ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ ΓΑΛΛΙΚΗ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ Πρόγραμμα Μεταπτυχιακϊν πουδϊν Διδακτική των Γλωςςϊν και Γλωςςική Eπικοινωνία Διπλωματική εργαςία: Ανάλυςη λαθϊν τησ Ρωςικήσ γλϊςςασ βαςιςμζνη ςε ϊματα Κειμζνων Ελλήνων μαθητϊν. Η περίπτωςη των πτϊςεων ΖΗΣΗ ΑΘΗΝΑ Α.Μ. 175 Επιβλζπουςα: κ. Μ. Ματθαιουδάκη υνεπιβλζποντεσ: κκ. Αικ. Πάππου-Ζουραβλιόβα Γ.Τψηλάντησ Θεςςαλονίκη 2012

2 ΔΤΥΑΡΗΣΖΡΗΟ ΖΜΔΗΩΜΑ ην ζεκείν απηφ ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκέο κνπ επραξηζηίεο ζε φινπο ηνπο θαζεγεηέο ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ πνιχπιεπξε ζπλεξγαζία πνπ είρακε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Ηδηαίηεξα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ ηξηκειή επηηξνπή θαη εηδηθά ηελ θαζεγήηξηα θαη επηβιέπνπζα ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο θ. Μαηζαηνπδάθε γηα ηνλ ρξφλν πνπ αθηέξσζε θαηά ηελ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο, γηα ηελ θαζνδήγεζή ηεο κε εχζηνρεο επηζεκάλζεηο, γηα ηελ ππνζηήξημε θαη ηηο ρξήζηκεο ζπκβνπιέο πνπ κνπ παξείρε θαζ φιε ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πξνζπάζεηαο θαη γηα ηελ παξαηεξεηηθφηεηά ηεο ζε πνιιέο ιεπηνκέξεηεο πνπ ρξεηάζηεθαλ λα εξεπλεζνχλ ζε βάζνο. Δπραξηζηψ επίζεο γηα ηελ εκπλεπζκέλε δηδαζθαιία ζην κάζεκα «Γηδαθηηθή ησλ γισζζψλ III» ε νπνία ζηάζεθε ε αθνξκή γηα ηελ ελαζρφιεζή κνπ κε ηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη γηα επηινγή ηνπ ζέκαηνο ηεο παξνχζαο έξεπλαο. Θα ήζεια επίζεο λα επραξηζηήζσ ηνπο καζεηέο κνπ γηα ηελ πξφζπκε ζπκκεηνρή ζηελ έξεπλα θαζψο θαη ηελ θ. ανπιίδνπ γηα ηε βνήζεηα ζηε δηφξζσζε ησλ εθζέζεσλ. Σέινο, νθείισ λα εθθξάζσ ηελ επγλσκνζχλε κνπ ζηελ νηθνγέλεηά κνπ, ζηνλ άληξα κνπ, ζηνπο γνλείο θαη ηελ αδειθή κνπ θαη ζηνπο θίινπο κνπ, γηα ηελ ακέξηζηε ππνζηήξημε, ζπκπαξάζηαζε θαη ελζάξξπλζε ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο πξνζπάζεηάο κνπ. 2

3 Πεπιεσόμενα Πξφινγνο ζει.5 Θεσξεηηθφ Μέξνο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 1.ψκαηα θεηκέλσλ....ζει Σα ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία ζει Ζ αθεηεξία ηεο γισζζνδηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΖΚ..ζει Θεκειηψδε επηρεηξήκαηα ππέξ ηεο δηδαζθαιίαο κε ΖΚ...ζει Εεηήκαηα κεζφδεπζεο θαη πεξηερνκέλνπ δηδαζθαιίαο. ζει Αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. ζει ΖΚ θαη επηθνηλσληαθή δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο ζει Πνην είλαη ην πξφβιεκα κε ηα ΖΚ. ζει.14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 2. Δηζαγσγή.. ζει Ζ Αληηπαξαβνιηθή Αλάιπζε. ζει Αμηνιφγεζε ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο.. ζει Ζ ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο. ζει Μεηαθνξά θαη γελίθεπζε.. ζει Αλάιπζε Λαζψλ ζει πιινγή δείγκαηνο..ζει Δληνπηζκφο ιαζψλ.. ζει Σαμηλφκεζε ιαζψλ. ζει Δξκελεία ιαζψλ.ζει Αμηνιφγεζε ιαζψλ...ζει.34 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 3. Οη πηψζεηο ζει Ζ Διιεληθή γιψζζα - Ηζηνξηθά ζηνηρεία..ζει Ζ ρξήζε ησλ πηψζεσλ ζηε Νενειιεληθή γιψζζα. ζει Ζ νλνκαζηηθή. ζει Ζ αηηηαηηθή.. ζει Ζ γεληθή.. ζει Ζ θιεηηθή... ζει Ζ δνηηθή.. ζει Ζ Ρσζηθή γιψζζα - Ηζηνξηθά ζηνηρεία. ζει.49 3

4 Ζ ρξήζε ησλ πηψζεσλ ζηε Ρσζηθή γιψζζα.. ζει Ζ νλνκαζηηθή.. ζει Ζ γεληθή..ζει Ζ δνηηθή.. ζει Ζ αηηηαηηθή.. ζει Ζ νξγαληθή.....ζει Ζ πξνζεηηθή ζει.64 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 4. Απαηηήζεηο Β1 επηπέδνπ... ζει.67 Δκπεηξηθφ κέξνο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 5. ηφρνη ηεο έξεπλαο... ζει Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. ζει Γείγκα. ζει Δξεπλεηηθά εξγαιεία θαη δηαδηθαζία ζπιινγήο δεδνκέλσλ...ζει Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ εξσηεκαηνινγίνπ... ζει πκπεξάζκαηα εξσηεκαηνινγίνπ. ζει Ζ ηππνινγία ησλ ιαζψλ ζην ζψκα θεηκέλσλ... ζει Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ ηνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ.. ζει πκπεξάζκαηα απνηειεζκάησλ ηνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ... ζει χγθξηζε απνηειεζκάησλ εξσηεκαηνινγίνπ θαη ζψκαηνο θεηκέλσλ...ζει.88 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 6. Αμηνπνίεζε ησλ ιαζψλ. ζει.90 Παξάξηεκα... ζει.93 Βηβιηνγξαθία.. ζει.102 4

5 Ππόλογορ Σα ζψκαηα θεηκέλσλ, σο ζπζηεκαηηθέο θαη κε απζηεξνχο φξνπο δνκνχκελεο ειεθηξνληθέο ζπιινγέο θεηκεληθνχ πιηθνχ, απνηεινχλ κία- αξρηθψο επαλαζηαηηθή αιιά θαηά πάληα εδξαησκέλε ζήκεξα κέζνδν γηα ηε ζπγθέληξσζε θαη ηνλ ραξαθηεξηζκφ γισζζηθψλ δεδνκέλσλ, κε ζηφρν ηελ αλάιπζή ηνπο, θαηά θαλφλα γισζζνινγηθή, ηφζν σο επηηειεζκάησλ, φζν θαη σο ζπζηεκηθψλ ζπλφισλ (αξηδάθεο 2010:19). Ζ ρξήζε ζσκάησλ θεηκέλσλ θαηαιακβάλεη ηδηαίηεξε ζέζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε γισζζνδηδαθηηθή. Ζ δηακφξθσζε ζσκάησλ θεηκέλσλ επηθεληξψζεθε γηα πνιιά ρξφληα ζηε ζπιινγή απζεληηθνχ ιφγνπ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηε ζπγθέληξσζε θαη αλάιπζε γξαπηνχ θαη πξνθνξηθνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ κηαο δεχηεξεο/μέλεο γιψζζαο εκθαλίδεηαη ζηε δεθαεηία ηνπ 1990 κε ην Longman Learners Corpus (βι. Longman Corpus Network, 2003) θαη ην International Corpus of Learner English (ICLE, βι. Granger 2003 ζην Αλαζηαζηάδε- πκεσλίδε Α., Βιέηζε Έ., Μεηζηάθε Μ., Μπνδνλέινο Β., Υνχκα Β., (2008:597). Ζ έξεπλα πνπ βαζίδεηαη ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ (corpus-based research) θαη ε δηδαθηηθή αιιειεπηδξνχλ, ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα ζψκαηα θεηκέλσλ πξνηείλνπλ πνηα γισζζηθά ζηνηρεία δηαζέηνπλ κεγάιε ζπρλφηεηα ζηε δηαγιψζζα ησλ καζεηψλ θαη επνκέλσο ζε πνηα ζα πξέπεη λα δψζεη κεγαιχηεξε ζεκαζία ν δηδάζθσλ. Ζ κειέηε θαη ε αλάιπζε ησλ ιαζψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ηηο γλσζηηθέο θαη γισζζηθέο δηαδηθαζίεο πνπ επηηεινχληαη θαηά ηε κάζεζε ηεο γιψζζαο. Σα δεδνκέλα πνπ πξνθχπηνπλ απνηεινχλ ηζρπξφ δηδαθηηθφ εξγαιείν, γηαηί δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο δηδάζθνληεο λα θαηαλνήζνπλ ηηο δπζθνιίεο πνπ παξνπζηάδεη ε γιψζζα-ζηφρνο, αιιά θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο θαηά ηελ εθκάζεζή ηεο θαη ζπλεπψο λα επηδηψμνπλ απνηειεζκαηηθφηεξε δηδαζθαιία ησλ επίκαρσλ ζεκείσλ κε ην θαηάιιειν δηδαθηηθφ πιηθφ, κε πην ιεηηνπξγηθέο ηερληθέο, κε ηελ αλάπηπμε ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο θηι. Ηζρπξφ εξγαιείν απνηειεί θαη γηα ηνπο δηδαζθφκελνπο, γηαηί κέζα απφ ηα ιάζε ηνπο δηαπηζηψλνπλ ηηο αδπλακίεο ηνπο θαη ηα ζεκεία πνπ δελ έρνπλ θαηαλνήζεη θη έηζη κπνξνχλ λα επηδηψμνπλ ηελ θάιπςε ησλ θελψλ θαη ζπλεπψο ηε βειηίσζή ηνπο. Με ηελ παξνχζα έξεπλα επηρεηξείηαη ν εληνπηζκφο, ε θαηαγξαθή θαη ε πξνζπάζεηα εξκελείαο ζπρλψλ ιαζψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζην γξαπηφ ιφγν ησλ Διιήλσλ πνπ καζαίλνπλ ηε Ρσζηθή γιψζζα ζε ζρέζε κε ηηο πηψζεηο. ην ελδηαθέξνλ πξνέθπςε χζηεξα απφ παξαηήξεζε ηεο γξάθνπζαο ησλ ζπρλψλ ιαζψλ θαηά ηε 5

6 δηάξθεηα καζεκάησλ. Δπηιέρζεθαλ νη πηψζεηο επεηδή απνηεινχλ βαζηθφ θνκκάηη ηφζν ηεο Νενειιεληθήο φζν θαη ηεο Ρσζηθήο γιψζζαο. Ζ εξγαζία απνηειείηαη απφ δχν βαζηθά κέξε. ην πξψην κέξνο, ην ζεσξεηηθφ, γίλεηαη κία εθηελήο αλαθνξά ζηα ζψκαηα θεηκέλσλ θαη ηε ρξήζε ηνπο, ζηνλ νξηζκφ ηνπ ιάζνπο θαη ζηα ζηάδηα ηεο αλάιπζεο ιαζψλ, θαζψο επίζεο ζηελ θιίζε ησλ πησηηθψλ ζηελ Διιεληθή θαη Ρσζηθή γιψζζα. ην δεχηεξν κέξνο δηαηππψλνληαη νη ζηφρνη πνπ θαηεπζχλνπλ ηελ έξεπλα, ην δείγκα, ε κεζνδνινγία, ε δηαδηθαζία δηεμαγσγήο θαη θπζηθά ηα απνηειέζκαηα θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ. 6

7 ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 1. ώμαηα Κειμένυν Γηα ηελ επηζηήκε ηεο γισζζνινγίαο, corpus νλνκάδεηαη ζπλήζσο «ε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ απφ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν απζφξκεηε ή επεμεξγαζκέλε πξνθνξηθή θαη γξαπηή νκηιία, πνπ απνζεθεχεηαη ζε ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή, είλαη εμηζνξξνπεκέλε θαη αληηπξνζσπεπηηθή πνηθίισλ θεηκεληθψλ εηδψλ. Καη επέθηαζε, ην corpus έρεη ηαπηηζηεί κε ην ειεθηξνληθφ ζψκα ησλ θεηκέλσλ, ην νπνίν απνηειεί βαζηθή πεγή αλαθνξάο θαη ελδείθλπηαη γηα γισζζνινγηθή έξεπλα, θπξίσο γηα ηελ πεξηγξαθή, ηελ πνζνηηθή θαη ηελ πνηνηηθή αλάιπζε ηεο γιψζζαο (φπσο ηε ζπγγξαθή γισζζνινγηθψλ κειεηψλ, ιεμηθψλ θαη εγρεηξηδίσλ γξακκαηηθήο βι. θαη McEnery &Wilson (2001:29 ζην Υξήζηνπ, 2005:1) Ο Sinclair (1996 ζην Γνχηζνο, 2003:2) δίλεη ηνλ παξαθάησ νξηζκφ ηνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ: «Χο ζψκα θεηκέλσλ ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη θάζε ζπιινγή ηκεκάησλ κηαο ζπγθεθξηκέλεο γιψζζαο πνπ επηιέγνληαη θαη δηαηάζζνληαη ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλα γισζζνινγηθά θξηηήξηα, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα ηεο γιψζζαο απηήο». Σν ζψκα θεηκέλσλ (text corpus ή language corpus) απνηειεί κηα αξθεηά κεγάιε θαη ζπλήζσο δνκεκέλε ζε ππνζχλνια ζπιινγή απζεληηθψλ θεηκέλσλ (γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ), ηα νπνία επηιέγνληαη σο αληηπξνζσπεπηηθά δείγκαηα κηαο γιψζζαο ή επηκέξνπο πνηθηιηψλ ηεο. Σα ζψκαηα θεηκέλσλ πνηθίιινπλ αλάινγα κε ηνπο ζθνπνχο πνπ επηδηψθεηαη λα εμππεξεηεζνχλ κέζσ ηεο αμηνπνίεζήο ηνπο (εξεπλεηηθνχο ή ρξεζηηθνχο) θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο θαη νξγάλσζεο ηνπ γισζζηθνχ πιηθνχ πνπ εκπεξηέρνπλ: ζπγρξνληθά ή δηαρξνληθά corpora, θπζηθψλ ή κε θπζηθψλ νκηιεηψλ (learner corpora), κνλόγιωζζα ή δίγιωζζα, αλάινγα κε ηνλ φγθν ηνπο, ηα είδε ιφγνπ πνπ εθπξνζσπνχλ, ηα θξηηήξηα κε βάζε ηα νπνία δνκνχληαη ζε ππνζχλνια (subcorpora), αλ είλαη κνλφγισζζα ή δίγισζζα θ.ά. (McEnery, Xiao & Tono, 2006:1-76). H νλνκαζία ειεθηξνληθά ζώκαηα θεηκέλωλ (ΖΚ), δελ νθείιεηαη απιψο ζηηο ςεθηαθέο κεζφδνπο απνζήθεπζεο ηνπ γισζζηθνχ πιηθνχ πνπ εκπεξηέρνπλ, αιιά θπξίσο ζην γεγνλφο φηη ην πιηθφ απηφ θσδηθνπνηείηαη κε ηελ εθαξκνγή κεζφδσλ ηεο ππνινγηζηηθήο γιωζζνινγίαο (computational linguistics) θαη κπνξεί λα αλαζπξζεί ή λα ππνζηεί θαηεξγαζία κε ηε βνήζεηα εξγαιείωλ γιωζζηθήο ηερλνινγίαο (linguistic tools) (Υαιηζηαλή, 2009:4). 7

