Επίπεδα σωματικής και ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων Πρόγραμμα Ενδοσχολικ ής Επιμόρφωσ

Transcript

1 Επίπεδα σωματικής και ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων Πρόγραμμα Ενδοσχολικ ής Επιμόρφωσ

2 ΥΓΕΙΑ Κοινωνική Σωματική Ψυχική Πνευματική

3 Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία των έφηβων μαθητών Διατροφή Άσκηση Οικονομική/Κοινωνική θέση/ μορφωτικό επίπεδο οικογένειας Διαδίκτυο Χρήση υπολογιστή και κινητού τηλεφώνου Παρακολούθηση Ψυχογενής Σχολικός τηλεόρασης διατροφικές διαταραχές εκφοβισμός

4 Επίπεδα Σωματικής και ψυχικής υγείας παιδιών και Επιδημιολογική Μελέτη για τις διατροφικές συνήθειες, τη Συχνότητα εφήβων της Παχυσαρκίαςτης και τα Κύπρου Επίπεδα Ψυχικής Υγείας και Διατροφικών Διαταραχών στον Παιδικό και Εφηβικό Πληθυσμό της Κύπρου Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο «Υγεία του Παιδιού» Δημοτική και Μέση Εκπαίδευση «Υγεία του παιδιού »

5 Συχνότητα υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών

6 Διατροφική πρόσληψη

7 Διατροφικές Διαταραχές

8 Παχυσαρκία Η κατάσταση συσσώρευσης λίπους στον λιπώδη ιστό σε σημείο που να επηρεάζει την υγεία Δ.Μ.Σ.:25-30 Υπέρβαρος Δ.Μ.Σ. >30 παχύσαρκος

9 Παχυσαρκία στους ενήλικες της Κύπρου

10 Σύγκριση με Ευρωπαϊκές χώρες

11 Συχνότητα παχυσαρκίας στα παιδιά και εφήβους στην Κύπρο

12 Σύγκριση με Ευρωπαϊκές χώρες

13 Αποτελέσματα παγκύπριων ερευνών για παχυσαρκία Τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας σε ευρωπαϊκό (μέχρι 2005) επίπεδο στα παιδιά πρώτης δημοτικού 50% μείωση παχύσαρκων παιδιών μέχρι την εφηβεία Ραγδαία αύξηση ποσοστών στην προδημοτική εκπαίδευση

14 Ιατρικά στατιστικά στοιχεία για την παχυσαρκία 50% των παιδιών με περιττά κιλά θα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες 70% των εφήβων με περιττά κιλά θα είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες Λιγότερο ανθεκτικοί οργανισμοί: οξείδωση κορεσμένου λίπους σε συνδυασμό με έλλειψη αντιοξειδωτικών βιταμινών

15 Διατροφικές συνήθειες σύγχρονων Κυπρίων Αδύνατη η οικογενειακή συγκέντρωση στα κύρια γεύματα Αφθονία επεξεργασμένων πυκνά ενεργειακά τροφίμων Απομάκρυνση Εργασία από θρησκευτικές πρακτικές της μητέρας

16 Διατροφικές συνήθειες παιδιών και εφήβων Έφηβοι Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων γλυκών και αναψυκτικών 65% (2-5 ετών) περισσότερο από μια φορά ημερησίως

17 Βιοχημικές αναλύσεις (Ινστιτούτο Υγεία του 12% πολύ αυξημένη και 35% οριακά αυξημένη Παιδιού) ολική και κακή χοληστερόλη Αθηρωματικές πλάκες στα αγγεία, κλείσιμο αρτηριών, καρδιακά προβλήματα Άδειες αποθήκες σιδήρου στα κορίτσια Μείωση αιμοσφαιρίνης, κούραση, ζάλη

18 Παρεμβατικό Πρόγραμμα κατά της Παχυσαρκίας στο οποίο συμμετέχει και η Κύπρος- Idefics Tο ποσοστό των παιδιών που καταναλώνει μαγειρεμένα λαχανικά στην Κύπρο είναι το μικρότερο από όλες τις χώρες της μελέτης. Στη Σουηδία, Γερμανία και Εσθονία μεγαλύτερα ποσοστά παιδιών από ότι στην Κύπρο τρώνε σαλάτες, ενώ

19 Το ποσοστό των παιδιών στην Κύπρο, που τρώνε σοκολάτες είναι το μεγαλύτερο από όλες τις χώρες της μελέτης. Τα ποσοστά των παιδιών, 6-9 ετών στην Κύπρο, που παίρνουν πρόγευμα, είναι τα χαμηλότερα από όλες τις άλλες χώρες. Τα ποσοστά των παιδιών 2-9 ετών στην Κύπρο, που έχουν την κακή συνήθεια να βλέπουν τηλεόραση όταν τρώνε είναι τα μεγαλύτερα από όλες τις άλλες χώρες.

