E Π Ι Σ Τ Η Μ Η. Θετικά αποτελέσματα.

Transcript

1 E Π Ι Σ Τ Η Μ Η Ορισμός. Η συστηματική και μεθοδική έρευνα, που αναφέρεται σε ορισμένο τομέα του επιστητού και με την οποία αποκτιούνται γνώσεις πάνω στον ορισμένο αυτό τομέα. Ενα σύστημα γνώσεων, που σχετίζονται με τη φύση, την κοινωνία, τη σκέψη και οι οποίες συσσωρεύτηκαν στο κύλισμα της ιστορίας. Σκοπός της επιστήμης είναι να ερμηνεύει τα γεγονότα και τα φαινόμενα και να ανακαλύπτει τους νόμους που τα διέπουν. Με άλλα λόγια η κατάκτηση της αλήθειας. Η επιστήμη υπηρετεί τον άνθρωπο. Συγκεκριμένα προορισμός της στην υλική σφαίρα είναι η λογική κυριαρχία στη φύση, η καλύτερη και ανθρωπινότερη οργάνωση της ζωής. Στην πνευματική - ηθική σφαίρα η διαμόρφωση μιας υπεύθυνης και ελεύθερης προσωπικότητας. Ιστορική αναδρομή. Αρχικά στα φαινόμενα δίνονταν μυθολογικές και θρησκευτικές εξηγήσεις. Τον 7ο αι. πχ. οι Ιωνες φιλόσοφοι αναζήτησαν με τη λογική τις φυσικές αιτίες των όντων. Σε πρακτικό επίπεδο τις φυσικές και θετικές επιστήμες είχαν ήδη αναπτύξει οι Αιγύπτιοι και οι λαοί της Μεσοποταμίας. Ο Σωκράτης έθεσε τις βάσεις της επιστήμης που μελετά το ήθος και τη συμπεριφορά του ανθρώπου, την κοινωνικοπολιτική οργάνωση («ανθρωπιστικές επιστήμες» θα τις λέγαμε σήμερα). Ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του χρησιμοποίησε πρώτος τον όρο Επιστήμη και έθεσε τις βάσεις της μαθηματικής επιστήμης. Ο Αριστοτέλης θεμελίωσε όλες τις επιστήμες. Ο Μεσαίωνας, λόγω των δογματικών αντιλήψεων και της προσκόλλησης στις αυθεντίες, δεν πρόσφερε πολλά στην πρόοδο της επιστήμης (στην Ευρώπη τουλάχιστον την ίδια περίοδο σημαντική ήταν η πρόοδος των Αράβων στις θετικές επιστήμες). Απο της Αναγέννηση η εξέλιξη της επιστήμης είναι ραγδαία. Το αποκορύφωμα αυτής της εξέλιξης συνιστά η Βιομηχανική Επανάσταση (18 ος και 19 ος αι.) Αίτια. Η ερευνητική φύση του ανθρώπου (ο άνθρωπος «φύσει του ειδέναι ορέγεται», Αριστοτέλης). Η ανάγκη για αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής. Θετικά αποτελέσματα. Οικονομικός - Υλικός τομέας. Με τα τεχνικά επιτεύγματα, τα οποία είναι αποτέλεσμα της επιστήμης, έγινε άνετη η ζωή του ανθρώπου.

2 Με την ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης απαλλάχτηκε ο άνθρωπος από πολλές αρρώστειες, ενώ αυξήθηκε και ο μέσος όρος ζωής. Αναπτύχθηκε η γεωργία, η βιομηχανία και οι άλλοι τομείς της οικονομίας. Πνευματικός τομέας. Οι επιστήμες ασκούν το πνεύμα, το κάνουν πιο αποδοτικό. Ικανοποιείται η δίψα του ανθρωπου για μάθηση. Καταπολεμά ο άνθρωπος τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες, την αμάθεια. Ηθικός τομέας. Με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, την έρευνα του ίδιου του ανθρώπου, γίνεται δυνατή η αυτογνωσία. Ο άνθρωπος καλλιεργεί το χαρακτήρα του. Γίνεται αποφασιστικός, με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του. Χαλιναγωγεί τις επιθυμίες και τα άγρια ένστικτά του. Γίνεται υπεύθυνος, πειθαρχημένος. Ο άνθρωπος θέτει όλο και υψηλότερα ιδανικά. Συναισθηματικός τομέας. Προσφέρει την ικανοποίηση, τη χαρά της δημιουργίας. Αίσθημα σιγουριάς, αυτοπεποίθηση. Κοινωνικός τομέας. Με την ενασχόληση με τις ανθρωπιστικές επιστήμες ο άνθρωπος γνωρίζει καλύτερα και πλησιάζει περισσότερο το συνάνθρωπο. Συσφίγγονται οι κοινωνικοί δεσμοί. Προβλήματα- Κίνδυνοι Eίναι επικίνδυνη η μονόπλευρη πρόοδος του τεχνικού πολιτισμού, ως συνέπεια της ανάπτυξης και αποθέωσης των θετικών επιστημών. Οδήγησε σε : 1. Εντατική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων - ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας. Ο άνθρωπος έγινε βιαστής της φύσης. 2. Ο άνθρωπος τεχνικοποίησε, μαθηματικοποίησε τα πάντα. Μετατράπηκε έτσι σε πράγμα, σε ανταλλάξιμο εξάρτημα ενός μηχανικού πολιτισμού. Αυστηρός ορθολογισμός, μηχανοποίηση - τυποποίηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. 3. Αλλοτριώθηκε η εργασία. 4. Διαμορφώθηκε ένα αφύσικο, αντιανθρώπινο αστικό περιβάλλον (στη μεγαλούπολη). 5. Συσσώρευση εξοπλισμών --> απειλή πυρηνικού ολέθρου. 6. Διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα στον επιστήμονα και στον απλό άνθρωπο στις προηγμένες και μη αναπτυγμένες κοινωνίες 7. Πνευματική μονομέρεια ως αποτέλεσμα της υπερβολικής εξειδίκευσης. Στενεύουν οι πνευματικοί ορίζοντες του επιστήμονα κι αυτό οδηγεί σε μυωπική αντίληψη του κόσμου. - Η υπερβολική εξειδίκευση μπορεί να οδηγήσει σε αναίρεση της ίδιας της επιστημονικής προόδου. Η αληθινή γνώση δεν τελειώνει με τη γνώση του ειδικού

