Κωνσταντίνος Σερράος. Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθυντήριες αρχές για το σχεδιασµό

Transcript

1 Κωνσταντίνος Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθυντήριες αρχές για το σχεδιασµό 1. Λειτουργία και ρόλος των τοπικών δρόµων Παλιά: Ο δρόµος αποτελούσε χώρο για τη συνύπαρξη ποικίλων λειτουργιών, πέρα από την κυκλοφορία, π.χ. κοινωνικών, εµπορικών, αναψυχής, βόλτας, κλπ. Παράλληλα αποτελούσε σηµαντικό χαρακτηριστικό για την όψη ολόκληρης της πόλης. Σήµερα: Λόγω της ραγδαίας αύξησης της οδικής κυκλοφορίας εκτοπίσθηκαν πολλές από τις λειτουργίες που εκτυλίσσονταν παλιά στον οδικό χώρο και παρέµεινε ως µόνη σχεδόν και κύρια, αυτή της κυκλοφορίας οχηµάτων. Αποτελέσµατα που προέκυψαν: αρνητικές επιπτώσεις στην εικόνα της πόλης, αρνητικές επιπτώσεις στη χρήση του δρόµου, µείωση της ασφάλειας και κυρίως των µη µηχανοκίνητων χρηστών. Μειονεκτήµατα των σηµερινών τοπικών δρόµων: Αντίλογος υνατότητα σπατάλη χώρου, υψηλές αναπτυσσόµενες ταχύτητες κίνησης οχηµάτων, περιορισµός των δυνατοτήτων χρήσης του δρόµου από τους περίοικους, µονότονη και αδιάφορη όψη του οδικού χώρου. Εφησυχασµός κυκλοφορίας που επιδιώκει: όχι µόνο µείωση της κυκλοφορίας των οχη- µάτων και της έντασής της, αλλά και: βελτίωση των δυνατοτήτων χρήσης του δρό- µου, και βελτίωση της εικόνας του δρόµου. Εποµένως ο τοπικός δρόµος πρέπει και µπορεί να ξανακερδηθεί ως: χώρος κίνησης και στάσης πεζών, χώρος παιγνιδιού για τα παιδιά, βασικό συστατικό της πολεοδοµικής µορφής. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 1

2 2. Έννοια του εφησυχασµού κυκλοφορίας Με τη στενή έννοια, ο «κυκλοφοριακός εφησυχασµός» αφορά τον οδικό χώρο αυτόν καθαυτό. Με λήψη κατάλληλων µέτρων αίρεται ο έως τώρα διαχωρισµός των διαφόρων ειδών κινήσεων (οχηµάτων, ποδηλάτων, πεζών) στον οδικό χώρο και επιδιώκεται η από κοινού και υπό προϋποθέσεις αποδεκτής ασφάλειας, χρήση του. Με την ευρεία έννοια, ο «κυκλοφοριακός εφησυχασµός» περιλαµβάνει όλα εκείνα τα µέτρα (κυκλοφοριακά και πολεοδοµικά), τα οποία συνεισφέρουν στον εφησυχασµό της κυκλοφορίας σε συγκεκριµένους δρόµους, αλλά και µεγαλύτερων ενιαίων τµηµάτων της πόλης. Με αυτή την έννοια ο κυκλοφοριακός εφησυχασµός αποτελεί µια γενική αρχή σχεδιασµού, η οποία, ανάλογα µε την κυκλοφοριακή λειτουργία και σηµασία του κάθε δρόµου βρίσκει εφαρµογή σε µεγαλύτερο ή µικρότερο βαθµό. 3. Στόχοι και µέσα του εφησυχασµού κυκλοφορίας Κύριοι στόχοι του εφησυχασµού της κυκλοφορίας είναι: Ανάλογα µε τις συγκεκριµένες κάθε φορά τοπικές συνθήκες (π.χ. ανακατασκευή τοπικού δρόµου σε ι- στορικό κέντρο πόλης, κατασκευή νέου δρόµου σε περιοχή επέκτασης, αναµόρφωση δρόµου που διασχίζει µικρό οικισµό, κλπ.), αλλά και τις επιδιώξεις του σχεδιασµού, µεταβάλλεται και η βαρύτητα του κάθε στόχου. Για την επίτευξη κυκλοφοριακού εφησυχασµού απαιτείται εποµένως µια πλούσια εργαλειοθήκη, η οποία θα συντονίζεται µε τις κάθε φορά επικρατούσες συνθήκες. Ως σηµαντικότερα µέσα του κυκλοφοριακού εφησυχασµού θα µπορούσαν εποµένως να αναφερθούν τα ακόλουθα: αύξηση της οδικής ασφάλειας, εξασφάλιση χώρου για πεζούς και παιδιά, µείωση του θορύβου και των καυσαερίων, βελτίωση της όψης του δρόµου και κατ επέκταση και της γειτονιάς, αλλά και ολόκληρης της πόλης. Σχ. 1. Ιεράρχηση οδικού δικτύου: ιοχέτευση της κίνησης σε ορισµένους άξονες και κυκλοφοριακός εφησυχασµός στους τοπικούς δρόµους. Πηγή: [4]. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 2

