ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Transcript

1 1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΕΡΟΣ Α ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΖΕΛΕΠΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΩ, ΕΡΕΥΝΩ ΕΚΦΡΑΖΟΜΑΙ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ. ΜΙΑ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΝ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.» Στόχοι της δράσης: 1. Η διεύρυνση της σκέψης και των συναισθημάτων μέσα από την εικαστική έρευνα και δημιουργία. 2. Η σύνδεση της θεωρίας με την πράξη 3. Η διευκόλυνση της προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον και η ανάπτυξη στα πλαίσια της ομάδας της επικοινωνίας και της συνεργατικότητας. 4. Η αποδοχή και η αξιοποίηση της διαφορετικότητας και διαφορετικών ικανοτήτων για την αποτελεσματικότερη παραγωγή έργου στα πλαίσια της ομάδας. Οι ομάδες χωρίστηκαν σύμφωνα με τις προτιμήσεις των μαθητών, έφτιαξαν, η κάθε μια από αυτές, ένα συμβόλαιο και όρισαν τους κανόνες συμπεριφοράς, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των μελών τους. Δόθηκαν ξεχωριστά ερευνητικά ερωτήματα (περιλαμβάνονται στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης) ένα σε κάθε ομάδα και φτιάξαμε ένα χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο οι ομάδες θα ολοκλήρωναν την πρώτη φάση της θεωρητικής τους έρευνας. Οι μαθητές είχαν υποχρέωση να ενημερώνουν τόσο τον ατομικό τους φάκελο όσο και το φάκελο της ομάδας. Τα ερωτήματα φτιάχτηκαν με στόχο να «ανακαλύπτει» η κάθε ομάδα διαφορετικά στοιχεία του κυκλαδικού πολιτισμού της εποχής του χαλκού και έτσι στο τέλος όλοι σαν μικροί εξερευνητές να συμβάλλουν στο χτίσιμο μιας ευκρινούς εικόνας για τη ζωή, την τέχνη, το ρόλο και τις επιρροές του πολιτισμού αυτού στη σύγχρονη τέχνη και ζωή. Από την καθηγήτρια δόθηκαν μόνο οι διευθύνσεις κάποιων ιστότοπων που θα μπορούσαν οι μαθητές να αντλήσουν κάποιες πληροφορίες τις οποίες θα έπρεπε να συνδυάσουν τελικά μεταξύ τους για να απαντήσουν στα ερωτήματα. Δεν έγινε καμία παρέμβαση στις πληροφορίες που έφεραν τα παιδιά παρά μόνο τους ζητήθηκε σε περίπτωση που είχαν αμελήσει να ερευνήσουν κάποιον τομέα του ερωτήματος να συνεχίσουν την έρευνα τους. Στο τέλος όταν όλες οι πληροφορίες της ομάδας συγκεντρώθηκαν ζητήθηκε από τους μαθητές να αναμορφώσουν τις πληροφορίες τους ώστε αυτές να μπορούν να παρουσιαστούν με σύντομο και περιεκτικό τρόπο σε κοινό. Όλη μαζί η ομάδα επεξεργάστηκε έτσι τα ευρήματα της και συνεργάστηκε για να φτιάξει ένα νέο κείμενο, εύκολο στην κατανόηση, με δικά τους λόγια χωρίς παρέμβεις και διορθώσεις. Τα κείμενα αυτά παρουσιάζονται έτσι όπως τα έφτιαξαν τα παιδιά στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης.

3 Ταυτόχρονα με στόχο να βιώσουν τη θεωρητική τους γνώση στην ιστορία μέσα από τα ίδια τα έργα τέχνης της εποχής αναπλάθουν με πηλό η κάθε ομάδα σε πρώτη φάση ένα ειδώλιο, σε δεύτερη ένα τηγανόσχημο σκεύος δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στη διακόσμηση. Μέσα από αυτό το παιχνίδι με τον πηλό διευκολύνθηκε η δημιουργία σχέσεων και κλίματος αλληλοϋποστήριξης εμπιστοσύνης και συνεργασίας αλλά μαθαίνουν και να δέχονται κριτική από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Πιστεύω πως τα παιδιά εκφράστηκαν και διασκέδασαν. Ίσως δεν ήταν όλοι το ίδιο δημιουργικοί αλλά σε κάποιο βαθμό όλοι ανταποκρίθηκαν. Χρειάστηκαν εδώ κάποια βοήθεια, τεχνική κυρίως, κάποιες οδηγίες για τη χρήση του υλικού, αλλά πολύ σύντομα απέκτησαν εμπειρία και έγιναν ανεξάρτητοι. Στο τελικό στάδιο με έμπνευση από τα κυκλαδικά σκευή και γλυπτά έφτιαξαν, χρησιμοποιώντας υλικά όπως χαρτί, μέταλλο, χάντρες κ.α. μοντέρνες αφαιρετικές πολύχρωμες φιγούρες και μοντέρνα κοσμήματα ενώνοντας οι ίδιοι το χθες με το σήμερα και το αύριο, ανακαλύπτοντας μόνοι τους τι έδωσε ο κυκλαδικός στο σύγχρονο πολιτισμό. Τα έργα των παιδιών παρουσιαστήκαν σε έκθεση μαζί με εργασίες άλλων βιωματικών δράσεων, προγραμμάτων και την έκθεση εικαστικών του σχολείου μας.

