ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΡΗΣΗ. Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας Σμήμα Κοινωνικής Εργασίας ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ

Transcript

1 ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΚΡΗΣΗ Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας Σμήμα Κοινωνικής Εργασίας ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ «Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΠΑΣΔΡΑ ΣΗ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑ Χ ΠΡΟ ΣΗΝ ΚΟΙΝΧΝΙΚΟΠΟΙΗΗ ΣΧΝ ΠΑΙΓΙΧΝ. ΑΠΟΦΔΙ ΦΟΙΣΗΣΧΝ ΣΔΙ ΗΡΑΚΛΔΙΟΤ» Δπηβιέπνπζα Καζεγήηξηα:Γηαιπλάθε Διέλε πνπδάζηξηεο:μνπηνπνχινπ Γήκεηξα Α.Μ 4880 Παηεληψηε Μαξία Α.Μ 4760 Τπνβιήζεθε σο απαηηνχκελν γηα ηελ απφθηεζε ηνπ Πηπρίνπ Κνηλσληθήο Δξγαζίαο ΑΠΡΙΛΙΟ, 2017

2 Σκήκα Κνηλσληθήο Δξγαζίαο, ΔΤΠ, ΣΔΙ Κξήηεο. Το περιετόμενο ηης ζσγκεκριμένης Π.Ε. αποηελεί πνεσμαηική ιδιοκηηζία ηων Μοσηοπούλοσ Δήμηηρας και Παηηνιώηη Μαρίας, ηης επιβλέποσζας καθηγήηριας Διαλσνάκη Ελένης και ηοσ Τμήμαηος Κοινωνικής Εργαζίας και προζηαηεύονηαι από ηοσς νόμοσς περί πνεσμαηικής ιδιοκηηζίας (Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίοσ ποσ ιζτύοσν ζηην Ελλάδα). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 2

3 Γήισζε ηήξεζεο ηεο αθαδεκατθήο δενληνινγίαο Οη ππνγξάθνληεο θνηηεηέο ηνπ Σκήκαηνο Κνηλσληθήο Δξγαζίαο ηνπ ΣΔΗ Κξήηεο Μνπηνπνχινπ Γήκεηξα Παηεληψηε Μαξία δειψλνπκε ππεχζπλα φηη ε παξνχζα πηπρηαθή εξγαζία κε ηίηιν: «Ο ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ. Απφςεηο θνηηεηψλ ΣΔΗ Ζξαθιείνπ», είλαη ζην ζχλνιφ ηεο πξντφλ δηθήο καο δνπιεηάο θαη φηη φιεο νη πεγέο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί αλαθέξνληαη πιήξσο. Δπίζεο δειψλνπκε φηη δελ απνηειεί πξντφλ νπνηαζδήπνηε εμσηεξηθήο κε αδεηνδνηεκέλεο βνήζεηαο θαη φηη δελ έρεη ππνβιεζεί ζε νπνηνδήπνηε ίδξπκα ή νξγαληζκφ πξνο αμηνιφγεζε, νχηε έρεη δεκνζηεπζεί ζην παξειζφλ κέξνο απηήο ή ζην ζχλνιφ ηεο. (Τπνγξαθή) (Τπνγξαθή) Ολνκαηεπψλπκν Ολνκαηεπψλπκν ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 3

4 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Με ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο νινθιεξψλνληαη νη ζπνπδέο καο ζην ηκήκα Κνηλσληθήο Δξγαζίαο ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο. Νηψζνπκε ηελ ππνρξέσζε λα επραξηζηήζνπκε ηελ ππεχζπλε θαζεγήηξηα θπξίαγηαιπλάθε Διέλε γηα ηελ ζπλεξγαζία ηεο καδί καο. Θα ζέιακε επίζεο λα επραξηζηήζνπκε ηηο νηθνγέλεηεο καο, πνπ απνηέιεζαλ ηνλ ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα ςπρνινγηθήο ζηήξημεο θαζ φιε ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ καο, θαζψο θαη ηνπο θίινπο καο πνπ ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ καο. Σέινο, ζα ζέιακε λα επραξηζηήζνπκε ηνπο θνηηεηέο φισλ ησλ ηκεκάησλ ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο γηα ηελ άκεζε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο καο. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 4

5 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 2016 Σκήκα Κνηλσληθήο Δξγαζίαο, ΔΤΠ, ΣΔΗ Κξήηεο Γήισζε ηήξεζεο ηεο αθαδεκατθήο δενληνινγίαο... 3 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ... 4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 7 ABSTRACT... 9 ΘΔΧΡΖΣΗΚΟΜΔΡΟ ΔΗΑΓΧΓΖ ΟΡΗΜΟΗ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 «ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑ» Ζ έλλνηα ηεο νηθνγέλεηαο Μνξθέο Οηθνγέλεηαο Λεηηνπξγίεο ηεο Οηθνγέλεηαο Ζ δνκή ηεο νηθνγέλεηαο Ζ νηθνγέλεηα ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 «ΚΟΗΝΧΝΗΚΟΠΟΗΖΖ» Δλλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο Κνηλσληθνπνίεζεο Ζ νηθνγέλεηα σο πξσηαξρηθφο θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο Οη επηδξάζεηο ηνπ παηξηθνχ ξφινπ ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ Θεσξίεο θνηλσληθνπνίεζεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 «Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΠΑΣΔΡΑ» Ο ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ παξαδνζηαθή νηθνγέλεηα Ο ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε νηθνγέλεηα Σππνινγία ηνπ παηέξα ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 «ΠΑΣΡΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ» Παηξηθή ιεηηνπξγία θαη αλάπηπμε πξνζσπηθφηεηαο ηνπ παηδηνχ Έκκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία Άκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία Ο δεζκφο παηέξα-παηδηνχ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 «ΘΔΧΡΖΣΗΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ ΣΖ ΠΑΣΡΟΣΖΣΑ» Ζ έλλνηα ηεο παηξφηεηαο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 5

6 5.2 Φπραλαιπηηθή ρνιή πκπεξηθνξηθή ρνιή ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 «ΜΔΘΟΓΟ ΔΡΔΤΝΑ» Αληηθείκελν θνπφο Έξεπλαο Δξεπλεηηθή ππφζεζε-εξσηήκαηα Δξεπλεηηθφ εξγαιείν Πεξηγξαθή θαη επηινγή ηνπδείγκαηνο Γηαδηθαζία ζπιινγήοεξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ ηαηηζηηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7«ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ» Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ πζρεηίζεηο απνηειεζκάησλ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 8 «ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ» πκπεξάζκαηα πδήηεζε Παξαηεξήζεηο ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 6

7 ΠΔΡΙΛΗΦΗ θνπφο: θνπφο ηεο παξνχζαο πηπρηαθήο εξγαζίαο ήηαλ λα εμεηάζνπκε ηε ζεκαζία ηνπ ξφινπ ηνπ παηέξα κέζα ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ηνπ, θαζψο επίζεο θαη απφ πνηνχο παξάγνληεο επεξεάδεηαη ν ξφινο ηνπ απηφο. Μεζνδνινγία: Σν δείγκα επηιέρζεθε ηπραία θαη απνηειείην απφ 200 θνηηεηέο θαη θνηηήηξηεο απφ φια ηα ηκήκαηα ηνπ Α.Σ.Δ.Η. Κξήηεο, πνπ ζηεγάδνληαη ζηελ πφιε ηνπ Ζξαθιείνπ. Γηα ηελ έξεπλα ρξεζηκνπνηήζεθε εξσηεκαηνιφγην κε θιεηζηέο θαη αλνηθηέο εξσηήζεηο, ελψ ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε θαη επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ έγηλε κε ηε ρξήζε ηνπ πξνγξάκκαηνο SPSS. Απνηειέζκαηα: Σα απνηέιεζκα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζακε γηα ηελ δηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ επηβεβαηψλνληαη ζε θάπνηα ζεκεία. Όπσο παξαηεξνχκε απφ ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ( Γξάθεκα 5) ε πιεηνςεθία ησλ εξσηψκελσλ ζεσξνχλ φηη ν παηέξαο ιεηηνπξγνχζε θαη εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί σο πξφηππν, γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεη θαη ηα παξαπάλσ. πκπεξάζκαηα: ηελ παξνχζα έξεπλα απάληεζαλ ζπλνιηθά 200 άηνκα, κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ λα απνηειείηαη απφ γπλαίθεο (68,5%) θαη ην ππφινηπν πνζνζηφ (31,5%) απφ άλδξεο κεηαμχ εηψλ απφ φια ηα εμάκελα θαη Σκήκαηα θνίηεζεο ηνπ ΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο. Ο κέζνο φξνο ησλ αηφκσλ πνπ ζπκπιήξσζαλ ηα εξσηεκαηνιφγηα πξνέξρνληαη απφ πφιεηο ( θαη άλσ) θαηνίθσλ Σν 57% ησλ αηφκσλ απάληεζε φηη ε ειηθία ηνπ παηέξα ηνπο αλέξρεηαη ζηα εηψλ. θαη φηη ην 19,5%, ην κεγαιχηεξν δειαδή πνζνζηφ, δήισζε φηη ην επάγγεικα ηνπ παηέξα ηνπο είλαη Δξγάηεο/Σερλίηεο, παξφιν πνπ ην 31% απάληεζε φηη είλαη απφθνηηνη ιπθείνπ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 7

8 χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ηνπ δείγκαηνο, παξαηεξνχκε φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία, δειαδή ην 63% ζεσξεί φηη ν παηέξαο ηνπο ιεηηνχξγεζε θαη εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί σο πξφηππν ζηε δσή ηνπο Λέμεηο Κιεηδηά: Οηθνγέλεηα, Παηέξαο, Κνηλσληθνπνίεζε, Ρφινο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 8

9 ABSTRACT Aim: The purpose of the present study was to examine the importance of the role of the father through the modern Greek family as to socialization of children, and what factors influenced the role of this. Methodology: The sample consisted of 200 students from all the departments of the Technological Educational Institute of Crete, located in the city of Heraklion. We chose the method of quantitative research with the use of a questionnaire consisted of open-ended and closed-ended questions. Data were analyzed with the SPSS Statistical Package. Result:The result from the survey we conducted to investigate the role of the father in the modern Greek family in the socialization of children are confirmed in some places. As we can see from the survey results (Figure 5) the majority of respondents felt that the father worked and still works as a role model, which confirms the above. Conclusions: In this study answered a total of 200 people, with the majority being composed of women (68.5%) and the remainder (31.5%) of men between years of age from all semesters and Departments of TEI Heraklion, Crete. The average number of persons who completed questionnaires are from cities of (10,000 or more) residents. 57% of the people responded that the age of the father is between years and 19.5%, the largest percentage stated that the profession of their father is Laborer / Craftsman, although 31% replied that they are high school graduates.according to the sample responses, we see that the vast majority, 63% consider that their father worked and still works as a role model in their lives Keywords: Family, Father, Socializing, Roles ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 9

10 ΘΔΧΡΗΣΙΚΟΜΔΡΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 10

11 ΔΙΑΓΧΓΗ Δίλαη γεγνλφο φηη ν ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ αγσγή, ηελ αλάπηπμε θαη θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ έρεη ζηεξεζεί πξνζνρήο. Οη έξεπλεο θαη νη κειέηεο είλαη ειάρηζηεο ζρεηηθά κε ηνλ ξφιν ηνπ παηέξα ζηελ νηθνγέλεηα ζπγθξηηηθά κε απηέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί γηα ηνλ ξφιν ηελ κεηέξαο. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαηαβάιινληαη πξνζπάζεηεο λα απνδερηεί θαη λα θαηαλνεζεί φηη ε παξνπζία θαη ε ζπκβνιή ηνπ παηέξα ζηελ νηθνγέλεηα είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή θαη αλαγθαία κε απηή ηεο κεηέξαο. χκθσλα κε αληηιήςεηο ηεο παξαδνζηαθήο θνηλσλίαο(παξαδνζηαθήαληίιεςε ηεο παηξφηεηαο), ν παηέξαο θαίλεηαη λα αζθεί κεγάιε επηξξνή ζηελ ιεηηνπξγία ηεο νηθνγέλεηαο, αθελφο σο ε νηθνλνκηθή πεγή γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ θαη αθεηέξνπ σο πξνο ηελ πξνζηαζία ησλ κειψλ ηεο. Ο παηέξαο, ζε απηή ηε κνξθή νηθνγέλεηαο, έρεη ηελ ππνρξέσζε λα εξγάδεηαη θαη λα θέξεη εηζφδεκα, επνκέλσο, λα είλαη απψλ πνιιέο ψξεο ηεο εκέξαο θαη φηαλ είλαη παξψλ δελ αλαπιεξψλεη ηηο ρακέλεο ζηηγκέο επηθνηλσλίαο κε ηε ζχδπγν θαη ηα παηδηά ηνπ, δηφηη εξγάδεηαη. Έηζη είλαη απξφζηηνο, νιηγνκίιεηνο θαη κε ζπλεξγάζηκνο κε ηα ππφινηπα κέιε.αληίζεηα, ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία, ν παηέξαο παξνπζηάδεηαη πην δξαζηήξηνο θαη δηαζέζηκνο απέλαληη ζηα παηδηά. Δίλαη παξψλ ζηελ θαζεκεξηλή νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο νηθνγέλεηαο θαη αλαπηχζζεη ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο θαη αιιειεπίδξαζεο κε ηα κέιε ηεο. O ξφινο ηνπ παηέξα επηδξά είηε ζεηηθά είηε αξλεηηθά ζηελ αλάπηπμε θαη θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ αλάινγα κε ηελ παξνπζία ηνπ ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηελ ζηάζε ηνπ πξνο απηή. (Μνπζνχξνπ Λ. 2005) Σα παξαπάλσ απνηέιεζαλ κέξνο ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ πνπ δηέπεη ηελ παξνχζα εξγαζία. ηφρνο είλαη λα παξνπζηαζηεί ε ζπκβνιή ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα φζνλ αθνξά ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ηνπ, θαζψο επίζεο θαη απφ πνηνχο παξάγνληεο επεξεάδεηαη απηή. Καηφπηλ εθηεηακέλεο δηεξεχλεζεο, θάλεθε φηη ελψ ππάξρνπλ έξεπλεο πνπεμεηάδνπλ ην ξφιν ηεο νηθνγέλεηαο σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ, παξνπζηάδνληαη ζρεηηθέο αλαθνξέο γηα ηα ξφιν ηεο κεηέξαο, ελψ δελ ππάξρεηπαξφκνηα κειέηε πνπ λα εμεηάδεη ηνλ ξφιν ηνπ παηέξα ζπγθεθξηκέλα, φζνλ αθνξά ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ, γεγνλφο πνπ απνηέιεζε έλα βαζηθφ έλαπζκα γηα ηελ εθπφλεζε ηνπ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 11

12 ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο.πγθεθξηκέλα, βαζηθφο ζηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα φζνλ αθνξά ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ηνπ Όζνλ αθνξά ζην πεξηερφκελν ηεο πηπρηαθήο καο εξγαζίαο ρσξίδεηαη ζε δπνθχξηα κέξε. ην πξψην κέξνο παξαηίζεηαη ε αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε γηα ην ζέκα ηνπ ξφινπ ηνπ παηέξα φζνλ αθνξά ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ελψ ην δεχηεξν κέξνο πεξηιακβάλεη ην εξεπλεηηθφ θνκκάηη ηεο εξγαζίαο, ζην νπνίν ζα γίλεη θαη ε αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ. ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηεο νηθνγέλεηαο, ζηηο κνξθέο πνπ έρεη απνθηήζεη, ζηε δνκή αιιά θαη ζηηο δηάθνξεο ιεηηνπξγίεο ηεο, ζην δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε έλλνηα ηεο θνηλσληθνπνίεζεο θαη νη ζεκαληηθφηεξεο ζεσξίεο ηεο θαη πσο απηή ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ νηθνγέλεηα. Αθνινπζεί ην ηξίην θεθάιαην φπνπ αλαιχνληαη νη ηχπνη ηνπ παηέξα αιιά θαη ν ξφινο ηνπ ζηελ παξαδνζηαθή αιιά θαη ζηε ζχγρξνλε νηθνγέλεηα. ην ηέηαξην δηαηππψλεηαη ε άκεζε θαη έκκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία, ελψ ηέινο, ζην πέκπην θεθάιαην γίλνληαη αλαθνξέο πάλσ ζηελ παηξφηεηα. ην δεχηεξν κέξνο, πνπ αθνξά ην εξεπλεηηθφ ζθέινο απηήο ηεο εξγαζίαο, ζα γίλεη παξάζεζε ησλ απνηειεζκάησλ, ν ζρνιηαζκφο ηνπο, ε ζπδήηεζε, ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαζψο θαη ε επαιήζεπζε ή κε ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ. Αθνινπζεί ε ζπδήηεζε γηα ηα επξήκαηα θαη πσο απηά ζπλδένληαη κε ηε ζεσξία πνπ παξαηέζεθε. ην θνκκάηη απηφ αθφκα, πεξηγξάθεηαη ην αληηθείκελν θαη ν ζθνπφο ηεο έξεπλαο, ε κεζνδνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζακε, ηα εξεπλεηηθά εξγαιεία αιιά θαη ην δείγκα καο. πλνιηθά ινηπφλ ην δείγκα απαξηίδεηαη απφ 200 άηνκα θαη πην ζπγθεθξηκέλα απφ άλδξεο θαη γπλαίθεο θνηηεηέο πνπ θνηηνχλ ζην ΣΔΗ Κξήηεο ζην Ζξάθιεην. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 12

13 ΟΡΙΜΟΙ Ρόινο: Με ηνλ φξν ξφιν, ελλννχκε ηελ ζπκπεξηθνξά πνπ αλακέλεηαη απφ ηνλ θάηνρν κηαο ζέζεο ζηε ζρέζε ηνπ κε ηνλ θάηνρν κηαο άιιεο ζέζεο. Χο αλακελφκελε ζπκπεξηθνξά, ν ξφινο είλαη έλα θαλνληζηηθφ πξφηππν. Καηά ην ΡάιθΛίληνλ ν ξφινο απνηειεί ηε δπλακηθή φςε ηεο ζέζεο. (Σζανχζεο, 1989) Οηθνγέλεηα: Με ηνλ φξν νηθνγέλεηα, ελλννχκε ηε λφκηκε, κφληκε θαη θαηά θαλφλα ηππηθή γελεηήζηα έλσζε ησλ δχν ζπδχγσλ κε ηα ηέθλα ηνπο, πνπ πεξηιακβάλεη ζπρλά θαη ηξίηα πξφζσπα πνπ ζπλδένληαη κε ζηελνχο δεζκνχο ζπγγέλεηαο κ έλαλ απφ ηνπο ζπδχγνπο. Ζ νηθνγέλεηα απνηειεί ηελ αθεηεξία θαη ην θέληξν ησλ δεζκψλ ζπγγέλεηαο. Ζ νηθνγέλεηα θαη ε ζπγγέλεηα είλαη πνιχζθνπνη ή πνιπιεηηνπξγηθνί θνηλσληθνί ζεζκνί πνπ εμαζθαιίδνπλ ηε βηνινγηθή θαη θνηλσληθή αλαπαξαγσγή ηεο θνηλσλίαο (γέλλεζε θαη αλαηξνθή ησλ ηέθλσλ) θαη παξάιιεια ηελ ακνηβαία πξνζηαζία θαη βνήζεηα κεηαμχ ησλ πξνζψπσλ πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ζπγγεληθνχο δεζκνχο. (Σζανχζεο, 1989) Κνηλσληθνπνίεζε:Ζ θνηλσληθνπνίεζε ζα κπνξνχζε λα νξηζηεί σο ε πνξεία ζπγθξφηεζεο θαη εμέιημεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη θνηλσληθήο έληαμεο ηνπ ππνθεηκέλνπ. Δίλαη ε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο θαη αλάπηπμεο ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο ζε εμάξηεζε απφ θαη ζε αληηπαξάζεζε κε ηνπο θνηλσληθνχο θαη πξαγκαηηθνχο-πιηθνχο φξνπο δσήο, πνπ απαληψληαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή ηεο ηζηνξηθήο πνξείαο ηεο θνηλσλίαο. «Πξφθεηηαη γηα κηα δηαδηθαζία ζηελ νπνία ζπκπξάηηνπλ άηνκν θαη θνηλσλία θαη ζηελ πνξεία ηεο νπνίαο έλαο βηνινγηθφο νξγαληζκφο δηακνξθψλεηαη ζε κηα θνηλσληθή πξνζσπηθφηεηα πνπ αλαπηχζζεηαη ζπλερψο ζε κηα ζρέζε αιιειεπίδξαζεο κε ηηο ζπλζήθεο δσήο» (Νφβα-Καιηζνχλε, 2002) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 13

14 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 «ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑ» 1.1Η έλλνηα ηεο νηθνγέλεηαο Ζ νηθνγέλεηα είλαη έλαο θνηλσληθφο ζεζκφο ν νπνίνο ελψλεη ηα άηνκα ζε νκάδεο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ αλαηξνθή θαη ηελ θξνληίδα ησλ παηδηψλ. Άηνκα πνπ ζπλδένληαη κε γάκν ή ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο ή αθφκα θαη κε πηνζεζία δεκηνπξγνχλ κηα νηθνγέλεηα. Παξά ην φηη φιεο νη θνηλσλίεο έρνπλ ην ζεζκφ ηεο νηθνγέλεηαο, ην πνηνο ζπκπεξηιακβάλεηαη ζε απηφλ δηαθνξνπνηείηαη ζε δηάθνξεο θνηλσλίεο κε δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νχ αηψλα, ηα πεξηζζφηεξα κέιε ηεο θνηλσλίαο ζεσξνχζαλ φηη ε νηθνγέλεηα είλαη κηα θνηλσληθή νκάδα δχν ή πεξηζζνηέξσλ αηφκσλ, πνπ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε ζπγγέλεηα εμ αίκαηνο, γάκν ή πηνζεζία θαη ζπλήζσο δνπλ καδί. Αξρηθά νη άλζξσπνη γελληνχληαη κέζα ζε κηα νηθνγέλεηα πνπ απνηειείηαη απφ ηνπο γνλείο θαη ηα αδέιθηα, θαηφπηλ φηαλ ελειηθησζνχλ δεκηνπξγνχλ ηε δηθή ηνπο νηθνγέλεηα είηε θάλνληαο δηθά ηνπο παηδηά είηε πηνζεηψληαο παηδηά πνπ ηα δέρνληαη σο δηθά ηνπο (Θενδσξνπνχινπ,2003) Πνιιέο επηζηεκνληθέο έξεπλεο έρνπλ δηεμαρζεί θαηά πεξηφδνπο, φζνλ αθνξά ην ζεζκφ ηεο νηθνγέλεηαο, ην ξφιν πνπ παίδεη ζηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ θαη ηελ ψζεζε πνπ ηνπ παξέρεη γηα ηελ κεηέπεηηα εμέιημε ηεο δσήο ηνπ. Πνιινί, επίζεο, είλαη νη νξηζκνί πνπ έρνπλ δνζεί θαηά θαηξνχο, απφ επηζηήκνλεο γηα ην ηη είλαη νηθνγέλεηα. Με ηελ επξχηαηε λνκηθή έλλνηα, φκσο, ε νηθνγέλεηα κπνξεί λα νξηζζεί σο έλα ζχλνιν πξνζψπσλ ηα νπνία ζπλδένληαη κε γάκν θαη ζπγγέλεηα (Απνζηνιφπνπινο, 1998). Άιινο αμηνζεκείσηνο νξηζκφο πνπ έρεη δνζεί γηα ην ζεζκφ ηεο νηθνγέλεηαο είλαη φηη ε νηθνγέλεηα είλαη κηα αλαγλσξηζκέλε θαη παξαδνζηαθά θαζηεξσκέλε κνξθή ζπκβίσζεο ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. Απνηειεί ηελ αξρηθή βηνινγηθή θαη θνηλσληθή θνηλφηεηα, ηεο νπνίαο βαζηθφο ζθνπφο είλαη ε δηαηήξεζε ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο κέζσ ηεο αλαπαξαγσγήο ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. (Σζαξδάθεο, 1993). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 14

15 1.2Μνξθέο Οηθνγέλεηαο Ζ νηθνγέλεηα κέρξηο φηνπ ιάβεη ηηο ηειεπηαίεο ζπλεζέζηεξεο κνξθέο ηεο, δηαθπκάλζεθε κέζα απφ ηξία ζηάδηα, ηα νπνία κε βάζε ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία είλαη ηα εμήο: 1. Σν ζηάδην ηεο αγξηφηεηαο ζην νπνίν ν άλζξσπνο δελ εκθαλίδεη θακία απνιχησο δηαθνξά απφ ηα δψα. 2. Σν ζηάδην ηεο βαξβαξφηεηαο θαηά ην νπνίν θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο ε κεηξηαξρηθή θαη παηξηαξρηθή κνξθή ηεο νηθνγέλεηαο. 3. Σν ζηάδην ηνπ πνιηηηζκνχ φπνπ παξνπζηάδεηαη ε ζπληξνθηθή κνξθή ηεο νηθνγέλεηαο ( Σζηπιεηάξεο, 2001). ηηο ζχγρξνλεο θαη ηαπηφρξνλα ζχλζεηεο θνηλσλίεο, φπσο είλαη θαη ε Διιεληθή, παξαηεξνχληαη πεξηζζφηεξεο απφ κία κνξθέο νηθνγέλεηαο. Ηζηνξηθά απφ ηνπο αξραίνπο πνιηηηζκνχο, έζησ θαη αλ δηαθξίλνληαλ απφ ζπλζεηφηεηα, έσο αθφκε θαη ην Μεζαίσλα αιιά θαη ηηο λεψηεξεο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο, δηαθξίλνληαη δηαθνξνπνηήζεηο ζηηο κνξθέο νηθνγέλεηαο. Οη δηαθνξνπνηήζεηο απηέο νθείινληαη θπξίσο ζε ιφγνπο θνηλσληθνχο, πνιηηηθνχο, νηθνλνκηθνχο, λνκηθνχο θαη εζληθνχο. (FrancoisdeSingly, 1996) Κάπνηεο απφ ηηο κνξθέο νηθνγέλεηαο πνπ ζπλαληάκε ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο είλαη νη εμήο: ππξεληθή, κνλνγνλετθή, εθηεηακέλε, νηθνγέλεηεο δηπιήο ζηαδηνδξνκίαο, ρσιέο νηθνγέλεηεο, νηθνγέλεηεο ζε δεχηεξν γάκν. Ππξεληθή νηθνγέλεηα: Απνηειεί ηνλ βαζηθφ θαη πην δηαδεδνκέλν ηχπν νηθνγέλεηαο ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Απνηειείηαη απφ ην δεπγάξη ησλ ζπδχγσλ θαη ηα παηδηά ηνπο. Ζ ππξεληθή νηθνγέλεηα είλαη ε βάζε ηεο ηεθλνπνηίαο θαη ηεο αλαηξνθήο ησλ παηδηψλ θαη απνηειεί πεγή ζπλαηζζεκαηηθήο επθνξίαο θαη ζηήξημεο γηα ηα κέιε ηεο. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο νηθνγέλεηαο απηήο είλαη φηη δηαβηψλεη αλεμάξηεηα απφ άιιεο ζπγγεληθέο ζπδπγηθέο νηθνγέλεηεο. Σέινο, απνηειεί κηα αλεμάξηεηε νηθνλνκηθή κνλάδα, ηα έζνδα ηεο νπνίαο πξνέξρνληαη απφ ηελ εξγαζία ηνπ ελφο ή θαη ησλ δχν ζπδχγσλ. ( Μνπζνχξνπ 1989 ) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 15

16 Δθηεηακέλε νηθνγέλεηα: Οη αγξνηηθέο-γεσξγηθέο θνηλσλίεο δηαθξίλνληαη απφ απηφ ηνλ ηχπν νηθνγέλεηαο θαη πεξηιακβάλεη ηξεηο ή πεξηζζφηεξεο γεληέο πξνζψπσλ πνπ δνπλ ζην ίδην ζπίηη. Σελ εθηεηακέλε νηθνγέλεηα απνηεινχλ νη ζχδπγνη, ηα παηδηά ηνπο πνπ ζπλήζσο μεπεξλνχλ ηα δχν θαη ζπγγελείο ηνπ ελφο ή ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, φπσο νη γνλείο ηνπ ή ηα αδέιθηα ηνπ. Σα πξφζσπα απηά εθηφο ηνπ φηη ζπλδένληαη κε ζπγγεληθνχο δεζκνχο, ζπλαπνηεινχλ θαη κηα νηθνλνκηθή κνλάδα. Όια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ παηδηψλ, ζπκβάιινπλ ζηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα. (Μνπζνχξνπ 1989) Μνλνγνλετθή νηθνγέλεηα: Πξφθεηηαη γηα ηελ κνξθή νηθνγέλεηαο πνπ απνηειείηαη απφ έλαλ ελήιηθα θαη ηα παηδηά ηνπ.οη νηθνγέλεηεο απηέο πξνθχπηνπλ απφ ην ζάλαην ηνπ ελφο γνλέα, απφ δηαδχγην, ρσξηζκφ ή φηαλ έλα αλχπαληξν άηνκν αλαηξέθεη παηδηά κφλν ηνπ. (Σζανχζεο 1983) Οηθνγέλεηεο δηπιήο ζηαδηνδξνκίαο: ηε ζχγρξνλε θνηλσλία, ε γπλαίθα δελ δηεθδηθεί κφλν ην ξφιν ηεο κεηέξαο αιιά θαη ην ξφιν ηεο εξγαδφκελεο. Χο εθ ηνχηνπ, δεκηνπξγνχληαη νη νηθνγέλεηεο δηπιήο ζηαδηνδξνκίαο, νη νπνίεο ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο. Οη παπαδοζιακέρ, φπνπ ελψ θαη νη δχν ζχδπγνη είλαη θηιφδνμνη επαγγεικαηηθά, ε ζχδπγνο δίλεη κέγηζηε ζεκαζία ζηελ νηθνγέλεηα θαη φρη ζηε ζηαδηνδξνκία ηεο. Οη οικογενειοκενηπικέρ, φπνπ ε κέγηζηε ζεκαζία θαη ησλ δχν ζπδχγσλ είλαη ε νηθνγέλεηα ηνπο. Οη επαγγελαμαηοκενηπικέρ, φπνπ θαη νη δχν ζχδπγνη απνδίδνπλ κέγηζηε ζεκαζία ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζηαδηνδξνκία. Σέινο, νη επαναζηαηικέρ, φπνπ ε ζχδπγνο είλαη εθείλε πνπ ελδηαθέξεηαη πεξηζζφηεξν γηα ηηο επαγγεικαηηθέο θηινδνμίεο ηεο ελψ ν ζχδπγνο δίλεη κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηελ νηθνγέλεηα. (Μνπζνχξνπ 1989) Μηα αθφκε κνξθή νηθνγέλεηαο πνπ ζπλαληάκε ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία, είλαη νη ρσιέο νηθνγέλεηεο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο, είλαη ε δηάζπαζε ηεο νηθνγέλεηαο ζε δχν ηκήκαηα. Σν δεπγάξη δεη ρσξηζηά γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα, ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη ζπλαηζζεκαηηθφ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 16

17 δέζηκν κεηαμχ ηνπο. Όπνηνη θη αλ είλαη νη ιφγνη πνπ νδεγεί έλα δεπγάξη λα δεη ρσξηζηά γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, έρνπλ δηαπηζησζεί επηπηψζεηο ζηελ ςπρηθή πγεία ησλ παηδηψλ ηνπο. Γηα παξάδεηγκα φπνπ απνπζίαδε ν παηέξαο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, παξαηεξήζεθε ζηα παηδηά κεησκέλε ππεπζπλφηεηα, έιιεηςε απηνζεβαζκνχ θαη εγεηηθψλ ηθαλνηήησλ.(μνπζνχξνπ 1989) Οηθνγέλεηεο πνπ δεκηνπξγνύληαη από ην δεύηεξν γάκν ηνπ ελόο ή θαη ησλ δύν ζπδύγσλ : Ζ αχμεζε ησλ δηαδπγίσλ ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ δεχηεξσλ γάκσλ. Δθηφο απφ ην δηαδχγην, έλαο άιινο ιφγνο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη έλαλ άληξα ή κηα γπλαίθα ζηε ζχλαςε ελφο δεχηεξνπ γάκνπ είλαη θαη ε ρεξεία. (Μνπζνχξνπ 1989) Ο ηχπνο απηφο νηθνγέλεηαο παξνπζηάδεη κηα ζεκαληηθή ηδηνκνξθία πνπ δελ ηε ζπλαληάκε ζε θαλέλαλ άιιν ηχπν. Παξνπζηάδνπλ πνιινχο ζπλδπαζκνχο δηαθφξσλ νηθνγελεηαθψλ θαηαζηάζεσλ. Γηα λα δεκηνπξγεζεί κηα ηέηνηα νηθνγέλεηα κπνξεί λα ηζρχνπλ ηα εμήο : α) Καη νη δχν ζχδπγνη λα ζπλάπηνπλ δεχηεξν γάκν ρσξίο λα έρνπλ παηδηά απφ ηνλ πξψην ηνπο γάκν. ε απηή ηελ πεξίπησζε κπνξνχλ λα θάλνπλ ηα δηθά ηνπο παηδηά θαη λα ηζρχεη γηα απηή ηελ νηθνγέλεηα φηη ζα ίζρπε γηα κηα νηθνγέλεηα ζε πξψην γάκν. β) Ο ζχδπγνο ή ε ζχδπγνο λα ζπλάπηνπλ δεχηεξν γάκν θαη λα έρνπλ έλα ή πεξηζζφηεξα παηδηά απφ ηνλ πξψην ηνπο γάκν. ε απηή ηελ πεξίπησζε ηα παηδηά απφ ηνλ πξψην γάκν ηνπ ελφο ζπδχγνπ δνπλ ζην ίδην ζπίηη κε ηε θπζηθή κεηέξα ή ηνλ θπζηθφ παηέξα θαη ηνλ παηξηφ ή ηε κεηξηά αληίζηνηρα. Δπηπιένλ αλ δέρνληαη επηζθέςεηο θαη απφ ηνλ θπζηθφ γνλέα πνπ δε δεη καδί ηνπο ηφηε ηα πξάγκαηα πεξηπιέθνληαη αθφκε πεξηζζφηεξν. γ) Καη νη δχν ζχδπγνη ζπλάπηνπλ δεχηεξν γάκν θαη έρνπλ παηδηά απφ ηνλ πξψην ηνπο γάκν. ηελ πεξίπησζε πνπ ηα παηδηά θαη ησλ δχν ζπδχγσλ δνπλ καδί ηφηε θαη νη δχν ζχδπγνη έρνπλ ην ξφιν ηνπ παηξηνχ θαη ηεο κεηξηάο ζηα παηδηά ηνπ άιινπ. Δπηπιένλ αλ νη δχν ζχδπγνη απνθαζίζνπλ λα θάλνπλ δηθά ηνπο παηδηά ηφηε κέζα ζηελ ίδηα νηθνγέλεηα ζπκβηψλνπλ εηεξνζαιή αδέιθηα, θπζηθά αδέιθηα, θπζηθνί γνλείο θαη ζεηνί γνλείο. (Μνπζνχξνπ 1989) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 17