3 ελάττωση των ταχυτήτων κίνησης, ελάττωση του κυκλοφοριακού φόρτου, αύξηση του µεριδίου επιφάνειας που αναλογεί στους πεζούς, επίτευξη από κοινού χρήσης της επιφάνειας του δρόµου απ όλους τους χρήστες του διαµόρφωση του οδικού χώρου ως ενός αυτονόητου συστατικού του κυκλοφοριακού σχεδιασµού. 4. Μέτρα για την επίτευξη κυκλοφοριακού εφησυχασµού Τα µέτρα για τον κυκλοφοριακό εφησυχασµό δεν µπορούν να περιορισθούν µόνο σε συγκεκριµένα οδικά τµήµατα, αλλά αναφέρονται σε όλα τα επίπεδα του σχεδιασµού. Μέτρα που µπορεί να κριθούν αναγκαία είναι: Κατασκευή παρακαµπτηρίων δρόµων, µε σκοπό την αποσυµφόρηση του εσωτερικού του οικισµού Ιεράρχηση και κατάταξη του αστικού οδικού δικτύου και διοχέτευση της κυκλοφορίας σε κατάλληλα επιλεγµένους δρόµους ιαµόρφωση του δρόµου µε ανακατασκευή κρασπέδων, αλλαγή υλικών κλπ Βασικές αρχές σχεδιασµού Πρόβλεψη, συνυπολογισµός και εξισορρόπηση πιθανών επιπτώσεων στο συνολικό οδικό δίκτυο. Ιδιαίτερη έµφαση στα τοπικά δεδοµένα και τις ειδικές απαιτήσεις µε ευέλικτη εφαρµογή τεχνικών λύσεων. Έµφαση στη συνολική εντύπωση του οδικού χώρου προς του χρήστες του, η οποία πρέπει τελικά να τον σηµατοδοτεί ως κυκλοφορικά εφησυχασµένη ζώνη. Κυκλοφορία πεζών Κυκλοφορία ποδηλάτων Στάση παρα- µονή πεζών Κυκλοφορία οχηµάτων ΤΟΠΙΚΟΣ ΡΟΜΟΣ Μορφή όψη εικόνα δρόµου Τεχνική υποδοµή Συνυπολογισµός όλων των λειτουργιών του δρόµου Συµφιλίωση της λειτουργίας του δρόµου µε την όψη (µορφή) του. Αυτή πρέπει να α- ποτελεί έκφραση των λειτουργιών που εκτυλίσσονται στον δρόµο και της σηµασίας τους. Η επιδιωκόµενη ιεράρχηση των λειτουργιών του δρόµου, πρέπει να είναι εύκολα αναγνώσιµη από τους χρήστες του, µέσω της µορφής του οδικού χώρου. Τήρηση της ενότητας του δρόµου. Ο δρόµος αποτελεί ένα διαµήκες συνδετήριο στοιχείο και δεν πρέπει να κατακερµατίζεται σε διαδοχικούς µεµονωµένους εγκάρσιους υποχώρους. ΜΜΜ Περιβάλλον προστασία - ανάδειξη Σχ. 2. Το φάσµα των επιθυµητών λειτουργιών του δρόµου & του οδικού χώρου. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 3