4

5

6

7

8

9 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ ΜΕ ΠΗΛΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Α. ΕΙΔΩΛΙΑ Σχηματικό ειδώλιο τύπου Kusura μάρμαρο Μικρασιατικό Πρωτοχαλκή ΙΙ περίοδος π.χ. Ύ.: 14,6 εκ. / Πλ.(μεγ): 8,7εκ. Από τη Μ. Ασία (;) Περιγραφή Σχηματικό ειδώλιο από τη δυτική Μικρά Ασία, που δηλώνει την ανθρώπινη μορφή με εξαιρετικά αφαιρετικό τρόπο. Ανήκει στο λεγόμενο τύπο "Kusura" και παρουσιάζει έντονες ομοιότητες με τα σχηματικά ειδώλια των Κυκλάδων (ιδιαίτερα τα πτυόσχημα και τα βιολόσχημα) τόσο ως προς τη χρήση του μαρμάρου όσο και ως προς την επίπεδη κατατομή και το σχήμα. Κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού η χρήση του μαρμάρου για την κατασκευή ειδωλίων επίπεδης κατατομής ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη όχι μόνον στο Αιγαίο αλλά σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο.

10 Σχηματικό ειδώλιο τύπου Φυλακωπής μάρμαρο Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ περίοδος π.χ. Ύ.: 10 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Η παραγωγή φυσιοκρατικών ειδωλίων φαίνεται να σταματά στις Κυκλάδες με το τέλος της Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου. Στην Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ ανήκει ένας μικρός αριθμός σχηματικών ειδωλίων, τα οποία αποτελούν εξέλιξη ανάλογων τύπων της πρώιμης φάσης του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Το παράδειγμα αυτό ανήκει στο λεγόμενο "τύπο Φυλακωπής Ι ή Αγίας Ειρήνης" (από τους ομώνυμους οικισμούς της Μήλου και της Κέας), που περιλαμβάνει μικρά, κατά κανόνα, ειδώλια (2,5-15 εκ.), εξαιρετικά αφαιρετικής αισθητικής. Το κεφάλι αποδίδεται με μακριά τραπεζιόσχημη προεξοχή, τα χέρια με μικρές αποφύσεις, ενώ τα υποτυπώδη σκέλη έχουν σχηματιστεί απλώς με την αφαίρεση μικρού τριγωνικού κομματιού από τη βάση. Η δήλωση ανατομικών λεπτομερειών στα ειδώλια αυτού του τύπου είναι σχεδόν ανύπαρκτη, εκτός από μερικά παραδείγματα από το Ακρωτήρι της Θήρας και την Αγία Ειρήνη της Κέας, όπου δηλώνονται οι μαστοί είτε ανάγλυφα είτε με μικρές κοιλότητες. Τα σχηματικά ειδώλια της περιόδου αυτής αποτελούν τις τελευταίες αναλαμπές της πρωτοκυκλαδικής μαρμαρογλυπτικής, η οποία σταδιακά παρακμάζει για να σβήσει οριστικά στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.χ..