18 Ζ κνλαρηθόηεηα, ε νπνία αθνξά έλα πνζνζηφ ελειίθσλ ζε κηα θνηλσλία, νη νπνίνη έρνπλ παξακείλεη άγακνη θαη άηεθλνη. ηε ζχγρξνλε θνηλσλία παξαηεξείηαη έλα απμαλφκελν πνζνζηφ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ πνπ απνθεχγνπλ ηε ζχλαςε γάκνπ ή ηελ απφθηεζε παηδηψλ ή θαη ηα δπν, ην δεχηεξν σο θπζηθφ επαθφινπζν ηνπ πξψηνπ, επηιέγνληαο κηα κνλαρηθή δσή. Σα νκνθπιόθηια δεπγάξηα. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη κεηά παξαηεξείηαη αχμεζε θαη πίεζε απφ ηα νκνθπιφθηια δεπγάξηα πξνο ηελ θνηλσλία λα δερηεί θαη λα επηηξέςεη ηε ζχλαςε γάκνπ κεηαμχ νκνθπιφθηισλ, φπσο θαη ηελ πηνζεζία παηδηψλ απφ απηνχο (Μνπζνχξνπ, 1998). Ζ ειεύζεξε ζπκβίσζε, ε νπνία αθνξά ηε ζπγθαηνίθεζε εθηφο γάκνπ βάζεη αηνκηθψλ πξνζσπηθψλ επηινγψλ θαη ζπλαληάηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζηηο επξσπατθέο ρψξεο. Αλ αλαινγηζηνχκε πφζν δχζθνιεο θαη πεξίπινθεο είλαη νη ζρέζεηο θαη νη ξφινη ησλ αλζξψπσλ κέζα ζε κηα νηθνγέλεηα απφ πξψην γάκν, δελ είλαη δχζθνιν λα ζθεθηεί θαλείο πφζν πεξηζζφηεξν πεξηπιέθνληαη νη ζρέζεηο ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ κέζα ζε κηα ηέηνηα νηθνγέλεηα. Αθφκε πφζν δπζρεξαίλνπλ νη ζρέζεηο κε ηνπο ππφινηπνπο ζπγγελείο πνπ ίζσο λα κελ θαηαλννχλ πιήξσο απηφ ην ζρήκα νηθνγέλεηαο. Πνιιά είλαη ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ κηα ηέηνηα κνξθή νηθνγέλεηαο ηφζν σο πξνο ηε δνκή ηεο φζν θαη σο πξνο ηνπο ξφινπο πνπ αλαιακβάλνπλ ηα άηνκα. Οη νηθνγέλεηεο απηέο έρνπλ λα επηιχζνπλ πξνβιήκαηα άγλσζηα ζε άιιεο κνξθέο νηθνγέλεηαο φπσο νη φξνη ζπγγέλεηαο, ε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ, νη λνκηθέο ζρέζεηο πνπ πξνθχπηνπλ. Έηζη πνιχ ζπρλά πξνθχπηνπλ αζπκθσλίεο, δηαθνξέο θαη έληαζε. (Μνπζνχξνπ, 1989) 1.3 Λεηηνπξγίεο ηεο Οηθνγέλεηαο Ζ νηθνγέλεηα είλαη έλαο πνιχπινθνο θαη πνιπιεηηνπξγηθφο ζεζκφο. Όζν πην παξαδνζηαθή είλαη κηα θνηλσλία ηφζν πην πνιπιεηηνπξγηθή είλαη κηα νηθνγέλεηα. Ζ θνηλσληθφ-νηθνλνκηθή αλάπηπμε επεξεάδεη ζεκαληηθά ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο νηθνγέλεηαο. Καζψο ε θνηλσλία εμειίζζεηαη απφ παξαδνζηαθή αγξνηηθή-γεσξγηθή ζε ζχγρξνλε αζηηθή-βηνκεραληθή, φιν θαη πεξηζζφηεξεο ιεηηνπξγίεο ησλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 18

19 πνιπιεηηνπξγηθψλ ζεζκψλ θαιχπηνληαη απφ εμεηδηθεπκέλνπο ζεζκνχο. Ζ νηθνγέλεηα δελ απνηειεί εμαίξεζε ζηνλ θαλφλα απηφ. Πιένλ, άιινη ζεζκνί επηηεινχλ θάπνηεο απφ ηηο ιεηηνπξγίεο ηηο νηθνγέλεηαο θαη φζεο ιεηηνπξγίεο ηεο απνκέλνπλ έρνπλ ππνζηεί βαζχηαηεο κεηαβνιέο. Ζ επηβνιή ηεο νηθνγέλεηαο ζηα κέιε ηεο κεηψλεηαη θπξίσο φζνλ αθνξά ηελ κεηαβίβαζε αμηψλ αιιά θαη ηνλ έιεγρν πνπ αζθεί κέζσ απηήο ηεο κεηαβίβαζεο. Οη ιεηηνπξγίεο ηεο νηθνγέλεηαο θαη νη κεηαβνιέοηηο νπνίεο έρνπλ ππνζηεί ζπλνςίδνληαη σο εμήο: Αλαπαξαγσγηθή ιεηηνπξγία. Ζ αλαπαξαγσγηθή ιεηηνπξγία είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ βηνινγηθή αλαπαξαγσγή ηεο θνηλσλίαο αιιά θαη γηα ηελ δεκηνπξγία νηθνγέλεηαο. Οη κεηαβνιέο ηηο νπνίεο έρεη ππνζηεί ε ιεηηνπξγία απηή είλαη πνιιέο θαη ζεκαληηθέο. Οη θπξηφηεξεο απφ απηέο είλαη εθείλεο νη νπνίεο πξνέθπςαλ απφ: (α) Σελ αλάπηπμε ηεο «ηερλνινγίαο αλαπαξαγσγήο», πνπ επαλέθεξε ηελ δηάηαμε κεηαμχ βηνινγηθνχ θαη θνηλσληθνχ παηέξα αιιά θαη δεκηνπξγεί κηα πξσηνθαλή δηάθξηζε ηεο βηνινγηθήο κεηέξαο ζε δφηξηα θαη δφηξηα κήηξαο (δειαδή θπνθνξνχζα). (Μνπζνχξνπ,2005). Έηζη, έλα παηδί κπνξεί λα έρεη πέληε γνλείο: έλαλ βηνινγηθφ θαη έλαλ θνηλσληθφ παηέξα, δπν βηνινγηθέο θαη κηα θνηλσληθή κεηέξα. Οη ζπλδπαζκνί ησλ πέληε απηψλ γνλέσλ φπσο θαη νη πνηθίιεο δπλαηφηεηεο πξνέιεπζήο ηνπο, αιινηψλνπλ θαη κπνξεί λα θαηαζηήζνπλ αζαθήο ηηο ζπγγεληθέο ζρέζεηο θαη επνκέλσο λα δηαηαξάμνπλ ηελ νηθνγελεηαθή ηάμε. (β) Σελ δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο νηθνγέλεηαο απφ θαηεγνξίεο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ρσξίο ηελ ζχγρξνλε ηερλνινγία αλαπαξαγσγήο, δελ ζα είραλ απηή ηε δπλαηφηεηα, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα, άηνκα πνπ δελ επηζπκνχλ εηεξφθπιε ζρέζε. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο δεκηνπξγείηαη κηα νπζηαζηηθά άιιε νηθνγέλεηα. (γ) Σελ αλάπηπμε ηεο ηδέαο ηνπ νηθνγελεηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ αιιά θαη ησλ κεζφδσλ ηθαλνπνηεηηθνχ ειέγρνπ ησλ γελλήζεσλ, πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ επηθξάηεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο ππεχζπλεο επηινγήο αιιά θαη ηεο αμίαο ηνπ παηδηνχ θαη πνπ έρνπλ νδεγήζεη αθελφο ζηελ παηδνθεληξηθφηεηα ηεο νηθνγέλεηαο θαη αθεηέξνπ, ζηελ επηθίλδπλε ππνγελλεηηθφηεηα ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ (Μνπζνχξνπ,2005). Δθπαηδεπηηθέο ιεηηνπξγίεο. Οη εθπαηδεπηηθέο ιεηηνπξγίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ πνιηηηζκηθή αλαπαξαγσγή ηεο θνηλσλίαο. Απηέο πεξηιακβάλνπλ: (α) Λεηηνπξγίεο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ, ηερλνγλσζίαο θαη ηθαλνηήησλ πνπ είλαη ρξήζηκεο γηα ηελ έληαμε ησλ λενηέξσλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο ζηελ παξαγσγή. Οη ιεηηνπξγίεο απηέο ηεο νηθνγέλεηαο ππήξμαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο ζηηο παξαδνζηαθέο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 19

20 γεσξγηθέο-αγξνηηθέο θνηλσλίεο, αιιά θαη ζηηο ζχγρξνλεο βηνκεραληθέο επηηεινχληαη απφ εμεηδηθεπκέλνπο ζεζκνχο, φπσο ην ζρνιείν. Αλ θαη έρεη νπζηαζηηθά ράζεη ηηο ιεηηνπξγίεο απηέο, ε νηθνγέλεηα έρεη αλαπηχμεη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηεο θαη επηδξά απνθαζηζηηθά ζηελ εθπαίδεπζε απηή. (β) Σελ ζεκαληηθή ιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, ε νπνία παξά ηηο κεηαβνιέο πνπ έρεη ππνζηεί, παξακέλεη κεηαμχ ησλ θπξίσλ ιεηηνπξγηψλ ηεο νηθνγέλεηαο. Οη κεηαβνιέο ζπλίζηαληαη θπξίσο ζηηο επηπηψζεηο πνπ έρεη ε αληηθαηάζηαζε ηεο θνηλσληθνπνίεζεο ηεο λέαο γεληάο απφ ηελ δηα βίνπ θνηλσληθνπνίεζε. απηήλ ηελ λέα αληίιεςε θνηλσληθνπνίεζεο, δελ είλαη κφλν ηα κεγαιχηεξεο ειηθίαο κέιε ηεο νηθνγέλεηαο πνπ κπνχλ ηα λεφηεξα ζε αμίεο, θαλφλεο θαη ηξφπνπο δξάζεο, αιιά θαη ηα λεφηεξα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο, ηα παηδηά, εηζάγνπλ θαη εμνηθεηψλνπλ ηα κεγαιχηεξα ζηηο θαηλνχξγηεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ θαζηζηνχλ αλαπφθεπθηεο κεηαβνιέο αμηψλ θαη ηξφπσλ δξάζεο. Έηζη, ζην πιαίζην ηεο νηθνγέλεηαο, ε δηα βίνπ θνηλσληθνπνίεζε βαζίδεηαη ζηηο ζρέζεηο πξνζψπσλ θαη γελεψλ θαη ιεηηνπξγεί θαη σο παξάγνληαο ζχζθημεο ησλ ζρέζεσλ απηψλ (Μνπζνχξνπ, 2005). Οηθνλνκηθέο ιεηηνπξγίεο. Οη νηθνλνκηθέο ιεηηνπξγίεο απνβιέπνπλ ζηελ επηβίσζε ηεο νηθνγέλεηαο φπσο θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο δηαηήξεζεο ηεο θνηλσληθήο ηεο ζέζεο. Δίλαη νη ιεηηνπξγίεο πνπ έρνπλ επεξεαζηεί πεξηζζφηεξν απφ ηελ θνηλσληθή κεηαβνιή. ηελ παξαδνζηαθή γεσξγηθή-αγξνηηθή θνηλσλία, νη ιεηηνπξγίεο απηέο νδεγνχλ ζε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη φια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο θαη νη νπνίεο θαζηζηνχλ ηελ νηθνγέλεηα κηα πιήξε νηθνλνκηθή κνλάδα, δειαδή κηα κνλάδα παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο. ηηο ζχγρξνλεο βηνκεραληθέο βηνκεραληθέο-αζηηθέο θνηλσλίεο, ε νηθνγέλεηα είλαη κηα κνλάδα θαηαλάισζεο πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ παξαγσγή κέζσ ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θάπνησλ απφ ηα κέιε ηεο. Σα κέιε πνπ δελ έρνπλ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη εμαξηψκελα. Ζ κεηαβνιή είλαη κεγάιε θαη έρεη ζεκαληηθφηαηεο επηπηψζεηο ζηνλ ξφιν ησλ γπλαηθψλ, ηελ ζέζε ησλ εμαξηεκέλσλ παηδηψλ θαη ειηθησκέλσλ, αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα ηεο νηθνγέλεηαο λα εμαζθαιίδεη ηελ νηθνλνκηθή έληαμε ησλ λεφηεξσλ κειψλ ηεο (Μνπζνχξνπ, 2005). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 20

21 Φπρνινγηθέο ιεηηνπξγίεο. Οη ςπρνινγηθέο ιεηηνπξγίεο εμαζθαιίδνπλ ζε φια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηε βεβαηφηεηα ηεο απνδνρήο θαη ηεο ζηνξγήο ησλ άιισλ. ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο, φπνπ νη ηαρείεο κεηαβνιέο δεκηνπξγνχλ ζχγρπζε, ελψ ε απνπξνζσπνπνίεζε ησλ ζρέζεσλ απμάλεη ηελ αλάγθε ηνπ αλζξψπνπ γηα ζπληξνθηθφηεηα θαη ζηνξγή, νη ςπρνινγηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο νηθνγέλεηαο έρνπλ απνθηήζεη ηεξάζηηα ζεκαζία. Δίλαη νη κφλεο νηθνγελεηαθέο ιεηηνπξγίεο πνπ έγηλαλ ζεκαληηθφηεξεο θαη νη πξνζδνθίεο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο απφ απηέο απμήζεθαλ θαη απμάλνπλ. Οη απμεκέλεο απηέο πξνζδνθίεο πξνυπνζέηνπλ φηη ην θαζέλα απφ ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο δηαζέηεη ηελ σξηκφηεηα, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ επηζπκία λα πξνζθέξεη ζηα άιια ηελ ζηήξημε πνπ θαη ην ίδην πξνζδνθά απφ απηά (Μνπζνχξνπ,2005). Λεηηνπξγίεο κέξηκλαο θαη πξόλνηαο. Οη ιεηηνπξγίεο κέξηκλαο θαη πξφλνηαο εμαζθαιίδνπλ ζηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο θξνληίδα εθφζνλ ηελ ρξεηάδνληαη, επεηδή π.ρ. είλαη αζζελείο, παηδηά, ειηθησκέλνη, άλεξγνη, άπνξνη θηι. Ζ εμαζθάιηζε απηή ζπλδέεηαη κε ηηο ςπρνινγηθέο ιεηηνπξγίεο θαη απνηειεί ζεκαληηθφηαην παξάγνληα θνηλσληθήο ζπλνρήο. Ζ ζχγρξνλε νηθνγέλεηα έρεη ράζεη έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ ιεηηνπξγηψλ απηψλ ιφγσ εμεηδηθεπκέλσλ θνξέσλ, φπσο λνζνθνκεία θαη ηδξχκαηα, πνπ έρνπλ αλαιάβεη ηελ παξνρή ηεο απαξαίηεηεο ζπλαηζζεκαηηθήο ζηήξημεο. Ζ ζεκαζία ησλ ζεζκψλ θαη ησλ θνξέσλ θνηλσληθήο πξφλνηαο πνπ φζν πάεη θαη απμάλεηαη αληηζηνηρεί πξνο ηελ ζηαδηαθή απψιεηα ηεο δπλαηφηεηαο ηεο νηθνγέλεηαο λα παξάζρεη πξφλνηα (Μνπζνχξνπ, 2005). 1.4 Η δνκή ηεο νηθνγέλεηαο Ζ παξαδνζηαθή δνκή ηεο νηθνγέλεηαο αληηθαηνπηξίδεη αθελφο ηνλ παξαδνζηαθά πάγην πξνζδηνξηζκφ ησλ (θνηλσληθψλ άξα νηθνγελεηαθψλ) ξφισλ αλάινγα κε ην θχιν θαη ηελ ειηθία θαη, αθεηέξνπ, ηελ ηεξάξρεζε ησλ έηζη πξνζδηνξηζκέλσλ ξφισλ, ψζηε ν άλδξεο λα έρνπλ εμνπζία πάλσ ζηηο γπλαίθεο θαη νη γεξνληφηεξνη πάλσ ζηνπο λεφηεξνπο. (Μνπζνχξνπ 2005) Αληίζεηα ε ζχγρξνλε αζηηθή-βηνκεραληθή θνηλσλία δε ραξαθηεξίδεηαη απφ αθακςία, νχηε απφ ηελ θαηαλνκή ησλ ξφισλ κε βάζε ηελ ειηθία θαη ην θχιν, ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 21

22 ηνπιάρηζηνλ φρη ζην βαζκφ πνπ απηφ γηλφηαλ ζηελ παξαδνζηαθή θνηλσλία. Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο θνηλσλίαο έρεη επηθέξεη αιιαγέο ζηνπο ξφινπο κέζα ζηελ νηθνγέλεηα. Ζ ζχγρξνλε θνηλσλία ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο αιιαγέο. Ζ νηθνγέλεηα δελ απνηειεί πηα ηελ παξαγσγηθή κνλάδα πνπ εμαζθάιηδε ηα πξνο ην δελ ζηα κέιε ηεο. πλέπεηα ηνχηνπ ε αλάγθε ησλ κειψλ λα βγνπλ έμσ απφ ηνλ ηδησηηθφ ρψξν ηεο νηθνγέλεηαο, ζηελ αγνξά εξγαζίαο. (Μνπζνχξνπ, 1989) Δπηπιένλ έλα αθφκε ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ηα έζνδα ηνπ ζπδχγνπ-παηέξα δελ επαξθνχλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο αγαζψλ απαηηεί ηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ ηεο νηθνγέλεηαο. Απνηέιεζκα απηψλ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ ήηαλ ε έμνδνο ηεο ζπδχγνπκεηέξαο απφ ην ζπίηη θαη ε έληαμή ηεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Με απηή ηελ νπζηαζηηθή αιιαγή ζηνπο ξφινπο θαη ζηε δνκή ηεο νηθνγέλεηαο θαηαξγείηαη ε φπνηα ζρέζε εμνπζίαο θαη εμάξηεζεο ππήξρε ζην παξειζφλ. (Μνπζνχξνπ, 1984) Ο εθζπγρξνληζκφο ηεο θνηλσλίαο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ παξαγφλησλ απηψλ πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηε δνκή ηεο ζχγρξνλεο νηθνγέλεηαο. Σν θχιν θαη ε ειηθία πνπ ραξαθηήξηδαλ ηελ παξαδνζηαθή δνκή ηεο νηθνγέλεηαο δίλνπλ ηε ζέζε ηνπο ζε ηέζζεξηο λένπο παξάγνληεο πνπ επηβάιινληαη απφ ηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ. (Μνπζνχξνπ,1984) α) Ο αξηζκόο θαη ε ειηθία ησλ παηδηώλ. ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο φζν απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ ηεο νηθνγέλεηαο θαη αλάινγα κε ηελ ειηθία ηνπο, ηφζν πην αληζφηηκνη είλαη νη ξφινη ησλ ζπδχγσλ. ηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή αλαθέξεηαη πσο φηαλ ζηελ νηθνγέλεηα ππάξρνπλ κηθξά παηδηά ηφηε ε ζχδπγνο-κεηέξα εμαξηάηαη πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηνλ ζχδπγν είηε απφ νηθνλνκηθήο πιεπξάο είηε απφ πιεπξάο ιήςεο απνθάζεσλ. Απηφ γίλεηαη ζπλήζσο γηαηί ε κεηέξα αλαγθάδεηαη λα εγθαηαιείςεη ηελ εξγαζία ηεο πξνθεηκέλνπ λα κεγαιψζεη ηα παηδηά ηεο. ηελ Διιάδα δελ ηζρχεη θάηη ηέηνην αιιά αληίζεηα ε εμνπζία ηνπ ζπδχγνπ είλαη απηή πνπ κεηψλεηαη κε ηε γέλλεζε ησλ παηδηψλ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ζπλήζσο ε ζχδπγνο-κεηέξα έρεη ηελ επρέξεηα λα δερηεί ηε βνήζεηα ζπγγεληθψλ πξνζψπσλ θαη πην ζπρλά ηεο κεηέξαο ηεο έηζη ψζηε λα κε ρξεηαζηεί λα εγθαηαιείςεη ηελ εξγαζία ηεο θαη λα κελ απνδπλακσζεί ε εμνπζία ηεο αθνχ νηθνλνκηθά ηνπιάρηζηνλ δελ εμαξηάηαη απφ ην ζχδπγν. (Μνπζνχξνπ, 1989, 1984) β) Σν εθπαηδεπηηθό επίπεδν ησλ ζπδύγσλ. Σα ηειεπηαία ρξφληα αλακθηζβήηεηα έρεη απμεζεί ην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν ησλ αηφκσλ, ηφζν ησλ αληξψλ φζν θαη ησλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 22

23 γπλαηθψλ. Έρεη παξαηεξεζεί πσο θαζψο απμάλνληαλ νη κνξθσκέλνη ζχδπγνη ζηελ Διιάδα απηφ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ κεγαιχηεξε ζπλεξγαζία ηνπ δεπγαξηνχ, ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ ηνπ ζπδχγνπ, ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ζπδχγνπ σο ηζφηηκνπ αηφκνπ θαη γεληθφηεξα κηα πεξηζζφηεξν θηιειεχζεξε ζπκπεξηθνξά απφ ηελ πιεπξά ηνπ ζπδχγνπ. Δπηπιένλ ε μαθληθή αχμεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ ησλ γπλαηθψλ θαη ε ηαπηφρξνλε εξγαζηαθή ηνπο απαζρφιεζε είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ αλαηξνπή ησλ νηθνγελεηαθψλ ζρέζεσλ θαη ξφισλ ηφζν αλάκεζα ζηνλ άληξα θαη ηε γπλαίθα φζν θαη αλάκεζα ζηνπο γνλείο θαη ηα παηδηά. (Μνπζνχξνπ, 1989, 1984) γ) Ο ηξίηνο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε δνκή ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπο ξόινπο ησλ κειώλ ηεο είλαη ε επαγγεικαηηθή απαζρόιεζε ησλ ζπδύγσλ. ηελ Διιάδα φζν πην εμεηδηθεπκέλε είλαη ε εξγαζία ηνπ ζπδχγνπ ηφζν πςειφηεξν είλαη θαη ην γφεηξφ ηνπ ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη απμάλεη θαη ε εμνπζία πνπ αζθεί ζηελ νηθνγέλεηα. Αληίζεηα νη ζρέζεηο ηνπ κε ηε ζχδπγν ζηεξίδνληαη πεξηζζφηεξν ζηε ζπλεξγαζία θαη ζηελ ππνζηήξημε. ηελ πεξίπησζε πνπ θαη νη δχν ζχδπγνη εξγάδνληαη παξαηεξείηαη αζθαιψο κεγαιχηεξε ηζνηηκία ζηνπο ξφινπο ησλ ζπδχγσλ θαη ε θαηαλνκή εμνπζίαο είλαη ζαθψο δεκνθξαηηθφηεξε απφ νηθνγέλεηεο φπνπ ε ζχδπγνο δελ εξγάδεηαη. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο φκσο παξαηεξείηαη ην γεγνλφο φηη ε ζχδπγνο εξγάδεηαη πεξηζζφηεξν γηα ιφγνπο αλάγθεο, γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο νηθνγέλεηαο θαη φρη απφ πξνζσπηθή επηινγή. πρλά φηαλ ιφγνη νηθνλνκηθνί παχνπλ λα πθίζηαηαη ε ζχδπγνο πξνηηκά λα κελ εξγάδεηαη εθφζνλ ην εηζφδεκα ηνπ ζπδχγνπ επαξθεί. Τπάξρνπλ αζθαιψο θαη εμαηξέζεηο φπνπ ε ζχδπγνο είλαη παλεπηζηεκηαθήο κφξθσζεο θαη ε εξγαζία έρεη λα θάλεη κε ηε ζηαδηνδξνκία ηεο θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηεο θαηαμίσζε θαη φρη κε ηελ απνθιεηζηηθή θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο νηθνγέλεηαο. (Μνπζνχξνπ, 1989, 1984) δ) Η δηαθνξά εηζνδήκαηνο κεηαμύ ησλ ζπδύγσλ. Απφ κειέηεο έρεη πξνθχςεη φηη φζν πςειφηεξν είλαη ην εηζφδεκα ηεο ζπδχγνπ απφ ηνπ ζπδχγνπ ηφζν απμάλεηαη ε εμνπζία πνπ αζθεί ε ζχδπγνο ζηελ νηθνγέλεηα. Απηφο ν παξάγνληαο βέβαηα αθνξά ηηο γπλαίθεο πνπ έρνπλ κηα επηηπρεκέλε επαγγεικαηηθή θαξηέξα, ζαθψο παλεπηζηεκηαθήο κφξθσζεο θαη πνπ δελ απνβιέπνπλ κε ηελ εξγαζία ηνπο κφλν ζηελ νηθνλνκηθή ζπλεηζθνξά ζηελ νηθνγέλεηα. Γελ είλαη ζαθψο ν θαλφλαο ζηε κέζε ειιεληθή νηθνγέλεηα αθνχ νη γπλαηθείεο απνδνρέο είλαη ζπλήζσο θαηψηεξεο ησλ αλδξηθψλ. Θα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη απηφο ν παξάγνληαο αθνξά έλα κηθξφηεξν πνζνζηφ νηθνγελεηψλ αιιά αμίδεη λα ζεκεησζεί θαζψο ηα ηειεπηαία ρξφληα νη γπλαίθεο παλεπηζηεκηαθήο κφξθσζεο απμάλνληαη θαη καδί κε απηφ απμάλνληαη θαη νη ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 23

24 πηζαλφηεηεο κεγαιχηεξσλ νηθνλνκηθψλ απνδνρψλ απφ ηνπο εξγνδφηεο. (Μνπζνχξνπ, 1989, 1984) 1.5 Η νηθνγέλεηα ζηελ ζύγρξνλε θνηλσλία Ζ νηθνγέλεηα σο παλάξραηνο ζεζκφο θαη πξσηνγελήο νκάδα, πεξλά κηα πεξίνδν θξίζεο, ηδηαίηεξα ηε ζχγρξνλε επνρή. Οη ζπδεηήζεηο πνπ γίλνληαη γχξσ απφ ην ζέκα απηφ, έρνπλ σο αλαθνξηθφ πιαίζην ηελ κεησκέλε ηάζε ησλ ελειίθσλ γηα λα ζπλάςνπλ γάκν, ηελ απμεηηθή ηάζε ησλ δηαδπγίσλ θαη ην πεξηνξηζκέλν αξηζκφ απφθηεζεο παηδηψλ (Μνπζνχξνπ, 1989). Όζνλ αθνξά ηνλ «λεσηεξηζηηθφ» ξφιν ηνπ παηέξα σο αληηθείκελν αλάιπζεο θαη εξκελείαο γηα ηελ ελφηεηα ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο, ζπλίζηαηαη λα δηαζαθεληζζεί ε κνξθή ηεο νξγάλσζεο, κέζσ ηεο νπνίαο ζπγθξνηνχληαη νη ζρέζεηο ησλ κειψλ ηεο. Ζ νηθνγέλεηα νξίδεηαη σο νκάδα, πνπ απνηειείηαη απφ ηνπο ζπδχγνπο θαη ηα αλήιηθα παηδηά ηνπο. Ζ νξγάλσζή ηεο σο νηθνγελεηαθφο ππξήλαο ή ππξεληθή νηθνγέλεηα, ζπλδέεηαη κε ηε θνηλή ινγηθή θαη ηνπο ξφινπο ησλ κειψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. Μεηά ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν, ε ππξεληθή νηθνγέλεηα ππφθεηληαη ζε ζεκαληηθέο ελδννηθνγελεηαθέο κεηαβνιέο, πνπ ζπληειέζηεθαλ θπξίσο ζε επίπεδν επαλαπξνζδηνξηζκνχ ησλ νηθνγελεηαθψλ ξφισλ, ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ ελδηαθεξφλησλ θαη ησλ ζπλζεθψλ εμνπζίαο, πνπ άπηνληαλ ηεο ζπλνιηθήο νκάδαο ηεο νηθνγέλεηαο. Ζ πην αμηνζεκείσηε αιιαγή, ήηαλ ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ησλ ξφισλ ζε ζρέζε κε ηελ ακθηζβήηεζε ηνπ παξαδνζηαθνχ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο θαη κε ηε δπλακηθή εμίζσζε ησλ ξφισλ ησλ θχισλ (Κνξψζεο, 1997). χκθσλα κε ηνλ «παηδνθεληξηθφ» ραξαθηήξα ηεο νηθνγέλεηαο, ε νηθνγέλεηα νξίδεηαη σο ηνλ ρψξν ζηνλ νπνίν ηα παηδηά ζπλάπηνπλ πξσηνγελείο ζρέζεηο δεζκνχ, αλαπηχζζνπλ ηε ηαπηφηεηα θαη ην θνηλσληθφ εαπηφ ηνπο. Ζ δπαδηθή ζρέζε ησλ ζπδχγσλ δηεπξχλεηαη ζε ηξηαδηθή κε ηελ απφθηεζε ηνπ «πξψηνπ» παηδηνχ, ν νπνίνο εξρνκφο κεηαβάιιεη ηνπο ζπδχγνπο ζε γνληνχο θαη ην γάκν ζε νηθνγέλεηα. Οη ζρέζεηο ηνπο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ρεηξνηεξεχνπλ δηφηη ε νινθιεξσηηθή εμάξηεζε ηνπ βξέθνπο θαη ε παληφο είδνπο ηνπ αλάγθε γηα βνήζεηα απφ ην πξφζσπν ηνπ ην ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 24

25 πεξηζάιπεη, αλαγθάδνπλ νπζηαζηηθά ηε κεηέξα θαη θαη επέθηαζε ηνλ παηέξα λα αλαπξνζαξκνζηνχλ ζε λένπο ξπζκνχο δσήο πνπ νδεγνχλ γηα παξάδεηγκα ζηελ έιιεηςε χπλνπ, ζηελ εμάληιεζε θαη ζηελ ςπρνζσκαηηθή θφπσζε (Υνπληνπκάδε, 1994). Μηα αληίζεηε ηάζε ησλ αλδξψλ ζην λα δέλνληαη κε ηελ νηθνγέλεηα αλαθέξεηαη ζηελ ππεξβνιηθή ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε ησλ κεηέξσλ θαη ζηελ ηάζε λα απεπζχλνληαη ζε έμσ νηθνγελεηαθνχο ηνκείο, ελψ νη άλδξεο πιεζηάδνπλ πεξηζζφηεξν ηελ «θαξδηά» ηεο νηθνγέλεηαο κε ην λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ αλαηξνθή θαη δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ. Σέινο, ζρεδφλ πάληα νη άλδξεο λνηψζνπλ αλαπφθεπθηε ηελ απνηπρία ηνπο επεηδή ζεσξνχλ δχζθνιν λα κηκεζνχλ ηνλ κεηξηθφ ξφιν, ν νπνίνο θαηέρεη έλα «παξαδνζηαθφ» πξνβάδηζκα απφ ηε παηδηθή ειηθία ηεο κεηέξαο φπνπ κέζσ ηεο θνηλσληθνπνίεζεο κάζαηλε ηελ επηθνηλσλία κε ηα παηδηά, αλάινγα κε ην θχιν (Schneider, 1989). ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 «ΚΟΙΝΧΝΙΚΟΠΟΙΗΗ» 2.1 Δλλνηνινγηθόο πξνζδηνξηζκόο Κνηλσληθνπνίεζεο Ζ έλλνηα «θνηλσληθνπνίεζε» εκθαλίδεηαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα απφ ηνλ Emile Durkheim, ν νπνίνο αλήθεη ζηνπο ζεκειησηέο ηεο κνληέξλαο θνηλσληνινγίαο, θαη δειψλεη ηε δηαδηθαζία εθείλε κέζσ ηεο νπνίαο ν άλζξσπνο κεηαβάιιεηαη ζε θνηλσληθφ νλ. (Σζαξδάθεο, 1987) Ο άλζξσπνο κε ηε γέλλεζή ηνπ δελ απνηειεί δηακνξθσκέλε πξνζσπηθφηεηα θαη δελ είλαη ζε ζέζε λα πάξεη κέξνο ζηελ θνηλσληθή δσή παξφιν πνπ δηαζέηεη απηέο ηηο ηθαλφηεηεο. Σν θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ είλαη απηά πνπ σζνχλ ηνλ άλζξσπν ζηελ απφθηεζε ηεο αηνκηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπ δηάζηαζεο θαη ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 25