4 Έµφαση στην πολεοδοµική διαµόρφωση του οδικού χώρου και όχι απλά στην «επίπλωσή» του. Ο εξοπλισµός πρέπει να περιορίζεται στα απαραίτητα και αναγκαία για κάθε περίπτωση στοιχεία Εργαλεία για την επίτευξη κυκλοφοριακού εφησυχασµού Στη συνέχεια αναφέρονται γενικά σχόλια για ορισµένα συνηθισµένα και συχνά εφαρµοζόµενα εργαλεία και µέτρα για την επίτευξη κυκλοφοριακού εφησυχασµού. Κατά τον σχεδιασµό τοπικών οδών, µπορούν να ακολουθηθούν δύο κυρίως αρχές οργάνωσης, ανάλογα µε το εάν υπερισχύει η λειτουργία της κυκλοφορίας ή της παραµονής στο δρό- µο. Η πρώτη αρχή είναι αυτή του διαχωρισµού και η δεύτερη αυτή της ανάµειξης των ειδών (χρηστών) κυκλοφορίας. Στις περιπτώσεις εφησυχασµού κυκλοφορίας, στις οποίες αναφερό- µαστε εδώ, µας ενδιαφέρει να εξετάσουµε περισσότερο τη δεύτερη. Προϋποθέσεις για την εφαρµογή επιφανειών µικτής χρήσης Επικράτηση της λειτουργίας της παραµονής. Αποκλεισµός διαµπερών κινήσεων οχηµάτων. Εξασφάλιση µειωµένων κυκλοφοριακών φόρτων. Εφαρµογή σε περιορισµένο µήκος οδού Τι ισχύει σε δρόµους µικτής χρήσης (Γερµανία) Χρήση του οδικού χώρου από πεζούς και παιδιά, απ άκρη σ άκρη. Κίνηση οχηµάτων µε ταχύτητα πεζού. Οι οδηγοί οχηµάτων δεν εµποδίζουν, ούτε δηµιουργούν κινδύνους για τους πεζούς. Εν ανάγκη σταµατούν και περιµένουν. Οι πεζοί δεν επιτρέπεται να παρεµποδίζουν άσκοπα την κίνηση των οχηµάτων. Η στάθµευση επιτρέπεται σε προβλεπόµενους γι αυτό το σκοπό χώρους πάνω στον οδικό χώρο. Τρόποι και µέσα διαµόρφωσης σε περιπτώσεις δρόµων µικτής χρήσης Βασική αρχή: Η ύπαρξη κυκλοφορίας οχηµάτων αναµεµιγµένης µε αυτή των πεζών πρέπει να είναι ξεκάθαρα αναγνωρίσιµη από τους χρήστες του δρόµου µέσω της εύστοχης διαµόρφωσης του οδικού χώρου. Ανεξάρτητα από την σήµανση, είναι αναγκαία και η διαµόρφωση του δρόµου µέσω δοµικών στοιχείων, τα οποία αφενός µεν θα συµβάλουν στη µείωση των ταχυτήτων στο δρόµο και αφετέρου δε θα κάνουν σαφή την ύπαρξη λειτουργίας παραµονής. Ως τέτοια στοιχεία µπορούν να αναφερθούν: Συνεπίπεδη διαµόρφωση ολόκληρης της επιφάνειας του οδικού χώρου. Μεταβολές του πλάτους της οδού. Μετατοπίσεις του άξονα κίνησης στην οδό. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 4

5 Εξοπλισµός µε δένδρα, φωτιστικά σώµατα, παρτέρια πρασίνου, παγκάκια, κλπ. ιάρθρωση της επιφάνειας του δρόµου µέσω αλλαγής υλικών, ή τρόπου τοποθέτησής τους. Ειδικότερα: I. Χάραξη του δρόµου µετατοπίσεις του άξονα κίνησης. Σηµαντικό µέσο για την µείωση της ταχύτητας αποτελεί ο επιµερισµός του δρόµου σε «κλειστές ενότητες», σε νέες περιοχές, µέσω της διάταξης των οικοδοµικών όγκων, σε υφιστάµενες περιοχές, µέσω διάφορων στοιχείων που εντάσσονται στον οδικό χώρο. II. Το πλάτος του δρόµου καθορίζει σε µεγάλο βαθµό την αναπτυσσόµενη ταχύτητα και επηρεάζει εποµένως αποφασιστικά τις συνθήκες ασφάλειας στον οδικό χώρο. Σχ. 3. Συσχετισµός πλάτους δρόµου και ταχύτητας οχηµάτων. Πηγή: [5]. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 5