20 Oι γονείς συχνά τόνισαν ότι το σχολείο αποτελεί τον βασικό παράγοντα διαμόρφωσης της διατροφικής συμπεριφοράς των παιδιών, και όχι η οικογένεια. Στις περισσότερες χώρες, τα παιδιά καταναλώνουν ανθυγιεινά προϊόντα κυρίως στο σπίτι Οι γονείς επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά, είτε με τη διαθεσιμότητα των τροφών που υπάρχουν στο σπίτι είτε με τις συνήθειές τους Γι αυτό τον λόγο, θα πρέπει να ενημερωθούν καλύτερα οι γονείς σε σχέση με τον ρόλο της

21 Επίσης, αναφέρθηκε από τους γονείς, ότι τα παιδιά επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή την τηλεόραση με αποτέλεσμα την κατανάλωση ανθυγιεινής τροφής. Θα πρέπει συνεπώς, να μειωθεί ο χρόνος που περνούν τα παιδιά μπροστά στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή να αντικατασταθούν τα ανθυγιεινά σνακ με υγιεινά. Στο πλαίσιο της κοινωνικής συμπεριφοράς, ένας σημαντικός παράγοντας που φαίνεται να ασκεί επιρροή στην υγεία των παιδιών είναι οι φίλοι και η ομάδα άλλοτε ασκεί θετική και άλλοτε αρνητική

22 Άσκηση και φυσική δραστηριότητα Αύξηση αδράνειας επιδημία παχυσαρκίαςκαρδιαγγειακά νοσήματα Η καθιστική ζωή ευθύνεται για 1,9 εκατομμύρια θανάτους ετησίως και 19 εκατομμύρια έτη ανικανότητας (DALY ｓ disability adjusted life years) 10-16% των περιπτώσεων του καρκίνου του μαστού, παχέως εντέρου και του πρωκτού

23 Τηλεθέαση - φυσική δραστηριότητα Τηλεθέαση: Αδράνεια + φαγητό + παχυσαρκία διαφημίσεις 54% > 2 ώρες τηλεόραση/ ημέρα Οι μαθητές των δημοτικών σχολείων της Κύπρου δείχνουν να προτιμούν μόνο χαμηλής ποιότητας προγράμματα Οδηγίες πανεπιστημιακών γιατρών: 1-2 ώρες/ημέρα ψυχαγωγικά και εκπαιδευτικά προγράμματα

24 Φυσική δραστηριότητα: αποτελέσματα μαθητών Έλλειψη άθλησης από την ζωή των παιδιών Κύπρου και των εφήβων Αδυναμία μυών Αδύνατη Καρδιά πνεύμονες Λιπώδης ιστός > μυϊκή μάζα Μειωμένες καύσεις συσσώρευση θερμίδων στο σώμα

25 Χρόνια Νοσήματα Επιβαρυντικοί καθιστική παράγοντες: ζωή άγχος κάπνισμα κακή διατροφή Διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς

26 Κάπνισμα 2% πρώτη Γυμνασίου 10% Τρίτη τάξη Γυμνασίου 30% Τρίτη τάξη Λυκείου Παθητικό Κάπνισμα 40% - 60%το ποσοστό των γονιών που καπνίζουν μπροστά στα παιδιά τους.

27 Σεξουαλική Συμπεριφορά Α- Β Γυμνασίου 2% τα αγόρια και 0,8% τα κορίτσια. Γ γυμνασίου και Α λυκείου 13% τα αγόρια και 2% τα κορίτσια. Β λυκείου 26% τα αγόρια και 9% τα κορίτσια Γ λυκείου 47% τα αγόρια και 17% τα κορίτσια.