26 ηαπηφηεηαο. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) Σν παηδί ινηπφλ φηαλ γελληέηαη γίλεηαη απηφκαηα κέινο κηαο θνηλσλίαο κέζα ζηελ νπνία πξέπεη λα ελζσκαησζεί θαη λα νινθιεξσζεί ζαλ πξνζσπηθφηεηα. Ζ εθάζηνηε φκσο θνηλσλία απαξηίδεηαη απφ πιήζνο πξνζψπσλ, ζπλαηζζεκάησλ, πξνζδνθηψλ, πξνδηαγξαθψλ θαη απαγνξεχζεσλ. Παξάιιεια ην παηδί αγλνεί ηνπο θαλφλεο πνπ δηέπνπλ ηελ θάζε θνηλσλία, ηηο αμίεο, ηε ζέζε θαη ηνπο ξφινπο ησλ αηφκσλ. Γηα λα γλσξίζεη ην παηδί ηνλ θφζκν απηφ κέζα ζηνλ νπνίν θαιείηαη λα δήζεη θαη λα γλσξίζεη θαηά ζπλέπεηα θαη ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ είλαη ρξένο ησλ ελειίθσλ λα αλαπηχμνπλ κεζφδνπο θαη κεραληζκνχο θαη λα ζεζπίζνπλ δηαδηθαζίεο γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζθνπνχ. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) Μέζα απφ απηή ηελ πνιπδηάζηαηε δηαδηθαζία κάζεζεο θαη θνηλσληθήο έληαμεο έλα κέξνο ηεο γλψζεο πνπ απνθηά ην παηδί είλαη απνηέιεζκα ηεο ζπζηεκαηηθήο πξνζπάζεηαο ησλ ελειίθσλ (γνλείο, δάζθαινη), ελψ έλα άιιν κέξνο ην απνθηά κφλν ηνπ κέζα απφ ηε δηαδηθαζία αληαιιαγήο κε ην θνηλσληθφ θαη θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπ. Σν απνηέιεζκα φιεο ηεο γλψζεο πνπ απνθηά ην παηδί είλαη ε δεκηνπξγία ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο νπνίαο είλαη ε ηαπηφηεηα, δειαδή ε αληίιεςε ηνπ εαπηνχ σο αξζεληθφ ή ζειπθφ (ηαπηφηεηα θχινπ), σο κέινο κηαο εζληθήο νκάδαο (εζληθή ηαπηφηεηα) ή κηαο ζξεζθεπηηθήο νκάδαο (ζξεζθεπηηθή ηαπηφηεηα) Ο φξνο πνπ απνδίδεη απηή ηελ πνξεία ζπγθξφηεζεο θαη εμέιημεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ηνπ αηφκνπ είλαη ε «θνηλσληθνπνίεζε». (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994). Καηά ηε δηάξθεηα ηεο θνηλσληθνπνίεζεο ηα άηνκα αλαιακβάλνπλ αμίεο θαη θαλφλεο εθείλσλ ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ ζηηο νπνίεο αλήθνπλ. Σν θάζε άηνκν δειαδή σο κέινο κηαο θνηλσληθήο νκάδαο πξνζπαζεί κέζσ ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ ξφινπ, λα αληαπνθξηζεί ζηηο πξνζδνθίεο ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο θαη έηζη λα ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο ηνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο ζην νπνίν αλήθεη. (Σζαξδάθεο, 1992) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 26

27 2.2 Η νηθνγέλεηα σο πξσηαξρηθόο θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο Πξσηαξρηθφο ινηπφλ θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ αηφκνπ, είλαη ε νηθνγέλεηα ε νπνία έρεη θαζηεξσζεί ζεζκηθά λα αλαιάβεη κε πιήξε ππεπζπλφηεηα απηφ ην ξφιν. Δίλαη ν πην ζεκαληηθφο θνξέαο θνηλσληθνπνίεζεο αθνχ ζε αληίζεζε κε άιινπο θνξείο, ε νηθνγέλεηα αξρίδεη ην έξγν ηεο πξηλ αζθεζεί νπνηαδήπνηε επηξξνή ζην άηνκν. Δπηπιένλ νη πξψηεο θαζνξηζηηθέο εκπεηξίεο ζηε δσή ηνπ αηφκνπ απνθηψληαη κέζα ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηαο θαη θαηά ζπλέπεηα αζθνχλ ηδηαίηεξε επίδξαζε ζηα θξίζηκα θαη δηακνξθσηηθά ζηάδηα ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. (Σάηζεο, 1991) Ζ νηθνγέλεηα αλαιακβάλεη ην παηδί απφ ηε γέλλεζή ηνπ γηα λα ην παξαδψζεη ζηελ θνηλσλία ηθαλφ λα δήζεη θαη λα ελζσκαησζεί ζε απηή. Μεηαδίδεη ζην παηδί ηνπο θνηλσληθνχο θαλφλεο θαη ηα απνδεθηά θαη επηζπκεηά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, ηνπο θπιεηηθνχο θαη θνηλσληθνχο ξφινπο φπσο θαη ηα ζηεξεφηππα. Ηδηαίηεξα δε φζν αθνξά ζηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ ην παηδί ηνπο βιέπεη λα ελζαξθψλνληαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο γνλείο θαη ε επηξξνή πνπ δέρεηαη είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο. (αιάππαο, 1992) Μέζα ζηελ νηθνγέλεηα ην παηδί αληηιακβάλεηαη ηελ ηαπηφηεηα ηνπ θχινπ ηνπ θαη επνκέλσο ε νηθνγέλεηα απνηειεί ηνλ πξσηαξρηθφ θνξέα θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ παηδηνχ σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ ηνπ, αθνχ νη γνλείο είλαη εθείλνη πνπ ζα ηνπ κεηαβηβάζνπλ ηα αληίζηνηρα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο θαη δξαζηεξηνηήησλ κε άκεζν θαη έκκεζν ηξφπν θαη θπξίσο κε ηε δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε αλάινγα κε ην θχιν ηνπ παηδηνχ. Ο δηαρσξηζκφο ησλ ξνχρσλ θαη ησλ ρξσκάησλ είλαη κηα απφδεημε γη απηφ, ηα αγφξηα ζπλεζίδνπλ λα ηα ληχλνπλ κε γαιάδηα ξνχρα ελψ ηα θνξίηζηα κε ξνδ θνξεκαηάθηα. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Δπηπιένλ νη γνλείο κελ έρνληαο απαιιαρηεί απφ ηα ζηεξεφηππα ησλ δχν θχισλ απνδίδνπλ δηαθνξεηηθή εξκελεία ζηηο ίδηεο αληηδξάζεηο παηδηψλ δηαθνξεηηθνχ θχινπ. Σν θιάκα ελφο κηθξνχ αγνξηνχ ην ζπλδπάδνπλ κε ζπκφ θαη λεπξηθφηεηα ελψ ην θιάκα ηνπ θνξηηζηνχ κε θφβν θαη αλαζθάιεηα. Αθφκε νη γνλείο ζπλήζσο ελζαξξχλνπλ, αλ φρη πηέδνπλ, ηα αγφξηα λα είλαη αλεμάξηεηα, γελλαία θαη λα ειέγρνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο θαη έρνπλ κεγαιχηεξε ειεπζεξία λα παίδνπλ κε ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 27

28 επηθίλδπλα παηρλίδηα θαη ζε πεξίπησζε πνπ ηνπο ζπκβεί θάπνην κηθξναηχρεκα παξεγνξνχληαη ιηγφηεξν απφ ηα θνξίηζηα.(μαξαγθνπδάθε, 1993, Υνπληνπκάδε, 1998) Αθφκε, ε ζηάζε ησλ γνλέσλ απέλαληη ζηα παηδηά αλάινγα κε ην θχιν ηνπ επεξεάδεη αθφκε θαη ηνλ ηξφπν πνπ ηα παίδνπλ ή ηα ρατδεχνπλ. Όηαλ παίδνπλ θαη ρατδεχνπλ ηα αγφξηα νη θηλήζεηο ηνπο είλαη πην απφηνκεο, ηξαρείο θαη ζθιεξέο, γηα παξάδεηγκα ηνπο ηξαβνχλ ηα ρέξηα θαη ηα πφδηα ή ηα πεηνχλ ςειά θαη ηα αλαπνδνγπξίδνπλ, παηρλίδηα πνπ ζπάληα θάλνπλ κε ηα θνξίηζηα. Με απηφ ηνλ ηξφπν πξνθαινχλ θαη ελζαξξχλνπλ ηελ απφηνκε θαη δσεξή θηλεηηθή ζπκπεξηθνξά πεξηζζφηεξν ζηα αγφξηα απφ φηη ζηα θνξίηζηα. Αθφκε ηα θνξίηζηα ππεξπξνζηαηεχνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνπο γνλείο θαζψο ζεσξνχληαη πην επαίζζεηα θαη εχζξαπζηα. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Σν θπξηφηεξν φκσο γεγνλφο πνπ ζπληειείηαη κέζα ζηα πιαίζηα ηεο θνηλσληθνπνίεζεο σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ ζηελ νηθνγέλεηα είλαη ε κίκεζε θαη ε ηαχηηζε ησλ ξφισλ ησλ δχν θχισλ κέζα απφ ηελ παξαηήξεζε ησλ γνλετθψλ πξνηχπσλ. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) Σν ζρνιείν είλαη ν δεχηεξνο ζεκαληηθφηεξνο θνηλσληθνπνηεηηθφο θνξέαο κεηά ηελ νηθνγέλεηα. Σν παηδί κε ηελ είζνδφ ηνπ ζην ζρνιείν θάλεη ην πξψην βήκα έμσ απφ ην ρψξν ηεο νηθνγέλεηαο. Αλαιακβάλεη επζχλεο, δέρεηαη επηξξνέο, απνθηά αλεμαξηεζία θαη έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αλαιακβάλεη πξσηνβνπιίεο θαη λα παίξλεη απνθάζεηο. Παξάιιεια θαη ζην ζρνιείν κεηαβηβάδνληαη θνηλσληθέο αμίεο, πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, πξφηππα θαη ζηεξεφηππα ξφισλ, κεηάδνζε πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηα νπνία ην παηδί θαιείηαη λα αθνκνηψζεη θαη λα ελζηεξληζηεί. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) Σέινο άιινη θνξείο θνηλσληθνπνίεζεο είλαη ην παηρλίδη θαη νη νκάδεο ησλ νκειίθσλ πνπ απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο άμνλεο γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο νξγαλψλεηαηε θνηλσλία ησλ παηδηψλ. Ο ηξφπνο πνπ ηα παηδηά παίδνπλ θαζψο θαη ηα παηρλίδηα πνπ απηά επηιέγνπλ εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηηο αμίεο θαη ηα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο γηα ην θάζε θχιν πνπ έρνπλ αθνκνηψζεη ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγελεηαθήο θνηλσληθνπνίεζεο. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 28

29 2.3 Οη επηδξάζεηο ηνπ παηξηθνύ ξόινπ ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνύ ρεηηθά κε ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ «λένπ» παηέξα σο γλσζηηθνχ θαη θνηλσληθφζπλαηζζεκαηηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπ παηδηνχ, ππνγξακκίδεηαη κε έκθαζε ν ξφινο ηνπ παηέξα ζηε ζεσξία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, κέζσ ηεο «ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο»(νφβα Καιηζνχλε, 1995). χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο «ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο», ε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο λνείηαη σο ε εθκάζεζε ζεκαζηψλ θαη ελλνηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζε θαηαζηάζεηο νη νπνίεο πξνζδηνξίδνληαη απφ ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο. Όζνλ αθνξά φκσο ηελ αλάπηπμε θαη δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθν πνιηηηζκηθήο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ, εθείλε γίλεηαη εθηθηή κέζσ ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ηδηαηηέξσο κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο κε ηνπο «ζεκαληηθνχο άιινπο», νη νπνίνη απνηεινχληαη απφ ηνπο γνλείο, ηα αδέιθηα, ηνπο ινηπνχο ζπγγελείο θαη γεληθά ηα πξφζσπα κε ηα νπνία ην παηδί αιιειεπηδξά ζπλερψο θαη ράξηλ απηψλ, εθείλν ηαπηίδεηαη κε ηνπο ξφινπο θαη ηηο ζηάζεηο πνπ εθδειψλνληαη ζηε θνηλσλία κέζσ ζπλαηζζεκαηηθψλ δεζκψλ (Νφβα Καιηζνχλε, 1995). ηελ πνξεία απνζπψληαη ζηαδηαθά νη ξφινη θαη νη ζηάζεηο απφ ηνπο «ζεκαληηθνχο άιινπο» θαη πξνζαξηψληαη ζηε ηαχηηζε ηνπ «καζεηεπφκελνπ» παηδηνχ κε ηνπο «γεληθεπκέλνπο άιινπο». Δηδηθφηεξα, πξφθεηηαη γηα έλα ζχζηεκα θαλνληζηηθψλ πξνηχπσλ, πνπ δελ αλαθέξεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα θαη ζε ξφινπο πνπ έρνπλ αθνκνησζεί, αιιά ζε ζηάζεηο, αληηιήςεηο, πξφηππα ζπκπεξηθνξάο πνπ επηθξαηνχλ ζε κηα θνηλσλία. χκθσλα κε νξηζκέλνπο θνηλσληνιφγνπο, πνπ ηάζζνληαη ππέξ ηεο «ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο», ν παηξηθφο θαη ν κεηξηθφο ξφινο δελ απνηεινχλ ζαθή πεξηερφκελα ηεο άζθεζεο επηξξνήο ζηε πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ, φκσο κέζσ ηνπ «λένπ» παηξηθνχ ξφινπ, ηνλ νπνίν αληηπξνζσπεχνπλ νη «ζεκαληηθνί άιινη», ε δηαθνξνπνίεζε απηή κεηαβάιιεηαη. Σν παηδί απνθηά εκπηζηνζχλε ιφγσ ηεο ζπρλήο παξνπζίαο ηνπ παηέξα σο «ηξνθνδφηε» κηαο ζπγθηλεζηαθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο ζρέζεο ηεο νπνίαο εμαζθαιίδεηαη ε νκαιή είζνδνο ηνπ παηδηνχ ζε ζχλζεηεο κνξθέο θνηλσληθψλ ζρέζεσλ (Schneider, 1989). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 29

30 2.4 Θεσξίεο θνηλσληθνπνίεζεο Σα άηνκα κέζα απφ ην δηαθνξεηηθφ ηξφπν αληηκεηψπηζεο, αλαγλψξηζεο θαη αιιειεπίδξαζεο κε ην θνηλσληθφ ηνπο πεξηβάιινλ, ην νηθνγελεηαθφ αξρηθά θαη αξγφηεξα ην επξχηεξν, νδεγνχληαη ζην λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο θνηλσληθέο πξνδηαγξαθέο, ζηηο πξνζδνθίεο θαη παξαδνρέο ζρεηηθά κε ην θχιν ηνπο. ε απηή ηελ ελφηεηα ζα κειεηήζνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα παηδηά, κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, θαινχληαη λα εζσηεξηθεχζνπλ, λα αθνκνηψζνπλ θαη λα θάλνπλ αλαπφζπαζην κέξνο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο, φζα εκπεξηέρνληαη ζην θνηλσληθφ ζηεξεφηππν ηνπ θχινπ ηνπο θαη θαηά ζπλέπεηα λα απνδερηνχλ ηνπο ξφινπο θαη γεληθά ηε δηαθνξεηηθή θαη άληζε ζέζε ηνπο ζηελ θνηλσλία. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Μέζα ζην επξχηεξν πεδίν ηεο δηαδηθαζίαο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο ηα παηδηά, αγφξηα θαη θνξίηζηα, ζπλεηδεηνπνηνχλ ην δηαρσξηζκφ ησλ αλζξψπσλ ζε δχν θχια, εληάζζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζε έλα απφ ηα δχν θαη νηθεηνπνηνχληαη, εζσηεξηθεχνπλ θαη ελζαξξχλνληαη λα εθδειψλνπλ ηα θνηλσληθά επηζπκεηά θαη απνδεθηά γηα ην θχιν ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηηο ζηάζεηο. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Ζ δηαδηθαζία απηή πνπ μεθηλά απφ ηε γέλλεζε ηνπ παηδηνχ, απνηειεί κηα απφ ηηο πην θξίζηκεο θαη ζεκαληηθέο πιεπξέο ηεο επξχηεξεο θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ παηδηνχ θαη είλαη γλσζηή κε ηνλ φξν θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ. Ζ θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ πεξηιακβάλεη ηηο δηαθνξεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα πξνεηνηκάζνπλ ηα άηνκα ηνπ αξζεληθνχ θαη ηνπ ζειπθνχ θχινπ γηα ηνπο ξφινπο πνπ ε θνηλσλία θαζνξίδεη σο θαηάιιεινπο θαη απνδεθηνχο γηα ην θχιν ηνπο. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζπληειείηαη απηή ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ηα παηδηά ζπλεηδεηνπνηνχλ ην θχιν ηνπο, εθδειψλνπλ θαη αθνκνηψλνπλ ηνπο ξφινπο, ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο έρνπλ αλαπηπρζεί δηάθνξεο ζεσξίεο. Οη ζεσξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ εζσηεξίθεπζε θαη αθνκνίσζε ησλ θνηλσληθψλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ είλαη ε ςπραλαιπηηθή ζεσξία, ε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο, ε αλαπηπμηαθή γλσζηηθή ζεσξία θαη ε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο (Μαξαγθνπδάθε, 1993). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 30

31 Η Φςσαναλςηική θεωπία Θεκειησηήο ηεο ςπραλαιπηηθήο ζεσξίαο ππήξμε ν SigmundFreud. Ο Freud ελψ δελ αζρνιήζεθε άκεζα κε ηελ θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ, εληνχηνηο αζρνιήζεθε κε ηε δηαθνξεηηθή ςπρνζεμνπαιηθή αλάπηπμε ησλ αγνξηψλ θαη ησλ θνξηηζηψλ θαη ηηο άκεζεο ζπλέπεηεο ζηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο θαη ζηελ ςπρηθή ηνπο ηζνξξνπία θαηά ηελ ελειηθίσζε. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Ο Freud ζεσξεί φηη ε ζειπθφηεηα θαη ν αλδξηζκφο θαζνξίδνληαη απφ ηελ αλαηνκηθή δηαθνξά ησλ δχν θχισλ ηελ νπνία ηα άηνκα είλαη ζε ζέζε λα αλαγλσξίζνπλ γχξσ ζηα 3-4 ρξφληα. Τπνζηεξίδεη δειαδή φηη ηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη θαηά ζπλέπεηα νη δηαθνξεηηθνί ξφινη ησλ θχισλ είλαη απνηέιεζκα ηεο δηαθνξεηηθήο αλαηνκηθήο θαηαζθεπήο ησλ γελλεηηθψλ νξγάλσλ ησλ θχισλ, πνπ δηαπηζηψλεηαη θαη απφ ηα αγφξηα θαη απφ ηα θνξίηζηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαιιηθνχ ζηαδίνπ θαη ηεο αζπλείδεηεο εξσηηθήο επηζπκίαο πνπ ληψζνπλ ηα παηδηά γηα ην γνλέα ηνπ άιινπ θχινπ, γλσζηφ σο νηδηπφδεην ζχκπιεγκα. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ νηδηπφδεηνπ ζπκπιέγκαηνο, ηα αγφξηα αζπλείδεηα αιιά έληνλα ληψζνπλ ην θφβν θαη ηελ απεηιή ηνπ επλνπρηζκνχ απφ ηνλ παηέξα, ελψ ηα θνξίηζηα ην θζφλν ηνπ πένπο. Καηά ζπλέπεηα ηα αγφξηα γηα λα απνθχγνπλ ηνλ επλνπρηζκφ ηαπηίδνληαη κε ηνλ παηέξα θαη εζσηεξηθεχεη ηηο αμίεο ηνπ, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ θαη ηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ηνπ δηακνξθψλνληαο έηζη έλα ηζρπξφ Τπεξεγψ. Σα θνξίηζηα αληίζεηα ζεσξνχλ φηη ε αλαηνκηθή δηαθνξά ησλ γελλεηηθψλ ηνπο νξγάλσλ νθείιεηαη ζε επλνπρηζκφ θαη δέρνληαη έηζη βαξχηαην πιήγκα ζην λαξθηζζηζκφ ηνπο, αλαπηχζζνπλ αηζζήκαηα θαησηεξφηεηαο, ληψζνπλ κεηνλεθηηθά ζε ζρέζε κε ην άιιν θχιν, παζεηηθφηεηα, πεξηθξφλεζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, ηε κεηέξα ηνπο θαη φια ηα άηνκα ηνπ θχινπ ηνπο. Γηα ην θνξίηζη ε ηαχηηζε κε ηε κεηέξα πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ πξννηδηπφδεηα θάζε φπνπ θαη ζεκειηψλεηαη ε ζειπθή ηνπ ηαπηφηεηα. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Παξάιιεια νη πξνηηκήζεηο ηνπ θνξηηζηνχ γηα παηρλίδηα κε θνχθιεο, φπνπ ην ίδην ππνδχεηαη ην ξφιν ηεο κεηέξαο θαη ε θνχθια ην ξφινπ ηνπ παηδηνχ πνπ επηζπκεί λα απνθηήζεη απφ ηνλ παηέξα, απνηειεί γηα ηνλ Freud έλδεημε ηνπ πξφσξνπ μππλήκαηνο ηεο ζειπθφηεηάο ηνπ θαη πξνεηνηκαζία ηνπ θνξηηζηνχ γηα ην ξφιν ηνπ θχινπ ηνπ. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 31

32 Δπηπιένλ ν Freud ζεσξεί φηη ε απηνπεπνίζεζε, ε ινγηθή θαη γεληθά φια ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αληξηθνχ θχινπ είλαη ζπλέπεηα ηνπ φηη ηα αγφξηα αθνχ βίσζαλ ζηελ πξψηκε θάζε ηεο ςπρνζεμνπαιηθήο αλάπηπμεο ην θφβν θαη ην άγρνο ηνπ επλνπρηζκνχ απφ ηνλ παηέξα, θαηάθεξαλ λα απνθχγνπλ ηελ ηηκσξία απηή θαη δηέζσζαλ ην πνιχηηκν γηα απηά γελλεηηθφ ηνπο φξγαλν. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Παξάιιεια νη απφςεηο ηνπ Freud θξίλνληαη σο απινπζηεπηηθέο θαη πεξηνξηζηηθέο δηφηη δελ θάλεη θακία αλαθνξά ζηελ επίδξαζε ησλ θνξέσλ θνηλσληθνπνίεζεο (νηθνγέλεηα, ζρνιείν) ζηε δηακφξθσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ζηα θχια, αιιά αληίζεηα ηελ πεξηνξίδεη ζηα πιαίζηα ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο θαη ηελ εμεγεί κφλν κε βάζε ηηο αλαηνκηθέο δηαθνξέο ησλ δχν θχισλ. Σέινο απνθιείεη θάζε δπλαηφηεηα απνηειεζκαηηθήο παξέκβαζεο ηνπ θνηλσληθνχ παξάγνληα ζηελ επίηεπμε ηζφηεηαο ησλ θχισλ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Έηζη θαίλεηαη πσο ε ςπραλαιπηηθή ζεσξία παξά ηα φζα έρεη πξνζθέξεη θαη παξφιν πνπ ε αληηγξαθή θαη ε κίκεζε κπνξεί λα απνηεινχλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ηα παηδηά εζσηεξηθεχνπλ ηνπο ξφινπο ησλ θχισλ ηνπο, δελ εμεγεί ζθαηξηθά ηελ εζσηεξίθεπζε ηνπ ξφινπ ηνπ θχινπ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Η Θεωπία ηηρ Κοινωνικήρ Μάθηζηρ χκθσλα κε κία απφ ηηο πξνζεγγίζεηο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, ην άηνκν θνηλσληθνπνηείηαη κέζσ ηεο ελζάξξπλζεο θαη απνηξνπήο ησλ γνλέσλ, ησλ θίισλ θαη ηεο θνηλσλίαο, ελψ παξαηεξεί θαη κηκείηαη ηελ θνηλσληθνπνηεκέλε ζπκπεξηθνξά ησλ γχξσ ηνπ. Ζ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο εζηηάδεη ζε δχν δηαδηθαζίεο: ζηε δεκηνπξγία εμαξηεκέλσλ αληαλαθιαζηηθψλ θαη ζηελ παξαηήξεζε πξνηχπνπ (Wiggins, Wiggins θαη VanderZanden 1994). Ζ δεκηνπξγία εμαξηεκέλσλ αληαλαθιαζηηθώλ είλαη κηα κνξθή κάζεζεο ζηελ νπνία νη ζπλέπεηεο θάζε ζπκπεξηθνξάο θαζνξίδνπλ ηελ πηζαλφηεηα ηεο κειινληηθήο ηεο εκθάληζεο (Skinner 1953). Οη ζπλέπεηεο πνπ απμάλνπλ ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο κηαο ζπκπεξηθνξάο νλνκάδνληαη εληζρχζεηο. Οη ζπλέπεηεο πνπ κεηψλνπλ ηελ πηζαλφηεηα εκθάληζεο κηαο ζπκπεξηθνξάο νλνκάδνληαη ηηκσξίεο. Ζ θνηλσληθνπνίεζε πξαγκαηνπνηείηαη θαζψο ην ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 32

33 άηνκν δηακνξθψλεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ κε βάζε ηηο εληζρχζεηο θαη ηηο ηηκσξίεο πνπ εηζπξάηηεη απφ ηνπο άιινπο αλζξψπνπο θαη νκάδεο..( HughesM., Kroehler.J, 2007) Ο ςπρνιφγνοalbertbandura ππνγξάκκηζε φηη ε δεκηνπξγία εμαξηεκέλσλ αληαλαθιαζηηθψλ, πνπ έπνληαη ηεο εθδήισζεο κηαο ζπκπεξηθνξάο, δελ εμεγεί ηελ αξρηθή εθκάζεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο. Μέζσ ηεο παξαηήξεζεο, νη άλζξσπνη καζαίλνπλ φρη κφλν έλα ζπγθεθξηκέλν ηξφπν ζπκπεξηθνξάο, αιιά θαη φηη θάζε ζπκπεξηθνξά επηθέξεη επηβξαβεχζεηο ή ηηκσξίεο (Bandura 1965). Ζ κάζεζε κέζσ παξαηήξεζεο πξνηχπνπ ζπκβαίλεη φηαλ νη άλζξσπνη αλαπαξάγνπλ ηηο ελέξγεηεο πνπ παξαηεξνχλ ζηνπο άιινπο, είηε απηέο είλαη πξαγκαηηθέο είηε θαληαζηηθέο.( HughesM., Kroehler.J, 2007) H θεωπία ηηρ Γνωζηικήρ Ανάπηςξηρ Κχξηνο εθθξαζηήο ηεο ζεσξίαο απηήο είλαη ν LawrenceKohlberg, ν νπνίνοζηεξηδφκελνο ζηηο κειέηεο ηνπ JeanPiaget γηα ηε γλσζηηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ, ππνζηεξίδεη φηη ε θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε γλσζηηθή αλάπηπμε θαη ηηο γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ παηδηνχ κε ηηο νπνίεο νξγαλψλεη ηηο εκπεηξίεο ηνπ απφ ην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Θεσξεί φηη ε θπιεηηθή ηαπηφηεηα είλαη γλσζηηθή ιεηηνπξγία θαη φρη δεδνκέλε απφ ηε βηνινγία ή απφ ζπλαηζζεκαηηθά ζπκπιέγκαηα. (Ηγγιέζε, 1994, Μαξαγθνπδάθε, 1993) χκθσλα κε ηε ζεσξία απηή ην παηδί παξαηεξψληαο ηα πξφζσπα ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαπηζηψλεη φηη δηαρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, άληξεο θαη γπλαίθεο, θαζψο θαη ηνλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο ηνπο αιιά θαη ηηο δηαθνξεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εθηεινχλ. Μέρξη ηα 7 πεξίπνπ ρξφληα ην παηδί έρεη απνθηήζεη ηελ έλλνηα ηεο θπιεηηθήο ηαπηφηεηαο, κε απνηέιεζκα λα πηνζεηεί πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, λα ηαπηίδεηαη ζπλαηζζεκαηηθά θαη λα κηκείηαη ην γνληφ πνπ αλήθεη ζην ίδην κε απηφ θχιν. (Ηγγιέζε, 1994, Μαξαγθνπδάθε, 1993) Σαπηφρξνλα ην παηδί δηαπηζηψλεη φηη ην θχιν ηνπ φπσο θαη ην θχιν ησλ αηφκσλ ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηελ αλαηνκηθή θαηαζθεπή ηνπ ζψκαηνο θαη παξακέλεη ζηαζεξφ θαη ακεηάβιεην, άζρεηα απφ ηηο φπνηεο αιιαγέο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 33

34 κπνξεί λα γίλνπλ ζηελ εμσηεξηθή εκθάληζε. Απφ ηε ζηηγκή εθείλε πνπ ην παηδί θαηαλνεί ηε ζηαζεξφηεηα ηφζν ηνπ δηθνχ ηνπ θχινπ φζν θαη ησλ άιισλ αηφκσλ, απηή ε ζηαζεξφηεηα ιεηηνπξγεί σο βάζε γηα ηνπο κειινληηθνχο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) ηε ζπλέρεηα ην παηδί αξρίδεη λα αμηνινγεί ζεηηθά, λα εθδειψλεη πξνηίκεζε, λα κηκείηαη θαη λα αληηγξάθεη ηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ νκφθπισλ πξνζψπσλ θαη ξπζκίδεη ηε δηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη κε ηελ παξαηήξεζε ησλ φζσλ ζπκβαίλνπλ ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) ηε ζεσξία ηεο γλσζηηθήο αλάπηπμεο ε ηαχηηζε είλαη κελ κηα ζεκαληηθή δηαδηθαζία, απνθηά φκσο δηακνξθσηηθή ιεηηνπξγία, φηαλ ην παηδί θαηαλνήζεη ηε θπιεηηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Δπηπιένλ, ππνζηεξίδεη φηη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ θχινπ πξνεγείηαη θαη είλαη πξνυπφζεζε γηα ηε κίκεζε ησλ νκφθπισλ πξνζψπσλ, ελψ αληίζεηα ζηε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο, ε αληηγξαθή θαη ε κίκεζε νκφθπισλ πξνζψπσλ νδεγνχλ ην παηδί ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ θχινπ ηνπ. (Ηγγιέζε, 1994, Μαξαγθνπδάθε, 1993) Μηα αληίζεζε πνπ έρεη εθθξαζηεί γηα ηε ζεσξία απηή ππνζηεξίδεη φηη ηα παηδηά αξρίδνπλ λα κηκνχληαη θαη λα εθδειψλνπλ ηνπο θνηλσληθά απνδεθηνχο γηα ην θχιν ηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο, πνιχ πξηλ απνθηήζνπλ ηελ έλλνηα ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ θχινπ. Ζ απφθηεζε απηήο ηεο ζηαζεξφηεηαο ζε απηή ηελ πεξίπησζε κπνξεί λα επηηαρχλεη ηελ θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ, αιιά δε ζεσξείηαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα αξρίζεη ε δηαδηθαζία απηή. (Μαξαγθνπδάθε 1993). Η θεωπία ηηρ ςμβολικήρ Αλληλεπίδπαζηρ Κχξηνο εθπξφζσπνο ηεο ζεσξίαο απηήο είλαη ν GeorgeMead ν νπνίνο αζρνιήζεθε κε ηνπο κεραληζκνχο γέλεζεο θαη δηακφξθσζεο ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ. χκθσλα κε ηνλ Mead, ε επηθνηλσλία θαη ε αιιειεπίδξαζε ηνπ αηφκνπ κε άιια άηνκα ζηα πιαίζηα ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, απνηεινχλ ηνλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 34

35 θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηε γέλεζε θαη ηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθήο ηνπ ηαπηφηεηαο. (Μαξαγθνπδάθε, 1993). H αλζξψπηλε επηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε ζπληειείηαη κε ηε ρξήζε ζεκαληηθψλ ζπζηεκάησλ ζπκβφισλ αλάκεζα ζηα άηνκα. Σέηνηα είλαη νη ρεηξνλνκίεο,νη κνξθαζκνί αιιά θπξίσο ε ιεθηηθή επηθνηλσλία. Με ηε ρξήζε απηψλ ησλ ζεκαληηθψλ ζπκβφισλ εμσηεξηθεχνληαη θαη δειψλνληαη νη ζηάζεηο, νη γλψζεηο, νη πξνζδνθίεο θαη γεληθφηεξα θάζε είδνπο αληίδξαζε, γηα ηα πξάγκαηα ηνπ πνκπνχ πξνο ηνλ απνδέθηε ησλ ζπκβφισλ. ηελ έλλνηα πξάγκαηα πεξηιακβάλεηαη θαζεηί πνπ κπνξεί λα αληηιεθζεί ν άλζξσπνο.(καιηζνχλε-νφβα, 1994, Μαξαγθνπδάθε, 1993) Δπηπιένλ ν Mead ππνζηεξίδεη φηη ε δηακφξθσζε ηεο θπιεηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ παηδηψλ επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηα ιεθηηθά ζχκβνια πνπ δέρνληαη απφ ηνπο άιινπο. αλ άιινπο νξίδεη ηνπο «ζεκαληηθνχο άιινπο» πνπ απνηεινχλ νη γνλείο, αθνχ είλαη ηα άηνκα πνπ ζπλδέεηαη πην ζηελά ην παηδί ζην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ε γλψκε ηνπο θαη νη αληηδξάζεηο είλαη ζεκαληηθά γηα ην παηδί, θαη ην «γεληθεπκέλν άιιν» πνπ είλαη ε θνηλσλία κε ηηο πξνζδνθίεο, ηνπο θαλφλεο θαη ηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο ησλ αηφκσλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Σα ιεθηηθά ινηπφλ ζχκβνια πνπ δέρεηαη ην παηδί απφ ηνπο ζεκαληηθνχο άιινπο θαη ηδηαίηεξα ε ρξήζε «εηηθεηψλ» κε ηελ νπνία ππνδειψλνπλ ζην παηδί ην θχιν ζεσξνχληαη απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ απφθηεζε ηεο θπιεηηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα ην ιεθηηθφ ζχκβνιν: «Ση θαιφ θνξίηζη» θαη αληίζεηα «Ση δπλαηφ αγφξη», νδεγεί ην παηδί ζην λα ζπλδέζεη ηελ εηηθέηα απηή κε νξηζκέλνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο θαη δξαζηεξηφηεηαο, θαη ζηαδηαθά απνθηά ηελ ηθαλφηεηα λα απνδίδεη θπιεηηθή πιένλ εηηθέηα ηφζν ζηνλ εαπηφ ηνπ φζν θαη ζηνπο άιινπο. Ζ απφδνζε θπιεηηθήο εηηθέηαο ζηνλ εαπηφ θαη ε ζπζρέηηζε ηεο εηηθέηαο κε ηηο δηάθνξεο εκπεηξίεο ησλ θχισλ νδεγνχλ ζην ζρεκαηηζκφ ηεο θπιεηηθήο ηαπηφηεηαο. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Δπηπιένλ άηνκν έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα εξκελεχεη απηά ηα κελχκαηα πνπ δέρεηαη απφ ην άιιν άηνκν κε ην νπνίν βξίζθεηαη ζε επηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε αιιά θαη λα πξνβιέπεη ηηο αληηδξάζεηο πνπ ελδέρεηαη λα πξνθαιέζεη έλα δηθφ ηνπ ζχκβνιν πξνο ηνλ άιινλ. Απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηαδηθαζία απηή είλαη ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 35

