Η προσέγγιση της χωρικής διακυβέρνησης. Θεωρία, Ευρωπαϊκή εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας

Transcript

1 ΔΠMΣ APXITEKTONIKH ΣXEΔIAΣMOΣ TOY XΩPOY Κατεύθυνση: Πολεοδομία - Χωροταξία Θέματα αστικού σχεδιασμού Η προσέγγιση της χωρικής διακυβέρνησης. Θεωρία, Ευρωπαϊκή εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας Θάνος Παγώνης Λουδοβίκος Βασενχόβεν Αθήνα, Μάρτιος 2010

2 Πλαίσιο έρευνας για τη χωρική διακυβέρνηση Πλαίσιο έρευνας Πρόγραμμα ESPON 2006 European Spatial Planning Observatory Network Xρηματοδότηση Τίτλος ερευνητικού προγράμματος Ευρωπαϊκή Επιτροπή / Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης Διακυβέρνηση χωρικών και αστικών πολιτικών από το επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο τοπικό επίπεδο (κωδικός: espon 2.3.2) Χρόνος εκπόνησης Lead Partner: Project Partners: Επιστ. Υπεύθυνος Ερευνητική Ομάδα: University of Valencia, Department of Geography IGEAT, Université Libre de Bruxelles UMR Géographie-Cités, University Paris 7 IRPUD - Institute fuer Raumplanung, University of Dortmund ΕΜΠ Εργ. ΧωροταξικούΣχεδιασμούκαιΟικιστικήςΑνάπτυξης Politecnico e Università di Torino, Dipartamento Interateneo Territorio CUDEM, School of the Built Environment, Leeds, UK NORDREGIO, Stockholm, Sweden Nijmegen School of Management, The Netherlands University of Graz- Institut für Geographie und Raumforschung Λ. Βασενχόβεν Κ. Σαπουντζάκη, Η. Γιαννίρης, Β. Ασπρογέρακας, Θ. Παγώνης, Κ. Στασινοπούλου ts/governance.html

3 Α. Εννοιολογικές τοποθετήσεις και θεωρητικοί συσχετισμοί Τι σημαίνει ο όρος διακυβέρνηση; Πως ορίζεται η χωρική διακυβέρνηση; Σύνδεση προσέγγισης χωρικής διακυβέρνησης με συμβατικό πλαίσιο σχεδιασμού του χώρου

4 Τι είναι διακυβέρνηση; Πολύπλευρος όρος που χρησιμοποιείται σε διάφορα πλαίσια στις κοινωνικές επιστήμες. Προέκυψε ως απάντηση στην ανάγκη των οικονομικών (βλ. εταιρική διακυβέρνηση) και πολιτικών επιστημών (βλ. κρατική διακυβέρνηση) για ένα όρο ομπρέλα ικανό να αποδώσει ποικίλα νοήματα που δεν καλύπτονται από το συμβατικό όρο «κυβέρνηση». Ως προς την άσκηση εξουσίας ο όρος διακυβέρνηση τόσο σε εταιρικό όσο και σε κρατικό πλαίσιο- καλύπτει δράσεις εκτελεστικών, νομοθετικών και δικαστικών οργάνων Αντιστοιχεί στη λεγόμενη μετα-μοντέρνα μορφή οικονομικών και πολιτικών οργανώσεων Χρησιμοποιείται με τουλάχιστον 6 διαφορετικά νοήματα στις πολιτικές επιστήμες (R.Rhodes) προκειμένου να περιγράψει: την ελαχιστοποίηση του κράτους (minimal State), την εταιρική διακυβέρνηση (corporate governance), τη νέα δημόσια διοίκηση (New Public Management), την καλή διακυβέρνηση (good governance), συστήματα κοινωνικής κυβερνητικής (social-cybernetic systems) δίκτυα αυτο-οργάνωσης (self-organised networks) `

5 Η διακυβέρνηση στο διεθνές πλαίσιο: Αρχές μητροπολιτικής διακυβέρνησης, ΟΟΣΑ (2000) Coherency (ειρμός ) Competitiveness (ανταγωνιστικότητα) Co ordination (συντονισμός) Equity (ισότητα) Fiscal Probity (δημοσιονομική καθαρότητα) Flexibility (ευελιξία) Holism (συνολική θεώρηση) Particularity (ειδική αντιμετώπιση) Participation (συμμετοχή) Social, not sectoral (διατομεακή ολοκλήρωση πολιτικών) Subsidiarity (απόδοση αρμοδιότητας στο κατώτατο δυνατό επίπεδο) Sustainability (αειφορία)

6 Η διακυβέρνηση στην ΕΕ: Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση, (CEC, 2001) Η υιοθέτηση της Λευκής Βίβλου αναφέρεται στον τρόπο λειτουργίας των Κοινοτικών θεσμών, την εφαρμογή της Κοινοτικής πολιτικής, τον προσδιορισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων, καθώς και τη σχέση της ΕΕ με την κοινωνία των πολιτών Επισημαίνονται 5 βασικές αρχές ως προϋποθέσεις της καλής διακυβέρνησης: Ανοικτή διακυβέρνηση [openness] Συμμετοχή [participation] Υπευθυνότητα λογοδοσία (υπολόγων) [accountability] Αποτελεσματικότητα (ή αποδοτικότητα) [effectiveness] Συνεκτικότητα (ή συνοχή) [coherence]. Η προσέγγιση της χωρικής διακυβέρνησης ουσιαστικά υποδηλώνει μια νέα μορφή χωρικής πολιτικής και σχεδιασμού.

