ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ. Μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, COM(2009)163 τελικό ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ Μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής EL EL

3 ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ Μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής EL 2 EL

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. Ένα όραμα για την ευρωπαϊκή αλιεία μέχρι το Εισαγωγή Η σημερινή Κοινή Αλιευτική Πολιτική και τα αποτελέσματά της Αντιμετώπιση των πέντε διαρθρωτικών ελλείψεων της πολιτικής Αντιμετώπιση του βαθιά ριζωμένου προβλήματος της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας του στόλου Εστίαση των πολιτικών στόχων Εστίαση στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων σχετικά με τις ζωτικές μακροπρόθεσμες αρχές Ενθάρρυνση του κλάδου να αναλάβει περισσότερες ευθύνες για την εφαρμογή της ΚΑλΠ Ανάπτυξη μιας κουλτούρας συμμόρφωσης Περαιτέρω βελτίωση της διαχείρισης της αλιείας της ΕΕ Διαφοροποιημένο καθεστώς αλιείας για την προστασία παράκτιων στόλων μικρής κλίμακας; Πλήρης αξιοποίηση της αλιείας μας Σχετική σταθερότητα και πρόσβαση σε παράκτιους τύπους αλιείας Εμπόριο και αγορές από το δίκτυ στον καταναλωτή Ενσωμάτωση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο της ευρύτερης πολιτικής για τη θάλασσα Η βάση γνώσεων της πολιτικής Διαρθρωτική πολιτική και δημόσιες χρηματοοικονομικές ενισχύσεις Εξωτερική διάσταση Υδατοκαλλιέργεια Τα επόμενα βήματα Διατυπώστε την άποψη σας Ακρωνύμια EL 3 EL

5 1. ΈΝΑ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΛΙΕΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2020 Τα ψάρια που αποτελούν την κύρια πηγή υψηλής ποιότητας ζωικής πρωτεΐνης και υγιεινού λίπους για τον άνθρωπο, αποτελούν ξανά μια αναπτυσσόμενη αγορά και έχουν καθιερωθεί εκ νέου ως σταθερό μέρος της δίαιτας για πάνω από μισό εκατομμύριο ευρωπαίους καταναλωτές. Η συνεχής μείωση των αλιευμάτων του ευρωπαϊκού στόλου ανεστάλη γύρω στο Παρόλο που η Ευρώπη συνεχίζει να εξαρτάται ιδιαίτερα από τις εισαγωγές ψαριών, η αναλογία αρχίζει να αντιστρέφεται. Οι καταναλωτές αναγνωρίζουν τα ψάρια που αλιεύονται ή που παράγονται στην Ευρώπη ως προϊόντα υψηλής ποιότητας. Η ανεξέλεγκτη αλιεία με τις σημαντικές επιπτώσεις της στις παράκτιες οικονομίες αποτελεί ανάμνηση του παρελθόντος. Όλα σχεδόν τα αλιευτικά αποθέματα της Ευρώπης έχουν αποκατασταθεί στις μέγιστες βιώσιμες αποδόσεις τους. Για πολλά αποθέματα αυτό σημαίνει ότι έχουν αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με τα επίπεδα του Οι αλιείς κερδίζουν περισσότερα από αυτούς τους μεγαλύτερους πληθυσμούς ψαριών που αποτελούνται από ώριμα και μεγαλύτερα ψάρια. Οι νέοι από τις παράκτιες κοινότητες εξετάζουν εκ νέου σοβαρά την αλιεία ως προσοδοφόρο και σταθερό μέσο βιοπορισμού. Η οικονομική ευρωστία του αλιευτικού κλάδου στην Ευρώπη έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα. Το βιομηχανικό τμήμα του στόλου είναι αποδοτικό και δεν χρειάζεται πλέον κρατική οικονομική ενίσχυση. Λειτουργεί με σκάφη φιλικά προς το περιβάλλον και το μέγεθος του αντιστοιχεί στα ψάρια που επιτρέπεται να αλιεύει. Παράλληλα, η αλιεία μικρής κλίμακας συνεχίζει να αποδίδει υψηλής ποιότητας φρέσκα ψάρια που παράγονται τοπικά και διατίθενται στην αγορά με σήματα ποιότητας και προέλευσης τα οποία αποδίδουν περισσότερα έσοδα στους αλιείς. Το διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των ευρωπαίων που κατοικούν στις ακτές της ηπείρου αντιπροσωπεύουν μια αυξανόμενη ζήτηση για υψηλής ποιότητας, τοπικά παραγόμενα ψάρια. Η εργασία τους έχει επίσης ενσωματωθεί πολύ περισσότερο με άλλους οικονομικούς κλάδους που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στις παράκτιες κοινότητες. Για ολόκληρο τον κλάδο, η αλυσίδα της παραγωγής και της εμπορίας χαρακτηρίζεται από πλήρη διαφάνεια για τις αρχές και τους καταναλωτές όσον αφορά την προέλευση των πρώτων υλών «από το δίχτυ στο πιάτο». Ο ευρωπαϊκός κλάδος της υδατοκαλλιέργειας αποτελεί επίσης σημαντικό προμηθευτή των ευρωπαίων καταναλωτών: παραμένει στην πρωτοπορία των τεχνολογικών εξελίξεων και συνεχίζει να εξάγει τεχνογνωσία και τεχνολογία εκτός Ευρώπης. Η Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑλΠ) της ΕΕ έχει εξορθολογιστεί και η διαχείρισή της είναι πλέον πολύ φθηνότερη και απλούστερη. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων επιτρέπει τη λήψη συγκεκριμένων τεχνικών αποφάσεων με στενότερη συμμετοχή των αλιέων. Στις αλιευτικές επιχειρήσεις παρέχονται κίνητρα για να συμπεριφέρονται υπεύθυνα αλλά πρέπει να αποδεικνύουν ότι συμμορφώνονται με τις βασικές αρχές της ΚΑλΠ. Τα ενδιαφερόμενα μέρη συμμετέχουν πλήρως στη λήψη των αποφάσεων και τις συζητήσεις για την εφαρμογή της πολιτικής. Ο έλεγχος της αλιείας έχει καταστεί αποτελεσματικότερος. Εκτός Ευρώπης, η ΕΕ συνεχίζει να εργάζεται για την προώθηση της χρηστής ναυτιλιακής διακυβέρνησης και της υπεύθυνης αλιείας παγκοσμίως. Οι συμφωνίες με τρίτες χώρες αποδίδουν τώρα μεγαλύτερη προτεραιότητα στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συμμετοχής στην ανάπτυξη και τις επενδύσεις της τοπικής αλιείας καθώς και στη χρηστή διακυβέρνηση των θαλασσών. Έχουν θεσπιστεί νέα περιφερειακά προγράμματα για τη βελτίωση του ελέγχου και της επιστημονικής παρακολούθησης των ιχθυαποθεμάτων και σε αυτά EL 4 EL

6 συμμετέχουν οι μεγαλύτερες αλιευτικές χώρες της υδρογείου. 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παραπάνω όραμα για το μέλλον απέχει παρασάγγας από τη σημερινή πραγματικότητα της υπεραλίευσης, της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας του στόλου, των υψηλών επιδοτήσεων, της μικρής οικονομικής ανθεκτικότητας και της μείωσης του όγκου των ιχθύων που αλιεύουν οι ευρωπαίοι αλιείς. Η σημερινή ΚΑλΠ αποδείχτηκε ανεπαρκής όσον αφορά την πρόληψη των προβλημάτων αυτών. Ωστόσο, η Επιτροπή πιστεύει ότι μια ριζοσπαστική μεταρρύθμιση μεγάλης κλίμακας της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ) και η επαναδραστηριοποίηση του αλιευτικού κλάδου μπορεί να επιφέρει τη δραματική αλλαγή που απαιτείται για να αντιστραφεί η σημερινή κατάσταση. Αυτή δεν πρέπει να είναι άλλη μια κατακερματισμένη, μικρή σχετικά μεταρρύθμιση αλλά μια κατακλυσμιαία αλλαγή που θα θίξει τους ουσιαστικούς λόγους που κρύβονται πίσω από τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχει παγιδευτεί η ευρωπαϊκή αλιεία κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ο αλιευτικός κλάδος είναι ζωτικής σημασίας για την προμήθεια τροφής στους ευρωπαίους πολίτες και για την υποστήριξη της διαβίωσης στις παράκτιες περιοχές της Ευρώπης. Η εξασφάλιση του μέλλοντος του είναι και παραμένει σημαντικός πολιτικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το μέλλον αυτό πρέπει να εξασφαλιστεί σε ένα μεταβαλλόμενο πλαίσιο γεμάτο από προκλήσεις: Τα ευρωπαϊκά ιχθυαποθέματα έχουν υποστεί υπεραλίευση επί δεκαετίες και οι αλιευτικοί στόλοι παραμένουν πολύ μεγαλύτεροι από τους διαθέσιμους πόρους. Αυτός ο συνδυασμός σημαίνει ότι ένας αυξημένος αριθμός σκαφών αλιεύουν έναν μειούμενο αριθμό ιχθύων και πολλά τμήματα του ευρωπαϊκού στόλου δεν είναι οικονομικώς βιώσιμα. Το αποτέλεσμα υπήρξε μια συνεχής μείωση των αλιευμάτων που προέρχονται από τα ευρωπαϊκά ύδατα: πάνω από τους μισούς ιχθύες που καταναλώνονται στην ευρωπαϊκή αγορά είναι σήμερα εισαγόμενοι. Η μεγάλη μεταβλητότητα των τιμών του πετρελαίου και η χρηματοπιστωτική κρίση επιδείνωσαν την οικονομική ανθεκτικότητα της αλιείας. Ο κλάδος της αλιείας δεν μπορεί πλέον να εξετάζεται απομονωμένα από το ευρύτερο θαλάσσιο περιβάλλον και από τις άλλες πολιτικές που καλύπτουν θαλάσσιες και ναυτιλιακές δραστηριότητες. Η αλιεία εξαρτάται ιδιαίτερα από την πρόσβαση στον θαλάσσιο χώρο και από τα υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη εμφανείς στις ευρωπαϊκές θάλασσες όπου προκαλεί μεταβολές στις ποσότητες και την κατανομή των αλιευτικών αποθεμάτων. Από την άλλη πλευρά, ο ανταγωνισμός για πρόσβαση στον θαλάσσιο χώρο αυξάνεται καθώς όλο και περισσότερα τμήματα των θαλασσών και των ακτών μας διατίθενται για άλλες χρήσεις. Οι αλιευτικές οικονομίες επηρεάζονται ιδιαίτερα από ευρύτερες τάσεις όσον αφορά την απασχόληση και την ανάπτυξη παράκτιων κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της εμφάνισης νέων κλάδων που παρέχουν ευκαιρίες αναπροσανατολισμού και διαφοροποίησης του εισοδήματος. Συνεπώς, η αναμόρφωση της ΚΑλΠ απαιτεί από όλους μας να επανεξετάσουμε με νέα κριτήρια την εικόνα της θάλασσας, όπως παρουσιάζεται στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης EL 5 EL