36 ε δπλαηφηεηα ηνπ παηδηνχ λα παίδεη θαη λα καζαίλεη θνηλσληθνχο ξφινπο. Ο Meadδηαθξίλεη απηή ηε δηαδηθαζία ζε ηξία ζηάδηα. ην πξψην ζηάδην (1 έσο 3 εηψλ), ηα λήπηα, παίδνληαο κηκνχληαη ηνπο ξφινπο ησλ ελειίθσλ, ρσξίο θπζηθά λα αληηιακβάλνληαη ηε ζεκαζία απηψλ ησλ ξφισλ. ην δεχηεξν ζηάδην (3 έσο 5 εηψλ), ηα λήπηα αληηιακβάλνληαη πιένλ θαη ηε ζεκαζία θαη ην ζθνπφ ησλ ξφισλ πνπ κηκνχληαη. ην ηξίην ζηάδην (5 έηνο θαη κεηά), ηα παηδηά πξνζέρνπλ φρη κφλν ηε δηθή ηνπ ζπκπεξηθνξά αιιά θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ άιισλ, πνπ πξνέξρεηαη απφ ην παίμηκν δηαθνξεηηθψλ ξφισλ. (Καιηζνχλε-Νφβα, 1994, Υαξαιακπφπνπινο, 1987) Έηζη ην άηνκν παίδνληαο ην ξφιν ελφο ελήιηθα, κπαίλεη ζηε ζέζε ηνπ, πηνζεηεί ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαη εμαζθείηαη ζε ξφινπο πνπ ζα ρξεηαζηεί λα παίμεη αξγφηεξα ζηε δσή ηνπ. Σα αγφξηα παίδνληαο ζπλήζσο αλδξηθνχο ξφινπο, καζαίλνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη σο άλδξεο θαη ηα θνξίηζηα παίδνληαο ζπλήζσο γπλαηθείνπο ξφινπο, καζαίλνπλ λα ζπκπεξηθέξνληαη ζαλ γπλαίθεο. Ζ νηθνγέλεηα επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε δηακφξθσζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ζηα παηδηά θαη ηελ κάζεζε θνηλσληθψλ ξφισλ κε ηα παηρλίδηα πνπ πξνζθέξεη ζηα παηδηά. ηα αγφξηα πξνζθέξνληαη ζπλήζσο φπια, εξγαιεία, απηνθίλεηα γηα ηελ απφθηεζε αλδξηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ζηα θνξίηζηα, θνχθιεο, καγεηξηθά ζθεχε, θνξέκαηα γηα ηελ απφθηεζε γπλαηθείαο ζπκπεξηθνξάο. (Υαξαιακπφπνπινο, 1987) Φαίλεηαη ινηπφλ, φηη ζηε ζεσξία ηεο ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο, αλαγλσξίδεηαη ε ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή θαη παξέκβαζε ηνπ παηδηνχ ζηε δηαδηθαζία εζσηεξίθεπζεο θαη αθνκνίσζεο ησλ θνηλσληθά απνδεθηψλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο γηα ην θχιν ηνπ, φπσο θαη ζηε γλσζηηθή ζεσξία, κε ηε κφλε φκσο δηαθνξά φηη ε ζεσξία ηεο ζπκβνιηθήο αιιειεπίδξαζεο, δέρεηαη φηη ε δηαδηθαζία απηή αξρίδεη κφιηο ην παηδίαπνθηήζεη ηελ ηθαλφηεηα λα απνδίδεη ηε ζσζηή θπιεηηθή ηαπηφηεηα ζηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνπο άιινπο θαη φρη φηαλ απνθηήζεη ηελ έλλνηα ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ θχινπ. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) πκπεξαζκαηηθά, παξαηεξνχκε φηη ζηηο ηξεηο απφ ηηο ηέζζεξηο ζπλνιηθά ζεσξίεο πνπ αλαιχζεθαλ εθηφο ηεο ςπραλαιπηηθήο- πέξα απφ ηηο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 36

37 δηαθνξνπνηήζεηο θαη ηηο νκνηφηεηεο σο πξνο ηνπο κεραληζκνχο θαη ηηο αξρέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα εμεγήζνπλ πψο ζπληειείηαη ε δηαδηθαζία θνηλσληθνπνίεζεο σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ, ππάξρνπλ θάπνηνη θνηλνί άμνλεο. Αξρηθά δέρνληαη ηελ θαζνξηζηηθή ζεκαζία ησλ πεξηβαιινληηθψλ θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ επηδξάζεσλ ζηε δηακφξθσζε θαη εζσηεξίθεπζε ηνπ ξφινπ ηνπ θχινπ. Τπνζηεξίδνπλ δειαδή φηη νη δηαθνξέο ζηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δχν θχισλ, νη δηαθνξεηηθνί ηξφπνη ζπκπεξηθνξάο θαη νη ηθαλφηεηεο πνπ παξαηεξνχληαη θαη κε βάζε ηα νπνία δηαρσξίδνληαη νη ζέζεηο θαη νη ξφινη ησλ θχισλ ζηελ θνηλσλία εγραξάζζνληαη ζηελ ςπρνζχλζεζε ησλ αηφκσλ κε δηάθνξνπο κεραληζκνχο θαη κέζα πνπ ζπληζηνχλ ηε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ, πνπ απνηειεί άιισζηε έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά κέξε ηεο επξχηεξεο θνηλσληθνπνίεζεο. (Μαξαγθνπδάθε, 1993) Ο δεχηεξνο άμνλαο πνπ απνδέρνληαη αθνξά ζηελ ηξφπν πνπ πηνζεηνχλ ηα παηδηά θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο, δειαδή ηε κίκεζε θαη αληηγξαθή ησλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ πξνζψπσλ θαη ζπκβνιηθψλ κνληέισλ ηνπ ίδηνπ κε απηά θχινπ. Σέινο θαη νη ηξεηο ζεσξίεο αλαγλσξίδνπλ θαη δέρνληαη ηελ θαζνξηζηηθή ζεκαζία πνπ έρνπλ γηα ηελ θνηλσληθνπνίεζε σο πξνο ην ξφιν ηνπ θχινπ νη δηαθνξεηηθέο θνηλσληθέο εκπεηξίεο θαη ηα βηψκαηα ησλ θχισλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνζρνιηθήοειηθίαο.(μαξαγθνπδάθε,1993) ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 37

38 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 «Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΠΑΣΔΡΑ» 3.1 Ο ξόινο ηνπ παηέξα ζηελ παξαδνζηαθή νηθνγέλεηα Παηέξαο ζεκαίλεη ν άλζξσπνο πνπ αγαπά, θξνληίδεη, ππνζηεξίδεη θαη πξνζηαηεχεη ηα παηδηά ηνπ, ηελ γπλαίθα θαη ηνλ εαπηφ ηνπ. Δάλ παξαηεξήζνπκε ε έλλνηαο ηεο παηξφηεηαο εμειίζζεηαη ζπλερψο κε ην πέξαζκα ησλ ρξφλσλ θαη ν ξφινο ηνπ παηέξα έρεη αιιάμεη ζρεδφλ νινζρεξψο. Απηφ νθείιεηαη ζηελ δηαξθή αιιαγή ηεο νηθνγελεηαθήο ζχλζεζεο, ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαζψο θαη κε ηελ αιιαγή ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ. Πξηλ ηελ βηνκεραληθή επαλάζηαζε, ν παηέξαο αλαθέξεηαη σο ν «εζηθφο δάζθαινο» ηεο νηθνγέλεηαο, πνπ είλαη απζηεξφο θαη ηαπηφρξνλα ν πλεπκαηηθφο αξρεγφο ηεο. Ζ ππνρξέσζε ηνπ ήηαλ λα γαινπρήζεη ηα παηδηά κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε απηά λα γίλνπλ εζηθά θαη ελάξεηα. Έπξεπε,ινηπφλ, λα θξνληίδεη λα ηα δηδάμεη λα γξάθνπλ θαη λα δηαβάδνπλ κε απψηεξν ζθνπφ λα κειεηήζνπλ ηε Βίβιν θαη γεληθφηεξα ζξεζθεπηηθά βηβιία. Έηζη ηελ απνηθηαθή απηή επνρή «θαιφο παηέξαο» ζεσξείηαη εθείλνο πνπ ππνζηεξίδεη θαη πξνβάιιεη ην ρξηζηηαληθφ πξφηππν θαη βνεζά ηα παηδηά λα δηαβάδνπλ ζξεζθεπηηθά θείκελα (Hernandez, 1993). ηα ρξφληα ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο θαη κέρξη ηελ νηθνλνκηθή χθεζε, ν ξφινο ηνπ παηέξα παξνπζηάδεη αιιαγή θαη γίλεηαη «θνπβαιεηήο», ρσξίο φκσο απηφ λα ζεκαίλεη φηη απαιιάζζεηαη απφ ηνλ πξνεγνχκελν ξφιν ηνπ. Απηφ ήηαλ απνηέιεζκα ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο, πνπ ζέιεη πιένλ ηνλ παηέξα λα δνπιεχεη ζθιεξά, επφκελνο λα ιείπεη πνιιέο ψξεο απφ ηελ νηθνγέλεηα ηνπ. Δμαηηίαο απηήο ηεο θαηάζηαζεο, ε αλάκεημε ηνπ ζηελ θαζεκεξηλή θξνληίδα ηνπ παηδηνχ κεηψζεθε θαη απμήζεθε ν ξφινο ηεο κεηέξαο. Σελ ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν, γηα λα ραξαθηεξηζηεί έλαο άληξαο «θαιφο παηέξαο» πξέπεη λα παξέρεη ζηελ νηθνγέλεηα ηνπ πιηθή θαη ε νηθνλνκηθή ζηήξημε (Pleck&Pleck, 1997). Σελ πεξίνδν , σο απνηέιεζκα ηεο απνπζίαο ηνπ παηέξα, παξαηεξείηαη φηη ην ελδηαθέξνλ ζηξέθεηαη ζην ξφιν ηνπ παηέξα σο «πξφηππν θχινπ», ηδηαίηεξα γηα ηα αγφξηα. Όκσο, ν ξφινο ηνπ σο «εζηθφο δάζθαινο» θαη «θνπβαιεηήο» δελ έρεη ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 38

39 εμαιεηθζεί ηειείσο θαη θαζψο έρεη γίλεη φιν θαη πην απφκαθξνο απφ ηα παηδηά θαη γεληθφηεξα απφ ηελ θαζεκεξηλή ιεηηνπξγία ηεο νηθνγέλεηαο, ιφγσ ηεο εξγαζίαο ηνπ, νη ςπρνιφγνη πξνηείλνπλ ζηνλ παηέξα λα ζπκκεηέρεη πην πνιχ ζηε δσή ησλ παηδηψλ ηνπο, ηδηαίηεξα σο πξφηππν αξξελσπφηεηαο (Dick, 2004). Ο παηέξαο, παξαδνζηαθά, θαίλεηαη λα ήηαλ εθείλνο πνπ έπξεπε λα εθνδηάδεη ηελ νηθνγέλεηα κε ηα πιηθά αγαζά, λα είλαη εθείλνο πνπ απαξαηηήησο δνχιεπε γηα λα θαιχςεη ηα νηθνγελεηαθά έμνδα αιιά ζπγρξφλσο ν άλζξσπνο πνπ πξνζηάηεπε ηελ γπλαίθα θαη ηα παηδηά απφ θαθνηπρίεο. Δπίζεο, ε εηθφλα ηνπ ήηαλ απηή ηνπ απζηεξνχ αξρεγνχ θαη ηνπ απφκαθξνπ θνπξαζκέλνπ αλδξφο αιιά ηαπηφρξνλα δίθαηνπ. ηηο κέξεο καο, ηα πξάγκαηα έρνπλ αιιάμεη. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη δηαθνξνπνηεζεί ζεκαληηθά ν ηξφπνο πνπ ν άληξαο αληηιακβάλεηαη, αιιά θαη αζθεί, ηνλ παηξηθφ ηνπ ξφιν. Ζ είζνδνο ηεο γπλαίθαο ζηελ παξαγσγή, ε δηεθδίθεζε ηζφηηκσλ επθαηξηψλ ζηε κφξθσζε, αιιά θαη ζηελ θαξηέξα, επέβαιαλ αιιαγέο ζην νηθνγελεηαθφ πιαίζην, φπνπ ε αλάγθε ζπκκεηνρήο ηνπ παηέξα ζηε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ ηνπ έγηλε επηηαθηηθή (Κπξηαδνπνχινπ, 2011). 3.2 Ο ξόινο ηνπ παηέξα ζηελ ζύγρξνλε νηθνγέλεηα Πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπκε ην ξφιν ησλ παηέξσλ ζηε ζχγρξνλε νηθνγέλεηα, είλαη ζεκαληηθφ λα ιάβνπκε ππφςε καο ηηο αιιαγέο πνπ έρνπλ ζπληειεζηεί ζηνλ νξηζκφ ηεο νηθνγέλεηαο σο θνηλσληθφ ζεζκφ. Με ηνλ φξν απηφ δελ αλαθεξφκαζηε, ζπλήζσο, ζηελ θιαζζηθή ππξεληθή νηθνγέλεηα πνπ απνηειείηαη απφ ηνπο γνλείο θαη ηα παηδηά ηνπο. Ζ έλλνηα ηεο νηθνγέλεηαο πεξηιακβάλεη φιν θαη ζπρλφηεξα, πιένλ, ηε ζπκβίσζε αλζξψπσλ, φπσο απηή πξνθχπηεη απφ ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ αλαθέξζεθαλ πξνεγνπκέλσο (αχμεζε δηαδπγίσλ, ρσξηζκψλ, κνλνγνλετθψλ ή αλαζπληηζέκελσλ νηθνγελεηψλ, ειεχζεξσλ ζπκβηψζεσλ, θ.ιπ.). Καηά ζπλέπεηα, «ην ζεκείν αλαθνξάο δελ είλαη ε αλδξηθή-παηξηθή εμνπζία, αιιά ε νηθνγελεηαθή δνκή, κέζα ζηελ νπνία ν άλδξαο αζθεί ην ξφιν ηνπ παηέξα. ηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία ζπλαληψληαη νη αθφινπζνη ηξεηο φξνη, νη νπνίνη αλαθέξνληαη ζε ηζάξηζκεο δηαζηάζεηο ηνπ ξφινπ ηνπ παηέξα: ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 39

40 Παηέξαο (Father): Σν άηνκν, ν θνηλσληθφο ξφινο, ην θχιν, ε βηνινγηθή ηαπηφηεηα θαη ε εκπεηξία. Παηξόηεηα (Fatherhood): Σα δηθαηψκαηα, ηα θαζήθνληα θαη ε επζχλε, θαζψο θαη νη πνιηηηζκηθνί θψδηθεο πνπ ζπλδένληαη κε ην λα είλαη θαλείο παηέξαο. Σν λα «γίλεζαη» ή λα «θάλεηο» ηνλ παηέξα (Fathering): Ο ηξφπνο, ε δξαζηεξηφηεηα, ε θξνληίδα θαη ε ζρέζε. (ΚΔΘΗ, 2007) Δηδηθφηεξα, ν ζρεηηθά λένο νξηζκφο ηνπ Fathering ζεκαηνδνηεί ηελ αιιαγή ζηε λννηξνπία ησλ λέσλ παηέξσλ πνπ αληηιακβάλνληαη ηελ παηξηθή ηνπο ηδηφηεηα σο κηα πεξηζζφηεξν ππεχζπλε θαη ηζφηηκε ζρέζε κε ηε γπλαίθα, θαηά ηελ νπνία ηα θαζήθνληα θαη ε ηθαλνπνίεζε «εληφο» θαη «εθηφο» ζπηηηνχ κνηξάδνληαη εμίζνπ. Δκθαλίδεηαη, πιένλ, ε λννηξνπία ηνπ λα είλαη θάπνηνη νηθνγέλεηα, παξά λα έρνπλ νηθνγέλεηα. Δπηπιένλ, ν φξνο «παηέξαο» κπνξεί λα θαηεγνξηνπνηεζεί ζε ηέζζεξηο ηχπνπο: Ο βηνινγηθόο ή γελεηηθόο παηέξαο, πνπ αλαθέξεηαη ζε έλαλ άλδξα απφ ηνλ νπνίν θαηάγεηαη βηνινγηθά έλα παηδί. Ο λνκηθά αλαγλσξηζκέλνο παηέξαο, απνηειεί ην λφκηκν παηέξα ζηε δσή ελφο παηδηνχ. Πξφθεηηαη γηα ηνλ άλδξα, ζηνλ νπνίν έρνπλ λνκηθά εθρσξεζεί δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο. Ο θνηλσληθόο παηέξαο, ν νπνίνο κνηξάδεηαη ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπ κε έλα παηδί ππφ ηελ ίδηα ζηέγε θαη αληαπνθξίλεηαη ζηηο θαζεκεξηλέο αλάγθεο ηνπ, αλεμάξηεηα ηνπ αλ είλαη ή φρη βηνινγηθφο παηέξαο. Ο ςπρνινγηθόο παηέξαο, ν νπνίνο έρεη δεκηνπξγήζεη κηα ζηελή θαη ακνηβαία ζρέζε κε ην παηδί, δψληαο ή κε ππφ ηελ ίδηα ζηέγε, αιιά πνπ ζε θάζε πεξίπησζε ην παηδί ηνλ ζεσξεί παηέξα ηνπ. Πξφθεηηαη γηα ηε ζεκαληηθφηεξε ζρέζε κεηαμχ παηέξα θαη παηδηνχ. (ΚΔΘΗ, 2007) Ζ ζπκκεηνρή ελφο παηέξα ζηελ νηθνγέλεηα κπνξεί λα θαηεγνξηνπνηεζεί ζηνπο αθφινπζνπο ζχγρξνλνπο ηχπνπο: «ζπκκεηέρσλ» παηέξαο (new-involved father) πνπ απνηειεί ην επηθξαηέζηεξν πξνθίι ηεο ζχγρξνλεο παηξφηεηαο, ζην νπνίν παξαηεξείηαη απμεκέλε εκπινθή ηνπ παηέξα ζηελ θαζεκεξηλή δσή ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ. (ΚΔΘΗ, 2007) Ο «θαιφο θνπβαιεηήο» (good provider), ν ξφινο ηνπ νπνίνπ ζπλίζηαηαη ζηελ νηθνλνκηθή θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ παηδηψλ, αθηεξψλνληαο, επίζεο, ρξφλν ζηα ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 40

41 παηδηά ηνπ παίδνληαο καδί ηνπο. Ο «θαθφο» θαη «αδηάθνξνο» παηέξαο (bad and uninterested), ν νπνίνο απνηπγράλεη λα αληαπνθξηζεί κε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηηο γνληθέο ππνρξεψζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο παηξφηεηαο θαη ηεο επζχλεο γηα ηε ππνζηήξημε ησλ παηδηψλ ηνπ. Έλα απφ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε αδπλακία ηνπ λα αληαπνθξηζεί νηθνλνκηθά ζηηο ππνρξεψζεηο απηέο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί ε επίδξαζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ «θαθνχ» θαη ηνπ «αδηάθνξνπ» παηέξα ζηελ ςπρνζπλαηζζεκαηηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ησλ παηδηψλ. πγθεθξηκέλα, ε απνπζία ηνπ παηέξα ζρεηίδεηαη ζηαηηζηηθά κε ρακειέο ζρνιηθέο επηδφζεηο θαη απμεκέλα πνζνζηά απηνθαηαζηξνθηθψλ ζπκπεξηθνξψλ ησλ παηδηψλ. Αθφκα ζεκαληηθφηεξν είλαη φηη ηα αγφξηα πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ απνπζία ηνπ παηέξα ζηε δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ θχινπ ηνπο, ηελ θνηλσληθή πξνζαξκνγή ηνπο θαη ηηο δπλαηφηεηεο απηνειέγρνπ ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο. Ζ ζρέζε παηέξα-παηδηνχ εληάζζεηαη ζην πιαίζην ηεο πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ. Αθελφο, ηα παηδηά έρνπλ ην δηθαίσκα ηεο γνληθήο θξνληίδαο θαη αθεηέξνπ νη παηέξεο πξέπεη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα είλαη κέξνο ηεο δσήο ησλ παηδηψλ ηνπο. Καηά ζπλέπεηα, δηθαηνινγείηαη ν πξνβιεκαηηζκφο ησλ θνξέσλ ζε επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν ζρεηηθά κε ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο ελαξκφληζεο νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο, κέζσ ηεο πξαγκαηηθήο ηζφηεηαο θαη ηεο αλαβάζκηζεο ηνπ ξφινπ ηνπ παηέξα εληφο ηεο νηθνγέλεηαο. (ΚΔΘΗ, 2007) Ο ζχγρξνλνο άληξαο θαίλεηαη φηη είλαη απαιιαγκέλνο απφ ηα ζηεξεφηππα ηνπ ξφινπ ηνπ παξειζφληνο θαη δείρλεη λα έρεη θαηαλνήζεη πφζν ζεκαληηθή είλαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηνλ επηκεξηζκφ ησλ επζπλψλ ηεο αλαηξνθήο, αιιά θαη ηεο 10 δηαπαηδαγψγεζεο ησλ παηδηψλ. ήκεξα, ν ζχγρξνλνο παηέξαο είλαη πεξηζζφηεξν επηθνηλσληαθφο, εθδεισηηθφο θαη ζηνξγηθφο. Γελ πεξηνξίδεηαη ζηελ θάιπςε βαζηθψλ αλαγθψλ ηνπ παηδηνχ ηνπ, αιιά θαζνξίδεη θαη ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπ αλάγθεο. Ζ παξνπζία ηνπ γίλεηαη φιν θαη πην έληνλε κέζα ζην ζπίηη, παξαηεξείηαη κηα εληππσζηαθή εκπινθή ησλ αληξψλ ζηηο νηθνγελεηαθέο ππνζέζεηο. Ο ζχγρξνλνο παηέξαο δηαηεξεί ππεχζπλε θαη ζπλαηζζεκαηηθή ζρέζε κε ην παηδί ηνπ, είλαη θπζηθά πξνζβάζηκνο απφ ην παηδί ηνπ θαη ηέινο εκπιέθεηαη, ζε ζπλεξγαζία κε ηε κεηέξα, ζηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ αλαηξνθή ηνπ παηδηνχ (Κπξηαδνπνχινπ, 2011). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 41

42 χκθσλα κε έξεπλα πνπ έγηλε θαη ε νπνία είρε σο ζηφρν λα ζπγθξίλεη ηνπο παηέξεο ηεο παιαηάο θαη ηεο ζχγρξνλεο επνρήο, θαίλεηαη φηη νη παηέξεο ηνπ παξειζφληνο ήηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηνη ζε φηη είρε λα θάλεη κε ηελ αλάπηπμε θαη ηελ επεκεξία ησλ παηδηψλ. Ο ξφινο ηνπο ζηε νηθνγέλεηα ήηαλ λα ζπλεηζθέξεη κφλν νηθνλνκηθά. Γηα απηφλ ηνλ ιφγν ε αλάπηπμε ησλ παηδηψλ ήηαλ πξνλφκην ησλ γπλαηθψλ. Οη αιιειεπηδξάζεηο παηέξα-παηδηνχ ήηαλ ζρεδφλ αλχπαξθηεο αθνχ έβξηζθαλ ζπλερψο δηθαηνινγίεο, πξνθεηκέλνπ λα κελ αζρνιεζνχλ θαζφινπ καδί ηνπο. ηελ ζχγρξνλε θνηλσλία, φκσο, ηα δεδνκέλα έρνπλ αιιάμεη αθνχ νη παηέξεο πιένλ έρνπλ ελεξγφ ξφιν ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο, αλ θαη δειψλνπλ φηη έρνπλ πεξηνξηζκέλε εκπεηξία θαη γλψζε. Κάπνηνη απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ζπκκεηνρή ηνπ παηέξα ζηελ αλάπηπμε είλαη ε απμεκέλε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ εξγαζία θαη ην δηαδχγην. Οη ζχγρξνλνη παηέξεο δελ έρνπλ πηα θαλέλα πξφβιεκα λα κνηξάδνληαη ηηο νηθνλνκηθέο θαη νηθνθπξηθέο αξκνδηφηεηεο ηνπ ζπηηηνχ. Αθφκε, ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ κάζεζε, ζηελ θαιχηεξε απφδνζε ζην ζρνιείν, ζηελ θαιή απηνεθηίκεζε, ζηηο πγηείο ζρέζεηο κε ηνπο ζπλνκειίθνπο, ζηελ πςειφηεξε αθαδεκατθή επίδνζε θαη ζηελ θαιχηεξε πξνζσπηθή επηπρία. Σέινο, νη αιιειεπηδξάζεηο ηνπ ζχγρξνλνπ παηέξα πεξηβάιινληαη απφ δεζηαζηά, αγάπε θαη επαηζζεζία (Saracho & Spodek, 2008). Όπσο βιέπνπκε ν ξφινο ηνπ παηέξα είρε δηαθνξεηηθέο ιεηηνπξγίεο κέζα ζην ρξφλν. Οη ιεηηνπξγίεο απηέο νθείινληαλ ζηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο αιιά θαη ζηηο αιιαγέο ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ. Ο ξφινο ηνπ παηέξα αξρηθά ήηαλ εθείλνπ ηνπ θνπβαιεηή ηνπ ζπηηηνχ θάηη ην νπνίν έρεη αιιάμεη ζηελ ζχγρξνλε επνρή. Μέξηκλα ηνπ ηψξα είλαη θαη ε θξνληίδα ηνπ ζπηηηνχ αιιά ηαπηφρξνλα θαη ε θξνληίδα ηνπ παηδηνχ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 42

43 3.4 Σππνινγία ηνπ παηέξα Δηζαγσγή Όπσο ζπκβαίλεη κε ηηο κεηέξεο, έηζη θαη νη παηέξεο δελ ηεξνχλ φινη ηελ ίδηα ζηάζε πξνο ην παηδί, αιιά ν θαζέλαο απφ απηνχο πηνζεηεί έλα μερσξηζηφ ζηπι. Ο παηέξαο ζηε ζρέζε ηνπ κε ην παηδί πηνζεηεί κία ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά, ε νπνία εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, φπσο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν έρεη κεγαιψζεη ν ίδηνο, ηελ αγσγή πνπ έρεη ιάβεη απφ ηνπο γνλείο ηνπ, απφ ην πεξηβάιινλ πνπ έρεη δήζεη θαη κεγαιψζεη θαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ην ραξαθηήξα ηνπ. ην θεθάιαην απηφ ζα παξνπζηαζηνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαηαζιηπηηθνχ παηέξα, ηνπ δεκνθξαηηθνχ, ηνπ απφληα, ηνπ αγρψδε παηέξα, απηαξρηθφο, ζπλαηζζεκαηηθφο θαη ππεξπξνζηαηεπηηθφο αιιά θαη νη επηπηψζεηο πνπ αζθνχλ νη ηχπνη απηνί παηέξα ζηελ αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Ο θαηαζιηπηηθόο παηέξαο Δλψ ε θαηάζιηςε ήηαλ έλα πνιχ ζπρλφ θαηλφκελν πνπ παξνπζηαδφηαλ ζε κεγάιν πνζνζηφ ζηηο γπλαίθεο, ζχκθσλα κε πξφζθαηεο έξεπλεο, ηα ηειεπηαία ρξφληα εκθαλίδεηαη πνιχ ζπρλά θαη ζηνπο άλδξεο (Κάληηδ, 1981). Σα θαηαζιηπηηθά ζπκπηψκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ νη άλδξεο είλαη επεξεζηζηφηεηα, ζπκφο θαη αληηθνηλσληθφηεηα. Αθφκε είλαη ν εθλεπξηζκφο, αδπλακία, δηαηαξαρέο χπλνπ θαη φξεμεο ηάζεηο απνκφλσζεο ηφζν απφ ηελ γπλαίθα φζν θαη απφ ηα παηδηά ηνπ, άγρνο, επζπγθηλεζία, θφπσζε, ελνρέο, δπζθνιίεο ζηε ζπγθέληξσζε θαη ζηελ κλήκε θαη θνβίεο γηα ηελ πγεία ησλ παηδηψλ ηνπ. Παξάιιεια, παξνπζηάδνπλ ρακειά επίπεδα αγάπεο θαη σο πξνο ηηο γπλαίθεο ηνπο θαη σο πξνο ηα παηδηά ηνπο (Κάληηδ, 1981). Καζψο, φπσο πξνεηπψζεθε ε έξεπλα ε ζρεηηθή κε ηελ θαηάζιηςε ζηνπο άλδξεο είλαη ζρεηηθά ζχγρξνλε, ππάξρνπλ πνιχ ιηγφηεξεο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ θαηάζιηςε ζηνλ παηέξα θαη ηελ επίπησζή ηεο ζην παηδί ζε ζρέζε κε ηηο επηδξάζεηο πνπ αζθεί ε θαηάζιηςε ηεο κεηέξαο ζην παηδί. Έλα παηδί πνπ δεη ζε ζπίηη κε παηέξα πνπ εκθαλίδεη ζπκπηψκαηα θαηάζιηςεο ή άιια πξνβιήκαηα ςπρηθήο πγείαο έρεη πςειφηεξν θίλδπλν εκθάληζεο πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο ή ζπλαηζζήκαηνο ζε ζχγθξηζε κε άιια παηδηά (Κάληηδ, 1981). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 43

44 Χζηφζν, αλ θαη ε θαηάζιηςε ζεσξείηαη σο πεξηζηαηηθφ πνιχ εχθνιν, νξηζκέλνη παηέξεο δχζθνια αληηιακβάλνληαη φηη πάζρνπλ απφ θαηάζιηςε κε απνηέιεζκα νη επηζηήκνλεο λα ςάρλνπλ θαηλνχξγηεο κεζφδνπο κε ζθνπφ λα βνεζήζνπλ ηνπο παηέξεο (Κάληηδ, 1981). Ζ ζπγθαηνίθεζε κε παηέξεο πνπ έρνπλ ζπκπηψκαηα θαηάζιηςεο ζπλδέεηαη αλεμάξηεηα κε απμεκέλν θίλδπλν ζπλαηζζεκαηηθψλ πξνβιεκάησλ ή πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο ζηα παηδηά, ρακειή απηνεθηίκεζε, γλσζηηθά πξνβιήκαηα κε απνηέιεζκα λα έρνπλ ρακειέο επηδφζεηο ζην ζρνιείν θαη ρακειέο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. χκθσλα κε έξεπλεο, αλ ν παηέξαο εκθαλίδεη θαηάζιηςε, νη πηζαλφηεηεο ελφο παηδηνχ λα έρεη παξφκνηα πξνβιήκαηα απμήζεθαλ θαηά 33% θαη 70%, αληίζηνηρα (Κάληηδ, 1981). πλάκα, έξεπλεο βξήθαλ φηη φζνη παηέξεο εκθάληδαλ ζπκπηψκαηα ςπρηθήο λφζνπ είραλ δηπιάζηεο πηζαλφηεηεο λα έρνπλ έλα παηδί πνπ θιαίεη (Κάληηδ, 1981). χκθσλα κε πείξακα πνπ έγηλε ζε γνλείο αιιά θαη ζηα βξέθε ηνπο ζηνπο 3 πξψηνπο κήλεο δσήο, ε θαηάζιηςε ησλ γνλέσλ επεξεάδεη ηελ πγεία ησλ παηδηψλ (Ilesetall, 2011). Ζ θαηάζιηςε είλαη έλα θαηλφκελν πνπ εκθαλίδεηαη πιένλ πνιχ ζπρλά θαη ζηνπο παηέξεο. Πνζνζηφ 5-10% ησλ παηέξσλ αληηκεησπίδνπλ θαηάζιηςε θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ ζα πξνθιεζνχλ ζην βξέθνο είλαη ζπκπεξηθνξηθά θαη γλσζηηθά, θαζψο ε θαηάζιηςε γίλεηαη πεξηζζφηεξν αληηιεπηή απφ ηα βξέθε δηφηη νη παηέξεο εθπέκπνπλ πεξηζζφηεξε αγσλία. Βξέθε κε θαηαζιηπηηθνχο παηέξεο είραλ ηελ ηάζε λα ζεκεηψλνπλ ρακειφηεξεο επηδφζεηο ζην γέιην θαη ζην ρακφγειν. πλάκα, ε παηξηθή θαηάζιηςε επεξεάδεη πεξηζζφηεξν ηελ ζρέζε ηνπ δεπγαξηνχ απφ φηη ε κεηξηθή θαηάζιηςε (Ilesetall, 2011). Άιιν έλα πείξακα πνπ έγηλε ζε 36 παηέξεο θαη ζηα παηδηά ηνπο κειέηεζε ηα θαηαζιηπηηθά ζπκπηψκαηα, φπσο θαη ηελ ραιαξή θαη ππεξβνιηθή πεηζαξρία. Ζ παηξηθή θαηάζιηςε είρε σο ζπλέπεηα ηα παηδηά λα εζσηεξηθεχνπλ ηα πξνβιήκαηά ηνπο, θαζψο απηνί νη παηέξεο αζθνχλ απζηεξή πεηζαξρία ζηα παηδηά ηνπο. Απφ ηελ άιιε, παηέξεο κε θαηαζιηπηηθά ζηνηρεία νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχλ πην ήπηα πεηζαξρία είρε σο απνηέιεζκα ηα παηδηά λα κελ εκθαλίδνπλ πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο (Marchand-Reilly, 2012). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 44