7 Οι διαφορετικές ερμηνείες της διακυβέρνησης Gualini, E. (2001) Planning and the intelligence of institutions. Interactive approaches to territorial policy-making between institutional design and institution-building. Aldershot: Ashgate

8 Η εναλλακτική προσέγγιση της διακυβέρνησης Οόρος«κυβέρνηση» αναφέρεται στην κυριαρχία της εξουσίας του κράτους, που οργανώνεται μέσα από δημόσιους, τυπικούς και ιεραρχικούς φορείς και γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ο όρος«διακυβέρνηση» αναφέρεται στην εμφάνιση αλληλο καλυπτόμενων και σύνθετων σχέσεων, όπου εμπλέκονται «νέοι δρώντες» εκτός της πολιτικής αρένας. Πρόκειται για οριζόντια, αυτο-οργάνωση μεταξύ αμοιβαία αλληλο εξαρτώμενων δρώντων, από τους οποίους η τυπική κυβέρνηση και διοίκηση είναι μόνο ένας, που έχει μάλιστα ατελείς δυνατότητες ελέγχου. Έμφαση στην «διακυβέρνηση» παραπέμπει στον πολλαπλασιασμό των φορέων, των συμφερόντων, τωντρόπωνπαροχήςυπηρεσιώνκαιτων ρυθμιστικών μηχανισμών. Υπονοεί επίσης ένα εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης συλλογικών υποθέσεων, στο πλαίσιο αναδιάρθρωσης του κράτους και του μετα Φορντικού συστήματος.

9 Οργανωτικές συνέπειες της μετάβασης από το Φορντισμό στο Μετα-Φορντισμό Οικονομίες κλίμακας (economies of scale). Μαζικές μηχανοποιημένες (φορντικού τύπου) διαδικασίες παραγωγής. Λειτουργική (ιεραρχική) αποκέντρωση της παραγωγής σε περισσότερες χώρες Κεϋνσιανισμός ρύθμιση των αγορών. Διατήρηση της ζήτησης, επέκταση του κράτους προνοίας. Κορπορατισμός. Εθνικοποίηση κεφαλαίου από το κράτος Ανάδυση και εξάπλωση μαζικών καταναλωτικών προτύπων για τυποποιημένα αγαθά νοικοκυριών και αυτοκίνητα. Οικονομίες φάσματος (economies of scope). Μεταφορντική ευέλικτη αυτοματοποίηση και παραγωγή κατά παρτίδες. Κατακερματισμένη οργάνωση σε συνδυασμό με διεθνοποίηση της παραγωγής. Οικονομία της αγοράς. Χρηματοοικονομικά μέτρα ενίσχυσης της προσφοράς. Απορύθμιση αγορών, περιορισμός κράτους προνοίας και ιδεολογία αυτό-βοήθειας, ιδιωτικοποίηση του κράτους με σκοπό τη ρευστοποίηση κεφαλαίου. Αυξανόμενη διαφοροποίηση καταναλωτικών προτύπων για νέα αγαθά Αντικατάσταση προκαθορισμένων ιεραρχικών πλαισίων από προσωρινές οργανωτικές δομές που επαναπροσδιορίζονται κάθε φορά με βάση το έργο

10 Συσχετισμοί ανάμεσα στο κράτος και το χώρο Κρατική οργάνωση Σχεδιασμός του Χώρου Κεντρικό κράτος : Αμφισβήτηση του ρόλου και των δυνατοτήτων του. Ισχυρισμός ότι πολύπλοκα, κατακερματισμένα και ανταγωνιστικά κοινωνικά συμφέροντα ξεπερνούν την διαχειριστική ικανότητα του κράτους ως φορέα εξουσίας. Κρίση στην αξιοπιστία της κρατικής λειτουργίας και πιέσεις για περισσότερο συμμετοχικές διαδικασίες. Ηπροσέγγισητης«διακυβέρνησης» (governance) στην θέση της παραδοσιακής «κυβέρνησης» (government) Αναποτελεσματικότητα στην πράξη του αμιγώς ορθολογικού μοντέλου σχεδιασμού του χώρου Αστικές περιοχές χαρακτηρίζονται πλέον από σύνθετα συστήματα αλληλο εξαρτήσεων, ελέγχου, διαχείρισης, καθοδήγησης και σχεδιασμού. Αναζήτηση μιας νέας προσέγγισης πολιτικής γενικά, και σχεδιασμού του χώρου ειδικότερα. Ηπροσέγγισητης«χωρικής διακυβέρνησης» (territorial governance) στην θέση του συμβατικού σχεδιασμού του χώρου.

11 Αναδιάρθρωση του κράτους και χωρικές κλίμακες Γεωμετρική σχηματοποίηση ερμηνεία μετα-φορντικού κράτους απευθείας αναλογία ανάμεσα στη διαδικασία αναδόμησης του χώρου και αναδιάρθρωσης του κράτους Ιδιαίτερη έμφαση στη διάσταση της κλίμακας και την αλλαγή κλίμακας (rescaling) ως προς την παραγωγή νέων μορφών διακυβέρνησης και ρύθμισης Επαναπροσδιορισμός του ρόλου του κράτους ως συντονιστή της αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφορετικών κλιμάκων Ερευνητικό ενδιαφέρον στην αποκρυστάλλωση νέων οργανωτικών σχημάτων ως ενδείξεις αναρρύθμισης (νέοι χώροι κρατικότητας )

12 Αστική περιφερειακή διακυβέρνηση και νέες μορφές κρατικής χωρικότητας στη Δ. Ευρώπη (Brenner, 2003) METROPOLITAN INSTITUTIONAL REFORM AND THE RESCALING OF STATE SPACE IN CONTEMPORARY WESTERN EUROPE European Urban and Regional Studies 10(4):

13

14 Διακυβέρνηση και τοπική ανάπτυξη Η διακυβέρνηση στο τοπικό επίπεδο παρέχει «τοπικά συλλογικά ανταγωνιστικά αγαθά» (γνώση, εξειδικευμένη τεχνογνωσία, υπηρεσίες, θεσμικό και κοινωνικό κεφάλαιο), που προσδίδουν συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αναπτύσσει μηχανισμούς ρύθμισης που συνδέουν 5 ρυθμιστικούς μηχανισμούς: την αγορά, τις επιχειρήσεις, το κράτος, την κοινότητα (community) και τους συλλογικούς οργανισμούς (associations). Υιοθέτηση «προληπτικών» (pro-active) στρατηγικών, σε αντίθεση με απλές ρυθμιστικές ενέργειες (π.χ. λογική «επιχειρηματικής» πόλης).

