Τα παρακάτω θέµατα επιµελήθηκε η φιλόλογος του φροντιστηρίου µας υπεύθυνη του τοµέα Έκθεσης Έκφρασης. Βαλογιάννη Σταυρούλα

Transcript

1 Τα παρακάτω θέµατα επιµελήθηκε η φιλόλογος του φροντιστηρίου µας υπεύθυνη του τοµέα Έκθεσης Έκφρασης Βαλογιάννη Σταυρούλα ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Α Και δεν είναι τούτο µονάχα. Λαοί ολόκληροι δεν έχουν το δικαίωµα της συνοµιλίας. Και λαοί δεν θεωρούν απαραίτητο να συνοµιλούν. Χρησιµοποιούν τον έναρθρο λόγο, αυτή τη µεγάλη δόξα της φυλής των ανθρώπων, σπασµωδικά, συγκεκριµένα, όσο χρειάζεται, για να υπάρξει µια στοιχειώδης συνεννόηση και για να εκπληρωθούν οι καθηµερινές ανάγκες της ζωής. Οι καιροί δεν αφήνουν την καρδιά να φτάσει στα χείλη, το αίσθηµα, την ιδέα, να γίνουν άνθη του λόγου. Το σύγχρονο λεξιλόγιο πλουτίζεται µόνο µε κάποιους ψυχρούς τεχνικούς όρους. Κατά τα άλλα όλο και πιο πολύ φτωχαίνει. Β Όπως η επιστολογραφία, έτσι και η συνοµιλία είναι µορφές του παρελθόντος. (Ο ασθµατικός ρυθµός του σύγχρονου βίου και το προοδευτικό άδειασµα της ψυχής περιορίζουν τα όρια της επικοινωνίας ανάµεσα στους ανθρώπους). Και η συνοµιλία είναι ένας θαυµάσιος τρόπος επικοινωνίας, όταν διεξάγεται µε άδολη διάθεση, χωρίς µαταιοδοξία και χωρίς καχυποψία, όταν αφήνονται οι ψυχές να «συναγρικηθούν» και να πλουτίσουν το λόγο µε 1

2 το πολυτιµότερό τους περιεχόµενο. Η εποχή µας δεν τον αναπτύσσει το λόγο, τον συµπτύσσει. Και δεν τον συµπτύσσει επιδιώκοντας ακριβολογία και επιγραµµατικότητα, αλλ ακρωτηριάζοντάς τον. Αυτέ οι «αρκτικόλεξες» επωνυµίες, καθώς τις είπανε, είναι φοβερά νεοπλάσµατα στο σώµα της γλώσσας. Πώς να συνοµιλήσει κανείς, ποια χαρά να αισθανθεί, όταν είναι υποχρεωµένος να χρησιµοποιεί άναρθρες περίπου κραυγές εννοώ τα διάφορα Α Ε Υ ή ΑΣ Υ ή ΑΕΤΑ ή ΕΠΛΥ Ε και τα όµοια; Ιδού λοιπόν πού κατάντησε η ελληνική γλώσσα, για να σταθούµε σε τούτη και µόνη, η γλώσσα των ηρώων και των θεών! Και δεν πρόκειται για ροµαντική παρατήρηση. Θα πείτε: «δεν είναι καθόλου εύκολο να χρησιµοποιούµε την κάθε στιγµή τους πλήρεις τίτλους οργανώσεων ή ιδρυµάτων κι αντί να λέµε και να ξαναλέµε «Ταµείον Επικουρικής Ασφαλίσεως Προσωπικού Κοινωνικής Ασφαλείας» λέµε Τ.Ε.Α.Π.Ο.Κ.Α και το ΤΕΚΜΑ και το ΕΣΦΣ (είναι όλα πραγµατικά και δεν τα κατασκευάζω αυτή τη στιγµή) καταστρέφουν την αισθητική χαρά του λόγου και µας µεταµορφώνουν σε πιθήκους, που τσακώνονται µέσα στη ζούγκλα. Αυτό λοιπόν είναι το κατόρθωµα του πολιτισµένου ανθρώπου: πάλαιψε µυριάδες χρόνια, για να πλάσει τη γλώσσα και τα αριστουργήµατα του έντεχνου λόγου και τώρα τα απορρίχνει όλα στο καλάθι των αχρήστων και πάει να µιµηθεί τους Κάφρους, τους Οττεντότους και τους πιθήκους; Κ είναι, µα την αλήθεια, πολύ, αφού η γλώσσα υποφέρει τόσα, εµείς να νοσταλγούµε τις συνοµιλίες τις γεµάτες ψυχικό και πνευµατικό περιεχόµενο! Ε. Παπανούτσος Α. Περίληψη Ζητούµενα Να συντάξετε την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. 2 2