7 θαλάσσιας πολιτικής καθώς και του περιβαλλοντικού της πυλώνα, την οδηγίαπλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική 1. Η ευαισθητοποίηση όσον αφορά την πρωταρχική σημασία των θαλασσών και των ωκεανών μας αυξάνει όπως αυξάνει και η ανάγκη διατήρησης και βιώσιμης εκμετάλλευσής τους. Γι αυτό και αποδίδεται πολύ μεγαλύτερη σημασία στην οικολογική βιωσιμότητα της αλιείας παγκοσμίως. Στην παγκόσμια Διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη το 2002 καθορίστηκαν συγκεκριμένοι στόχοι για τη διαχείριση της αλιείας, συμπεριλαμβανομένης και της αποκατάστασης ιχθυαποθεμάτων σε επίπεδα Μέγιστης Βιώσιμης Απόδοσης (ΜΒΑ) 2 μέχρι το 2015, στόχος που πρέπει να υιοθετηθεί από όλες τις αρχές διαχείρισης της αλιείας. Για τον περιορισμό των επιπτώσεων της αλιείας στην ανοικτή θάλασσα έχουν επίσης ληφθεί σημαντικές αποφάσεις σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών. Ο αυξανόμενος προβληματισμός όσον αφορά τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας στην ΕΕ και παγκοσμίως καθιστά ακόμη σημαντικότερη τη διαχείριση και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων με υπεύθυνο τρόπο χωρίς να διακυβεύεται το μέλλον τους. Η αιτιολόγηση ορισμένων αλιευτικών πρακτικών ιδιαίτερης έντασης καυσίμου καθίστανται όλο και δυσκολότερη με δεδομένη την ανάγκη μείωσης των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου. Οι καταναλωτές και οι κλάδοι της μεταποίησης και του λιανικού εμπορίου προβάλλουν τους εν λόγω προβληματισμούς και απαιτούν εγγυήσεις για το ότι οι ιχθύες που καταναλώνουν και πωλούν προέρχονται από χρηστά διαχειριζόμενη και βιώσιμη αλιεία. Οι ευρωπαϊκές αλιευτικές δραστηριότητες πρέπει να στηρίζονται σαφώς σε αρχές οικονομικού εξορθολογισμού. Πρέπει να βελτιωθεί η οικονομική ανθεκτικότητα των στόλων και να προσαρμοστούν στις αλλαγές όσον αφορά το περιβάλλον και τις αγορές. Έχουν ήδη γίνει βήματα προσαρμογής, συμπεριλαμβανομένης της εθελοντικής απόσυρσης σκαφών και της υιοθέτησης αλιευτικών πρακτικών μικρότερης έντασης καυσίμων. Έχουν αναληφθεί ορισμένες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ποιότητας, της πληροφόρησης των καταναλωτών και της αντιστοίχησης μεταξύ προσφοράς και ζήτησης προκειμένου να αυξηθεί η οικονομική βιωσιμότητα. Τα βήματα αυτά, ωστόσο, δεν επαρκούν για να καλυφθούν αυτά που είναι απαραίτητα προκειμένου ο κλάδος να προσαρμοστεί στις αλλαγές και να αποκατασταθεί η οικονομική βιωσιμότητά του. Με βάση τις Συνθήκες που διέπουν τη λειτουργία της ΕΕ, η διαχείριση της αλιείας αποτελεί μια από τις αποκλειστικές αρμοδιότητες της Κοινότητας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ιχθύες κινούνται διασχίζοντας τις εθνικές επικράτειες και οι αλιείς τους ακολουθούσαν πολύ πριν καθιερωθούν οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες (ΑΟΖ) και η ΚΑλΠ. Μοιραζόμαστε τα θαλάσσια οικοσυστήματα από τα οποία εξαρτάται η αλιεία μας. Συνεπώς, η δραστηριότητα ενός στόλου έχει άμεσες 1 2 Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 2008, περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική) (ΕΕ L 164 της ). Η Μέγιστη Βιώσιμη Απόδοση είναι η μέγιστη ετήσια ποσότητα αλιευμάτων κατά μέσον όρο που μπορεί να αλιευθεί με την πάροδο των ετών από ένα ιχθυαπόθεμα χωρίς να υποβαθμιστεί η παραγωγικότητα του αποθέματος. Η αλίευση άνω του ΜΒΑ βραχυπρόθεσμα θα οδηγήσει σε χαμηλότερες αλιευτικές δυνατότητες μακροπρόθεσμα καθώς το ιχθυαπόθεμα υφίσταται υπεραλίευση. EL 6 EL

8 επιπτώσεις στις μελλοντικές αλιευτικές δυνατότητες άλλων που εκμεταλλεύονται τα ίδια ιχθυαποθέματα και το ίδιο οικοσύστημα. Το εμπόριο αλιευτικών προϊόντων είναι επίσης ιδιαίτερα ενοποιημένο. Η ΚΑλΠ εισέρχεται τώρα σε ένα νέο κύκλο μεταρρυθμίσεων. Στόχος της παρούσας Πράσινης Βίβλου είναι να δώσει το έναυσμα για διάλογο σχετικά με την μεταρρύθμιση που θα τροφοδοτήσει την Επιτροπή με στοιχεία και θα την καθοδηγήσει στις μελλοντικές της εργασίες. 3. Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΙΝΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ Οι κυριότερες αλλαγές που έγιναν στην ΚΑλΠ το 2002 περιελάμβαναν: μετάβαση προς μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική όσον αφορά τη διαχείριση της αλιείας με την εισαγωγή σχεδίων αποκατάστασης και διαχείρισης μεγαλύτερη δέσμευση για την εξασφάλιση της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών πτυχών στη διαχείριση της αλιείας αυξημένη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων με τη δημιουργία περιφερειακών γνωμοδοτικών συμβουλίων (ΠΓΣ) νέα πολιτική όσον αφορά τον στόλο με την κατάργηση των υποχρεωτικών στόχων για τη μείωση της αλιευτικής ικανότητας και την αντικατάστασή τους με εθνικά ανώτατα όρια στο πλαίσιο των οποίων τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζουν την αλιευτική τους πολιτική εισαγωγή της αλιευτικής προσπάθειας, όπως λόγου χάριν ο περιορισμός των ημερών κατά τις οποίες ένα σκάφος επιτρέπεται να αναπτύσσει δραστηριότητες στη θάλασσα, ως θεμελιώδες εργαλείο για τη διαχείριση της αλιείας, ιδίως στο πλαίσιο πολυετών σχεδίων αποκατάστασης πιο επιλεκτική χρήση των δημόσιων κονδυλίων για τη στήριξη της ανάπτυξης του κλάδου με την κατάργηση των κρατικών ενισχύσεων για την ναυπήγηση νέων σκαφών, μια διαρθρωτική πολιτική συνεκτικότερη με τους στόχους της ΚΑλΠ και με μεγαλύτερη έμφαση στη διαφοροποίηση των παράκτιων κοινοτήτων νέες διμερείς αλιευτικές συμφωνίες με στόχο την ανάπτυξη συμπράξεων με τις ενδιαφερόμενες τρίτες χώρες. Ωστόσο, οι στόχοι που συμφωνήθηκαν το 2002 για την επίτευξη βιώσιμης αλιείας δεν έχουν επιτευχθεί στο σύνολό τους. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα στα ευρωπαϊκά ύδατα έχουν δυνατότητα να υποστηρίξουν υψηλή παραγωγικότητα των ιχθυαποθεμάτων. Εντούτοις, τα περισσότερα ιχθυαποθέματα έχουν αλιευθεί μέχρι εξαντλήσεως. Το 88% των αποθεμάτων της Κοινότητας αλιεύονται πέραν της ΜΒΑ: αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω ιχθυοπληθυσμοί θα μπορούσαν να αυξηθούν και να αποδώσουν μεγαλύτερο οικονομικό όφελος αν αφήνονταν για λίγα μόνο χρόνια υπό μικρότερη αλιευτική EL 7 EL

