11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας, Μυτιλήνη, Λέσβος, Ελλάδα 2015

Transcript

1

2 11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας, Μυτιλήνη, Λέσβος, Ελλάδα 2015 Προκαταρκτικά αποτελέσματα της κοινωνικο-οικονομικής διάστασης της αλιείας της «Συμιακής Γαρίδας», Plesionika narval, (Fabricius,1787) με κιούρτους στο ΝΑ Αιγαίο Καλογήρου, Σ., Μαργαρίτης, Μ., Μαραβέλιας, Χ. Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων & Εσωτερικών Υδάτων, Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, Περίληψη Η εκτίμηση της κοινωνικο-οικονομικής διάστασης της αλιείας της «συμιακής γαρίδας», Plesionika narval, για την περιοχή του Νότιο-Ανατολικού Αιγαίου αποτιμήθηκε από επτά ερωτηματολόγια και δύο αλιευτικά ημερολόγια. Η αλιεία με κιούρτους (FPO) διέπεται από εποχικά χρονική απαγόρευση (1 Μαῒ ου έως 31 Ιουλίου, από το 2004). Η μέση απόδοση των αλιευτικών εργαλείων (g/εργαλείο/ημέρα) είναι 102 ± 9 g και 61 ± 10 g τυπικό σφάλμα την απαγορευμένη και επιτρεπόμενη περίοδο, αντίστοιχα. Η μέγιστη και ελάχιστη απόδοση παρουσιάζεται τον Ιούνιο και Οκτώβριο με 129 g και 18 g, αντίστοιχα. Το μεγαλύτερο αλιευτικό κόστος καταλαμβάνει με 39% το κόστος πληρώματος που ισοδυναμεί με Λέξεις κλειδιά: Συμιακή γαρίδα (Plesionika narval), κιούρτοι, ΝΑ Αιγαίο, απόδοση, κόστος Preliminary results of the socio-economic dimensions in trap fishery of the narwal shrimp, Plesionika narval (Fabricius, 1787) in the south-eastern Aegean Sea Kalogirou, S., Margaritis, M., Maravelias, C. Institute of Marine Biological Resources and Inland Waters, Hellenic Centre for Marine Research, skalogirou@hcmr.gr Abstract Indications of the socio-economic dimension of shrimp trap fishery (FPO) from an area of the south-eastern Aegean Sea is given. Seven questionnaires and two log books were used to describe the social and economic aspects for the studied area. Mean yield per trap ranged between 102 ± 9 g S.E. during the banned period (May, 1 to July, 31) and 61 g ± 10 g S.E. during the permitted period. Maximum yield per trap was 129 gr. observed in June and lowest in October with 18 gr. In terms of fishing costs, the highest expenses were contributing with 39% to the total budget spent. Keywords: Symi shrimp (Plesionika narval), fishing costs, yield, south-eastern Aegean Sea 1. Εισαγωγή Η χρήση της παραδοσιακής οικολογικής γνώσης μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να παράσχει τη δυνατότητα ανασύνθεσης της χρονικής εξέλιξης ενός ιχθυοπληθυσμού. Οι αλιείς έχουν το πλεονέκτημα της καθημερινής παρατήρησης του θαλάσσιου οικοσυστήματος και πολύτιμες πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν από την συμμετοχή τους σε ερευνητικές μελέτες. Μελέτες που συγκρίνουν τα αποτελέσματα από την επιστημονική έρευνα με στοιχεία που προέρχονται από την εμπειρία των αλιέων έχουν δείξει ότι και οι δύο αυτές πηγές της γνώσης δρουν συμπληρωματικά και ως επί το πλείστον συμφωνούν στον εντοπισμό των βασικών τάσεων. Το Plesionika narval (Fabricius, 1787) είναι κοσμοπολίτικο είδος που απαντάται σε βάθη από 0 έως 910 μέτρα σε αμμώδη, λασπώδη και βραχώδη ενδιαιτήματα καθώς και υποβρύχια σπήλαια. Απαντάται στον Ανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό, την Μεσόγειο και την Ερυθρά Θάλασσα