8 ηε ζχγρξνλε ππνινγηζηηθή πξνζέγγηζε, έλα ζψκα θεηκέλσλ απνηειείηαη θαηά θαλφλα απφ πνιιά εθαηνκκχξηα ιέμεηο, θαη ηνχην δηφηη, αλαληίξξεηα, ε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ θπζηθψλ γισζζψλ αλαπηχζζεη ηφζν κεγάιε πνηθηινκνξθία ζηελ έθθξαζε θαη ζηα κέζα εθθνξάο ηνπ ιφγνπ, ψζηε εθ ησλ πξαγκάησλ δπζρεξαίλεηαη ε πξνζπάζεηα απνκφλσζεο ησλ επαλαιακβαλφκελσλ κνληέισλ πνπ απνθσδηθνπνηνχλ ηηο ιεμηθέο δνκέο ηεο γιψζζαο (αξηδάθεο, 2010:25). Ζ ζπγθξφηεζε θαη ν δηαξθήο εκπινπηηζκφο ειεθηξνληθψλ ζσκάησλ θεηκέλσλ γίλεηαη θπξίσο κε ζθνπφ ηελ ππνζηήξημε ηεο γισζζνινγηθήο έξεπλαο ζε επηκέξνπο πεδία πεξηγξαθήο θαη αλάιπζεο ηεο γιψζζαο αιιά θαη ηελ αμηνπνίεζή ηνπο ζε ηνκείο εθαξκνζκέλεο έξεπλαο φπσο ε ιεμηθνγξαθία θαη ε (απηφκαηε ή κε) κεηάθξαζε. Άιισζηε, ε βαζηζκέλε ζε ζψκαηα θεηκέλσλ γισζζνινγηθή έξεπλα (corpus linguistics) έρεη εδξαησζεί σο ηδηαίηεξε επηζηεκνληθή πξαθηηθή. Ζ ηδέα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία πξνέθπςε απφ ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο λα δηαηίζεηαη θαη λα αμηνπνηείηαη κεγάινο φγθνο απζεληηθνχ γισζζηθνχ πιηθνχ ζε θάζε επίπεδν κειέηε κηαο γιψζζαο. Δηδηθφηεξα ηα ΖΚ Μαζεηηθνχ ιφγνπ είλαη ζπιινγέο θεηκέλσλ, γξαπηψλ ή πξνθνξηθψλ, πνπ έρνπλ παξαρζεί απφ ηνπο καζεηέο ηεο μέλεο γιψζζαο (Granger, 2004: ζην Φιψξνπ, 2007: ). Σα ΖΚ καζεηηθνχ ιφγνπ κπνξνχλ λα κειεηεζνχλ σο πξνο ηα ιάζε ηνπο θαη λα ζπγθξηζνχλ είηε κε άιια ΖΚ Μαζεηηθνχ ιφγνπ, είηε κε ΖΚ ησλ θπζηθψλ νκηιεηψλ. Παξφκνηεο έξεπλεο έρνπλ γίλεη ζε ΖΚ θπζηθψλ νκηιεηψλ θαη καζεηψλ γηα λα κειεηεζνχλ δηαθνξέο ζρεηηθέο κε ηε ζπρλφηεηα ζηελ ρξήζε θάπνησλ ξεκάησλ (Ringdom 1998), ζηε ρξήζε ησλ ζπλδέζκσλ (Altenberg & Tapper, 1998), ζην ιεμηιφγην (Lenko-Szymanska, 2005), ζηε ρξήζε ησλ πξνζέζεσλ (Diez-Bedmar & Casas-Pedrosa, 2006), ζηε ρξήζε ηξνπηθψλ ξεκάησλ (Aijmer, 2002 ζην Φιψξνπ, 2007:1940) θ.ά. Δπηπιένλ ν δάζθαινο ηεο γιψζζαο κπνξεί λα επηιέμεη δηδαθηηθφ πιηθφ βαζηζκέλν ζε θξηηήξηα ζπρλφηεηαο. Χο απνηέιεζκα ε δηδαζθαιία ζα εκπινπηηζηεί απφ απζεληηθά παξαδείγκαηα γισζζηθήο ρξήζεο, ην ΖΚ ζα απνηειεί κηα πεγή αλαθνξάο πνπ ζα κπνξεί λα δίλεη ηηο απαληήζεηο ζε εξσηήκαηα ησλ καζεηψλ θαη ν ίδηνο ζα κπνξεί λα πξνεηνηκάζεη ην δηδαθηηθφ ηνπ πιηθφ, ηεζη, γηα ηελ αλαηξνθνδφηεζε ησλ καζεηψλ. 8

9 1.1. Σα ΖΚ ζηη γλυζζική διδαζκαλία Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία είλαη ζρεηηθά πξφζθαηε (ηα πξψηα ζρεηηθά δεκνζηεχκαηα εκθαλίδνληαη ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80) θαη ζε έλα βαζκφ παξαθηλήζεθε απφ πξνεγνχκελε αλαγλψξηζε ηεο αλαγθαηφηεηάο ηνπο ζηε γισζζνινγηθή έξεπλα γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ γισζζψλ θαη ζε εθαξκνζκέλνπο ηνκείο, φπσο ε ιεμηθνγξαθία. Άξρηζε λα γίλεηαη ζαθέο φηη ην απζεληηθφ γισζζηθφ πιηθφ πνπ πεξηιακβάλνπλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ππνζηεξηδφκελεο απφ ηελ ηερλνινγία κεζφδνπο πξνζπέιαζήο ηνπ, θαζηζηνχλ ηα ΖΚ αμηνπνηήζηκα, φρη κφλν γηα ηε κειέηε θαη πεξηγξαθή, αιιά θαη γηα ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ. Οη εθαξκνγέο ησλ ΖΚ ζηε ζηελ γισζζηθή δηδαζθαιία εληάζζνληαη ζε κηα παξάδνζε πνπ απνθαιείηαη «linguistics applied» (Widdowson 2000, Davies & Elder, 2004) θαη εθθξάδεη ηελ ηάζε ε δξαζηεξηφηεηα ζε εθαξκνζκέλνπο ηνκείο, φπσο ε εθπαηδεπηηθή γισζζνινγία, λα εκπλέεηαη απφ ηηο αλαδεηήζεηο ζην ρψξν ηεο ζεσξεηηθήο έξεπλαο γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ γισζζψλ (Braun, 2005). Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα πξνηεηλφκελα ζηε βηβιηνγξαθία κνληέια δηδαθηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ ΖΚ ζπκβαδίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ κε ηα ελδηαθέξνληα πνπ αλαπηχζζνληαη ζην εξεπλεηηθφ πεδίν ηεο γισζζνινγίαο ησλ ζσκάησλ θεηκέλσλ θαη απερνχλ ζπρλά κνληέια γισζζηθήο πεξηγξαθήο πνπ δηαηππψλνληαη ζηνλ ρψξν απηφ (Kaltenböck & Mehlmauer-Larcher 2005: ζην Υαιηζηαλή, 2008:819) Ζ αθεηηπία ηηρ γλυζζοδιδακηικήρ αξιοποίηζηρ ηυν ΖΚ Ζ έθδνζε ηνπ Collins COBUILD English Language Dictionary (1987), ηνπ πξψηνπ ιεμηθνχ γηα καζεηέο θαη ζπνπδαζηέο ηεο αγγιηθήο πνπ ζπληάρζεθε κε βάζε ην ειεθηξνληθφ ζψκα θεηκέλσλ «Bank of English» ήηαλ ην γεγνλφο πνπ έζηξεςε ην ελδηαθέξνλ ζηηο εθαξκνγέο ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία. Σελ πξψηε ζπζηεκαηηθή πξφηαζε γηα ηελ αμηνπνίεζε ηνπο δηαηχπσζε ν Tim Johns, ζπλεξγάηεο ηνπ Sinclair ζην COBUILD project, κε ην ζθεπηηθφ φηη ηα απζεληηθά δεδνκέλα ιφγνπ δελ ζα πξέπεη λα αμηνπνηνχληαη κφλν απφ ηνπο ιεμηθνγξάθνπο θαη ηνπο ζπγγξαθείο δηδαθηηθνχ πιηθνχ αιιά θαη απφ ηνπο ζπνπδαζηέο ηεο γιψζζαο αθνχ εξρφκελνη απεπζείαο αληηκέησπνη κε απηά πηνζεηνχλ ην ξφιν ηνπ εξεπλεηή ηεο γιώζζαο («to make the learner a linguistic researcher», (Johns, 2002 ζην Υαιηζηαλή, 2008:820). H ρξήζε ησλ Ζ..Κ. νθείιεη πνιιά ζηε δνπιεηά ηνπ Tim Johns ν νπνίνο εηζήγαγε ηνλ φξν data driven learning δειαδή εθκάζεζε βαζηζκέλε ζε δεδνκέλα. Οη καζεηέο 9

10 ιεηηνπξγνχλ σο «γισζζηθνί ληεηέθηηβ» ή «γισζζηθνί εξεπλεηέο» αθνχ αλαθαιχπηνπλ κφλνη ηνπο ηη είλαη ζσζηφ θαη ηη ιάζνο ζηε Γ2. Με ηηο πξνηάζεηο πνπ δηαηππψλεη ν Johns γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ (concordances) ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία αξρίδεη λα αλαπηχζζεηαη ζεσξεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο θαη εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηε γισζζνδηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ. Ο Johns εηζεγήζεθε ηνλ φξν data driven learning (εθκάζεζε βαζηζκέλε ζε δεδνκέλα ΔΒΓ) γηα λα πεξηγξάςεη ηελ απφθηεζε γλψζεο κηαο γιψζζαο (ή γλψζεο γηα κηα γιψζζα) κέζσ ηεο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ πνπ αληινχληαη απφ έλα ζψκα θεηκέλσλ. Ο φξνο απηφο αληηπξνζσπεχεη κηα απφ ηηο ζεκειηαθέο παξαδνρέο φζσλ εηζεγνχληαη πξνηάζεηο γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ. Κάπνηα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ΔΒΓ είλαη ε αιιαγή ηεο δηδαζθαιίαο απφ απαγσγηθή ζε επαγσγηθή, ε απηνλνκία ησλ καζεηψλ, ε θηλεηξνδφηεζε, ε βειηίσζε ησλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ ζηε ρξήζε πεξηθεηκέλνπ γηα ηελ θαηαλφεζε λνεκάησλ, επίζεο αλαπηχζζνπλ ηελ ηθαλφηεηα γηα παξαηήξεζε θαη ζπλαίζζεζε ηεο γξακκαηηθήο. Αθφκε αιιάδεη θαη ν ξφινο ηνπ θαζεγεηή ν νπνίνο πεξηνξίδεηαη ζην ζπληνληζκφ θαη ηε δηεπθφιπλζε Θεμελιώδη επισειπήμαηα ςπέπ ηηρ διδαζκαλίαρ με ΖΚ Χο θχξηα πιενλεθηήκαηα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία επηζεκαίλνληαη ηα εμήο: α) Σα ζψκαηα θεηκέλσλ θπζηθψλ νκηιεηψλ πεξηιακβάλνπλ απζεληηθφ γισζζηθφ πιηθφ θαη φρη θαηαζθεπαζκέλα παξαδείγκαηα ηδεαηήο ή νξζήο ρξήζεο ηνπ ιφγνπ. ηαλ, ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, ρξεζηκνπνηνχληαη ζψκαηα θεηκέλσλ σο πεγή άληιεζεο δηδαθηηθνχ πιηθνχ γίλεηαη εζηίαζε ζηελ απζεληηθή γισζζηθή ρξήζε θαη φρη ζηελ ηππηθή πεξηγξαθή ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο, επηηξέπνληαο θαη' απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ζηελ πξαγκαηηθή γισζζηθή ρξήζε θαη νδεγψληαο ζηελ απνδέζκεπζε ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο απφ θαλνληζηηθέο πξνζεγγίζεηο ή απφ πξνζεγγίζεηο πνπ βαζίδνληαη ζε δηαηζζήζεηο ησλ κειεηεηψλ ή ησλ δαζθάισλ ηεο γιψζζαο (Sinclair, 1997: 32-34). β) Σα ΖΚ είλαη επέιηθηα εξεπλεηηθά εξγαιεία θαζψο επηηξέπνπλ ζην ρξήζηε αξθεηνχο ηξφπνπο αλαδήηεζεο πιεξνθνξίαο ζε απζεληηθφ γισζζηθφ πιηθφ πνπ 10