9 πίεση. Το 30% αυτών των αποθεμάτων είναι εκτός των ασφαλών βιολογικών ορίων, γεγονός που σημαίνει ότι είναι πιθανόν πως δεν θα είναι σε θέση να ανανεωθούν 3. Σήμερα, η ευρωπαϊκή αλιεία εξαρτάται από νεαρά και μικρά ψάρια τα οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος αλιεύονται πριν να είναι σε θέση να αναπαραχθούν. Για παράδειγμα, το 93% του γάδου στη Βόρεια Θάλασσα αλιεύεται πριν να φθάσει σε κατάσταση αναπαραγωγής 4. Η γενική εικόνα αποκρύπτει σημαντικές διακυμάνσεις ανάλογα με τη θαλάσσια περιοχή και το είδος. Παρόλα αυτά η ευρωπαϊκή αλιεία υποσκάπτει την ίδια της την οικολογική και οικονομική βάση. Ενώ μερικοί ευρωπαϊκοί στόλοι είναι επικερδείς χωρίς κρατική στήριξη, οι περισσότεροι από τους στόλους της Ευρώπης είτε είναι ζημιογόνοι είτε αποφέρουν μικρά μόνον κέρδη. Οι συνολικές κακές επιδόσεις οφείλονται στη χρόνια πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα της οποίας η υπεραλίευση είναι ταυτόχρονα αιτία και συνέπεια: οι στόλοι έχουν ικανότητα αλίευσης ποσοτήτων πολύ μεγαλύτερων από εκείνες που μπορούν να αλιευθούν ασφαλώς χωρίς να υποθηκευθεί η μελλοντική παραγωγικότητα των αποθεμάτων. Οι μειώσεις της αλιευτικής ικανότητας κατά τα τελευταία χρόνια ήσαν ανεπαρκείς προκειμένου να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος. Παρόλο που παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάλογα με την περιοχή και τον στόλο, το ποσοστό μέσης μείωσης των στόλων ήταν μόνο 2% ετησίως. Αυτό όμως αντισταθμίζεται κατά μεγάλο μέρος από την τεχνολογική πρόοδο στον τομέα της αλιευτικής αποδοτικότητας (που εκτιμάται σε 2 έως 3% ετησίως). Η αναντιστοιχία μεταξύ του στόλου και των διαθέσιμων ιχθύων δεν έχει αντιμετωπιστεί. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι μειωμένες εκφορτώσεις και εντονότερη εξάρτηση της αγοράς της ΕΕ από τις εισαγωγές. Μια ακόμη σημαντική επίπτωση του φαύλου κύκλου της υπεραλίευσης, της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας και της χαμηλής οικονομικής ανθεκτικότητας είναι οι μεγάλες πολιτικές πιέσεις που ασκούνται προκειμένου να αυξηθούν οι βραχυπρόθεσμες αλιευτικές δυνατότητες εις βάρος της μελλοντικής βιωσιμότητας του κλάδου. Η διαρκής πολιτική και οικονομική πίεση έχει οδηγήσει τον κλάδο και τα κράτη μέλη στην υποβολή πολυάριθμων αιτημάτων για παρεκκλίσεις, εξαιρέσεις και ειδικά μέτρα. Σε πολλές περιπτώσεις ο κλάδος επινόησε τρόπους αντιμετώπισης των βραχυπρόθεσμων αρνητικών επιπτώσεων των μέτρων αυτών με αποτέλεσμα να απαιτηθούν ακόμη λεπτομερέστερα μέτρα. Η τεκμηρίωση, η λήψη αποφάσεων, η εφαρμογή τους και ο έλεγχος της ιδιαίτερα εκτεταμένης και πολύμορφης ευρωπαϊκής αλιείας μέσω μικροδιαχείρισης είναι μια διαδικασία της οποίας η διαχείριση και ο έλεγχος καθίστανται όλο και πιο πολύπλοκοι, δυσνόητοι και ιδιαίτερα δαπανηροί. Η κατάσταση αυτή έχει δημιουργηθεί σε ένα περιβάλλον υψηλής δημόσιας οικονομικής στήριξης που παρέχεται στον αλιευτικό κλάδο, και ένα από τα αποτελέσματα είναι η τεχνητή διατήρηση πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας. Εκτός από τις άμεσες ενισχύσεις από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας και από παρόμοια εθνικά καθεστώτα, στον κλάδο παρέχεται σειρά έμμεσων ενισχύσεων, η 3 4 Με βάση αξιολογήσεις που διενέργησε το Διεθνές Συμβούλιο για την Εξερεύνηση της Θάλασσας (ICES) το Οι αριθμοί αυτοί αναφέρονται σε αποθέματα για τα οποία υπάρχουν αρκετές πληροφορίες ώστε να εκτιμηθεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η κατάσταση είναι καλύτερη για τα αποθέματα εκείνα για τα οποία οι πληροφορίες είναι περιορισμένες. Με βάση στοιχεία του ICES. EL 8 EL

10 σημαντικότερη από τις οποίες είναι η γενική εξαίρεση από τη φορολογία επί των καυσίμων. Σε αντίθεση με άλλους κλάδους, η αλιεία επωφελείται επίσης από δωρεάν πρόσβαση στον φυσικό πόρο τον οποίο εκμεταλλεύεται και δεν υποχρεούται να συμβάλλει στις δαπάνες της δημόσιας διαχείρισης που συνδέονται με τις δραστηριότητές του π.χ. τον έλεγχο και την ασφάλεια στη θάλασσα. Σε αρκετά κράτη μέλη έχει υπολογιστεί ότι οι δαπάνες της αλιείας που επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς υπερβαίνουν την συνολική αξία των αλιευμάτων. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαίοι πολίτες πληρώνουν σχεδόν διπλά τα ψάρια που τρώνε: μια φορά στην αγορά και άλλη μια φορά μέσω της φορολογίας τους. 4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΝΤΕ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΕΛΛΕΙΨΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η Επιτροπή θεωρεί ότι τα παραπάνω αποτελέσματα οφείλονται σε πέντε κυρίως διαρθρωτικές ελλείψεις: ένα βαθιά ριζωμένο πρόβλημα πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας του στόλου, ανακριβείς πολιτικοί στόχοι που οδηγούν σε ανεπαρκείς προσανατολισμούς όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων και την εφαρμογή, ένα σύστημα λήψης αποφάσεων που ενθαρρύνει την επικέντρωση στην βραχυπρόθεσμη αντιμετώπιση, ένα πλαίσιο που δεν εκχωρεί επαρκή ευθύνη στον κλάδο, έλλειψη πολιτικής βούλησης για εξασφάλιση της συμμόρφωσης και ελλιπής συμμόρφωση του κλάδου Αντιμετώπιση του βαθιά ριζωμένου προβλήματος της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας του στόλου Παρά τις συνεχείς προσπάθειες, η πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα του στόλου παραμένει το θεμελιώδες πρόβλημα της ΚΑλΠ. Συνολικά, οι ευρωπαϊκοί στόλοι παραμένουν ιδιαίτερα μεγάλοι σε σχέση με τους διαθέσιμους πόρους και αυτή η αναντιστοιχία είναι η ρίζα όλων των προβλημάτων που σχετίζονται με τις χαμηλές οικονομικές επιδόσεις, την ελλιπή επιβολή και την υπερεκμετάλλευση των πόρων. Η μελλοντική ΚΑλΠ πρέπει να διαθέτει ενδογενείς μηχανισμούς που να εξασφαλίζουν την προσαρμογή του μεγέθους των ευρωπαϊκών αλιευτικών στόλων ανάλογα με τα διαθέσιμα ιχθυαποθέματα. Πρόκειται για προαπαιτούμενο προκειμένου να μπορούν να εφαρμοστούν στην πράξη όλοι οι άλλοι πυλώνες της πολιτικής. Η πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα των ευρωπαϊκών αλιευτικών στόλων πρέπει να αντιμετωπιστεί ποικιλοτρόπως. Η ΕΕ έχει προσπαθήσει κατ' επανάληψη να εφαρμόσει διαρθρωτικά μέτρα με στόχο τη μείωση του αλιευτικού της στόλου, συμπεριλαμβανομένων και μέτρων για τη χρηματοδότηση καθεστώτων διάλυσης σκαφών. Ωστόσο, η πείρα δείχνει ότι η συνεχής στήριξη για τη διάλυση σκαφών δεν μειώνει στην πράξη την αλιευτική ικανότητα επειδή οι επιχειρήσεις συνυπολογίζουν απλώς την πριμοδότηση διάλυσης στο πλαίσιο αποφάσεων για μελλοντικές επενδύσεις. Τα εφάπαξ καθεστώτα διάλυσης είναι πιθανότερο να αποδειχτούν αποτελεσματικά. EL 9 EL

