ΕΙΣΑΓΩΓΗ... σελ.3. Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ...σελ.3. Ι. Γενική επισκόπηση σελ.3-4. ΙΙ. Γεωγραφικό πλαίσιο... σελ.4

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... σελ.3 Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ....σελ.3 Ι. Γενική επισκόπηση σελ.3-4 ΙΙ. Γεωγραφικό πλαίσιο... σελ.4 ΙΙΙ. Η διάρθρωση της Μυκηναϊκής κοινωνίας σελ.4 ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΡΟΟΕΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ...σελ.4 Ι. Σχέσεις Κρήτης- Αιγύπτου κατά την προανακτορική περίοδο ( π.χ.)...σελ.4 ΙΙ. Παλαιά ανάκτορα στη Κρήτη - Μέσο βασίλειο στην Αίγυπτο...σελ.6 ΑΡΧΗ ΝΕΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ( π.χ.)...σελ.6 Ι. Το επίσημο ταξίδι του Αμένωφι Γ στο Αιγαίο....σελ.6 ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΚΑΙ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ....σελ.7 Ι. Η εμπορική επίδραση των Μυκηναίων στις αγορές της Εγγύς Ανατολής..σελ.7-8 ΙΙ. Υιοθέτηση αντιλήψεων από τους Αιγυπτίους περί ευ ζην μετά τον θάνατο. σελ.9-10 ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΥΚΗΝΕΣ σελ Ι. Η επιρροή του Μινωικού πολιτισμού στη διαμόρφωση του Μυκηναϊκού...σελ ΙΙ. Η πτώση του Μινωικού πολιτισμού...σελ.11 ΜΥΚΗΝΑΙΚΗ ΚΡΗΤΗ..σελ.12 ΙΙ. ΙΙΙ. Οι επιδράσεις των Μυκηναίων στην Κρήτη..σελ.12 Η επικράτηση των Μυκηναϊκών ανακτόρων στην Κρήτη..σελ

2 ΙV. Η εγκατάσταση των Μυκηναίων στη Κνωσό και η έναρξη των ανακτορικών συγκροτημάτων. σελ.13 V. Η αρχή της παρακμής του Μυκηναϊκού κόσμου....σελ.13 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.σελ.14 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Προκειμένου να κατανοήσουμε την ανάπτυξη και την διεύρυνση του Μυκηναϊκού πολιτισμού στον ελλαδικό χώρο, σκόπιμη κρίνεται η αναφορά στην σύνδεση που είχε η Κρήτη με την Αίγυπτο. Οι εμπορικές σχέσεις που συνέδεαν αυτές τις δύο χώρες, επηρέασαν άμεσα την διαμόρφωση του Μυκηναϊκού κόσμου. Πολλές αιγυπτιακές αντιλήψεις και ιδεολογίες υιοθετήθηκαν από τους Μυκηναίους, εμπλουτίζοντάς τις με δικές τους κοσμοθεωρίες, δημιουργώντας έτσι τον δικό τους μοναδικό πολιτισμό. Εικόνα 1.Χάρτης προϊστορικής Ελλάδας και Αιγύπτου Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ I. Γενική επισκόπηση Το χρονολογικό πλαίσιο για τον Μυκηναϊκό πολιτισμό αποτελεί η τρίτη και τελευταία φάση της Εποχής του Χαλκού ( π.χ. περίπου). Είναι η εποχή που ονομάζεται Υστεροελλαδική ή Μυκηναϊκή από το σπουδαιότερο κέντρο του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, τις Μυκήνες. Είναι η εποχή που η Κρήτη φτάνει στο απόγειο της ακμής της και η μινωική επιρροή εξαπλώνεται στο Αιγαίο. Το ενδιαφέρον της Κρήτης για την ηπειρωτική Ελλάδα αυξάνει. Τα γεγονότα αυτά αποτελούν αποφασιστικούς παράγοντες για τη δημιουργία του Μυκηναϊκού πολιτισμού. 3