11 κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ζην πιαίζην δηαθνξεηηθψλ πξαθηηθψλ γηα ηελ εθκάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία ησλ γισζζψλ Αλ θαη ε ρξήζε ηνπο κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζε δηαθνξεηηθέο γισζζνδηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο (Gabrielatos,2005:18-19 ), ζηε βηβιηνγξαθία δίλεηαη έκθαζε ζηε δπλαηφηεηά ηνπο λα ππνζηεξίμνπλ δηεξεπλεηηθέο πξαθηηθέο κάζεζεο (exploratory ή discovery learning) θαη λα ελζαξξχλνπλ ηελ απηνλνκία ηνπ καζεηή (learner autonomy) (Braun, 2005, Kaltenböck et al ζην Υαιηζηαλή, 2008:820) Εηηήμαηα μεθόδεςζηρ και πεπιεσομένος διδαζκαλίαρ Οη πεξηζζφηεξεο δεκνζηεχζεηο πνπ αθνξνχλ ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ αζρνινχληαη κε ηηο εθαξκνγέο ηνπο ζηε δηδαζθαιία ηεο αγγιηθήο σο μέλεο ή δεχηεξεο γιψζζαο θαη ζηηο ηδηαίηεξεο απαηηήζεηο ηεο δηδαζθαιίαο μέλεο γιψζζαο γηα εηδηθνχο θαη αθαδεκατθνχο ζθνπνχο (ESP, English for Specific Purposes & EAP, English for Αcademic Purposes). Οη πεξηζζφηεξεο πξνζπάζεηεο γηα πεηξακαηηθή ή ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ΖΚ, θαζψο θαη νη ζρεηηθέο επηζηεκνληθέο έξεπλεο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζε αθαδεκατθά πεξηβάιινληα κε ηε ζπκκεηνρή ψξηκσλ ζπνπδαζηψλ ηεο μέλεο γιψζζαο (ζπλήζσο θνηηεηψλ ζε δηάθνξα γλσζηηθά πεδία ή, νξηζκέλεο θνξέο, κειινληηθψλ δαζθάισλ ηεο γιψζζαο). Καηά ηε ρξήζε ησλ ΖΚ, ππάξρνπλ δχν εθδνρέο, ζηε κία νη ίδηνη νη καζεηέο/ ζπνπδαζηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ππνινγηζηή, γηα λα έρνπλ άκεζε πξφζβαζε ζην πιηθφ ηνπο θαη λα πξαγκαηνπνηνχλ αλαδεηήζεηο, ζηελ άιιε άκεζε πξφζβαζε έρεη κφλν ν δάζθαινο, ν νπνίνο ηα αμηνπνηεί, γηα λα πξνεηνηκάζεη ην πιηθφ πνπ ζα θέξεη ζηελ ηάμε. Οη δχν απηέο εθδνρέο έρνπλ δηαθνξεηηθέο εθθάλζεηο πινπνίεζεο θαη πξνζαξκφδνληαη ζε δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο. ηελ πξψηε πεξίπησζε ε ρξήζε ησλ ΖΚ εμππεξεηεί δνκηζηηθνχ ηχπνπ πξνζεγγίζεηο, δειαδή ηα δεδνκέλα ελφο ζπκθξαζηηθνχ πίλαθα απιψο ρξεζηκνπνηνχληαη σο πιηθφ γηα ηελ παξαγσγή γισζζηθψλ αζθήζεσλ, ελψ άιινηε εληάζζεηαη ζε πξνζεγγίζεηο πνπ ζπκβαδίδνπλ κε ηε θηινζνθία ηεο κεζφδνπ project. ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε, ηα ζψκαηα θεηκέλσλ αληηκεησπίδνληαη σο πεγέο απφ ηηο νπνίεο νη καζεηέο αληινχλ πιεξνθνξίεο, γηα λα δηεξεπλήζνπλ δεηήκαηα γισζζηθήο ρξήζεο θαη λα δψζνπλ απαληήζεηο ζε ζρεηηθά εξσηήκαηα (problem-solving tasks). Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ γηα ηελ πινπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ εμεξεπλεηηθήο κάζεζεο (discovery ή exploratory learning) είλαη έλα θχξην δήηεκα κεζφδεπζεο ηεο δηδαζθαιίαο ππέξ ηεο δηδαζθαιίαο κε ζψκαηα θεηκέλσλ. Σέηνηεο δξαζηεξηφηεηεο 11

12 δίλνπλ ζηνλ δηδαζθφκελν ηελ επθαηξία λα παίμεη ην ξφιν ηνπ εξεπλεηή ή αθφκε θαη ηνπ εμεξεπλεηή ηεο γιψζζαο (linguistic explorer, Bernardini, 2000, 2002, 2004 ζην Υαιηζηαλή, 2008: ). Ο καζεηήο σο εξεπλεηήο (ή εμεξεπλεηήο) ηεο γιψζζαο είηε ζπκκεηέρεη ζε κηα επαγσγηθή δηαδηθαζία, δειαδή εμεηάδεη πιήζνο παξαδεηγκάησλ πνπ αληιεί απφ έλα corpus, γηα λα αλαθαιχςεη ηηο γισζζηθέο ρξήζεηο θαη ηνπο θαλφλεο ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο, είηε ζε παξαγσγηθή δηαδηθαζία ζην πιαίζην ηεο νπνίαο δηακνξθψλεη ππνζέζεηο θαη ζηε ζπλέρεηα ειέγρεη ηελ ηζρχ ηνπο, αμηνπνηψληαο ηα δεδνκέλα ηνπ ζψκαηνο θεηκέλσλ. Ζ ρξήζε κηαο ηέηνηαο πξαθηηθήο γηα ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζηηο νπνίεο εκπιέθνληαη δηδάζθνληεο θαη δηδαζθφκελνη ζπλεπάγεηαη ζπλνιηθέο αιιαγέο ζε ζέκαηα δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο, γηα ηνλ πξφζζεην ιφγν φηη ε ρξήζε ησλ ΖΚ εληάζζεηαη ζηνλ επξχηεξν πξνβιεκαηηζκφ ζρεηηθά κε ηελ ππνζηεξηδφκελε απφ ηελ ηερλνινγία δηδαζθαιία θαη εθκάζεζε γισζζψλ (Computer Assisted Language Learning, CALL). Οη παηδαγσγηθνχ ραξαθηήξα αιιαγέο πνπ ζπλεπάγεηαη ε αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ ζηε δηδαζθαιία ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: αλαζεψξεζε ηνπ ξφινπ θαη ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ησλ καζεηψλ/ ζπνπδαζηψλ πνπ αλαιακβάλνπλ λα εμεξεπλήζνπλ πηπρέο ηεο γιψζζαο, αλαπξνζαξκνγή ηνπ ξφινπ ηνπ δαζθάινπ πνπ κεηαηξέπεηαη ζε ππνζηεξηθηή ηεο έξεπλαο, αιιαγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο, ε νπνία δελ είλαη πηα κεηάδνζε ηεο γλψζεο, αιιά δηακεζνιαβεηηθή δηαδηθαζία πνπ ππνζηεξίδεη αλαθαιππηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ καζεηψλ Αξιοποίηζη ηυν ΖΚ ζηη γλυζζική διδαζκαλία Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία εζηηάδνπλ ζε επηκέξνπο φςεηο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηεο γισζζηθήο ρξήζεο. Ο δάζθαινο: Οη αλαιχζεηο πνπ βαζίδνληαη ζηα ΖΚ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ην ζρεδηαζκφ ελφο αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ην πεξηερφκελν ησλ βηβιίσλ αλαθνξάο (ιεμηθφ, γξακκαηηθή). Ο δάζθαινο ηεο γιψζζαο κπνξεί λα επηιέμεη θαηαιιειφηεξν δηδαθηηθφ πιηθφ, σο πξνο ην επίπεδν ησλ καζεηψλ ηνπ, βαζηζκέλν ζε θξηηήξηα ζπρλφηεηαο. Αμηνπνηψληαο ηα ΖΚ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνεηνηκάζεη δηδαθηηθφ πιηθφ (αζθήζεηο, ηεζη) γηα ηελ επαλαηξνθνδφηεζε ησλ καζεηψλ. Γξακκαηηθή: ηε δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ δίλεηαη βαξχηεηα ζπρλά ζηε γξακκαηηθή θαη θπξίσο ζε δνκέο πνπ παξνπζηάδνπλ πςειή ζπρλφηεηα εκθάληζεο. Ζ δηδαζθαιία δελ εζηηάδεη ζηελ νξζφηεηα ή κε ησλ γξακκαηηθψλ δνκψλ, αιιά ζηελ 12

13 αλάδεημε ησλ ελαιιαθηηθψλ γξακκαηηθψλ δνκψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζε έλα ΖΚ (Conrad, 2000). Λεμηιόγην: ηηο πξνηάζεηο γηα δηδαθηηθή αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ ην ιεμηιφγην θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε, εθφζνλ άιισζηε ε αλαδήηεζε ζε έλα ΖΚ δίλεη θπξίσο πιεξνθνξίεο γηα ηελ εκθάληζε, ρξήζε, ιεηηνπξγία θαη ζεκαζία ησλ ιέμεσλ ζε δηαθνξεηηθά ζπκθξαζηηθά πεξηβάιινληα. Οη ζπκθξαζηηθνί πίλαθεο (concordances) ζεσξνχληαη ηδαληθφ εξγαιείν γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ζπλεπψο ηε δηδαζθαιία ησλ ζεκαζηψλ ησλ ιέμεσλ κέζα απφ ην πιαίζην ρξήζεο ηνπο. Κπξίαξρε πιεπξά ηεο δηδαζθαιίαο ιεμηινγίνπ κέζα απφ ΖΚ είλαη ε ελζπλείδεηε κειέηε ησλ ιηγφηεξν πξνθαλψλ θαη ζπδεηεκέλσλ φςεσλ ηεο ζεκαζίαο θαη ηεο ρξήζεο ησλ ιέμεσλ, φπσο απηέο απνθαιχπηνληαη απφ ηελ εμέηαζε ησλ ζπκθξαζηηθψλ ζπλεθθνξψλ (collocations) ζηηο νπνίεο κεηέρνπλ. Ληγφηεξν δίλεηαη πξνζνρή ζηε ζπζρέηηζε ηεο ζεκαζίαο ησλ ιέμεσλ κε ην πεξηθείκελν (context) θαη σο ηέηνην ινγαξηάδεηαη θπξίσο ην ηδηαίηεξν είδνο (genre) ηνπ θεηκέλνπ ή ε ιεηηνπξγηθή πνηθηιία ηνπ ιφγνπ πνπ εθπξνζσπείηαη απφ ην θείκελν απηφ (register). Παξαδνρή ζηελ νπνία ζπγθιίλνπλ νη απφςεηο γηα αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ είλαη ε ξεπζηφηεηα ησλ νξίσλ κεηαμχ γξακκαηηθήο θαη ιεμηινγίνπ: ηα δεδνκέλα ησλ ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ απνθαιχπηνπλ φςεηο ηηο γισζζηθήο ρξήζεο πνπ θαζηζηνχλ δπζδηάθξηηα ή εληειψο ξεπζηά ηα φξηα αλάκεζα ζε απηά ηα δχν επίπεδα αλάιπζεο ηεο γιψζζαο. Γηδαζθαιία θεηκεληθώλ πνηθηιηώλ: Έλα ΖΚ δνκεκέλν ζε ππνζχλνια (subcorpora) ζην νπνίν εκθαλίδνληαη επηκέξνπο πνηθηιίεο ιφγνπ, δηεπθνιχλεη ηελ εζηηαζκέλε ζην θείκελν γισζζηθή δηδαζθαιία, θαζψο επηηξέπεη ηελ εθηεηακέλε ζπζρέηηζε ησλ ιεμηθνγξακκαηηθψλ επηινγψλ κε ην θεηκεληθφ είδνο (genre) ή επξχηεξα ηελ πνηθηιία ηνπ ιφγνπ. Δζηίαζε ζε δεηήκαηα γιωζζηθήο πνηθηιόηεηαο: Ζ αμηνπνίεζε ησλ ΖΚ αλαδεηθλχεη επηκέξνπο φςεηο ηεο γισζζηθήο πνηθηιφηεηαο, είηε πξφθεηηαη γηα ηελ πνηθηιία ησλ γξακκαηηθψλ δνκψλ θαζαπηψλ (variability of patterns, Clear, 2000), είηε γηα ηελ πνηθηιία ησλ ρξήζεσλ θαη ησλ ζεκαζηψλ ηνπ ίδηνπ γισζζηθνχ ζηνηρείνπ (ιέμεο, ή θξαζηηθήο δνκήο), φπσο απηή εκθαλίδεηαη κέζα απφ ηε δηαζπνξά ηνπ ζε δηαθνξεηηθά δείγκαηα ιφγνπ (Aston, 2000), είηε, ηέινο, γηα ηα ηδηαίηεξα ιεμηθνγξακκαηηθά γλσξίζκαηα δηαθνξεηηθψλ θεηκεληθψλ εηδψλ ή ιεηηνπξγηθψλ πνηθηιηψλ (genres θαη registers). Δζηίαζε ζηε γιωζζηθή ρξήζε: Ζ ρξήζε ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία πιηθνχ απφ ζψκαηα θεηκέλσλ ζεκαίλεη ηε αιιαγή ηνπ ελδηαθέξνληνο απφ κηα ηδεαηή κνξθή 13

