ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Transcript

1 α τρ 07 γ τρ 07 α τρ 08 γ τρ 08 α τρ 09 γ τρ 09 α τρ 10 γ τρ 10 α τρ 11 γ τρ 11 α τρ 12 γ τρ 12 α τρ 13 γ τρ 13 α τρ 14 γ τρ 14 α τρ 15 γ τρ 15 α τρ 16 γ τρ 16 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ & ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ NOEMBΡΙΟΣ 2016 (1ο ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟ) ΔΕΛΤΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ & ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Ετήσιος ρυθμός μεταβολής πραγματικού ΑΕΠ Ελλάδας-Ευρωζώνης (%) ΕΛΛΑΔΑ Με βάση την πρώτη εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ του γ τρίμηνου 2016, καταγράφεται άνοδος του πραγματικού ΑΕΠ σε τριμηνιαία βάση (0,5% QoQ) και θετικός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης (1,5% YoY). Η τάση αυτή σε συνδυασμό με την αναθεώρηση των στοιχείων του α και β τριμήνου υποδεικνύει για το 9μηνο σταθερότητα του ΑΕΠ σε επίπεδα αντίστοιχα της προ έτους περιόδου (0,0% ΥοΥ), Ταυτόχρονα, η αναθεώρηση των στοιχείων του 2015 και ειδικότερα του δ τριμήνου στο 0,4% YoY (προηγ. εκτιμ.: -0,8% YoY) συνεπάγεται θετικό carry over effect για το 2016 της τάξεως του 0,2% έναντι αρχικής εκτίμησης για -0,4%. Οι εξελίξεις αυτές μας οδηγούν σε προς τα πάνω αναθεώρηση των εκτιμήσεων μας για το 2016 καθώς αυξάνεται η πιθανότητα για οριακή άνοδο του ΑΕΠ ενώ ταυτόχρονα, ενισχύονται οι προοπτικές ανάπτυξης του 2017, καθώς δημιουργείται θετικό carry over effect σε εύρος 0,3% με 1,1%. Πηγή: Εurostat. Ευρωζώνη Ελλάδα Στις 21 Νοεμβρίου κατατέθηκε ο προϋπολογισμός του Το πρωτογενές πλεόνασμα, με βάση τους όρους του μνημονίου, αναμένεται να φτάσει στο 1,09% του ΑΕΠ το 2016 και στο 2,0% το Συνακόλουθα, αναμένεται υπέρβαση του στόχου κατά εκατ. (0,59% του ΑΕΠ) το 2016 και κατά 523 εκατ. (0,3% του ΑΕΠ) το Ταυτόχρονα, παρά την προς τα κάτω αναθεώρηση των στοιχείων, το πρωτογενές πλεόνασμα του 2015 διαμορφώνεται στο 0,25% του ΑΕΠ (αρχική εκτίμ.: 0,73%), παραμένοντας πάνω από το στόχο (-0,25% του ΑΕΠ) που είχε τεθεί στο πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο, η επίτευξη των στόχων του προϋπολογισμού απαιτεί τη λήψη μέτρων ύψους 1,4 δισεκ. για το 2016 και 4,0 δισεκ. για το 2017 (σε ακαθάριστη σωρευτική βάση). Τράπεζα Πειραιώς Οικονομική Ανάλυση & Επενδυτική Στρατηγική researchdivision@piraeusbank.gr Bloomberg: <PBGR> Βασ. Σοφίας 94 & Κερασούντος , Αθήνα Τηλ: (+30) Φάξ: (+30) Στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων, το 2016 τα έσοδα εκτιμώνται στα 499,8 εκατ. εκ των οποίων τα 415,5 εκατ. προέρχονται από αποκρατικοποιήσεις του 2016 και τα υπόλοιπα από καταβολές δόσεων αποκρατικοποιήσεων προηγούμενων ετών. Για το 2017 αναμένονται έσοδα ύψους 2,59 δισεκ. εκ των οποίων (α) 1,9 δισεκ. αποτελούν προσδοκώμενα έσοδα από διαγωνισμούς για τους οποίους έχουν υποβληθεί δεσμευτικές προσφορές με πρώτη εκταμίευση το 2017 (ενδεικτικά: περιφερειακά αεροδρόμια: 1,23 δισεκ./ συνολικό τίμημα 2,15 δισεκ., Ελληνικό: 300 εκατ./ συνολικό τίμημα 915 εκατ.), (β) 105 εκατ. θα προέλθουν από καταβολές δόσεων αποκρατικοποιήσεων προηγούμενων ετών και (γ) 560 εκατ. είναι τα εκτιμώμενα έσοδα από διαγωνισμούς έργων, οι οποίοι αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2017.

2 Τέλος, το χρέος της γενικής κυβέρνησης αυξάνεται το 2017 στα 319,2 δισεκ. από 315,4 δισεκ. το Ωστόσο, η αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά 5,9 δισεκ. θα οδηγήσει σε μείωση του λόγου Χρέος / ΑΕΠ στο 176,5% (2016: 180,3%). ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Βέβαιη θεωρείται η αύξηση του παρεμβατικού επιτοκίου της FED στην επόμενη συνεδρίασή της (στις 14 Δεκεμβρίου) σύμφωνα με ότι έχει ειπωθεί σε πρόσφατες ομιλίες της προέδρου Yellen και άλλων μελών της αρμόδιας επιτροπής της FED. Η δημοσιονομική τόνωση που ενδεχομένως υιοθετηθεί από τη νέα διακυβέρνηση μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης και πληθωρισμό και κατ επέκταση σε ταχύτερη επιστροφή στην «κανονικότητα» της πολιτικής της FED. Όμως, είναι πιθανό να προκύψουν επιπτώσεις στην οικονομία από την ενίσχυση του USD και το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Η συνέχιση (πέραν του Μαρτίου του 2017) του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ είναι αρκετά πιθανό να αποφασιστεί στην επόμενη συνεδρίαση (στις 8 Δεκεμβρίου). Όμως, παραμένει αβέβαιο το ύψος του μηνιαίου ποσού με το οποίο θα συνεχιστεί το πρόγραμμα, καθώς η μετεκλογική διολίσθηση της ισοτιμίας EURUSD και η ταυτόχρονη ενίσχυση των τιμών των πρώτων υλών ενδεχομένως να οδηγήσει σε σταδιακή μείωση του ποσού (από το τωρινό μηνιαίο ύψος των 80 δισ. ευρώ), λόγω του υψηλότερου πληθωρισμού έναντι του προηγουμένως αναμενόμενου. Παράλληλα, ενισχύεται σταδιακά η πολιτική αβεβαιότητα στην Ευρωζώνη, καθώς η ενδεχόμενη επικράτηση του «όχι» στο ιταλικό δημοψήφισμα (στις 4 Δεκεμβρίου) θα αποδυναμώσει την κυβέρνηση Ρέντζι και ενδέχεται να οδηγήσει σε νέο κύκλο αστάθειας και εσωστρέφειας το ιταλικό πολιτικό σκηνικό. Επιπλέον, εντός του 2017 θα πραγματοποιηθούν βουλευτικές και προεδρικές εκλογές σε Γαλλία, Γερμανία και Ολλανδία. 2