4 Σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Θουκυδίδη, ο ηγεμόνας των Μυκηνών ήταν ο ισχυρότερος μονάρχης της εποχής. Ήταν εκείνος που διέθεσε το πολυπληθέστερο εκστρατευτικό σώμα, εκατό πλοία, για την πολιορκία της Τροίας. Οι Μυκήνες είχαν εξέχουσα θέση, σε σχέση με τις υπόλοιπες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας. Θα πρέπει να αποτελούσαν την πρωτεύουσα μιας ενοποιημένης Ελλάδας. II. Γεωγραφικό πλαίσιο Οι φάσεις ανάπτυξης του μυκηναϊκού πολιτισμού αφ ορούν κατ αρχήν την Πελοπόννησο, την κεντρική Ελλάδα (Αιτωλοακαρνανία, Φωκίδα, Βοιωτία και Αττική), την Εύβοια και τη Θεσσαλία. Αυτό συμβαίνει, γιατί μόνο στον συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο συναντώνται, με σχετική πυκνότητα, ορισμένα σημαντικά χαρακτηριστικά, που αναγνωρίζονται γενικά ως μυκηναϊκά: τα ανάκτορα και οι επιγραφές σε γραμμική Β, οι θαλαμωτοί τάφοι, οι θολωτοί τάφοι και οι σφραγίδες. Τα χαρακτηριστικά αυτά αποτελούν ασφαλώς καλύτερες μαρτυρίες της μυκηναϊκής κοινότητας, απ όσο μερικά όστρακα ή ακόμη μερικά αγγεία. III. Η διάρθρωση της Μυκηναϊκής Ελλάδας Η Μυκηναϊκή Ελλάδα αποτελείται από μικρά αυτόνομα κράτη που τα κυβερνούν ανεξάρτητοι ηγεμόνες, ίσως με συγγενικούς δεσμούς ανάμεσά τους. Τα κράτη αυτά έχουν μεταξύ τους μια χαλαρή στρατιωτικοπολιτική σύνδεση και κοινά έθιμα, γλώσσα και θρησκεία. Οι περισσότερες ακροπόλεις είναι οχυρωμένες με ισχυρά τείχη 1. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΤΟΥ ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ι. Σχέσεις Κρήτης- Αιγύπτου κατά την προανακτορική περίοδο ( π.χ.) Οι πρώτες επαφές ανάμεσα στην Κρήτη και την Αίγυπτο ξεκινούν ήδη από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας (2600 π.χ. περίπου) και πιστοποιείται κυρίως με την 1 Έχει συχνά παρατηρηθεί ότι οι ισχυρές οχυρώσεις στις μεγάλες μυκηναϊκές ακροπόλεις 4

5 ανταλλαγή αγαθών. Η Κνωσός πιθανότατα ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης των επαφών με την Αίγυπτο. Η Αίγυπτος την περίοδο αυτή εντυπωσιάζει του Μινωίτες, αλλά και επιζητεί τις επαφές με την Κρήτη, ιδιαιτέρως με την Κνωσό. Αφορμή για τις επαφές Κρήτης- Αιγύπτου υπήρχαν τα περιστασιακά ταξίδια εξερεύνησης των μινωιτών ναυτικών σε συνδυασμό με την ανάγκη ανάπτυξης πρώιμου ανταλλακτικού εμπορίου και με την αναζήτηση πρώτων υλών. Οι σχέσεις