Ο Ηρακλής στην ΤΕΧΝΗ και την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Transcript

1 Ο Ηρακλής είναι η μορφή που κυριαρχεί στην ελληνική μυθολογία περισσότερο από κάθε άλλο ήρωα του αρχαίου κόσμου. Στο πρόσωπο του Ηρακλή συγκεντρώθηκαν όλα τα χαρακτηριστικά και τα προσόντα με τα οποία η μυθοπλαστική φαντασία του λαού πάσχιζε να ολοκληρώσει μια δική του ταυτότητα. Η παγκόσμια εμβέλεια του Ηρακλή καθώς και τα κατορθώματά του αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για πολλές μορφές τέχνης. Πιο συγκεκριμένα έργα τέχνης που έχουν σαν θέμα τους τον Ηρακλή και τους άθλους του βρίσκουμε στις εξής μορφές τέχνης: Στη γλυπτική Ένας σημαντικός αριθμός αγαλμάτων έχουν ως βασική θεματολογία τους τη μορφή του Ηρακλή. Οι καλλιτέχνες αρέσκονταν να εκφράζουν στις εικαστικές τους παραστάσεις τη σκληρή μοίρα που επιβάρυνε τον ήρωα κατά τη διάρκεια όλης της σταδιοδρομίας του. O Ηρακλής του Λύσσιπου, βρίσκεται σε στάση αναπαύσεως με κεκλιμένη την κεφαλήν, συλλογιζόμενος τους νέους αγώνες στους οποίους θα εμπλακεί και δε φαίνεται να απολαμβάνει τη νίκη που έχει πετύχει. Η γνωστή προτομή του Ηρακλή τον παρουσιάζει σε σαφέστατα θλιμμένη κατάσταση και έχοντας μια εικόνα καρτερικότητας και δουλικότητας (προς τον Ευρύσθέα). 1 / 13

2 Κεφαλή του Ηρακλή Ο Ηρακλής και η Αθηνά Κεφαλή σε νεαρή ηλικία Στη ζωγραφική: Η μορφή του Ηρακλή επηρέασε και τη ζωγραφική τέχνη. Ο Michel-Ange ζωγραφίζει τον Ηρακλή και το λιοντάρι της Νεμέας και ο Gustave Moreau το 1876 εμπνέεται από τον άθλο του Ηρακλή με τη Λερναία Ύδρα. Νεμέας Ηρακλής και Λερναία Ύδρα Ηρακλής και το Λιοντάρι της 2 / 13

3 Στην κεραμική: Αναπαραστάσεις από τους άθλους του Ηρακλή και τη ζωή του κοσμούν πολλά σωζόμενα αγγεία κυρίως μελανόμορφοι και ερυθρόμορφοι αμφορείς, γεγονός που αναδεικνύει τη σημαντικότητα και την εμβέλεια που είχε η προσωπικότητα του Ηρακλή για τον αρχαίο κόσμο. Ο Ηρακλής και οι Στυμφαλίδες όρνιθες Mελανόμορφη Υδρία: Ο Ηρακλής παλεύει με τον Τρίτωνα Στα νομίσματα: 3 / 13

4 Επιπλέον, τη μορφή του Ηρακλή τη συναντάμε και σε αρχαία νομίσματα, όπως είναι το τετράδραχμο της Θράκης- Θάσου, αλλά και σε ρωμαϊκά δηνάρια και μεταγενέστερα πολλές χώρες επέλεξαν οι άθλοι του Ηρακλή να κοσμούν τα νομίσματά τους. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ Όσον αφορά τον τομέα της σύγχρονης τέχνης ο Ηρακλή έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για: - Τη δημιουργία κινηματογραφικών ταινιών - Τη δημιουργία τηλεοπτικών σειρών - Για τη δημιουργία κινούμενων σχεδίων Η ύπαρξη της μορφή του Ηρακλή και στις σύγχρονες μορφές τέχνης, υποδηλώνει όχι μόνο 4 / 13