3 ΕΛΛΑΔΑ Αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,5% ΥοΥ το γ τρίμηνο Κατατέθηκε ο Προϋπολογισμός του Το ελληνικό Δημόσιο άντλησε μέσω ΕΓΕΔ 1,4 δισεκ.. Στο 23,4% το ποσοστό ανεργίας τον Αύγουστο. Στο -0,5% ο πληθωρισμός και στο 0,6% ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή τον Οκτώβριο. Αύξηση στο δείκτη τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία το Σεπτέμβριο και μείωση το γ τρίμηνο Αύξηση του δείκτη κύκλου εργασιών στην μεταποίηση το Σεπτέμβριο και το γ τρίμηνο Αύξηση στις οικοδομικές άδειες το Σεπτέμβριο. Στο 1,0 δισεκ. το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών το Σεπτέμβριο. Με βάση την πρώτη εκτίμηση της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ του γ τρίμηνου 2016, καταγράφεται άνοδος του πραγματικού ΑΕΠ σε τριμηνιαία βάση (0,5% QoQ) και θετικός ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης (1,5% YoY). Η τάση αυτή σε συνδυασμό με την αναθεώρηση των στοιχείων του α και β τριμήνου υποδεικνύει για το 9μηνο σταθερότητα του ΑΕΠ σε επίπεδα αντίστοιχα της προ έτους περιόδου (0,0% ΥοΥ), Ταυτόχρονα, η αναθεώρηση των στοιχείων του 2015 και ειδικότερα του δ τριμήνου στο 0,4% YoY (προηγ. εκτιμ.: -0,8% YoY) συνεπάγεται θετικό carry over effect για το 2016 της τάξεως του 0,2% έναντι αρχικής εκτίμησης για -0,4%. Οι εξελίξεις αυτές μας οδηγούν σε προς τα πάνω αναθεώρηση των εκτιμήσεων μας για το 2016 καθώς αυξάνεται η πιθανότητα για οριακή άνοδο του ΑΕΠ ενώ ταυτόχρονα, ενισχύονται οι προοπτικές ανάπτυξης του 2017, καθώς δημιουργείται θετικό carry over effect σε εύρος 0,3% με 1,1%. Ετήσια & Τριμηνιαία Μεταβολή ΑΕΠ (sa) Στις 21 Νοεμβρίου κατατέθηκε ο προϋπολογισμός του Το πρωτογενές πλεόνασμα, με βάση τους όρους του μνημονίου, αναμένεται να φτάσει στο 1,09% του ΑΕΠ το 2016 και στο 2,0% το Συνακόλουθα, αναμένεται υπέρβαση του στόχου κατά εκατ. (0,59% του ΑΕΠ) το 2016 και κατά 523 εκατ. (0,3% του ΑΕΠ) το Ταυτόχρονα, παρά την προς τα κάτω αναθεώρηση των στοιχείων, το πρωτογενές πλεόνασμα του 2015 διαμορφώνεται στο 0,25% του ΑΕΠ (αρχική εκτίμ.: 0,73%), παραμένοντας πάνω από το στόχο (-0,25% του ΑΕΠ) που είχε τεθεί στο πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής. Ωστόσο, η επίτευξη των στόχων του προϋπολογισμού απαιτεί τη λήψη μέτρων ύψους 1,4 δισεκ. για το 2016 και 4,0 δισεκ. για το 2017 (σε ακαθάριστη σωρευτική βάση). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research Στο πεδίο των αποκρατικοποιήσεων, το 2016 τα έσοδα εκτιμώνται στα 499,8 εκατ. εκ των οποίων τα 415,5 εκατ. προέρχονται από αποκρατικοποιήσεις του 2016 και τα υπόλοιπα από καταβολές δόσεων αποκρατικοποιήσεων προηγούμενων ετών. Για το 2017 αναμένονται έσοδα ύψους 2,59 δισεκ. εκ των οποίων (α) 1,9 δισεκ. αποτελούν προσδοκώμενα έσοδα από διαγωνισμούς για τους οποίους έχουν υπο- 3

4 βληθεί δεσμευτικές προσφορές με πρώτη εκταμίευση το 2017 (ενδεικτικά: περιφερειακά αεροδρόμια: 1,23 δισεκ./ συνολικό τίμημα 2,15 δισεκ., Ελληνικό: 300 εκατ./ συνολικό τίμημα 915 εκατ.), (β) 105 εκατ. θα προέλθουν από καταβολές δόσεων αποκρατικοποιήσεων προηγούμενων ετών και (γ) 560 εκατ. είναι τα εκτιμώμενα έσοδα από διαγωνισμούς έργων, οι οποίοι αναμένεται να ολοκληρωθούν το Ποσοστό ανεργίας (%) Τέλος, το χρέος της γενικής κυβέρνησης αυξάνεται το 2017 στα 319,2 δισεκ. από 315,4 δισεκ. το Ωστόσο, η αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά 5,9 δισεκ. θα οδηγήσει σε μείωση του λόγου Χρέος / ΑΕΠ στο 176,5% (2016: 180,3%). Το ελληνικό Δημόσιο πραγματοποίησε στις 9 Νοεμβρίου, μέσω των Βασικών Διαπραγματευτών Αγοράς, μια δημοπρασία εντόκων γραμματίων (ΕΓΕΔ) 13 εβδ. αντλώντας ποσό ύψους 1,4 δισεκ. με απόδοση 2,7%. Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research Δείκτες Τιμών Καταναλωτή Τον Αύγουστο το ποσοστό ανεργίας, σύμφωνα με τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, διαμορφώθηκε στο 23,4% έναντι 24,6% τον Αύγ. 15 (Ιούλ. 16: 23,3%). Σε ετήσια βάση, οι απασχολούμενοι αυξήθηκαν κατά 57,7 χιλ. άτομα (1,6% ΥοΥ) και οι άνεργοι μειώθηκαν κατά 59,8 χιλ. άτομα (-5,0% YoY). Το Οκτώβριο ο πληθωρισμός συνέχισε την αποπληθωριστική του πορεία και διαμορφώθηκε στο -0,5% ΥοΥ (Οκτ. 15: -0,9%, Σεπ. 16: -1,0%). Ωστόσο, ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτή κινείται σε θετικό έδαφος παρουσιάζοντας αύξηση σε ετήσια βάση κατά 0,6% (Οκτ. 15: -0,1%, Σεπ. 16: -0,1%). Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research Δείκτης Τιμών Εισαγωγών στη Βιομηχανία (ετήσια % μεταβολή) Αναφορικά με τις εξελίξεις σε επιμέρους τομείς της οικονομίας, βάσει στοιχείων της ΕΛΣΤΑT: Το Σεπτέμβριο, ο δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία αυξήθηκε κατά 1,4% ΥοΥ (Σεπ. 15: -12,6% ΥοΥ), γυρνώντας για πρώτη φορά μετά το Δεκέμβριο του 2012 σε θετικό έδαφος. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση των τιμών των ενεργειακών αγαθών (8,7% ΥοΥ, Σεπ. 15: -40,9% ΥοΥ). Παράλληλα, το γ τρίμηνο του 2016 ο δείκτης παρουσίασε μικρή πτώση -0,9% YoY έναντι μείωσης -12,3% ΥοΥ το αντίστοιχο τρίμηνο του Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research Δείκτης Κύκλου Εργασιών στην Μεταποίηση Το Σεπτέμβριο, ο δείκτης κύκλου εργασιών στην μεταποίηση παρουσίασε αύξηση κατά 9,3% YoY (Σεπ. 15: -14,4% ΥοΥ), για δεύτερο συνεχόμενο μήνα μετά από μια συνεχή πορεία σε αρνητικό έδαφος 21 μηνών. Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέλεσμα της αύξησης τόσο του δείκτη εγχώριας αγοράς όσο και του δείκτη εξωτερικής αγοράς κατά 4,3% YoY (Σεπ. 15: -13,6% ΥοΥ) και κατά 16,4% YoY (Σεπ. 15: -15,4% ΥοΥ) αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, το γ τρίμηνο του 2016 ο συνολικός δείκτης κύκλου εργασιών στην μεταποίηση παρουσίασε αύξηση 1,3% YoY έναντι μείωσης -15,8% ΥοΥ το αντίστοιχο τρίμηνο του Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research 4

5 Τέλος, τον Αύγουστο ο αριθμός των νέων οικοδομικών αδειών (σύνολο ιδιωτικών-δημοσίων) αυξήθηκε κατά 16,6% ΥοΥ (Σεπ. 15: -3,5% ΥοΥ), καθώς αυξήθηκε επίσης τόσο η επιφάνεια (σε m2) κατά 55,7% ΥοΥ όσο και ο όγκος (σε m3) κατά 72,8% ΥοΥ. Οικοδομική δραστηριότητα (6μηνο κινητό άθροισμα) Το Σεπτέμβριο του 2016, το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά 104 εκατ. έναντι του Σεπτέμβριου του 2015 και ανήλθε στο 1,0 δισεκ.. Η εξέλιξη αυτή ήταν απόρροια κυρίως της μείωσης του ελλείμματος στο ισοζύγιο αγαθών κατά 77 εκατ. και της αύξησης του πλεονάσματος στο ισοζύγιο υπηρεσιών κατά 178 εκατ.. Ειδικότερα στο ισοζύγιο αγαθών περιορίζεται το έλλειμμα στο ισοζύγιο καυσίμων κατά 125 εκατ., καθώς η αύξηση των εξαγωγών υπερέβη την οριακή άνοδο των εισαγωγών. Αντίθετα το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία διευρύνεται κατά 46 εκατ., καθώς η άνοδος των εισαγωγών υπερέβη την αντίστοιχη αύξηση των εξαγωγών. Ταυτόχρονα, το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών ανήλθε στα 2,5 δισεκ., λόγω της βελτίωσης σε όλα τα επιμέρους ισοζύγια, και κυρίως στο ισοζύγιο μεταφορών λόγω της αύξησης των καθαρών εισπράξεων από αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές. Επίσης, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο βελτιώθηκε οριακά, καθώς οι ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 2,3% ΥοΥ ( 50 εκατ.) μέσω της αύξησης της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης κατά 13,7%, ενώ η μέση δαπάνη ανά ταξίδι μειώθηκε κατά 10,1%. Αντίθετα, τα ισοζύγια πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων επιδεινώθηκαν σε σύγκριση με το Σεπτέμβριο του 2015, καθώς μειώθηκε το πλεόνασμα του ισοζυγίου πρωτογενών εισοδημάτων κατά 42 εκατ. (λόγω της αύξησης των καθαρών πληρωμών για τόκους, μερίσματα και κέρδη), ενώ αυξήθηκε το έλλειμμα του ισοζυγίου δευτερογενών εισοδημάτων κατά 108 εκατ. (λόγω της αύξησης των καθαρών πληρωμών του τομέα της Γενικής Κυβέρνησης). Το Σεπτέμβριο στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών καταγράφεται καθαρή εισροή 411 εκατ., έναντι καθαρής εισροής 375 εκατ. το Σεπτέμβριο του Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Piraeus Bank Research Ελλάδα: Ισοζύγιο Πληρωμών (δισεκ. ) Ιαν.-Σεπ Ιαν.-Σεπ Σεπ Τρεχουσών Συναλλαγών Αγαθών & Υπηρεσιών Αγαθών Καυσίμων Πλοίων Χωρίς καύσιμα & πλοία Υπηρεσιών Ταξιδιωτικό Μεταφορές Λοιπές Υπηρεσίες Πρωτογενών Εισοδημάτων Δευτερογενών Εισοδημάτων Κεφαλαίων Χρηματ/κών Συναλλαγών Τακτοποιητέα στοιχεία Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, Piraeus Bank Research 5

6 ΕΥΡΩΖΩΝΗ Αύξηση κατά 0,3% του πραγματικού ΑΕΠ το γ τρίμηνο. Οριακή άνοδος του πληθωρισμού τον Οκτώβριο. Ενθαρρυντική η εικόνα των πρόδρομων δεικτών το Νοέμβριο. Πτώση της βιομηχανικής παραγωγής το Σεπτέμβριο. Αμετάβλητο σε σχέση με την αρχική εκτίμηση διατήρησε η Eurostat το ρυθμό ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ της Ευρωζώνης κατά το γ τρίμηνο του 2016, όπως γενικά αναμενόταν. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα επικαιροποιημένα στοιχεία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 0,3%, όσο και κατά το β τρίμηνο. Από τις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες, τον υψηλότερο ρυθμό ανόδου εμφανίζει η Ισπανία (0,7%), έπεται η Ιταλία (0,3%), ενώ η Γερμανία και η Γαλλία εμφάνισαν ακόμη μικρότερη μεταβολή (0,2% έκαστη). Σε σχέση με το γ τρίμηνο του 2015, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,6% (β τρίμ. 16: 1,6%). Παρόμοιος εκτιμάται ότι θα είναι και ο ρυθμός ανάπτυξης συνολικά για το Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το πραγματικό ΑΕΠ της Ευρωζώνης εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 1,7% το 2016 και κατά 1,5% το 2017 (έναντι 1,6% και 1,8% που προέβλεπε αντίστοιχα το Μάιο). Ως κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης αναγνωρίζει την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης (που ενδυναμώνεται από τη μείωση της ανεργίας και τη μικρή αύξηση των μισθών) ενώ από τις αρχές του 2018 θα γίνεται περισσότερο αισθητή και η συμβολή των ιδιωτικών επενδύσεων. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερα ευνοϊκή θα παραμένει η νομισματική πολιτική και γενικά ουδέτερη αναμένει τη συνεισφορά της δημοσιονομικής πολιτικής. Προς την αντίθετη κατεύθυνση εκτιμά ότι επιδρούν η πολιτική αβεβαιότητα και ο υποτονικός ρυθμός ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου (και ως εκ τούτου δεν αναμένει στήριξη του ρυθμού ανάπτυξης από τις καθαρές εξαγωγές). Προβλέψεις Ευρωπαϊκής Επιτροπής για βασικά μακροοικονομικά μεγέθη Πραγματικό ΑΕΠ (ετήσια % μεταβολή) Δείκτης τιμών καταναλωτή (%) Ανεργία (%) Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ως % του ΑΕΠ) Ευρωζώνη 1,7 1,5 1,7 0,3 1,4 1,4 10,1 9,7 9,2 3,7 3,5 3,3 Γερμανία 1,9 1,5 1,7 0,4 1,5 1,5 4,4 4,3 4,2 9,0 8,7 8,5 Γαλλία 1,3 1,4 1,7 0,3 1,3 1,4 10,0 9,9 9,6-2,1-2,3-2,6 Ιταλία 0,7 0,9 1,0 0,0 1,2 1,4 11,5 11,4 11,3 2,8 2,5 2,1 Ισπανία 3,2 2,3 2,1-0,4 1,6 1,5 19,7 18,0 16,5 1,7 1,5 1,5 Πηγή: European Commission (Nov. 2016): "Eurorean Economic Forecast, Autumn 2016", p.1. Όσον αφορά τον πληθωρισμό εκτιμά ότι το τελευταίο διάστημα έχει εισέλθει σε αργή, αλλά ανοδική τροχιά στηριζόμενος σε σημαντικό βαθμό στη σταδιακή εξάλειψη της επίδρασης της προγενέστερης πτώσης της τιμής του πετρελαίου. Αναμένει δε περαιτέρω ενίσχυσή του από την άνοδο των μισθών και τον περιορισμό του παραγωγικού κενού. Ωστόσο, ο στόχος της ΕΚΤ για πληθωρισμό «πλησίον του 2%» δεν φαίνεται να εκπληρώνεται ούτε μεσοπρόθεσμα, καθώς το 2018 εκτιμά ότι θα διατηρηθεί στο ύψος του 2017 (1,4%). Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε τον Οκτώβριο στο 0,5% (βάσει του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή), οριακά αυξημένος σε σχέση με το Σεπτέμβριο (Σεπτ. 16: 0,4%), που αποτελεί τον υψηλότερο από τον Ιούνιο του Η εξέλιξη αυτή ήταν αποτέλεσμα της βραδύτερης, συγκριτικά με τον προηγούμενο μήνα, πτώσης της τιμής της ενέργειας. Αφαιρουμένων των τροφίμων/ αλκοολούχων ποτών/καπνού και της ενέργειας ο πληθωρισμός (δομικός) παρέμεινε για τρίτο διαδοχικό μήνα στο 0,8% Εξέλιξη Τιμών Καταναλωτή Ως προς τους κινδύνους που περιβάλλουν την αναπτυξιακή δυναμική η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει, μεταξύ άλλων, τους σχετιζόμενους με το Ιαν-00 Ιαν-02 Ιαν-04 Ιαν-06 Ιαν-08 Ιαν-10 Ιαν-12 Ιαν-14 Ιαν-16 Πληθωρισμός (Α) Δομικός Πληθωρισμός (Δ) Πηγή: TR Datastream, Bloomberg PB Economic Research. 6

7 Ιουν-12 Δεκ-12 Ιουν-13 Δεκ-13 Ιουν-14 Δεκ-14 Ιουν-15 Δεκ-15 Ιουν-16 αρνητικό αποτέλεσμα του αγγλικού δημοψηφίσματος, τις οικονομικές εξελίξεις στην Κίνα και τις γεωπολιτικές εντάσεις. Ιδιαίτερα ενθαρρυντική προδιαγράφεται το Νοέμβριο η εξέλιξη των πρόδρομων δεικτών καθώς εκτιμάται πως θα ανέλθουν στο υψηλότερο επίπεδο από τον περυσινό Δεκέμβριο. Ειδικότερα, ο σύνθετος επιχειρηματικός δείκτης PMI που εξάγει η εταιρεία Markit ανήλθε στο 54,1 έναντι 53,3 τον Οκτώβριο και που περίπου αναμενόταν. Ανοδικά κινήθηκαν και οι δύο επιμέρους υποδείκτες, περισσότερο όμως αυτός των υπηρεσιών. Σημαντική βελτίωση εμφανίζει και ο πρόδρομος δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης που εκτιμάται στο -6,1 έναντι -8,0 τον Οκτώβριο και -7,7 που ήταν η μέση εκτίμηση της αγοράς Πρόδρομοι Επιχειρηματικοί Δείκτες PMI Σύνθετος δείκτης PMI PMI Υπηρεσιών PMI Μεταποίησης Πηγή: Markit. Σημαντική υποχώρηση κατέγραψε το Σεπτέμβριο η βιομηχανική παραγωγή (εξαιρουμένων των κατασκευών), αντισταθμίζοντας εν μέρει τη μεγάλη άνοδο του Αυγούστου. Αναλυτικότερα, βάσει των εποχικά διορθωμένων στοιχείων, ήταν μειωμένη κατά 0,8% σε σχέση με αυτήν του Αυγούστου, ελαφρά λιγότερο από ό,τι γενικά αναμενόταν (-1,0%), έναντι ανόδου της κατά 1,8% τον Αύγουστο. Σε σχέση με τον περυσινό Σεπτέμβριο η παραγωγή αυξήθηκε κατά 1,2% (Αύγ. 16: 2,2%). Επομένως, το γ τρίμηνο η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε άνοδο κατά 0,5% συγκριτικά με την αντίστοιχη του β τριμήνου (β τρίμ. 16: -0,3%). Τον ίδιο μήνα μειωμένη ήταν και η κατασκευαστική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, μειώθηκε σε μηνιαία βάση κατά 0,9% (Αύγ. 16: 0,1%), ενώ σε σχέση με τον περυσινό Σεπτέμβριο ο δείκτης κατέγραψε άνοδο κατά 1,8% (Αύγ: 2,1%). 