ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΕΠΑ.Λ.

Transcript

1 52 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Φιλολάου & Εκφαντίδου 26 : Τηλ.: ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΠΑ.Λ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Αγαπητοί συμμαθητές, στο υπό εξέταση κείμενο, η Ν. Μπαλούτογλου ερανίζεται διεθνείς και εγχώριες βιβλιογραφικές αναφορές που «φωτίζουν» τη συνεισφορά της τέχνης και της διδασκαλίας της στη διαμόρφωση ενός νέου ανθρώπου. Αφορμάται από την ομοφωνία που επικρατεί ως προς την υπεροχή των κρατών που «σφράγισαν την ιστορία» με τη συμβολή τους στην αισθητική και στη διανόηση, για να διατρανώσει τον ρόλο της εικαστικής αγωγής. Συγκεκριμένα, βάσει δημοσιεύσεων, η δημιουργική διαδικασία «γαλβανίζει» και σχηματοποιεί τις παιδικές δεξιότητες σε αντίθεση με άλλες επιστήμες. Επιπλέον, συνιστά μέσο για ν αφουγκραστεί ο νέος τον πολιτισμικό περίγυρο ενώ, ο συγχρωτισμός που αυτή προκαλεί καθιστά τη διδασκαλία της επιτακτική. Ολοκληρώνοντας, η κειμενογράφος αναδεικνύει και την αρωγή της Τέχνης στον τομέα της ατομικής συμμετοχής στη διαμόρφωση του νεανικού περιβάλλοντος. Βέβαια, δεν παραλείπει να επισημάνει πως οι σχετικές μελέτες βρίσκονται σε πρώιμα στάδια. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. Β1. Είναι πανθομολογούμενο πως οι επιλογές αλλά και η συνεισφορά μιας χώρας στο παγκόσμιο στερέωμα, διαμορφώνει και την ποιότητα των κληροδοτημάτων της προς την ανθρωπότητα. Συγκεκριμένα, ένα έθνος «σπάζει τα όρια της συνοριακής γεωδαισίας του» όταν τα πνευματικά και αισθητικά του κληροδοτήματα γίνουν αντικείμενο διεθνούς θαυμασμού και μελέτης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά Σελίδα 1 από 9

2 ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός που «εκκόλαψε» έναν πνευματικό και καλλιτεχνικό «οργασμό» για ν αποτελέσει το κύριο έρεισμα ώστε να δομηθεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και η παγκόσμια σύλληψη του ωραίου. Αντίθετα, η ιστορία έχει γράψει με ζοφερά χρώματα στα κατάστιχά της τις επιλογές εκείνων των κρατών που έβλαψαν, παγίδευσαν, σκότωσαν και γενικά θέριεψαν τις δυνάμεις του κακού. Ενδεικτικά, η ναζιστική απόπειρα εξόντωσης των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και η ρίψη της ατομικής βόμβας που διετάχθη στα πλαίσια του Β Παγκοσμίου πολέμου είναι «εγκλήματα» που λόγω του τρόμου που προκάλεσαν συνιστούν πλέον σύμβολα υπέρ της παγκόσμιας ειρήνης και του πυρηνικού αφοπλισμού. Συνεπώς, είναι χρέος ανθρώπων και ηγεσιών να μεριμνούν για την πολιτισμική παρακαταθήκη και όχι για τη διαιώνιση της στρατοκρατίας. Β2. α) Είναι σαφές πως το παραπάνω κείμενο είναι χαρακτηριστικό δείγμα επιστημονικού λόγου. Η συντάκτης επιχειρεί να είναι περιγραφική, ερμηνευτική και ουδέτερη. Γι αυτό, ο λόγος της είναι ως επί το πλείστον απρόσωπος (χρησιμοποιεί δηλαδή γ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο που προσδίδει αντικειμενικότητα στο κείμενο) με την αναφορική λειτουργία της γλώσσας να υπερτερεί έναντι της συνυποδηλωτικής. Εξάλλου, οι κύριοι τρόποι πειθούς που μετέρχεται είναι η «επίκληση στη λογική» (π.χ. επιχειρηματολογεί: Συγκεκριμένα, η διδασκαλία της τέχνης στο σχολείο αναπτύσσει την κοινωνικότητα και ξεπερνά τον ατομικισμό, αφού αποκλείει το στοιχείο της απόρριψης και παροτρύνει την ενεργή συμμετοχή και συνεργασία) και η «επίκληση στην αυθεντία» (π.χ.: Για όλα τα παραπάνω, ο Δανασσής-Αφεντάκης συμπεραίνει ότι η τέχνη πρέπει να λάβει τη σωστή της θέση στο σχολείο). Επιπρόσθετα, η Ν. Μπαλούτογλου επιδιώκει να είναι αντικειμενική γι αυτό και σταχυολογεί, ενδεικτικά, θέσεις ειδικών από την δημοσιευθείσα βιβλιογραφία (Α. Μπουρντέλ, Μοσχονά-Καλαμάρα, Σάλλα-Δοκουμετζίδη, Δανασσής-Αφεντάκης, Chapman, Τσεβρένη) χωρίς να προβαίνει σε προσωπικές αξιολογήσεις και συναισθηματικές εξάρσεις. Μάλιστα, τεκμηριώνει τις απόψεις της με έγκυρα επιστημονικά δεδομένα [Μοσχονά-Καλαμάρα (1986), Σάλλα- Δοκουμετζίδη (1996) κ.τ.λ.] αλλά τηρεί και κριτική στάση απέναντι στη Σελίδα 2 από 9

