηνπο αληηκεηψπηδαλ σο κηα ζπιινγηθή κάδα, δίρσο λα δίλνπλ βάξνο ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε παηδηνχ θαη ρσξίο λα δηαρσξίδνπλ ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο. Με ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ φκσο θαη ηε δεκηνπξγία ηνπ θηλήκαηνο ηεο Δμαηνκηθεπκέλεο Αγσγήο, νη δάζθαινη δείρλνπλ πξνηίκεζε ζηηο νκνηνγελείο ηάμεηο θαη νκάδεο θαη πξνζπαζνχλ λα πξνζαξκφζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο ζην ξπζκφ κάζεζεο θάζε καζεηή. χκθσλα φκσο κε παιηφηεξεο κειέηεο, ηα απνηειέζκαηα ηεο Δμαηνκηθεπκέλεο Αγσγήο δελ ήηαλ πάληα ηφζν ηθαλνπνηεηηθά. Δλψ, ινηπφλ, νη πεξηζζφηεξνη εθπαηδεπηηθνί δέρνληαη ζεσξεηηθά ηε δηδαζθαιία ζηα κέηξα ηνπ θάζε

21 αηφκνπ, ζηελ πξάμε, δπζθνιεχνληαη λα ηελ εθαξκφζνπλ, ιφγσ θπξίσο ηεο αλεπαξθνχο πιηθνηερληθήο ππνδνκήο. Έηζη ζπλεζίδνπλ λα απεπζχλνληαη ζην κέζν καζεηή ή πξνβαίλνπλ ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο ζε νκάδεο επίδνζεο. Κάζε θαηεγνξηνπνίεζε κπνξεί λα γίλεη απνδεθηή, εθφζνλ δελ είλαη κφληκε θαη δελ αθνξά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ην θχιν ή ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε ηνπ καζεηή. Ο καζεηήο πξέπεη λα έρεη επθαηξίεο λα κεηαπεδήζεη ζε αλψηεξε θαηεγνξία, ελψ είλαη δπλαηφλ λα αλήθεη ζε παξαπάλσ απφ κία νκάδεο. Γηα παξάδεηγκα, πνιχ ζπρλά έλα παηδί παξνπζηάδεη πςειή επίδνζε ζηα θαιιηηερληθά, σζηφζν ζηα καζεκαηηθά αλήθεη ζηνπο κέηξηνπο καζεηέο. Ση.4. Ζ Παηδηθή Ζιηθία σο Πξνζηάδην θαη σο Απηόλνκν Σηάδην Δμέιημεο Όζνη πηνζεηνχλ ηελ πξψηε άπνςε, ζεσξνχλ φηη ε παηδηθή ειηθία απνηειεί απιά έλα ζηάδην, πνπ πξνεηνηκάδεη ην άηνκν γηα ηελ κεηάβαζή ηνπ ζηελ ελήιηθε δσή. Ζ παηδηθή ειηθία γη απηνχο ζρεηίδεηαη κε ηελ αλσξηκφηεηα, ηελ αδπλακία θξίζεο, ηελ έιιεηςε ησλ γλψζεσλ, ελψ ε ελειηθίσζε ζεσξείηαη ε πην ζεκαληηθή πεξίνδνο ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ. Σν ζρνιείν δηδάζθεη ζηα παηδηά φ,ηη πηζηεχεη πσο ζα ηνπο θαλεί ρξήζηκν γηα ηε κεηέπεηηα ελήιηθε δσή ηνπο, πεξηθξνλψληαο θάζε παηγληψδε δξαζηεξηφηεηα. Αληηθείκελν ηεο εθπαίδεπζεο, ινηπφλ, δελ είλαη ην παηδί σο άηνκν, αιιά ε αλάπηπμε δεμηνηήησλ πνπ ζα είλαη αλαγθαία γηα ηνλ απξηαλφ ελήιηθν. Αληηδηαζηέιινληαο ηελ παξαπάλσ ζέζε, νη εθπαηδεπηηθνί ηεο Νέαο Αγσγήο ππνζηεξίδνπλ φηη ε παηδηθή ειηθία έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη έξγν ηνπ ζρνιείνπ δελ είλαη λα επηθεληξσζεί ζηνλ ελήιηθν, αιιά λα βνεζήζεη ην παηδί λα εκπινπηίζεη ηηο εκπεηξίεο ηνπ θαη λα δηαλχζεη κηα επράξηζηε ζρνιηθή δσή. Μέζα ζην πιαίζην απηφ ζα ζπκβάιιεη ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμή ηνπ θαη ζηε κεηέπεηηα θνηλσληθνπνίεζή ηνπ, ρσξίο ηαπηφρξνλα λα θαηαπηέδεη ηελ παηδηθή ηνπ θχζε.