11 Η χρήση μέσων της αγοράς όπως τα μεταβιβάσιμα στην αλιεία δικαιώματα είναι δυνατόν να αποτελέσουν αποτελεσματικότερο και φθηνότερο τρόπο μείωσης της πλεονάζουσας αλιευτικής ικανότητας, στο πλαίσιο του οποίου ο κλάδος θα υποχρεωθεί να αναλάβει μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Αρκετά κράτη μέλη έχουν κατά τα τελευταία χρόνια κινηθεί προς τη χρήση τέτοιων μέσων. Αυτό έχει γενικά οδηγήσει σε ορθολογικότερες επενδυτικές αποφάσεις και σε μειώσεις της αλιευτικής ικανότητας, καθώς οι επιχειρήσεις προσαρμόζουν τον στόλο τους στα αλιευτικά τους δικαιώματα προκειμένου να πετύχουν οικονομική απόδοση 5. Τα συστήματα αυτά είναι δυνατόν να συμπληρωθούν με κατάλληλες ρήτρες διασφάλισης για την αποφυγή υπέρμετρης συγκέντρωσης ιδιοκτησίας ή αρνητικών επιπτώσεων σε τύπους αλιείας μικρότερης κλίμακας και σε παράκτιες κοινότητες. Πρέπει η αλιευτική ικανότητα να περιοριστεί νομοθετικά; Εάν ναι με ποιο τρόπο; Αποτελεί λύση ένα ταμείο εφάπαξ ενίσχυσης για διάλυση; Είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν περισσότερο τα μεταβιβάσιμα δικαιώματα (ατομικά ή συλλογικά) για τη στήριξη της μείωσης της αλιευτικής ικανότητας για στόλους μεγάλης κλίμακας και εάν ναι πώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί η μετάβαση σε ένα τέτοιο καθεστώς; Ποιες ρήτρες διασφάλισης πρέπει να θεσπιστούν σε περίπτωση εφαρμογής ενός τέτοιου συστήματος; Είναι δυνατόν να θεσπιστούν άλλα μέτρα για τον ίδιο σκοπό; Η επιλογή αυτή πρέπει να αφεθεί πλήρως στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών ή υφίσταται ανάγκη για κοινά πρότυπα σε επίπεδο θαλάσσιων περιοχών ή σε επίπεδο ΕΕ; 4.2. Εστίαση των πολιτικών στόχων Ο ισχύων κανονισμός περί της ΚΑλΠ αναφέρει ότι «η Κοινή Αλιευτική Πολιτική διασφαλίζει την εκμετάλλευση των έμβιων υδρόβιων πόρων που παρέχει βιώσιμες οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες» 6. Δεν καθορίζεται προτεραιότητα για τους στόχους αυτούς και παρόλο που γίνεται απευθείας αναφορά στη θέσπιση προληπτικής προσέγγισης με βάση το οικοσύστημα, η σχέση της με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες δεν είναι σαφής. Δεν υπάρχουν σαφείς δείκτες και στοιχεία συγκριτικής αξιολόγησης με τα οποία θα ήταν δυνατόν να παρασχεθεί σαφέστερος προσανατολισμός ή να υποστηριχτεί η μέτρηση των επιτευγμάτων. Η οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα απαιτεί παραγωγικά ιχθυαποθέματα και υγιή θαλάσσια οικοσυστήματα. Η οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα της αλιείας μπορεί να προκύψει μόνον από την αποκατάσταση της παραγωγικότητας των ιχθυαποθεμάτων. Συνεπώς, δεν υφίσταται μακροπρόθεσμα σύγκρουση μεταξύ οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων. Εντούτοις, οι εν λόγω στόχοι είναι δυνατόν να συγκρούονται βραχυπρόθεσμα και αυτό συμβαίνει πράγματι, ιδίως όταν οι αλιευτικές δυνατότητες πρέπει να μειωθούν προσωρινά προκειμένου να αποκατασταθούν ιχθυαποθέματα που έχουν υποστεί υπεραλίευση. Συχνά έχει γίνει 5 6 Ανάλυση υφιστάμενων μέσων διαχείρισης με βάση τα δικαιώματα στα κράτη μέλη και της καθιέρωσης βέλτιστων πρακτικών στην ΕΕ. Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2371/2002 του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2002, για τη διατήρηση και βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων στο πλαίσιο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. EL 10 EL

12 επίκληση των κοινωνικών στόχων, όπως η απασχόληση για να υποστηριχτεί η διάθεση πιο γενναιόδωρων αλιευτικών δυνατοτήτων βραχυπρόθεσμα: το αποτέλεσμα ήταν πάντοτε η περαιτέρω υποθήκευση της κατάστασης των αποθεμάτων και του μέλλοντος των αλιέων που αποζούν από αυτά. Έχει συνεπώς ζωτική σημασία οι τυχόν συμβιβασμοί που θα γίνουν για να αμβλυνθούν οι άμεσες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των μειώσεων των αλιευτικών δυνατοτήτων να παραμείνουν συμβατές με τη μακροπρόθεσμη οικολογική βιωσιμότητα, συμπεριλαμβανομένης και της μετατόπισης προς αλιεία εντός της ΜΒΑ, της κατάργησης των απορρίψεων και της εξασφάλισης χαμηλών οικολογικών επιπτώσεων της αλιείας. Η οικολογική βιωσιμότητα αποτελεί, συνεπώς, βασική αρχή για το οικονομικό και κοινωνικό μέλλον της ευρωπαϊκής αλιείας. Πώς είναι δυνατόν οι στόχοι όσον αφορά την οικολογική, την οικονομική και την κοινωνική βιωσιμότητα να οριστούν με σαφή και περιλαμβάνοντα προτεραιότητες τρόπο που να παρέχει προσανατολισμούς βραχυπρόθεσμα και να εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη αειφορία και βιωσιμότητα της αλιείας; Πρέπει η μελλοντική ΚΑλΠ να αποσκοπεί στη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης στον κλάδο της αλιείας ή πρέπει να έχει στόχο τη δημιουργία εναλλακτικών θέσεων εργασίας στις παράκτιες κοινότητες μέσω της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής και άλλων πολιτικών της ΕΕ; Πώς μπορούν να οριστούν δείκτες και στόχοι όσον αφορά την εφαρμογή ώστε να παρέχουν επαρκή προσανατολισμό κατά τη λήψη των αποφάσεων και την απόδοση των ευθυνών; Πώς είναι δυνατόν να προσδιοριστούν τα χρονοδιαγράμματα για την επίτευξη των στόχων; 4.3. Εστίαση στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων σχετικά με τις ζωτικές μακροπρόθεσμες αρχές Το ισχύον πλαίσιο λήψης αποφάσεων της ΚΑλΠ δεν πραγματοποιεί διάκριση μεταξύ των αρχών και της εφαρμογής: όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται στο Συμβούλιο στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αποφάσεις να εστιάζονται σε βραχυπρόθεσμους προβληματισμούς εις βάρος της μακροπρόθεσμης περιβαλλοντικής, οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας της ευρωπαϊκής αλιείας. Μια άλλη συνέπεια είναι ότι νομοθετικά η ΚΑλΠ αποτελεί αντικείμενο εξαιρετικά λεπτομερών κανονισμών του Συμβουλίου που επιτρέπουν ελάχιστη ευελιξία κατά την εφαρμογή τους. Αυτή η εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση είναι αναμφίβολα ο κύριος λόγος για τον οποίο οι ενδιαφερόμενοι κατακρίνουν την ΚΑλΠ. Οι «Βρυξέλλες» - στην πραγματικότητα το Συμβούλιο των Υπουργών Αλιείας θεωρείται ότι αποφασίζουν για κάθε παραμικρή λεπτομέρεια όσον αφορά την εφαρμογή της πολιτικής. Με βάση τη Συνθήκη της Λισαβόνας, για όλες τις αποφάσεις στον τομέα της αλιείας θα εφαρμόζεται η διαδικασία της συναπόφασης (στο πλαίσιο της οποίας το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο λαμβάνουν τις αποφάσεις από κοινού) εκτός από εκείνες με τις οποίες καθορίζονται οι ετήσιες αλιευτικές δυνατότητες. Αυτό καθιστά επιτακτικότερη την επαναξιολόγηση της ισχύουσας προσέγγισης όσον αφορά τη μικροδιαχείριση στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο και την EL 11 EL