3 αλλά με την ένταξη του ειδικού μέσα στο σύστημα. Διαφορετικά «βλέπουμε το δέντρο και όχι το δάσος», όπως έλεγε ο Εγελος. Χρειάζεται μέτρο, εξισορρόπηση μεταξύ γενικού και ειδικού. 8. Ελεγχος της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου από πλέγματα πολιτικώνοικονομικών συμφερόντων. Τότε η επιστήμη αποπροσανατολίζεται από τον αρχικό της προορισμό. Αντί να υπηρετεί τον άνθρωπο, την κοινωνική ανάπτυξη, χρησιμοποιείται για την εκμετάλλευση του ανθρώπου και την καταστροφή του. Ακόμα και η ίδια η ύπαρξη του ανθρώπου κινδυνεύει από τα επιστημονικά του επιτεύγματα. Προτάσεις Εξανθρωπισμός της επιστήμης, σεβασμός του ανθρώπου και της φύσης. Ανάπτυξη επικοινωνίας μεταξύ των ειδικών και γενικότερα μεταξύ των επιστημών και παγκόσμια συνεργασία των επιστημόνων. Συνειδητοποίηση από μέρους του επιστήμονα της μεγάλης του ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Συμπέρασμα Η επιστήμη είναι το μέσο, ο δρόμος του σημερινού ανθρώπου προς τη σωτηρία ή την καταστροφή. Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ 1. Ανάλυση 1ης άποψης, στην οποία συστρατεύεται ο Οππενχάιμερ: ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΑΠΟΨΗ Ο επιστήμονας υπηρετεί την επιστήμη και κανέναν άλλον. Φέρει μόνο επιστημονική ευθύνη = χρέος να εξελίξει τη γνώση όσο το δυνατόν περισσότερο. Η επιστήμη αυτοσκοπός, σ αυτήν έχει ταχθεί. Κίνητρό του η χαρά της ανακάλυψης. ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ α. Η αποσύνδεση της επιστήμης από τις κοινωνικές προεκτάσεις της εφαρμογής της είναι ηθικά επιτρεπτή και επιβαλλόμενη. Η επιστήμη παραμένει έτσι αγνή στις προθέσεις της, ακηλίδωτη, αξιοπρεπής. Όποτε η επιστήμη αναμείχθηκε στην πολιτική το μετάνιωσε (βλ. Χιροσίμα). β. Η αναγνώριση ηθικοπολιτικών ευθυνών δημιουργεί στον επιστήμονα αναστολές που ανακόπτουν το δημιουργικό του έργο Δυσχεραίνεται η αναζήτηση