28 Προτάσεις Οι γονείς ανέφεραν την ανάγκη της Πολιτείας να δημιουργήσει κοινωνικούς χώρους όπου τα παιδιά θα μπορούν να εκτονώνουν την ενέργειά τους, πλατείες, δημόσια πάρκα, ποδηλατόδρομοι ή γήπεδα. Πρότειναν τη δημιουργία «ημερών δραστηριότητας» για παιδιά και γονείς στο σχολείο περισσότεροι δάσκαλοι φυσικής αγωγής που να συμμετέχουν δυναμικά στην προώθηση της φυσικής άσκησης. Ανάγκη για περισσότερα μαθήματα φυσικής αγωγής, και μετά το σχολείο φυσικές δραστηριότητες που θα έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν. Οικογένεια-σπίτι Στο σπίτι, ένας παράγοντας που μειώνει την άσκηση των παιδιών είναι οι ηλεκτρονικές συσκευές Επιπλέον, τα παιδιά σημείωσαν ότι η σχολική εργασία τα περιόριζε σημαντικά και οι γονείς ανέφεραν ότι το βαρυφορτωμένο τους πρόγραμμα

29 Σύγκριση Κυπριακών δημόσιων σχολείων και ευρωπαϊκών Στην Κύπρο: Idefics απαγορεύεται η διαφήμιση μέσα στους σχολικούς χώρους, υπάρχει ενημέρωση μέσα από το εκπαιδευτικό υλικό έχουμε κανονισμούς για τα κυλικεία έχουμε τρεχούμενο πόσιμο νερό στην αυλή του σχολείου Σε άλλες χώρες δικαιούται μια εταιρία αναψυκτικών να είναι ο χορηγός του σχολείου και στις αυλές τους να εγκατασταθούν μηχανές με οποιαδήποτε προϊόντα.

30 Προβληματισμός για την Κύπρο Κύπρος: Έλλειψη αποτελεσματικότητας στα σχολεία της Κύπρου, παρά την καλή μας υποδομή, και η οποία αποδεικνύεται μέσω των συγκριτικών αποτελεσμάτων του IDEFICS Μετά την Ιταλία έχουμε τα χειρότερα αποτελέσματα όσον αφορά την παχυσαρκία των παιδιών Μεγάλα ποσοστά παιδιών με χαμηλά επίπεδα υγείας (το 30% των παιδιών 3-10 ετών έχει αυξημένα λιπίδια στο αίμα του)

31 Επιπλέον προβληματισμός Στο ερευνητικό πρόγραμμα PorGrow (Policy Options for Responding to the Growing Challenge from Obesity) βρέθηκε ότι στην Κύπρο οι πολίτες εναποθέτουν μεγάλο μέρος των προσδοκιών τους για βελτίωση των επιπέδων υγείας του πληθυσμού στην εκπαίδευση. Την τελευταία δεκαετία είχαμε υποβάθμιση των επιπέδων υγείας στο νησί μας

32 Διαταραχές διατροφικής συμπεριφοράς «Διαταραχές Διατροφικής Συμπεριφοράς με επικέντρωση στη Νευρογενή Ανορεξία και Βουλιμία» (Τορναρίτης Μ., 2005, Χ. Χατζηγεωργίου, 2005) Το 42% των κοριτσιών δεν είναι ικανοποιημένα με το σωματικό τους βάρος και θέλουν να χάσουν κιλά. αγόρια 18%. 41% των κοριτσιών δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένα με κάποιο μέρος του σώματός τους, κυρίως την κοιλιά τους, την περιφέρειά τους ή το μέγεθος και το σχήμα των ποδιών τους. αγόρια 18%.

33 Υγεία και σχολική επίδοση Έρευνας TIMSS-2007, οι μαθητές στην Ταϊπέι υπερέχουν στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες, παγκοσμίως. Γράμμα από τον κύριο Du, γόνο εύπορης οικογένειας της Ταιπέι προς ένα Κύπριο φίλο καθηγητή στο Michigan State University των USA, : «Αγαπητέ Μιχάλη, σκέφτομαι να εγκατασταθώ μόνιμα στις USA, διότι δεν θέλω να ταλαιπωρηθεί το κοριτσάκι μου (ενός χρόνου), με το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας

34 Ο ρόλος της παιδείας στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας

35 Σχολείο- Παχυσαρκία Διατροφική Σχολικό παιδεία/ κουλτούρα Κυλικείο Συνεργασία σχολείου- οικογένειας Ενδυνάμωση Υγιή εαυτού πρότυπα Ψυχολογική Ενίσχυση υποστήριξη φυσικής δραστηριότητας