αυτές ευνοήθηκαν λόγω της σχετικά μικρής απόστασης Κρήτης- Αιγύπτου 2. Δεν είναι τυχαίο ότι την περίοδο αυτή βρέθηκαν εισηγμένα αιγυπτιακά αντικείμενα και μινωικές απομιμήσεις αιγυπτιακών αντικειμένων στους πρωτομινωικούς τάφους της Μεσαράς, αλλά και στο Μόχλο και το Παλαίκαστρο, λιμάνια που η προσέγγισή τους από τους μινωίτες ναυτικούς που ταξίδευαν από την Αίγυπτο, ήταν δυνατή. Τα φυσικά λιμάνια της Μεσαράς πρέπει να αποτελούσαν τα αγκυροβόλια και τις βάσεις των μινωικών πλοίων που ταξίδευαν προς και από την Αίγυπτο. Πρώτες ύλες για την κατασκευή σφραγίδων, φυλαχτών, ειδωλίων και κοσμημάτων, ήρθαν σε μικρές ποσότητες από την Αίγυπτο, όπως δόντι ιπποποτάμου, ενδεχομένως χρυσός, καθώς και ημιπολύτιμοι λίθοι, αμέθυστος και σάρδιος. Ζωομορφικές σφραγίδες και φυλαχτά από δόντι ιπποποτάμου έχουν αιγυπτιακό σχήμα. Οι Μινωίτες εντυπωσιάζονται από τα λίθινα αιγυπτιακά αγγεία τα οποία εισάγουν στην Κρήτη. Η μινωική λιθοτεχνία φθάνει σε υψηλό επίπεδα, ιδιαίτερα στα αγγεία από το Μόχλο. Μιμήσεις αιγυπτιακών μικρογραφικών αγγείων έχουν βρεθεί στην κεντρική και ανατολική Κρήτη. Σημαντική μαρτυρία θαλάσσιων δρόμων επικοινωνίας Κρήτης- Αιγύπτου αποτελούν οι τρεις αιγυπτιακοί σκαραβαίοι 3, που βρέθηκαν στο Λέντα, στους πρωτομινωικούς θολωτούς τάφους, περίπου το Οι απαρχές των σχέσεων Κρήτης- Αιγύπτου εμπλουτίζουν τον πρώιμο μινωικό πολιτισμό, ο οποίος εξελίσσεται, φθάνοντας στο απόγειό του. Εικόνα 2.Οκλάζων πίθηκος ΙΙ. Παλαιά ανάκτορα στη Κρήτη- μέσο βασίλειο στην Αίγυπτο 2 Το Δέλτα του Νείλου απέχει περίπου 500 χιλιόμετρα από την Κρήτη. 3 (= σφραγίδες σε απομίμηση σκαθαριού, δημοφιλή σύμβολα αναγέννησης της ζωής στην Αρχαία Αίγυπτο) 5

6 Η οργάνωση της παραγωγής και του εμπορίου στην προανακτορική Κρήτη φέρνει άφθονο πλούτο στο νησί. Η κεντρική εξουσία ενισχύεται με την ίδρυση μεγάλων ανακτόρων που αποτελούν πολιτικά, οικονομικά και θρησκευτικά κέντρα. Αξιοσημείωτη ήταν η επιρροή των Αιγυπτίων στην οργάνωση των κρητικών ανακτόρων, αλλά και στην μορφοποίηση της μινωικής θρησκείας και λατρείας. Πιο συγκεκριμένα: ii. Εξελίξεις στην μινωική γραφή i. Τα αιγυπτιάζοντα στοιχεία στα Μάλια και η εισαγωγή της αιγυπτιακής ιπποτάμιας θεότητας Ta- urt (Taweret) και η μεταλλαγή της σε μινωικό δαίμονα ή πνεύμα. Στην Αίγυπτο εισρέουν μινωικά μετάλλινα σκεύη υψηλής τέχνης και τεχνικής. Η ανεύρεση του αγαλμάτιου του αιγύπτιου ταξιδιώτη User στη κεντρική αυλή της Κνωσού δηλώνει την διπλωματική ή εμπορική επίσκεψη Αιγυπτίων στην μεσομινωική Κρήτη και τη συνήθεια της εποχής να ιδρύουν αγάλματα ως μάρτυρες της διέλευσης τους από έναν τόπο 4. ΑΡΧΗ ΝΕΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ( π.