22 Ση.5. Ο Μαζεηήο σο Πξόζσπν θαη σο Απνδέθηεο Υπεξεζηώλ Ο καζεηήο, κε βάζε ηελ θιηληθή πξνζέγγηζε, ραξαθηεξίδεηαη σο «πειάηεο» κε γλσζηηθν-θνηλσληθά πξνβιήκαηα, πνπ έρεη ηελ αλάγθε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Ο εθπαηδεπηηθφο, δειαδή, είλαη εθείλνο πνπ ζα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζην καζεηή θαη ν καζεηήο ζα ηηο αθνινπζήζεη πηζηά ζα λα είλαη ζεξαπεπηηθή αγσγή θαη έηζη ζα εμαξηάηαη άκεζα απφ εθείλνλ. Αληίζεηα, νη ππνζηεξηθηέο ηεο Αλζξσπηζηηθήο Αγσγήο αληηιακβάλνληαη ην καζεηή σο ελεξγφ κέινο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, πνπ δε δηζηάδεη λα επηθνηλσλήζεη κε ηνπο γχξσ ηνπ θαη κέζα απφ ην δηάινγν λα εθθξάζεη ηηο απφςεηο ηνπ. Ε. Γηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ην Ρφιν θαη ηηο Δπζχλεο ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ Ο εθπαηδεπηηθφο, αλάινγα κε ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη ην ξφιν θαη ηηο επζχλεο ηνπ, θαζνξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαη επεξεάδεη θαηαιπηηθά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Απηφ φκσο πνπ καο πξνβιεκαηίδεη ζε απηή ηελ θαηεγνξία ησλ δηιεκκάησλ είλαη ε πνηθηιία ησλ ξφισλ πνπ θαιείηαη έλαο εθπαηδεπηηθφο λα επηηειέζεη ηαπηφρξνλα. Γεκηνπξγνχληαη επνκέλσο ζπγθξνχζεηο ελδν-ξνιηθήο θαη δηα-ξνιηθήο θχζεο. Οη ελδν-ξνιηθέο ζπγθξνχζεηο ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαθνξεηηθέο πξνζδνθίεο πνπ έρνπλ ηα πξφζσπα ηεο ζρνιηθήο πξαγκαηηθφηεηαο φζνλ αθνξά ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Αληίζεηα, νη δηα-ξνιηθέο αλαθέξνληαη ζηε ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ ξφισλ πνπ κπνξεί λα αλαιάβεη ν εθπαηδεπηηθφο. Δλψ, ινηπφλ, είλαη ζαθέο φηη ν παηδαγσγηθφο ξφινο είλαη θπξίαξρνο ζηελ εθπαίδεπζε, ππάξρνπλ πξνβιεκαηηζκνί γηα ην ηη ζπλζήθεο νθείιεη ν δάζθαινο λα δεκηνπξγήζεη ζηελ ηάμε. Ζ πιεζψξα ησλ πεξηπηψζεσλ θαη ησλ θαηαζηάζεσλ απνηειεί πεγή πξνβιεκαηηζκνχ γηα θάζε παηδαγσγφ, ν νπνίνο είλαη ππεχζπλνο γηα ηηο επηινγέο ηνπ θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπο. Ε.1. Ο Δθπαηδεπηηθόο σο Υπάιιεινο θαη σο Κνηλσληθόο Πξσηεξγάηεο χκθσλα κε ην πξψην ζθέινο ηνπ δηιήκκαηνο, ν εθπαηδεπηηθφο παξνπζηάδεηαη σο δεκφζηνο ππάιιεινο πνπ ελεξγεί κε βάζε ην δεκνζηνυπαιιειηθφ