30 Εμπορικό Πλεόνασμα (SA στοιχεία) Ταυτόχρονα, σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο διατηρήθηκε το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου της Ευρωζώνης. Συγκεκριμένα, βάσει των εποχικά προσαρμοσμένων στοιχείων, το πλεόνασμα διευρύνθηκε το Σεπτέμβριο στα 24,9 δισ. έναντι 23,4 δισ. τον Αύγουστο, που αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο από τη δημιουργία της Ευρωζώνης. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή προήλθε από τη μεγαλύτερη από τις εξαγωγές μείωση των εισαγωγών. Επιπλέον, η συμβολή του εξωτερικού εμπορίου στην αύξηση του ΑΕΠ του γ τριμήνου εκτιμάται ως μικρότερη συγκριτικά με αυτήν κατά το β τρίμηνο καθώς το πλεόνασμα του γ τριμήνου διαμορφώθηκε στα 69,1 δισ. έναντι 72,6 δισ. το β τρίμηνο Ιαν-14 Ιουλ-14 Ιαν-15 Ιουλ-15 Ιαν-16 Ιουλ-16 Πηγή: TR Datastream, Bloomberg PB Economic Research. 7

8 ΗΠΑ Σχεδόν βέβαιη η αύξηση του βασικού επιτοκίου της Fed το Δεκέμβριο. Βελτίωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης το Νοέμβριο. Μεικτή η εικόνα της βιομηχανικής παραγωγής και των λιανικών πωλήσεων τον Οκτώβριο. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά τα πιο πρόσφατα στοιχεία στην αγορά κατοικίας. Ακόμη μεγαλύτερη πιθανότητα συγκεντρώνει το ενδεχόμενο αύξησης του παρεμβατικού επιτοκίου της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) στην επικείμενη συνεδρίασή της (14/12) μετά την εκτίμηση της προέδρου της Τζ. Γέλεν σε πρόσφατη ομιλία της ότι τα πιο πρόσφατα οικονομικά στοιχεία είναι «συνεπή» ( consistent ) με μία αύξηση του επιτοκίου βραχυχρόνια. Σημειώνεται ότι η αγορά έχει σε πολύ μεγάλο ποσοστό προεξοφλήσει αυτήν την εξέλιξη, όπως τουλάχιστον αποτυπώνεται στην τεκμαρτή πιθανότητα μεταβολής των επιτοκίων (WIRP) η οποία διαμορφώνεται στο 100% για αύξηση του επιτοκίου κατά 25 μ.β. στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου. Την εκτίμηση της Fed ότι οι πληθωριστικές πιέσεις σταδιακά θα ενισχύονται, λόγω της εξάντλησης της επίδρασης των μειωμένων τιμών της ενέργειας και των εισαγόμενων αγαθών, επιβεβαιώνουν και τα τελευταία στοιχεία για το δείκτη τιμών καταναλωτή. Ειδικότερα, τον Οκτώβριο ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 1,6% από 1,5% το Σεπτέμβριο. Ωστόσο, εάν αφαιρεθούν οι τομείς της ενέργειας και των τροφίμων, ο πληθωρισμός (δομικός) υποχώρησε οριακά στο 2,1% (Σεπτ. 16: 2,2%). Ένδειξη ότι η άνοδος του πληθωρισμού θα είναι ιδιαίτερα αργή παρέχει η εξέλιξη του δείκτη τιμών παραγωγού που τον Οκτώβριο διαμορφώθηκε στο 0,8% σε ετήσια βάση έναντι 0,7% το Σεπτέμβριο. Περισσότερο αισιόδοξοι εμφανίζονται οι καταναλωτές το Νοέμβριο βάσει της έρευνας καταναλωτικής εμπιστοσύνης του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. Αναλυτικότερα, ο σχετικός δείκτης αυξήθηκε στο 93,8 έναντι 87,2 τον Οκτώβριο, που αποτελεί την υψηλότερη τιμή των τελευταίων έξι μηνών. Ανοδικά κινήθηκαν και οι δύο επιμέρους δείκτες, περισσότερο όμως αυτός που αποτυπώνει τις προσδοκίες των καταναλωτών για το προσεχές διάστημα. Ενδιαφέρον είναι ότι με την προσθήκη των στοιχείων μετά την προεδρική εκλογή, ο δείκτης παρουσίασε περαιτέρω άνοδο (1 η εκτ. Νοεμ. 16: 91,6). Μεικτά ήταν τα στοιχεία τον Οκτώβριο για τις λιανικές πωλήσεις και τη βιομηχανική παραγωγή. Ειδικότερα, βάσει των εποχικά εξομαλυμένων στοιχείων, οι λιανικές πωλήσεις παρουσίασαν σε μηνιαία βάση άνοδο Πρόδρομοι Δείκτες Καταναλωτή Ιαν-08 Ιαν-10 Ιαν-12 Ιαν-14 Ιαν-16 Conference Board University of Michigan Πηγή: TR Datastream, Bloomberg PB Economic Research. 8

9 κατά 0,8%, υπερβαίνοντας τη μέση εκτίμηση της αγοράς (0,6%), ενώ αναθεωρήθηκε ανοδικά και η αύξησή τους το Σεπτέμβριο (από 0,6% σε 1,0%), γεγονός που καθιστά πιθανή την ενίσχυση του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ του γ τριμήνου. Από πλευράς κλάδων, στη συντριπτική πλειοψηφία τους κινήθηκαν ανοδικά με σημαντική αύξηση, μεταξύ άλλων, στους τομείς των μηχανοκίνητων οχημάτων και των καυσίμων. Αλλά ακόμα κι αν εξαιρεθούν οι πωλήσεις των οχημάτων, ο ρυθμός ανόδου διατηρήθηκε στο 0,8% (Σεπτ. 16: 0,7%). Αντίθετα, η βιομηχανική παραγωγή παρέμεινε στάσιμη σε μηνιαία βάση, κινούμενη οριακά χαμηλότερα από ό,τι γενικά αναμενόταν (0,1%), έναντι μείωσής της κατά 0,2% το Σεπτέμβριο. Η εξέλιξη αυτή προήλθε από τη μειωμένη παραγωγή των εταιρειών κοινής ωφελείας (-2,6%). Αντίθετα, αύξηση κατέγραψε η εξορυκτική δραστηριότητα (2,1%) και η παραγωγή στη μεταποίηση (0,2%). Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό χρησιμοποίησης της παραγωγικής δυναμικότητας μειώθηκε οριακά στο 75,3% (Σεπτ. 16: 75,4%). Παραγωγή & Πωλήσεις Ιαν-08 Ιαν-10 Ιαν-12 Ιαν-14 Ιαν-16 Bιομ. Παραγωγή (%,Y/Y) Mεταπ. Παραγωγή (%,Υ/Υ) Λιανικές Πωλήσεις (%,Υ/Υ) Στην αγορά κατοικίας οι ενδείξεις παραμένουν πολύ ενθαρρυντικές. Πιο αναλυτικά, τα μέλη της Ένωσης Κατασκευαστών Κατοικιών (NAHB) παραμένουν ιδιαίτερα αισιόδοξα καθώς ο δείκτης που αποτυπώνει την εκτίμησή τους για τις τρέχουσες πωλήσεις αλλά και τις προσδοκίες τους για το μέλλον διατηρήθηκε το Νοέμβριο, για δεύτερο διαδοχικό μήνα, στο 63 που αποτελεί τη δεύτερη υψηλότερη τιμή κατά τον τελευταίο χρόνο. Ακόμη πιο θετική είναι η εικόνα στην κατασκευαστική δραστηριότητα των κατοικιών. Οι ενάρξεις ανέγερσης νέων κατοικιών ανήλθαν στις χιλ. (Σεπτ. 16: χιλ.) που αποτελεί την υψηλότερη τιμή από τον Αύγουστο του Ταυτόχρονα, σε υψηλό επίπεδο βρίσκονται τους τελευταίους μήνες οι πωλήσεις των νεόδμητων κατοικιών, αν και τον Οκτώβριο μειώθηκαν ελαφρά έναντι του Σεπτεμβρίου. Ειδικότερα, σε ετησιοποιημένη, εποχικά προσαρμοσμένη βάση διαμορφώθηκαν στις 563 χιλ. έναντι 574 χιλ. το Σεπτέμβριο. Σημειώνεται ότι το 2015 ήταν 501 χιλ. Κατασκευή & Πωλήσεις Νέων κατοικιών Ιαν-08 Ιαν-10 Ιαν-12 Ιαν-14 Ιαν-16 New Home Sales (LHS) New House Starts (RHS) Τέλος, σημαντικά μειωμένο σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2015 ήταν το δημοσιονομικό έλλειμμα καθώς διαμορφώθηκε στα $44,2 δισ. έναντι $136,6 δισ. πέρυσι. Η εξέλιξη αυτή προήλθε πρωτίστως από τη μεγάλη μείωση των δαπανών (που εν μέρει οφειλόταν στο ότι οι πληρωμές που ήταν να γίνουν την 1/10 πραγματοποιήθηκαν την 30/9 λόγω ημερολογίου) και δευτερευόντως από την αύξηση των εσόδων. 9

10 ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ KINA Αμετάβλητος ο ρυθμός ανόδου της βιομηχανικής παραγωγής τον Οκτώβριο αλλά μικρή επιβράδυνση αυτού των λιανικών πωλήσεων. Στο 2,1% ο πληθωρισμός τον Οκτώβριο. Περαιτέρω μείωση των συναλλαγματικών διαθεσίμων τον Οκτώβριο. Με τον ίδιο ρυθμό με το Σεπτέμβριο αναπτύχτηκε τον Οκτώβριο η βιομηχανική παραγωγή σε αντίθεση με τις λιανικές πωλήσεις που σημείωσαν μικρή επιβράδυνση. Ειδικότερα, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε τον Οκτώβριο κατά 6,1% σε ετήσια βάση (Σεπτ. 16: 6,1%), όσο περίπου αναμενόταν. Η εν λόγω εξέλιξη ήταν αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής στη μεταποίηση που αντιστάθμισε τη μειωμένη παραγωγή των ορυχείων/μεταλλείων. Η ανοδική πορεία της μεταποίησης εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί και κατά το προσεχές διάστημα αν ληφθεί υπόψη ότι τον Οκτώβριο ο σχετικός πρόδρομος δείκτης Caixin PMI βρέθηκε στο υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2014 (51,2, Σεπτ. 16: 50,1). Αντίθετα, ο ρυθμός αύξησης των λιανικών πωλήσεων επιβραδύνθηκε στο 10,0% ετησίως έναντι 10,7% το Σεπτέμβριο και που περίπου εκτιμούσε η αγορά Εξέλιξη βιομηχανικής παραγωγής & λιανικών πωλήσεων (ετήσια % μεταβολή) 0 Ιαν-07 Ιαν-08 Ιαν-09 Ιαν-10 Ιαν-11 Ιαν-12 Ιαν-13 Ιαν-14 Ιαν-15 Ιαν-16 Βιομηχανική παραγωγή Λιανικές πωλήσεις Πηγή: TR Datastream, Bloomberg PB Economic Research. Ελαφρά επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου τους εμφάνισαν τον Οκτώβριο οι συνολικές πάγιες επενδύσεις (εξαιρουμένων αυτών από νοικοκυριά που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα) με αποτέλεσμα κατά το δεκάμηνο του 2016 να αυξηθούν κατά 8,3% έναντι της αντίστοιχης περυσινής περιόδου (Ιαν-Σεπτ. 16: 8,2%). Σημειώνεται ότι οι ιδιωτικές πάγιες επενδύσεις -που αντιστοιχούν στο 65% περίπου του συνόλουαυξήθηκαν το δεκάμηνο με ρυθμό 2,9%, ενώ αυτές του δημόσιου τομέα (που αποσπούν το υπόλοιπο 35%) με ρυθμό 20,5%. Τη μεγαλύτερη μείωση σε επίπεδο μήνα από το φετινό Ιανουάριο εμφάνισαν τον Οκτώβριο τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας. Συγκεκριμένα, διαμορφώθηκαν στα $3.120,7 δισ., μειωμένα κατά $45,7 δισ. συγκριτικά με το Σεπτέμβριο. Το ύψος αυτό αποτελεί το χαμηλότερο από το Μάρτιο του Ανοδικά κινήθηκε τον Οκτώβριο ο πληθωρισμός, για δεύτερο διαδοχικό μήνα. Ειδικότερα, διαμορφώθηκε στο 2,1% έναντι 1,9% το Σεπτέμβριο και 1,3% τον Αύγουστο. Η εξέλιξη αυτή προήλθε κυρίως από την ενίσχυση του ρυθμού ανόδου των τιμών των τροφίμων. Αφαιρουμένων των τροφίμων και της ενέργειας, ο πληθωρισμός αυξήθηκε οριακά στο 1,8% (Σεπτ. 16: 1,7%) Εξέλιξη Συναλλαγματικών Διαθεσίμων Κίνας (σε δισ. $) 0 Ιαν-02 Ιαν-04 Ιαν-06 Ιαν-08 Ιαν-10 Ιαν-12 Ιαν-14 Ιαν-16 10

11 ΙΑΠΩΝΙA Με τριμηνιαίο ρυθμό 0,5% εκτιμάται πως αναπτύχθηκε κατά το γ τρίμηνο η οικονομία. Υψηλότερος από ό,τι αναμενόταν φαίνεται πως ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης της ιαπωνικής οικονομίας κατά το γ τρίμηνο του Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε σε τριμηνιαία βάση με ρυθμό 0,5% (β τρίμ. 16: 0,2%). Οι καθαρές εξαγωγές ήταν ο βασικός κινητήριος μοχλός ενώ οριακά θετικά συνεισέφεραν οι ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα των κατοικιών και η δημόσια κατανάλωση. Σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο του 2015 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% (β τριμ. 16: 0,6%). Εξέλιξη πραγματικού ΑΕΠ (%) 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2, ,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0 Πραγματικό ΑΕΠ (%-Q/Q) (Α) Πραγματικό ΑΕΠ (%-Y/Y) (Δ) Πηγή: TR Datastream, Bloomberg PB Economic Research. 11