36 Συνεργασία σχολείου και οικογένειας Το κοινωνικοοικονομικό και το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας σχετίζονται με το επίπεδο υγείας και τη σχολική επίδοση των παιδιών. Τα σχολικά προγράμματα πρέπει να εμπλουτιστούν με ανθρωπιστικά μαθήματα. Πρέπει να δοθούν τα κατάλληλα εφόδια στους μαθητές, αρχίζοντας από την παιδική ηλικία,

37 Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ. 1. Σχολική φοβία 2. Κακή σχολική επίδοση 3. Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες 4. Χαμηλή νοημοσύνη 5. Προβλήματα συμπεριφοράς 6. Σωματικά προβλήματα

38 Σχολική φοβία Φοβία είναι ο έντονος και αδικαιολόγητος φόβος που αναφέρεται σε ένα ορισμένο είδος ερεθισμάτων απροθυμία ή διστακτικότητα να πάει στο σχολείο, παρουσιάζει συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχθεί φαγητό ή ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως εμετούς, πονοκεφάλους, νυχτερινούς εφιάλτες, προβάλλει διάφορες αιτιάσεις κατά του σχολείου, όπως π.χ. ότι ο δάσκαλος είναι κακός ή ότι τα μαθήματα είναι ανιαρά ή ότι οι συμμαθητές του τον απειλούν, κ.ά.

39 Κακή σχολική επίδοση Σχολική ωριμότητα: Aποτέλεσμα της εξέλιξης της νοημοσύνης, της συναισθηματικής και της κοινωνικής εξέλιξης αλλά και της βιολογικής ωρίμανσης. Τις περισσότερες φορές η εξέλιξη αυτή δε συμβαδίζει. αδυναμία να παρακολουθήσει τα μαθήματα του δυσκολεύεται στη γραφή και την ανάγνωση φτωχό λεξιλόγιο για την ηλικία του κοινωνική του συμπεριφορά να μην είναι ανάλογη με την ηλικία του Ντροπή, δειλία: Συνεσταλμένα και δεν συνάπτουν εύκολα φιλικές σχέσεις με άλλα παιδιά στο σχολείο. απομονωμένα, δεν συμμετέχουν στην τάξη και στις

40 Ειδικές μαθησιακές Υπερκινητικότητα δυσκολίες Ο όρος υπερκινητικότητα αναφέρεται σε υπερβολικό ή αναπτυξιακά ακατάλληλο επίπεδο δραστηριότητας, κινητικής ή λεκτικής, η οποία, συχνά, φαίνεται άσκοπη. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι ότι σπάνια ολοκληρώνουν τις δραστηριότητες που ξεκινούν και ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με τη σχολική εργασία μέσα στην τάξη η υπερκινητική και παρορμητική συμπεριφορά αυτών των παιδιών τα δυσκολεύει καθιστά για πολλή ώρα, σηκώνονται από τη θέση τους, ενώ

41 Διάσπαση προσοχής Ο όρος «διάσπαση προσοχής» αναφέρεται σε διάχυτες δυσκολίες εξαιτίας μικρής έκτασης προσοχής και δυσκολιών συγκέντρωσης. Εκδηλώνεται σε ακαδημαϊκές και άλλες δραστηριότητες πρακτικές και κινητικές καθώς και στην επικοινωνία διαμέσου της συζήτησης. Τα παιδιά με ελλειμματική προσοχή δε διασπώνται περισσότερο από τα υπόλοιπα παιδιά από τα εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά επιμένουν λιγότερο σε δραστηριότητες που δεν είναι ενδιαφέρουσες, για να

42 Δυσλεξία Η αιτιολογία του συνδρόμου δεν είναι σαφής αλλά οπωσδήποτε βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες συμβάλλουν στη δημιουργία του. εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια, συχνά κάποιος από το οικογενειακό περιβάλλον είχε παρόμοιες δυσκολίες, το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση στην ομιλία και δυσορθογραφία διαπράττοντας σοβαρά ορθογραφικά λάθη, δεν υστερεί σε όλα τα μαθήματα, υπάρχει σύγχυση στο να ξεχωρίζει το αριστερό από το δεξί όπως επίσης εμφανίζει αδεξιότητα στις κινήσεις και δυσκολία να ξεχωρίζει σχήματα ενώ τα παιδιά με δυσλεξία έχουν φυσιολογική ή ανώτερη του φυσιολογικού