15 Διακυβέρνηση και κάθετος συντονισμός Αντίληψη «πολυ-επίπεδης» διακυβέρνησης, δηλ. μετακίνηση αρμοδιοτήτων του κεντρικού κράτους είτε προς τα πάνω, σε υπερ-εθνικό επίπεδο, είτε προς τα κάτω, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Το κράτος επιβιώνει σε ένα πλαίσιο θεσμικών δικτύων, όχι με την έννοια ότι παρακμάζει, αλλά προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες (θεωρία του «νεοθεσμισμού» ή new institutionalism). Το τοπικό επίπεδο κερδίζει σε αυτονομία, αν και όχι αυτάρκεια, αλλά μάλλον μέσα σε δικτυακές σχέσεις. Το βάρος περνάει στον ρόλο των δικτύων, ως ενός οργανωτικού τρόπου και μέσου για συλλογική δράση. Η διεθνοποίηση παράγει μια απο-χωρικοποίηση, μια μείωση του ρόλου της χωρικότητας. Η χωρική αναδιάρθρωση οδηγεί σε «ανα-κλιμάκωση» (rescaling process) και σε επανακαθορισμό των χωρικών κλιμάκων και επιπέδων, όπως και των αντίστοιχων διοικητικών δομών. Το κεντρικό κράτος μοιράζεται εξουσίες με άλλες διοικητικές δομές, καθαρά οροθετημένες. Οι κάθετες διασυνδέσεις οδηγούν σε πολιτική αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων ή στην εφαρμογή συστήματος συμφωνιών ή συμβολαίων μεταξύ επιπέδων διοίκησης ή σε συνδυασμό.

16 ΠΛΑΙΣΙΟ 1: ΟΛΛΑΝΔΙΑ Οι αλλαγές που επιφέρει πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία αυξάνει την ελευθερία της τοπικής αυτοδιοίκησης να ερμηνεύει όπως εκείνη επιθυμεί τις πολιτικές της κεντρικής κυβέρνησης, αν και ενισχύονται οι αρμοδιότητες εποπτείας που ασκούν οι διοικήσεις των επαρχιών. Κατά πάσα πιθανότητα όμως θα επιτρέψει στην κεντρική κυβέρνηση να σχεδιάσει και εφαρμόσει μεγάλα έργα, χωρίς την ανάμιξη επαρχιακών και τοπικών αρχών. Ο νέος νόμος εξασφαλίζει επίσης μεγαλύτερη διαφάνεια, σαφήνεια και καθαρότητα διαδικασιών. Άλλες μεταρρυθμίσεις αφορούν στην εφαρμογή δεσμών πολιτικής που χαρακτηρίζονται από βελτιωμένο οριζόντιο και κάθετο συντονισμό και συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς. Τέλος, αφορούν στην αποκέντρωση εξουσιών, κυρίως προς όφελος των επαρχιών, στις δημόσιες ιδιωτικές συμπράξεις, στην δικτύωση των πόλεων, στις διεθνείς συνεργασίες σε θέματα σχεδιασμού του χώρου και στην βιώσιμη χωρική ανάπτυξη. Πάγιες αρχές του πολιτικού συστήματος της Ολλανδίας είναι η συναίνεση και η συνεταιρική δημοκρατία.

17 Διακυβέρνηση και οριζόντιος συντονισμός Συντονισμός και ολοκλήρωση πολιτικών και ενεργειών διαφόρων «δρώντων» (actors) μέσα στην ίδια χωρική ενότητα (π.χ. μια περιφέρεια) ή μεταξύ διαφορετικών ενοτήτων, με τυπικούς ή άτυπους μηχανισμούς συνεργασίας. Δεν υπάρχει μια και μόνο πηγή εξουσίας, επικρατούν και πάλι οι δικτυώσεις και δεν αρκεί η κεντρικά καθοδηγούμενη αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων δρώντων. Τονίζεται η πολλαπλότητα των αλληλεπιδράσεων, τυπικών και άτυπων, δημόσιων και ιδιωτικών. Ο συλλογισμός του σχεδιασμού υπερβαίνει πλέον το ορθολογικό, ιεραρχικό και τεχνικό μοντέλο.

18 Διακυβέρνηση και συμμετοχή πολιτών Συμμετοχή: Ακρογωνιαίος λίθος της έννοιας της διακυβέρνησης, που υπερβαίνει καθιερωμένους μηχανισμούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η μεταπολεμική συναίνεση ήταν παροδική. Χρειάζεται νέα προσέγγιση. Μετάβαση από ένα κυρίαρχο «παράδειγμα» παροχής (providing) και ρύθμισης, σε ένα «παράδειγμα» δημιουργίας δυνατοτήτων (enabling) για δράση. Ο σχεδιασμός εκ των άνω, δίνει την θέση του στην «εκ των κάτω» πρωτοβουλία και στην συμμετοχή, που όμως δύσκολα εξασφαλίζεται και «μετριέται». Όμως, οι παραδοσιακές δομές διοίκησης, αν και δημοκρατικές, δεν αποδέχονται εύκολα μορφές άμεσης συμμετοχικής δράσης, προβάλλοντας αντιρρήσεις για την συνοχή και αποτελεσματικότητα τους.