χ.) Ι. Το επίσημο ταξίδι του Αμένωφι Γ στο Αιγαίο Ένα επίσημο ταξίδι που πραγματοποίησε πιθανότατα ο Φαραώ Αμένωφις Γ και η βασίλισσα Tiyi στο Αιγαίο (Κρήτη και Πελοπόννησο) αναφέρεται στη βάση μιας στήλης κοντά στο ταφικό μνημείο του Φαραώ, στο Κομ ελ Χετάν. Εδώ με γεωγραφική ακρίβεια οδοιπορικού αναφέρονται οι πόλεις Αμνισός, Φαιστός, Κυδωνία, Μυκήνες, Θήβα, Μεσσηνία, Ναύπλιο, Κύθηρα, Κνωσός, Αμνισός. Αρχαιολογικά το ταξίδι ιχνηλατείται από τους σκαραβαίους του Φαραώ και της βασίλισσας που φέρουν τη δέλτο 5 τους και τα μοναδικά ενεπίγραφα πλακίδια φαγεντιανής των Μυκηνών. Δραστήριος και διπλωμάτης ο Φαραώ Αμένωφις Γ' είχε αναπτύξει καλές εμπορικές σχέσεις με τις ισχυρές δυνάμεις της ανατολικής Μεσογείου καθ' όλη τη διάρκεια της βασιλείας του 6. 4 Κρήτη- Αίγυπτος, Πολιτικοί δεσμοί τριών χιλιετιών, (2000),κατάλογος 5 (=Η βασιλική δέλτος (ή καρτούς) είναι ωοειδής φυσαλίδα που περιέχει το όνομα του Φαραώ στα ιερογλυφικά. Το πλαίσιο που περικλείει το όνομα του Φαραώ έχει προστατευτική ιδιότητα και τον προφυλάσσει από κάθε κακό.) 6 Academia.edu 6

7 Εικόνα 3.Στήλη του Αμένωφη Γ' στο Κομ ελ Χετάν, Αίγυπτος ΣΧΕΣΕΙΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΚΑΙ ΜΥΚΗΝΑΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ I. Η εμπορική επίδραση των Μυκηναίων στις αγορές της Εγγύς Ανατολής Κατά τη διάρκεια της ακμής των ανακτόρων στον 14 ο αιώνα και στον 13 ο αιώνα π.χ. η Μυκηναϊκή Ελλάδα φτάνει στο απόγειο της ακμής της και η ακτινοβολία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού απλώνεται σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Είναι η εποχή της περίφημης «Μυκηναϊκής Κοινής». Οι Μυκηναίοι στρέφονται προς τις περιοχές της Εγγύς Ανατολής για την απόκτηση πρώτων υλών, όπως χαλκού, χρυσού, ελεφαντόδοντου και ημιπολύτιμων λίθων. Μεγάλες ποσότητες μυκηναϊκής κεραμικής κατακλύζουν τις αγορές της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου. Η εμπορική και πολιτιστική επικοινωνία με τις χώρες της Εγγύς Ανατολής και την Αίγυπτο διαπιστώνεται και από αντικείμενα ανατολικής και αιγυπτιακής προέλευσης που βρέθηκαν στην Ελλάδα, όπως σφραγιδοκύλινδροι, αμφορείς από τη Χαναάν, λίθινα και φαγεντιανά Αιγυπτιακά αγγεία με δέλτους, σκαραβαίοι και άλλα. Ωστόσο, έντονη ήταν και η προσφορά της Αιγύπτου στις Μυκήνες, όντας σχέση αμφίδρομη 7. Η μοναδική χώρα του χρυσού ήταν τότε η Αίγυπτος. Όλοι οι τότε βασιλείς ζητούσαν από την Αίγυπτο χρυσό. Την εποχή των βασιλικών Λακκοειδών τάφων των Μυκηναίων