3 Β. Ασκήσεις 1.«Ο ασθµατικός ρυθµός ανθρώπους» : να µετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη της περιόδου σε παθητική και να αναλύσετε την χρησιµότητα της ενεργητικής σύνταξης στο σηµείο αυτό. 2. Να δώσετε τα αντώνυµα των λέξεων : φτωχαίνει, ο ασθµατικός, διεξάγεται, άδολη, δικαίωµα. 3. Να δώσετε τα συνώνυµα των λέξεων: επιγραµµατικότητα, περιορίζουν, συµπτύσσω, νεοπλάσµατα, κατόρθωµα. 4. Ποιος τρόπος ή µέθοδος ανάπτυξης υπάρχει στην Β παράγραφο στο σηµείο «Όπως παρελθόντος»; 5. Να σχολιάσετε τις διαρθρωτικές λέξεις: λοιπόν, και, αλλά στην Β παράγραφο. 3

4 Γ. Παραγωγή κειµένου Συµµετέχετε σε συµπόσιο µε θέµα την υποβάθµιση της ποιότητας της ελληνικής γλώσσας σήµερα. Σε οµιλία που εκφωνείτε τονίστε την εκτεταµένη χρήση των αρκτικολέξων ως αίτιο του προβλήµατος και την µύηση στην αρετή της λακωνικότητας ως τρόπο επίλυσης του. ( λέξεις) 4

5 Ενδεικτικές απαντήσεις των θεµάτων Β. Ασκήσεις 1. Η παθητική σύνταξη: «Τα όρια της επικοινωνίας ανάµεσα στους ανθρώπους περιορίζονται από τον ασθµατικό ρυθµό του σύγχρονου βίου και το προοδευτικό άδειασµα της ψυχής». Με την ενεργητική σύνταξη εξαίρεται το πρόσωπο που δρα ενώ µε την παθητική σύνταξη εξαίρεται το αποτέλεσµα της ενέργειας του υποκειµένου. Επίσης µε την παθητική σύνταξη αποκτά ποικιλία η πλοκή του λόγου. 2. φτωχαίνει # εµπλουτίζεται ο ασθµατικός # βραδύς, χαλαρός διεξάγεται # υπονοµεύεται, παρεµποδίζεται άδολη # δόλια, υστερόβουλη δικαίωµα # καθήκον, υποχρέωση 3. επιγραµµατικότητα = λακωνικότητα περιορίζουν = συρρικνώνουν, περιχαρακώνουν συµπτύσσω = συντοµεύω, συντέµνω, πυκνώνω νεοπλάσµατα = νεολογισµοί κατόρθωµα = επίτευγµα, ανδραγάθηµα, έργο 4. Υπάρχει η µέθοδος της αναλογίας ( =σύγκριση, µεταφορά, παροµοίωση). 5. Είναι διαρθρωτικές λέξεις που χρησιµοποιούνται για να προσδώσουν συνοχή στην Β παράγραφο. Με τον όρο συνοχή εννοούµε το δέσιµο των περιόδων. Συγκεκριµένα: λοιπόν = είναι συµπερασµατικός σύνδεσµος και επιτυγχάνει την συνοχή µεταξύ της 7 ης περιόδου («Πώς να τα όµοια;») και της 8 ης περιόδου («Ιδού λοιπόν των θεών!»). 5