14 γιψζζαο, ζηελ απζεληηθή γισζζηθή ρξήζε, φπσο απηή απνηππψλεηαη ζηα δείγκαηα ιφγνπ πνπ αληινχληαη απφ έλα ζψκα θεηκέλσλ (Römer, 2004 ζην Υαιηζηαλή, 2008:823) ΖΚ και επικοινυνιακή διδαζκαλία ηηρ γλώζζαρ Ο πξνβιεκαηηζκφο γχξσ απφ ηελ πξννπηηθή ζχγθιηζεο ηεο επηθνηλσληαθήο δηδαζθαιίαο κε ηε ρξήζε Κ θπξίσο ζηξέθεηαη ζην πψο ε ελαζρφιεζε κε ηα corpora κπνξεί λα κεηαηξαπεί ζε απζεληηθή ζπλζήθε επηθνηλσλίαο. Κχξηνο ελδνηαζκφο πνπ δηαηππψλεηαη είλαη φηη ηα δεδνκέλα πνπ παξέρεη ε αλαδήηεζε ζε έλα ζψκα θεηκέλσλ, δεδνκέλα πνπ θαηά βάζε παξνπζηάδνληαη κε ηε κνξθή ζπκθξαζηηθψλ πηλάθσλ, θαηαιχνπλ ηελ απζεληηθή κνξθή ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ. Αθφκε θαη αλ ε αλαδήηεζε ζε έλα ζψκα θεηκέλσλ παξέρεη ηελ πξφζβαζε ζε νινθιεξσκέλα θείκελα, ηα θείκελα απηά εκθαλίδνληαη απνπιαηζησκέλα θαη απνθνκκέλα απφ ην απζεληηθφ πιαίζην ρξήζεο ηνπο. Σν θχξην επηρείξεκα φζσλ ππεξαζπίδνληαη ηε δπλαηφηεηα ζχγθιηζεο (Fuentes, 2002, Aston, 2002 ζην Υαιηζηαλή, 2008:823) είλαη φηη ε έξεπλα ζε ζψκαηα θεηκέλσλ κπνξεί λα κεηαηξαπεί ζε απζεληηθφ επηθνηλσληαθφ γεγνλφο, φηαλ απνηειεί δξαζηεξηφηεηα πνπ ζηνρεχεη ζηελ επίιπζε πξαγκαηηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ν καζεηήο (πρ. απνζαθήληζε ησλ ζεκαζηψλ θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ησλ ιέμεσλ) Ποιο είναι ηο ππόβλημα με ηα ΖΚ Οη ρξήζηεο ησλ ΖΚ δελ είλαη νη αξρηθνί απνδέθηεο ησλ θεηκέλσλ ησλ ΖΚ. Σα θείκελα απηά είλαη απνθνκκέλα απφ ην επηθνηλσληαθφ πιαίζην ζην νπνίν θαηαζθεπάζηεθαλ. Ζ θαηαλφεζε φκσο είλαη δπλαηή κφλν φηαλ ην επηθνηλσληαθφ πιαίζην ην νπνίν δεκηνχξγεζε ην θείκελν κπνξεί λα αλαδνκεζεί. Απηφ είλαη ζεκαληηθφ εηδηθά γηα ηνπο κε θπζηθνχο νκηιεηέο. Ο Widdowson (1990, 2003) ππνζηεξίδεη φηη ε ρξήζε απζεληηθψλ θεηκέλσλ (γλήζησλ παξαδεηγκάησλ ηεο γισζζηθήο ρξήζεο) δελ εμαζθαιίδνπλ ηελ απζεληηθνπνίεζε (authentication) ηνπ ιφγνπ απφ ην καζεηή. ηαλ απνθφςεηο ηνλ απζεληηθφ ιφγν απφ ην ρξφλν θαη ρψξν φπνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ηνλ απνγπκλψζεηο απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεξηθείκελνπ, απηφο ράλεη ηελ απζεληηθφηεηα ηνπ (Prodromou, 1996). Ο καζεηήο γηα λα γεθπξψζεη ηελ απφζηαζε ρξεηάδεηαη λα αλαδνκήζεη έλα θαηάιιειν επηθνηλσληαθφ πεξηθείκελν ζην κπαιφ ηνπ, ην νπνίν δελ είλαη αδχλαην: 1. αλ ην πιηθφ είλαη ζρεηηθφ κε ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ζηε Γ2 14

15 2. αλ ην Κ είλαη φζν ην δπλαηφ πην νκνγελέο πλνςίδνληαο, έλα είδνο παηδαγσγηθήο κεζνιάβεζεο είλαη απαξαίηεηε γηα λα νδεγήζνπκε ηνπο καζεηέο θαη ηνπο θαζεγεηέο ζηε δηαδηθαζία ηεο απζεληηθνπνίεζεο. Απηή ε κεζνιάβεζε κπνξεί λα γίλεη ζην επίπεδν ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ Κ αιιά θαη ζην επίπεδν ρξήζεο ηνπ Κ απφ ηνπο καζεηέο θαη ηνπο θαζεγεηέο. ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 2. Διζαγυγή Απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60, ε λέα αληηκεηψπηζε ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ηνπ παηδηνχ ελζάξξπλε κηα αιιαγή ζηελ πξνζέγγηζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Δίλαη κηα πξνζέγγηζε πεξηζζφηεξν κεληαιηζηηθή πνπ μεθίλεζε θπξίσο απφ ηνλ Chomsky κε ηελ θξηηηθή πνπ άζθεζε ζηηο απφςεηο ηνπ Skinner θαη ηε δνκηζηηθή γισζζνινγία. Έηζη αλαπηχρζεθε ε αληίιεςε φηη νη καζεηέο πξνζιακβάλνπλ ηε Γ2 κε κηα νξηζκέλε ζεηξά σο απνηέιεζκα κηαο πξνδηάζεζεο λα επεμεξγάδνληαη ηα δεδνκέλα ηεο γιψζζαο κε απζηεξά ζπγθεθξηκέλνπο ηξφπνπο. Απηή ε αληίιεςε έξρεηαη ζε πιήξε αληίζεζε κε ηηο κπηρεβηνξηζηηθέο απφςεηο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο, πνπ έδηλαλ έκθαζε ζηνπο εμσηεξηθνχο παξάγνληεο θαη ζηελ παξεκβνιή ηεο Γ1. Ο καζεηήο κπαίλνληαο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο ηεο Γ2 αξρίδεη λα θαηαζθεπάδεη θαλφλεο απφ ηα δεδνκέλα πνπ δέρεηαη θαη ζηαδηαθά πξνζαξκφδεη απηνχο ηνπο θαλφλεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο γιψζζαο πνπ καζαίλεη. Απηά ηα ελδηάκεζα ζηάδηα δελ είλαη ειαηησκαηηθέο κνξθέο ηεο μέλεο γιψζζαο αιιά νινθιεξσκέλνη ελδηάκεζνη θαη ζπλερψο κεηαβαιιφκελνη θψδηθεο, αλεμάξηεηνη απφ ην ζχζηεκα ηεο Γ1 θαη ηεο Γ2 ηνπ καζεηή. Ο Corder (1971) ηηο ζεσξεί «δηαιέθηνπο» κε ηε γισζζνινγηθή ζεκαζία ηνπ φξνπ αιιά ηηο αληηδηαζηέιιεη πξνο ηηο «θνηλσληθέο δηαιέθηνπο» κηαο γισζζηθήο θνηλφηεηαο, αθξηβψο γηαηί είλαη αζηαζείο, «κεηαβαηηθέο», θαη ηηο θαηαηάζζεη κεηαμχ ησλ «ηδηνζπγθξαζηαθψλ» δηαιέθησλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα ιάζε δελ αληηκεησπίδνληαη πηα σο ζεκάδηα απνηπρίαο. Αληίζεηα, είλαη ε ζαθέζηεξε απφδεημε γηα ηα αλαπηπζζφκελα ζπζηήκαηα ηνπ καζεηή θαη κπνξνχλ λα «ξίμνπλ θσο» ζηνλ ηξφπν πνπ επεμεξγάδεηαη απηφο ηα δεδνκέλα ηεο γιψζζαο. 15

16 2.1. Ζ Ανηιπαπαβολική Ανάλςζη Ζ ζεσξία ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο απνηειεί ηελ πξψηε νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα εξκελείαο ηεο δηαδηθαζίαο θαηάθηεζεο ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Ζ Αληηπαξαβνιηθή Αλάιπζε, πηνζεηψληαο ηηο ζπκπεξηθνξηζηηθέο απφςεηο, αληηκεησπίδεη ηελ θαηάθηεζε ηεο Γ2 σο δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ζπλεζεηψλ, φπνπ ε παξεκβνιή απνηειεί ηελ έλλνηα- θιεηδί (Lado, 1957). Θεσξείηαη φηη ην άηνκν πνπ εηζέξρεηαη ζηε δηαδηθαζία ηεο θαηάθηεζεο κηαο Γ2 κεηαθέξεη απηφκαηα απφ ηε Γ1 ηηο ζπλήζεηεο εθείλεο πνπ είλαη θνηλέο γηα ηα δχν γισζζηθά ζπζηήκαηα (ζεηηθή παξεκβνιή). Δθηφο φκσο απφ ηα ζηνηρεία πνπ είλαη θνηλά, ππάξρεη ε πηζαλφηεηα λα κεηαθεξζνχλ θαη άιια πνπ δελ ππάξρνπλ ζηε Γ2, κε απνηέιεζκα ηελ εκθάληζε γισζζηθψλ ιαζψλ (αξλεηηθή παξεκβνιή). ε απηή ηε βάζε ε Αληηπαξαβνιηθή Αλάιπζε πξνβιέπεη φηη νη δνκέο πνπ είλαη φκνηεο ζηε κεηξηθή θαη ηε δεχηεξε γιψζζα ζα θαηαθηεζνχλ απφ ην καζεηή κε επθνιία. Αληίζεηα, δπζθνιίεο ζα πξνθχςνπλ ζηα ζεκεία φπνπ ηα δχν γισζζηθά ζπζηήκαηα δηαθνξνπνηνχληαη. Με απηήλ ηε ινγηθή ην πιένλ ρξήζηκν δηδαθηηθφ πιηθφ γηα κηα Γ2 είλαη απηφ πνπ βαζίδεηαη ζε κηα επηζηεκνληθή πεξηγξαθή ηεο δνκήο ηεο γιψζζαο- ζηφρνπ θαη ηε ζπγθξίλεη κε κηα παξάιιειε πεξηγξαθή ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ηνπ καζεηή (Fries, 1972). Ηζρπξηζκνί φπσο ν παξαπάλσ ηεθκεξηψλνληαλ απφ ηελ άηππε παξαηήξεζε ζπζηεκαηηθψλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ πνπ θαίλνληαλ λα αληαλαθινχλ ηε δνκή ηεο κεηξηθήο γιψζζαο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηελ Αληηπαξαβνιηθή Αλάιπζε, φια ζρεδφλ ηα ιάζε πνπ εληνπίδνληαη ζηελ παξαγσγή ησλ καζεηψλ είλαη ιάζε παξεκβνιήο. Ζ δηαδηθαζία θαηάθηεζεο κηαο Γ2 (θαη ε δπζθνιία ηεο έγθεηηαη, ζπλεπψο, ζηελ πξνζπάζεηα αληηθαηάζηαζεο ζπλεζεηψλ ηεο Γ1 κε θάπνηεο λέεο πνπ αθνξνχλ ηε δεχηεξε γιψζζα, ηξνπνπνίεζεο ππαξρνπζψλ ζπλεζεηψλ πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο αλάγθεο ηεο Γ2, αιιά θαη ζηε δηακφξθσζε εληειψλ λέσλ ζπλεζεηψλ πνπ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ηε Γ2. ε επίπεδν δηδαζθαιίαο, επνκέλσο, ε πξνζνρή ζα πξέπεη λα εζηηαζηεί ζηα ζεκεία πνπ πξνβιέπνληαη σο δχζθνια, ζηα ζεκεία δειαδή φπνπ ε κεηξηθή γιψζζα ηνπ καζεηή θαη ε γιψζζα-ζηφρνο δηαθνξνπνηνχληαη. Ζ δηφξζσζε ησλ ιαζψλ έρεη θεληξηθφ ξφιν ζην πιαίζην ηεο πξνζέγγηζεο απηήο, θαζψο ην έξγν ηνπ δηδάζθνληνο έγθεηηαη ζηελ εμάιεηςε ησλ ιαζψλ θαη ζηελ παξάιιειε πξνβνιή ησλ αληίζηνηρσλ «ζσζηψλ» δνκψλ ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα ζπκβάιιεη ζηε δηακφξθσζε ησλ 16

17 «θαηάιιεισλ» γισζζηθψλ ζπλεζεηψλ πνπ ζα επηηξέςνπλ ζην καζεηή λα πξνρσξήζεη ζην επφκελν ζηάδην Αξιολόγηζη ηηρ Ανηιπαπαβολικήρ Ανάλςζηρ Δλψ νη ζπγθξίζεηο αλάκεζα ζηηο δνκέο ησλ γισζζψλ εμαθνινχζεζαλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πιαίζην ηεο ζπγθξηηηθήο γισζζνινγίαο θαη ζηε ζπλέρεηα εληάρηεθαλ ζηελ κεηαζρεκαηηζηηθή γξακκαηηθή, ε Αληηπαξαβνιηθή Αλάιπζε σο εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ζηελ θαηάθηεζε ηεο Γ2 ππέζηε δξηκχηαηε θξηηηθή απφ ηε κεηαγελέζηεξε έξεπλα θαη ζηαδηαθά απνξξίθζεθε νινθιεξσηηθά. Έλαο ιφγνο ππήξμε ν ζπζρεηηζκφο ηεο κε ηε ζπκπεξηθνξηζηηθή πξνζέγγηζε, ηεο νπνία ε ζεσξεηηθή επάξθεηα ακθηζβεηήζεθε ζνβαξά ζην ρψξν ηφζν ηεο ςπρνινγίαο φζν θαη ηεο γισζζνινγίαο θπξίσο απφ ηνλ Chomsky (1959). Πνιχ ζεκαληηθφ επίζεο ππήξμε ην γεγνλφο φηη, απφ ηε ζηηγκή πνπ νη εξεπλεηέο έπαςαλ λα ζηεξίδνληαη ζε αλεθδνηνινγηθά ζηνηρεία πξνεξρφκελα απφ ηηο γισζζηθέο ηάμεηο θαη άξρηζαλ λα επηδίδνληαη ζε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή δεδνκέλσλ απφ ηελ παξαγσγή καζεηψλ ηεο Γ2, αλαθάιπςαλ πσο ε κεζνδνινγία ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο δελ ήηαλ ζε ζέζε λα εξκελεχζεη ηα δεδνκέλα απηά. Αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο παξεκβνιήο, ηνπ κνλαδηθνχ δειαδή ραξαθηεξηζηηθνχ ηεο γιψζζαο ηνπ καζεηή κε ην νπνίν αζρνιήζεθε ζπζηεκαηηθά ε ζπγθεθξηκέλε πξνζέγγηζε, πνιιέο απφ ηηο πξνβιέςεηο ηεο δηαςεχζηεθαλ ζε εκπεηξηθφ επίπεδν. πγθεθξηκέλα κηα ζεηξά πεηξακάησλ απέδεημε φηη (Μπέιια, 2007:63): 1. Γελ είλαη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο βέβαην φηη ηα ζεκεία δηαθνξνπνίεζεο κεηαμχ Γ1 θαη Γ2 ζα νδεγήζνπλ ζε καζεζηαθή δπζθνιία (Zobl, 1980). 2. Οη νκνηφηεηεο κεηαμχ Γ1 θαη Γ2 δελ νδεγνχλ πάληα ζε απηφκαηε ζεηηθή παξεκβνιή (Odlin, 1989). 3. Σα πνζνζηά ιαζψλ πνπ κπνξνχλ κε βεβαηφηεηα λα ηαμηλνκεζνχλ σο ιάζε παξεκβνιήο είλαη πνιχ ρακειφηεξα απφ φ,ηη πξνβιέπεη ε ζεσξία ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο (Lococo, 1975). Σν ζεκαληηθφηεξν, σζηφζν, κεηνλέθηεκα ηεο ζεσξίαο είλαη ε εκθαλήο αδηαθνξία ηεο γηα φζα ζπκβαίλνπλ ζην κπαιφ ηνπ καζεηή θαηά ηε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο. ην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο, φπσο πξνθχπηεη απφ ην γεληθφηεξν εκπεηξηνθξαηηθφ ηεο πξνζαλαηνιηζκφ. βξίζθεηαη ε ζρέζε κεηαμχ γισζζηθνχ εηζαγνκέλνπ θαη γισζζηθνχ εμαγνκέλνπ, εθφζνλ κφλν απηή κπνξεί λα 17