οι Αιγύπτιοι ανέλαβαν μεγάλο αγώνα, για να εκδιώξουν τους Υκσώς από την χώρα. Από τις πηγές μαθαίνουμε ότι για αυτό το λόγο ζήτησαν εξωτερική βοήθεια και τέλος γνωρίζουμε ότι συνήθιζαν να ανταμείβουν με χρυσό τους γενναίους πολεμιστές 8. Φυσικό είναι να υποθέσουμε ότι οι Αιγύπτιοι σκέφτηκαν να ζητήσουν την βοήθεια των πολεμικών Αχαιών, οι οποίοι, όπως αποδεικνύεται από την γενναιόδωρη πληρωμή, εργάστηκαν πολύ καλά εναντίον του εχθρού. Από τους βασιλικούς Λακκοειδείς τάφους των Μυκηνών ανασύρθηκαν περίπου δεκαπέντε χιλιόγραμμα χρυσού. Το επίθετο το οποίο θα διατηρηθεί επτακόσια χρόνια στην ποίηση του Ομήρου είναι πως οι Μυκήνες ήταν πολύχρυσοι 9. Δεν έφεραν μόνο χρυσό οι πολεμιστές των Μυκηνών, αλλά και πολλές αντιλήψεις από την Αίγυπτο. 7 Οι πολιτισμού του Αιγαίου, (1996) 8 Ο Μυκηναϊκός κόσμος, πέντε αιώνες πρώιμου ελληνικού πολιτισμού , (1988) 9 Πολύχρυσοι Μυκήναι, (1983) 7

8 Εικόνα 4.Χρυσά κοσμήματα Εικόνα 5.Κοσμήματα από τάφους- Ταφικός Κύκλος Α' 8

9 Εικόνα 6.Εισηγμένα αντικείμενα και πρώτες ύλες από την Αίγυπτο II. Υιοθέτηση αντιλήψεων από τους Αιγυπτίους περί ευ ζην μετά τον θάνατο Οι Μυκηναίοι με έκπληξη έμαθαν από τους φορείς της «αιγυπτιακής σοφίας» ότι πρόκειται να ζήσουν πολύ ευτυχισμένοι μετά τον θάνατο, με την προϋπόθεση να εκπληρώσουν ορισμένες διατυπώσεις. Πιο συγκεκριμένα, για να ζήσει κάποιος μετά θάνατον, έπρεπε πρωτίστως να φροντίσει να έχει αναπαυτικότερο τάφο. Ο νεκρός χρειάζεται στον τάφο του όλα τα απαραίτητα αντικείμενα που θα του ήταν χρήσιμα στην επόμενη ζωή, όπως τα επιτραπέζια σκεύη του για να πίνει, τα όπλα του για να μάχεται και τα κοσμήματά του. Αλλά το μεγαλύτερο μυστικό ήταν το εξής: για να επιζήσει η ψυχή, πρέπει να αναγνωρίζει το σώμα, στο οποίο ανήκε, προκειμένου να κατοικηθεί σε αυτό. Οι Αιγύπτιοι του Μεσαίου Βασιλείου για αυτό το λόγο είτε ζωγράφιζαν το πρόσωπο του νεκρού πάνω από την ταρίχευση που δεχόταν (την λεγόμενη μούμια), είτε κατασκεύαζαν προσωπίδα 10 με τα πιστά χαρακτηριστικά του νεκρού, την οποία στερέωναν στη θέση του προσώπου. Οι βασιλείς φυσικά, κατασκεύαζαν αυτή την προσωπίδα από χρυσό, με το οποίο περιέβαλαν και το σώμα. Οι Μυκηναίοι ακολούθησαν πιστά αυτή την ιεροτελεστία, χωρίς όμως να έχουν αντιληφθεί καλώς την διδασκαλία της 10 Τα προσωπεία κατασκευάζονταν, είτε από πολύτιμα υλικά, χρυσό και ασήμι, είτε από ύφασμα καλυμμένο με στόκο ή ασβεστοκονίαμα, το οποίο ζωγράφιζαν. Αυτού του είδους τα προσωπεία ήταν στυλιζαρισμένα και απέδιδαν τα γενικά χαρακτηριστικά των νεκρών. Η μάσκα- πορτραίτο προσαρμοζόταν στην περιοχή του προσώπου πάνω στο σάβανο της μούμιας. 9