45 Παξάιιειε έξεπλα έδεημε φηη παηέξεο κηθξφηεξνη ησλ 45 εηψλ είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα βηψζνπλ θαηάζιηςε ζε ζχγθξηζε κε εθείλνπο πνπ είλαη 45 εηψλ θαη άλσ, ελψ ζπλέδεζαλ ηελ παηξηθή θαηάζιηςε κε αδπλακία πξνζαξκνγήο ηνπ παηδηνχ, ζπλαηζζεκαηηθή θαη ζπκπεξηθνξηθή δηαηαξαρή. Οη θαηαζιηπηηθνί παηέξεο πνπ δελ έδεηρλαλ πξνζηαζία θαη απέξξηπηαλ ηα παηδηά ηνπο εκθάληζαλ πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο. Δθείλνη νη παηέξεο πνπ αζθνχλ ππεξβνιηθή πεηζαξρία δεκηνπξγνχλ επηζεηηθέο ζπκπεξηθνξέο ζηα παηδηά ηνπο. Αληίζεηα, παηέξεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ πην ραιαξή πεηζαξρία επηδξνχλ ζηα παηδηά ηνπο πην ζεηηθά φζνλ αθνξά ηελ εζσηεξίθεπζε θαη εμσηεξίθεπζε ζπλαηζζεκάησλ (Marchand-Reilly, 2012). χκθσλα κε πείξακα πνπ έγηλε ζε θαηαζιηπηηθνχο παηέξεο θαη ζε παηδηά ειηθίαο ελφο έηνπο εμεηάζηεθαλ νη ζεηηθέο θαη νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ αζθεί ν ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο παηέξα ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ. Παηέξεο κε θαηάζιηςε βνεζνχζαλ πνιχ ηα παηδηά ηνπο φηαλ έπαηδαλ καδί ηνπο, φηαλ ηξαγνπδνχζαλ ή δηάβαδαλ παξακχζηα. Δθηηκάηαη φηη ην 4,3% ησλ αλδξψλ κε έλα παηδί θάησ ησλ 18 εηψλ είρε θαηάζιηςε. Πξψηνλ, έλαο παηέξαο πνπ πάζρεη απφ θαηάζιηςε κπνξεί λα εκπνδίζεη ηελ γισζζηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ επεηδή δελ ηνπ 14 κηιάεη. Γεχηεξνλ, εάλ ν ζπγθεθξηκέλνο παηέξαο ρξεζηκνπνηεί ζθιεξή πεηζαξρία ην παηδί ηνπ γίλεηαη επηζεηηθφ. Σα παηδηά ησλ θαηαζιηπηηθψλ παηέξσλ ζπλήζσο είλαη πην δσεξά θαη νη παηέξεο ρξεζηκνπνηνχλ βίαηνπο ηξφπνπο κε ζθνπφ λα ζπκκνξθσζνχλ. Οη γηαηξνί πξνηείλνπλ ζηνπο παηέξεο κε θαηαζιηπηηθά θαηλφκελα λα δηαβάδνπλ παξακχζηα, πνηήκαηα ή ηζηνξίεο θαη λα εθαξκφδνπλ ζσζηή πεηζαξρία κε ζθνπφ λα αλαπηπρζεί κηα πγηή ζρέζε κεηαμχ ηνπο (Clarketall, 2011). Ο αγρώδεο παηέξαο Δξεπλεηηθά δεδνκέλα δείρλνπλ φηη ζην 19,5% ησλ νηθνγελεηψλ πνπ βηψλνπλ πνιχ ζπρλά ην άγρνο, ην 8,3% είλαη κεηέξεο, ην 8,6% είλαη παηέξεο θαη ην 2,6% ζπκπεξηιακβάλεη θαη ηνπο δπν γνλείο. πγθξίλνληαο απηά ηα απνηειέζκαηα απνδεηθλχεηαη φηη νη παηέξεο είλαη εθείλνη πνπ ππνθέξνπλ πην ζπρλά απφ ςπρηθά πξνβιήκαηα, δειαδή ην άγρνο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θαηαζιηπηηθνχ παηέξα είλαη ν εθλεπξηζκφο, αδπλακία, δηαηαξαρέο χπλνπ θαη φξεμεο ηάζεηο απνκφλσζεο ηφζν απφ ηελ γπλαίθα φζν θαη απφ ηα παηδηά ηνπ, άγρνο, επζπγθηλεζία, θφπσζε, ελνρέο, δπζθνιίεο ζηε ζπγθέληξσζε θαη ζηελ κλήκε θαη θνβίεο γηα ηελ πγεία ησλ παηδηψλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 45

46 ηνπ. Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ δηαηψληζε ηνπ άγρνπο είλαη ε ειηθία, ε εθπαίδεπζε θαη ηέινο ην ρξψκα δέξκαηνο (KiernanetMensan, 2009). Άιιε έξεπλα έδεημε φηη ην 10,4% ησλ παηέξσλ ππνθέξνπλ απφ θαηάζιηςε θαη άγρνο ηφζν πξηλ φζν θαη κεηά ηελ γέλλεζε. Ζ θαηάζιηςε θνξπθψλεηαη απφ ηνπο 3-6 κήλεο κεηά ηνλ ηνθεηφ. Χζηφζν, ην άγρνο εκθαλίδεη πςειφηεξα πνζνζηά απφ ηελ θαηάζιηςε ζηνπο άλδξεο. Τςειφηεξα πνζνζηά άγρνπο εκθαλίδνληαη ηελ ίδηα ζηηγκή ζε λεαξνχο παηέξεο αιιά θαη ζε απηνχο πνπ έρνπλ παηδηά κε δηαθνξεηηθή ζχδπγν θαη ρακειφ εηζφδεκα. Παξάιιεια, άγρνο δεκηνπξγείηαη ζηνπο παηέξεο πνπ δελ επηζπκνχλ ηα παηδηά ηνπο λα κεγαιψλνπλ ζε ζπγγελείο θαη θίινπο. Σν άγρνο θαη ε θαηάζιηςε ζηνπο παηέξεο ζπλδέεηαη κε ην βξέθνο πνπ παξνπζηάδεη πξνβιήκαηα χπλνπ θαη θιάκαηνο. Αγρψδεηο παηέξεο κπνξεί λα εκπιέθνληαη ιηγφηεξν κε ηα κσξά ηνπο θαη λα ηνπο ζπκπεξηθέξνληαη αξλεηηθά, δειαδή κε ιηγφηεξε δεζηαζηά, επαηζζεζία, αληαπφθξηζε, θαη απμεκέλε ερζξφηεηα. Σέινο, ν παηέξαο ππνθέξεη, επίζεο, απφ άγρνο φηαλ βιέπεη ην κσξφ ηνπ λα θιαίεη ή λα κελ αηζζάλεηαη θαιά (Burgess, 2011). Σν 43% ησλ αλδξψλ αλεζπρνχλ γηα ηα επίπεδα άγρνπο ζηε δσή ηνπο (Κάληηδ, 1981). Ζ εμηζνξξφπεζε ηεο εξγαζηαθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο, θάλεη πνιινχο άλδξεο λα ληψζνπλ φηη πλίγνληαη. Οη άλδξεο αληηδξψληαο ζην άγρνο γίλνληαη 15 επεξέζηζηνη, ζπκψλνπλ πνιχ θαη δελ κπνξνχλ λα θνηκεζνχλ. ηηο κέξεο καο ζηελ αλαηξνθή ηνπ παηδηνχ ζπκκεηέρεη θαη ν άλδξαο. Πνιινί βηψλνπλ κεγάιε πίεζε γηα λα θαηαθέξνπλ λα είλαη ηφζν «θνπβαιεηέο ηνπ ζπηηηνχ» φζν θαη λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά σο γνλείο (Άλλε-Λφξε θνλ Κάληηδ, 1981). Δξεπλεηηθά δεδνκέλα δείρλνπλ φηη ην άγρνο ηνπ παηέξα επεξεάδεη, θπξίσο, ηα θνξίηζηα. Ο αγρψδεο παηέξαο κάιηζηα επεξεάδεη πην εηδηθά ηελ λεπηαθή ειηθία, δειαδή ηνλ ηξίην ή ηέηαξην ρξφλν δσήο, φπσο επίζεο κεηαβάιιεη ηηο νξγαληθέο θαη ςπρνινγηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ παηδηψλ. Αθφκε, ηα παηδηά κπνξεί λα εθδειψζνπλ θξίζεηο ζπκνχ (λα γίλνπλ αληηδξαζηηθά, απείζαξρα), λα γίλνπλ αληηθνηλσληθά, λα παξνπζηάζνπλ αδπλακία ζπγθέληξσζεο, ην νπνίν ζπλεπάγεηαη πηψζε ζηε ζρνιηθή επίδνζε, λα ιέλε ςέκαηα, είηε λα είλαη ππεξβνιηθά ππάθνπα θαη θιεηζκέλα ζηνλ εαπηφ ηνπο. Αθφκα ηα παηδηά κε αγρψδε παηέξα εκθαλίδνπλ ρακειή απηνεθηίκεζε θαη νξηζκέλεο θνξέο θαηάζιηςε. Δπίζεο, ην παηδί δελ εμσηεξηθεχεη ηα ζπλαηζζήκαηά ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 46

47 ηνπ αληηζέησο ηα θαηαπηέδεη κέζα ηνπ θαη απηφ θάπνηα ζηηγκή ζα απνβεί θαηαζηξεπηηθφ γηα ηελ ςπρηθή ηνπ ηζνξξνπία (Κάληηδ, 1981). χκθσλα κε πείξακα πνπ έγηλε ζε νηθνγέλεηεο απφ ηελ Αγγιία θαη είρε σο ζηφρν λα εμεηάζεη ηελ ςπρηθή πγεία ησλ γνλέσλ, θαίλεηαη πσο φηαλ νη παηέξεο έρνπλ πςειά επίπεδα ςπρνινγηθήο δπζθνξίαο, ηα παηδηά ηνπο έρνπλ ρακειή επίδνζε ζηελ επηθνηλσλία, ηελ γιψζζα, ηελ εθπαίδεπζε, ηελ θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε (Kiernan&Mensah, 2009). Ο δεκνθξαηηθόο παηέξαο Ο δεκνθξαηηθφο παηέξαο είλαη ν ηδαληθφο ηχπνο παηέξα. Δίλαη απηφο πνπ ζέβεηαη ηα "ζέισ" ησλ παηδηψλ ηνπ, αιιά ζέηεη θαη φξηα ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. Γελ γίλεηαη πνηέ απηαξρηθφο ρσξίο αθνξκή, θαη είλαη πάληα δηαζέζηκνο γηα ζπδήηεζε θαη επίιπζε πξνβιεκάησλ. Ο ηχπνο ηνπ δεκνθξαηηθνχ παηέξα δχζθνια πεξηζσξηνπνηείηαη απφ ηελ θνηλσλία αιιά θαη απφ ηελ ίδηα ηελ νηθνγέλεηα πνπ είλαη θαη ην βαζηθφηεξν (Μπνχθνπξαο, 2012). Σν παηδί έρεη αλάγθε λα βαζίδεηαη ζε θάπνηνλ πνπ ζα ηνλ/ηελ επηβξαβεχεη ή ζα ηνλ ηηκσξεί, γηα λα αξρίζεη έηζη λα νξηνζεηείηαη ε πξνζσπηθφηεηά ηνπ. Ο δεκνθξαηηθφο παηέξαο είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζεη ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ παηδηνχ ηνπ θαη λα δηδάμεη πψο λα ηα ειέγρεη. πρλά ην βνεζνχλ ψζηε λα βξεη θαηάιιεινπο ηξφπνπο γηα ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ. Δλζαξξχλεη ην παηδί λα γίλεη αλεμάξηεην, αιιά ηαπηφρξνλα ηνπ ζέηεη φξηα θαη αζθεί έλα βαζκφ έιεγρνπ ζηηο πξάμεηο ηνπ. πλήζσο ν δεκνθξαηηθφο παηέξαο δελ είλαη ππεξβνιηθφο, επηηξέπεη ζην παηδί λα αλαθαιχςεη ηνλ θφζκν κε κεγαιχηεξε ειεπζεξία θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν λα θηάζεη ζην ζεκείν λα παίξλεη ηηο δηθέο ηνπ απνθάζεηο πνπ ζα βαζίδνληαη ζηα δηθά ηνπ επηρεηξήκαηα (Μπνχθνπξαο, 2012). Ο δεκνθξαηηθφο παηέξαο ζέηεη ν ίδηνο φξηα θαη θαλφλεο ζην παηδί ηνπ, απαηηεί σξηκφηεηα απφ απηφ αληίζηνηρε κε ην αλαπηπμηαθφ ηνπ επίπεδν, φηαλ φκσο ην νξηνζεηεί, εμεγεί ζην παηδί κε ινγηθά επηρεηξήκαηα ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη πξάμεηο ηνπ έρνπλ απηέο ηηο ζπλέπεηεο. Οη ηξφπνη ηηκσξίαο δελ είλαη ζθιεξνί ή παξάινγνη. Παξφια απηά πξνηηκά λα δηδάμεη ζην παηδί ηνπ κε άιινπο ηξφπνπο ηηο απνδεθηέο γηα απηφλ ζπκπεξηθνξέο θαη φρη ηηκσξψληαο ην. Σα φξηα πνπ ζέηεη ζηα παηδηά ηνπ απηνχ ηνπ ηχπνπ ν παηέξαο, κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο κεηξεκέλα ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 47

48 θαη ζηνρεπκέλα αλάινγα κε ηελ πεξίζηαζε, μεθάζαξα θαη ξεαιηζηηθά, δηαπξαγκαηεχζηκα, ελψ παξάιιεια αθήλεη ζην παηδί πεξηζψξηα λα απηελεξγήζεη. Παξάιιεια, είλαη ππνζηεξηθηηθφο θαη επαίζζεηνο απέλαληη ζηηο αλεζπρίεο θαη ηηο αλάγθεο ησλ παηδηψλ ηνπο, ην ζπλαηζζάλεηαη θαη ην ζπγρσξεί. Σα απνηειέζκαηα κίαο ηέηνηαο γνλετθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη ελζαξξπληηθά ζεηηθά. Σα παηδηά θαίλνληαη λα ζρεκαηίδνπλ κία πγηή απηνεηθφλα θαη ραξαθηεξίδνληαη απφ απηνεθηίκεζε, απηνπεπνίζεζε, ζπλαηζζεκαηηθή ζηαζεξφηεηα, απηνέιεγρν θαη επηκνλή ζηε δηεθπεξαίσζε κίαο ελέξγεηαο. Σαπηφρξνλα εμσηεξηθεχνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο θαη 17 αλαπηχζζνπλ έλα ηζνξξνπεκέλν θαη νινθιεξσκέλν ραξαθηήξα ελψ παξάιιεια απνθηνχλ θηιειεχζεξεο ηδέεο (Μπνχθνπξαο, 2012). Ο απώλ παηέξαο Ο απψλ παηέξαο είλαη ν παηέξαο πνπ έρεη αθήζεη ην έξγν ηεο αγσγήο ηνπ παηδηνχ απνθιεηζηηθά ζηε κεηέξα αθνχ δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζσζηά ζηα θαζήθνληά ηνπ. Ζ απνπζία απηή ρσξίδεηαη ζε δχν κνξθέο: ζηελ θπζηθή θαη ζηελ ςπρνινγηθή απνπζία. Φπζηθή απνπζία έρνπκε κηθξήο θαη κεγάιεο δηάξθεηαο. Μηθξήο δηάξθεηαο είλαη ε απνπζία θαηά ηελ νπνία ν παηέξαο ιείπεη θαζεκεξηλά απφ ην ζπίηη γηα πνιιέο ψξεο εμαηηίαο ηεο εξγαζίαο ηνπ, ελψ κεγάιεο δηάξθεηαο είλαη ε απνπζία θαηά ηελ νπνία ν παηέξαο ιείπεη απφ ην ζπίηη γηα εβδνκάδεο ή κήλεο εμ αηηίαο ηεο δνπιεηάο ηνπ ή ιφγσ ζαλάηνπ ή ρσξηζκνχ (Parke, 1987). Ζ κεηέξα ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο αλαγθάδεηαη λα παίμεη δηπιφ ξφιν, κε φιεο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ είλαη ζπλπθαζκέλεο κε απηή ηελ θαηάζηαζε, γηαηί επεξεάδεηαη άκεζα ε λνεηηθή, ζπλαηζζεκαηηθή θαη εζηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ (Parke, 1987). Φπρνινγηθή απνπζία έρνπκε φηαλ ν παηέξαο είλαη ζσκαηηθά ζην ρψξν ηνπ ζπηηηνχ, φκσο πλεπκαηηθά θαη ςπρηθά δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηα παηδηά ηνπ. Δίλαη ηφζν απνξξνθεκέλνο απφ ηα δηθά ηνπ πξνβιήκαηα ή δελ έρεη δηάζεζε λα αζρνιεζεί κε ηίπνηα νχηε θαη κε ηελ αγσγή ησλ παηδηψλ ηνπ. Ζ βνήζεηά ηνπ, αξθείηαη ζηελ παξνρή πιηθψλ αγαζψλ. Αθφκε, φηαλ ν παηέξαο ιείπεη πνιιέο ψξεο απφ ην ζπίηη ή ελψ βξίζθεηαη ζπίηη, δελ αθηεξψλεη αξθεηφ ρξφλν ζηα παηδηά ηνπ, ην άκεζν απνηέιεζκα είλαη ηα παηδηά λα αληινχλ πεξηζζφηεξα ζηνηρεία απφ ηε κεηέξα ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, ην αγφξη δελ έρεη ην ηδαληθφ αληξηθφ πξφηππν γηα λα ηαπηηζηεί κε απηφ θαη ελδέρεηαη φηαλ κεγαιψζεη λα γίλεη αλψξηκν ή λα αληηκεησπίζεη δπζθνιίεο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 48

49 ζηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπ. Σν θνξίηζη απφ ηελ άιιε, δεκηνπξγεί κηα ζρέζε εμάξηεζεο κε ηε κεηέξα ηνπ. Όηαλ ν παηέξαο είλαη απψλ, ην αγφξη δπζθνιεχεηαη λα βξεη ηελ αληξηθή ηνπ ηαπηφηεηα, ελψ ην θνξίηζη αληηκεησπίδεη κε θαρππνςία ην άιιν θχιν (Parke, 1987). Μειέηεο έρνπλ δείμεη φηη φηαλ ε παηξηθή ζηνξγή δελ είλαη αξθεηή, ηα παηδηά ζηε δηάξθεηα ηεο εθεβείαο δηαθαηέρνληαη απφ αηζζήκαηα αλαζθάιεηαο θαη άγρνπο, πηζηεχνπλ φηη δελ είλαη ηθαλά γηα ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη σξηκάδνπλ πην αξγά. Δίλαη ζπλήζσο θαρχπνπηα θαη δελ εκπηζηεχνληαη εχθνια ηνπο αλζξψπνπο, γηαηί έρνπλ κάζεη λα ιεηηνπξγνχλ ρσξίο ην ζηήξηγκα «παηέξαο». Σα θνξίηζηα πνπ πξνέξρνληαη απφ νηθνγέλεηεο ρσξίο παηέξα, θαίλεηαη ζχκθσλα κε έξεπλεο, λα αξρίδνπλ ηε ζεμνπαιηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα ζε πην λεαξή ειηθία ζε ζχγθξηζε κε άιια θνξίηζηα. Δπίζεο,έρνπλ πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα θάλνπλ εμψγακα παηδηά. Σα αγφξηα πνπ κεγαιψλνπλ ρσξίο παηέξα έρνπλ πεξηζζφηεξεο δπζθνιίεο λα βξνπλ θαη λα δηαηεξήζνπλ κηα εξγαζία, φηαλ είλαη πιένλ λένη ελήιηθεο. Αθφκε, νη κπακπάδεο πνπ απνπζηάδνπλ πνιιέο ψξεο, ρξεηάδεηαη λα παξέρνπλ ζηα παηδηά ηξία πνιχ ζεκαληηθά πξάγκαηα: πεηζαξρία, πνηνηηθφ ρξφλν, θαη ζπλνρή. Γηφηη ε απνπζία ηνπο ζπλδέεηαη κε δπζθνιία ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ, απνηπρία ζηελ ζρνιηθή θαη αθαδεκατθή ηνπο απφδνζε, ζπλαηζζεκαηηθφ θελφ, ρξήζε νπζηψλ, επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά ζηα αγφξηα θαη αλεπηζχκεηεο εγθπκνζχλεο ζηα θνξίηζηα (Parke, 1987). Οη Saracho&Spodek (2008) κειέηεζαλ ηα ζεηηθά θαη αξλεηηθά ζηνηρεία πνπ εκθαλίδνληαη ζηα παηδηά εμαηηίαο ηεο απνπζίαο ησλ παηέξσλ ηνπο. Καζψο θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη παηέξεο δελ ζπκκεηέρνπλ ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο. Οη ιφγνη πνπ πξνέθπςαλ απφ ηηο καξηπξίεο ησλ παηέξσλ είλαη φηη δνπιεχνπλ πνιιέο ψξεο ή είλαη δηαδεπγκέλνη. Τπάξρνπλ δπν ηχπνη απψλ παηέξα απηνί πνπ δελ ζπκκεηέρνπλ ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο θαη απηνί πνπ αθφκα θαη αλ είλαη απφληεο επηζπκνχλ λα ζπκκεηέρνπλ κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο. Σα αξλεηηθά ζηνηρεία πνπ εκθαλίδνληαη ζην πξψην είδνο παηέξα είλαη ε εκθάληζε ζνβαξψλ ςπρνινγηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ. Άιια αξλεηηθά ζηνηρεία είλαη ε θαθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ, ε κε επεκεξία ηνπ θαη νη θαθέο επηδφζεηο ζην ζρνιείν. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ηα ζεηηθά ζηνηρεία πνπ εκθαλίδνληαη ζην δεχηεξν ηχπν παηέξα είλαη ε θαιή επίδνζε ζην ζρνιείν, ε απηνεθηίκεζε, ε πγηείο ζρέζεηο κε ηνπο ζπλνκήιηθνπο ηνπο θαη ε πγηή ζεμνπαιηθή ηαπηφηεηα. Άιια ζεηηθά ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 49

50 ζηνηρεία είλαη ε θαιή γλσζηηθή αλάπηπμε, ε ζπκπεξηθνξηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή ξχζκηζε θαη ζσζηή θνηλσληθνπνίεζε (SarachoetSpodek, 2008). Άιιε έξεπλα πνπ έγηλε ζην Πεξνχ απφ ηνλ Crookston θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (2011) ζε παηέξεο είρε θαη απηφ σο ζηφρν λα κειεηήζεη ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζηα παηδηά εμαηηίαο ηεο απνπζίαο ηνπ παηέξα αιιά θαη ηνπ ιφγνπο ηεο απνπζίαο ηνπ παηέξα. Οη ιφγνη πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ έξεπλα είλαη ην δηαδχγην, ε δνπιεηά, ε εγθαηάιεηςε ηεο ζπδπγηθήο εζηίαο απφ ηνλ παηέξα θαη ε κεηαλάζηεπζε. Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα παηδηά είλαη ε θαθή ςπρνθνηλσληθή αλάπηπμε θαη ε θαθή γλσζηηθή θαη εθπαηδεπηηθή αλάπηπμε. Άιια αξλεηηθά ζηνηρεία πνπ εκθαλίδνληαη ζηα παηδηά εμαηηίαο ηεο απνπζίαο ηνπ παηέξα είλαη ε θαθή δηαηξνθή, φηη γίλνληαη πνιχ επηξξεπήο ζηηο αζζέλεηεο θαη ε θαθή ζσκαηηθή αλάπηπμε ιφγσ ηνπ ππνζηηηζκνχ. Παξάιιεια, ηα παηδηά πνπ έβιεπαλ ηνλ παηέξα ηνπο ζε θαζεκεξηλή ή εβδνκαδηαία βάζε απφ ηελ βξεθηθή ειηθία είραλ ζσζηή αλάπηπμε ζε αληίζεζε κε ηα παηδηά πνπ έβιεπαλ ηνλ παηέξα ηνπο απφ ηελ παηδηθή ειηθία θαη αξγφηεξα. Δθείλα ηα παηδηά πνπ έβιεπαλ ηνλ παηέξα ηνπο απφ ηε παηδηθή ειηθία θαη κεηά έλησζαλ φηη δελ κπνξνχλ λα ζηεξηρζνχλ ζηνλ παηέξα ηνπο νχηε νηθνλνκηθά νχηε ζπλαηζζεκαηηθά. Αθφκε, έλα αξλεηηθφ ζηνηρείν είλαη φηη απνθηνχλ θαθέο ζπλήζεηεο αξγφηεξα ζηελ δσή ηνπο, φπσο ηη θάπληζκα θαη ην αιθνφι (Crookstonetall, 2011). Ο απηαξρηθόο παηέξαο Ο απηαξρηθφο παηέξαο είλαη ν ηχπνο παηέξαο πνπ είλαη άθακπηνο. Θεσξεί φηη ν ζεβαζκφο είλαη θάηη πνπ επηβάιιεηαη θαη δελ θαηαθηάηαη ζηαδηαθά θαη ελψ απαηηεί ηε κέγηζηε πξνζνρή φηαλ κηιάεη ζηα παηδηά ηνπ, δελ κπαίλεη ζηνλ θφπν λα αθνχζεη θαη εθείλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ηα πξνβιήκαηα, ηηο αλεζπρίεο θαη θπξίσο ηα ζέισ ησλ παηδηψλ ηνπ. Γελ δέρεηαη φηη ηα παηδηά έρνπλ δηθαίσκα ζηελ αηαμία ή ηε δεκηά θαη νη ηηκσξίεο πνπ επηβάιιεη είλαη δπζαλάινγα απζηεξέο. Φέξλεη ζπλερψο ηνλ εαπηφ ηνπ σο παξάδεηγκα πξνο κίκεζε θαη ζεσξεί ηελ ζθιεξφηεηα σο ην θαιχηεξν κέζν δηαπαηδαγψγεζεο (Μπιληξφθ, 1977). Σα φξηα δελ δηαθξίλνληαη αλάκεζα ζηελ ζηαζεξφηεηα, ηελ εμνπζία, θαη ηνλ απηαξρηζκφ. Ξεπεξληέηαη φηαλ νξηζκέλνη παηέξεο αληηιακβάλνληαη ηελ εμνπζία ηνπο κε έλα ηξφπν ηξνκαθηηθφ θαη δεζπνηηθφ. Ζ επηείθεηα, ε ππνκνλή, ε επκέλεηα, είλαη ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα ηζνξξνπνχλ ηελ εμνπζία. Ζ εμνπζία είλαη, θαηά θάπνην ηξφπν, ε εμσηεξηθή δχλακε πνπ πξνζηαηεχεη ην παηδί απφ ηνλ εαπηφ ηνπ ελάληηα ζηηο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 50

51 εζσηεξηθέο παξνξκήζεηο ηνπ θαη ηαπηφρξνλα ελάληηα ζηηο αλαξρηθέο θαη άηαθηεο πξσηνβνπιίεο ηνπ ζηνλ εμσηεξηθφ θφζκν. ηνλ θνηλσληθφ-πνιηηηζκηθφ πιαίζην ν παηέξαο παίδεη ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηή. Έηζη, ε πεξηγξαθή ηνπ απηαξρηθνχ παηέξα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο δπλαηέο παξεθθιίζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζέζε ηνπ εθπαηδεπηή (Μπιληξφθ, 1977). Σν απνηέιεζκα είλαη φηη ηα παηδηά πνπ κεγαιψλνπλ κε απηαξρηθφ παηέξα, ζηεξνχληαη πνιχ λσξίο ηελ παηδηθφηεηά ηνπο, αθνχ απηνχ ηνπ είδνπο ν παηέξαο ηα αληηκεησπίδεη σο ελειίθνπο. Ο θφβνο θαη ε αγσλία είλαη ηα θπξίαξρα ζπλαηζζήκαηα πνπ βηψλνπλ ηα παηδηά κε απηαξρηθφ παηέξα. Δπηπιένλ, ηα παηδηά ζηεξνχληαη ηελ ηξπθεξφηεηα θαη ηελ αγάπε ηνπ παηέξα κε ζπλέπεηεο πνιχ δπζάξεζηεο γηα ηελ ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο αλάπηπμε. Αθφκε, ηα παηδηά πνπ πξνέξρνληαη απφ απηαξρηθνχο παηέξεο, είλαη δεηιά, απνκνλσκέλα, αγρψδε θαη αλαζθαιή ζηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπο ζρέζεηο. Δπίζεο, γίλνληαη επηζεηηθά, εθθξάδνπλ ζπκφ θαη δελ λνηάδνληαη γηα ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ άιισλ (Μπιληξφθ, 1977). χκθσλα κε πείξακα πνπ έγηλε ζε δχν ζρνιεία ηεο ηγθαπνχξεο ζε 284 άηνκα έδεημε φηη ηα παηδηά πνπ έρνπλ παηέξεο, νη νπνίνη δελ είλαη απηαξρηθνί παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ζηελ εθπαίδεπζε απφ φηη ηα παηδηά κε απηαξρηθνχο παηέξεο. Χζηφζν, παξνπζηάζηεθε αθφκα έλα ζηνηρείν πνπ έδεηρλε φηη παηδηά κε απηαξρηθνχο παηέξεο κπνξεί λα αλαπηχμνπλ ζεηηθά ζηνηρεία ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο. Παηδηά πνπ νη παηέξεο ηνπο δελ είλαη απηαξρηθνί απνθηνχλ απηνλνκία θαη είλαη ππεχζπλα. Αληίζεηα, ηα παηδηά κε απηαξρηθνχο παηέξεο δελ έρνπλ έιεγρν, απηνλνκία, θαη δελ δηαπξαγκαηεχνληαη. Σα αξλεηηθά ζηνηρεία πνπ απνθηνχλ ηα παηδηά απφ απηαξρηθνχο γνλείο είλαη γηαηί ν έλαο γνληφο επεξεάδεη ηνλ άιινλ κε ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ. Οη παηέξεο πνπ είλαη απηαξρηθνί επηζπκνχλ ηα παηδηά ηνπο λα θάλνπλ φηη ηνπο επραξηζηεί εθείλνπο (ChinetSim, 2012). Αθφκε, έρεη παξαηεξεζεί φηη νη γνλείο πηνζεηνχλ δηαθνξεηηθφ ζηπι φηαλ ην παηδί ηνπο είλαη θνξίηζη θαη δηαθνξεηηθφ φηαλ είλαη αγφξη. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ηα παηδηά πνπ κεγαιψλνπλ ζε έλα ήζπρν πεξηβάιινλ δίρσο λα ηνπο θσλάδνπλ νη παηέξεο ηνπο είραλ πςειφηεξεο βαζκνινγίεο ζην ζρνιείν απφ φηη ηα παηδηά πνπ είραλ ηνλ έλα απφ ηνπο δπν γνλείο απηαξρηθφ (ChinetSim, 2012). ε θάπνην άιιν πείξακα πνπ έγηλε ζε 276 νηθνγέλεηεο κε βξέθε 6-8 κελψλ εμεηάζηεθε ε αλαηξνθή θαη ε ζπκκεηνρή ησλ παηέξσλ. Οη παηέξεο απνδείρζεθε φηη είλαη αξθεηά ηθαλνί θαη θαινί θξνληηζηέο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ αλαηξνθή ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 51