11 Βιoλόσχημo ειδώλιo μάρμαρο Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι περίοδος - φάση Πηλού π.χ. Ύ.: 21,3 εκ. / Πλ.(μεγ): 8 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Σχηματικό βιολόσχημο ειδώλιο με ραβδόσχημη προεξοχή, που δηλώνει το λαιμό και το κεφάλι, και επίπεδο κορμό με δύο πλατιές εγκοπές, που διαμορφώνουν τη "μέση" του σώματος. Στη βάση του λαιμού υπάρχει χάραξη σε σχήμα "ν". Τα βιολόσχημα ειδώλια είναι ο πιο κοινός τύπος σχηματικών ειδωλίων της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου και έχουν πολλές παραλλαγές. Το μέγεθός τους είναι κατά κανόνα μικρό και σπάνια ξεπερνούν τα 20 εκ. σε ύψος. Σε ορισμένες περιπτώσεις αποδίδεται το ηβικό τρίγωνο με εγχάραξη ενώ σπανιότερα υπάρχουν ανάγλυφοι μαστοί, στοιχεία που επιτρέπουν την ταύτισή τους με γυναικείες μορφές.

12 "Πτυόσχημο" ειδώλιo μάρμαρο Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι περίοδος - φάση Πηλού π.χ. Ύ.: 11,5 εκ. / Πλ.: 3,5 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Σχηματικό "πτυόσχημο" (σε σχήμα φτυαριού) ειδώλιο. Είναι εντελώς επίπεδο, με μακρύ ορθογώνιο λαιμό και σχεδόν τραπεζιόσχημο κορμό. Ανήκει σε μια από τις πρώτες φάσεις του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού, τη φάση Πηλού, η οποία πήρε το όνομά της από ένα νεκροταφείο στη θέση Πηλός της Μήλου. Tα "πτυόσχημα" ειδώλια φαίνεται ότι ακολουθούν μια μακρά νεολιθική παράδοση στην ειδωλοπλαστική. Μαζί με τα "βιολόσχημα" ειδώλια αποτελούν τους συνηθέστερους τύπους σχηματικών ειδωλίων της Πρωτοκυκλαδικής Ι περιόδου. Η μεγάλη ποικιλία σχηματικών ειδωλίων, της περιόδου αυτής πιστοποιεί τη σταδιακή εξοικείωση των Κυκλαδιτών με την κατεργασία του μαρμάρου. Μολονότι δεν υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες για τον εργαλειακό εξοπλισμό των Κυκλαδιτών τεχνιτών, η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει ότι χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο εργαλεία από λίθους - σμύριδα της Νάξου, οψιανό της Μήλου, πυριτόλιθο, θηραϊκή ελαφρόπετρα - και σε μικρότερο βαθμό χάλκινα εργαλεία, όπως σμίλες.

13 Ειδώλιo γυναικείας μoρφής μάρμαρο Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος - φάση Σύρου π.χ. Ύ.: 11 εκ. / Πλ.: 3,5 εκ. Από την Αττική (;) Περιγραφή Το πολύ περίεργο αυτό ειδώλιο είναι μοναδικό στην κυκλαδική τέχνη και στην τέχνη του Αιγαίου γενικότερα. Ο λαιμός και τα πόδια του παρουσιάζουν μια κλίση προς τα εμπρός, με αποτέλεσμα το ειδώλιο να έχει τοξωτή κατατομή. Ο δυσανάλογα μακρύς λαιμός απολήγει σε κεφάλι φιδιού με σχισμή που αποδίδει το στόμα. Τα χέρια έχουν τη θέση κανονικού ειδωλίου, τα πόδια είναι ανοιχτά.

14 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ ΜΕ ΠΗΛΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Β. ΤΗΓΑΝΟΣΧΗΜΑ ΣΚΕΥΗ ΜΕ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ Τηγανόσχημo σκεύoς πηλός Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ περίοδος - φάση Κάμπου π.χ. Ύ.: 3,8 εκ. / Δ.χείλ.: 16 εκ. / Δ.βάσ.: 16,4 εκ. Άγνωστη προέλευση

15 Τηγανόσχημo σκεύoς πηλός Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ περίοδος - φάση Κάμπου π.χ. Ύ.: 3,8 εκ. / Δ.χείλ.: 16 εκ. / Δ.βάσ.: 16,4 εκ. Άγνωστη προέλευση

16 Τηγανόσχημo σκεύoς πηλός Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ περίοδος - φάση Κάμπου π.χ.