19 ΠΛΑΙΣΙΟ 2: ΔΑΝΙΑ Πριν καν επεξεργασθεί μια πρόταση πολεοδομικού σχεδίου σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, ο αρμόδιος φορέας πρέπει να καλέσει όλους τους ενδιαφερόμενους να συνεισφέρουν ιδέες και προτάσεις. Οι πάντες (πολίτες, οργανώσεις, ιδιωτικές εταιρείες, δημόσιες αρχές) δικαιούνται να εκφέρουν απόψεις. Μετά από μια περίοδο ακροάσεων ακολουθεί η επεξεργασία του σχεδίου και η καταρχήν πολιτική έγκριση. Η πρόταση δημοσιεύεται και υποβάλλεται σε νέα ανοικτή συμμετοχική διαδικασία, οπότεόλοιέχουνκαιπάλιτηνδυνατότητανα διατυπώσουν σχόλια ή να υποβάλλουν ενστάσεις. Μετά και από αυτό το στάδιο, η αρμόδια αρχή(δήμος ή κομητεία) αξιολογεί τις προτάσεις και αντιρρήσεις προτού εγκριθεί το τελικό και δεσμευτικό σχέδιο. Είναι δυνατή η προσφυγή κατά του εγκεκριμένου σχεδίου στην Αρχή Προστασίας της Φύσης, ένα ανεξάρτητο, ημι-δικαστικό όργανο, μόνο όμως για παραβιάσεις της νομοθεσίας. Εάν διαπιστωθεί ότι δεν τηρήθηκε η πολεοδομική νομοθεσία ή ότι το σχέδιο έρχεται σε αντίθεση με σχέδια ανώτερου επιπέδου, είναι δυνατή η ακύρωση του σχεδίου. Στο τοπικό επίπεδο, οι δήμοι έχουν μακρά παράδοση συμμετοχικών διαδικασιών. Πολίτες, κινήματα πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις εμπλέκονται ενεργά στις διαδικασίες σχεδιασμού.

20 Διακυβέρνηση και Χωρικός Σχεδιασμός Χωρική διακυβέρνηση ως: Εφαρμογή των γενικών αρχών της διακυβέρνησης σε συγκεκριμένες, χωρικά καθορισμένες, ενότητες (π.χ. σε μια περιφέρεια), ή. Μια πιο σύνθετη διαδικασία, που επηρεάζεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χωρικότητας. Ο χώρος ως πολύπλοκο σύνολο χαρακτηριστικών, δηλ. ως: Πλέγμα αξιών και πόρων, υλικών και άϋλων, ανανεώσιμων και μη, ή Μια «κοινωνική κατασκευή», έννοια συγγενική με το «χωρικό κεφάλαιο», που δημιούργησε η συλλογική δράση ομάδων, συμφερόντων και ανθρώπινων οργανώσεων.

21 Διακυβέρνηση και Χωρικός Σχεδιασμός Χωρική διακυβέρνηση μπορεί να ορισθεί ως ένας τρόπος «συλλογικής δράσης», που επιδιώκει: Να δώσει στην δεδομένη χωρική ενότητα την μορφή ενός «συλλογικού δρώντος» (collective actor), Να οικοδομήσει μια συλλογική συναίνεση μεταξύ διαφόρων εταίρων, Να προωθήσει μια συμφωνία κατανομής ρόλων μεταξύ των εταίρων, για να πετύχουν κοινά αποδεκτούς στόχους, Να οδηγήσει σε ένα συμφωνημένο, κοινό «όραμα» (vision) για το μέλλον του χώρου τους. Η χωρική διακυβέρνηση απαιτεί να υπάρξουν οριζόντιες και κάθετες συνεργασίες μεταξύ: Διαφόρων επιπέδων της διοίκησης, Τομεακών πολιτικών με χωρικές συνέπειες, και Κυβερνητικών και μη κυβερνητικών οργανώσεων και πολιτών.

22 ΠΛΑΙΣΙΟ 3: ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Στην Γερμανία υπάρχουν εκατοντάδες παραδειγμάτων περιφερειακών ή τοπικών πρωτοβουλιών για ολοκληρωμένο χωρικό σχεδιασμό, που παίρνουν την μορφή π.χ. περιφερειακών «ομάδων» σχεδιασμού και δικτύων πόλεων. Αυτά τα σχήματα συνεργασίας παίρνουν συχνά την μορφή μεγάλων έργων, όπως π.χ. οι Διεθνείς Εκθέσεις Κατασκευών. Ιδιαίτερης όμως σημασίας είναι και οι συνεργασίες για περιφερειακό μητροπολιτικό σχεδιασμό, όπως στις περιπτώσεις των λειτουργικών αστικών περιφερειών της Στουτγάρδης και του Ανοβέρου. Στην Γαλλία, η εφαρμογή της προσέγγισης της διακυβέρνησης σε θέματα σχεδιασμού εμφανίζεται κυρίως στην χρήση συμβολαίων ανάπτυξης για τοπικά έργα. Πρόκειται για τα συμβόλαια πολεοδομικών συγκεντρώσεων και τα συμβόλαια της υπαίθρου (Contrats d Agglomération και Contrats de Pays). Εμφανίζεται επίσης στην κατάστρωση χωρικών σχεδίων, όπως τα προγράμματα εδαφικής (χωρικής) συνοχής (Schémas de Cohérence Territoriale ή SCOT), δεδομένου ότι βασίζονται σε οριζόντιες και κάθετες συνεργασίες μεταξύ τοπικών, διαδημοτικών και περιφερειακών αρχών (εμμέσως και εθνικών ή Ευρωπαϊκών) και ότι συνοδεύονται από την τοπικά φόρα που κινητοποιούν την τοπική κοινωνία πολιτών. Η αξιολόγηση όμως των τοπικών αυτών πειραμάτων προς την κατεύθυνση ουσιαστικότερης λαϊκής συμμετοχής θα πρέπει να γίνει μετά από εύλογο χρονικό διάστημα.

23 Χωρικό Κεφάλαιο Στην κατανόηση του χώρου ως «κοινωνικής κατασκευής» συμβάλλει η έννοια του «χωρικού κεφαλαίου». Το χωρικό κεφάλαιο περιλαμβάνει χωρικά εντοπισμένα κοινά αγαθά, συλλογικού χαρακτήρα, τα οποία είναι κατά κανόνα αμετακίνητα, άρρηκτα συνδεδεμένα με ένα ορισμένο τόπο, και προϊόντα παράδοσης και / ή ιστορικού παρελθόντος. Τα συστατικά του «χωρικού κεφαλαίου» είναι: Φυσικά χαρακτηριστικά, υλική και άϋλη παράδοση, πάγιο κεφάλαιο (π.χ. υποδομές), που αναγνωρίζονται ευκολότερα, Αγαθά γνωσιολογικού, κοινωνικού, πολιτισμικού και θεσμικού χαρακτήρα, που κατά κάποιο τρόπο συνδέουν τα προηγούμενα σε μια ιδιαίτερη ενότητα. Η αξιοποίηση, προβολή, αλλά και προστασία, του χωρικού κεφαλαίου συνιστά ένα σημαντικό στόχο, προκειμένου να λειτουργήσει το χωρικό κεφάλαιο ως ένα συλλογικό αγαθό και να βελτιώσει την τοπική συλλογική ανταγωνιστικότητα.