52 βνεζά ηα παηδηά λα αλαπηπρζνχλ θνηλσληθά, ζπλαηζζεκαηηθά θαη γλσζηηθά ζηελ βξεθηθή ειηθία (Eisenbergetall, 2007). Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη απηαξρηθνί παηέξεο δελ θξφληηδαλ ζσζηά ηα παηδηά ηνπο. Απηαξρηθνί παηέξεο επεξεάδνπλ αξλεηηθά ην παηδί αιιά θαη ηελ ζρέζε παηέξαπαηδηνχ. Δπίζεο, εμεηάζηεθε ε ζρέζε κεηαμχ ησλ γνλέσλ αιιά θαη ην πψο ν παηέξαο ζπκβάιιεη ζηελ αλαηξνθή. Οη απηαξρηθνί παηέξεο 21 επηζπκνχλ απζηεξή πεηζαξρία θαη ππαθνή κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχληαη επηπηψζεηο ζηελ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ. Οη απηαξρηθνί παηέξεο είλαη ζπλαηζζεκαηηθά απφκαθξνη. Πξνζηαηεπηηθέο κεηέξεο κπνξεί λα πεξηνξίζνπλ ηνλ ξφιν ηνπ παηέξα ζηελ θξνληίδα ηνπ παηδηνχ (Eisenbergetall, 2007). Ο ζπλαηζζεκαηηθόο παηέξαο Ο ζπλαηζζεκαηηθφο παηέξαο είλαη εθείλνο γηα ηνλ νπνίν ν ρψξνο ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ηεο επαηζζεζίαο επηθξαηεί. Δπηδηψθεη λα δηαζθαιίζεη κηα άκεζε ζρέζε κε ην παηδί θαη κηα δηαξθή ςπρνζπλαηζζεκαηηθή επηθνηλσλία. Εεη ηνλ παηξηθφ ηνπ ξφιν κε κεηξηθφ ηξφπν, ζαλ λα ήηαλ έλα είδνο δεχηεξεο κάλαο. Ζ ηξπθεξφηεηα είλαη ε θπξίαξρε ςπρνζπλαηζζεκαηηθή δηάζηαζε. Ο ζπλαηζζεκαηηθφο παηέξαο είλαη εθείλνο πνπ αλαδεηάεη ηηο ζηνξγηθέο ζηηγκέο ηεο παηδηθήο ηνπ ειηθίαο. Τπνθχπηεη εχθνια εμαηηίαο ηεο επαηζζεζίαο ηνπ, ιηγφηεξν απφ αδπλακία θαη πεξηζζφηεξν απφ κηα θάπνηα επραξίζηεζε. Έρεη κηα θάπνηα δπζθνιία λα δηαζθαιίζεη ηελ πξννδεπηηθή απνζηαζηνπνίεζε πνπ επηβάιιεηαη ζηε ζρέζε ηνπ κε ην παηδί ζην βαζκφ πνπ απηφ κεγαιψλεη θαη εμειίζζεηαη πξνο κηα κεγαιχηεξε απηνλνκία (Μπιληξφθ, 1977). Μηα κειέηε πνπ είρε δείγκα απφ 125 νηθνγέλεηεο (Calderaetall, 2012) έδεημε φηη ηα παηδηά πνπ έρνπλ απζηεξνχο παηέξεο δελ κπνξνχλ λα ειέγμνπλ ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο θαηά ηελ βξεθηθή ειηθία ελψ ζε ειηθία 7 ρξφλσλ παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα πξνζνρήο. Αληίζεηα, ηα παηδηά ησλ νπνίσλ ν παηέξαο είλαη πην ζπλαηζζεκαηηθφο δελ παξνπζηάδνπλ ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα. Σελ ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε κπνξεί λα κεηξηάζνπλ νη κεηέξεο. Οη ζπλαηζζεκαηηθνί παηέξεο δέλνληαη πνιχ εχθνια κε ηα βξέθε ηνπο. Παηέξεο πνπ δελ είλαη ζπλαηζζεκαηηθνί κπνξεί λα θνβίδνπλ ηα βξέθε ηνπο φπσο επίζεο λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη απεηιεηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Απηφ ην γεγνλφο, ζπκβαίλεη δηφηη ν παηέξαο έρεη επεξεαζηεί απφ θάπνηα απψιεηα πξνζψπνπ ή θαθνπνίεζε (Calderaetall, 2012). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 52

53 Δπξήκαηα απέδεημαλ φηη νη παηέξεο είλαη ιίγν πην ζπλαηζζεκαηηθνί ζε ζρέζε κε ηηο κεηέξεο. Μηα ζπλαηζζεκαηηθή κεηέξα κπνξεί λα κελ αλαπηχμεη αζθαιή ζχλδεζε κε ην παηδί ηεο κε ζπλέπεηα λα κελ αλαπηπρζεί ζπλαηζζεκαηηθά θαη θνηλσληθά, θαηλφκελν πνπ ζπάληα εκθαλίδεηαη ζηνπο παηέξεο (Calderaetall, 2012). Δπίζεο, έλα άιιν πείξακα πνπ έγηλε ζε 62 νηθνγέλεηεο πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηελ Ακεξηθή θαη ην Μεμηθφ θαη είραλ παηδηά ζε λεπηαθή ειηθία, έδεημε φηαλ νη παηέξεο δηαθαηέρνληαη απφ ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα (π.ρ ραξά, αγάπε, επηπρία) ην παηδί 22 δελ ζα ραξαθηεξίδεηαη απφ επηζεηηθφηεηα. Όηαλ νη παηέξεο δηαθαηέρνληαη απφ αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα ηα παηδηά ηνπο πζηεξνχλ θνηλσληθά θαη παξνπζηάδνπλ επηζεηηθφηεηα φηαλ αιιειεπηδξνχλ κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Οη ζπλαηζζεκαηηθέο εθθξάζεηο κηαο κεηέξαο ή ελφο παηέξα δηαθέξνπλ θαηά πνιχ. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή αληαπφθξηζε πνπ ζα δείμνπλ ζηα παηδηά επεξεάδεη ηελ θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε (Boyd-Soisson, 2012). Ο ππεξπξνζηαηεπηηθόο παηέξαο Τπεξπξνζηαηεπηηθφο είλαη ν παηέξαο πνπ έρεη ηελ ηάζε λα πξνζθέξεη ππεξβνιηθή πξνζηαζία ζην παηδί: απηφο πνπ αλεζπρεί ππέξκεηξα γηα ηελ πγεία ηνπ, ζέηεη ζπλερψο ππφ παξαηήξεζε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, ζθέθηεηαη θαη απνθαζίδεη γηα ινγαξηαζκφ ηνπ, απνζαξξχλεη, κε δπν ιφγηα, ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ην ίδην (Κάληηδ, 1981). Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ ππεξπξνζηαηεπηηθνχ παηέξα έρεη άιινηε θπξηαξρηθφ θαη άιινηε ππνηαθηηθφ ραξαθηήξα. Απφ ηε κηα, εκπνδίδεη ην παηδί λα απνθαζίζεη θαη λα ελεξγήζεη απηφλνκα, ππνηάζζνληαο ην παηδί ζηηο δηθέο ηνπ πξνζδνθίεο θαη, απφ ηελ άιιε, σο αληάιιαγκα, επηδεηθλχεη ππεξβνιηθή αλεθηηθφηεηα ζε θάζε ηδηνηξνπία ηνπ παηδηνχ, εθπιεξψλνληάο ηνπ θάζε επηζπκία (Κάληηδ, 1981). Έλαο ηέηνηνο ζπλδπαζκφο θαηαπίεζεο θαη ππνρσξεηηθφηεηαο νδεγεί ην παηδί ζηελ έθθξαζε ελφο ζπλαηζζήκαηνο θφβνπ θαη αβεβαηφηεηαο πξνο θάζε θαηλνχξηα εκπεηξία, γεγνλφο πνπ αλαζηέιιεη ηε θπζηθή ηνπ ηάζε γηα εμεξεχλεζε ηνπ θφζκνπ πνπ ην πεξηβάιιεη θαη, επνκέλσο, ηελ νκαιή πνξεία ηνπ πξνο ηελ σξίκαλζε (Θενθίιε, 2011). χκθσλα κε έξεπλα πνπ έγηλε ζε 32 παηέξεο παηδηψλ ειηθίαο 2-7 εηψλ ζηνλ Καλαδά ζε αζηηθφ πεξηβάιινλ, θαη ε νπνία εμέηαζε ηελ ππεξπξνζηαζία πνπ δείρλνπλ νη παηέξεο ζηα παηδηά ηνπο, νη ππεξπξνζηαηεπηηθνί παηέξεο βηψλνπλ ππεξβνιηθφ θφβν γηα θίλδπλν ζσκαηηθήο ή ςπρνινγηθήο βιάβεο ησλ παηδηψλ. Οη γνλείο δελ επηηξέπνπλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 53

54 ζηα παηδηά λα ζπκκεηέρνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο κε απνηέιεζκα λα απνθηήζνπλ ειιηπή απηνπεπνίζεζε. Oη κεηέξεο, ζπλήζσο, είλαη πην ππεξπξνζηαηεπηηθέο απφ ηνπο παηέξεο κε ζπλέπεηα λα δεκηνπξγνχλ ζηα παηδηά ηνπο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ ςπρηθή πγεία, δειαδή ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα θαη ρακειή απηνπεπνίζεζε. Οη παηέξεο παξνηξχλνπλ ηα παηδηά ηνπο λα έρνπλ κηα πην 23 εμεξεπλεηηθή δηάζεζε, ηελ ελζάξξπλζε αλάιεςεο θηλδχλνπ θαη ηελ πξνψζεζε δξαζηεξηνηήησλ. Οη παηέξεο κπνξεί λα δείμνπλ δείγκαηα ππεξπξνζηαζίαο ζηα θνξίηζηα. Σέινο, έλα ππεξπξνζηαηεπκέλν παηδί φηαλ κεγαιψζεη παχεη λα εκπηζηεχεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνπο γνλείο ηνπ (Brussoni&Olsen, 2011). 3.5 ηεξεόηππα ραξαθηεξηζηηθά γηα ηελ πξνζσπηθόηεηα ηνπ παηέξα ηεξεφηππα θχινπ: είλαη θνηλσληθέο αληηιήςεηο ζχκθσλα µε ηηο νπνίεο νξηζκέλα πξνηεξήκαηα, µκεηνλεθηήκαηα, κνξθέο ζπκπεξηθνξάο απνδίδνληαη ζηα άηνκα αλάινγα µε ην αλ απηά ηα ηειεπηαία είλαη άλδξεο ή γπλαίθεο, αγλνψληαο ή παξαβιέπνληαο ηηο αηνκηθέο ηνπο δηαθνξέο θαη ηδηαηηεξφηεηεο ( ειεγηάλλε, 2003 Μαξαγθνπδάθε, 2000). Δίλαη γλσζηφ φηη φιεο νη θνηλσλίεο νξίδνπλ ζπγθεθξηκέλα θαη δηαθνξεηηθάελδηαθέξνληα, ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο, εξγαζίεο θαη αζρνιίεο σο θαηάιιεια γηα ην θαζέλα απφ ηα δχν θχια. Βέβαηα, δηαθνξεηηθέο θνπιηνχξεο έρνπλ δηαθνξεηηθή ζεψξεζε ζρεηηθά µε ην πνηεο ζπκπεξηθνξέο αξκφδνπλ ζην αλδξηθφ θαη πνηεο ζην γπλαηθείν θχιν (Μead, 1935). Χο αληξηθά ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο αλαθέξνληαη θαη επηθξαηνχλ ηα εμήο ζηεξεφηππα : Γπλαηνί, επηζεηηθνί, αλεμάξηεηνη, γελλαίνη, ζεμνπαιηθά δξαζηήξηνη (µηινχλ γηα ηηο δηαθπιηθέο ζρέζεηο θαη ην ζεμ πην ειεχζεξα), ινγηθνί, έμππλνη, φρη ζπλαηζζεκαηηθνί αληαγσληζηηθνί, εγεκνληθνί, αζιεηηθά ελδηαθέξνληα, εθδήισζε ζπκνχ, εθδήισζε βίαηεο ζπκπεξηθνξάο. θαινί ζηα καζεκαηηθά θαη ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο γεληθά πηζηεχνπλ φηη νη άλδξεο είλαη αλψηεξνη απφ ηηο γπλαίθεο. (Αλησλνπνχινπ, 1999, Μαξαγθνπδάθε, 1993) Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο πνπ εκπεξηέρνληαη ζην αληξηθφ ζηεξεφηππν αμηνινγνχληαη ζεηηθά ζπρλφηεξα απφ εθείλα ηνπ γπλαηθείνπ ζηεξεφηππνπ (Μαξαγθνπδάθε, 2000). Σα ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο πνπ αμηνινγνχληαη ζεηηθά ζηνπο άληξεο ζπληζηνχλ έλα ζχλνιν, πνπ ζπλεπάγεηαη ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 54

55 ηθαλφηεηα, νξζνινγηζµφ θαη επηβνιή, ελψ ην αληίζηνηρν ζχλνιν ραξαθηεξηζηηθψλ ζηηο γπλαίθεο θαλεξψλεη αγάπε, ζηνξγηθφηεηα θαη εθθξαζηηθφηεηα. Αληίζεηα ηα γπλαηθεία ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο είλαη ηα εμήο : παζεηηθφηεηα, ππνρσξεηηθφηεηα, εμάξηεζε, ζηνξγηθφηεηα, δεηιία, επγέλεηα, θηιαξέζθεηα, εξεκία, ηξπθεξφηεηα, πνλεξηά, θφβνο, ζπλαηζζεκαηηζκφο, γιπθχηεηα, απηαπάξλεζε, απηνζπζία, ηαπηφρξνλα φκσο νη γπλαίθεο ζχκθσλα πάληα κε ηα ζηεξεφηππα ηνπ θχινπ ηνπο είλαη χπνπιεο, θαθέο, δειηάξεο, θιαίλε ζπρλά, είλαη αμηνζξήλεηεο, αλίθαλεο γηα νξζνινγηζκφ θαη εζηθή θξίζε, ιηγφηεξν έμππλεο αλ φρη θνπηέο, ππνρζφληεο θαη φια ηα αξλεηηθά πνπ κπνξεί λα ζθεθηεί ν αλζξψπηλνο λνπο ηα ζπγθεληξψλεη ην γπλαηθείν θχιν. (Αλησλνπνχινπ, 1999, Μαξαγθνπδάθε, 1993) Απηνί είλαη κεξηθνί απφ ηνπο ραξαθηεξηζκνχο πνπ έρνπλ απνδνζεί ζην γπλαηθείν αιιά θαη ην αληξηθφ θχιν εδψ θαη πάξα πνιιά ρξφληα. Γελ είλαη δχζθνιν λα αληηιεθζεί θαλείο πφζν κεξνιεπηνχλ ηα ζηεξεφηππα ππέξ ηνπ αλδξηθνχ θχινπ. ην γπλαηθείν θχιν φ,ηη θαιφ θαη αγλφ αλαθέξεηαη αθνξά ζηε κεηξηθή κνξθή ηεο γπλαίθαο πνπ φπσο έρεη ήδε ηνληζηεί είρε κηα δηάζηαζε ζετθή απφ ηελ αξραηφηεηα. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 55

56 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 «ΠΑΣΡΙΚΗ ΛΔΙΣΟΤΡΓΙΑ» 4.1 Παηξηθή ιεηηνπξγία θαη αλάπηπμε πξνζσπηθόηεηαο ηνπ παηδηνύ. Σα πεξηζζφηεξα έξγα θαη θείκελα πνπ αζρνινχληαη κε ηελ παηξφηεηα φρη κφλν δελ θάλνπλ απηή ηε δηάθξηζε αιιά επηπιένλ ην αληηκεησπίδνπλ θαηά θάπνην ηξφπν αξλεηηθά: ζπλάγνπλ ηε ζεκαζία θαη ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο παηξφηεηαο κε βάζε ηηο «αξλεηηθέο επελέξγεηεο» ηεο παηξηθήο «απνζηέξεζεο». Κάπσο ζαλ λα ιέγακε: «ν παηέξαο ζε θάηη πξέπεη λα ρξεζηκεχεη αθνχ φηαλ ιείπεη δεκηνπξγνχληαη αξλεηηθέο επελέξγεηεο ηεο «έιιεηςεο» ηνπ, καο θάλεη ακήραλνπο. Πξέπεη σζηφζν λα αλαγλσξίζνπκε πσο ε δηρνηφκεζε ηεο παηξφηεηαο ζε δπν ζπζηήκαηα έρεη έλα ραξαθηήξα ηερλεηφ. Θεσξνχκε ζεκαληηθφ λα νξίζνπκε «ζεηηθά» ηελ «παηξηθή ιεηηνπξγία», δειαδή λα απνζαθελίζνπκε ηηο «επελέξγεηεο» ζηελ αλάπηπμε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηεο ελφο ζπζηήκαηνο αλαγθαηνηεηψλ πνπ, ζηηο πεξηζζφηεξεο θνηλσλίεο θαη πνιηηηζκνχο, είλαη ην παξεπφκελν ελφο αηφκνπ αξζεληθνχ γέλνπο πνπ ληθά νλνκάδεηαη παηέξαο (Μπιληνξθ, 1977) Έκκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία Δίλαη απηή πνπ αζθεί ν παηέξαο κε ηε ζέζε θαη ην ξφιν ηνπ ζην ζπδπγηθφ δεπγάξη. Απηή ε φςε δελ πξέπεη λα παξαγλσξίδεηαη: είλαη αιήζεηα πσο ε άκεζε «παηξηθή ιεηηνπξγία» πεξλά επίζεο απφ ηηο ζρέζεηο ηνπ παηέξα θαη ηεο κεηέξαο, φπνπ θάπνηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηεο κεηέξαο κπνξνχλ λα επαλνξζψζνπλ ή λα επηδεηλψζνπλ θάπνηα επελέξγεηα απφ ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ παηέξα (Μπιληνξθ, 1977). Έηζη, «κεηξηθή θαη παηξηθή ιεηηνπξγία» είλαη πάληα «άκεζεο» θη «έκκεζεο» ηαπηφρξνλα. Χζηφζν, ζηελ νπηηθή πνπ καο αθνξά, πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε φηη δχζθνια κπνξνχκε λα κηιάκε γηα έκκεζε «κεηξηθή ιεηηνπξγία», εθηφο βέβαηα απφ ηελ πεξίπησζε ελφο θαζαξά αλψξηκνπ παηέξα, φπνπ ε κάλα είλαη ππνρξεσκέλε λα πάξεη ηε ζέζε ηνπ. ζέινπκε λα πνχκε ην εμήο: νη «επελέξγεηεο» ηεο «παηξηθήο ιεηηνπξγίαο» ζηελ ςπρνινγηθή αλάπηπμε ηνπ ππνθεηκέλνπ είλαη ζρεηηθά αλεμάξηεηεο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 56

57 απφ ηα αηζζήκαηα ηεο κάλαο γηα ηνλ παηέξα, ηεο ςπρνζπλαηζζεκαηηθήο ζρέζεο ηεο γπλαίθαο απέλαληη ζηνλ άλδξα ηεο. Ζ «παηξηθή ιεηηνπξγία» παξεκβαίλεη αλαγθαζηηθά ζηηο επελέξγεηεο ηεο δφκεζεο, φπνηνο θαη λα είλαη ν θνξέαο, φπνηνο θαη λα είλαη ν εθπξφζσπνο. Χζηφζν, κηα γπλαίθα πνπ πεξηθξνλεί αλνηθηά ηνλ άλδξα ηεο θαη ηνλ κεηψλεη ζηα κάηηα ησλ παηδηψλ ηεο, επλνεί ηελ εζσηεξίθεπζε ελφο ηδηαίηεξνπ ηχπνπ παηξηθήο εηθφλαο πνπ ζα επεξεάζεη ηηο επελέξγεηεο ηεο παηξηθήο ιεηηνπξγίαο. Δμάιινπ κηα γπλαίθα πνπ αθήλεηαη λα ηξνκνθξαηεζεί απφ ηνλ άλδξα ηεο ζα πξνθαιέζεη θάπνηα παξακφξθσζε ηεο εηθφλαο πνπ ιακβάλεηαη απφ ηα παηδηά ηεο. Θα δεκηνπξγεζεί έηζη κηα νξηζκέλε αιινίσζε ησλ επελεξγεηψλ ηεο παηξηθήο ιεηηνπξγίαο πνπ ζα είλαη κεηαβιεηή, ρσξίο σζηφζν λα είλαη ππνρξεσηηθή, επεηδή νη επελέξγεηεο ηεο παηξηθήο ιεηηνπξγίαο είλαη αλάινγεο κε ηελ εζσηεξίθεπζε απφ ην παηδί ηεο ζρέζεο παηέξαο παηδί θαη ε παηξηθή εηθφλα γίλεηαη πξνπαληφο αληηιεπηή κέζα απφ ηελ θαληαζκαηηθή κπζνινγία ηνπ παηδηνχ (Parsons, 2004). Γηαθνξεηηθά ζα ζπκβνχλ φζνλ αθνξά ηηο επελέξγεηεο ζηε «κεηξηθή ιεηηνπξγία» απφ ηε ζρέζε ηνπ άλδξα κε ηε γπλαίθα. Ζ έκκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία ζα αζθεζεί κέζα απφ ςπρνζπλαηζζεκαηηθέο θαη ζπγθηλεζηαθέο αλαςειαθήζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηε κάλα απφ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηέξα ζηηο ζπδπγηθέο ηνπο ζρέζεηο. Απφ ην γεγνλφο ηνπ δπτθνχ ραξαθηήξα ηεο, ε ζρέζε κάλαο παηδηνχ πθίζηαηαη θαηεπζείαλ ηηο επελέξγεηεο φισλ ησλ ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ θαη ζπγθηλεζηαθψλ ηξνπνπνηήζεσλ ηεο κάλαο. Έηζη, ν έξσηαο ηνπ άλδξα γηα ηε γπλαίθα ηνπ ελεξγεί θαηεπζείαλ ζηηο δηαδηθαζίεο πνπ ππάξρνπλ ζηε ζρέζε κάλαο παηδηνχ (Μπιληνξθ, 1977). Ζ κάλα πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα απνδερζεί πσο ην παηδί ηεο θαηαθηάεη ηελ αλεμαξηεζία ηνπ θαη ηειηθά απνρσξίδεηαη απφ ηελ ίδηα, πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα ην βνεζήζεη λα κεγαιψζεη θαη λα κελ παξεκπνδίδεη ηελ αλάπηπμε ηνπ εληζρχνληαο ηελ αδπλακία ηνπ γηα λα ην θξαηήζεη «πάληα» θνληά ηεο. Απηή ε δεμηφηεηα γηα λα δηαζθαιηζηνχλ ζεηηθά απηέο νη πνιχ ζεκαληηθέο πιεπξέο ηεο «κεηξηθήο ιεηηνπξγίαο» είλαη, θαηά κεγάιν κέξνο, αλάινγε κε ηελ ςπρνινγηθή θαη ςπρνζπλαηζζεκαηηθή ηζνξξνπία ηεο κάλαο. Απηή φκσο ε ςπρνζπλαηζζεκαηηθή ηζνξξνπία κπνξεί λα εληζρπζεί ή, αληίζεηα, λα θινληζηεί, αλάινγα κε ηε θχζε ησλ ςπρνζπλαηζζεκαηηθψλ δεζκψλ κε ην ζχληξνθν ηεο. Παξαηεξνχκε πεξηζζφηεξν κηα κάλα λα αλαδεηάεη ζηελ αγάπε ησλ παηδηψλ ηεο θαηαθχγην απφ ηηο ζπδπγηθέο απνγνεηεχζεηο. Έλαο άλδξαο πνπ εγθαηαιείθζεθε απφ ηε ζχδπγν ηνπ ζα δεηήζεη παξεγνξηά ζηνπο θίινπο ηνπ ή ζην πηνηφ (Parke, 1987). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 57

58 Θα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο ε (άκεζε) «παηξηθή ιεηηνπξγία αζθείηαη», θαηά θάπνην ηξφπν, αλεμάξηεηα απφ ηνλ παηέξα, παξά ηε ζέιεζε ηνπ θαη παξά ην ίδην γεγνλφο ηεο χπαξμεο ηνπ. Χζηφζν, κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ έλαο «πεηπρεκέλνο γάκνο» κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ βειηίσζε ηεο ςπρηθήο ηζνξξνπίαο κηαο γπλαίθαο θαη λα ηε βνεζήζεη ζηελ ηθαλφηεηα λα αλαιάβεη ην κεηξηθφ ηεο ξφιν, έλαο άληξαο κπνξεί λα βξεη ζε κηα επηπρηζκέλε ςπρνζπλαηζζεκαηηθή ζρέζε ηελ πξφζβαζε ζηελ σξηκφηεηα γηα λα είλαη ζε ζέζε λα γίλεη παηέξαο. (Μπιληνξθ, 1977) Άκεζε παηξηθή ιεηηνπξγία Παξαπάλσ, φπνπ αλαθεξζήθακε ζηελ επεμεξγαζία ηνπ «παηξηθνχ αηζζήκαηνο», αζρνιεζήθακε κε ηελ έλλνηα ηνπ ρσξηζκνχ. ηε ζπλέρεηα ζα αζρνιεζνχκε πην ιεπηνκεξεηαθά κε ηε έλλνηα «ρσξηζκφο», θαζψο θαη κε ην πφξηζκα ηνπ πνπ αθνξά ηε ξχζκηζε ηεο απφζηαζεο απφ ηε κάλα: ζα εμεηάζνπκε ηηο επελέξγεηεο ζηε δφκεζε ηνπ αλζξψπηλνπ αληηθεηκέλνπ, ζηε ζπλέρεηα ζα αλαπηχμνπκε κηα άιιε πιεπξά ηεο «παηξηθήο ιεηηνπξγίαο», ηε ζρεηηθή κε ηηο δνκνχζεο επελέξγεηεο ηνπ νηδηπφδεηνπ αληαγσληζκνχ (Μπιληνξθ, 1977). Έηζη, φια ζπκβαίλνπλ ζαλ λα έρεη ρσξηζηεί παηξφηεηα ζε ηξία ζπλαξηεκέλα κέξε: 1. ην παηξηθφ ζπλαίζζεκα, δειαδή ηελ βησκέλε απφ ηνλ παηέξα παηξφηεηα. 2. ηελ παηξηθή ιεηηνπξγία, δειαδή ηελ βησκέλε απφ ην παηδί παηξφηεηα 3. ηηο «επελέξγεηεο» ηεο παηξηθήο ιεηηνπξγίαο, δειαδή ηελ ηδηαίηεξε δξάζε ηεο παηξφηεηαο ζηηο ςπρηθέο δνκέο ηνπ αλζξψπηλνπ ππνθεηκέλνπ θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο. (Μπιληνξθ, 1977). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 58

59 4.2 Ο δεζκόο παηέξα-παηδηνύ Ο παηέξαο, αθξηβψο φπσο θαη ε κεηέξα, είλαη ζε ζέζε λα θξνληίδεη ην παηδί απφ ηε ζηηγκή ηεο γέλλεζήο ηνπ κε ηελ ίδηα επαηζζεζία θαη ηνλ απαξαίηεην ζπλαηζζεκαηηζκφ. ηελ παξαδνζηαθή θνηλσλία φκσο, ε ζπλεηζθνξά ηνπ θάζε γνληνχ εμεηάδνληαλ απφ δηαθνξεηηθή ζθνπηά θαη ζπρλά απνηεινχζε ην θαηλφκελν ηεο «απνκφλσζεο» ηνπ παηέξα απφ ην δεζκφ κεηέξαο παηδηνχ, θαζψο θαη ε παξακέιεζε ηεο πνηφηεηαο ηεο ζπδπγηθήο ζρέζεο ή νη επηδξάζεηο ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ γνλέσλ ζηε πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ. Όκσο, ε αλάπηπμε ελφο παηδηνχ δελ πξνζδηνξίδεηαη απιψο θαη κφλν απφ ηελ εμέηαζε δπαδηθψλ ή ηξηαδηθψλ ζρέζεσλ, αιιά απνηειεί ηε βάζε κηαο «ζπζηεκηθήο πξννπηηθήο» ηεο νηθνγέλεηαο κέζα ζε κεγαιχηεξεο ζπλάθεηεο (Schneider, 1989). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 59

60 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 «ΘΔΧΡΗΣΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ ΣΗ ΠΑΣΡΟΣΗΣΑ» 5.1 Η έλλνηα ηεο παηξόηεηαο Σα ηειεπηαία ρξφληα ε έλλνηα ηεο παηξφηεηαο απνηειεί αληηθείκελν ζεσξεηηθψλ θαη εξεπλεηηθψλ πξνζεγγίζεσλ, ζην πιαίζην ησλ νπνίσλ αλαδχνληαη νη δπζθνιίεο ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ νξηζκνχ ηεο παηξφηεηαο. Δίλαη θαλεξφ φηη, νη δπζθνιίεο νξηζκνχ ηεο έλλνηαο ζρεηίδνληαη κε ηελ πνιχπινθε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα, πνπ έρεη επηθέξεη κεγάιεο αιιαγέο ζηηο κνξθέο θαη ηηο δνκέο ηεο νηθνγέλεηαο ζηηο δπηηθέο αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο. Οη Day, Lewis, O'Brien θαη Lamb (2005) έρνπλ ππνζηεξίμεη φηη, ε ελλνηνινγηθή θαηαλφεζε «ηεο παηξφηεηαο» πξέπεη νινθιεξσηηθά λα ελζσκαηψζεη ηηο πξνζσπηθέο θαη θνηλσληθέο δηαζηάζεηο ησλ αηφκσλ, κε βάζεη ηελ εμέηαζε ησλ πνιηηηζηηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ ζπλδέζεψλ ηνπο κε ηελ εκπεηξία ησλ παηέξσλ. Απφ απηή ηελ άπνςε είλαη ζαθέο φηη, νη παηέξεο δελ είλαη νκνηνγελήο νκάδα θαη νη δηαθνξεηηθέο πηπρέο ηεο ηαπηφηεηαο είλαη πηζαλφ λα επεξεάζνπλ θαη λα επεξεαζηνχλ, απφ ηελ εκπεηξία θαη ηελ πξαθηηθή ηεο παηξφηεηαο. Δξεπλψληαο ηελ παηξφηεηα παξνπζηάδνληαη θάπνηεο ελλνηνινγηθέο δπζθνιίεο. Οη Marsiglio, Day θαη Lamb (2000) δηαθνξνπνηνχληαη κεηαμχ ησλ βηνινγηθψλ, νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη λνκηθψλ κνξθψλ «ηεο παηξφηεηαο». Δπηπιένλ, ε Hewlett (1987) δηαπίζησζε φηη, ε ζπκκεηνρή ησλ παηέξσλ ζηηο δσέο ησλ παηδηψλ πνηθίιιεη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ζηνπο πνιηηηζκνχο. Δληνχηνηο, ε έλλνηα «ζπκκεηνρή» ηη ζεκαίλεη; Οη Lamb, Pleck, Charnov θαη Levine (1987) ηελ πξνζδηνξίδνπλ ζαλ ηε ζπκκεηνρή ησλ παηέξσλ, αλαθνξηθά κε ηελ πξνζνρή ησλ παηδηψλ, θαη νη Lamb θαη Lewis (2004) έρνπλ εζηηάζεη ηε ζπκκεηνρή ησλ παηέξσλ ζηελ αλάπηπμε παηδηψλ. (Huttunen, 2006). Οη πξνζεγγίζεηο ηεο έλλνηαο παηξφηεηαο εκπεξηέρεη πνιιέο δηαζηάζεηο, νη νπνίεο πξνζδηνξίδνληαη, απφ ηε ζέζε, πνπ θαηέρεη ν άλδξαο ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηε ζρέζε, πνπ αλαπηχζζεη κε ην παηδί. ηε βάζε απηή δηαθξίλνπκε ηέζζεξηο ηχπνπο παηξφηεηαο: Ζ βηνινγηθή παηξφηεηα, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηε βηνινγηθή θαηαγσγή ελφο παηδηνχ, απφ έλαλ άλδξα. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 60

61 Ζ λνκηθά αλαγλσξηζκέλε παηξφηεηα, ε νπνία πξνζδηνξίδεη, βάζεη λνκνζεζίαο, ή θαη δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ, ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ησλ παηέξσλ. Ζ θνηλσληθή παηξφηεηα, ε νπνία αλαγλσξίδεη ην ξφιν ηνπ παηέξα ζε θάπνηνλ, πνπ κνηξάδεηαη ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δσή κε έλα παηδί, αλεμαξηήησο ηνπ αλ είλαη βηνινγηθφο παηέξαο, ή φρη. Ζ ςπρνινγηθή παηξφηεηα, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηε ζηελή ζρέζε πνπ αλαπηχζζεη έλαο άλδξαο κε έλα παηδί, αλεμαξηήησο ηνπ αλ δεη, ή φρη καδί ηνπ (Huttunen, 2006). Δίλαη εκθαλέο φηη, νη παξαπάλσ δηαθνξεηηθνί ηχπνη παηξφηεηαο αληηζηνηρνχλ ζηα δηαθνξεηηθά κνληέια, ηα νπνία παξαηεξνχληαη ζήκεξα ζηηο αλεπηπγκέλεο επξσπατθέο ρψξεο, γεγνλφο, πνπ δειψλεη κηα ζεκαίλνπζα αιιαγή: ην ζεκείν αλαθνξάο δελ είλαη πιένλ ε αλδξηθή παηξηθή εμνπζία, αιιά ε νηθνγελεηαθή δνκή, κέζα ζηελ νπνία έλαο άλδξαο αζθεί ην ξφιν ηνπ παηέξα. Ζ παηξφηεηα θάλεη ηνπο άλδξεο λα ληψζνπλ δπλαηνί, θαινί, ςπρηθά πγηείο θαη δπλαηνί, αμηφινγνη, ζεκαληηθνί. Σν λα είζαη παηέξαο, δελ είλαη κηα επαξθήο δηαδηθαζία θαη ε παιηά αληίιεςε ηνπ «πνηνηηθνχ ρξφλνπ», είλαη κηα ζθιεξή κέζνδνο απνθπγήο. Μέζα απφ ηελ αλαηξνθή, ν παηέξαο αλαβηψλεη ραξέο θαη γεγνλφηα ηεο παηδηθήο ηνπ ειηθίαο. Δπηπιένλ, ε ελλνηνινγηθή ζπδήηεζε ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαδεηθλχεη θάηη πνπ έρεη ηδηάδνπζα ζεκαζία: ηφζν ε έλλνηα ηεο παηξφηεηαο φζν θαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο νη άλδξεο ζπκπεξηθέξνληαη σο παηέξεο έρεη αιιάμεη δξακαηηθά (Frank, 1998, Lamb, 2000). Σν ζεκείν αηρκήο απηψλ ησλ αιιαγψλ εληνπίδεηαη ζε απηφ πνπ παξαδνζηαθά πξνζδηνξίδνπκε σο «παηξηθή επζχλε». Απηή ε επζχλε ππεξβαίλεη πιένλ ηελ νηθνλνκηθή ζθαίξα, δειαδή ηελ ππνρξέσζε ηνπ άλδξα παηέξα λα ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο επηβίσζεο ησλ παηδηψλ θαη ηεο κεηέξαο. ηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο ν ξφινο ηνπ παηέξα γίλεηαη πην «ζθαηξηθφο», πην «νινθιεξσκέλνο», απαηηψληαο, παξάιιεια κε ηελ νηθνλνκηθή επζχλε, ηε ζπλαηζζεκαηηθή ζηήξημε θαη θάιπςε ησλ παηδηψλ θαη ηεο κεηέξαο (Berry&Rio, 1997). Ωζηφζν, ν άλδξαο κε ην λα γίλεη παηέξαο ν «Γαινπρεηήο», αληί απιά παηέξαο ν «Πξνκεζεπηήο», θαζίζηαηαη ηθαλφο λα ληψζεη θαη λα εθθξάζεη νινθιεξσηηθά ηνλ αλζξσπηζκφ ηνπ θαη ηνλ αλδξηζκφ ηνπ. Ζ παηξφηεηα είλαη φ,ηη πην αλδξηθφ κπνξεί λα θάλεη έλαο άλδξαο (Pittman, 1998). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 61