3 βιβλιογραφία καθώς επισημαίνει στο τέλος του κειμένου ότι η τελευταία είναι «άπειρη» ακόμα αναφορικά με τη σχέση τέχνης και ατομικής συμμετοχής στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος (Η περιβαλλοντική προσφορά της τέχνης δε συναντάται συχνά στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, ίσως γιατί οι περιβαλλοντικές ανησυχίες είναι πρόσφατο, σχετικά, φαινόμενο και η διαθεματική αντιμετώπιση των μαθημάτων απαίτηση των τελευταίων, μόλις, χρόνων). Ακόμη, ευδιάκριτο είναι το επιστημονικό λεξιλόγιο εντός του κειμένου (εικαστικός, νοητική σύλληψη, θεωρητικό εργαλείο, περιβάλλοντας χώρος) αλλά και η σαφήνεια και η ακρίβεια στη διατύπωση (π.χ. στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου εξηγεί αναλυτικά τι είναι αυτό που διαχωρίζει την τέχνη από τις επιστήμες ώστε να γίνει σαφέστερη). Τέλος, το κείμενο είναι άρτια οργανωμένο και αυστηρά δομημένο (αν και δεν υπάρχει επίλογος) καθώς φράσεις γέφυρες εξασφαλίζουν τη λογική του αλληλουχία (π.χ. σε αυτά τα λόγια του γλύπτη, παρόμοια είναι και η θέση, όλες τις παραπάνω απόψεις, σε όλα τα παραπάνω κ.ο.κ.) β) Ο τρόπος πειθούς που επιστρατεύει ο γλύπτης Μπουρντέλ είναι η «επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη». Δηλαδή, επιχειρεί να πείσει εγείροντας συγκινησιακή φόρτιση στον δέκτη. Τα μέσα που χρησιμοποιεί είναι α) αφήγηση, β) ποιητικός λόγος και γ) συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις. Συγκεκριμένα, κάνει μια αναδρομή στην διεθνή ιστορία και επισημαίνει πως στην ελίτ των χωρών έχουν εισέλθει μόνο όσες προσέφεραν στην παγκόσμια αισθητική και τη διανόηση. Επίσης, χρησιμοποιεί στον λόγο του ποιητικά μέσα όπως: προσωποποίηση (μια χώρα ζει), μεταφορά (μια χώρα μεγαλώνει μέσα στη σκέψη μας), ασύνδετο σχήμα (εκείνο που έμεινε, εκείνο που μένει) και επαναλήψεις (δε ζει / ζει, πολλές πολιτείες / πολλές χώρες, εκείνο που έμεινε / εκείνο που μένει). Τέλος, συναισθηματική φόρτιση προσφέρουν και λέξεις όπως: «κατακτήσεις», «νίκες», «σκοτείνιασαν», «ομορφιά». γ) Ο τρόπος ανάπτυξης της 4 ης παραγράφου είναι η «αιτιολόγηση» Προσφέρονται, δηλαδή, οι λόγοι που η διδασκαλία της τέχνης κοινωνικοποιεί. Συγκεκριμένα, «αποκλείει το στοιχείο της απόρριψης», «παροτρύνει την ενεργή συμμετοχή και Σελίδα 3 από 9