10 αιγυπτιακής σοφίας, να είναι οι οφθαλμοί ανοιχτοί. Επίσης, οι Μυκηναίοι γνώριζαν ότι χρειαζόταν μια στήλη πάνω από τον τάφο, η οποία εικόνιζε σκηνές από την ζωή του νεκρού, προκειμένου να χρησιμεύει ως θύρα εισόδου και εξόδου της ψυχής. Εικόνα 7. Χρυσές προσωπίδες ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΥΚΗΝΕΣ Δεν αποκλείεται το ενδιαφέρον της Κρήτης για την Μυκηναϊκή Ελλάδα να προήλθε για αυτό το λόγο, δηλαδή τη δυνατότητα των Μυκηναίων να προμηθεύονται μέταλλα από την Ευρώπη. Ωστόσο, είναι φανερό από την ύπαρξη πολλών μινωικών και μινωικής επίδρασης έργων στους βασιλικούς Ταφικούς Κύκλους ότι Κρήτες τεχνίτες ήρθαν στις Μυκήνες να εργαστούν γα τους νέους άρχοντες. Ι. Η επιρροή του Μινωικού πολιτισμού στην διαμόρφωση του Μυκηναϊκού Αναντίρρητα, ο παλαιότερος και εξίσου λαμπρός, αλλά όχι ελληνικός, Μινωικός Πολιτισμός επηρέασε αποφασιστικά τη διαμόρφωση και την εξέλιξη του Μυκηναϊκού Πολιτισμού. Οι Μυκηναίοι υπήρξαν οι κληρονόμοι του Μινωικού Πολιτισμού και οι διάδοχοι της Κρήτης στο Αιγαίο. Παράλληλα υιοθέτησαν πολλά στοιχεία από τις μινωικές τέχνες και την μινωική θρησκεία, γονιμοποιώντας έτσι το δικό τους πολιτισμό Ο εκμινωισμός των Μυκηναίων περιλαμβάνει τόσο υλικές και εξωτερικές πτυχές, με μινωικά αντικείμενα και διακοσμητικές τεχνικές, που δημιουργήθηκαν σε μυκηναϊκό έδαφος, όσο και οργανωτικές, μεταξύ των οποίων θα πρέπει να συγκαταλεχθεί η υιοθέτηση της μινωικής γραφής. Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Μετ. Μελ. Παναγιωτίδου ( Καρδαμίτσα), σ.17 10

11 Μετά την γοργή ανοδική πορεία, οι Μυκήνες είναι πολιτικά και καλλιτεχνικά, ένα κέντρο πλούσιο με επιρροή και συνεχής αυξανόμενη δύναμη, σε αντίστροφη αναλογία με την παρακμή της Κρήτης. Οι σχέσεις με το νησί, εμπορικές στην αρχή, πρέπει κάποια στιγμή να εκτράπηκαν σε λεηλασίες, γιατί οι Μυκηναίοι δελεάστηκαν από την λάμψη του Κρητικού πολιτισμού. Πιο συγκεκριμένα, υιοθέτησαν ποικίλα τεχνολογικά επιτεύγματα, διάφορες μορφές τέχνης και την ιδέα της γραφής. Το αποτέλεσμα ήταν μια γενικευμένη αφομοίωση του μινωικού πολιτισμού από τους Μυκηναίους, ένας εκμινωισμός, δηλαδή. ΙΙ. Η πτώση του Μινωικού πολιτισμού Το 1450 π.