18 απνηειέζεη αληηθείκελν άκεζεο παξαηήξεζεο. πσο θάλεθε, σζηφζν, απφ ηηο θαηνπηλέο πξνζεγγίζεηο ζηελ θαηάθηεζε ηεο Γ2, ε εθκάζεζεο κηαο δεχηεξεο γιψζζαο δελ απνηειεί απιή αλαπαξαγσγή ηνπ γισζζηθνχ εηζαγφκελνπ, ελψ ηα ιάζε πνπ εληνπίδνληαη ζην γισζζηθφ εμαγφκελν ησλ καζεηψλ καξηπξνχλ εζσηεξηθέο δηεξγαζίεο, ηηο νπνίεο νη ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξίεο δελ είλαη ζε ζέζε λα πξνβιέςνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ. Πξέπεη, σζηφζν, λα ηνληζηεί φηη φπσο επηζεκαίλνπλ νη Gass θαη Selinker (2001:76), ε παξάζεζε ησλ νπνησλδήπνηε κεηνλεθηεκάησλ ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο δελ ζα πξέπεη λα εξκελεχεηαη σο πιήξεο απφξξηςε ηνπ ξφινπ ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ζηελ θαηάθηεζε ηεο Γ2, αιιά σο επηζήκαλζε ηνπ γεγνλφηνο φηη ππάξρνπλ θαη άιινη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο Γ2 θαη φηη ν ξφινο ηεο Γ1 είλαη πνιχ πην ζχλζεηνο απφ φζν επηζεκαίλεη ε πξψηκε θάζε ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο Ζ θευπία ηηρ διαγλώζζαρ Ο φξνο δηαγιώζζα εθθξάδεη ηε δηεξγαζία θαηάθηεζεο, θαηά ηελ νπνία ν καζεηήο δηέξρεηαη απφ δηάθνξα εμειηθηηθά ζηάδηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα πξνζεγγίζεη θαη λα αθνκνηψζεη ηε Γ2 θαη ε δηεξγαζία απηή ζπληζηάηαη ζε κηα βαζκηαία θαη πξννδεπηηθά δηεπξπλφκελε ζχιιεςε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ. Ζ δηαγιψζζα (interlanguage) ή ε ζεσξία ηνπ ελδηάκεζνπ κεηαβαηηθνχ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο (Μήηζεο, 2005:49-52) είλαη ζπζηεκαηηθή γισζζηθή ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ ηεο δεχηεξεο γιψζζαο. Ο φξνο εηζήρζε απφ ηνλ Selinker (1972) 1 θαη αλαθέξεηαη ζηε ζπζηεκαηηθή γλψζε κηαο Γ2 ε νπνία είλαη αλεμάξηεηε ηφζν απφ ηε γιψζζα ζηφρν φζν θαη απφ ηε κεηξηθή γιψζζα ησλ καζεηψλ. Ζ άπνςε φηη νη καζεηέο έρνπλ έλα δηθφ ηνπο γισζζηθφ ζχζηεκα απνηειεί ζεκείν εθθίλεζεο γηα ηε έξεπλα ηεο θαηάθηεζεο ηεο Γ2. Άζειά ηνπο νη καζεηέο εθεπξίζθνπλ δηθνχο ηνπο θαλφλεο, νη νπνίνη ζπρλά απνθιίλνπλ απφ ηνπο «ζσζηνχο» ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ. Οη θαλφλεο απηνί κεηαιιάζζνληαη αλάινγα κε ην ζηάδην θαηάθηεζεο ζην νπνίν βξίζθεηαη ν καζεηήο θαη αλάινγα κε εζσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο νη γλσζηηθέο δηεξγαζίεο νη νπνίεο επηηεινχληαη ζην λνπ ηνπ, ή εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, φπσο ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Απηφ πνπ είλαη ζεκαληηθφ είλαη φηη νη 1 Γηάθνξνη ελαιιαθηηθνί φξνη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο γηα ην ίδην θαηλφκελν. Ο Nemser αλαθέξεηαη ζε πξνζεγγηζηηθά ζπζηήκαηα (approximative system) θαη ν Corder (1971) ζε ηδηνζπγθξαζηαθέο δηαιέθηνπο (idiosygratic dialects) θαη κεηαβαηηθή ηθαλφηεηα (transitional competence). Aπηνί νη φξνη αληηθαηνπηξίδνπλ δχν ζπλδεφκελεο αιιά δηαθνξεηηθέο έλλνηεο 18

19 «ηδηφκνξθνη» απηνί θαλφλεο θαη ηα δηάθνξα γισζζηθά ππνζπζηήκαηα ησλ καζεηψλ πξέπεη λα απνηεινχλ αληηθείκελν έξεπλαο, αλ ζέινπκε λα θαηαιήμνπκε ζε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην πψο επηηπγράλεηαη ε θαηάθηεζε κηαο δεχηεξεο μέλεο γιψζζαο. πλεπψο, ε δηαγιψζζα δελ πξέπεη λα ζεσξεζεί σο κνξθή κηθηήο γιψζζαο πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηεο Γ1 θαη ηεο Γ2 θαη πεξηιακβάλεη ηα θνηλά δνκηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά, αιιά κάιινλ σο κία ζεηξά απφ ελδηάκεζα δηαδνρηθά θαη απηφλνκα ζηάδηα, θαζέλα απφ ηα νπνία αληηζηνηρεί ζε έλα ζπζηεκαηηθφ φιν, ζε κηα ηδηαίηεξε θαη αλεμάξηεηε «γξακκαηηθή ηεο Γ2» βάζεη ηεο νπνίαο εξκελεχεηαη ε γισζζηθή παξαγσγή ηνπ ππνθεηκέλνπ ζην αληίζηνηρν ζηάδην. πσο ζπκβαίλεη θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο θαηάθηεζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο, ην άηνκν δελ ζεκεηψλεη κηα πνξεία απφ ην «ιαλζαζκέλν» πξνο ην «νξζφ» αιιά, ζηεξηδφκελν ζηηο εκπεηξίεο θαη ηηο γλψζεηο πνπ θάζε ζηηγκή δηαζέηεη, δηαηππψλεη ππνζέζεηο γηα ηε ζπζηεκαηηθή ππφζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Γ2 ηηο νπνίεο επαιεζεχεη κε ηε κέζνδν ηεο «δνθηκήο θαη πιάλεο». ιεο απηέο νη δηαδηθαζίεο πξαγκαηψλνληαη κε δηαηζζεηηθφ ηξφπν θαη πνηέ δελ είλαη ζπλεηδεηέο ζηα ππνθείκελα πνπ ηηο πινπνηνχλ. κσο, απηφ πνπ εχθνια πιένλ γίλεηαη θαηαλνεηφ είλαη φηη ηα «ιάζε» πνπ εκθαλίδνληαη ζηε γισζζηθή παξαγσγή ησλ καζεηψλ δελ είλαη ηπραία νχηε ζπκπησκαηηθά αιιά, ζπλήζσο δηαζέηνπλ ζπζηεκαηηθφ ραξαθηήξα θαη νθείινληαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλεηαη αληηιεπηφ θαη εθαξκφδεηαη ην γισζζηθφ ζχζηεκα ηεο Γ2. Πξνθεηκέλνπ λα εμεγεζεί πψο ν καζεηήο ηεο Γ2 πξννδεχεη ζην ζπλερέο ηεο δηαγιψζζαο, ρξεζηκνπνηήζεθε ε έλλνηα ηνπ ειέγρνπ ηεο ππφζεζεο (hypothesis - testing) θαηά ηνλ ίδην ζρεδφλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα εμεγεζεί ε θαηάθηεζε ηεο Γ1. Ο Corder (1967) ππνζηήξημε φηη ηφζν νη θπζηθνί νκηιεηέο φζν θαη νη καζεηέο ηεο Γ2 θάλνπλ ιάζε γηα λα ειέγμνπλ νξηζκέλεο ππνζέζεηο γηα ηε θχζε ηεο γιψζζαο πνπ καζαίλνπλ. Ο Corder είδε ηα ιάζε σο κηα απφδεημε κηαο εζσηεξηθήο δηαδηθαζίαο ηνπ καζεηή. Απηή ε άπνςε είλαη θαζαξά κεληαιηζηηθή θαη έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηε ζεσξία γηα ηελ εθκάζεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο πνπ πξνηείλεη ε αληηπαξαβνιηθή αλάιπζε. Πξέπεη ζην ζεκείν απηφ λα ζπκπιεξψζνπκε φηη ε δηαγιψζζα έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν αξθεηψλ εξεπλψλ, ζηφρνο ησλ νπνίσλ ήηαλ λα θαζνξηζηεί ε θχζε ηνπ θαηλνκέλνπ θαη λα εληνπηζηνχλ ηα δηάθνξα ζηάδηα ή θάζεηο ηηο νπνίεο δηέξρεηαη. Αλ θαη έρνπλ πηνζεηεζεί θαηά θαηξνχο πνιινί ηξφπνη γηα λα πεξηγξαθεί θαη λα απνδνζεί 19

20 ε εμέιημε πνπ ζεκεηψλνπλ ηα ππνθείκελα θαζψο πξνζεγγίδνπλ κέζα απφ ηα δηαδνρηθά ζηάδηα ην ζχζηεκα ηεο Γ2, θαίλεηαη, εληνχηνηο φηη ην κνληέιν πνπ πξνηάζεθε απφ ηνλ Corder θαη κάιηζηα πνιχ λσξίο (Corder 1973) είλαη ην πην πξαθηηθφ θαη ην πην αληηπξνζσπεπηηθφ θπξίσο απφ ηελ άπνςε φηη επηρεηξεί κηα νινθιεξσκέλε εξκελεία ησλ εκθαληδνκέλσλ ιαζψλ. Καηά ηνλ Corder, ινηπφλ, ε δηαγιψζζα δηέξρεηαη απφ ηέζζεξα δηαδνρηθά ζηάδηα σο εμήο (Μήηζεο, 2004:50-52) : 1. Σν πξψην νλνκάδεηαη ζηάδην ησλ ηπραίσλ ιαζψλ ή πξνζπζηεκαηηθό ζηάδην. Καηά ην ζηάδην απηφ ν καζεηήο δελ έρεη αθφκα ζπλεηδεηνπνηήζεη, ηνπιάρηζηνλ ζε έλα αλεθηφ επίπεδν, ηνλ ζπζηεκαηηθφ ραξαθηήξα ηεο Γ2 θαη επηρεηξψληαο λα παξάγεη ιφγν θάλεη πνιιά ιάζε ηα νπνία θαηά ηε θάζε απηή, δελ εληάζζνληαη ζε θάπνηα «ινγηθή» θαη βεβαίσο δελ δηαζέηνπλ ζπζηεκαηηθφ ραξαθηήξα. Απηφ ζεκαίλεη φηη θαηά ην πξψην ζηάδην ν καζεηήο πξνζπαζεί κε ηε κηθξή εκπεηξία θαη ηα ειάρηζηα εξεζίζκαηα πνπ δηαζέηεη, λα θαηαλνήζεη δηαηζζεηηθά ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ δηάθνξσλ ζηνηρείσλ ηα νπνία θαη πξνζπαζεί λα αλαπαξαγάγεη ρσξίο λα έρεη εμαζθαιίζεη ηελ απαηηνχκελε ζπζηεκαηηθή νξγάλσζε θαη ζπλνρή ηνπο. πσο είλαη θπζηθφ, ζην ζηάδην απηφ ζεκεηψλνληαη παξεκβνιέο ε ζπρλφηεηα ησλ νπνίσλ πνηθίιιεη αλάινγα κε ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ησλ ππνθεηκέλσλ. 2. Σν δεχηεξν νλνκάδεηαη πξώηκν ζπζηεκαηηθό ζηάδην θαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη πσο ν νκηιεηήο εκθαλίδεη κηα πξψηε ζπζηεκαηνπνίεζε ηεο γισζζηθήο ηνπ παξαγσγήο. Καηά ηε δηάξθεηα, δειαδή ηνπ ζηαδίνπ απηνχ ν καζεηήο αξρίδεη λα δηακνξθψλεη κηα απιντθή «γξακκαηηθή» εζσηεξηθεχνληαο νξηζκέλεο απφ ηηο ζηνηρεηψδεηο αξρέο ιεηηνπξγίαο ηνπ λένπ ζπζηήκαηνο. Οη αξρέο θαη νη θαλφλεο πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ην δεχηεξν ζηάδην, αλ θαη δελ ζπκπίπηνπλ ζπρλά κε ηηο ηζρχνπζεο αξρέο ιεηηνπξγίαο ηεο Γ2, δελ παχνπλ εληνχηνηο λα ζεσξνχληαη «νξζνί» απφ ην καζεηή, γηαηί ζπκθσλνχλ απφιπηα κε ην ζχζηεκα πνπ ν ίδηνο έρεη εζσηεξηθεχζεη. Έλα άιιν, επίζεο ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ζηαδίνπ απηνχ, είλαη φηη ην ππνθείκελν αδπλαηεί λα δηνξζψζεη ηα «ιάζε» ηνπ, αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ απηά επηζεκαίλνληαη απφ ηνπο ζπλνκηιεηέο θαη, γεληθφηεξα, ην πεξηβάιινλ ηνπ. 20