4 συνεργασία» και «είναι τόπος ελευθερίας, έκφρασης όσο και τόπος συνάντησης με τους άλλους». Όσον αφορά τη δομή της παραγράφου αυτή είναι τριμερής. Η θεματική περίοδος είναι η περίοδος «Τα προσωπικά οφέλη που αποκομίζει το παιδί τονίζει και ο Δανασσής-Αφεντάκης (1997)», διότι η συντάκτης προϊδεάζει τον αναγνώστη για το θέμα που θ ακολουθήσει. Τα σχόλια λεπτομέρειες συνίστανται από τις δύο επόμενες περιόδους (Συγκεκριμένα, η διδασκαλία της τέχνης τόπος συνάντησης με τους άλλους) μιας και στο σημείο αυτό γίνεται η ανάλυση της θεματικής περιόδου που προηγήθηκε. Τέλος, περίοδος κατακλείδα είναι η τελευταία περίοδος της παραγράφου (Για όλα τα παραπάνω της θέση στο σχολείο) αφού η κειμενογράφος καταλήγει σε κάποιο συμπέρασμα. Β3. Διαφορετική = Ανόμοια Κατόπιν μετρήσεων αποδείχθηκε ότι τα μεγέθη των επιφανειών είναι ανόμοια. Εκπαίδευσης = Επιμόρφωσης Απαραίτητη καθίσταται σήμερα η διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ώστε να μπορέσουν να συμπορευθούν με τις νέες παιδαγωγικές μεθόδους. Θεμελιώνοντας = Εδραιώνοντας Δεν μπορούν να εδραιωθούν ολοκληρωτικές ιδεολογίες σε λαούς που έχουν εμποτιστεί με ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες. Ενίσχυσης = Ενδυνάμωσης Η ενδυνάμωση της κριτικής σκέψης είναι η «λυδία λίθος» για την κατάκτηση της ευτυχίας. Αυτοπεποίθηση = Αυτοεκτίμηση Σελίδα 4 από 9

5 Η καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης είναι η ύψιστη πράξη αγάπης για τον εαυτό μας. Απαίτηση = Επιταγή Η λιτότητα είναι επιταγή των καιρών και όχι επιλογή των πολιτών. Β4. Η σύνταξη είναι ενεργητική. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ: Η ανυπολόγιστη προσφορά της Τέχνης στον άνθρωπο συνοψίζεται από την γλύπτρια Μοσχονά-Καλαμαρά (1986) σε αυτά τα λόγια του γλύπτη Αντουάν Μπουρντέλ. Η σύνταξη είναι παθητική. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ: Η περιβαλλοντολόγος Τσεβρενή (2009) έρχεται να προσθέσει, σε όλα τα παραπάνω, μια διαφορετική οπτική των Εικαστικών Τεχνών, που παρουσιάζει την τέχνη ως εργαλείο εκπαίδευσης για το περιβάλλον. Γ.ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Επικοινωνιακό πλαίσιο: Ομιλία Προσφώνηση: Αξιότιμοι καθηγητές και αγαπητοί συμμαθητές Προλογική σκέψη: Ανέκαθεν, ο άνθρωπος επεδίωκε να ικανοποιήσει τις πνευματικές, ψυχικές και αισθητικές του ανάγκες, ήθελε να εκφράσει απόψεις και συναισθήματα, να προκαλέσει αισθητική συγκίνηση και να προβληματίσει αναζητώντας την αξία του Ωραίου και Υψηλού. Μέσω της Τέχνης κατάφερε να εκφράσει το ωραίο και το καλό, να δημιουργήσει, να φανερώσει την ομορφιά και να δώσει ζωή στην ύλη. Σελίδα 5 από 9