χ. αποτελεί βαθιά τομή στην ιστορία του Αιγαίου. Όπως είναι γνωστό, η Κρήτη υφίσταται μια καταστροφή που γίνεται αιτία της παρακμής του Μινωικού κράτους και του πολιτισμού του. Η Μεγαλόνησος ερημώνεται, ανάκτορα, επαύλεις και οικισμοί καταστρέφονται. Όμως το ανάκτορο της Κνωσού φαίνεται ότι υφίσταται μόνο μικρές ζημιές. Η διαδεδομένη θεωρία ότι αυτή η μεγάλη καταστροφή προκλήθηκε από φυσικές δυνάμεις, δηλαδή μια έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, που είχαν ως αποτέλεσμα να ξεσπάσουν ισχυρότατες πυρκαγιές, σήμερα δεν θεωρείται πλέον ως πιθανή από τους περισσότερους ερευνητές. Αντίθετα, φαίνεται ότι μάλλον καταστρεπτικές πολεμικές συρράξεις με δυσμενείς επιδράσεις, είτε μια μυκηναϊκή εισβολή, είτε ενδοκρητικές συγκρούσεις, μια επανάσταση, πιθανώς και τα δύο, υπήρξαν η αιτία του τέλους της μινωικής κυριαρχίας. 11

12 Εικόνα 8.Μακριά και κοντά ξίφη, χάλκινες μαχαίρες, λόγχες, εγχειρίδια και λίθινες αιχμές βελών κτερίζουν τους πολεμιστές της εποχής των Λακκοειδών Τάφων των Μυκηνών. ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΚΡΗΤΗ Ο όρος Μυκηναϊκή Κρήτη σημαίνει ότι η Κρήτη αποτελεί τμήμα του μυκηναϊκού κόσμου, χωρίς όμως να χάνει την δική της ιδιαιτερότητα, ο πολιτισμός της παραμένει μινωικός. Από πολιτική διάσταση, δεν σημαίνει σε καμιά περίπτωση ότι στην διάρκεια αυτής της περιόδου η Κρήτη βρέθηκε κάτω από την κηδεμονία μιας μυκηναϊκής δυναστείας. ΙΙ. Οι επιδράσεις των Μυκηναίων στην Κρήτη Ο Evans είχε ήδη ερμηνεύσει τις μεταβολές ως ενδείξεις μιας νέας «δυναστείας» στην Κνωσό, μετά το 1450 π.χ. Μετά την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β, έγινε φανερό ότι αυτή η νέα δυναστεία δεν μπορούσε να είναι παρά μυκηναϊκή. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα των επιδράσεων αυτών είναι οι αλλαγές στα ταφικά έθιμα, οι οποίες αποτελούν χωρίς αμφιβολία ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα υπέρ της άποψης μιας μυκηναϊκής εξουσίας στην Κνωσό. 12

13 Εικόνα 9.Λακκοειδείς τάφος των Μυκηνών- Ταφικός Κύκλος Α' ΙΙΙ. Η επικράτηση των Μυκηναϊκών ανακτόρων στην Κρήτη Με την απουσία των «τάφων πολεμιστών» το κρητικό ανακτορικό σύστημα εξαφανίζεται στην Κνωσό, την εποχή κατά την οποία διαπιστώνεται η ανάπτυξη των μυκηναϊκών ανακτόρων στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Δεν σημαίνει όμως ότι η εξαφάνιση αυτή οδήγησε αμέσως στην παρακμή του μινωικού πολιτισμού, όπως νόμιζαν την εποχή του Evans. Οι πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι οι περίοδοι μέχρι την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων υπήρξαν μια φάση δημογραφικής ανάπτυξης και σχετικής ευημερίας σε όλη την Κρήτη. Εικόνα 10.Σχεδιαστική απεικόνιση Μυκηναϊκού ανακτόρου 13