6 και = είναι προσθετικός σύνδεσµος και επιτυγχάνει την συνοχή µεταξύ της 2 ης περιόδου («Ο ασθµατικός ανθρώπους») και της 3 ης περιόδου («Και η συνοµιλία περιεχόµενο»). αλλά = είναι αντιθετικός σύνδεσµος και επιτυγχάνει τη συνοχή µεταξύ της φράσης «Και δεν τον επιγραµµατικότητα» και της φράσης «αλλ ακρωτηριάζοντάς τον» στην 5 η περίοδο της Β παραγράφου. Γ. Παραγωγή κειµένου Προτεινόµενο Σχεδιάγραµµα Αγαπητοί συνδαιτυµόνες, Πρόλογος 1 η παράγραφος κάνε εισαγωγή µε την υποβάθµιση της ποιότητας ζωής γενικά στη σηµερινή εποχή και συσχέτισέ την µε την υποβάθµιση και της γλωσσικής ποιότητας δώσε γενεσιουργά αίτια του φαινοµένου (άκριτη ξενοµανία, µιµητισµός των Νεοελλήνων, κρίση διαλόγου, χαµηλή αναγνωσιµότητα, αντιπαραδοσιακό πνεύµα της εποχής) κάνε πρόγευση του κυρίου µέρους: η εκτεταµένη χρήση των αρκτικολέξων είναι αιτία του φαινοµένου, αλλά είναι και ανάγκη επιτακτική η επίλυσή του µέσω της µύησης στην αρετή της λακωνικότητας Κύριο µέρος 2 η παράγραφος (απάντηση στο 1 ο ζητούµενο: αίτια άµετρης χρήσης αρκτικολέξων) : ελαχιστοποίηση του ελεύθερου χρόνου εξοικονόµηση χρόνου και µόχθου επιρροή από λανθασµένα πρότυπα απλούστευση και λαϊκισµός της γλώσσας 6

7 συνθηµατοποίηση και µηχανοποίηση της ελληνικής γλώσσας έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας και διαλόγου πενιχρή η γλώσσα των πολιτικών και πνευµατικών ηγετών αντιπαραδοσιακό πνεύµα εποχής 3 η παράγραφος (απάντηση στο 2 ο ζητούµενο η λακωνικότητα ως τρόπος επίλυσης) : µεστή, ακριβόλογη και εύστοχη έκφραση µύηση στο όριο και το µέτρο οξυδέρκεια, ευστροφία, διεύρυνση των γνωστικών οριζόντων έναυσµα για ατοµική και εθνική αυτογνωσία διαφύλαξη της ελληνικής γλώσσας και της µακραίωνης παράδοσής της οριοθέτηση της σκέψης, της έκφρασης και εν γένει της συµπεριφοράς του ατόµου η λακωνικότητα ως θεµελιώδες στοιχείο του διαλόγου και των διαπροσωπικών σχέσεων έµφαση στην ουσία (= το είναι) και όχι την επιφάνεια (= το φαίνεσθαι) 4 η παράγραφος (εµβάθυνση στο 2 ο ζητούµενο) : η λακωνικότητα µετριάζει τα αρκτικόλεξα η λακωνικότητα αποτελεί έναυσµα για τη µελέτη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας αναβαθµίζεται η ποιότητα ζωής χάρη στην άρτια γλώσσα των ανθρώπων αποφεύγονται οι ακρότητες στην γενική συµπεριφορά του ατόµου Επίλογος 5 η παράγραφος (άλλοι τρόποι για την αναβάθµιση της ελληνικής γλώσσας) : ο Νεοέλληνας οφείλει να διευρύνει το πνεύµα του, να αξιοποιεί γόνιµα τον ελεύθερο χρόνο του και να προασπίζει τη γλώσσα από κακοτοπιές η οικογένεια έχει χρέος να γαλουχήσει ορθά τα παιδιά µεταγγίζοντάς τους ανθρωπιστική παιδεία και καλλιεργώντας τον γόνιµο διάλογο το σχολείο ως θεσµός έχει καθήκον να διδάξει σε µη χρησιµοθηρικό και τυποποιηµένο πνεύµα την γλώσσα 7

8 τα ΜΜΕ πρέπει να προβάλλουν γλωσσικά καλλιεργηµένους ανθρώπους και να διοχετεύσουν γνήσια µορφωτικά εναύσµατα το Κράτος µέσω της πολιτικής ηγεσίας οφείλει να περιορίσει την ξύλινη γλώσσα και να ενσκύψει ουσιαστικά στο πρόβληµα της εκπαίδευσης και ειδικά της γλώσσας η πνευµατική ηγεσία πρέπει να αποβάλλει τον ελιτισµό και είτε αποτελώντας η ίδια ορθό γλωσσικό πρότυπο είτε υποδεικνύοντας άλλα υγιή πρότυπα είναι σε θέση να βοηθήσει Ευχαριστώ για το αµέριστο ενδιαφέρον σας... 8