21 3. Σν ηξίην είλαη γλσζηφ σο κεηαβαηηθό ζπζηεκαηηθό ζηάδην θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα κεγαιχηεξε ζπλέπεηα ζηε γισζζηθή παξαγσγή ζε ζρέζε πξνο ην πξνεγνχκελν ζηάδην. Αλ θαη νη αξρέο ιεηηνπξγίαο ηεο Γ2 δελ έρνπλ εζσηεξηθεπζεί ζε απφιπηα ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ, εληνχηνηο ε γισζζηθή παξαγσγή ηνπ αηφκνπ ραξαθηεξίδεηαη σο απνδεθηή θαη ζπλερψο βειηηψλεηαη κε ηαρχ, κάιηζηα ξπζκφ. Σν πην ζεκαληηθφ ίζσο ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ζηαδίνπ απηνχ είλαη φηη ην άηνκν δηνξζψλεη ακέζσο ηα «ιάζε» πνπ επηζεκαίλνληαη απφ ηνπο ζπλνκηιεηέο ηνπ, αθφκα θαη φηαλ νη επηζεκάλζεηο αθνξνχλ πνιχ απαηηεηηθέο ή εμεηδηθεπκέλεο πεξηπηψζεηο. 4. Σν ηέηαξην θαη ηειεπηαίν είλαη γλσζηφ σο ζηαζεξνπνηεκέλν ζπζηεκαηηθό ζηάδην. Καηά ην ζηάδην απηφ ην άηνκν/καζεηήο θάλεη πνιχ ιηγφηεξα «ιάζε» ζε ζχγθξηζε κε ηα πξνεγνχκελα ζηάδηα θαη απηφ ζεκαίλεη φηη εζσηεξηθεχζεη ην ζχζηεκα ηεο Γ2 ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε λα δηαζέηεη άλεζε ζηελ νκηιία θαη, γεληθά λα επηθνηλσλεί επαξθψο γηα ζέκαηα πνπ ην ελδηαθέξνπλ. Ζ απφθηεζε ηεο ηθαλφηεηαο απηήο έρεη σο απνηέιεζκα λα είλαη ζε ζέζε λα δηνξζψλεη κφλνο ηνπ θάπνην «ιάζνο» πνπ έθαλε, ρσξίο λα πεξηκέλεη ηηο αληηδξάζεηο ησλ ζπλνκηιεηψλ ηνπ. έρεη Σν ηέηαξην ζηάδην απνηειεί ηελ ηειηθή θαη ηαπηφρξνλα ηελ πην εμειηγκέλε βαζκίδα ηεο δηαγιψζζαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ην άηνκν νδεγείηαη ζε κηα ζπζηεκαηηθή ζχιιεςε ηεο Γ2 πνπ πξνζεγγίδεη αηζζεηά ηα δνκηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά. Ο Selinker (1972) εληφπηζε πέληε βαζηθέο δηεξγαζίεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηε δηαγιψζζα: 1 Μεηαθνξά (transfer). 2 Τπεξγελίθεπζε ησλ θαλφλσλ ηεο Γ2 (overgeneralization). 3 Μεηαθνξά ιόγω εθπαίδεπζεο (transfer of training), δειαδή θαλφλαο πνπ εηζέξρεηαη ζην ζχζηεκα ηνπ καζεηή σο απνηέιεζκα δηδαζθαιίαο. 4 ηξαηεγηθέο ηεο εθκάζεζεο ηεο Γ2 (strategies of L2 learning), δειαδή κία αλαγλσξίζηκε απφ ην καζεηή πξνζέγγηζε ζηε δηδαθηηθή χιε. 5 ηξαηεγηθέο ηεο επηθνηλωλίαο (strategies of L2 communication), δειαδή κία αλαγλσξίζηκε απφ ην καζεηή πξνζέγγηζε ζηελ επηθνηλσλία κε ηνπο ηζαγελείο νκηιεηέο. 21

22 Οη πέληε απηέο δηεξγαζίεο απνηεινχλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ν καζεηήο πξνζπαζεί λα εζσηεξηθεχζεη ην ζχζηεκα ηεο Γ2. Ο Widdowson (1975) ππνδεηθλχεη φηη φια απηά κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ θάησ απφ ηε γεληθή έλλνηα ηεο απινπνίεζεο (simplification) Μεηαθοπά και γενίκεςζη Καηά ηε δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηεο Γ2, νη θχξηεο ζηξαηεγηθέο πνπ εθαξκφδνληαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ καζεηή είλαη δχν: ε κεηαθνξά θαη ε ππεξγελίθεπζε (Μήηζεο, 2004:28-29). Μεηαθνξά (transfer) νλνκάδεηαη γεληθά ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ην άηνκν ρξεζηκνπνηεί πξνεγνχκελε γλψζε ή δεμηφηεηα γηα λα επηιχζεη έλα λέν πξφβιεκα ή γηα λα αληηκεησπίζεη κηα λέα θαηάζηαζε. Ζ κεηαθνξά επηηπγράλεηαη φηαλ ε πξνεγνχκελε γλψζε ή δεμηφηεηα εθαξκφδεηαη θαηά ηξφπν πνπ λα δηεπθνιχλεη ηελ γξήγνξε θαη ζσζηή αληηκεηψπηζε ηνπ λένπ πξνβιήκαηνο. Αλ φκσο ζπκβεί ψζηε ε πξνεγνχκελε γλψζε λα πεξηπιέμεη αθφκα πεξηζζφηεξν ην πξφβιεκα θαη απφ ιαλζαζκέλε εθηίκεζε, άζηνρε επηινγή ή θαθφ ρεηξηζκφ δπζθνιέςεη ηελ επίιπζε ηνπ, ηφηε κηιάκε γηα παξεκβνιή ή παξέκβαζε (interference) 2. Ζ παξεκβνιή απνηειεί ηελ αξλεηηθή φςε ηεο κεηαθνξάο θαη αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ζεκεηψλεηαη ιαλζαζκέλε ή άζηνρε ζχλδεζε ηεο πξνεγνχκελεο γλψζεο θαη εκπεηξίαο κε ηελ παξνχζα θαηάζηαζε. Ζ παξεκβνιή ή παξέκβαζε γισζζηθψλ ηδηνηήησλ θαη ζπλεζεηψλ απφ ηε κεηξηθή γιψζζα ηνπ καζεηή ζηε Γ2 απνηειεί απφ ηα ζεκαληηθφηεξα παξαηεξήζηκα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δηαδηθαζίαο θαηάθηεζεο ηεο δεχηεξεο γιψζζαο (Μπέιια 2007:32). Δίλαη παξαηεξήζηκε κε ηελ έλλνηα φηη, κπνξνχκε λα βγάινπκε ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην πνηα είλαη ε κεηξηθή ηνπ γιψζζα. Απηφ κπνξεί λα πξνθχπηεη σο απνηέιεζκα θάπνηνπ είδνπο «μεληθήο πξνθνξάο» ή θαη ζπγθεθξηκέλσλ ιεμηινγηθψλ, ζπληαθηηθψλ ή άιισλ ζηνηρείσλ, ηα νπνία γλσξίδνπκε φηη ραξαθηεξίδνπλ ηε γιψζζα πνπ ηνπ απνδίδνπκε σο κεηξηθή. Σν ζπλεζέζηεξν είδνο παξεκβνιήο αθνξά ζηνηρεία ζηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη ε Γ1 ηνπ καζεηή θαη ε Γ2 πνπ απνπεηξάηαη λα θαηαθηήζεη. Σέηνηνπ είδνπο ζηνηρεία εκθαλίδνληαη ζε φια ηα γισζζηθά επίπεδα, ζην επίπεδν ηεο 2 Θα πξέπεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη ν φξνο παξεκβνιή ηείλεη ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα λα αληηθαηαζηαζεί απφ ηνλ φξν δηαγιωζζηθή επηξξνή (cross-linguistic influence). Καζψο, σζηφζν, απηφ πξνέθπςε απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ δεκηνπξγεί ν φξνο transfer ζηα αγγιηθά (Ellis 1997) ζα ζπλερίζνπκε εδψ λα αλαθεξφκαζηε ζην θαηλφκελν κε ηνλ φξν παξεκβνιή 22

23 θσλνινγίαο (πνπ θαζίζηαληαη ηδηαίηεξα εκθαλή), ζην επίπεδν ηεο ζχληαμεο θαη ηεο κνξθνινγίαο αιιά θαη ζε πξαγκαηνινγηθφ επίπεδν. Ζ πξαγκαηνινγηθή παξεκβνιή νξίδεηαη απφ ηνλ Kasper (1992:207) σο επηξξνή πνπ αζθείηαη απφ ηελ πξαγκαηνινγηθή γλψζε ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε γιψζζεο δηαθνξεηηθέο απφ ηε γιψζζα-ζηφρν, θαηά ηελ παξαγσγή, θαηαλφεζε θαη εθκάζεζε πξαγκαηνινγηθψλ πιεξνθνξηψλ ηεο Γ2. Δίδε παξεκβνιήο 1) Αξλεηηθή παξεκβνιή (negative transfer) / ζεηηθή παξεκβνιή (positive transfer) ή κεηαθνξά. Ζ αξλεηηθή παξεκβνιή αληηδηαζηέιιεηαη πξνο ζεηηθή, θαηά ηελ νπνία έλαο ηχπνο ηεο Γ1 ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηελ παξαγσγή ελφο εθθσλήκαηνο ζηε Γ2 θαη νδεγεί ζε νξζή παξαγσγή, εθφζνλ ν ηχπνο απηφο αλήθεη θαη ζηε λφξκα ηεο Γ2. πρλά δειαδή ν καζεηήο ηεο Γ2 δηαθηλδπλεχεη ηε ρξήζε ηχπσλ ή δνκψλ ηεο κεηξηθήο πνπ ζεσξεί πηζαλφ λα πθίζηαληαη θαη ζηε γιψζζα-ζηφρν. Έηζη ελψ ε αξλεηηθή παξεκβνιή είλαη δπλαηφλ λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο, ε ζεηηθή παξεκβνιή κπνξεί λα ηελ ππνβνεζήζεη θαη λα ηελ επηηαρχλεη. 2) Απνθπγή (avoidance) Ζ απνθπγή ρξήζεο ζπγθεθξηκέλσλ ηχπσλ ή δνκψλ ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ είλαη δπλαηφλ λα νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο παξάγνληεο φπσο ε απνπζία αλάινγσλ ηχπσλ ή δνκψλ απφ ηε κεηξηθή γιψζζα ησλ καζεηψλ, ε απμεκέλε δπζθνιία πνπ επηβάιινπλ ζπγθεθξηκέλεο γισζζηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε ειεχζεξε ζπλνκηιία ή ν θφβνο εκθάληζεο ιαζψλ. 3) Τπεξβάιινπζα ρξήζε (overuse). Ζ ππεξβάιινπζα ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ - γξακκαηηθψλ θπξίσο δνκψλ πξνθχπηεη ζπλήζσο απφ ελδνγισζζηθέο δηεξγαζίεο φπσο ε ππεξγελίθεπζε. Δπνκέλσο θάζε άηνκν πνπ καζαίλεη κηα μέλε γιψζζα, είλαη θπζηθφ, φηαλ ζπλαληά δπζθνιίεο, λα ζηεξίδεηαη θαη λα αλαθέξεηαη ζε αληίζηνηρα θαηλφκελα ή δνκέο ηεο κεηξηθήο ηνπ γιψζζαο, γηαηί απηή είλαη ν κφλνο ρψξνο πνπ απνηειεί έλα ζχλνιν παξφκνησλ πξνεγνχκελσλ εκπεηξηψλ θαη θαηλνκέλσλ κε απηά πνπ αληηκεησπίδεη ηψξα. Ζ δεχηεξε δηαδηθαζία κάζεζεο είλαη ε ιεγφκελε γελίθεπζε ε νπνία απνηειεί βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο αλζξψπηλεο ζθέςεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νλνκάδνπκε 23