καθώς και τον Ινδο-δυτικό Ειρηνικό. Στη Μεσόγειο, οι μελέτες για το είδος επικεντρώθηκαν στην βιολογία, την ανάπτυξη, την γεωγραφική του κατανομή, την οικολογία καθώς και την θήρευσή του (Carbonell & Abello, 1998; Garcia-Rodriguez et al., 2000; Fanelli & Cartes, 2004; Fanelli et al., 2007; Landeira et al., 2009; Arculeo & Brutto, 2011; Sousa et al., 2014). Για την περιοχή του Αιγαίου, οι πρώτες μελέτες για τη βιολογία του είδους ξεκίνησαν στο ΝΑ Αιγαίο και συγκεκριμένα στη Ρόδο και αργότερα στο κεντρικό Αιγαίο (Thessalou-Legaki et al., 1989; Thessalou Legaki, 1989; Thessalou-Legaki, 1992; Kitsos et al., 161

3 11th Panhellenic Symposium on Oceanography and Fisheries, Mytilene, Lesvos island, Greece ) ενώ πιο πρόσφατα στο Βόρειο Αιγαίο (Vafidis et al., 2005). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων (FAO) συγκαταλέγει το P. narval στα εμπορικής σημασίας είδη που αλιεύεται με μηχανότρατες βυθού και παγίδες ή κιούρτους (FPO). Η αλιεία της «Συμιακής γαρίδας», P. narval, πραγματοποιείται από την μικρής κλίμακας παράκτια αλιεία και είναι σημαντική για το σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων και του ευρύτερου ΝΑ Αιγαίου, με ιδιαίτερο αντίκτυπο στον αλιευτικό και τουριστικό τομέα. Σκοπός της μελέτης είναι η πρώτη αποτίμηση της κοινωνικο-οικονομικής διάστασης της αλιείας της «συμιακής γαρίδας», P. narval με κιούρτους στην περιοχή του Νότιο- Ανατολικού Αιγαίου. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις εκφορτώσεις, την απόδοση του αλιευτικού εργαλείου καθώς και το αλιευτικό κόστος. 2. Υλικά και μέθοδοι Τα δεδομένα για την κοινωνικο-οικονομική διάσταση της αλιείας του είδους P. narval συλλέχθηκαν από ερωτηματολόγιο που σχεδιάστηκε για τον συγκεκριμένο τύπο εργαλείου (FPO) και τα αλιευτικά ημερολόγια δύο κύριων αλιέων της Ρόδου που ασκούν το συγκεκριμένο επάγγελμα ως μοναδική πηγή εισοδήματος. Το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε πληροφορίες για το σκάφος (μήκος, έτος κατασκευής, ιπποδύναμη, υλικό κατασκευής), το αλιευτικό εργαλείο, τους ιδιοκτήτες, το προσωπικό, τα αλιευτικά πεδία, την αλιευτική προσπάθεια, τα είδη που αλιεύονται (στοχευμένα και παρεπίπτοντα), τις πωλήσεις, καθώς και το αλιευτικό κόστος. Τα ημερολόγια που κατέγραφαν οι δύο αλιείς ανά αλιευτικό ταξίδι (10-12 ημέρες) περιελάμβαναν τις εκφορτώσεις, τα αλιευτικά πεδία και το κόστος αλιείας την περίοδο 2011 έως Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στις εκφορτώσεις (kg), τη μέση απόδοση του αλιευτικού εργαλείου (gr/αλιευτικό εργαλείο/ημέρα), και το αλιευτικό κόστος σύμφωνα με τα δεδομένα των αλιευτικών ημερολογίων. 3. Αποτελέσματα 3.1 Αλιευτικά πεδία Η αλιεία της «συμιακής γαρίδας» ασκείται από αλιευτικό στόλο 40 περίπου αλιευτικών σκαφών (Τμήμα Αλιείας Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, 2014). Ο αλιευτικός στόλος ενεργεί στο Νότιο τμήμα των Δωδεκανήσων. Τα κύρια αλιευτικά πεδία φαίνονται στην Εικ. 1. Εικ. 1. Πεδία αλίευσης της συμιακής γαρίδας. 3.2 Δεδομένα αλιείας από ερωτηματολόγια και ημερολόγια των αλιευτικών σκαφών Από τα ημερολόγια των δύο αλιευτικών σκαφών τα έτη 2013 και 2014 συγκεντρώθηκαν ημερήσια δεδομένα βιομάζας (δύο αλιευτικά ταξίδια διάρκειας 10 ημερών/μήνα) (Εικ. 2) και 162