12 Ημερομηνία Ανακοίνωσης Ανακοινώσεις / Γεγονότα ΗΠΑ Περίοδος Αναφοράς 23/11/16 Νέες Παραγγελίες Διαρκών Αγαθών Οκτώβριος /11/16 Πωλήσεις Νεόδμητων Κατοικιών Οκτώβριος /11/16 Πρόδρομος Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (Παν/μιο Μίσιγκαν) Νοέμβριος /11/16 Δημοσίευση Πρακτικών Συνεδρίασης Fed - 29/11/16 ΑΕΠ-Εθνικοί Λογαριασμοί Γ Τρίμηνο (2η εκτ.) 29/11/16 Στοιχεία Εταιρικής Κερδοφορίας Γ Τρίμηνο (1η εκτ.) 29/11/16 Τιμές Κατοικιών Σεπτέμβριος /11/16 Πρόδρομος Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (Conference Board) Νοέμβριος /11/16 Στοιχεία Προσωπικού Εισοδήματος & Δαπάνης Οκτώβριος /12/16 Πρόδρομος Δείκτης ΙSM Μεταποίησης Νοέμβριος /12/16 Δαπάνες Κατασκευών Οκτώβριος /12/16 Στοιχεία για την Αγορά Εργασίας Νοέμβριος /12/16 Πρόδρομος Δείκτης ΙSM Υπηρεσιών Νοέμβριος /12/16 Εμπορικό Ισοζύγιο Οκτώβριος /12/16 Πρόδρομος Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτή (Παν/μιο Μίσιγκαν) Δεκέμβριος 2016(1η εκτ.) ΕΥΡΩΖΩΝΗ 28/11/16 Προσφορά Χρήματος & Πιστωτική Επέκταση Οκτώβριος /11/16 Πρόδρομος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Νοέμβριος /11/16 Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Νοέμβριος 2016 (1 η εκτ.) 01/12/16 Πρόδρομος Δείκτης PMI Μεταποίησης Νοέμβριος /12/16 Ποσοστό Ανεργίας Οκτώβριος /12/16 Τιμές Παραγωγού στη Βιομηχανία Οκτώβριος /12/16 Λιανικές Πωλήσεις Οκτώβριος /12/16 Πρόδρομος Επιχειρηματικός Δείκτης PMI (σύνθετος) Νοέμβριος /12/16 ΑΕΠ-Εθνικοί Λογαριασμοί Γ Τρίμηνο (3η εκτ.) 08/12/16 Συνεδρίαση Δ.Σ. της ΕΚΤ - ΕΛΛΑΔΑ 28/11/16 Τραπεζική Χρηματοδότηση Οκτώβριος /11/16 Πρόδρομος Δείκτης Οικονομικού Κλίματος Νοέμβριος /11/16 Τριμηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασμοί (προσωρινά στοιχεία) Γ τρίμηνο /11/16 Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο Σεπτέμβριος /11/16 Δείκτης Τιμών Παραγωγού στη Βιομηχανία Οκτώβριος /12/16 Δείκτης Κύκλου Εργασιών στον Τομέα Υπηρεσιών Παροχής Γ τρίμηνο 2016 Καταλύματος και Εστίασης 08/12/16 Δείκτες Κύκλου Εργασιών στον Τομέα Ενημέρωσης και Γ τρίμηνο 2016 Επικοινωνίας 08/12/16 Δείκτες Κύκλου Εργασιών στον Τομέα Μεταφορών Γ τρίμηνο /12/16 Έρευνα Εργατικού Δυναμικού Σεπτέμβριος /12/16 Εθνικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Νοέμβριος /12/16 Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Νοέμβριος

13 Οικονομική Ανάλυση & Επενδυτική Στρατηγική Λεκκός Ηλίας Chief Economist Πατίκης Βασίλειος Head Παπιώτη Λιάνα Secretary Ελληνική Οικονομία Στάγγελ Ειρήνη Manager Αγγελοπούλου Αναστασία Economist Ανεπτυγμένες Οικονομίες Αρακελιάν Βένη Senior Economist Πολυχρονόπουλος Διονύσης Senior Economist Παπακώστας Χρυσοβαλάντης Economic Analyst Αναπτυσσόμενες Οικονομίες Ρότσικα Δημητρία Economist Γιαννακίδης Χαρίλαος Junior Economic Analyst Κλαδικές Μελέτες Βλάχου Παρασκευή Economic Analyst Θεσμικές και Εποπτικές Εξελίξεις Λεβεντάκης Αρτέμης Senior Economist Μαργαρίτη Κωνσταντίνα Junior Economic Analyst

14 Disclaimer: Το παρόν έντυπο εκδόθηκε από την υπηρεσία Οικονομικής Ανάλυσης και Επενδυτικής Στρατηγικής της Τράπεζας Πειραιώς (εφεξής η «Τράπεζα»), η οποία εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος, και αποστέλλεται ή τίθεται στη διάθεση τρίτων χωρίς να υπάρχει υποχρέωση προς τούτο από το συντάκτη του. Το παρόν κείμενο ή μέρος του δεν μπορεί να αναπαραχθεί με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς την προηγούμενη γραπτή έγκριση από τον συντάκτη του. Οι περιλαμβανόμενες στο παρόν πληροφορίες ή απόψεις απευθύνονται σε υφιστάμενους ή δυνητικούς πελάτες με γενικό τρόπο, χωρίς να έχουν λάβει υπ' όψιν τις εξατομικευμένες περιστάσεις, τους επενδυτικούς στόχους, την οικονομική δυνατότητα και την πείρα ή γνώση των πιθανών παραληπτών του παρόντος και, ως εκ τούτου, δεν συνιστούν και δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως πρόταση ή προσφορά για τη διενέργεια συναλλαγών σε χρηματοπιστωτικά μέσα ή νομίσματα, ούτε ως σύσταση ή συμβουλή για τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων σχετικά με αυτά. Λαμβάνοντας υπ όψιν τα παραπάνω, ο λήπτης της παρούσας πληροφόρησης πρέπει να προχωρήσει στη δική του έρευνα, ανάλυση και επιβεβαίωση της πληροφορίας που περιέχεται σε αυτό το κείμενο και να αναζητήσει ανεξάρτητες νομικές, φορολογικές και επενδυτικές συμβουλές από επαγγελματίες, πριν προχωρήσει στη λήψη της επενδυτικής του απόφασης. Οι πληροφορίες που εκτίθενται στο παρόν βασίζονται σε πηγές που η Τράπεζα θεωρεί αξιόπιστες και παρατίθενται αυτούσιες, αλλά η Τράπεζα δεν μπορεί να εγγυηθεί την ακρίβεια και πληρότητά