6 Μεταβατική: Παρά την αναγνωρισμένη αξία όμως της Τέχνης, ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται να μην κατανοεί τη βοήθεια που θα του προσφέρει απλόχερα στην καθημερινότητα και ότι υπηρετώντας την θα συνδράμει στην πολιτισμική μεταρσίωση. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ Συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια του ανθρώπου, καλλιεργεί τις πνευματικές δυνάμεις (κρίση, αντίληψη, φαντασία, επινοητικότητα), διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες και τα ενδιαφέροντα του. Τον καθιστά ικανό να προσεγγίζει πολυπρισματικά την πραγματικότητα και να διεισδύει στις εσώτερες πτυχές της, να μην είναι εύκολο θύμα δημαγωγών αλλά να γνωρίζει να επιλέγει στην καθημερινή του ζωή. Αναπτύσσει την αισθητική του, διαμορφώνει το αισθητικό κριτήριο, τη δυνατότητα του να αποτιμά ορθά τα καλλιτεχνικά ερεθίσματα, καλλιεργεί την αίσθηση του ωραίου/του μέτρου/της συμμετρίας, και της αρμονίας, απαραίτητα στοιχεία για την ποιότητα ζωής. Παράλληλα, διδάσκει στο άτομο να βλέπει τα πράγματα μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα που ξεφεύγει από τη χρηστική και ορθολογιστική αντίληψη της ζωής. Σημαντική είναι η επίδραση της στην κοινωνικοπολιτική ζωή, αφού δεν αποτελεί μόνο μέσο επικοινωνίας και σύσφιξης των διαπροσωπικών σχέσεων, προβάλλει επίσης πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς, κοινωνικοπολιτικές αξίες, όπως είναι η ισότητα, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η ειρήνη, αφυπνίζει συνειδήσεις των πολιτών και τους ευαισθητοποιεί για σοβαρά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Επηρεάζει τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς του ανθρώπου, προβάλλει υψηλές αξίες και ιδανικά, συντελεί σε μια επανιεράρχηση αξιών και τονώνει την έφεση του να αγωνιστεί για την πραγμάτωση υψηλών στόχων. Επιδρά θετικά στον ψυχισμό του ανθρώπου, εκλεπτύνει τον ψυχικό κόσμο και εξευγενίζει τα συναισθήματα μέσω της αισθητικής συγκίνησης, απαλλάσσει από το άγχος της καθημερινότητας και την υπερένταση, λειτουργώντας ως μορφή εκτόνωσης Σελίδα 6 από 9