4 της αλήθειας, που είναι ο σκοπός της επιστήμης. Πόσο μάλλον αν ο επιστήμονας εμπλέκεται ενεργά στα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα. γ. Η αυθυπαρξία αυτής της αναζήτησης δικαιώνεται και απ το γεγονός ότι σε μια εποχή εξειδίκευσης όπως η σημερινή ο επιστήμονας εκ των πραγμάτων δεν αναμένεται να είναι γνώστης των διπλωματικών διαπλοκών, των πολιτικών συγκυριών, και των οικονομικοκοινωνικών τάσεων, ώστε να προβλέπει τις μελλοντικές χρήσεις των επιτευγμάτων του. δ. Η καλή ή κακή εφαρμογή είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και εκτιμώμενων συμφερόντων. Τις αποφάσεις σε αυτό το επίπεδο λαμβάνουν οι πολιτικοί. 2. Ανάλυση της 2ης άποψης : ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ / ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ / ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΑΠΟΨΗ α. Η επιστήμη αποτελεί μέσο για τη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής. Αποτελεί κοινωνική λειτουργία, φέρει κοινωνική αποστολή, στόχος ο οποίος υπερτερεί έναντι της χαράς της ανακάλυψης. Οφείλει λοιπόν η επιστήμη να ΣΤΡΑΤΕΥΕΤΑΙ στην εξυπηρέτηση του ανθρώπου, η αναζήτηση της αλήθειας οφείλει να γίνεται με γνώμονα την ωφελιμότητα των επιστημονικών ανακαλύψεων. β. Ως εκ τούτου ο επιστήμονας φέρει - πλην της καθαρά επιστημονικής - και πολλαπλή κοινωνική ευθύνη ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ---> ηθική για την ανάλυση της ---> πολιτική εθνική καθεμίας βλ. το πινακάκι που σας μοιράστηκε α. Ο επιστήμονας φέρει την ιδιότητα του κοινωνικού μέλους και επομένως οφείλει, όπως όλοι μας, να συντελεί στην πρόοδο της κοινωνίας, να βοηθά τους συνανθρώπους του. Δεν μπορούμε να του αναγνωρίσουμε κοινωνική ανευθυνότητα κατ εξαίρεση (ελιτισμός) και μάλιστα τη στιγμή που η δική του δύναμη (η επιστημονική γνώση) να συντελέσει στην πρόοδο ή στην καταστροφή της ανθρωπότητας είναι τεράστια. β. Χωρίς τον επιστήμονα είναι αδύνατη οποιαδήποτε εφαρμογή. Το να θεωρήσουμε σ αυτήν την περίπτωση τον επιστήμονα άβουλο εκτελεστικό όργανο

5 υποβαθμίζει την αξία του, υποτιμά την εμβέλεια της προσωπικότητάς του, καθιστά την επιστήμη μια άψυχη παρουσία. γ. Ο επιστήμονας ως άνθρωπος, ως προσωπικότητα και ως κοινωνικό μέλος είναι φορέας ποικίλων κοινωνικών αντιλήψεων, προκαταλήψεων, αναγκών, συμφερόντων που αναπόφευκτα επηρεάζουν το έργο του, οριοθετούν συχνά τις επιστημονικές κατευθύνσεις του (ο επιστήμονας ξεκινά έχοντας μία ιδέα, μία υποψία, θέλει να στηρίξει ή να απορρίψει κάτι απ όσα υποστηρίζονται ή συμβαίνουν στην κοινωνία = παίρνει θέση). Ουδέτερο λοιπόν επιστημονικό έργο δεν υπάρχει. Η επιστήμη είναι πάντα στρατευμένη. 3. Τελική προσωπική θέση α. Και οι δύο απόψεις είναι εύλογες. β. Ωστόσο, αν το κριτήριο επιλογής είναι η πρόοδος του ανθρώπου, καμία άποψη δεν μας καλύπτει απόλυτα > Η 1η : αδιαφορώντας για τις εφαρμογές της ανακάλυψης - της γνώσης επιτρέπει την εκμετάλλευσή της για εξυπηρέτηση απάνθρωπων συμφερόντων. Αναφορά στη Χιροσίμα. (το «νίπτω τας χείρας μου» ανοίγει το δρόμο για οποιαδήποτε σε βάρος του ανθρώπου χρήση) > Η 2η : δημιουργεί αυξημένες πιθανότητες εμπλεκόμενος ο επιστήμονας στην κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα να συνεργαστεί για την εξυπηρέτηση των πιο πάνω συμφερόντων. Η στράτευσή του σε αυτά (κακή χρήση της δύναμης που του δίνει η επιστημονική γνώση) άκρως πιθανή. γ. Παρόλα αυτά, ο ρεαλισμός επιβάλλει να κλίνουμε προς τη δεύτερη άποψη. Στην πράξη είναι μάλλον ανέφικτο ο επιστήμονας να είναι αυτόνομος και ουδέτερος. Η πρόσληψη - χρηματοδότηση από το κράτος ή κάποιους ιδιωτικούς οικονομικούς παράγοντες ή από στρατιωτικούς ιθύνοντες ή οικολογικές οργανώσεις τον καθιστούν εξαρτημένο. Οσο όμως και αν η αποδοχή αυτής της εξάρτησης ήταν αναγκαστική, αποποίηση ευθυνών δεν μπορεί να νοηθεί. Ο επιστήμονας είναι πλέον ενεργός συντελεστής μιας πορείας προς το ΚΑΛΟ ή το ΚΑΚΟ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Επιστημονική εξέλιξη /ανάπτυξη /πρόοδος. Ορθολογισμός, ερευνητικό πνεύμα, αμφιβολία. Ανάληψη ευθύνης αποποίηση ευθυνών. Ουδετερότητα επιστήμης, «επιστήμη για την επιστήμη». Επιστήμη για την κοινωνία, επιστήμη για τον άνθρωπο, στρατευμένη επιστήμη. Η επιστήμη στην υπηρεσία του ανθρώπου.