13 επανευθυγράμμιση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της ΚΑλΠ με όλες τις άλλες πολιτικές της ΕΕ, δηλ. καθιέρωση μιας σαφούς ιεράρχησης μεταξύ θεμελιωδών αρχών και τεχνικής εφαρμογής. Μια εναλλακτική επιλογή θα μπορούσε να είναι η εκχώρηση της αρμοδιότητας για μεγαλύτερο μέρος της σημερινής λεπτομερούς διαχείρισης στην Επιτροπή σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μέσω της αποκαλούμενης διαδικασίας της επιτροπολογίας. Στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας, η Επιτροπή καταρτίζει προτάσεις σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Μια άλλη εναλλακτική επιλογή που πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά θα μπορούσε να εξαρτάται όσον είναι δυνατόν από συγκεκριμένες λύσεις περιφερειακής διαχείρισης τις οποίες θα εφαρμόζουν τα κράτη μέλη και οι οποίες θα υπάγονται σε κοινοτικά πρότυπα και έλεγχο. Η Συνθήκη ορίζει ότι η πολιτική πρέπει να στηρίζεται σε αποκλειστική κοινοτική αρμοδιότητα αλλά αυτό δεν εμποδίζει η αρμοδιότητα για τη λήψη αποφάσεων όσον αφορά την εφαρμογή να εκχωρείται στα κράτη μέλη, υπό τον όρο ότι δεσμεύονται από αποφάσεις επί των αρχών που έχουν ληφθεί σε επίπεδο Κοινότητας. Για παράδειγμα, οι αποφάσεις επί ορισμένων αρχών και προτύπων όπως η αλιεία εντός της ΜΒΑ, η προσαρμογή της αλιευτικής ικανότητας του στόλου στους διαθέσιμους πόρους ή η κατάργηση των απορρίψεων μπορεί να συνεχίσουν να λαμβάνονται σε κοινοτικό επίπεδο αλλά στη συνέχεια θα εναπόκειται στα κράτη μέλη να νομοθετήσουν όσον αφορά την εθνική τους αλιεία στα πλαίσια αυτών των κοινοτικών προτύπων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η εκχώρηση αρμοδιοτήτων θα απαιτηθεί να οργανωθεί στο επίπεδο των θαλάσσιων περιοχών επειδή τα ιχθυαποθέματα και τα οικοσυστήματα που αποτελούν αντικείμενο κοινής εκμετάλλευσης καλύπτουν τεράστιες γεωγραφικές περιοχές και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο διαχείρισης μεμονωμένων κρατών μελών που ενεργούν αυτοτελώς. Τα κράτη μέλη, συνεπώς, θα πρέπει να συνεργαστούν για να διαμορφώσουν τις απαιτούμενες δομές. Η συγκεκριμένη διαμόρφωση απαιτεί αποτελεσματικούς ελέγχους και ασφαλιστικές δικλείδες για να διασφαλιστούν τα κοινά πρότυπα κατά την εφαρμογή της πολιτικής. Με την τοποθέτηση της πολιτικής στη σωστή της θέση μέσω της παροχής της δυνατότητας στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο να εστιάσουν την προσοχή τους στις αρχές και να εκχωρήσουν την αρμοδιότητα για τη λήψη των αποφάσεων υλοποίησης στα κράτη μέλη, την Επιτροπή ή/και στην αυτοδιαχείριση του κλάδου είναι δυνατόν να οδηγηθούμε σε μια απλούστερη και λιγότερο δαπανηρή πολιτική. Η υλοποίηση της πολιτικής θα εξαρτηθεί περισσότερο από τις ειδικές τοπικές συνθήκες και ο κλάδος θα αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη όσον αφορά τη διαμόρφωση του μέλλοντός του. Θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις και τον κλάδο να προσαρμόσουν την υλοποίηση της πολιτικής στις ανάγκες τους και να βρουν τις βέλτιστες από τεχνικής και οικονομικής σκοπιάς λύσεις. Στο πλαίσιο της νέας πολιτικής πρέπει επίσης να αξιολογηθεί ο ρόλος των συμβουλευτικών δομών όπως της Συμβουλευτικής Επιτροπής Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας ή των περιφερειακών γνωμοδοτικών συμβουλίων. Η ευθύνη για τις πολιτικές αποφάσεις θα παραμείνει σε κάθε περίπτωση στα κοινοτικά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη. Όσον αφορά τις περιφερειακές διευθετήσεις είναι πολύ πιθανόν ότι θα ενισχυθεί ο συμβουλευτικός ρόλος των περιφερειακών γνωμοδοτικών συμβουλίων. EL 12 EL

14 Πώς είναι δυνατόν να αποσαφηνίσουμε τη σημερινή κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ λήψης αποφάσεων και της υλοποίησης προκειμένου να ενθαρρυνθεί η μακροπρόθεσμη προοπτική και η αποτελεσματικότερη επίτευξη των στόχων; Ποιες αρμοδιότητες πρέπει να εκχωρηθούν στην Επιτροπή (σε συνεργασία με τα κράτη μέλη), στα κράτη μέλη και στον κλάδο; Πιστεύετε ότι οι αποκεντρωμένες αποφάσεις για τεχνικά ζητήματα αποτελούν καλή ιδέα; Ποια θα ήταν η βέλτιστη εναλλακτική επιλογή όσον αφορά την αποκέντρωση της έκδοσης τεχνικών αποφάσεων ή αποφάσεων εφαρμογής; Είναι δυνατή η εκχώρηση της αρμοδιότητας έκδοσης αποφάσεων εφαρμογής σε εθνικές ή περιφερειακές αρχές στο πλαίσιο κοινοτικής νομοθεσίας επί των αρχών; Ποιοί κίνδυνοι διαφαίνονται όσον αφορά τον έλεγχο και την επιβολή της εφαρμογής της πολιτικής και πώς είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν; Πώς είναι δυνατόν να ενισχυθεί ο συμβουλευτικός ρόλος των ενδιαφερόμενων σε σχέση με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων; Πώς θα προσαρμοστούν στην περιφερειακή προσέγγιση η Συμβουλευτική Επιτροπή Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας και τα περιφερειακά γνωμοδοτικά συμβούλια; 4.4. Ενθάρρυνση του κλάδου να αναλάβει περισσότερες ευθύνες για την εφαρμογή της ΚΑλΠ Τα επιτεύγματα της επερχόμενης μεταρρύθμισης θα είναι πολύ περιορισμένα αν δεν κινητοποιηθεί ο αλιευτικός κλάδος, οι επιχειρήσεις του κλάδου μεταποίησης και της παραγωγής τροφίμων από αλιεύματα καθώς και οι καταναλωτές για να υποστηρίξουν τους στόχους της πολιτικής και να αναλάβουν ευθύνες για την αποτελεσματική τους εφαρμογή. Για την επιτυχία της μεταρρύθμισης έχει μεγάλη σημασία να κατανοήσει ο κλάδος την ανάγκη για τη μεταρρύθμιση, να την υποστηρίξει και να έχει πραγματικό συμφέρον από την επιτυχή της έκβαση. Με βάση την προσέγγιση από επάνω προς τα κάτω, που ακολουθούσε η ΚΑλΠ μέχρι σήμερα, στον κλάδο της αλιείας δόθηκαν λίγα κίνητρα προκειμένου να ενεργήσει ως υπεύθυνος φορέας που αναλαμβάνει τις ευθύνες του για τη βιώσιμη χρήση ενός δημόσιου πόρου. Για να αναστραφεί η κατάσταση αυτή είναι δυνατόν να διαμορφωθούν διευθετήσεις κοινής διαχείρισης. Υπάρχουν δύο στενά συνδεόμενες πτυχές που δικαιολογούν τη στενότερη συμμετοχή του κλάδου: υποχρεώσεις και δικαιώματα. Στον κλάδο μπορεί να δοθεί περισσότερη ευθύνη μέσω αυτοδιαχείρισης. Μια κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να είναι η διαχείριση με βάση τα αποτελέσματα: αντί να θεσπίζονται κανόνες για τον τρόπο της αλιείας οι κανόνες θα εστιάζονται στο αποτέλεσμα και οι λεπτομερέστερες αποφάσεις εφαρμογής θα εναπόκεινται στον κλάδο. Οι κρατικές αρχές θα θεσπίζουν τα όρια εντός των οποίων θα πρέπει να ενεργεί ο κλάδος, όπως η μέγιστη ποσότητα αλιευμάτων ή η μέγιστη ποσότητα παρεμπιπτόντων αλιευμάτων νεαρών ιχθύων και στη συνέχεια θα δίνουν στον κλάδο την ευθύνη κατάρτισης των βέλτιστων λύσεων από τεχνικής και τεχνολογικής σκοπιάς. Η διαχείριση με βάση τα αποτελέσματα θα απαλλάξει τόσο τον κλάδο όσο και τους διαμορφωτές της πολιτικής από μέρος της επιβάρυνσης για τη λεπτομερή διαχείριση των τεχνικών ζητημάτων. Αυτό πρέπει να συνδεθεί με την αντιστροφή του βάρους EL 13 EL