23 θψδηθα θαη δελ μεθεχγεη απφ ηα πιαίζηα ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο. Έηζη ππνβαζκίδεη ηνλ παηδαγσγηθφ ηνπ ξφιν, θαζφηη ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ έλαο απιφο ππάιιεινο ηνπ θξαηηθνχ ζπζηήκαηνο. H αληίιεςε απηή νλνκάδεηαη γξαθεηνηερλνθξαηηθή. ην δεχηεξν ζθέινο θάλνπκε ιφγν γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ σο θνηλσληθφ αλακνξθσηή. Ρφινο ηνπ είλαη λα δψζεη έλαλ πνιηηηθφ ηφλν ζηελ εθπαίδεπζε θαη έλαλ εθπαηδεπηηθφ ηφλν ζηελ πνιηηηθή. Γελ πξφθεηηαη, ινηπφλ, λα αλαισζεί κφλν ζηε κεηάδνζε ησλ γλψζεσλ. Πξνζπαζεί λα πξνβιεκαηίζεη ζρεηηθά κε θνηλσληθά δεηήκαηα θαη λα ζπκβάιιεη ζηνλ αγψλα γηα αλαηξνπή ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο θαη απνθαηάζηαζε ησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ. Ε.2. Ο Δθπαηδεπηηθόο σο Δηδηθόο Δπηζηήκνλαο θαη σο Χπρνπαηδαγσγόο Ζ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζηελ ηάμε. Τπάξρνπλ δχν απφςεηο ζρεηηθέο κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Με βάζε ηελ πξψηε, ν εθπαηδεπηηθφο ζεσξείηαη επηζηήκνλαο ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ δηδάζθεη θαη δηακειίδεη ηε γλψζε ζε ηνκείο, φπσο αθξηβψο ιεηηνπξγνχλ ηα ζεκεξηλά παλεπηζηήκηα. Σάζζεηαη ππέξ ηεο νξγάλσζεο ησλ Αλαιπηηθψλ Πξνγξακκάησλ ζε βαζηθνχο επηζηεκνληθνχο ηνκείο θαη δηδάζθεη, δίλνληαο έκθαζε ζηνλ αθαδεκατθφ θαη επηζηεκνληθφ ραξαθηήξα ηεο γλψζεο. Σελ αληίιεςε απηνί, φπσο έρεη απνδεηρζεί απφ δηάθνξεο έξεπλεο, ηελ πηνζεηνχλ θπξίσο νη εθπαηδεπηηθνί ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ηνπνζεηεί σο θξηηήξην ξχζκηζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο ζπκπεξηθνξάο ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν. Οη εθπαηδεπηηθνί ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, αληίζεηα, φπσο νξίδνπλ νη Δπηζηήκεο ηεο Αγσγήο, νθείινπλ λα ιεηηνπξγνχλ σο ςπρνπαηδαγσγνί θαη κε παηδαγσγηθέο κεζφδνπο λα ζπκβάιινπλ ζηελ νιφπιεπξε αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Πξνζπαζνχλ λα πξνζαξκφζνπλ ηηο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ησλ επηζηεκνληθψλ θιάδσλ ζηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπ θαη θξηηήξην ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο απνηεινχλ ηα παηδηθά βηψκαηα θαη φρη ην δηδαθηηθφ αληηθείκελν.