43 Χαμηλή νοημοσύνη Η νοητική υστέρηση δεν είναι αποκλειστικά ιατρικό πρόβλημα και ενίοτε οφείλεται σε διάφορες δομικές ανωμαλίες του εγκεφάλου. Είναι πολύ σημαντικό ο δάσκαλος να ενθαρρύνει το παιδί με νοητική υστέρηση και να του δώσει επιπλέον βοήθεια στην τάξη, να ανακαλύψει τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του και να το ενθαρρύνει να ασχοληθεί με αυτά, να εξηγήσει στους γονείς με τι τρόπο μπορούν να το βοηθήσουν στο σπίτι κι αυτό που έχει μεγάλη σημασία είναι να βοηθήσει το παιδί να παραμείνει στο σχολείο και να ενταχθεί στην ομάδα της

44 Προβλήματα συμπεριφοράς Οι φιλικές σχέσεις με τους συνομηλίκους αποτελούν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο διευκολύνεται η συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Η απόρριψη, η άγνοια, η αδιαφορία λειτουργούν αρνητικά στη συμπεριφορά τους. Τα απορριπτόμενα παιδιά δεν αντεπεξέρχονται επαρκώς στο χειρισμό διαπροσωπικών προβλημάτων, σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους και αδυνατούν να μπουν στο πνεύμα της ομάδας, επιλέγονται ελάχιστα από τους συνομηλίκους τους ενώ αρκετές φορές είναι οξύθυμα και εμπλέκονται σε φασαρίες, γίνονται επιθετικά, λένε ψέματα, δείχνουν ανυπακοή, κάνουν σκασιαρχείο, κ.ά.

45 Σωματικά προβλήματα Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι τα σωματικά παράπονα (π.χ. πονοκέφαλοι, ημικρανίες, κοιλιακά άλγη) που εκφράζουν πολλά παιδιά στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας συνδέονται με συναισθηματικές διαταραχές. Οι πονοκέφαλοι είναι πολύ συχνοί στα παιδιά και οφείλονται σε ψυχική ένταση και συνοδεύονται από άγχος, ναυτία, εμετό. Οι κοιλιακοί πόνοι αποτελούν ψυχολογικό πρόβλημα, μπορεί να προηγούνται ή να συνυπάρχουν με

46 Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Διαμόρφωση του προγράμματος έτσι ώστε οι εκπαιδευτικοί να έχουν χρόνο να ασχοληθούν με θέματα που δεν καθορίζονται από τη διδακτέα ύλη. Αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων με ταυτόχρονη προσθήκη μαθημάτων όπου θα γίνεται εξειδίκευση των μαθητών στα θέματα που τους ενδιαφέρουν και στα οποία έχουν κάποια κλίση. Ευαισθητοποίηση όλων των εκπαιδευτικών σε θέματα

47

48 Προώθηση σωματικής και ψυχικής υγείας μαθητών Θέκλειο Γυμνάσιο

49 Θέκλειο Γυμνάσιο Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας «Ευ Ζην» Δράσεις: S-COOL «Ένα σχολείο όμορφο και φιλικό για όλους» 1. Δημιουργική απασχόληση παραβατικών μαθητών με ενίσχυση ιδιαίτερων ταλέντων (π.χ. Χριστουγεννιάτικη αγορά) 2. Χορεύω τα διαλείμματα - «Move week» 3. Υιοθετώ ένα δέντρο 4. Καθαρίζω την παραλία της πόλης μου (κοινωνική ευαισθητοποίηση αειφορία) 5. Χώρος εστίασης και δημιουργικής απασχόλησης μαθητών

50 ΣΕΑΥΠ Συντονιστική Επιτροπή Ενίσχυση μαθητών/τριών υψηλού κινδύνου Αγωγής Υγείας και που παρουσιάζουν δυσλειτουργική και απροσάρμοστη συμπεριφορά μέσω Πολιτότητας δημιουργικής απασχόλησης. Ευρύτερος στόχος η δημιουργία ενός όμορφου και φιλικού σχολείου με τη μείωση/εξάλειψη εκφοβιστικών συμπεριφορών