14 ΙV. Η εγκατάσταση των Μυκηναίων στη Κνωσό και η έναρξη των ανακτορικών συγκροτημάτων Γύρω στο 1500 π.χ. μετά από μια σειρά καταστροφών που έπληξαν την Κρήτη λίγο αργότερα, οι Μυκηναίοι επωφελούνται από την εξασθένισή της, εκτοπίζουν τους Μινωίτες και κυριαρχούν βαθμιαία σε ολόκληρο το Αιγαίο. Γύρω στα μέσα του 15 ου αιώνα π.χ. εγκαθίστανται στην Κνωσό. Είναι η εποχή που αρχίζει η μεγάλη δύναμη των «ανακτόρων» στη Μυκηναϊκή Ελλάδα. Τα ανάκτορα γίνονται φορείς της κεντρικής εξουσίας και οργανώνουν την περίφημη μυκηναϊκή ανακτορική οικονομία, με τη χρήση της γραφής, κατά τα πρότυπα των παλιότερων ανακτόρων της Κρήτης. Στα μυκηναϊκά ανάκτορα κατοικεί ο «Fάναξ» των ενεπίγραφων πινακίδων, που ελέγχει αφ ενός την παραγωγή και αφετέρου την διακίνηση των προϊόντων. IV. Αρχή της παρακμής του Μυκηναϊκού κόσμου Οι θεωρίες οι οποίες αποπειρώνται να εξηγήσουν το τέλος της μυκηναϊκής εποχής είναι ποικίλες και μπορούν να συνοψιστούν σε τρεις μεγάλες τάσεις. Η πρώτη υποστηρίζει ότι παρενέβη ένας εξωτερικός παράγοντας και πιο συγκεκριμένα ένα μεταναστευτικό ρεύμα που επιδέχεται δύο ερμηνείες: είτε επρόκειτο για τους Δωριείς, είτε για τους αποκαλούμενους «λαούς της θάλασσας». Η δεύτερη τάση δίνει το προβάδισμα στους φυσικούς παράγοντες, σε σεισμούς ή σε αλλαγές των κλιματολογικών συνθηκών. Και η Τρίτη επιχείρησε να εξηγήσει το τέλος του μυκηναϊκού πολιτισμού με βάση τις αντιθέσεις της οικονομικής και κοινωνικής δομής, αποδίδοντας στις εσωτερικές συγκρούσεις τον ρόλο του διασπαστικού παράγοντα 12. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνόγλωσση Ιακωβίδης, Σ., Ε., 2001, Μυκήνες- Επίδαυρος- Άργος- Τίρυνς- Ναύπλιον, Πλήρης οδηγός για τα Μουσεία και τους Αρχαιολογικούς χώρους της Αργολίδας, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών Καρέτσου, Α., 2000, Κρήτη- Αίγυπτος, Πολιτικοί δεσμοί τριών χιλιετιών, Αθήνα: Υπουργείο πολιτισμού- αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου Μαρινάτος, Σ., 1959, Κρήτη και Μυκηναϊκή Ελλάς (55-70), Αθήνα: Εκδόσεις Αθηνών Μυκηναίοι Έλληνες, Μετ. Μελ. Παναγιωτίδου ( Καρδαμίτσα), σ.17 Μυλωνάς, Γεώργιος Ε., 1983, Πολύχρυσοι Μυκήναι, (σελ.13), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών Darcque, P., Fougeres, L., Poursat, J., C., Olivier, J., P., Ruijgh, C., J., Haiganuch, S., Touchais, G., Trevil, R., 1996, Οι πολιτισμού του Αιγαίου, Μυκηναική Κρήτη, (60-83) Martin S. Ruirerez- Jose L. Meleva, Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, Αθήνα, 1996,σ Οι Μυκηναίοι Έλληνες, Μετ. Μελίνα Παναγιωτίδου, (1996),σ

15 Ξενόγλωσση History-pages. blogspot.com Greekworldhistory. Blogspot. Gr Καρέτσου, Α., 2000, Κρήτη- Αίγυπτος, Πολιτικοί δεσμοί τριών χιλιετιών, Αθήνα: Υπουργείο πολιτισμού- αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου 15