24 γελίθεπζε ηε δπλαηφηεηα αλαγσγήο απφ ηα επί κέξνπο ζηνηρεία ζην ζχλνιν ή, πην απιά, ηε δηαηχπσζε ελφο θαλφλα, κηαο αξρήο ή ελφο ζπκπεξάζκαηνο, εθφζνλ απηή βαζίδεηαη ζηελ παξαηήξεζε θαη ζηνλ ζπλππνινγηζκφ κεκνλσκέλσλ ζηνηρείσλ θαη πεξηπηψζεσλ. Δλψ φκσο ε γελίθεπζε είλαη ε πην θπζηνινγηθή θαη ε πην δηαδεδνκέλε ζηξαηεγηθή ζηελ αλζξψπηλε κάζεζε, πνιιέο θφξεο ε ππεξβνιηθή ηάζε γηα γελίθεπζε, γλσζηή σο ππεξγελίθεπζε (overgeneralization), πεξηιακβάλεη ζηνηρεία πέξα απφ ηα θαλνληθά κε απνηέιεζκα ηε δηαζηξέβισζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ηε δηαηχπσζε αλαιεζψλ ζπκπεξαζκάησλ ή αξρψλ. Αλ ηψξα έξζνπκε ζηε δηαδηθαζία εθκάζεζεο ηεο Γ2 είλαη θπζηθφ φηη ην άηνκν πνπ δηδάζθεηαη ηε δεχηεξε γιψζζα (φπσο αθξηβψο θαη ην άηνκν πνπ θαηαθηά ηελ Γ1) γεληθεχεη θαη δεκηνπξγεί κέζα ηνπ (ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα) θαλφλεο θαη αξρέο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο. Λφγσ φκσο ηεο αλεπάξθεηαο ησλ εκπεηξηψλ θαη ηεο απεηξίαο ηνπ ζρεηηθά κε ηε «ινγηθή» ηεο Γ2, ην άηνκν απηφ είλαη δπλαηφλ λα πξνβεί ζε γεληθεχζεηο πνπ λα πεξηιακβάλνπλ πεξηπηψζεηο ή ζηνηρεία πέξα απφ ηα ηζρχνληα ζην ζχζηεκα ηνπ δεχηεξνπ θψδηθα επηθνηλσλίαο. ηελ πεξίπησζε απηή ζα έρεη ζεκεησζεί ην θαηλφκελν ηεο ππεξγελίθεπζεο ην νπνίν, πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε, νθείιεηαη ζε ιαλζαζκέλε εθηίκεζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο Γ2 θαη δελ ζρεηίδεηαη κε ηε κεηξηθή γιψζζα. ζν φκσο ζα αζθείηαη ζηε γιψζζα θαη ζα εμνηθεηψλεηαη ζηαδηαθά κε ην ζχζηεκά ηεο, ηφζν θαη ζα ειαηηψλνληαη βαζκηαία νη ππεξγεληθεχζεηο. πγθεθαιαηψλνληαο, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε κεηαθνξά θαη ε γελίθεπζε απνηεινχλ ζεκαληηθέο δηαδηθαζίεο ηελ εθκάζεζε ηεο Γ2 θαη νη αξλεηηθέο κνξθέο ηνπο, δειαδή ε παξεκβνιή θαη ε ππεξγελίθεπζε απνηεινχλ σο έλα βαζκφ, θπζηνινγηθά θαη αλακελφκελα θαηλφκελα, ηνπιάρηζηνλ ζηα αξρηθά ζηάδηα ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Γ2. Σα αξλεηηθά απηά θαηλφκελα κεηψλνληαη κε ηνλ θαηξφ, αλάινγα βέβαηα κε ηνλ ξπζκφ εζσηεξίθεπζεο θαη αθνκνίσζεο ησλ ζπζηεκαηηθψλ αξρψλ ηεο Γ2. Ο Selinker, επίζεο, παξαηήξεζε φηη πνιινί καζεηέο (ίζσο 95%) δελ θαηνξζψλνπλ λα επηηχρνπλ ηε γισζζηθή ηθαλφηεηα ζηε Γ2. Γειαδή δε θηάλνπλ ζην ηέινο ηνπ ζπλερνχο ηεο δηαγιψζζαο. ηακαηνχλ λα καζαίλνπλ, φηαλ ε δηαγιψζζα ηνπο πεξηέρεη ηνπιάρηζηνλ κεξηθνχο θαλφλεο δηαθνξεηηθνχο απφ απηνχο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο Γ2. Απηφ ην νλνκάδεη απνιίζωζε (fossilization). H απνιίζσζε ζπκβαίλεη ζηνπο πεξηζζφηεξνπο καζεηέο θαη δε κπνξεί λα ζεξαπεπζεί κε επηπιένλ 24

25 δηδαζθαιία. Οη απνιηζσκέλεο δνκέο κπνξνχλ λα πηζηνπνηεζνχλ σο ιάζε ή σο ζσζηνί ηχπνη ηεο Γ2. Ζ ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο βαζίζηεθε πάλσ ζε «δεδνκέλα ζπκπεξηθνξάο» (behavioral events). πσο αλαγλσξίδεη ν Selinker, ηα δεδνκέλα ζπκπεξηθνξάο πνπ δείρλνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ ζηηο ζπδεηήζεηο γηα ηελ εθκάζεζε ηεο δεχηεξεο γιψζζαο είλαη ηα «ιάζε». Δληνχηνηο, εθεί φπνπ ε αληηπαξαβνιηθή αλάιπζε επηλνήζεθε γηα λα δηθαηνινγήζεη δηαδηθαζίεο γηα πξφβιεςε ιαζψλ, ε ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο απνηειεί κία πξνζπάζεηα λα εμεγήζεη ηα ιάζε. Έηζη ε ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο, ζην μεθίλεκά ηεο ηνπιάρηζηνλ, ζπλδέεηαη θαη ηαπηίδεηαη ελ πνιινίο κε ηελ Αλάιπζε Λαζψλ Ανάλςζη Λαθών Σν ηειεπηαίν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο δηαγιψζζαο είλαη ηα ιάζε ησλ καζεηψλ, νπσζδήπνηε ζπλδέεηαη κε ηελ παξεκβνιή απφ ηε Γ1, απνηειεί αλακθηζβήηεηα ζχκπησκα ηφζν ηεο πνηθηιφηεηαο 3 ζηε δηαγιψζζα φζν θαη ηεο ζηαδηαθήο ηεο αλάπηπμεο θαη βεβαίσο είλαη ην πξσηαξρηθφ παξαηεξήζηκν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο απνιίζσζεο. Γεδνκέλνπ φηη φινη νη καζεηέο νπνηαζδήπνηε Γ2 θάλνπλ ιάζε ηφζν θαηά ηελ θαηαλφεζε φζν θαη θαηά ηελ παξαγσγή ηεο γιψζζαο- ζηφρνπ, εχινγα φιεο νη ζεσξίεο θαηάθηεζεο, έκκεζα ή άκεζα, αζρνινχληαη κε ην ζέκα απηφ. Σν ελδηαθέξνλ γηα ηα ιάζε ησλ καζεηψλ εκθαλίζηεθε ηαπηφρξνλα κε ην γεληθφ ελδηαθέξνλ γηα ηε δηαδηθαζία θαηάθηεζεο κηαο Γ2. Δληάρζεθε αξρηθά ζηε ζεσξία ηεο Αληηπαξαβνιηθήο Αλάιπζεο (Contrastive Analysis), ε νπνία αληηκεηψπηδε ηα ιάζε ζπιιήβδελ σο ζπκπηψκαηα παξεκβνιήο απφ ηε Γ1. ηε ζπλέρεηα, απφ ηε ζηηγκή πνπ ε ίδηα ε γιψζζα ηνπ καζεηή θαζηεξψζεθε σο απηφλνκν αληηθείκελν κειέηεο, αλεμάξηεην δειαδή απφ ηελ φπνηα κεηξηθή γιψζζα είρε ν καζεηήο, ε κειέηε ησλ ιαζψλ άξρηζε λα πξαγκαηνπνηείηαη ζην πιαίζην κηαο κεζνδνινγίαο 3 χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο ε γισζζηθή αλάπηπμε ηνπ καζεηή δελ ζπληειείηαη γξακκηθά, κε ηελ έλλνηα φηη ηα ζηάδηα απφ ηα νπνία δηέξρεηαη δελ έρνπλ ζαθψο δηαθξηηά φξηα αιιά ζπλήζσο επηθαιχπηνληαη. Γηα ην ιφγν απηφ ε δηαγιψζζα ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο πξνζδηνξίδεηαη απφ θαλφλεο πνπ δηαξθψο ππεηζέξρνληαη ζην ζχζηεκα ηνπ καζεηή θαη πνπ ζπρλά βξίζθνληαη ζε αληαγσληζηηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπο. Δίλαη δειαδή πηζαλφ ζην πιαίζην ελφο αλαπηπμηαθνχ ζηαδίνπ ην γισζζηθφ εμαγφκελν ηνπ καζεηή λα θαζνδεγείηαη απφ έλα ζπγθεθξηκέλν θαλφλα ζε κηα πεξίπησζε θαη απφ έλα δηαθνξεηηθφ ζε κία άιιε. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ινηπφλ, ν φξνο δηαγιωζζηθή πνηθηιόηεηα (interlanguage variability) αλαθέξεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ν καζεηήο κηαο Γ2 ρξεζηκνπνηεί δχν ή θαη πεξηζζφηεξνπο γισζζηθνχο ηχπνπο γηα λα πξαγκαηψζεη γισζζηθά θαηλφκελα ηα νπνία ζηε γιψζζα ζηφρν έρνπλ κία θαη κνλαδηθή πξαγκάησζε.(μπέιια 2007:51) 25

26 γλσζηήο κε ην φλνκα Αλάιπζε Λαζώλ (Error Analysis). Βαζηθφο εηζεγεηήο ηεο ήηαλ ν Corder (1967), ν νπνίνο ζεσξεί ηα ιάζε ζεκαληηθά γηα ηξεηο ιφγνπο : 1) Παξέρνπλ ζην δηδάζθνληα πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην πφζα έρεη κάζεη ν καζεηήο. 2) Παξέρνπλ ζηνλ εξεπλεηή ελδείμεηο ζρεηηθά κε ην πψο θαηαθηάηαη ε γιψζζα. 3) Λεηηνπξγνχλ σο κεραληζκνί κέζσ ησλ νπνίσλ ν καζεηήο αλαθαιχπηεη ηνπο θαλφλεο ηεο Γ2. Ο Corder (1974) αλαγλσξίδεη πέληε ζηάδηα ζηε δηαδηθαζία Αλάιπζεο Λαζψλ: 1) ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο απφ ηε γιψζζα ηνπ καζεηή 2) εληνπηζκφο ησλ ιαζψλ κέζα ζην δείγκα 3) ηαμηλφκεζε ησλ ιαζψλ 4) εξκελεία ησλ ςπρνγισζζνινγηθψλ αηηίσλ ησλ ιαζψλ 5) αμηνιφγεζε ησλ ιαζψλ σο πξνο ηε ζνβαξφηεηα/βαξχηεηά ηνπο. Σα ζηάδηα απηά απνηέιεζαλ θνκβηθφ ζεκείν ζεσξεηηθήο αλαδήηεζεο θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ςλλογή δείγμαηορ Σν δείγκα ηεο γιψζζαο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αλάιπζε ιαζψλ κπνξεί λα είλαη κεγάιν (λα πξνέξρεηαη δειαδή απφ κεγάιν αξηζκφ καζεηψλ), ζπγθεθξηκέλν (απφ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ καζεηψλ) ή ηπραίν (έλα δείγκα γιψζζαο απφ έλα κφλν καζεηή). Καηά ηε ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε νξηζκέλνη παξάγνληεο πνπ είλαη δπλαηφλ λα επεξεάζνπλ ην πνζνζηφ θαη ην είδνο ησλ ιαζψλ θαη λα πξνθαιέζνπλ θαηλφκελα πνηθηιφηεηαο ζηε δηαγιψζζα ηνπ καζεηή. Οη θπξηφηεξνη παξάγνληεο είλαη νη αθφινπζνη : 1. Σν κέζνλ : ε παξαγσγή ηνπ καζεηή κπνξεί λα είλαη γξαπηή ή πξνθνξηθή. 2. Σν θεηκεληθφ είδνο : ε παξαγσγή κπνξεί λα έρεη ηε κνξθή επηζηνιήο, ζπλνκηιίαο, δηάιεμεο θ.ιπ. 3. Σν πεξηερφκελν : ην ζέκα πνπ πξαγκαηεχεηαη ν καζεηήο θαη ν βαζκφο εμνηθείσζεο πνπ έρεη κε απηφ. 4. Σν επίπεδν : ν καζεηήο κπνξεί λα είλαη αξράξηνο, κέζνο ή πξνρσξεκέλνο. 5. Ζ κεηξηθή γιψζζα : ε Γ1 δειαδή ηνπ καζεηή. 26

27 6. Ο ηξφπνο γισζζηθήο εθκάζεζεο : ν καζεηήο κπνξεί λα έρεη κάζεη ηε γιψζζα κέζσ επηθνηλσλίαο κε θπζηθνχο νκηιεηέο, κέζσ δηδαθηηθήο θαζνδήγεζεο ή θαη κε ηνπο δχν ηξφπνπο Δνηοπιζμόρ ηυν λαθών Καηά ηνλ Corder (1974) δε κπνξνχκε εχθνια λα ραξαθηεξίζνπκε κηα έθθξαζε σο ζσζηή ή ιαλζαζκέλε, ην ηη κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί σο «ιάζνο» ζηελ παξαγσγή ησλ καζεηψλ ηεο Γ2 δελ είλαη πάληα εχθνια δηαθξηηφ. Χο θξηηήξην ζέηεη ηε ζσζηή εμήγεζε απφ ην κειεηεηή ησλ πξνζέζεσλ ηνπ καζεηή. Μπνξεί κηα θαηλνκεληθά ζσζηά δνκεκέλε έθθξαζε λα είλαη ζσζηή θαηά ηχρε ή λα είλαη κηα θξάζε πνπ απνκλεκφλεπζε ν νκηιεηήο θαη λα ηελ παξάγεη ζε θαηάιιειεο πεξηζηάζεηο, ρσξίο φκσο θαη λα γλσξίδεη ηνπο θαλφλεο ζρεκαηηζκνχ ηεο. Δπίζεο, ν καζεηήο κπνξεί λα παξαγάγεη κηα ζσζηή έθθξαζε πνπ ζα κπνξνχζε λα παξαγάγεη έλαο θπζηθφο νκηιεηήο ζε κηα θαηάιιειε πεξίζηαζε επηθνηλσλίαο αιιά, φηαλ αθνπζηεί κε ην γισζζηθφ ηεο πεξηβάιινλ, λα κελ είλαη εχθνια εξκελεχζηκε. Δίλαη δπλαηή, βεβαίσο, θαη ε αθξαία πεξίπησζε πνπ παξάγεηαη κηα ιαλζαζκέλε έθθξαζε, ηελ νπνία θαλέλαο θπζηθφο νκηιεηήο δε ζα ηελ έιεγε ζε νπνηνδήπνηε πεξηβάιινλ. ην ζηάδην απηφ δχν είλαη νη βαζηθέο κεζνδνινγηθέο δηαθξίζεηο : ε δηάθξηζε κεηαμχ παξαδξνκώλ (lapses), δειαδή απνθιίζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ φρη απφ έιιεηςε γλψζεο αιιά απφ απνηπρία ηνπ καζεηή λα πξαγκαηψζεη ηε γισζζηθή ηνπ ηθαλφηεηα, θαη ιαζώλ (errors), απνθιίζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ έιιεηςε ηθαλφηεηαο ή γλψζεο. χκθσλα κε ηνλ Corder (1974), ε Αλάιπζε Λαζψλ πξέπεη λα εζηηάδεη ηελ πξνζνρή ηεο ζηα ιάζε θαη φρη ζηηο παξαδξνκέο. Σν βαζηθφ πξφβιεκα ηεο δηάθξηζεο απηήο είλαη φηη ππνλνεί πσο ε ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή είλαη νκνηνγελήο θαη φρη πνηθίιε. πσο φκσο ηνλίδεη ν Ellis (1994:51), είλαη πηζαλφ ε γλψζε ελφο γισζζηθνχ ηχπνπ λα είλαη κεξηθή θαη ν καζεηήο λα κε γλσξίδεη φια ηα πεξηθείκελα ζηα νπνία απαληά ν ελ ιφγσ ηχπνο. O Corder (1974), επίζεο, δηαρσξίδεη ηα ιάζε ζε απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ «παξαβίαζε ηνπ θψδηθα» (breaches of the code) θαη ζε απηά πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε «ρξήζε ηνπ θψδηθα» (use of the code). Σα πξψηα αλαθέξνληαη ζηνπο ζπληαθηηθνχο, θσλνινγηθνχο θαη ζεκαζηνινγηθνχο θαλφλεο ηεο γιψζζαο πνπ δεκηνπξγνχλ επηθαλεηαθά, ζσζηά ή φρη, δνκεκέλεο πξνηάζεηο (superficially well-formed, superficially deviant). Σα δεχηεξα αλαθέξνληαη ζην γισζζνθνηλσληθφ πεξηβάιινλ, δειαδή θαηά πφζν κία έθθξαζε (πνπ κπνξεί λα είλαη γξακκαηηθά ζσζηή) είλαη 27