5 την εμβέλεια του ήρωα αυτού αλλά και τη διαχρονικότητά του. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Σημαντικό ρόλο στην ενεργοποίηση των νοητικών λειτουργιών των παιδιών παίζει η σωστή σχεδίαση και χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού. «Το εκπαιδευτικό λογισμικό αποτελεί μια ειδική κατηγορία του λογισμικού των εφαρμογών, αποτελεί ένα μέσο το οποίο διευκολύνει στη μάθηση με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Κατασκευάζεται προκειμένου με τη χρήση του να εκπληρωθούν συγκεκριμένοι μαθησιακοί στόχοι. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό μέσο διδασκαλίας από τον εκπαιδευτή ή ως υποστηρικτικό μέσο αυτοδιδασκαλίας από τον εκπαιδευόμενο». Το εκπαιδευτικό λογισμικό σήμερα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη χρήση πολυμέσων, καθώς πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι τα πολυμέσα δρουν αποτελεσματικά στη διαδικασία της μάθησης.. Με τον όρο πολυμέσα εννοούμε το συνδυασμό κειμένου, ήχου, μουσικής, γραφικών, σταθερής και κινούμενης εικόνας για την παρουσίαση της πληροφορίας. Το εκπαιδευτικό λογισμικό θα πρέπει προκειμένου να έχει διδακτική αξία, να πραγματεύεται ένα περιεχόμενο το οποίο να δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να μάθει μέσω της ψυχαγωγίας. Είναι μία πολύ καλή ευκαιρία για την ανάπτυξη εκπαιδευτικής εφαρμογής με τη θεματολογία του Ηρακλή, το γεγονός ότι για πρώτη φορά φέτος εισάχθηκε στο βιβλίο της Γ δημοτικού, η ψυχαγωγική διδασκαλία του μύθου με τον μερικό αποσυμβολισμό του. Συνεπώς, προτείνουμε της δημιουργία μίας εκπαιδευτικής εφαρμογής η οποία θα πληρεί τους μαθησιακούς στόχους που έχει θέσει το παιδαγωγικό ινστιτούτο για τη θεματική του Ηρακλή. 5 / 13

6 Με αυτό τον τρόπο εκμεταλλευόμαστε την έρευνα που έχει γίνει σε αυτές της ηλικίες, σχετικά με το τι μπορούν να μάθουν, με ποιο τρόπο και πώς αυτό μπορεί να συνδυάζεται με την ψυχαγωγία και το ενδιαφέρον. Προκειμένου να γίνει ευκολότερη μία εκπαιδευτική - μαθησιακή προσέγγιση του μύθου θα ήταν καλό να αναφέρουμε τις βασικές εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που γίνονται από ξένα Πανεπιστήμια, προκειμένου να αντληθούν διδάγματα από το μύθο του Ηρακλή. 1. Εκπαιδευτική προσέγγιση - Yale Aξιοποιώντας το μύθο για τη δημιουργία στα παιδιά πνευματικών αντιστάσεων απέναντι στην τηλεόραση Αναφέρουμε την εισαγωγή από την προσέγγιση του Yale: Τα αμερικανικά παιδιά είναι άπληστοι παρατηρητές της τηλεόρασης και των κινηματογράφων. Παίρνουν πολλές πληροφορίες και παραπληροφόρηση από αυτές τις πηγές. Είναι επιβεβλημένο επάνω στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς που βλέπουνε ότι οι πληροφορίες λαμβανόμενες είναι πραγματικές και ειλικρινείς και ότι τα μηνύματα που μεταβιβάζονται είναι ακριβή. Το Walt Disney είχε από καιρό την επιρροή πέρα από τα παιδιά μας, που επαναλαμβάνουν τις ιστορίες από την ιστορία, τη λαογραφία και τη μυθολογία. Πρόσφατα, εκείνο το στούντιο έχει απελευθερώσει διάφορες παλαιές ιστορίες, που εξιστορούνται με τον πιό πρόσφορο τρόπο. Αυτό συχνά σημαίνει ότι υπάρχει πολλή ποιητική, ή cinematic άδεια στην εργασία. Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει με μια από τις πιό πρόσφατες παραγωγές Disney, Hercules. Είναι γεμάτο με τέτοιους ανακρίβειες και καλλωπισμούς ώστε να είναι μόλις αναγνωρίσιμο όπως την ίδια ιστορία. 6 / 13

7 Σχεδόν από την αρχή της ταινίας υπάρχει μια αντιμετώπιση με κάποιο εχθρό ή άλλος με μόλις οποιαδήποτε εισαγωγή στο χαρακτήρα ή την καταγωγή αυτού του ήρωα. Χωρίς προγενέστερη γνώση του μύθου του Ηρακλή, η ιστορία δεν έχει ποτέ οποιοδήποτε πραγματικό νόημα. Είναι απλά ένα άλλα κινούμενα σχέδια που γεμίζουν με τη δωρεάν βία χωρίς οποιαδήποτε αίσθηση ποιοι οι κακοποιοί είναι ή τι έχει φέρει σε τέτοιες μνημειακές προκλήσεις. Μεθοδολογία: Δεδομένου ότι ένας τρόπος να ενισχυθούν τα παιδιά είναι να καταλάβουν τη ζωή του Ηρακλή, θα δημιουργήσουμε μια τοιχογραφία απεικονίζοντας τα διάφορα γεγονότα δικοί του εργαζόμαστε και ταξίδι προς την αθανασία. Αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά για να μάθει τα γεγονότα σε βάθος και θα παράσχει σε ένα όχημα για την προσφάτως ανευρεθείσα γνώση. Εκπαιδευτικό αποτέλεσμα Η συνειδητοποίηση της αληθινής ιστορίας για το μύθο του Ηρακλή, θα είναι ένα ερέθισμα για τα παιδιά προκειμένου να κατανοήσουν την παραπληροφόρηση της τηλεόρασης. 1. Άποψη που διατυπώνει εκπαιδευτικός σε αμερικανικό σχολείο για τη σκοπιμότητα της μελέτης της ελληνικής μυθολογίας «Στο γυμνάσιο όπου διδάσκω, έχω ακούσει ότι και οι σπουδαστές και οι δάσκαλοι ρωτούν, είναι αυτό πραγματικά μια προτεραιότητα για να μελετήσουν τους μύθους και τον πολιτισμό της αρχαίας Ελλάδας; Η σχετικότητα του ελληνικού πολιτισμού μπορεί να καταδειχθεί επαρκώς, ακόμη και σε έναν σύντομο περίπατο μέσω του Νιού Χάβεν Το δικαστήριο, ο νόμος, και η έννοια της υπηκοότητας, καθώς επίσης και το ιδανικό της εκπαίδευσης η ίδια είναι ελληνικά. 7 / 13