62 5.2 Φπραλαιπηηθή ρνιή Οη πεξηζζφηεξεο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο αγλφεζαλ ηνλ παηέξα γηα αξθεηφ θαηξφ θαη άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη απφ ηε ζηηγκή πνπ ζεσξήζεθε ζεκαληηθή ε άκεζε επηξξνή ηνπ ζηελ αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ. Αληίζεηα δφζεθε κεγαιχηεξε έκθαζε ζηε ζρέζε κεηέξαο παηδηνχ, ε νπνία θαηείρε ζεκαληηθή ζέζε ζηηο δηάθνξεο ζεσξίεο. Ζ ζρέζε γνλέα παηδηνχ είλαη νπζηψδεο γηα ην παηδί θαζψο θαιχπηεη ηηο βαζηθέο ηνπ αλάγθεο, ηελ αλάγθε ηνπ γηα επαθή θαη αλάπηπμεο εκπηζηνζχλεο κε απηφλ (γνλέα). Καη απηφο ν ζεκαληηθφο γνλέαο είλαη ηφζν ε κεηέξα φζν θαη ν παηέξαο (Υνπληνπκάδε, 1998). Γηα ηελ ςπραλαιπηηθή ζεσξία, κεηά ην θαιιηθφ ζηάδην θαη ην νηδηπφδεην ζχκπιεγκα ηνπ παηδηνχ, σο ηελ ειηθία ησλ ηξηψλ κε ηεζζάξσλ ρξνλψλ, δελ εκθαληδφηαλ ζην πξνζθήλην ην ζέκα ηνπ παηέξα. Ζ κεηέξα ζεσξείηαη ην πξσηαξρηθφ θαη κνλαδηθφ πξφζσπν πνπ έρεη αλάγθε ην παηδί γηαηί ε ίδηα ην ηξέθεη θαη ην θξνληίδεη. χκθσλα κε ηελ ςπραλαιπηηθή ζθέςε, ν ξφινο ηνπ παηέξα αθνξά ζηελ ππνζηήξημε ηνπ εγψ ηεο κεηέξαο, ζηνλ πεξηνξηζκφ θαη ηνλ έιεγρν ησλ παηδηθψλ θαληαζηψζεσλ γηα παληνδπλακία θαη ησλ θαηαζηξνθηθψλ επηζπκηψλ θαη ζηελ ελζάξξπλζε ηεο επηηπρίαο ηνπ παηδηνχ. Ο ξφινο ηνπ παηέξα είλαη λα πξνεηνηκάζεη ην έδαθνο γηα ηνλ απνρσξηζκφ θαη ηελ αλεμαξηεηνπνίεζε ηνπ παηδηνχ απφ ηε κεηέξα (Frankl, 1990). Ο ίδηνο ν Freud [1924] ππνζηεξίδεη φηη ν παηέξαο απνηειεί γηα ην παηδί ην πξφζσπν αγάπεο θαη ζαπκαζκνχ, απαξαίηεηα ζπλαηζζήκαηα ηδηαίηεξα γηα ηελ επηηπρεκέλε ηαχηηζε ηνπ αγνξηνχ κε ην θπιεηηθφ ηνπ ξφιν αξγφηεξα. Δπίζεο, γηα ηνλ Freud, ν παηέξαο είλαη ρξήζηκνο γηα λα πξνζθέξεη ζην παηδί αζθάιεηα θαη πξνζηαζία θαη ζεσξείηαη γηα ην παηδί ζχκβνιν δχλακεο θαη εμνπζίαο (Frankl, 1990). Έηζη ε παξνπζία ηνπ παηέξα δελ παίξλεη ηε κνξθή ζηνξγήο, αγάπεο θαη ηξπθεξφηεηαο, αιιά ηε κνξθή εμνπζίαο θαη ηηκσξίαο πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ, ηελ απηνλνκία ηνπ (ζηακαηψληαο ηελ πξνζθφιιεζε ζηε κεηέξα) θαη ηελ θαηάθηεζε ησλ θπιεηηθψλ ξφισλ (Frankl, 1990). Ο Bowlby (1940) αλέπηπμε ηε ζεσξία ηεο πξνζθφιιεζεο, ηνπ ζπλαηζζεµαηηθνχδεζµνχ πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπ παηδηνχ θαη ηνπ αηφµνπ πνπ ην θξνληίδεη. Τπνζηεξίδεη φηη ε µεηέξα είλαη ην ζεµαληηθφηεξν πξφζσπν ζηελ αξρή ηεο δσήο ηνπ βξέθνπο γηαηί θαιχπηεη ηηο βαζηθέο ηνπ αλάγθεο. Ζ πξνζθφιιεζε απηή είλαη ζεµαληηθή γηα ηελ ςπρηθή πγεία θαη ζηαζεξφηεηα ηνπ βξέθνπο, ελψ νη άιιεο ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 62

63 πξνζθνιιήζεηο µε άιια πξφζσπα δελ απνθηνχλ κεγάιε ζεµαζία. Ζ κεηξηθή ζηέξεζε είλαη ε αηηία πξνβιεκάησλ ζηε δηάξθεηα ηεο αλάπηπμεο. Γηα ηνλ Bowlby, ε πξνζθφιιεζε είλαη µηα ελζηηθηψδεο ζπκπεξηθνξά ηνπ βξέθνπο θαη απνζθνπεί ζηε θξνληίδα θαη ζπληήξεζή ηνπ. Δπίζεο, ν ίδηνο δέρεηαη φηη ε µεηέξα είλαη βηνινγηθά πξνεηνηκαζκέλε γη απηφλ ηνλ ξφιν, ελψ ν παηέξαο φρη. Βξίζθεηαη απιψο γηα λα ππνζηεξίδεη εζηθά ηε µεηέξα (Parke, 1987). Ο Erikson έρεη αλαιχζεη ηελ αλάπηπμε θαη εμέιημε ηνπ αηφκνπ κε βάζε ηα ζηάδηα αλάπηπμεο θαη ηηο αλάινγεο θξίζεηο πνπ αλαπαξηζηνχλ. Δδψ ζθνπφο ηεο παηξφηεηαο είλαη λα δψζεη ζην λενγέλλεην βξέθνο ηηο επθαηξίεο λα αλαπηχμεη αηζζήκαηα εκπηζηνζχλεο θαη αζθάιεηαο, λα ληθήζεη ηελ ζχγθξνπζε πνπ ηνπ δεκηνπξγνχλ ηα αηζζήκαηα αλαζθάιεηαο θαη δπζπηζηίαο. Έηζη ν παηέξαο βνεζάεη ην παηδί λα αλαπηπρζεί θαη λα σξηκάζεη, καζαίλνληάο ην λα ιχλεη κε απνηειεζκαηηθφ ηξφπν ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ ζα ηνπ δεκηνπξγεζνχλ ζην κέιινλ (McCluskey, 1984). Ζ Mahler (1955) ππνζηεξίδεη φηη ε ζρέζε κε ηνλ παηέξα είλαη ζεκαληηθή γηα ην παηδί ήδε απφ πνιχ λσξίο. Ο ξφινο ηνπ ζπλίζηαηαη ζηε δηαδηθαζία απνρσξηζκνχ εμαηνκίθεπζεο. Ζ απζηεξή ζπκπεξηθνξά ηνπ παηέξα δηεπθνιχλεη ηελ απνκάθξπλζε ηνπ παηδηνχ απφ ηε κεηέξα θαη ηελ δεκηνπξγία ελφο αλεμάξηεηνπ εαπηνχ. Σν παηδί ληψζεη ακθηζπκηθά ζπλαηζζήκαηα γηα ηε κεηέξα ηνπ. Πξνζπαζψληαο λα απηνλνκεζεί, απφ ηελ κηα κεξηά ληψζεη ηελ έληνλε αλάγθε γηα εμάξηεζε απφ ηε κεηέξα θαη απφ ηελ άιιε θφβν γηαηί απηή ε εμάξηεζε ηνπ εκπνδίδεη ηελ απηνλνκία ηνπ. Ο ξφινο ηνπ παηέξα είλαη λα βνεζήζεη απηή ηε δηαδηθαζία. Αλ δελ θαηαθέξεη λα ραιαξψζεη ηνπο δεζκνχο κε ηε κεηέξα, ηφηε ην παηδί ζα πξνζθνιιεζεί γηα πάληα επάλσ ηεο θαη ζα είλαη δχζθνιν λα αλαπηχμεη ζρέζεηο κε άιινπο (McCluskey, 1984). Ο Winnicott [1924] θαη απηφο δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηε ζρέζε παηδηνχ κεηέξαο. Σν παηδί απφιπηα εμαξηεκέλν απφ ηε κεηέξα ηνπ, γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ, δελ δηαρσξίδεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ ηε ζρέζε απηή. Παηδί θαη κεηέξα είλαη κηα νληφηεηα. Ο ξφινο ηνπ παηέξα εδψ είλαη ε ζπλαηζζεκαηηθή, ςπρνινγηθή θαη εζηθή βνήζεηα θαη ππνζηήξημε πξνο ηε ζχδπγν ψζηε λα αλαπηπρζεί κηα ζεηηθή ζρέζε κέζα απφ ηελ νπνία ζα σθειεζεί ην παηδί, αθνχ ζα είλαη ηθαλή ε κεηέξα λα ην ζηεξίμεη θαη λα ην θξνληίζεη ζπλαηζζεκαηηθά, δεκηνπξγψληαο ηνπ κηα ςπρηθή ηζνξξνπία (Υνπληνπκάδε, 1998). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 63

64 5.3 πκπεξηθνξηθή ρνιή Οη ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο ηνλίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο κάζεζεο ζηε δηαπαηδαγψγεζε ηνπ παηδηνχ. Τπνζηεξίδνπλ φηη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά είλαη εχπιαζηε θαη ηξνπνπνηείηαη απφ ηελ επίδξαζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Όζνλ αθνξά ηνλ παηέξα ζεκαληηθή είλαη ε ζπκβνιή ηνπ κνληέινπ κάζεζεο κέζσ κίκεζεο θαη ηαχηηζεο, αθνχ ν ίδηνο απνηειεί πξφηππν κίκεζεο γηα ηνλ γην θαη εηεξνγελέο πξφηππν κίκεζεο γηα ηελ θφξε. ηελ πξνζπάζεηα δηακφξθσζεο κηαο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο ν παηέξαο θπξίσο κέζσ ηεο ελίζρπζεο θαη ηεο ηηκσξίαο δηακνξθψλεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ παηδηνχ. Ο παηέξαο είλαη πην απζηεξφο απφ ηε θχζε ηνπ θαη επνκέλσο πην απνηειεζκαηηθφο ζηε δηακφξθσζε επηζπκεηψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ζηελ εμάιεηςε αληηθνηλσληθψλ θαη αλεπηζχκεησλ ζπκπεξηθνξψλ. Δπίζεο ν παηέξαο ζπκβάιιεη θαη κέζσ ηεο κίκεζεο θαη φρη κφλν κέζσ ηεο ηηκσξίαο. Οη πξψηεο επηδξάζεηο ησλ παηδηψλ γίλνληαη κέζσ ηεο νηθνγέλεηαο, εθεί παξαηεξνχλ θαη κηκνχληαη ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο. Ηδηαίηεξνο ζεσξείηαη ν ξφινο ηνπ παηέξα ζηε κάζεζε ησλ θπιεηηθψλ ξφισλ ηνπ παηδηνχ. Ο ίδηνο είλαη πξφηππν θπξίσο γηα ην αγφξη, απφ ηνλ νπνίνλ κέζσ ηεο κίκεζεο καζαίλεη ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο πνπ αξκφδνπλ ζην θπιεηηθφ ηνπ ξφιν (Roberts, 1980). Απφ ηε κηα κεξηά ηεο βηνινγίαο θαη ηεο εζνινγίαο έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο απφςεηο γηα ηελ παηξφηεηα. Απφ βηνινγηθή άπνςε βξέζεθε φηη ε αλζξψπηλε παηξηθή ζπκπεξηθνξά παξνπζηάδεη νκνηφηεηεο ζηνπο δηάθνξνπο πνιηηηζκνχο πνπ νθείινληαη ζην βηνινγηθφ ηεο ππφβαζξν, ελψ νη δηαθνξέο πνπ βιέπνπκε ζηνπο πνιηηηζκνχο είλαη καζεκέλεο αληηδξάζεηο. ε αξθεηέο θνηλσλίεο νη παηέξεο έρνπλ γεληθά ιίγε αλάκεημε ζηελ πεξηπνίεζε θαη ζηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, ελψ νη κεηέξεο είλαη απηέο πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ θξνληίδα ηνπ βξέθνπο. Τπάξρνπλ φκσο θαη θνηλσλίεο φπνπ άλδξεο θαη γπλαίθεο κνηξάδνληαη ηζφηηκα ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ. Απηφ δείρλεη φηη νη ηθαλφηεηεο απηέο δελ είλαη βηνινγηθά πξνθαζνξηζκέλεο. Ο ξφινο πνπ ζα αλαιάβεη θάζε άλδξαο ζε θάπνηα θνηλσλία πνηθίιιεη αλάινγα κε ηηο θνηλσληθέο, ηδενινγηθέο θαη πνιηηηζκηθέο ζπλζήθεο (Parke, 1987). Παξφκνηεο ζπκπεξηθνξέο κπνξνχκε λα ζπλαληήζνπκε θαη ζε δηάθνξεο θνηλσλίεο ησλ δψσλ. Απφ έξεπλεο πάλσ ζε πηζήθνπο έρεη βξεζεί φηη ηα αξζεληθά δελ αλαθαηεχνληαη ηφζν ζπρλά ζηε θξνληίδα ησλ κηθξψλ ηνπο, ελψ δείρλνπλ κεγάιν ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 64

65 ελδηαθέξνλ γηα ηελ νκάδα νιφθιεξε. Σα ζειπθά δείρλνπλ κηα πην πεξηπνηεηηθή ζπκπεξηθνξά ελψ ηα αξζεληθά εκθαλίδνληαη πην επηζεηηθά. Γηαθνξέο φκσο ππάξρνπλ θαη εδψ αλάκεζα ζηα είδε ησλ δψσλ. ε άιια είδε πηζήθσλ έρνπλ βξεζεί φηη ηα αξζεληθά πεξηπνηνχληαη ηα κηθξά ηνπο θαη ηα ηαΐδνπλ. Αθφκε θαη πην άγξηα είδε πηζήθσλ, θάησ απφ εξγαζηεξηαθέο ζπλζήθεο έρεη βξεζεί φηη φηαλ κείλνπλ κφλα ηα αξζεληθά κε ηα κηθξά ηνπο, δείρλνπλ πεξηπνηεηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ηα θξνληίδνπλ φπσο αθξηβψο ηα ζειπθά. Απ απηφ θαίλεηαη φηη δελ ηζρχεη ε άπνςε φηη ε παηξηθή ζπκπεξηθνξά είλαη βηνινγηθά θαζνξηζκέλε, αθνχ ηφζν ζε αλζξψπνπο φζν θαη ζηα δψα κπνξεί λα αιιάμεη θαη εμαξηάηαη θαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην πεξηβάιινλ θαη απφ ην πνζνζηφ αλάκεημεο πνπ επηηξέπνπλ ηα ζειπθά (Parke, 1987). Δπίζεο νξηζκέλνη ηζρπξίδνληαη φηη ε κεηέξα είλαη βηνινγηθά πξνεηνηκαζκέλε γηα ηε κεηξφηεηα εμαηηίαο ησλ νξκνληθψλ αιιαγψλ πνπ ζπκβαίλνπλ, ελψ ν παηέξαο αληίζηνηρα δελ εκθαλίδεη ηέηνηεο ζπκπεξηθνξέο επεηδή δελ ζπκβαίλνπλ νξκνληθέο αιιαγέο. Καη πάιη απνδείρηεθε φηη ν ξφινο ηνπ πεξηβάιινληνο είλαη πην ζεκαληηθφο, φπσο έδεημαλ έξεπλεο κε δψα. Γελ είλαη απαξαίηεηεο νξηζκέλεο νξκφλεο γηα λα εκθαληζηεί παηξηθή ή κεηξηθή ζπκπεξηθνξά, φπσο έδεημε κηα έξεπλα φπνπ απνκνλψζεθαλ έλα αξζεληθφ θαη έλα ζειπθφ δψν ζ έλα θινπβί καδί κε κηθξά πνπ δελ αλήθαλ ζ απηνχο. Σα δψα έδεημαλ ηξπθεξά αηζζήκαηα πξνο ηα κηθξά θαη ηα θξφληηδαλ ζαλ λα ήηαλ δηθά ηνπο (Parke, 1987). Μεηά απφ κειέηε αξθεηήο βηβιηνγξαθίαο, πξέπεη λα πνχκε φηη ε ςπραλαιπηηθή εξκελεία ηνπ παηξηθνχ ξφινπ έρεη ηχρεη απζηεξήο θξηηηθήο ε νπνία ζε γεληθέο γξακκέο, θξίλεηαη κνλνκεξήο. Πην ζπγθεθξηκέλα ιακβάλεη ππφςε ηεο έλα κφλν παξάγνληα, ηνλ ςπρνζεμνπαιηθφ, γηα λα εξκελεχζεη ηε ζρέζε παηέξα παηδηνχ. Παξαγλσξίδεη εληειψο ηελ πνηθηιία ησλ αλζξσπίλσλ ηχπσλ θαη δελ θαίλεηαη λα βιέπεη ην ξφιν πνπ κπνξεί λα παίμνπλ νη αηνκηθέο δηαθνξέο. Θα ήηαλ κεγάιν ζθάικα λα ππνζηεξίμνπκε φηη φινη νη παηέξεο θαη φια ηα παηδηά έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηα ίδηα πξνβιήκαηα ζηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπο ζρέζεηο. Αθφκα θαη κέζα ζηε νηθνγέλεηα, παηδηά ηνπ ίδηνπ θχινπ ζπλδένληαη δηαθνξεηηθά κε ηνλ παηέξα ηνπο. Άιινη άλζξσπνη, άιιεο ζρέζεηο, άιια πξνβιήκαηα, άιιεο ιχζεηο (Κξαζαλάθεο, 1991). ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 65

66 ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΟ ΜΔΡΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 66

67 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 «ΜΔΘΟΓΟ ΔΡΔΤΝΑ» 6.1 Αληηθείκελν Σν αληηθείκελν ηεο παξνχζαο κειέηεο αθνξά ζηνλ ξφιν ηνπ παηέξα ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ηνπ, νη απφςεηο ησλ θνηηεηψλ ΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο. Ο βαζηθφο καο πξνβιεκαηηζκφο πνπ καο νδήγεζε ζηελ επηινγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζέκαηνο αθνξά ζην γεγνλφο φηη ν ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ αγσγή, αλάπηπμε θαη θνηλσληθνπνίεζε ηνπ παηδηνχ έρεη παξακειεζεί αξθεηά. Οη έξεπλεο ζρεηηθά κε ηνλ ξφιν ηνπ παηέξα ζηελ νηθνγέλεηα είλαη ειάρηζηεο ζε ζρέζε κε απηέο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί γηα ηνλ ξφιν ηεο κεηέξαο. Ο ξφινο ηνπ παηέξα ζηελ νηθνγέλεηα δελ έρεη εξεπλεζεί επαξθψο, φπσο εθείλνο ηεο κεηέξαο. Ζ πεληρξή βηβιηνγξαθία θαη ε έιιεηςε εξεπλψλ ζρεηηθά κε ηελ πνιχπηπρε ζπκπεξηθνξά ηνπ παηέξα ζηνπο θφιπνπο ηεο νηθνγέλεηαο καο παξαθίλεζαλ λα κειεηήζνπκε θαη λα εξεπλήζνπκε ηε ζρέζε κεηαμχ ζπκπεξηθνξάο παηέξα θαη παηδηνχ σο πξνο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ. Σν νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, σο πξψηε θνηλσλία ζηε δσή ηνπ αλζξψπνπ, αζθεί πνιχ ζεκαληηθή επηξξνή ζηελ αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθφ - πνιηηηζκηθήο ηνπ πξνζσπηθφηεηαο. Οη θηλήζεηο ησλ γνλέσλ ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε θαηέρνπλ ηελ θπξηφηεξε ζέζε. Ο ξφινο φκσο ηεο κεηέξαο έρεη αλαιπζεί θαη εξεπλεζεί πνιχ πεξηζζφηεξν ζπγθξηηηθά κε ην ξφιν ηνπ παηέξα. Ζ απνπζία ηνπ παηέξα απφ ην ζπίηη ιφγσ ησλ επαγγεικαηηθψλ ηνπ ππνρξεψζεσλ θαη ε επηζηξνθή ηνπ ζην νηθηαθφ πεξηβάιινλ κεηά ηε ιήμε ηεο εξγαζίαο, ζεσξνχληαη κέρξη πξφηηλνο, φηη είλαη παξάγνληεο πνπ ηνλ πεξηνξίδνπλ ζην ξφιν ηνπ πξνκεζεπηή πιηθψλ αγαζψλ. Ζ παξνπζία ηνπ παηέξα ζην πεξηβάιινλ ηεο νηθνγέλεηαο εξκελεχεηαη ζπλήζσο σο ρξφλνο μεθνχξαζεο ή ςπρνζσκαηηθήο αλαλέσζεο, ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο ε κεησκέλε δηάζεζε γηα επηθνηλσλία ή επαθή κε ην παηδί απνβαίλεη κνηξαία γηα έλαλ άιιν ραξαθηεξηζκφ: πξφθεηηαη γηα ηνλ «απφληα» παηέξα ζην έξγν ηεο αλαηξνθήο ηνπ παηδηνχ. Ζ απνπζία ηνπ παηέξα απφ ην ζπίηη εμαηηίαο ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπ είλαη δεδνκέλε θαη ρξνληθά κεγάιε. Ο ρξφλνο πνπ απνκέλεη ζηνλ παηέξα γηα λα αζρνιεζεί κε ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 67

68 πξνζσπηθέο ηνπ δξαζηεξηφηεηεο αιιά θαη κε ην παηδί ηνπ είλαη ειάρηζηνο. Σέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο είλαη π.ρ. ην δηάβαζκα δηαθφξσλ ινγνηερληθψλ βηβιίσλ, ε παξαθνινχζεζε θηλεκαηνγξαθηθψλ ή ζεαηξηθψλ έξγσλ θαη δηαιέμεσλ ζηελ ηειεφξαζε, νη εθδξνκέο, νη βφιηεο, νη αγνξέο θ.ιπ. Μία, φκσο, απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ παηέξα θαηά ηηο ειεχζεξεο ψξεο, πνπ δηαζέηεη, είλαη ε ελαζρφιεζή ηνπ κε ην παηδί. Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ην εαξηλφ εμάκελν 2017 θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζε δηάζηεκα κηαο εβδνκάδαο απφ 30/03/2017 έσο 07/04/2017 ζηνπο θνηηεηέο ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο. 6.2 θνπόο Έξεπλαο Ζ παξνχζα κειέηε απνζθνπεί ζηελ παξνπζίαζε ησλ απφςεσλ θνηηεηψλ ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ ζρεηηθά κε ηνλ ξφιν πνπ έρεη ν παηέξαο ζηελ ζχγρξνλε νηθνγέλεηα, θαη πσο απηφο ζπλέβαιιε ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ. Μέζα απφ ηελ ζπγθεθξηκέλε πηπρηαθή εξγαζία επηζπκνχκε λα αλαδείμνπκε φηη κε ηελ αιιαγή ηεο νηθνγελεηαθήο ιεηηνπξγίαο έρεη αιιάμεη ν ξφινο ηνπ παηέξα ζρεηηθά κε ηελ επηξξνή πνπ έρεη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα. 6.3 Δξεπλεηηθή ππόζεζε-εξσηήκαηα Γηα λα επηηεπρζεί ν ζθνπφο ηεο παξνχζαο κειέηεο, έρεη ηεζεί έλαο αξηζκφο εξσηεκάησλ θαη κηα ππφζεζε εξγαζίαο ηα νπνία ζα επαιεζεπηνχλ ή ζα απνξξηθζνχλ κεηά ηελ επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ. Ζ εξεπλεηηθή ππφζεζε ηεο εξγαζίαο καο είλαη φηη ζεσξνχκε κε ηελ αιιαγή ηεο νηθνγελεηαθήο ιεηηνπξγίαο έρεη αιιάμεη ν ξφινο ηνπ παηέξα ζρεηηθά κε ηελ επηξξνή πνπ έρεη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ζηελ ζχγρξνλε ειιεληθή νηθνγέλεηα. Δλψ γηα λα επαιεζεπηεί ή λα απνξξνθεζεί απηή ε ππφζεζε ηα εξσηήκαηα πνπ παξαζέηνπκε είλαη εάλ ζρεηίδεηαη ε εξγαζηαθή απαζρφιεζε ηνπ παηέξα κε ηελ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 68

69 ζπκβνιή ηνπ ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ, εάλ ζρεηίδεηαη ην κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ παηέξα κε ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ ηνπ, εάλ ζρεηίδεηαη ε ειηθία ηνπ παηέξα κε ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ παηδηψλ θαη ηέινο εάλ δηαθέξεη ν βαζκφο επηξξνήο ηνπ παηέξα, ζηελ θνηλσληθνπνίεζε, αλάινγα κε ην θχιν ηνπ παηδηνχ. 6.4 Δξεπλεηηθό εξγαιείν Σν εξγαιείν πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο καο ζα είλαη ην εξσηεκαηνιφγηα (πνζνηηθή έξεπλα), ην νπνίν θαηαζθεπάζηεθε ειεθηξνληθά κέζν ηνπ πξνγξάκκαηνο Οη βαζηθέο βηβιηνγξαθηθέο πεγέο γηα ηηο εξσηήζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη ηα αληίζηνηρα εξγαιεία πξνγελέζηεξσλ εξεπλψλ ζρεηηθψλ κε ην ζέκα. Χζηφζν έγηλε επεμεξγαζία θαη πξνζαξκνγή ησλ εξσηήζεσλ ζην ζέκα καο, θαζψο θαη πξνζζήθε λέσλ εξσηήζεσλ ζε φπνηα ελφηεηα θξίζεθε απαξαίηεην. Σν εξσηεκαηνιφγην απνηειείηαη απφ ηεο εμήο ελφηεηεο, φπσο δεκηνπξγήζεθαλ απφ εκάο. χκθσλα κε ηελ ελλνηνινγηθή δνκή ησλ εξσηήζεσλ. 1)Βαζηθά πξνζσπηθά ζηνηρεία (θχιν, ειηθία ). 2) ρνιή, Σκήκα θαη εμάκελα θνίηεζεο ηνπ ζπνπδαζηή. 3) Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία (Σφπνο θαηνηθίαο, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε εξσηψκελνπ) 4) Δπάγγεικα θαη κνξθσηηθφ επίπεδν γνληψλ (ειηθία παηέξα, επάγγεικα παηέξα, επάγγεικα κεηέξαο, γλψζεηο γνλέσλ : δεκνηηθφ, γπκλάζην, ιχθεην, παλεπηζηήκην, κεηαπηπρηαθφ, δηδαθηνξηθφ, άιιν). 6)ηνηρεία παηέξα πνπ αθνξνχλ ηελ εξγαζία ηνπ ( πφζεο ψξεο ην 24σξν εξγάδεηαη ν παηέξαο ζνπ, ηα ζαββαηνθχξηαθα εξγάδεηαη ν παηέξαο ζνπ, κεηά ηε δνπιεηά πφζν πεξίπνπ ειεχζεξν ρξφλν έρεη ν παηέξαο ζνπ). 7)Γξαζηεξηφηεηεο παηέξαο γηνπ (αλ θάλεηε θνηλσληθέο επηζθέςεηο, ζπλήζηδαλ λα θάλνπλ δξαζηεξηφηεηεο) 8) Βνήζεηα (ν παηέξαο ζνπ ζε βνεζνχζε φηαλ αληηκεηψπηδεο θάπνην πξφβιεκα, ζνπ δίλεη ζπκβνπιέο γηα ζέκαηα πνπ ζε πξνβιεκαηίδνπλ) 9) Πξνζνρή, επίδξαζε, επίδνζε, επίζθεςε ζην Ζξάθιεην (ελδηαθέξεηαη ν παηέξαο ζνπ γηα ηελ επίδνζε ζνπ ζηε ζρνιή, ζε επηζθέπηεηαη ν παηέξαο ζνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θνηηεηηθήο ζνπ δσήο ζην Ζξάθιεην). 10)Δπίζεηα παηέξα, αλ ζεσξείηαη πξφηππν ή φρη (ζεκείσζε ηα επίζεηα πνπ πηζηεχεηο φηη ηαηξηάδνπλ ζηνλ παηέξα ζνπ : απζηεξφο, αδηάθνξνο, επηεηθήο, δεκνθξαηηθφο, ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 69

70 ππεξπξνζηαηεπηηθφο, ζπδεηήζηκν, απφιπηνο, ζηνξγηθφο, ζπλεξγάζηκνο, επηθνηλσληαθφο, ζεσξείο φηη ν παηέξαο ζνπ ιεηηνχξγεζε θαη εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί σο πξφηππν ζηνλ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο ζνπ θαη ζηε δσή ζνπ γεληθφηεξα). 11) Παξάπνλα γηα ηνλ παηέξα, ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο αλακλήζεηο κε ηνλ παηέξα (κέρξη ηελ παξνχζα θάζε ηεο δσήο ζνπ, ζεηηθέο αλακλήζεηο απφ ηε ζπλαλαζηξνθή ζνπ κε ηνλ παηέξα, αξλεηηθέο αλακλήζεηο απφ ηε ζπλαλαζηξνθή ζνπ κε ηνλ παηέξα). 6.5 Πεξηγξαθή θαη επηινγή ηνπδείγκαηνο Σν δείγκα καο απνηειείηαη απφ ζπνπδαζηέο ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο, φισλ ησλ ειηθηψλ θαη ηκεκάησλ ησλ ηεζζάξσλ ζρνιψλ ( ΔΤΠ, ΓΟ, ΣΔΦ, ΣΔΓ) ηα νπνία ζηεγάδνληαη ζηελ πφιε ηνπ Ζξαθιείνπ. Ζ επηινγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δείγκαηνο έγηλε γηα ιφγνπο επθνιίαο ζηελ πξνζέγγηζε (δείγκα επθνιίαο), θαζψο νη εξσηψκελνη είλαη θνηηεηέο ζηελ πφιε ζηελ νπνία βξηζθφκαζηε αιιά θαη γηα ηνλ ιφγν φηη ζεσξήζακε ελδηαθέξνλ λα εξεπλήζνπκε ηελ ζπγθεθξηκέλε θνηλφηεηα δηφηη αλήθνπκε θαη νη εξεπλεηέο ζε απηή θαη καο ελδηαθέξνπλ νη απφςεηο ηνπο. Ο αξρηθφο ζπλνιηθφο αξηζκφο δεηγκάησλ πνπ είρακε ζέζεη είλαη 200 άηνκα. Χζηφζν ζπκπιεξψζεθαλ απφ 220 άηνκα ζηα πιαίζηα ηεο πηινηηθήο δηαδηθαζίαο.σα είθνζη (20) εξσηεκαηνιφγηα δελ ζα ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηηο αλαιχζεηο δηφηη έπεηηα απφ ηελ πηινηηθή έξεπλα επηδέρζεθε δηνξζψζεηο ην εξσηεκαηνιφγην. Γελ πξνέθπςαλ άθπξα εξσηεκαηνιφγηα (άθπξα θξίλνληαη ηα εξσηεκαηνιφγηα πνπ εκθαλίδνπλ είηε ειιηπήο είηε αζπλεπείο θαη ππεξβνιηθέο απαληήζεηο ). 6.6 Γηαδηθαζία ζπιινγήοεξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ Ζ ζπκπιήξσζε ησλ ειεθηξνληθψλ εξσηεκαηνινγίσλ μεθίλεζε ζηηο 30 Μαξηίνπ 2017 θαη νινθιεξψζεθε ζηηο 02 Απξηιίνπ Ζ κηθξήο δηάξθεηαο ζπιινγή δεδνκέλσλ νθείιεηε ζηελ κεγάιε θαη άκεζε αληαπφθξηζε ησλ εξσηψκελσλ. Ζ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 70

71 νινθιήξσζε ζπκπιήξσζεο εξσηεκαηνινγίσλ πξαγκαηνπνηήζεθε φηαλ ζπκπιεξψζεθε ην φξην πνπ είρακε ζέζεη, ην νπνίν είλαη 200 άηνκα. Γηα ηελ επηινγή ησλ ζπνπδαζηψλ θάζε ηκήκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε δεηγκαηνιεςία επθνιία κε θαη ηδίαλ πξνζέγγηζε ησλ θνηηεηψλ κέζν πξνζσπηθνχ ειεθηξνληθνχ κελχκαηνο ζε κέζα θνηλσληθήο δηθηχσζεο αιιά θαη κε ηελ δεκφζηα δεκνζίεπζε ηνπ ειεθηξνληθνχ εξσηεκαηνινγίνπ ζε θνηλφρξεζηεο, θιεηζηέο, νκάδεο ζε θνηλσληθά δίθηπα πνπ αθνξνχλ ζπνπδαζηέο κφλν ηνπ ΑΣΔΗ Ζξαθιείνπ Κξήηεο. 6.7 ηαηηζηηθή αλάιπζε δεδνκέλσλ Ζ θαηαρψξεζε, επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηεζεί κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο IBMSPSSStatisticsVersion 20 πεξηειάκβαλε ηε ρξήζε εθαξκνγψλ πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο, φπσο Frequencies θαη Crosstabulations, ην πληειεζηή ζπζρέηηζεο Pearson(x 2 ) θαη ηελ Αλάιπζε Γηαθχκαλζεο OneWayANOVA(AnalyzeOfVariance). Ζ πξνζέγγηζε ήηαλ πνζνηηθή θαη ε θχζε ηεο πεξηγξαθηθή. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 71