4 Ευρώ ( ) Kg 11ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας, Μυτιλήνη, Λέσβος, Ελλάδα 2015 υπολογίστηκε η απόδοση του αλιευτικού εργαλείου (gr/αλιευτικό εργαλείο/ημέρα) (Πίνακας 1). Η μέγιστη και ελάχιστη απόδοση παρουσιάζεται τον Ιούνιο και Οκτώβριο με 129 g. και 18 g., αντίστοιχα (Πίνακας 1). Η μέση απόδοση των αλιευτικών εργαλείων (gr./εργαλείο/ημέρα) είναι 102 ± 9 g. και 61 ± 10 g. τυπικό σφάλμα την απαγορευμένη και επιτρεπόμενη περίοδο, αντίστοιχα (Πίνακας 1) Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Εικ. 2. Εκφορτώσεις της «συμιακής γαρίδας» από δύο αλιευτικά σκάφη. Πίνακας 1. Απόδοση αλιευτικών εργαλείων (κιούρτων) ανά ημέρα (g./εργαλείο/ημέρα). Μάρτ. Απρ. Μάιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ ,09 111,20 129,82 89,07 79,47 72,67 46, ,67 93,43 119,11 92,23 69,44 57,58 37,82 18,50 Από τα ερωτηματολόγια των αλιέων καθώς και από στοιχεία αλιευτικών ημερολογίων προέκυψαν στοιχεία για το αλιευτικό κόστος ανά ταξίδι περιλαμβάνοντας κυρίως, το κόστος για τα καύσιμα, την τροφοδοσία και την μισθοδοσία Συντήρηση Σκάφους & Εργαλείων Εικ. 3. Αλιευτικό Κόστος ανά κατηγορία. Καύσιμα Δόλωμα Μισθοί Τροφοδοσία Πάγος Λοιπα έξοδα Πληρώματος 4. Συμπεράσματα/Συζήτηση Τα αποτελέσματα των εκφορτώσεων (kg) της «συμιακής γαρίδας», P. narval, που αναφέρονται στην παρούσα εργασία ανήκουν στα δύο αλιευτικά σκάφη τα οποία χρησιμοποιούν το 70% του συνολικού αριθμού αλιευτικών εργαλείων της Ρόδου. Στις εκφορτώσεις παρατηρείται ότι η αποδοτικότερη περίοδος αλιείας του είδους P. narval είναι από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο όπου συμπίπτει με αυτήν της απαγόρευσης (Μάιος Ιούλιος), (Π.Δ. 157/2004). Η συγκεκριμένη περίοδος απαγόρευσης είναι και η παραδοσιακή αλιευτική περίοδος. Κατά την διάρκεια των ετών 2005 έως 2012 και για να παρακολουθηθεί η αλιευτική πίεση και η κατάσταση των πληθυσμών του είδους, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου εξέδιδε με Απόφαση Αντιπεριφερειάρχη, ετήσιες άδειες «πειραματικής» αλιείας. Η μέγιστη απόδοση των αλιευτικών εργαλείων, 129 g/εργαλείο/ημέρα, συμφωνεί με την απόδοση στο ενδο-οικογενειακό είδος Plesionika edwarsii (Brandt, 1851) στα Κανάρια νησιά (Arrasate-Lopez et al., 2012). Το αλιευτικό κόστος όπως παρουσιάζεται από την Εικ. 3 αναφέρεται στα δύο μεγαλύτερα σκάφη που απασχολούν προσωπικό και που πραγματοποιούν αλιευτικά ταξίδια 10 έως 12 ημερών ανά μήνα. Τα υπόλοιπα αλιευτικά σκάφη που 163

5 11th Panhellenic Symposium on Oceanography and Fisheries, Mytilene, Lesvos island, Greece 2015 δραστηριοποιούνται στη Ρόδο πραγματοποιούν αυθημερόν αλιευτικά ταξίδια με εργαλεία-κιούρτοι (FPO) που δεν ξεπερνούν τα 40. Τα οικονομικά οφέλη υπολογίζονται από την εμπορική τιμή και κυμαίνεται μεταξύ /kg. Από κοινωνικο-οικονομικής πλευράς, η συμιακή γαρίδα είναι ένας πολύ σημαντικός θαλάσσιος πόρος για την περιοχή των Δωδεκανήσων. Η μέχρι τώρα μελέτη του είδους υπήρξε σποραδική και τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα ελλιπή. Στην παρούσα μελέτη κρίθηκε απαραίτητη τόσο η ενεργή συμμετοχή των αλιέων όσο και η εθελοντική συνεισφορά αλιευτικών και κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων (π.χ. ημερολόγια σκάφους, ερωτηματολόγια, τοπικά αρχεία αλιευτικών συλλόγων) καθώς αυτά μπορούν να συμπληρώσουν άλλες πηγές επιστημονικής πληροφόρησης (π.