15 της απόδειξης: ως αντάλλαγμα του δικαιώματος πρόσβασης στην αλιεία ο κλάδος πρέπει να ευθύνεται να αποδείξει ότι λειτουργεί υπεύθυνα. Αυτό θα συμβάλλει στη βελτίωση της διαχείρισης, καθιστώντας την πολιτική σημαντικά απλούστερη και καταργώντας τα σημερινά κίνητρα παροχής εσφαλμένων ή ελλιπών πληροφοριών. Κατά την εφαρμογή της διαχείρισης με βάση τα αποτελέσματα πρέπει να τηρηθεί η αναλογικότητα όσον αφορά τις επιπτώσεις επί της διατήρησης μιας ανταγωνιστικής αλιείας. Στον ευρωπαϊκό αλιευτικό κλάδο υπάρχουν ήδη πολλά παραδείγματα τέτοιας αυτοδιαχείρισης μέσω πρωτοβουλιών από κάτω προς τα επάνω. Ορισμένες οργανώσεις παραγωγών διαχειρίζονται την απορρόφηση των ποσοστώσεων των μελών τους και προβλέπουν ιδιωτικές κυρώσεις κατά εκείνων που υπερβαίνουν την ατομική τους ποσόστωση σε βάρος των άλλων. Υπάρχουν παραδείγματα ομάδων σκαφών που έχουν αναλάβει την ευθύνη της απόδειξης, παρέχοντας πλήρη τεκμηρίωση για τα αλιεύματά τους, συχνά ανταποκρινόμενοι στην πίεση των επιχειρήσεων μεταποίησης και λιανικής πώλησης για βελτίωση της ιχνηλασιμότητας. Οι πρωτοβουλίες αυτές μπορούν να γενικευτούν με τη μετατροπή των οργανώσεων των παραγωγών σε φορείς μέσω των οποίων ο κλάδος αναλαμβάνει την ευθύνη για την τεκμηρίωση και τη διαχείριση των ποσοστώσεων/της αλιευτικής προσπάθειας. Η εκχώρηση περισσότερης ευθύνης στον κλάδο απαιτεί τη θέσπιση και την εφαρμογή μηχανισμών διασφάλισης από την Κοινότητα. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο αλιευτικός κλάδος επωμίζεται μεγαλύτερη ευθύνη για την προσαρμογή του μεγέθους του στόλου και των δαπανών διαχείρισης. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό έχει επιτευχθεί με την παραχώρηση δικαιωμάτων στον κλάδο τα οποία τον έχουν προτρέψει να χρησιμοποιήσει τις επενδύσεις του αποτελεσματικότερα και να απαλλαγεί από την πλεονάζουσα αλιευτική ικανότητα (βλέπε σημείο 4.1). Στο πλαίσιο μιας ΚΑλΠ που παραχωρεί περισσότερα δικαιώματα στον αλιευτικό κλάδο και τον απαλλάσσει από το βάρος της μικροδιαχείρισης είναι σημαντικό να τεθεί το ζήτημα της κατανομής των δαπανών της διαχείρισης της αλιείας. Μέχρι σήμερα ο κλάδος της αλιείας απολάμβανε δωρεάν πρόσβασης σε έναν δημόσιο πόρο και τις διαχειριστικές δαπάνες τις κάλυπταν κατά μεγάλο μέρος οι φορολογούμενοι. Τα δικαιώματα, οι υποχρεώσεις και η ανάληψη ευθύνης πρέπει φυσικά να συμβαδίζουν: όσοι εξασκούν τα δικαιώματά τους σωστά και αποτελεσματικά πρέπει να είναι και εκείνοι που θα απολαμβάνουν την πρόσβαση στα ιχθυαποθέματα. Πώς μπορούν να δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες στον κλάδο έτσι ώστε να έχει μεγαλύτερη ευελιξία ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ; Πώς είναι δυνατόν να διαρθρωθεί καλύτερα ο αλιευτικός κλάδος έτσι ώστε να αναλάβει περισσότερες ευθύνες αυτοδιαχείρισης; Οι οργανώσεις των παραγωγών πρέπει να μετατραπούν σε φορείς μέσω των οποίων ο κλάδος να αναλάβει διαχειριστικές αρμοδιότητες; Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η αντιπροσωπευτικότητα των οργανώσεων των παραγωγών; EL 14 EL

16 Τί διασφαλίσεις και μηχανισμοί επιτήρησης απαιτούνται για να εξασφαλιστεί ότι η αυτοδιαχείριση του αλιευτικού κλάδου δεν θα αποτύχει και θα εφαρμόσει με επιτυχία τις αρχές και τους στόχους της ΚΑλΠ; Πρέπει ο αλιευτικός κλάδος να αναλάβει περισσότερες οικονομικές ευθύνες μέσω της καταβολής δικαιωμάτων ή του επιμερισμού των δαπανών διαχείρισης, π.χ. μέσω ελέγχων; Κάτι τέτοιο πρέπει να ισχύει μόνον για την αλιεία μεγάλης κλίμακας; Κατά την εκχώρηση περισσότερων αρμοδιοτήτων στον κλάδο πώς είναι δυνατόν να εφαρμοστούν οι αρχές της χρηστής διαχείρισης και της αναλογικότητας με ταυτόχρονη ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου; Υπάρχουν παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών σε επιμέρους τύπους αλιείας που πρέπει να προβληθούν ευρύτερα; Πρέπει να δοθούν κίνητρα για την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών; Εάν ναι, ποια; 4.5. Ανάπτυξη μιας κουλτούρας συμμόρφωσης Σε μια έκθεση που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του , το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ περιέγραψε αναλυτικά τις ελλείψεις του ελέγχου της αλιείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γενικά, ο έλεγχος της αλιείας είναι ανεπαρκής, οι κυρώσεις δεν έχουν αποτρεπτικό χαρακτήρα και οι επιθεωρήσεις δεν είναι αρκετά συχνές για να προωθήσουν τη συμμόρφωση. Επιπλέον, στο σύστημα δεν έχουν ενσωματωθεί μηχανισμοί ελέγχου για να εξασφαλιστεί για παράδειγμα ότι τα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση στην κοινοτική χρηματοδότηση μόνο εάν εκπληρώνουν τις βασικές τους υποχρεώσεις όσον αφορά τον έλεγχο και τη διατήρηση. Εκτός από την υπερβολική υπεραλίευση αυτό έχει προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις στην εφαρμογή της πολιτικής και το αίσθημα ότι η επιβολή της εφαρμογής δεν εξασφαλίζεται με ομοιόμορφο τρόπο. Τα συστήματα συλλογής δεδομένων για τη μέτρηση των αλιευμάτων που χρησιμεύουν για τη βραχυπρόθεσμη παρακολούθηση των ποσοστώσεων και τις μεσοπρόθεσμες διαρθρωτικές αξιολογήσεις δεν είναι ικανοποιητικά και πρέπει να βελτιωθεί η συνεκτικότητα. Η Επιτροπή συμφώνησε με την ανάλυση του Ελεγκτικού Συνεδρίου και θεώρησε ότι, ανεξάρτητα από άλλες εναλλακτικές πολιτικές επιλογές που θα υιοθετηθούν στο μέλλον, είναι επείγον να προχωρήσουμε άμεσα σε μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση του συστήματος ελέγχου και επιβολής της εφαρμογής. Ως αποτέλεσμα, η Επιτροπή υπέβαλε φιλόδοξη πρόταση τον Νοέμβριο του 2008, η οποία τώρα αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων μεταξύ των κρατών μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ειδική έκθεση αριθ. 7/2007 σχετικά με τα συστήματα ελέγχου, επιθεώρησης και επιβολής κυρώσεων που αφορούν τους κανόνες διατήρησης των κοινοτικών αλιευτικών πόρων, συνοδευόμενη από τις απαντήσεις της Επιτροπής Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου περί της θέσπισης κοινοτικού συστήματος ελέγχου για την εξασφάλιση της τήρησης των κανόνων της κοινής αλιευτικής πολιτικής - COM(2008) 718. EL 15 EL