24 Ε.3. Ο Χπρνπαηδαγσγόο σο Τερλνθξάηεο θαη σο Γηαινγηδόκελνο Δπηζηήκνλαο Δθφζνλ δερφκαζηε ηελ παξαπάλσ άπνςε, φηη ν εθπαηδεπηηθφο ιεηηνπξγεί σο ςπρνπαηδαγσγφο, δεκηνπξγείηαη έλα θαηλνχξγην δίιεκκα ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο ζεψξεζήο ηνπ. Ο ηερλνθξάηεο παηδαγσγφο θηλείηαη ζε πξνθαζνξηζκέλα πιαίζηα, εθαξκφδνληαο ζην ζρνιηθφ ρψξν ηνπο λφκνπο ηεο ζεσξίαο θαη ηεο κάζεζεο. Αληίζεηα, ν δηαινγηδφκελνο εθπαηδεπηηθφο είλαη ηαπηφρξνλα θαη επηζηήκνλαο θαη δηαινγηζηήο. Δμεηάδεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λφκνπο θαη ηα παηδαγσγηθέο αξρέο, αιιά πξνρσξάεη θαη έλα βήκα παξαπάλσ, αθνχ πξνζπαζεί λα ηηο ζπλδέζεη κε ηελ ηζηνξηθή ηνπο πξνέιεπζε. Ε.4. Ο Δθπαηδεπηηθόο σο Μεηαπξάηεο θαη σο Γηακνξθσηήο ηνπ Αλαιπηηθνύ Πξνγξάκκαηνο Πέξα απφ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ίδηνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία λα εμεηάζνπκε θαη ην πψο ηνλ αληηκεησπίδεη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Δθείλνη πνπ ζεσξνχλ φηη ν δάζθαινο ιεηηνπξγεί κε ηελ απιή δεκνζηνυπαιιειηθή ηδηφηεηα ππνζηεξίδνπλ φηη είλαη κεηαπξάηεο. Γειαδή πηζηεχνπλ φηη απιά κεηαδίδεη ηε γλψζε ρσξίο λα μεθεχγεη θαζφινπ απφ ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη δίρσο λα παξνπζηάδεη θαηλνηφκα ζηνηρεία, ππνβαζκίδνληαο έηζη ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. ηελ άιιε πιεπξά ηάζζνληαη φζνη αληηκεησπίδνπλ ηνλ παηδαγσγφ σο δηαινγηδφκελν επηζηήκνλα. Έλαο ηέηνηνο δάζθαινο έρεη κηα πην ζθαηξηθή εηθφλα ησλ πξαγκάησλ, δελ αθνινπζεί ηππνιαηξηθά ην Αλαιπηηθφ Πξφγξακκα θαη είλαη ζε ζέζε λα ην ηξνπνπνηήζεη πξνθεηκέλνπ λα πξνζεγγίζεη πην απνδνηηθά ηνπο καζεηέο ηνπ. Ε.5. Ο Δθπαηδεπηηθόο σο Υπάιιεινο θαη σο Απηόλνκνο Δπηζηήκνλαο Ο εθπαηδεπηηθφο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ δεκφζηνπ ππάιιεινπ, εθηφο απφ ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ Αλαιπηηθνχ Πξνγξάκκαηνο, ππφθεηηαη θαη ζε έιεγρν απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε, κε απνηέιεζκα λα κελ δηαζέηεη κεγάιε ειεπζεξία επηινγψλ. Ωο επηζηήκνλαο φκσο κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη απηφλνκα θαη είλαη δπλαηφλ λα ζπγθξνπζζεί κε απηφ πνπ ππνζηεξίδεη ε ιεγφκελε δεκνθξαηηθή πιεηνςεθία. Με βάζε απηή ηελ επηζηεκνληθή απηνλνκία, πνιινί ζεσξνχλ φηη νη επζχλεο ηνπ