24 Β. Ζητήματα Μεθοδολογικής προσέγγισης Μεθοδολογικές προσεγγίσεις ανάλυσης θεσμικού περιβάλλοντος του σχεδιασμού Προσπάθειες κατάταξης και συγκρίσεις ανάμεσα στα διαφορετικά εθνικά συστήματα σχεδιασμού με βάση διάφορα κριτήρια Αναζήτηση νέων πεδίων για τη διερεύνηση δομών διακυβέρνησης (πχ στρατηγικά έργα, συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) Κριτήρια εξέτασης χωρικής διακυβέρνησης στη μελέτη ESPON

25 Συγκριτική προσέγγιση αστικής διακυβέρνησης σε 4 επίπεδα: Το δομικό πλαίσιο : παγκοσμιοποίηση και αποκέντρωση/ αναδιάρθρωση του κράτους Το θεσμικό περιβάλλον (institutional milieux) Διάκριση ανάμεσα σε φορείς (institutional bases) και τρόπους διακυβέρνησης (modes of governance) Η πολιτική κουλτούρα: (καθιερωμένες νοοτροπίες και αντιλήψεις στο πολιτικό σύστημα) Ο ρόλος της ηγεσίας (agency): τι περιθώρια δράσης υπάρχουν εντός των παραπάνω περιορισμών DiGaetano, A. and Strom, E. (2003) Comparative urban governance. An integrated approach. Urban Affairs Review (38) 3

26

27 Θεσμική στροφή στη θεωρία του σχεδιασμού Απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στο ρόλο των θεσμών και της θεσμικής υποδομής του τόπου στην τοπική ανάπτυξη - θεσμική πυκνότητα (institutional thickness) και (institutional capacity) Ιδιαίτερη αντίληψη των θεσμών ως αναπόσπαστο τμήμα του κοινωνικοοικονομικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος στο οποίο αναφέρονται με το οποίο και αναπτύσσουν μια πολυεπίπεδη και αμφίδρομη σχέση (νεο-θεσμολογικές προσεγγίσεις) Έμφαση στην ανάλυση του θεσμικού περιβάλλοντος του σχεδιασμού σε διάφορα επίπεδα: σχέση ανάμεσα σε δομή και φορέα Αριθμός και πεδίο δράσης φορέων Σύνδεση δομών με κυρίαρχες ιδέες και αντιλήψεις, κτλ

28 Χωρική διακυβέρνηση στην ΕΕ

29 Τυπολογία συστημάτων σχεδιασμού στην Ευρώπη (Newman & Thornley, 1996 Urban Planning in Europe, Routledge)

30 The European Union Compendium of Spatial Planning Systems and Policies (European Commission, 1997) Κατάταξη των συστημάτων σχεδιασμού των 15 κρατών-μελών σε 4 τύπους: Προσέγγιση περιφερειακού οικονομικού σχεδιασμού Κυρίαρχη επιρροή κεντρικά κατευθυνόμενου αναπτυξιακού και περιφερειακού σχεδιασμού (Γαλλία). Προσέγγιση διαχείρισης χρήσεων γης Περιορισμένος ρόλος περιφερειακού σχεδιασμού και χωροταξίας και έμφαση στην πολεοδομική διαχείριση (Μεγ. Βρετανία). Συνολική ολοκληρωμένη προσέγγιση Παράδοση κάθετης και οριζόντιας συνεργασίας και επιδίωξης της συναίνεσης σε όλα τα επίπεδα (Ολλανδία). Παράδοση αστικότητας Έντονη αρχιτεκτονική επιρροή και προτεραιότητα στην πολεοδομική σύνθεση και σε μάλλον δύσκαμπτους κανόνες χρήσεων γης (Μεσογειακές χώρες).

31 ΠΛΑΙΣΙΟ 4: ΝΑΠΟΛΛΕΟΝΤΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Στα μεταπολεμικά χρόνια ο σχεδιασμός του χώρου αναδείχθηκε σε κατ εξοχήν αρμοδιότητα του κράτους. Αν και το Γαλλικό μοντέλο χωροταξικού σχεδιασμού είναι ασφαλώς συγκεντρωτικό, στην πραγματικότητα οι σχέσεις με την περιφέρεια έχουν πολύπλοκες διαστάσεις και εκφράζουν μια επιρροή εκ των κάτω, που φαίνεται στις πρωτοβουλίες, τις μεθόδους, την άσκηση επιρροής και στην κατανομή εξουσιών. Βαθμιαία, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αναδύθηκε μια νέα αντίληψη του ρόλου του κράτους και αναπτύχθηκε ένα νέο νομικό πλαίσιο. Αν και επικράτησε μια περισσότερο αποκεντρωτική λογική, με αυξημένες εξουσίες για τις περιφέρειες και τις δημοτικές αρχές (κυρίως για τις διαδημοτικές συνεργασίες), ο ρόλος του κεντρικού κράτους δεν έπαψε να είναι καίριος. Το αποτέλεσμα ήταν να ενεργοποιηθούν σχέσεις κράτους περιφέρειας, όπου το κράτος είναι κατά κάποιο τρόπο ο «επισπεύδων» και οι τοπικές ή περιφερειακές διοικήσεις μετέχουν σε μια συνεχή διαδικασία διαπραγμάτευσης μαζί του. Ο σχεδιασμός του χώρου επηρεάσθηκε πολύ από τοπικές πρωτοβουλίες. Στην ανανεωμένη νομοθεσία του 1999 φαίνονται καθαρά οι επιδράσεις τους, π.χ. στις δράσεις από τα κάτω, στην συμμετοχή των πολιτών και στην έμφαση στους τοπικούς πόρους. Μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι αυτές οι εξελίξεις ήταν ένα καθαρό βήμα προς τις αρχές της διακυβέρνησης. Η Γαλλία θεωρείται ως η πηγή της Ναπολεόντειας παράδοσης. Η πραγματικότητα έχει γίνει πιο σύνθετη λόγω αλλαγών κατά την μεταπολεμική περίοδο, ιδίως από την δεκαετία του 1980.