17 Πώς μπορεί να βελτιωθούν τα συστήματα συλλογής δεδομένων βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα για να εξασφαλιστούν συνεκτικές πληροφορίες για τους σκοπούς της επιβολής της εφαρμογής; Ποιοι μηχανισμοί επιβολής θα εξασφάλιζαν με τον καλύτερο κατά τη γνώμη σας τρόπο υψηλού επιπέδου συμμόρφωση: συγκεντρωτικοί (π.χ. απευθείας δράση της Επιτροπής, εθνικοί ή διακρατικοί έλεγχοι) ή αποκεντρωμένοι; Θα υποστηρίζατε τη σύνδεση ανάμεσα στην αποτελεσματική συμμόρφωση με τις αρμοδιότητες ελέγχου και στην πρόσβαση στην κοινοτική χρηματοδότηση; Θα ήταν δυνατόν η αυξημένη αυτοδιαχείριση από τον κλάδο να συμβάλλει στην επίτευξη αυτού του στόχου; Είναι δυνατόν η διαχείριση σε επίπεδο γεωγραφικών περιοχών να συμβάλλει στον ίδιο σκοπό; Τί μηχανισμοί θα ήταν δυνατόν να εξασφαλίσουν υψηλότερο επίπεδο συμμόρφωσης; 5. ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΕ 5.1. Διαφοροποιημένο καθεστώς αλιείας για την προστασία παράκτιων στόλων μικρής κλίμακας; Η αλιεία στην οποία μεγάλο μερίδιο έχουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον κοινωνικό ιστό και την πολιτιστική ταυτότητα πολλών παράκτιων περιοχών της Ευρώπης. Το εισόδημα πολλών παράκτιων κοινοτήτων συνεχίζει να εξαρτάται από την αλιεία και μερικές από αυτές έχουν περιορισμένες δυνατότητες οικονομικής διαφοροποίησης. Έχει, συνεπώς, μεγάλη σημασία να εξασφαλιστεί το μέλλον των παράκτιων, μικρής κλίμακας και ερασιτεχνών αλιέων, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη την ιδιαίτερη κατάσταση των ΜΜΕ. Η ευθυγράμμιση της αλιευτικής ικανότητας των στόλων αλιείας με τις αλιευτικές δυνατότητες και η διατήρηση της αναλογίας αυτής θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε γενική μείωση της απασχόλησης στον αλιευτικό κλάδο. Η προσπάθεια να προστατευθούν οι πιο ευάλωτες παράκτιες κοινότητες από αυτή την τάση αποτελεί θεμιτό κοινωνικό στόχο. Αυτοί οι κοινωνικοί προβληματισμοί πρέπει να αντιμετωπιστούν με τρόπο που να μην εμποδίζει τους μεγαλύτερους στόλους να υποστούν τις αναγκαίες προσαρμογές. Ένας τρόπος θα ήταν η υιοθέτηση διαφοροποιημένων καθεστώτων διαχείρισης: ένα τέτοιο καθεστώς για τους μεγάλους στόλους, όπου η προσαρμογή της αλιευτικής ικανότητας και της οικονομικής απόδοσης βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και ένα άλλο για τους μικρούς στόλους στις παράκτιες κοινότητες όπου το ενδιαφέρον εστιάζεται στους κοινωνικούς στόχους. Οι διευθετήσεις για τους μεγάλους στόλους θα μπορούσαν, συνεπώς, να περιλαμβάνουν οικονομικά κίνητρα για την προσαρμογή των στόλων όπως μηχανισμούς κατανομής με βάση την αγορά, ενώ η διαχείριση των τύπων παράκτιας αλιείας μικρής κλίμακας θα ήταν δυνατόν να εξασφαλιστεί μέσω απευθείας κατανομής των ποσοστώσεων ή της αλιευτικής προσπάθειας ή μέσω συλλογικών καθεστώτων. Η προσέγγιση της δημόσιας οικονομικής στήριξης είναι δυνατόν να είναι διαφορετική για τις δύο κατηγορίες στόλου: οι μεγάλοι στόλοι θα πρέπει να αναμένεται ότι είναι οικονομικά αυτάρκεις ενώ η δημόσια χρηματοδότηση μπορεί να βοηθήσει τους μικρούς στόλους να EL 16 EL

18 προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες που θα προκύψουν ως επακόλουθο της μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ, έτσι ώστε να ενισχυθεί η οικονομική τους βιωσιμότητα και να συνεχίσουν να συμβάλουν στην καθημερινή ζωή των παράκτιων κοινοτήτων. Πολλά σκάφη είναι μικρά και οι περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις είναι περιορισμένες αλλά η αλιεία μικρής κλίμακας μπορεί επίσης να είναι επιβλαβής για ευαίσθητους παράκτιους οικότοπους και η συνολική της επίπτωση μπορεί να είναι σημαντική και να επηρεάσει πραγματικά την κατάσταση των αποθεμάτων. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι μικροί και οι μεγάλοι στόλοι εκμεταλλεύονται τα ίδια ιχθυαποθέματα. Το διαφοροποιημένο καθεστώς θα πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά για να διασφαλίσει την οικολογική βιωσιμότητα των αποθεμάτων από τα οποία τελικά εξαρτώνται οι εν λόγω αλιευτικές κοινότητες. Παρόλο που οι γενικές αρχές και τα πρότυπα θα πρέπει να εφαρμόζονται σε ολόκληρη την ΕΕ, οι συγκεκριμένες αποφάσεις σχετικά με τους στόλους μικρής κλίμακας πρέπει να λαμβάνονται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στις παράκτιες κοινότητες. Πώς μπορεί η συνολική αλιευτική ικανότητα να προσαρμοστεί με ταυτόχρονη αντιμετώπιση των κοινωνικών προβληματισμών που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες κοινότητες, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαίτερης κατάστασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον κλάδο αυτό; Πώς είναι δυνατό να λειτουργήσει στην πράξη ένα διαφοροποιημένο καθεστώς; Πώς πρέπει να οριστούν οι τύποι αλιείας μικρής κλίμακας με βάση τη σχέση τους με τις παράκτιες κοινότητες; Τί επίπεδο καθοδήγησης και συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού θα απαιτηθεί σε επίπεδο ΕΕ; 5.2. Πλήρης αξιοποίηση της αλιείας μας Ως στόχος που πρέπει να επιτευχθεί μέχρι το 2015, η έννοια της ΜΒΑ έγινε αποδεκτή από όλα τα κράτη μέλη το 2002 στην Παγκόσμια Διάσκεψη κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη. Απετέλεσε επίσης μέρος της συμφωνίας του ΟΗΕ για τα ιχθυαποθέματα του Αυτή η διεθνής δέσμευση πρέπει τώρα να κατοχυρωθεί ως αρχή της μελλοντικής ΚΑλΠ όσον αφορά τη διαχείριση των αποθεμάτων. Η διαχείριση των περισσότερων τύπων κοινοτικής αλιείας εκτός της Μεσογείου επιτυγχάνεται με τον καθορισμό συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων (TAC) από τα οποία κάθε κράτος μέλος λαμβάνει εθνική ποσόστωση. Αυτό το σύστημα διαχείρισης με ποσοστώσεις εκφόρτωσης φαίνεται σχετικά απλό αλλά έχει επίσης αποδειχτεί μη βέλτιστο κατά αρκετούς τρόπους. Σε μικτούς τύπους αλιείας που έχουν ως στόχο διάφορα είδη ιχθύων προκύπτουν ανεπιθύμητα παρεμπίπτοντα αλιεύματα όταν η ποσόστωση ενός είδους έχει εξαντληθεί σε αντίθεση με τις ποσοστώσεις άλλων ειδών γεγονός που υποχρεώνει τους αλιείς να απορρίψουν τους ιχθύες τους οποίους απαγορεύεται πλέον να εκφορτώσουν. Εκτός του ότι συνιστά κατασπατάληση πολύτιμων πόρων η απόρριψη έχει εμποδίσει την αποκατάσταση αρκετών αποθεμάτων παρά τις χαμηλές ποσοστώσεις. Στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑλΠ πρέπει εξασφαλιστεί ότι δεν πραγματοποιούνται πλέον απορρίψεις. EL 17 EL

19 Η διαχείριση με βάση την αλιευτική προσπάθεια, όπως ο περιορισμός των ημερών κατά τις οποίες μπορεί να εξέλθει στη θάλασσα ένα αλιευτικό σκάφος μπορεί να οδηγήσει σε εξάλειψη του προβλήματος αλλά ίσως να μην επαρκεί για την επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ. Πώς είναι δυνατόν να καταρτιστούν μακροχρόνια σχέδια διαχείρισης για όλους τους ευρωπαϊκούς τύπους αλιείας στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑλΠ; Πρέπει η μελλοντική ΚΑλΠ να μετακινηθεί από τα σχέδια διαχείρισης για τα αποθέματα σε σχέδια διαχείρισης τύπων αλιείας; Πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ σε δύο φάσεις, κατ αρχάς με συγκεκριμένα μέτρα για τη μετάβαση σε ΜΒΑ πριν από το 2015 και στη συνέχεια με μέτρα διατήρησης της ΜΒΑ ως το ανώτατο επίπεδο εκμετάλλευσης μετά από αυτήν την ημερομηνία; Πώς είναι δυνατό να εφαρμοστεί η δέσμευση για ΜΒΑ σε μικτούς τύπους αλιείας με ταυτόχρονη αποφυγή των απορρίψεων; Ποιο πρέπει να είναι το κύριο σχέδιο διαχείρισης της κοινοτικής αλιείας και σε ποιους τύπους αλιείας πρέπει να εφαρμόζεται; Περιορισμοί των αλιευμάτων; Διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας; Συνδυασμός των δύο; Υπάρχουν άλλες εναλλακτικές επιλογές; Τι μέτρα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να μειωθούν περαιτέρω οι απορρίψεις στην ευρωπαϊκή αλιεία; Θα μπορούσε η διαχείριση μέσω μεταβιβάσιμων ποσοστώσεων να αποδειχτεί χρήσιμη σχετικά; 5.3. Σχετική σταθερότητα και πρόσβαση σε παράκτιους τύπους αλιείας Η σχετική σταθερότητα καθιερώθηκε ως αρχή της πρώτης ΚΑλΠ το Σημαίνει ότι το μερίδιο κάθε κράτους μέλους για κάθε κοινοτική ποσόστωση πρέπει να παραμείνει σταθερό με την πάροδο του χρόνου. Το προσόν της σχετικής σταθερότητας ήταν η καθιέρωση μηχανισμού κατανομής των αλιευτικών δυνατοτήτων στα κράτη μέλη. Ωστόσο, προκάλεσε την ανάπτυξη ιδιαίτερα πολύπλοκων πρακτικών, όπως οι ανταλλαγές ποσοστώσεων μεταξύ κρατών μελών ή οι αλλαγές σημαίας των αλιευτικών επιχειρήσεων. Η προσθήκη στόχων όσον αφορά τη διαχείριση της αλιευτικής προσπάθειας προκάλεσε περαιτέρω ασάφεια. Μετά από πάνω από μια εικοσιπενταετία πολιτικής και αλλαγών των αλιευτικών προτύπων υφίσταται σήμερα σημαντική διαφορά ανάμεσα στις ποσοστώσεις που κατανέμονται στα κράτη μέλη και τις πραγματικές ανάγκες και χρήσεις των στόλων τους. Εν ολίγοις είναι σωστό να λεχθεί ότι η σχετική σταθερότητα δεν εξασφαλίζει πλέον ότι τα αλιευτικά δικαιώματα παραμένουν στο πλαίσιο των αντίστοιχων αλιευτικών κοινοτήτων. Η αρχή περιορίζει επίσης την ευελιξία στη διαχείριση της ΚΑλΠ κατά τουλάχιστον τρεις τρόπους: περιορίζει την ευελιξία του αλιευτικού κλάδου να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τους πόρους του και να υιοθετήσει διαφορετικές αλιευτικές δραστηριότητες, τεχνικές και πρότυπα, EL 18 EL