25 δαζθάινπ πξέπεη λα θαζνξίδνληαη απφ θψδηθα επαγγεικαηηθήο ζπκπεξηθνξάο παξφκνην κε απηφλ ησλ γηαηξψλ θαη ησλ δηθεγφξσλ, ζηε ζχληαμε θαη ηήξεζε ηνπ νπνίνπ λα ζπκκεηέρνπλ θξαηηθνί θαη δηνηθεηηθνί θνξείο. Ζ πην ηθαλνπνηεηηθή ιχζε ζην δίιεκκα απηφ ζα ήηαλ, ζχκθσλα κε ηνλ Ζ. Μαηζαγγνχξα (2006), ε ζπιινγηθή ζπκκεηνρή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε ζέκαηα νξγάλσζεο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ε κεηαβίβαζε ηεο εμνπζίαο απφ ηα θεληξηθά ζηα πεξηθεξεηαθά φξγαλα θαη ζηε ζρνιηθή κνλάδα, θαζφηη ην ίδην ην ζρνιείν γλσξίδεη πνιχ θαιχηεξα ηηο αλάγθεο απφ φ,ηη νη εμσγελείο παξάγνληεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ν εθπαηδεπηηθφο ζθέθηεηαη ζπιινγηθά θαη λαη κελ νξηνζεηείηαη, αιιά ηαπηφρξνλα δηαηεξεί κεγάιν κέξνο ηεο απηνλνκίαο ηνπ. Ε.6. Ο Δθπαηδεπηηθόο σο Καλνληζηηθή Απζεληία θαη σο Γηαιεθηηθόο Δηαίξνο Σν δίιεκκα απηφ αλαθέξεηαη ζην πψο αληηιακβάλεηαη ν εθπαηδεπηηθφο ηε ζρέζε ηνπ κε ηνπο καζεηέο ηνπ. ην παξαδνζηαθφ ζρνιείν δίλεηαη έκθαζε ζηελ απζεληία ηνπ δαζθάινπ, θαζφηη είλαη εθείλνο πνπ θαηέρεη ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο θαη θαζνδεγεί ηα παηδηά. Σα φξηα φκσο απζεληίαο θαη απηαξρηθφηεηαο είλαη ξεπζηά. Έρεη παξαηεξεζεί φηη πνιινί εθπαηδεπηηθνί πξνρσξνχλ ζε κνλνινγηθέο δηδαζθαιίεο θαη πξνηηκνχλ λα δηαηεξνχλ ηελ απφζηαζε κεηαμχ απηψλ θαη ησλ καζεηψλ, γηα λα εληζρχνπλ ην θχξνο θαη ηελ απζεληία ηνπο. ηνλ αληίπνδα απηήο ηεο ζέζεο, ε ζχγρξνλε Παηδαγσγηθή ηάζζεηαη ππέξ ηεο θαηάξγεζεο απηψλ ησλ απνζηάζεσλ. Ζ δηδαζθαιία βαζίδεηαη ζηελ ακθίδξνκε επηθνηλσλία θαη ηε δηαιεθηηθή ζρέζε παηδαγσγνχ θαη καζεηψλ, γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο νπνίαο ν δάζθαινο πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη ην θαηάιιειν θιίκα ζηελ ηάμε. Πξνζπαζψληαο λα ζπγθεξάζνπλ απηέο ηηο δχν ζέζεηο, αξθεηνί παηδαγσγνί ηεο επνρήο καο πξνηείλνπλ ηελ εθαξκνγή δηαδηθαζηψλ ζπλαπφθαζεο, έηζη ψζηε νη δάζθαινη θαη λα δηαθπιάηηνπλ ηελ απζεληία ηνπο, αιιά θαη λα ληψζνπλ θνληά ζηα παηδηά κέζα ζε έλα θιίκα ζπλεξγαζίαο. * * *