7 που απελευθερώνει από την εσωτερική ένταση και πίεση. Ακόμα, αποτελεί μέσο που εκφράζει την ιδιαιτερότητα της προσωπικής δημιουργίας, αναδεικνύει τις ιδιαίτερες κλίσεις και ικανότητες του ατόμου, ικανοποιεί την ανάγκη του ανθρώπου να εξωτερικεύει τις ιδέες του και τις ανησυχίες, να αισθητοποιεί τα οράματα του και να αξιοποιεί έτσι τον ελεύθερο χρόνο του. Συμβάλλει και στην ηθική αρτίωση του ατόμου, προβάλλει ανθρωπιστικές αξίες και πρότυπα ηθικής ζωή, υποστασιοποιεί και απαθανατίζει τις μεγάλες ηθικές πράξεις και έτσι το άτομο κερδίζει για τη ζωή του αξιόλογους σηματωρούς. Η Τέχνη κάθε λαού αποτελεί το κυριότερο στοιχείο της φυσιογνωμίας και της πολιτιστικής ταυτότητας, τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα ενός λαού αντιπροσωπεύουν την ιδιαίτερη αισθητική του και χαρακτηρίζουν την ποιότητα του εθνικού του πολιτισμού, η λαϊκή κυρίως Τέχνη εκφράζει την πολιτιστική ταυτότητα. Ο άνθρωπος έτσι προστατεύει τον πολιτισμό, ενισχύει την εθνική ταυτότητα και αναχαιτίζει κάθε προσπάθεια αφελληνισμού. Ευνοεί την επικοινωνία των λαών, καταλύει τα τοπικά όρια, είναι γλώσσα διεθνής με διαχρονική αξία συμβάλλει στη διαμόρφωση πνεύματος οικουμενικής συνείδησης και έτσι ο άνθρωπος απεγκλωβίζεται από τον εγωκεντρισμό του και διευρύνει τους ορίζοντες του. Β ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ (Συμπέρασμα και β ζητούμενο) Συνάγεται λοιπόν το συμπέρασμα ότι η τέχνη είναι αρωγός στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. Ο φορέας παιδείας που έχει σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια της αισθητικής αγωγής είναι το σχολείο που με συγκεκριμένες κινήσεις θα βοηθήσει το νέο να κατανοήσει τη σημασία της Τέχνης. Αρχικά, αναγκαία κρίνεται και η πνευματική καλλιέργεια των νέων. Μόνο όταν το επίπεδο σκέψης και μόρφωσης είναι υψηλό, είναι εφικτή η ενασχόληση με καλλιτεχνικά έργα, που διαθέτουν ποιότητα και εκπέμπουν υψηλές και διαχρονικές αξίες και ιδέες. Σελίδα 7 από 9

8 Τα καλλιτεχνικά μαθήματα πρέπει να έχουν πρωτεύοντα ρόλο στο σχολείο και να μην υιοθετούν τα παιδιά βαθμοθηρική αντίληψη και να τα θεωρούν απώλεια χρόνου. «Η Τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη» όπως αναφέρει ο Κ.Τσάτσος. Αυτό θα επιτευχθεί με την οργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, όπως συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις γλυπτικής και ζωγραφικής, για να αποκτήσει ο μαθητής βιωματική σχέση με την Τέχνη και να καταλάβει ότι η ενασχόληση με την Τέχνη τον αποδεσμεύει από την ύλη και τις ανάγκες και τον ωθεί στον κόσμο των ιδεών. Πρέπει να ενθαρρύνεται η ελεύθερη μαθητική πρωτοβουλία για τη σύσταση μουσικών, χορευτικών, θεατρικών ομάδων και το σχολείο να διαθέτει τα μέσα καλλιτεχνικής αγωγής, όπως αίθουσες, όργανα μουσικά. Το μάθημα της λογοτεχνίας πρέπει να διδάσκεται μεθοδικά και ο μαθητής να έρχεται σε επαφή με τους οραματισμούς του καλλιτέχνη, να κατανοεί την τεχνική των δημιουργημάτων και τις διάφορες γλωσσικές αποχρώσεις, να συνδυάζει τη λογοτεχνία με την καθημερινότητα, να μάθει να αναζητά το ωραίο. Η ουσιαστική επαφή με τα μνημεία και τα μουσεία, όπου αναδεικνύεται η Τέχνη, είναι ένας τρόπος για να θαυμάσει ο μαθητής το μεγαλείο και τη διαχρονικότητα της. Επιλογική σκέψη Η συναισθηματική καλλιέργεια των μαθητών σήμερα νοσεί και αυτό έχει επιπτώσεις και στη ζωή τους όπου ο ωφελιμισμός και ο στυγνός ορθολογισμός κυριαρχούν. Σε αυτό το σημείο έρχεται η Τέχνη, η οποία εξαγνίζει την ψυχή, εξοβελίζει από την καθημερινότητα τη ματαιοδοξία, εξευγενίζει συναισθήματα και ανοίγει νέους ορίζοντες στη ζωή. Αποφώνηση Ευχαριστώ για το χρόνο σας Σελίδα 8 από 9

9 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ / ΧΑΤΖΗΛΑΜΠΡΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ Σελίδα 9 από 9