8 Ακόμη και η αρχιτεκτονική του κτηρίου, και η πόλη στις οποίες στέκεται, εν τούτοις μέσω των λατινικών Ρώμης και πάνω από δύο χιλιετιών, είναι εμβλήματα της «ηλικίας του Διαφωτισμού», ενός χρόνου της αναγέννησης, όταν ελληνικά ιδανικά του λόγου, της συμμετρίας, της ηθικής, της πολιτικής και της φιλοσοφίας που όλα είχαν τη βαθιά επιρροή. Ο Thomas Jefferson, που διάβασε τα ελληνικά και τα λατινικά από την παιδική ηλικία, το θεμελιώδες έγγραφο των αμερικανικών ιδανικών, διαμορφώνοντας ευσυνειδήτως τις αρχές αυτής της χώρας επάνω στις ελληνικές έννοιες της τιμής και της υπηκοότητας. Κατά συνέπεια για να καταλάβουμε τι πρόκειται να είσαι αμερικανικός πολίτης, και ένας πολίτης του δυτικού κόσμου, δεν πρέπει να παραμελήσουμε τι η σκέψη Ελλήνων, που διαμορφώθηκε, έχτισε και έγραψε. 3. Εκπαιδευτικές προσεγγίσεις για μαθητές Σχέδιο - αριθμός μαθήματος 1 Μια τοιχογραφία των ταξιδιών του Ηρακλή 8 / 13

9 Οι σπουδαστές θα δημιουργήσουν έναν τοίχος-ταξινομημένο χάρτη της Ευρώπης και της Μικράς Ασία. Στις κατάλληλες θέσεις, θα προσθέσουν τα σημεία των δώδεκα άθλων του Ηρακλή. Αυτή η τοιχογραφία θα μοιραστεί με άλλους σπουδαστές στο σχολείο είτε στις μικρές συζητήσεις ομάδας είτε συνολικά σχολική παρουσίαση. Επιπλέον, κάθε σπουδαστής θα δημιουργήσει το λεύκωμα αποκομμάτων του με τα σχέδια και τις περιγραφές κάθε ένα από τα γεγονότα στη ζωή του Ηρακλή. Σχέδιο - αριθμός μαθήματος 2 Αγγειοπλαστική από την αρχαία Ελλάδα Οι σπουδαστές θα μελετήσουν τα παραδείγματα της αρχαίας ελληνικής αγγειοπλαστικής στα μουσεία, στα βιβλία και στο διαδίκτυο για να δουν πώς αυτές οι ιστορίες έχουν κρατηθεί ζωντανές σε όλες τις ηλικίες. 9 / 13

10 Σχέδιο - αριθμός μαθήματος 3 Αναθεώρηση του Ηρακλή της Disney Θα ακολουθήσουμε αυτήν την εξέταση με μια κρίσιμη συζήτηση των αξιών της ταινίας. Θα εξετάσουμε και τις θετικές και αρνητικές πτυχές των κινούμενων σχεδίων. Ως τμήμα αυτής της συζήτησης, θα εξετάσουμε τα κριτήρια που κάνουν τους καλούς κινηματογράφους και τις ιστορίες και προσπαθούν να πάρουν τα παιδιά για να τις εφαρμόσουν στις καθημερινές συνήθειες τηλεοπτικής εξέτασής τους. 4. Εκπαιδευτικές προσεγγίσεις στο μύθο - Ξένα Πανεπιστήμια Εκπαιδευτικοί στόχοι - Learning Objectives Το ακόλουθο εκπαιδευτικό - μαθησιακό σχήμα σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν εικόνα για τους ελληνικούς μύθους και ικανότητα διάκρισης από τους μύθους διαφορετικών λαών. Ειδικότερα οι εκπαιδευτικοί στόχοι συνοψίζονται στα εξής: 10 / 13