32 ΠΛΑΙΣΙΟ 5: ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Η Γερμανία διαθέτει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο και αποκεντρωμένες δομές, δηλ. ένα συνδυασμό που εκδηλώνεται στην παράλληλη δραστηριότητα της κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των ομόσπονδων κρατιδίων στο σύστημα διακυβέρνησης και σχεδιασμού του χώρου. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι κατευθύνσεις για τον σχεδιασμό του χώρου που απορρέουν από το ομοσπονδιακό επίπεδο θέτουν το επιχειρησιακό πλαίσιο των στόχων χωρικής ανάπτυξης. Οι ομοσπονδιακές αρχές διατυπώνουν σενάρια και οράματα (visions) για όλη την χώρα. Η ανάγκη για ένα όραμα (leitbild) προκύπτει από την προσπάθεια να ενσωματωθούν οι ολοένα και πιο ευέλικτες προσεγγίσεις των πολιτικών και σχεδίων για τον χώρο και τις πόλεις σε όλα τα επίπεδα. ΗΓερμανία, όπως και η γειτονική Αυστρία, ανήκει στην οικογένεια του Γερμανικού συστήματος, που βασίζεται στην παράδοση του Ρωμαϊκού δικαίου και σε γραπτές συνταγματικές διατάξεις.

33 ΠΛΑΙΣΙΟ 6: ΒΡΕΤΑΝΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το νομικό σύστημα απορρέει από νομολογιακό δίκαιο και την αρχή του δεδικασμένου, δεδομένου ότι δεν υπάρχει γραπτό σύνταγμα, αν και πολύ πρόσφατα ακούγονται απόψεις ότι η χώρα θα πρέπει να αποκτήσει σύνταγμα. Ως τώρα πάντως το Βρετανικό σύστημα στηρίζεται σε μια διαχρονική συσσώρευση νομολογίας. Μια ουσιώδης διαφορά μεταξύ του συστήματος αυτού και εκείνου που επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρώπη αφορά στις εξουσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Κατά μια άποψη το διοικητικό σύστημα στην Μεγάλη Βρετανία είναι διφυές, με την έννοια ότι η κεντρική κυβέρνηση θέτει τις νομικές και λειτουργικές δεσμεύσεις, στις οποίες υπακούουν οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, και στην συνέχεια επιβλέπει την εφαρμογή τους. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι φυσικά, μαζί με την Ιρλανδία, παράδειγμα του λεγόμενου Αγγλοσαξονικού ή Βρετανικού συστήματος σχεδιασμού

34 Μεθοδολογική προσέγγιση προγράμματος ESPON Project holds an important position in the definition and elaboration of a common ground for investigating the institutional and instrumental aspects of implementation of territorial and urban policies in Europe. The project focuses on the question how effective different systems are, e.g. considering a policy mix of spatial planning (in different forms implemented by Member States), local government powers and taxation policy in meeting common spatial development strategies and objectives such as a polycentric urban system, balancing urban-rural needs, reviving derelict urban areas, urban regeneration, sustainable management of the natural and cultural assets. In that perspective, an analysis based on a comparative review of the instruments used, and stakeholders involved in various policy areas, is being undertaken to draw some valuable conclusions of practical relevance on governance. Σύνταξη εθνικών εκθέσεων για 29 χώρες («χώρες ESPON»), δηλ. 25 κράτη μέλη, 2 χώρες που ήταν τότε στα πρόθυρα ένταξης (Βουλγαρία, Ρουμανία) και δύο μη μέλη (Ελβετία, Νορβηγία). Εκπόνηση 53 μελετών περίπτωσης (case studies), στις οποίες αναλύθηκαν συγκεκριμένα παραδείγματα, «καλές πρακτικές» (good practices) και / ή προβλήματα. Σύνθεση των εθνικών εκθέσεων από ομάδα ΕΜΠ, σε 23 ενότητες αντίστοιχες με κριτήρια υιοθέτησης ή μη της προσέγγισης χωρικής διακυβέρνησης στις 29 χώρες.

35 ESPON 2.3.2: Ενότητες σύνθεσης εθνικών εκθέσεων Επίσημη αποδοχή της έννοιας και των αρχών της διακυβέρνησης Αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στο τυπικό σύστημα κυβέρνησης προς την κατεύθυνση της προσέγγισης της διακυβέρνησης Κριτική της έλλειψης προόδου προς την διακυβέρνηση και των αδυναμιών του παρόντος καθεστώτος Προτεραιότητες που αφορούν στις αρχές της διακυβέρνησης Παράγοντες που ευνοούν την υιοθέτηση της προσέγγισης της διακυβέρνησης Εσωτερικές διαφορές σε κάθε χώρα, από την άποψη της αποδοχής των μεταρρυθμίσεων της διακυβέρνησης

36 ESPON 2.3.2: Ενότητες σύνθεσης εθνικών εκθέσεων Χρήση διαφόρων μεθόδων που προσιδιάζουν στην διακυβέρνηση, ιδίως της Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού (Open Method of Coordination ή OMC) Εμπειρία συμμετοχικών διαδικασιών και δημιουργίας συμπράξεων Μορφές συνεργασίας Πρόοδος προς την ανάπτυξη συνεργασιών και συμπράξεων Σχηματισμός συμπράξεων και συνεργασιών: Εμπόδια και καταλυτικοί παράγοντες Τομείς πολιτικής, όπου η επιδίωξη αρχών και πρακτικών διακυβέρνησης θεωρείται επιθυμητή