72 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7«ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ» 7.1 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ Γξάθεκα 1 ν Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην θύιν Απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ δείγκαηνο παξαηεξνχκε φηη απφ ηνπ 200 εξσηψκελνπο ην 68,5% απνηειείηαη απφ γπλαίθεο θαη ην 31,5% απφ άληξεο. Σν γεγνλφο ηεο ππεξεθπξνζψπεζεο γπλαηθψλ νθείιεηε ζην φηη ην 46% ησλ απαληήζεσλ πξνέξρεηαη απφ ην ηκήκα ηελ Κνηλσληθήο εξγαζίαο, ην νπνίν, επί ηνλ πιείζηνλ απαξηίδεηαη απφ θνξίηζηα. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 72

73 Πίλαθαο 1 νο Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ ειηθία Όπσο βιέπνπκε ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, απφ ηεο απαληήζεηο ηνπ δείγκαηνο πξνθχπηεη φηη ην 24% ησλ αηφκσλ είλαη ειηθίαο 23 εηψλ φπνπ είλαη θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ, ην ακέζσο επφκελν είλαη 18% είλαη 22 εηψλ, ην 17% είλαη ειηθίαο 24 εηψλ, ην 10% είλαη 21 εηψλ, ην 8% είλαη 19 εηψλ, ην 6% ησλ εξσηψκελσλ είλαη ειηθίαο 20 εηψλ, ην 5% είλαη 25 εηψλ,3,5% ειηθίαο 26 εηψλ, 2% 27 εηψλ, απφ 1% έρνπλ νη ειηθίεο θαη ηέινο ην 0,5% ζεκείσζαλ νη ειηθίεο ην νπνίν είλαη ην κηθξφηεξν πνζνζηφ. Ηιηθία Ν % , , , , , , , , , , , , , , , , ,5 ΤΝΟΛΟ ,0 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 73

74 Γξάθεκα 2 ν Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ ζρνιή θνίηεζεο Απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ δείγκαηνο πξνθχπηεη φηη ην 46% απαληήζεθε απφ ζπνπδαζηέο πνπ θνηηνχλ ζηε ζρνιή Δπαγγεικάησλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο εθ ησλ νπνίσλ 42,5% απφ ην ηκήκα Κνηλσληθήο Δξγαζίαο θαη 3,5% απφ ην ηκήκα Ννζειεπηηθήο, ην 42% απφ ηελ ζρνιή Σερλνινγηθψλ Δθαξκνγψλ εθ ησλ νπνίσλ ην 31,5 απαληήζεθαλ απφ ην ηκήκα Μεραληθψλ Πιεξνθνξηθήο, ην 7% απφ ην ηκήκα Ζιεθηξνιφγσλ Μεραληθψλ, ην 2% απφ ην ηκήκα Μεραλνιφγσλ Μεραληθψλ, ην 2% απφ ην ηκήκα Πνιηηηθψλ Γνκηθψλ έξγσλ, ην 10,5 % απφ ηελ ζρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο εθ ησλ νπνίσλ ην 5 % απφ ην ηκήκα Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ, ην 5% απφ ην ηκήκα Λνγηζηηθήο θαη Υξεκαηννηθνλνκηθήο θαη ην κφιηο 1,5% απφ ηελ ζρνιή Σερλνιφγσλ Γεσπφλσλ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 74

75 Πίλαθαο 2 νο Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην έηνο ζπνπδώλ Σν δεδνκέλν πνπ πξνθχπηεη απφ ηνλ ζπγθεθξηκέλν πίλαθα είλαη φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ απαληήζεσλ πξνέξρεηαη απφ ζπνπδαζηέο κε 5θαη άλσ έηε θνίηεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ην 47% ηνπ δείγκαηνο δήισζε πσο βξίζθεηαη ζην 5 ν θαη άλσ έηνο ζπνπδψλ, ην 27,5% δήισζε φηη είλαη ζην 4 ν έηνο, ην 10,5% απάληεζε πσο θνηηά ζην 2 ν θαη 3 ν έηνο ελψ ηέινο ην 4,5% θνηηά ζην 1 ν έηνο. Έηνο πνπδώλ Ν % 1 9 4, , , ,5 5 θαη άλσ 94 47,0 ΤΝΟΛΟ ,0 Πίλαθαο 3 νο Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηνλ ηόπν Μόληκεο Καηνηθίαο Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ δείγκαηνο, δειαδή ην 60% δήισζε φηη ν ηφπνο κφληκεο θαηνηθίαο ηνπ είλαη Πφιε κε πάλσ απφ θαηνίθνπο, ην 21% δήισζε πσο θαηνηθεί ζε ρσξηφ ιηγφηεξν ησλ 2000 θαηνίθσλ ελψ ην κηθξφηεξν πνζνζηφ 19 % δήισζε πσο θαηνηθεί ζε θσκφπνιε 2000 έσο θαηνίθσλ. Μόληκε θαηνηθία Ν % Υσξηό (θάησ από 2000 θαηνίθνπο) Κσκόπνιε(από 2000 έσο θαηνίθνπο) Πόιε (10000 θαη άλσ) 42 21, , ,0 ΤΝΟΛΟ ,0 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 75

76 Πίλαθαο 4 νο Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε Απφ ην δείγκα καο πξνθχπηεη φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηψκελσλ, 94%, είλαη Άγακνη, ην ακέζσο επφκελν πνζνζηφ είλαη 4% πνπ δειψλεη ηνπο Έγγακνπο θνηηεηέο, αθνινπζεί ην 1,5% πνπ δήισζαλ ηελ επηινγή Άιιν ην νπνίν κπνξεί λα δειψλεη ηελ θαηάζηαζε Αξξαβσληαζκέλνο/ε ή ηελ θαηάζηαζε ε ζρέζε θαη ηέινο ην 0,5 % δήισζε Γηαδεπγκέλνο. Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε Ν % Έγγακνο 8 4,0 Άγακνο ,0 Γηαδεπγκέλνο 1,5 Άιιν 3 1,5 ΤΝΟΛΟ ,0 Πίλαθαο 5 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ ζπκβίσζε Όπσο παξαηεξνχκε ζηνλ παξαθάησ πίλαθα ην 77,5% ησλ εξσηψκελσλ δήισζε φηη ζηελ παηξηθή θαηνηθία ζπκβηψλεη κε ηνλ παηέξα έλαληη ηνπ 22,5% πνπ δήισζε πσο δελ ζπκβηψλεη, ην 89% είπε φηη ζπκβηψλεη κε ηελ κεηέξα ζηελ παηξηθή θαηνηθία ελψ ην 11% κφιηο δήισζε φηη δελ ζπκβηψλεη κε ηελ κεηέξα, ην 71% θαηνηθεί κε ηα αδέιθηα ηνπ ελψ ην 29% δελ ζπκβηψλεη, ην 8% κέλεη κε ηελ γηαγηά θαη ην 92% δελ ζπκβηψλεη, ην κηθξφ πνζνζηφ ηνπ 5% ζπκβηψλεη κε ηνλ παππνχ ηνπ ελψ ην 95% δήισζε πσο δελ ζπγθαηνηθεί κε ηνλ παππνχ, ηέινο ην 7,5% δήισζε φηη ζπκβηψλεη κε θάπνην άιιν πξφζσπν ζηελ παηξηθή θαηνηθία ελψ ην 92,5 δελ ζπκβηψλεη κε θάπνην άιιν άηνκν. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 76

77 πκβίσζε ΝΑΙ % ΟΥΙ % Με ηνλ παηέξα Με ηελ κεηέξα Με ηα αδέιθηα , , , , , ,0 Με ηελ γηαγηά 16 8, ,0 Με ηνλ παππνύ Με θάπνην άιιν πξόζσπν 10 5, ,0 15 7, ,5 Πίλαθαο 6 νο Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ ειηθία ηνπ παηέξα χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ βιέπνπκε φηη ην 57% δήισζε φηη ε ειηθία ηνπ παηέξα ηνπ είλαη απφ 46 έσο 55 εηψλ, αθνινπζεί ην 35% φπνπ δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ είλαη απφ 56 εηψλ έσο 65 εηψλ, έλα κηθξφ πνζνζηφ ηεο ηάμεσο ηνπ 6,5 % δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ έρεη ειηθία 66 εηψλ θαη άλσ ελψ έλα κηθξφηεξν πνζνζηφ, 2,5%, δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ είλαη έσο 45 εηψλ. Ηιηθία Παηέξα Ν % Μέρξη 45 εηώλ 5 2,5 Από 46 έσο 55 εηώλ ,0 Από 56 έσο 65 εηώλ 68 34,0 66 εηώλ θαη άλσ 13 6,5 ΤΝΟΛΟ ,0 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 77

78 Γξάθεκα 3 ν Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην πνζνζηό παηδηώλ ζηελ νηθνγέλεηα ηνπ εξσηώκελνπ Με βάζε ηα δεδνκέλα πνπ θαηαγξάθεθαλ απφ ηηο απαληήζεηο δηαπηζηψλνπκε φηη ην 49,5% ησλ εξσηψκελσλ είλαη δύο αδέιθηα, ην 27% απάληεζε φηη είλαη ηρία αδέιθηα ζηελ νηθνγέλεηα, ην 14,5% δήισζε φηη είλαη ηέζζερα θαη άλσ αδέιθηα ζηελ νηθνγέλεηα ελψ ην 9% είπε φηη είλαη ην κφλν παηδί ζηελ νηθνγέλεηα. Πίλαθαο 7 νο Καηαλνκή δεηγκάησλ αλαθνξηθά κε ηα αδέιθηα ησλ εξσηώκελσλ χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ πξνθχπηεη φηη ην 91% δήισζαλ πσο έρνπλ ηνπιάρηζηνλ έλα αδειθφ ζηελ νηθνγέλεηα κε εχξνο ειηθηψλ απφ ελφο έηνπο έσο 56 εηψλ, ην 40,5% δήισζε φηη έρεη ηνπιάρηζηνλ δχν αδέιθηα κε εχξνο ειηθηψλ απφ ηξηψλ εηψλ έσο πελήληα πέληε εηψλ, ην 13% είπε φηη έρεη ηξία ηνπιάρηζηνλ αδέιθηα ζηελ νηθνγέλεηα κε εχξνο ειηθηψλ απφ δχν εηψλ έσο πελήληα, ην 2% δήισζε φηη έρεη ηνπιάρηζηνλ ηέζζεξα αδέιθηα κε εχξνο ειηθηψλ απφ έμη εηψλ έσο ζαξάληαηεζζάξσλ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 78

79 θαη ηέινο ην κηθξφηεξν πνζνζηφ πνπ είλαη ην 0,5% δήισζε πσο έρεη θαη πέκπην αδειθφ κε ειηθία ζαξάληα εηψλ. Σν πνζνζηφ πνπ είρε πάλσ απφ πέληε αδέιθηα είλαη κεδεληθφ, γη απηφ δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηνλ πίλαθα. Αδέιθηα Ν Min Max % Ηιηθία ,0% Ηιηθία 1νπ Αδειθνύ/ήο Ηιηθία 2νπ Αδειθνύ/ήο Ηιηθία 3νπ Αδειθνύ/ήο Ηιηθία 4νπ Αδειθνύ/ήο Ηιηθία 5νπ Αδειθνύ/ήο Valid N (listwise) , , , , ,5 1 Πίλαθαο 8 νο Καηαλνκή δεηγκάησλ αλαθνξηθά κε ηελ κόξθσζε ηνπ παηέξα Όπσο πξνθχπηεη απφ ην δείγκα νη εξσηψκελνη δήισζαλ φηη ην 31% ησλ παηεξάδσλ έρεη Λπθεηαθή εθπαίδεπζε, ην 26% έρεη εθπαίδεπζε Γπκλαζίνπ, ην 20,5% έρεη απνιπηήξην Σερληθήο ρνιήο, ην 9,5% έρεη θνηηήζεη ζε Παλεπηζηήκην, ην 7,5% δελ έρνπλ ιάβεη θάπνηα εθπαίδεπζε επνκέλσο είλαη Αλαιθάβεηνη, 3% έρνπλ Γεκνηηθή εθπαίδεπζε θαη, ηέινο, ην 2,5% έρεη θάλεη Μεηαπηπρηαθφ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 79

80 Μόξθσζε Παηέξα Ν % Αλαιθάβεηνη 15 7,5 Γεκνηηθό 6 3,0 Γπκλάζην 52 26,0 Λύθεην 62 31,0 Σερληθή ζρνιή 41 20,5 Παλεπηζηήκην 19 9,5 Μεηαπηπρηαθό 5 2,5 ΤΝΟΛΟ ,0% Πίλαθαο 9 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ κόξθσζε ηεο κεηέξαο χκθσλα κε ηνπο εξσηψκελνπο ην 39% δήισζε φηη ε κεηέξα ηνπο έρεη ιάβεη Λπθεηαθή εθπαίδεπζε, ην 25% έρεη ιάβεη κφξθσζε γπκλαζίνπ, ην 13,5% έρεη απνθνηηήζεη απφ Σερληθή ζρνιή, ην 11% έρεη πηπρίν Παλεπηζηεκίνπ, ην 4% έρεη ιάβεη Γεκνηηθή εθπαίδεπζε, θαη ηέινο ην 3,5% έρεη Μεηαπηπρηαθή εθπαίδεπζε θαζψο θαη ην ίδην πνζνζηφ απάληεζε φηη ε κεηέξα ηνπο δελ έρεη ιάβεη θάπνηα εθπαίδεπζε επνκέλσο είλαη Αλαιθάβεηε. Μόξθσζε Μεηέξαο Ν % Αλαιθάβεηνη 7 3,5 Γεκνηηθό 8 4,0 Γπκλάζην 50 25,0 Λύθεην 78 39,0 Σερληθή ζρνιή 27 13,5 Παλεπηζηήκην 22 11,0 Μεηαπηπρηαθό 7 3,5 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 80

81 Γξάθεκα 4 ν παηέξα Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην επάγγεικα ηνπ ην εξψηεκα απηφ ην 19,5% δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπο εξγάδεηαη σο Δξγάηεο/Σερλίηεο, ην 14% δήισζε φηη απαζρνιείηαη σο Γεκφζηνο Τπάιιεινο, ην 12,5% δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ έρεη πληαμηνδνηεζεί, ην 12% δήισζε φηη είλαη Διεχζεξνο Δπαγγεικαηίαο, ην 9,5% δήισζε φηη εξγάδνληαη σο Ηδησηηθνί Τπάιιεινη, ην 5% δήισζε φηη απαζρνιείηαη κε Αγξνηηθέο/Γεσπνληθέο εξγαζίεο, ην 4% δήισζε φηη ν παηέξαο είλαη άλεξγνο, ην ίδην πνζνζηφ θαηαγξάθεθε θαη γηα ην επάγγεικα ηνπ Ξελνδνρνυπάιιεινπ θαη γηα ηνπ Οδεγνχ/Υεηξηζηή Μεραλεκάησλ, ην 3,5% δήισζε σο απαζρφιεζε Μάγεηξαο/Εαραξνπιάζηεο, ην 3% δήισζε Αζηπλνκηθφο/ηξαηησηηθφο/Ναπηηθφο, ην 2,5% δήισζε Δπαγγέικαηα Τγείαο, Γάζθαινη/Καζεγεηέο, Οηθνλνκνιφγνη/Λνγηζηέο, ηέινο 1,5% δήισζε φηη απαζρνινχληαη ζηνλ Κιάδν ηεο Πιεξνθνξηθήο. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 81

82 Γξάθεκα 5 ν Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην επάγγεικα ηεο κεηέξαο ε απηή ηελ εξψηεζε βιέπνπκε φηη ην 28,5% δήισζε φηη ε κεηέξα δελ εξγάδεηαη θαη απαζρνιείηαη κε Οηθηαθέο εξγαζίεο, ην 19,5 απαζρνιείηαη σο Ηδησηηθφο Τπάιιεινο, ην 8% δήισζε σο Διεχζεξνο Δπαγγεικαηίαο, ην 7,5% έρεη πληαμηνδνηεζεί, ην 6,5 απαζρνιείηαη σο Γεκφζηνο Τπάιιεινο, ην 5% αγγίδνπλ ηα Δπαγγέικαηα Τγείαο, νη Ξελνδνρνυπάιιεινη θαη Γαζθάιεο/Καζεγήηξηεο, ην 4,5% δειψλνπλ Άλεξγεο, ην 2% ζεκεηψζεθε γηα ην επάγγεικα ηεο Μαγείξηζζαο/ Εαραξνπιάζηεο θαη γηα Αγξφηηζζεο/Γεσπφλνπο, 1,5% δήισζαλ ηα επαγγέικαηνο Κνκκσηηθήο, Οηθηαθψλ βνεζψλ θαη νη κεηέξεο πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ Φχιαμε παηδηψλ θαη ησλ πλνδψλ ζε ζρνιεία, ην 1% κφιηο ζεκείσζαλ Οηθνλνκνιφγνη/Λνγηζηέο, θαη ηέινο ην πνζνζηφ 0,5 θαηέθηεζαλ ηα επαγγέικαηα Πιεξνθνξηθήο θαη νη Οδεγνί/Υεηξηζηέο Μεραλεκάησλ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 82

83 Πίλαθαο 10 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο ώξεο εξγαζίεο ηνπ παηέξα χκθσλα κε ηνπο εξσηψκελνπο πξνέθπςε φηη ην 33% εξγάδεηαη απφ ελλέα έσο έληεθα ψξεο, ην 31% εξγάδεηαη έσο νθηψ ψξεο,ην 20,5% έρεη ζπληαμηνδνηεζεί επνκέλσο δελ εξγάδεηαη, ην 11,5% εξγάδεηαη πεξηζζφηεξεο απφ έληεθα ψξεο ελψ, ηέινο, ην 4% εξγάδεηαη έσο ηέζζεξηο ψξεο. Ώξεο Δξγαζίαο Παηέξα Ν % Έσο 4 ώξεο 8 4,0 Έσο 8 ώξεο 62 31,0 Από 9 έσο 11 ώξεο 66 33,0 Πεξηζζόηεξεο από 11 ώξεο Έρεη ζπληαμηνδνηεζεί 23 11, ,5 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 83

84 Πίλαθαο 11 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο ώξεο εξγαζίαο ηνπ παηέξα ηα αββαηνθύξηαθα ε απηή ηελ εξψηεζε απάληεζαλ πσο ην 40,5% ησλ παηεξάδσλ δελ εξγάδεηαη ηα αββαηνθχξηαθα, ην 27,5% εξγάδεηαη απφ πέληε έσο δέθα ψξεο ην 16,5% εξγάδεηαη έσο πέληε ψξεο, ην 15,5% εξγάδεηαη πεξηζζφηεξεο απφ δέθα ψξεο Ώξεο Δξγαζίαο αββαηνθύξηαθν Ν % Καζόινπ 81 40,5 Έσο 5 ώξεο 33 16,5 5 έσο 10 ώξεο 55 27,5 Πεξηζζόηεξεο από 10 ώξεο 31 15,5 ΤΝΟΛΟ ,0% Πίλαθαο 12 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην Δηζόδεκα ηνπ παηέξα Απφ ην δείγκα πξνέθπςε ην 38,5% έρεη κεληαίεο απνιαβέο απφ 800 έσο 1.000, ην 26% δήισζε φηη ιακβάλεη πεξηζζφηεξα απφ κεληαίσο, ην 23% ακείβεηαη απφ 500 έσο 800 θαη ηέινο, κφιηο ην 12,5% ακείβεηαη κεληαίσο κε έσο 500. Μεληαίν Δηζόδεκα Ν % Έσο ,5 Από 500 έσο ,0 Από 800 έσο ,5 Πεξηζζόηεξα από ,0 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 84

85 Πίλαθαο 13 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηνλ ειεύζεξν ρξόλν ηνπ παηέξα κεηά ηελ εξγαζία ηνπ Με βάζε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ πξνέθπςε φηη ην 34,5% δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ έρεη πεξηζζφηεξεο απφ έμη ψξεο ειεχζεξν ρξφλν, ην 32,5% δήισζε φηη έρεη απφ κία έσο ηξείο ψξεο, ην 32% απφ ηξείο έσο έμη ψξεο θαη ηέινο κφιηο ην 1% δήισζε φηη δελ έρεη θαζφινπ ειεχζεξν ρξφλν. Διεύζεξνο Υξόλνο Ν % Καζόινπ 2 1,0 1 έσο 3 ώξεο 65 32,5 3 έσο 6 ώξεο 64 32,0 Πεξηζζόηεξεο από 6 ώξεο 69 34,5 ΤΝΟΛΟ ,0% Πίλαθαο 14 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο δξαζηεξηόηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηνύζαλ νη εξσηώκελνη κε ηνλ παηέξα ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξαηεξνχκε ηελ ζπρλφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ έθαλα νη εξσηψκελνη κε ηνλ παηέξα θαη δηακνξθψζεθαλ ηα πνζνζηά σο εμήο: Σν 68% ησλ εξσηψκελσλ δήισζε φηη πνηέ δελ παξαθνινπζνχζε ζέαηξν καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ, ην 19,5% παξαθνινπζνχζε ζπάληα, ην 10% Μεξηθέο θνξέο θαη κφιηο ην 2,5 % πήγαηλε ζπρλά ελψ ζηελ απάληεζε Πνιχ ζπρλά ε ηηκή βγήθε κεδεληθή. Σν 64% φπνπ είλαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ δήισζε φηη πνηέ δελ πήγαηλε γηα ςάξεκα κε ηνλ παηέξα ηνπ έλαληη ηνπ κφιηο 2,5% πνπ πήγαηλε πνιχ ζπρλά, ην 23% πήγαηλε πάληα ην 17% Μεξηθέο θνξέο ελψ ην 7,5% πνπ πήγαηλε ζπρλά. Σν 62,5% δήισζε φηη δελ έθαλε πνηέ δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ην πνδφζθαηξν καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ, ην 15,5% έθαλε ζπάληα, ην 14% κεξηθέο θνξέο, ην 5% έθαλε ζπρλά ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο θαη κφλν ην 3% έθαλε πνιχ ζπρλά. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 85

86 Σν 76,5% δήισζε φηη πνηέ δελ είρε θάπνηα δξαζηεξηφηεηα καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ αλαθνξηθά κε ην Υνξφ, ην 12% πάληα δξαζηεξηνπνηφηαλ ζηνλ ρνξφ θνηλά κε ηνλ παηέξα ηνπ, ην 5,5% κεξηθέο θνξέο, ην 4% πρλά είρε ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο θαη ην πνιχ κηθξφ πνζνζηφ ηνπ 2% είρε πνιχ ζπρλά. Σν 72% δήισζε φηη πνηέ δελ παξαθνινπζνχζαλ ή έπαηδαλ Μπάζθεη κε ηνλ παηέξα ηνπο, ην 13% είπε φηη ζπάληα ην έθαλε, ην 9% κεξηθέο θνξέο, ην 5% είπε φηη ζπρλά έπξαηηε απηή ηελ δξαζηεξηφηεηα κε ηνλ παηέξα ηνπ θαη ην 1% κφιηο δήισζε πρλά. Ζ δξαζηεξηφηεηα ηνπ Βφιετ αγγίδεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ πίλαθα, δειαδή, ην 81% δήισζε φηη πνηέ δελ έθαλε ηελ ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα κε ηνλ παηέξα ηνπ, ην 10% είπε φηη ζπάληα ην έθαλε, ην 4,5% κεξηθέο θνξέο, ην 3,5 είπε φηη ζπρλά έθαλε απφ θνηλνχ ηελ δξαζηεξηφηεηα θαη ην 1% δήισζε πνιχ ζπρλά. Σέινο, γηα ηελ δξαζηεξηφηεηα ηνπ θπλεγηνχ ην 79% δήισζε φηη πνηέ δελ πήγαηλε γηα θπλήγη κε ηνλ παηέξα ηνπ, ην 7,5% δήισζε φηη ζπάληα αιιά ην ίδην πνζνζηφ θαηαγξάθεθε θαη γηα ηελ επηινγή κεξηθέο θνξέο, ην 4,5% πρλά θπλεγνχζε κε ηνλ παηέξα ηνπ θαη ην 1,5% έθαλε πνιχ ζπρλά απηή ηελ δξαζηεξηφηεηα καδί κε ηνλ παηέξα. Γξαζηεξηόηεηα Πνηέ % πάληα % Μεξηθέο θνξέο % πρλά % Πνιύ ζπρλά % Θέαηξν 68,0 19,5 10,0 2,5 0 Κηλεκαηνγξάθνο 50,5 23,0 17,0 7,5 2,5 Φάξεκα 64,0 14,5 13,0 7,5 1,0 Πνδόζθαηξν 62,5 15,5 14,0 5,0 3,0 Υνξόο 76,5 12,0 5,5 4,0 2,0 Μπάζθεη 72,0 13,0 9,0 5,0 1,0 Βόιετ 81,0 10,0 4,5 3,5 1,0 Κπλήγη 79,0 7,5 7,5 4,5 1,5 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 86

87 Πίλαθαο 15 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ βνήζεηα ηνπ παηέξα ζηελ αληηκεηώπηζε πξνβιεκάησλ ηνπ εξσηώκελνπ. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ απαληήζεσλ βιέπνπκε φηη ην 36,5% δήισζε φηη Πάληα είραλ ηελ βνήζεηα ηνπ παηέξα ηνπο ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ ηνπο, ην 24,5% είραλ Μεξηθέο θνξέο ηελ βνήζεηα, ην 16% είραλ πρλά ηελ βνήζεηα, ην 12% είραλ ζπάληα ηελ βνήζεηα ελψ ην 11% δήισζε φηη Πνηέ δελ είρε ηελ βνήζεηα ηνπ παηέξα. Βνήζεηα ζηελ Αληηκεηώπηζε Πξνβιεκάησλ Ν % Πνηέ 22 11,0 πάληα 24 12,0 Μεξηθέο θνξέο 49 24,5 πρλά 32 16,0 Πάληα 73 36,5 ΤΝΟΛΟ ,0% Πίλαθαο 16 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο ζπκβνπιέο πνπ παξείρε ν παηέξαο ζηελ αληηκεηώπηζε πξνβιεκάησλ ηνπ εξσηώκελνπ ηελ εξψηεζε απηή πξνθχπηεη φηη ην 31,5% δήισζε φηη Πάληα ηνλ ζπκβνχιεπε ν παηέξαο ηνπ, ην 22,5% δήισζε Μεξηθέο θνξέο, ην 22% πρλά έπαηξλε ζπκβνπιέο, ην 13,5% πρλά ελψ ην 10,5% δήισζε φηη πνηέ δελ ηνλ ζπκβνχιεπε ν παηέξαο. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 87

88 πκβνπιέο ζηελ Αληηκεηώπηζε Πξνβιεκάησλ Ν % Πνηέ 21 10,5 πάληα 27 13,5 Μεξηθέο θνξέο 45 22,5 πρλά 44 22,0 Πάληα 63 31,5 ΤΝΟΛΟ ,0% Πίλαθαο 17 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηελ ζπρλόηεηα ησλ θνηλσληθώλ επηζθέςεσλ πνπ πξαγκαηνπνηνύζαλ κε ηνλ παηέξα Απφ απηφ ην εξψηεκα πξνθχπηεη ην 37,5% δήισζε φηη ήηαλ πρλέο νη θνηλσληθέο επηζθέςεηο κε ηνλ παηέξα, ην 21,5% έθαλε Πάληα επηζθέςεηο κε ηνλ παηέξα, ην 20,5% πξαγκαηνπνηνχζε Μεξηθέο θνξέο, ην 18% πάληα ελψ κφιηο ην 2.5% δελ έθαλε πνηέ θνηλσληθέο επηζθέςεηο κε ηνλ παηέξα ηνπ. Κνηλσληθέο Δπηζθέςεηο Ν % Πνηέ 5 2,5 πάληα 36 18,0 Μεξηθέο θνξέο 41 20,5 πρλά 75 37,5 Πάληα 43 21,5 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 88

89 Πίλαθαο 18 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην ελδηαθέξνλ ηνπ παηέξα ζρεηηθά κε ηελ επίδνζε ηνπ εξσηώκελνπ ζηε ζρνιή θνίηεζεο ε απηφ ην πίλαθα βιέπνπκε φηη ην κεγάιν πνζνζηφ 52% ελδηαθέξεηαη Πάληα γηα ηηο επηδφζεηο ηνπ παηδηνχ ηνπ, ην 22% ελδηαθέξεηαη πρλά, ην 13% ελδηαθέξεηαη Μεξηθέο θνξέο, ην 8% ζπάληα ελδηαθέξεηαη θαη ην 5% δελ ελδηαθέξεηαη πνηέ γηα ηηο επηδφζεηο ηνπ εξσηψκελνπ. Δλδηαθέξνλ Δπίδνζεο Ν % Πνηέ 10 5,0 πάληα 16 8,0 Μεξηθέο θνξέο 26 13,0 πρλά 44 22,0 Πάληα ,0 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 89

90 Πίλαθαο 19 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο επηζθέςεηο ηνπ παηέξα θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδώλ ζηνλ εξσηώκελν Γηαπηζηψλνπκε απφ απηφ ηνλ πίλαθα φηη ην 27,5% ησλ εξσηψκελσλ απάληεζαλ φηη πάληα επηζθέπηεηαη ν παηέξαο ηνλ ζπνπδαζηή ζηελ πφιε θνίηεζεο ηνπ, ην 26% δήισζε φηη πνηέ δελ επηζθέπηεηαη, ην 22,5% είπε φηη επηζθέπηεηαη Μεξηθέο θνξέο, ην 13,5% πρλά θαη ην 10,5% δήισζε φηη Πνιχ ζπρλά ηνπο επηζθέπηεηαη ν παηέξαο θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ. Δπηζθέςεηο θαηά ηελ δηάξθεηα ζπνπδώλ Ν % Πνηέ 52 26,0 πάληα 55 27,5 Μεξηθέο θνξέο 45 22,5 πρλά 27 13,5 Πνιύ πρλά 21 10,5 ΤΝΟΛΟ ,0% ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 90

91 Πίλαθαο 20 νο Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηνποραξαθηεξηζκνύο ηνπ παηέξα χκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ησλ εξσηψκελσλ ην 58% δήισζε φηη ζα ραξαθηήξηδαλ ηνλ παηέξα ηνπο πδεηήζηκν έλαληη ηνπ 42% πνπ δελ ην ζεσξεί, ην 52,5% είπε φηη είλαη ηνξγηθφο ελψ ην 47,5% ππνζηεξίδεη φηη δελ είλαη, ην 45,5% δήισζε ηνλ παηέξα ηνπ ζαλ Δπηθνηλσληαθφ έλαληη ηνπ 54,5 πνπ δελ ηνλ ζεσξεί, ην 42% ιέεη Γεκνθξαηηθφ ηνλ παηέξα ελψ ην 58% δελ ην πηζηεχεη, ην 38% ηνλ ραξαθηεξίδεη Δπηεηθή ελψ ην 62% δελ ηνλ ζεσξεί, ην 29% δειψλεη ηνλ παηέξα ηνπ σο Τπεξπξνζηαηεπηηθφ αιιά ην 71% δελ ηνλ ζεσξεί, ην 27,5% ζεσξεί ηνλ παηέξα ηνπ Απζηεξφ έλαληη ηνπ 72,5% πνπ δελ είλαη, ην 26% ηνλ ραξαθηεξίδεη σο Απφιπην έλαληη ηνπ 74% πνπ πηζηεχεη ην αληίζεην, ην 17,5% ππνζηεξίδεη φηη ν παηέξαο ηνπ είλαη Αδηάθνξνο έλαληη ηνπ 82,5% πνπ δελ ην πηζηεχεη, ηέινο ην 8,5% πηζηεχεη φηη αληηπξνζσπεχεη ηνλ παηέξα ηνπ θάπνηνπ άιινπ είδνπο ραξαθηεξηζκφο, φπσο απαξάδεθηνο, αλεθδηήγεηνο, κηζνγχλεο, αλαληηθαηάζηαηνο θ.α. έλαληη ηνπ 91,5% πνπ δελ έρεη λα δψζεη θάπνην άιιν επίζεην γηα ηνλ παηέξα ηνπ. Δπίζεηα ΝΑΙ % ΟΥΙ % Απζηεξόο 55 27, ,5 Αδηάθνξνο 35 17, ,5 Δπηεηθήο 76 38, ,0 ηνξγηθόο , ,5 Απόιπηνο 52 26, ,0 Τπεξπξνζηαηεπηηθόο 58 29, ,0 Δπηθνηλσληαθόο 91 45, ,5 πδεηήζηκνο , ,0 Γεκνθξαηηθόο 84 42, ,0 Άιιν 17 8, ,5 ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 91

92 Γξάθεκα 5 ν Καηαλνκή δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ην αλ απνηειεί πξόηππν ν παηέξαο γηα ηνλ εξσηώκελν ην παξαθάησ γξάθεκα βιέπνπκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηψκελσλ δήισζε φηη ν παηέξαο ηνπ απνηειεί πξφηππν γηα ηελ δσή ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα ην 63% δήισζε φηη απνηειεί πξφηππν ν παηέξαο ηνπ ελψ ην 37% απάληεζε φηη δελ απνηειεί πξφηππν γηα ηνλ άηνκν ηνπ. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 92

93 Γξάθεκα 6 ν Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο αλακλήζεηο πνπ έρεη ν εξσηώκελνο από ηνλ παηέξα ηνπ ε απηή ηελ εξψηεζε πξνθχπηεη απφ ηηο απαληήζεηο φηη ην 51% έρεη αλάκεηθηεο αλακλήζεηο απφ ηνλ παηέξα ηνπ, δειαδή ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο, ην 38% έρεη ζεηηθέο αλακλήζεηο, ην 9% έρεη αξλεηηθέο αλακλήζεηο θαη κφιηο ην 2% δελ έρεη θακία αλάκλεζε απφ ηνλ παηέξα. ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2017 Σελίδα 93