χ. εκφορτώσεις). 5. Ευχαριστίες Η παρούσα μελέτη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαῑ κό Ταμείο Αλιείας και από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας (Ε.Π.ΑΛ.) , Μέτρο 3.5, Πιλοτικά Σχέδια, ΥΠ.Α.Α.Τ με τίτλο «Διαχείριση της Συμιακής Γαρίδας». Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον πρώην και νύν Αντπεριφερειάρχη Αγροτικής Οικονομίας, Κτηνιατρικής και Αλιείας, Αντώνη Χατζηϊωάννου και Φιλήμων Ζαννετίδη, αντίστοιχα καθώς και στο Τμήμα Αλιείας της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Μαριγώ Φωτάκη, Μανώλης Περράκης, Θεόδωρος Φωτάρας, Σταμάτης Σταματέλλος). 6. Βιβλιογραφία Arculeo, M. & Brutto, S.L Growth and Reproduction Data of Plesionika Narval (Decapoda, Caridea, Pandalidae) Off the Island of Ustica (Southern Tyrrhenian Sea). Crustaceana, 84 (11), Arrasate-Lopez, M., Tuset, V.M., Santana, J.I., Garcia-Mederos, A., Ayza, O. et al Fishing methods for sustainable shrimp fisheries in the Canary Islands (North-West Africa). African Journal of Marine Science, 34, Carbonell, A. & Abello, P Distribution characteristics of pandalid shrimps (Decapoda: Caridea: Pandalidae) along the western Mediterranean Sea. Journal of Natural History, 32, Fanelli, E. & Cartes, J.E Feeding habits of pandalid shrimps in the Alboran Sea (SW Mediterranean): influence of biological and environmental factors. Marine Ecology Progress Series, 280, Fanelli, E., Colloca, F. & Ardizzone, G.D Decapod crustacean assemblages off the West coast of central Italy (western Mediterranean). Scientia Marina, 71, Garcia-Rodriguez, M., Esteban, A. & Perez Gil, J.L Considerations on the biology of Plesionika edwardsi (Brandt, 1851) (Decapoda, Caridea, Pandalidae) from experimental trap catches in the Spanish western Mediterranean Sea. Scientia Marina, 64, Kitsos, M.S., Tzomos, Th., Anagnostopoulou, L. & Koukouras, A Diet Composition of the Pandalid Shrimp, Plesionika Narval (Fabricius, 1787) (Decapoda, Pandalidae) in the Aegean Sea. Crustaceana, 81, Landeira, J.M., Lozano-Soldevilla, F. & Gonzalez-Gordillo, J.I Description of the first larval stages of Plesionika narval (Fabricius, 1787) (Crustacea, Decapoda, Pandalidae) obtained under laboratory conditions. Zootaxa, 2206, Sousa, R., Henriques, P., Biscoito, M., Pinto, A.R., Delgado, J. et al Considerations on the biology of Plesionika narval (Fabricius, 1787) in the northeastern Atlantic. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 14, Thessalou-Legaki, M Allometric growth of male secondary sexual characters and dioecy in Parapandalus narval (Decapoda: Pandalidae). Journal of Crustacean Biology, 9, Thessalou-Legaki, M Reproductive variability of Parapandalus narval (Crustacea: Decapoda) along a depth gradient. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 35, Thessalou-Legaki, M., Frantzis, A., Nassiokas, K. & Hatzinikolaou, S Depth zonation in a Parapandalus narval (Crustacea, Decapoda, Pandalidae) population from Rhodos Island, Greece. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 29, Vafidis, D., Politou, C.-Y., Carbonell, A. & Company, J A review of the biology and fisheries of the genus Plesionika Bate, 1888 (Decapoda, Caridea, Pandalidae) in European waters. Crustaceana, 78,