17 Τηγανόσχημo σκεύoς πηλός Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδος - φάση Σύρου π.χ. Ύ.: 5 εκ. / Δ.χείλ.: 18,3 εκ. / Πλ.: 20,5 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Τα τηγανόσχημα σκεύη, που εμφανίζονται στην Πρωτοκυκλαδική Ι, αλλά γνωρίζουν τη μεγαλύτερη διάδοσή τους στην Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο, οφείλουν την ονομασία τους στο χαρακτηριστικό σχήμα και όχι στη χρήση τους η οποία παραμένει αιγιγματική. Έχουν διχαλωτή ή τετράπλευρη λαβή ενώ η "βάση" φέρει συνήθως εγχάρακτη διακόσμηση με ομόκεντρους κύκλους, απλές ή τρέχουσες σπείρες, ακτινωτά μοτίβα, ενίοτε δε και απεικονίζεις κωπήλατων πλοίων. Το συγκεκριμένο αγγείο κοσμείται με μεγάλη κεντρική σπείρα που περιβάλλεται από ζώνη έκτυπων τριγώνων και εγχάρακτη διπλή τρέχουσα σπείρα. Αυτού του είδους η διακόσμηση θεωρείται ότι απεικονίζει τον ήλιο και τη θάλασσα. Οι εγχαράξεις έχουν πληρωθεί με λευκή χρωστική ουσία (καολίνη). Τηγανόσχημα σκεύη βρίσκονται κυρίως σε τάφους, δε λείπουν όμως και τα παραδείγματα από οικισμούς. Προς το παρόν δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρήση τους και το νόημα των παραστάσεών τους. Αν τα αγγεία αυτά χρησίμευαν σε ταφικές τελετουργίες, τότε μοτίβα όπως ο ήλιος και η θάλασσα ενδέχεται να συνδέονταν με δοξασίες για τη μεταθανάτια ζωή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πάντως, συναντούμε πάνω από τις λαβές εγχάρακτα τριγωνικά μοτίβα που θυμίζουν έντονα τα αιδοία των μαρμάρινων γυναικείων ειδωλίων, λεπτομέρεια που επιτρέπει υποθετικούς συσχετισμούς ανάμεσα σε στοιχεία της φύσης (θάλασσα, ήλιος) και τη γυναικεία γονιμότητα.

18 Τηγανόσχημo σκεύoς πηλός Κυκλαδικό Πρωτοκυκλαδική Ι-ΙΙ περίοδος - φάση Κάμπου π.χ. Ύ.: 3,8 εκ. / Δ.χείλ.: 16 εκ. / Δ.βάσ.: 16,4 εκ. Άγνωστη προέλευση Περιγραφή Ο τύπος αυτός πήλινου αγγείου, ιδιαίτερα διαδεδομένος στις Κυκλάδες και την ηπειρωτική Ελλάδα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, οφείλει την ονομασία του στο χαρακτηριστικό σχήμα και όχι βέβαια στη χρήση του, η οποία παραμένει προς το παρόν αινιγματική. Τα τηγανόσχημα αγγεία έχουν κατακόρυφα ή ελαφρώς κεκλιμένα προς τα έξω τοιχώματα, διχαλωτή ή τετράπλευρη λαβή, ενώ η επιφάνεια της "βασης" φέρει συνήθως εμπίεστη ή εγχάρακτη διακόσμηση. Το συγκεκριμένο παράδειγμα κοσμείται με επτά ομόκεντρους κύκλους στο κέντρο, οι οποίοι περιβάλλονται από ακτινωτά διατεταγμένα τρίγωνα, ενώ οι ενδιάμεσοι χώροι φέρουν στιγμές και εγχάρακτες γραμμές. Η σύνθεση ενδέχεται να απεικονίζει τον ήλιο ή ένα αστέρι. Άλλα συνηθισμένα διακοσμητικά μοτίβα είναι οι απλές και τρέχουσες σπείρες, ενώ υπάρχουν και παραδείγματα όπου απεικονίζονται κωπήλατα πλοία. Αγγεία αυτού του τύπου ανευρίσκονται κυρίως σε τάφους, δε λείπουν όμως και τα παραδείγματα από οικισμούς, γεγονός που υποδηλώνει ότι είχαν χρήση και στην καθημερινή ζωή. Οι ερμηνείες που έχουν προταθεί για τη χρήση τους είναι πολλές: τελετουργικά σκεύη για σπονδές ή για προσφορά καρπών στους νεκρούς, σκεύη για τη φύλαξη αντικειμένων καλλωπισμού του νεκρού, κάτοπτρα, τύμπανα για νεκρικές τελετές, όργανα ναυσιπλοΐας, πινάκια για την τοποθέτηση τροφών, σκεύη συμβολικού χαρακτήρα που χρησίμευαν για την επίκληση των δυνάμεων της φύσης (ήλιου, θάλασσας).