37 ESPON 2.3.2: Ενότητες σύνθεσης εθνικών εκθέσεων Βασικοί νόμοι που ρυθμίζουν (α) αστική ανάπτυξη και χρήσεις γης, και (β) περιφερειακή ανάπτυξη και χωροταξία Βασικοί φορείς σχεδιασμού του χώρου Υπαρξη ενός κυρίαρχου φορέα Ρόλοι και ευθύνες επιπέδων της διοίκησης Οικονομική εξάρτηση τοπικής αυτοδιοίκησης από το κεντρικό κράτος Αποκέντρωση / συγκέντρωση / μεταβίβαση αρμοδιοτήτων (σε περιφέρειες και τοπική αυτοδιοίκηση) Εμπλοκή της πολιτικής στην εφαρμογή σχεδίων και πολιτικών

38 ESPON 2.3.2: Ενότητες σύνθεσης εθνικών εκθέσεων 19 Μορφές διασυνοριακής συνεργασίας 20 Χαρακτήρας ή μορφή σχεδιασμού 21 Συνθήκες που οδηγούν σε μετάβαση προς την διακυβέρνηση 22 Παράγοντες που παρεμποδίζουν την πρόοδο προς την διακυβέρνηση 23 Βασικά χωρικά προβλήματα

39 Χωρική διακυβέρνηση στην ΕΕ process of the organization and coordination of actors to develop territorial capital in a non-destructive way in order to improve territorial cohesion at different levels. Qualitative measurements of governance levels in territorial and urban policies

40 Γ. Διακυβέρνηση και σχεδιασμός του χώρου στην Ελλάδα Το επίσημο πλαίσιο της χωρικής διακυβέρνησης (διοικητικές δομές, αρμοδιότητες και σύστημα χωρικού σχεδιασμού κληρονομημένα χαρακτηριστικά και τάσεις μετασχηματισμού Η επίδραση της ΕΕ ως καταλύτης θεσμικής αλλαγής (εναρμόνιση νομοθεσίας και πολιτικής, διαδικασία ΚΠΣ, Κοινοτικές πρωτοβουλίες)

41 Κεντρικό Κράτος Κεντρική διοίκηση Περιφερειακή Διοίκηση Τοπική Αυτοδιοίκηση Πρωτοβάθμια: Δήμοι / Κοινότητες Δευτεροβάθμια: Νομοί Αποσυγκέντρωση και Αποκέντρωση Διοικητική δομή

42 Σχέση μεταξύ κεντρικού κράτους και Τοπικής Αυτοδιοίκησης Συγκεντρωτισμός διοικητικών δομών που σχετίζεται με την ιδιαίτερη πολιτική ιστορία του τόπου και όχι με την σε εθνικό επίπεδο οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας (κατά το φορντικό πρότυπο) Οι αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης περιορίζονται στις τοπικές υποθέσεις από το Σύνταγμα Έλλειψη οικονομικής αυτονομίας: Το συντριπτικό ποσοστό των εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προέρχεται από το κράτος Πελατειακές δομές του πολιτικού συστήματος και η ανοχή του άτυπου περιόρισαν την ανάπτυξη οργανωμένων κινημάτων διεκδίκησης στο τοπικό επίπεδο

43 Ο σχεδιασμός του χώρου ως κρατική αρμοδιότητα: Άρθρο 24 του Συντάγματος 1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Oικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον. Ο ρόλος του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) στο χωρικό σχεδιασμό: από τον έλεγχο στην ενεργό χάραξη πολιτικής μέσα από την ερμηνεία νομοθετικών ρυθμίσεων 2. H χωροταξική αναδιάρθρωση της Xώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Kράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών καιναεξασφαλίζονταιοικαλύτεροιδυνατοίόροι διαβίωσης. Oι σχετικές τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Η σύνταξη εθνικού κτηματολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους.

44 Πρόσφατες μεταβολές στο επίσημο πλαίσιο της διακυβέρνησης: Ο αποχωρισμός των νομαρχιών από το κράτος και η δημιουργία ανεξάρτητων νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων ως δευτεροβάθμιας ΤΑ (Ν. 2218/1994) περισσότερη αυτονομία αλλά και συνταγματικοί περιορισμοί στη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων Η θέσπιση νέων Οργανισμών Διοίκησης Περιφερειών (Ν. 1622/1986, ΠΔ 404/1989) με ενισχυμένες αρμοδιότητες που αναλαμβάνουν το ρόλο ελέγχου της πρωτοβάθμιας ΤΑ (πχ οι περιφέρειες εγκρίνουν τα ΓΠΣτωνΔήμωντηςεπικράτειαςτουςκαιεπιβλέπουντα περιφερειακά χωροταξικά πλαίσια) Η συνένωση Δήμων και Κοινοτήτων με δημιουργία διευρυμένων μονάδων πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το πρόγραμμα Καποδίστριας (2002) οι Δήμοι έχουν την ευθύνη σύνταξης των ΓΠΣ Αναπροσδιορισμός ρόλων και σχέσεων μεταξύ πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας ΤΑ

45 Το σύστημα χωρικού σχεδιασμού Συστηματικός σχεδιασμός με γενικούς κανόνες και νόμους Ιεραρχικό σύστημα με καθαρή διάκριση καθηκόντων ανάμεσα στα επίπεδα Αδυναμία περιφερειακού επιπέδου

46 Επίπεδα σχεδίων και αρμοδιότητες (Ν. 2508/1997)