11 1. Οι μαθητές θα εκτιμήσουν την ελληνική μυθολογία και θα δουν την επιρροή που έχει ασκήσει στο δυτικό πολιτισμό. 2. Οι μαθητές θα διαβάσουν βιβλία για τους ελληνικούς μύθους και θα εκτεθούν σε ποιοτικές και ακριβείς μεταφράσεις. 3. Οι μαθητές θα συγκρίνουν διάφορους μύθους και θα εντοποίσουν ομοιότητες και διαφορές. 4. Τέλος οι μαθητές μόνοι τους θα εκτιμήσουν κατά πόσο οι ταινίες έχουν κάνει διαστρέβλωση της αλήθειας των μύθων. Μεθοδολογία: Θα διερευνήσουμε τις μυθολογικές σχέσεις και θα παρακολουθήσουμε διάφορες ταινίες. Το προτεινόμενο σχήμα μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε δευτεροβάθμια εκπαιδευτική βαθμίδα με σκοπό τη συνειδητοποίηση της επιρροής που έχουν οι ελληνικοί μύθοι στο δυτικό πολιτισμό. Βήματα: 1. Κίνητρα στους μαθητές για να μελετήσουν από βιβλία την ελληνική μυθολογία και να μάθουν εάν για παράδειγμα η Ζίνα, είναι μυθικό πρόσωπο που υφίσταται. 2. Οι μαθητές θα παρακολουθήσουν εμπορικές ταινίες για την ελληνική μυθολογία και θα κληθούν να εντοπίσουν τις ανακρίβειες. Θεματική έρευνα στην ελληνική μυθολογία - Προσέγγιση ξένου Πανεπιστημίου Εκπαιδευτικοί Στόχοι - Learning Objectives 1. Οι μαθητές θα μάθουν από πού προέρχεται η ελληνική μυθολογία 2. Οι μαθητές θα κατανοήσουν το ρόλο της μυθολογίας στους αρχαίους λαούς 3. Οι μαθητές θα μπορέσουν να κατανοήσουν την επιρροή της ελληνικής μυθολογίας 11 / 13

12 στις τέχνες, τις επιστήμες και τη γλώσσα 4. Οι μαθητές μελετώντας τους ελληνικούς μύθους θα κάνουν σύγκριση με μύθους άλλων λαών - Μία ενέργεια που είναι η βάση της επιστήμης της συγκριτικής μυθολογίας 5. Οι μαθητές θα γράψουν μία έκθεση για ένα μυθικό πλάσμα Κριτικά ερωτήματα: 1. Τι είναι «μύθος» και ποια η διαφορά του από το θρύλο; 2. Πότε ξεκινούν οι μύθοι; 3. Ποια λειτουργία επιτελούσαν οι μύθοι στην αρχαιοελληνική κοινωνία; Επίλογος: Από τις παραπάνω διαστάσεις της επιρροής του μύθου βλέπουμε ότι μιλάμε για έναν αξονικό μύθο που παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: Α) Διεθνισμό Ο μύθος είναι γνωστός σε έθνη διαφόρων χωρών με ετερογενή πολιτισμικά στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος ο μύθος σαν νόημα είναι ιδιαίτερα προσφιλής και εύκολο να διαδοθεί. Ο μύθος έχει ταυτιστεί σε όλα τα διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια με τη δύναμη, τα κατορθώματα και το σθένος. Β) Διαχρονικότητα Βλέπουμε ότι ολόκληροι ναοί στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, έργα τέχνης και πόλεις δημιουργήθηκαν προς τιμή του Ηρακλή. Αυτό σημαίνει ότι ο μύθος είχε μία ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στο χρόνο και στα ετερογενή πολιτισμικά στοιχεία, απόδειξη ότι είναι ένα 12 / 13

13 ιδιαίτερα δυνατό επικοινωνιακό σύμβολο. Γ) Δημοφιλία - Εμπορικότητα Ο μύθος αξιοποιείται σε διάφορα γνωστικά επίπεδα. Από ταινίες για μικρά παιδιά έως ξένες Πανεπιστημιακές πραγματείες για τον Ηρακλή του Ευριππίδη που απευθύνονται σε ιδιαίτερα μορφωμένα και καλλιεργημένα άτομα. Επίσης, από διαφημιστικό μέσο για κρουζιέρα στη Μεσόγειο ( «Στα χνάρια του Ηρακλή) και τίτλο σε διάφορα προϊόντα έως όνομα γαλαξία από την αστρονομία. Ένας ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων έχουν την ονομασία «Ηρακλής» και αυτό είναι μέτρο της δημοφιλίας του μύθου. 13 / 13