τους. Οι απόψεις και εκτιμήσεις που εκτίθενται στο παρόν αφορούν την τάση της εγχώριας και των διεθνών χρηματοοικονομικών αγορών κατά την αναγραφόμενη ημερομηνία (τιμές κλεισίματος) και υπόκεινται σε μεταβολές χωρίς ειδοποίηση. H Τράπεζα ενδέχεται, ωστόσο, να συμπεριλάβει στο παρόν έρευνες στον τομέα των επενδύσεων, οι οποίες έχουν εκπονηθεί από τρίτα πρόσωπα. Στην περίπτωση αυτή, η Τράπεζα δεν τροποποιεί τις ως άνω έρευνες, αλλά τις παραθέτει αυτούσιες και, συνεπώς, δεν αναλαμβάνει οποιαδήποτε ευθύνη για το περιεχόμενο αυτών. Η Τράπεζα δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί τις πληροφορίες που εμπεριέχονται στο παρόν. Λαμβάνοντας υπ' όψιν τα ανωτέρω, η Τράπεζα, τα Μέλη του Διοικητικού της Συμβουλίου και τα υπεύθυνα πρόσωπα ουδεμία ευθύνη αναλαμβάνουν ως προς τις πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο παρόν ή/και την έκβαση τυχόν επενδυτικών αποφάσεων που λαμβάνονται σύμφωνα με αυτές. Ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς είναι ένας οργανισμός με σημαντική ελληνική, αλλά και αυξανόμενη διεθνή παρουσία και μεγάλο εύρος παρεχόμενων επενδυτικών υπηρεσιών. Στο πλαίσιο των επενδυτικών υπηρεσιών που παρέχει η Τράπεζα ή/και άλλες εταιρείες του Ομίλου της ενδέχεται να ανακύψουν περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων σε σχέση με τις παρεχόμενες στο παρόν πληροφορίες. Σχετικά επισημαίνεται ότι η Τράπεζα, τα υπεύθυνα πρόσωπα ή/και οι εταιρείες του Ομίλου της μεταξύ άλλων: α) Δεν υπόκεινται σε καμία απαγόρευση όσον αφορά στη διαπραγμάτευση για ίδιο λογαριασμό ή στο πλαίσιο διαχείρισης χαρτοφυλακίου πριν από τη δημοσιοποίηση του παρόντος εντύπου, ή την απόκτηση μετοχών πριν από δημόσια εγγραφή ή την απόκτηση λοιπών κινητών αξιών. β) Ενδέχεται να παρέχουν έναντι αμοιβής υπηρεσίες επενδυτικής τραπεζικής σε κάποιον από τους εκδότες, για τους οποίους τυχόν παρέχονται με το παρόν πληροφορίες. γ) Ενδέχεται να συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο εκδοτών ή να αποκτούν άλλους τίτλους εκδόσεως των εν λόγω εκδοτών ή να έλκουν άλλα χρηματοοικονομικά συμφέροντα από αυτούς. δ) Ενδέχεται να παρέχουν υπηρεσίες ειδικού διαπραγματευτή ή αναδόχου σε κάποιους από τους τυχόν αναφερόμενους στο παρόν εκδότες. ε) Ενδεχομένως να έχουν εκδώσει σημειώματα διαφορετικά ή μη συμβατά με τις πληροφορίες που εκτίθενται στο παρόν. Η Τράπεζα και οι λοιπές εταιρίες του Ομίλου της έχουν θεσπίσει, εφαρμόζουν και διατηρούν αποτελεσματική πολιτική, η οποία αποτρέπει τη δημιουργία καταστάσεων συγκρούσεως συμφερόντων και τη διάδοση των κάθε είδους πληροφοριών μεταξύ των υπηρεσιών ("σινικά τείχη"), καθώς επίσης συμμορφώνονται διαρκώς με τις προβλέψεις και τους κανονισμούς σχετικά με τις προνομιακές πληροφορίες και την κατάχρηση αγοράς. Επίσης, η Τράπεζα βεβαιώνει ότι δεν έχει οποιουδήποτε είδους συμφέρον ή σύγκρουση συμφερόντων με α) οποιαδήποτε άλλη νομική οντότητα ή πρόσωπο που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην προετοιμασία της παρούσας έρευνας και β) με οποιαδήποτε άλλη νομική οντότητα ή πρόσωπο τα οποία δεν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην προετοιμασία της παρούσας έρευνας, αλλά που είχαν πρόσβαση στην παρούσα έρευνα πριν από τη δημοσιοποίησή της. Ρητά επισημαίνεται ότι οι επενδύσεις που περιγράφονται στο παρόν έντυπο εμπεριέχουν επενδυτικούς κινδύνους, μεταξύ των οποίων και ο κίνδυνος απώλειας του επενδεδυμένου κεφαλαίου. Ειδικότερα επισημαίνεται ότι: α) τα αριθμητικά στοιχεία αναφέρονται στο παρελθόν και ότι οι προηγούμενες επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη μελλοντικών επιδόσεων, β) εφόσον τα αριθμητικά στοιχεία αποτελούν προσομοίωση προηγούμενων επιδόσεων, οι προηγούμενες αυτές επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη μελλοντικών επιδόσεων, γ) η απόδοση ενδέχεται να επηρεαστεί θετικά ή αρνητικά από συναλλαγματικές διακυμάνσεις, σε περίπτωση που τα αριθμητικά στοιχεία είναι εκπεφρασμένα σε ξένο (πλην του ευρώ) νόμισμα, δ) οι τυχόν προβλέψεις σχετικά με τις μελλοντικές επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη μελλοντικών επιδόσεων, ε) η φορολογική μεταχείριση των αναφερόμενων στο παρόν πληροφοριών και συναλλαγών εξαρτάται και από τα ατομικά δεδομένα εκάστου επενδυτή και ενδέχεται να μεταβληθεί στο μέλλον. Ως εκ τούτου ο παραλήπτης οφείλει να αναζητήσει ανεξάρτητες συμβουλές ως προς την εκάστοτε εφαρμοστέα φορολογική νομοθεσία. Η διανομή του παρόντος εντύπου εκτός Ελλάδος ή/και σε πρόσωπα διεπόμενα από αλλοδαπό δίκαιο μπορεί να υπόκειται σε περιορισμούς ή απαγορεύσεις σύμφωνα με την εκάστοτε εφαρμοστέα νομοθεσία. Για το λόγο αυτό, ο παραλήπτης του παρόντος καλείται να αναζητήσει ανεξάρτητες συμβουλές ως προς την εκάστοτε εφαρμοστέα νομοθεσία, ώστε να διερευνήσει τυχόν τέτοιους περιορισμούς ή/και απαγορεύσεις. 14