47 Φορείς του Σχεδιασμού: ΥΠΕΧΩΔΕ Εποπτευόμενοι Οργανισμοί: ΟΡΣΑ ΟΡΘ ΔΕΠΟΣ ΟΚΧΕ

48 Δομικές αδυναμίες του συστήματος χωρικού σχεδιασμού Πληθωρισμός σχεδίων και πολυπλοκότητα διαδικασιών Αδυναμία εφαρμογής του σχεδιασμού στο έδαφος και αναίρεση των επιδιώξεων του στην πράξη. Αντίφαση ανάμεσα σε αμιγώς δημόσιο χαρακτήρα σχεδιασμού και περιορισμένης συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στην πολεοδόμηση με την απόλυτη κυριαρχία της αγοράς στη ρύθμιση του χώρου στην πράξη. Ετεροχρονισμός σε σχέση με τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρώπη και έλλειψη δομών στρατηγικού σχεδιασμού. Έλλειψη ευελιξίας και παντελής απουσία μηχανισμών διαπραγμάτευσης. Ελλιπής σύνδεση μεταξύ πολεοδομικής πολιτικής και αναπτυξιακών στόχων. Γιαννακούρου, Γ. (1999) Το θεσμικό πλαίσιο του σχεδιασμού στην Ελλάδα: ιστορικές μεταμορφώσεις και σύγχρονα αιτήματα. Στο: Δ. Οικονόμου και Γ. Πετράκος, (εκδ). Η ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων: διεπιστημονικές προσεγγίσεις αστικής ανάλυσης και πολιτικής. Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. σελ

49 Η ΕΕ ως καταλύτης αλλαγής Σχέση μεταξύ χωρικού σχεδιασμού και αναπτυξιακού προγραμματισμού (Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο και Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς) Η επίδραση των Ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων στην τοπική διακυβέρνηση (η Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN)

50 Οικονόμου, Δ. (2000α) Σύστημα Χωρικού Σχεδιασμού: Η ελληνική πραγματικότητα και η διεθνής εμπειρία. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 102 (Α -Β )

51 Παράλληλες πορείες σχεδιασμού Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΥΠΕΧΩΔΕ) Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΥΠΟΙΟ)

52 Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο: δομές διαβούλευσης (Ν.2742/1999) Επιτροπή Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης Συγκροτείται από: Tον Υπουργό Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ως Πρόεδρο Τον Υπουργό Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Τον Υπουργό Ανάπτυξης Τον Υπουργό Γεωργίας Τον Υπουργό Πολιτισμού Τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας Τον Υπουργό Μεταφορών και Επικοινωνιών Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΣΧΣΑΑ) (1) επιστήμονα, αναγνωρισμένου κύρους που ορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, ως Πρόεδρο. (1) εκπρόσωπο της ΚΕΔΚΕ και έναν εκπρόσωπο της ΕΝΑΕ. (1) εκπρόσωπο από: το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ), το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΓΕΩΤΕΕ), το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΟΕΕ), το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΞΕΕ), το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ), την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ), την Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας (ΓΣΕΒΕΕ) την Πανελλήνια Συνομοσπονδία Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών (ΠΑΣΕΓΕΣ). (1) εκπρόσωπο από το ΣΑΔΑΣ, το ΣΕΠΟΧ και το ΣΕΠ. (3) εκπροσώπους ΜΚΟ εθνικής εμβέλειας, οι οποίες επιλέγονται από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ με βάση το κριτήριο της αντιπροσωπευτικότητας. (2) μέλη ΔΕΠ (Α.Ε.Ι.) που έχουν εκλεγεί στο γνωστικό αντικείμενο της χωροταξίας και ορίζονται από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ

53

54 Οι δυσκολίες εγκαθίδρυσης νέων μορφών διακυβέρνησης στην Ελλάδα Η περίπτωση του URBAN...Το πρόγραμμα στόχευε στην πυροδότηση διαδικασιών αστικής αναδιάρθρωσης και ενδογενούς ανάπτυξης μέσω της διευκόλυνσης τοπικά ενορχηστρωμένων διακανονισμών διακυβέρνησης προσανατολισμένων προς την ανταγωνιστικότητα... URBAN I: : 6 υποπρογράμματα, σε 11 Δήμους (Δυτικό τόξο Θεσσαλονίκης, Περιστέρι, Δραπετσώνα/Κερατσίνι, Πάτρα, Βόλος, Σύρος) URBAN ΙΙ: : Πέραμα και τμήματα της Κομοτηνής και του Ηρακλείου Κρήτης

55 Το παρελθόν ως καθοριστικός παράγοντας μελλοντικής πορείας: ΗδιάστασηΒορρά- Νότου Ερώτημα: Σε ποιο βαθμό οι διαφορετικές θεσμικές παραδόσεις στην Ευρώπη που οφείλονται σε διαφορετικές ιστορικά πορείες ανάπτυξης προσδιορίζουν τη δυνατότητα των πόλεων να ανταποκριθούν στις νέες συνθήκες ανάπτυξης αναπτύσσοντας δομές διακυβέρνησης; Ισχυρισμός: Η διάσταση Βορρά-Νότου: η υπο-ανάπτυξη τοπικής κοινωνικοπολιτικής υποδομής στη Ν. Ευρώπη περιορίζει προοπτικές ενδογενούς ανάπτυξης Πεδίο: Η ανταπόκριση διακυβέρνησης 6 διαφορετικών πόλεων στην Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN την περίοδο αποκλίσεις από το ιδεοτυπικό μοντέλο της Ευρωπαϊκής πόλης Ανάλυση τεσσάρων παραμέτρων μορφές ενεργητικής ανταπόκρισης, διοικητικές δομές, εμπλοκή εθνικής κυβέρνησης, ρόλος των ομάδων συμφερόντων Η κατανόηση της διαφορετικότητας των τοπικών δομών στην ΕΕ θα έπρεπε να επηρεάσει το σχεδιασμό των κοινοτικών πρωτοβουλιών που απευθύνονται στο τοπικό επίπεδο Chorianopoulos, I (2002) Urban Restructuring and Governance: North South Differences in Europe and the EU URBAN Initiative, Urban Studies, Vol. 39, No. 4, , 2002 Chorianopoulos, I (2008) Institutional Responses to EU Challenges: Attempting to Articulate a Local Regulatory Scale in Greece. International Journal of Urban and Regional Research. Volume 32.2 June