20 αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες που έχουν οδηγήσει τις εθνικές διοικήσεις να επικεντρωθούν στην αύξηση των TAC και, συνεπώς, το μερίδιό τους σε ιχθύες, εις βάρος άλλων μακροπρόθεσμων προβληματισμών. Σε πολλές περιπτώσεις δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις στα TAC επειδή ένα κράτος μέλος που θέλει υψηλότερη ποσόστωση δεν έχει άλλη εναλλακτική επιλογή παρά να επιδιώξει την αύξηση των TAC ολόκληρης της Κοινότητας, συμβάλλει στις απορρίψεις επειδή δημιουργεί πολλές εθνικές ποσοστώσεις καθεμιά από τις οποίες γεννά τους δικούς της περιορισμούς όσον αφορά τις απορρίψεις: ένας εθνικός στόλος είναι δυνατόν να μην έχει εξαντλήσει την ποσόστωσή του για ένα ορισμένο είδος αλλά ένας άλλος εθνικός στόλος που έχει εξαντλήσει την ποσόστωσή του ή δεν διαθέτει καμία ποσόστωση, υποχρεώνεται σε απόρριψη. Για τους παραπάνω λόγους, έχει σημασία να αντιμετωπιστεί η συνέχιση της σχετικής σταθερότητας υπό την παρούσα της μορφή. Μια εναλλακτική επιλογή θα ήταν η αντικατάσταση της σχετικής σταθερότητας από ένα πιο ευέλικτο σύστημα, όπως η κατανομή αλιευτικών δικαιωμάτων. Μια άλλη εναλλακτική επιλογή μπορεί να είναι η διατήρηση της αρχής αλλά η εισαγωγή ευέλικτων διευθετήσεων για την αντιμετώπιση των ανωτέρω ελλείψεων και η αντιστοίχιση των εθνικών ποσοστώσεων με τις πραγματικές ανάγκες των εθνικών στόλων. Ένας άλλος ιστορικός περιορισμός των αλιευτικών δυνατοτήτων είναι το καθεστώς των 12 ναυτικών μιλίων με βάση τον οποίο τα παράκτια ύδατα των κρατών μελών προορίζονται αποκλειστικά για τους αντίστοιχους εθνικούς στόλους (εκτός ειδικών δικαιωμάτων πρόσβασης για άλλους στόλους με βάση ιστορικά αλιευτικά πρότυπα). Αυτό έχει λειτουργήσει ικανοποιητικά και μπορεί ακόμη και να ενισχυθεί αν διαμορφωθεί ένα ειδικό καθεστώς για τους παράκτιους στόλους μικρής κλίμακας. Πώς μπορεί να διαμορφωθεί η σχετική σταθερότητα προκειμένου να συμβάλλει καλύτερα στην επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ; Πρέπει να καταργηθεί ή εάν όχι πρέπει να καταστεί πιο ευέλικτη και σε αυτή την περίπτωση με ποιο τρόπο; Πώς είναι δυνατόν να διαμορφωθούν οι εν λόγω εναλλακτικές επιλογές; Πρέπει η πρόσβαση στη ζώνη των 12 ναυτικών μιλίων να επιτρέπεται αποκλειστικά στα αλιευτικά σκάφη μικρής κλίμακας; 5.4. Εμπόριο και αγορές από το δίκτυ στον καταναλωτή Ο αλιευτικός κλάδος της Ευρώπης (αλιεία ή υδατοκαλλιέργεια) λαμβάνει γενικά μικρό μόνο μερίδιο της τιμής που καταβάλλει ο καταναλωτής όταν αγοράζει τα ψάρια. Συνολικά, οι τιμές πρώτης πώλησης των ιχθύων έχουν παραμείνει στάσιμες ακόμη και σε περιόδους ιδιαίτερων διακυμάνσεων των τιμών των καυσίμων όπως εκείνες του Αυτό είχε τρεις σημαντικές επιπτώσεις: (1) Οι σταθερά χαμηλές τιμές ωθούν τους αλιείς να επιδιώκουν την αλίευση μεγαλύτερων ποσοτήτων EL 19 EL

21 (2) Η έλλειψη δυνατότητας να μετατεθούν στον καταναλωτή οι αυξήσεις του κόστους παραγωγής οδηγεί σε χρόνια χαμηλή κερδοφορία και ενεργεί ξανά ως κίνητρο για υπεραλίευση (3) Αυτό αυξάνει την εξάρτηση των αλιέων από κρατικές ενισχύσεις με αποτέλεσμα οι τελευταίες να καθίστανται αναπόσπαστο και μόνιμο χαρακτηριστικό των επιχειρηματικών σχεδίων του αλιευτικού κλάδου. Η κατάσταση αυτή οφείλεται σε διάφορους λόγους. Πρώτον, οι παραγωγοί τροφίμων με βάση αλιεύματα είναι ιδιαίτερα κατακερματισμένοι και δεν έχουν οργανωθεί για να διαθέτουν τα προϊόντα τους στην αγορά έτσι ώστε να εξασφαλίζουν μεγαλύτερο μερίδιο της αξίας για τους ίδιους. Αυτό έρχεται σε έντονη αντίθεση με τον ιδιαίτερα συγκεντρωμένο κλάδο της διανομής μέσω του οποίου διοχετεύεται το 90% της παραγωγής. Δεύτερον, οι καταναλωτές τείνουν να προτιμούν όλο και περισσότερο μεταποιημένα ή κατεψυγμένα προϊόντα εις βάρος των φρέσκων. Τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται από χαμηλό κόστος ενέργειας και μεταφορικών και έχει υποστηριχτεί ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στις τιμές τους δεν συνυπολογίζεται το κόστος του αποτυπώματος άνθρακα των οικείων προϊόντων. Δεν αντιμετωπίζουν επίσης τους ίδιους άμεσους περιορισμούς με τους αλιείς σε περιπτώσεις εξωτερικών πληγμάτων π.χ. λόγω των τιμών του πετρελαίου. Αυξάνει το σχετικό κόστος άλλων συστατικών, της μεταποίησης και της εμπορίας και μειώνει το σχετικό μερίδιο των ιχθύων στην τελική τιμή καταναλωτή. Τρίτον, η τιμή ορισμένων αλιευτικών προϊόντων επηρεάζεται επίσης από το πολύ υψηλό ποσοστό των εισαγόμενων προϊόντων στην αγορά της ΕΕ. Σε αυτό σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα καθεστώτα εμπορικών συναλλαγών: πρέπει να εξασφαλίζουν την τροφοδοσία της αγοράς στις βέλτιστες τιμές αλλά πρέπει να στηρίζουν και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρέπει να έχει ως στόχο την προώθηση των αλιευτικών προϊόντων που προέρχονται από τύπους αλιείας που αποτελούν αντικείμενο βιώσιμης διαχείρισης προκειμένου να εξασφαλιστούν συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού στην αγορά της ΕΕ. Το υφιστάμενο σύστημα παρέμβασης στην αγορά στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης της αγοράς (ΚΟΑ) συνεπάγεται άμεση κρατική παρέμβαση στις περιπτώσεις που οι τιμές των ιχθύων για σειρά ειδών πέσουν κάτω από τα καθορισμένα όρια. Το σύστημα αυτό δεν αντικατοπτρίζει τη μεταβαλλόμενη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης και η διαχείρισή του έχει αποδειχτεί όλο και πιο πολύπλοκη. Η κακή κατάσταση των πόρων καθώς και η εξαιρετικά μεγάλη εξάρτηση της αγοράς της ΕΕ από τις εισαγωγές έχουν σταδιακά μειώσει τη σημασία του 9. Πρέπει να υπάρχει χώρος για μια ΚΟΑ στο πλαίσιο της οποίας θα εγκαταλειφτεί η άμεση επιδότηση των τιμών αλλά θα δίδεται πολύ μεγαλύτερη έμφαση στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο οργανώνονται οι παραγωγοί. Επιπλέον των ενισχυμένων εξουσιών διαχείρισης της αλιείας, οι οργανώσεις των παραγωγών μπορούν να 9 Η παρούσα ΚΟΑ πρόκειται να επανεξεταστεί το 2009 και βρίσκεται σε εξέλιξη σχετική δημόσια διαβούλευση. EL 20 EL