6 III. Επιλογή υλικών 9 Η πέτρα, αν και έχει µεγάλο κόστος, ενδείκνυται για περιοχές όπου εφαρµόζεται εφησυχασµός κυκλοφορίας γιατί: διαρθρώνει µορφολογικά ακόµα και δρόµους µεγάλου πλάτους, τονίζει τη λειτουργία παραµονής, αποθαρρύνει την ανάπτυξη υψηλών ταχυτήτων. 9 Ο συνδυασµός πέτρας και ασφάλτου αποτελεί µια ενδιάµεση λύση, όπου η πέτρα χρησιµοποιείται στην είσοδο του κυκλοφοριακά εφησυχασµένου δρόµου, ή και για να σηµατοδοτήσει συγκεκριµένες επιφάνειες, π.χ. στάθµευσης, ή κατ εξοχήν χρήσης από πεζούς. 9 Η άσφαλτος αποτελεί την πιο οικονοµική λύση, αλλά απαιτεί σε αυξηµένο βαθµό τον συνδυασµό αυτών των επιφανειών µε άλλα στοιχεία, καθώς και επιµεληµένη επεξεργασία των λεπτοµερειών. IV. Η εναλλαγή των υλικών βοηθάει στη σηµατοδότηση αλλαγών που σχετίζονται µε τη λειτουργία του οδικού χώρου. Η παραπάνω δράση εντείνεται εάν η εναλλαγή υλικών συνδυασθεί και µε κάθετα στοιχέια, π.χ. δένδρα κλπ. V. Θέσεις στάθµευσης. Η µείωση των ταχυτήτων και του κυκλοφοριακού φόρτου παρέχουν αυξηµένες δυνατότητες για εξασφάλιση περισσότερων και καλύτερα διατεταγµένων θέσεων στάθµευσης. Παράλληλα, η διάταξη θέσεων στάθµευσης στον οδικό χώρο παρέχει δυνατότητες για την επίτευξη των σκοπών του κυκλοφοριακού εφησυχασµού, πχ. µέσω στενεµάτων, µετατοπίσεων του άξονα κίνησης στην οδό, κλπ. VI. Φύτευση. ένδρα και επιφάνειες πρασίνου αποτελούν αυτονόητα στοιχεία του οδικού χώρου, διότι: 9 διαρθρώνουν και αναζωογονούν τον οδικό χώρο, 9 υποστηρίζουν την επιδιωκόµενη χάραξη κίνησης, 9 εµπλουτίζουν τις λειτουργίες του δρόµου, 9 συνεισφέρουν στη βελτίωση των Σχ. 4. Βαυαρία, Pfeffenhausen. Μέτρα κυκλοφοριακού εφησυχασµού. Πηγή: [5]. περιβαλλοντικών συνθηκών. Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 6

7 Επιλεγµένη βιβλιογραφία πηγές [1] Bayerisches Staatsministerium des Innern, Oberste Baubehörde, Flächenhafte Verkehrsberuhigung, Beispiel Ingolstadt, München, [2] Bayerisches Staatsministerium des Innern, Oberste Baubehörde, Sanierung von Städten und Dörfern, Beispiel Nördlingen, München, [3] Bayerisches Staatsministerium des Innern, Oberste Baubehörde, Sanierung von Städten und Dörfern, Beispiel Landshut - Mühleninsel, München, [4] Bayerisches Staatsministerium des Innern, Oberste Baubehörde, Verkehrsberuhigung, Hinweise und Beispiele für die verkehrsberuhigende Gestaltung von Erschließungsstraßen, München, [5] Forschungsgesellschaft für Straßen- und Verkehrswesen, Arbeitsgruppe Straßenentwurf, Empfehlungen für die Anlage von Erschließungsstraßen, EAE 85, Kirschbaum Verlag, Bonn Bad Godesberg, [6] Πανουργιάς Χ., Ζαβαντης., Πολεοδοµική ανάπλαση περιοχών κατοικίας, µικροπολεοδοµικά στοιχεία, Αθήνα [7] Στεφάνου Ι., Χατζοπούλου Α., Νικολαϊδου Σ., Αστική Ανάπλαση, ΤΕΕ, Αθήνα [8] ΥΠΕΧΩ Ε, Γενική Γραµµατεία ηµοσίων Έργων, /νση Μελετών Έργων Οδοποιίας, Οδηγίες µελετών έργων οδοποιίας, Τεύχος 3: οδικό ίκτυο, Αθήνα Κ. Σερράος Εφησυχασµός κυκλοφορίας στο τοπικό οδικό δίκτυο. Κατευθύνσεις για το σχεδιασµό 7