28 θαηάιιειε ή φρη (appropriate, inappropriate) κε κηα ζπγθεθξηκέλε επηθνηλσληαθή πεξίζηαζε. Γηα παξάδεηγκα, ε θξάζε: Ση θάλεηο; πνπ απεπζχλεηαη ζε έλα θαζεγεηή απφ έλα καζεηή κπνξεί λα είλαη ζσζηά δνκεκέλε ζχκθσλα κε ηνπο γξακκαηηθνχο θαλφλεο ηεο ειιεληθήο αιιά είλαη ιαλζαζκέλε (αθαηάιιειε) ζχκθσλα κε ην γισζζνθνηλσληθφ πεξηβάιινλ ηεο ειιεληθήο πνπ απαηηεί ηε ρξήζε πιεζπληηθνχ επγελείαο θαη επνκέλσο πξαγκαηνινγηθά ιαλζαζκέλε. Μηα άιιε δηάθξηζε πνπ αλάγεηαη ζηνλ Corder (1974) αθνξά ην θαηά πφζνλ ηα ιάζε είλαη εκθαλή (overt) ή ζπγθαιπκκέλα (covert). Σν εκθαλέο ιάζνο είλαη εχθνιν λα εληνπηζηεί ιφγσ ηεο κνξθηθή απφθιηζεο πνπ παξνπζηάδεη. Αληίζεηα, γηα λα εληνπηζηεί ην ζπγθαιπκκέλν ιάζνο, ζα πξέπεη λα εμεηάζνπκε πξνζεθηηθά ην πεξηθείκελν ρξήζεο Σαξινόμηζη ηυν λαθών Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθνί ηξφπνη θαηάηαμεο ησλ ιαζψλ : άιινη ηα ηαμηλνκνχλ ζε κνξθνινγηθνχ ηχπνπ απνθιίζεηο ή ζε ιαλζαζκέλε ζεηξά ησλ φξσλ αλάινγα κε ην είδνο ησλ δνκηθψλ «παξακνξθψζεσλ» εκθαλίδνπλ ηα εθθσλήκαηα ζηα νπνία απαληνχλ, φπσο ε παξάιεηςε ζηνηρείσλ (omission), ε πξνζζήθε πεξηηηψλ ζηνηρείσλ (addition) (Dulay, Burt & Krashen, 1982:45), ελψ άιινη ζπλδένπλ ηα ιάζε κε ηα γισζζηθά επίπεδα (θσλνινγηθφ, ιεμηινγηθφ, ζπληαθηηθφ θ.ιπ.) θαη αλαγλσξίδνπλ δηαθνξεηηθέο ππνθαηεγνξίεο ζηα πιαίζηα ησλ επξχηεξσλ θαηεγνξηψλ. Ο Corder (1974) πξνηείλεη κηα πην «ελδνζθνπηθή» ηαμηλφκεζε θαη αλαγλσξίδεη ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο ιαζψλ 4 : 1. Πξνζπζηεκαηηθά (prosystematic) ιάζε, ηα νπνία είλαη ηπραία θαη εκθαλίδνληαη φηαλ ν καζεηήο αγλνεί ηελ χπαξμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαλφλα ζηε γιψζζα-ζηφρν. Σα ιάζε ηνπ είλαη εληειψο ηπραία θαη θακηά θνξά παξάγεη θαη θαλέλα ζσζηφ ηχπν. ηαλ ηνπ δεηεζεί λα δηνξζψζεη ηελ πξφηαζή ηνπ δε κπνξεί λα ην θάλεη θαη νχηε κπνξεί λα εμεγήζεη, γηαηί επέιεμε έλα ζπγθεθξηκέλν ηχπν. 2. πζηεκαηηθά (systematic) ιάζε, ηα νπνία γίλνληαη φηαλ ν καζεηήο έρεη επηλνήζεη έλαλ θαλφλα, πνπ είλαη φκσο ιαλζαζκέλνο. ηαλ ηνπ δεηεζεί, δε κπνξεί λα δηνξζψζεη ην ιάζνο ηνπ αιιά κπνξεί λα δψζεη κηα ινγηθή εμήγεζε ηνπ θαλφλα πνπ αθνινχζεζε. 4 πσο αλαθέξζεθε θαη πην πάλσ ζηε ζεσξία ηεο δηαγιψζζαο. 28

29 3. Μεηαζπζηεκαηηθά (postsystematic) ιάζε, φηαλ ν καζεηήο γλσξίδεη ην ζσζηφ θαλφλα αιιά δελ ηνλ αθνινπζεί. Απνηπγράλεη ιφγσ έιιεηςεο πξνζνρήο ή ζθάικαηνο ηεο κλήκεο. ηαλ ηνπ δεηεζεί λα δηνξζψζεη ην ιάζνο ηνπ, είλαη ζε ζέζε λα ην θάλεη θαη λα εμεγήζεη ηνλ θαλφλα. Λάζε κπνξεί λα ζπκβνχλ ηφζν ζηελ θαηαλφεζε φζν θαη ζηελ παξαγσγή ηνπ ιφγνπ (Corder, 1974). Σα ιάζε θαηαλφεζεο (receptive errors) πνιιέο θνξέο πεξλνχλ απαξαηήξεηα, αιιά, θαη φηαλ αθφκε αληρλεπηνχλ, είλαη πνιχ δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί αθξηβψο ε αηηία ηνπ ιάζνπο. Γη απηφ ην ιφγν ηνπο δφζεθε ειάρηζηε πξνζνρή. Αληίζεηα, ηα εθθξαζηηθά ιάζε (expressive errors) αλαγλσξίδνληαη εχθνια θαη πξνζθέξνπλ άκεζεο πιεξνθνξίεο γηα ηε γισζζηθή ηθαλφηεηα. Έλα άιιν δήηεκα είλαη ην εάλ ζα πξέπεη ην πιηθφ λα ζπιιέγεηαη ζπγρξνληθά (cross - sectionally) - ζε έλα νξηζκέλν ρξνληθφ ζεκείν - ή δηαρξνληθά (longitudinally) - ζε δηαδνρηθά ρξνληθά ζεκεία γηα κηα ρξνληθή πεξίνδν. Ζ πιεηνςεθία αλήθεη ζηελ πξψηε πεξίπησζε. Έηζη, φκσο, θαζίζηαηαη δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηνχλ επαθξηβψο ηα δηάθνξα ιάζε πνπ παξάγνπλ νη καζεηέο ζηα δηάθνξα ζηάδηα ηεο εμέιημήο ηνπο. Ζ πεξηγξαθή θαη ηαμηλφκεζε ησλ ιαζψλ κπνξεί λα απνβεί ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθή, εθφζνλ δελ είλαη πάληα ζαθέο ζε ηη ζπλίζηαηαη ην ιάζνο (Ellis 1994:57) θαη ηα φξηα κεηαμχ ησλ ηχπσλ ηνπ ιάζνπο είλαη ζπρλά δπζδηάθξηηα Δπμηνεία λαθών Δλψ ε πεξηγξαθή ησλ ιαζψλ είλαη θπξίσο κηα γισζζνινγηθή δξαζηεξηφηεηα, ε εμήγεζε ηνπο αλήθεη ζηνλ ηνκέα ηεο ςπρνγισζζνινγίαο. Καη επεηδή δελ ππάξρεη θάπνηα θνηλά απνδεθηή ζεσξία γηα ην πψο νη άλζξσπνη καζαίλνπλ δεχηεξεο γιψζζεο, ε εμήγεζε ησλ ιαζψλ (δειαδή ην γηαηί θαη ην πψο εκθαλίδνληαη) είλαη αθφκε θαηά κεγάιν κέξνο απζαίξεηε. Μηα μεθάζαξε θαη απζηεξή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ιαζψλ είλαη κηα αλέθηθηε επηδίσμε. Κάζε εξεπλεηήο πνπ πξνζπαζεί λα ρξεζηκνπνηήζεη κηα ηππνινγία ιαζψλ πξέπεη λα πάξεη δχζθνιεο θαη απζαίξεηεο απνθάζεηο γηα λα θαηαθέξεη λα θαηεγνξηνπνηήζεη έλα ιάζνο. Απηφ φκσο δελ είλαη εχθνιν, γεγνλφο πνπ θαίλεηαη απφ ηε κεγάιε πνηθηιία ησλ ηχπσλ ιαζψλ πνπ θάζε εξεπλεηήο επηλνεί. Ο Richards (1971:205-6) θάλεη δηάθξηζε ζε: 29

30 α) Γηαγισζζηθά ιάζε (interlingual errors), ηα νπνία νθείινληαη ζηελ παξεκβνιή ηεο Γ1. β) Δλδνγισζζηθά ιάζε (intralingual errors), ηα νπνία αθνξνχλ ηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά θαλφλσλ κάζεζεο, π.ρ. ιαλζαζκέλε γελίθεπζε, αλεπαξθήο εθαξκνγή θαλφλσλ θαη απνηπρία κάζεζεο ησλ ζπλζεθψλ θάησ απφ ηηο νπνίεο νη θαλφλεο εθαξκφδνληαη, γ) Δμειηθηηθά ιάζε (ή ιάζε αλάπηπμεο) (developmental errors), ηα νπνία δείρλνπλ ηελ πξνζπάζεηα ηνπ καζεηή λα θάλεη ππνζέζεηο γηα ηε Γ2 απφ ηελ πεξηνξηζκέλε ηνπ εκπεηξία πνπ έρεη απνθηήζεη ζηελ ηάμε ή απφ ην βηβιίν. Ο Corder (1973: 257, 1974:123, 1975:202) θάλεη δηάθξηζε ζε: α) ιάζε (errors) είλαη ραξαθηεξηζηηθέο απνθιίζεηο ηνπ γισζζηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ καζεηή ζε έλα δεδνκέλν ζηάδην κάζεζεο. Γείρλνπλ ηελ αλεπαξθή γλψζε ησλ καζεηψλ γηα ηνπο θαλφλεο κηαο γισζζάο θαη επεξεάδνπλ ηε γισζζηθή ηθαλφηεηα (competence). Γηα ηα errors ν Corder (1974; 124-5) θάλεη δηάθξηζε ζε: ιάζε πξφζιεςεο (receptive errors) θαη ιάζε έθθξαζεο (expressive errors). πλήζσο πηζηεχεηαη φηη ν καζεηήο έρεη πεξηζζφηεξεο ηθαλφηεηεο πξφζιεςεο απφ φ,ηη έθθξαζεο. β) ζθάικαηα (mistakes), Σα ζθάικαηα είλαη θνηλσληθψο αθαηάιιεινη ηχπνη, απνηπρία ζπλδπαζκνχ ηνπ θαηάιιεινπ ηχπνπ (χθνο, register) ζηελ αλάινγε πεξίζηαζε. Σα πην εκθαλή παξαδείγκαηα ηέηνησλ απνθιίζεσλ είλαη νη "θνηλσληθέο γθάθεο" (social gaffes). γ) παξαδξνκέο ή νιηζζήκαηα (slips). Οη παξαδξνκέο ηεο γιψζζαο (slips of the tongue) ή ηνπ κνιπβηνχ (slips of the pen) είλαη απνθιίζεηο πνπ νθείινληαη ζε παξάγνληεο εθηέιεζεο (performance factors), φπσο π.ρ. λεπξηθφηεηα, αθεξεκάδα, θνχξαζε, άγρνο, ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε. Γελ εκθαλίδνληαη ζπζηεκαηηθά θαη ν καζεηήο κπνξεί λα ηηο δηνξζψζεη ακέζσο κφιηο ηηο πξνζέμεη. Απηνχ ηνπ είδνπο νη απνθιίζεηο απνηεινχλ κέξνο ηεο έξεπλαο ηεο ςπρνγισζζνινγίαο θαη ηεο λεπξνγισζζνινγίαο θαη δελ έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ην δάζθαιν γιψζζαο. Έρνληαο θαηά λνπ ηε δηάθξηζε πνπ έθαλε ν Chomsky (1965:4) αλάκεζα ζε competence θαη performance 5, ν Corder νδεγήζεθε ζην λα θάλεη δηάθξηζε αλάκεζα ζε competence errors θαη performance errors, αληίζηνηρα γηα ηα errors θαη mistakes. Σα ιάζε ηθαλφηεηαο (errors of competence) είλαη ζπζηεκηθά ιάζε θαη καο παξέρνπλ 5 Ζ απφδνζε ησλ φξσλ ζηα ειιεληθά: γισζζηθή ηθαλφηεηα θαη γισζζηθή πιήξσζε, αληίζηνηρα (Αλαζηαζηάδε-πκεσλίδε. 1986:36). 30

31 ζηνηρεία γηα ην ζχζηεκα ηεο γιψζζαο πνπ ρξεζηκνπνηεί ν καζεηήο. Σα ιάζε επηηέιεζεο (errors of performance) είλαη κε ζπζηεκηθά θαη δελ έρνπλ ζεκαζία γηα ηε δηαδηθαζία εθκάζεζεο γιψζζαο (Corder, 1967:166). Ο James (1998:179) αλαγλσξίδεη ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ιαζψλ βάζεη ηεο πξνέιεπζεο ηνπο : i. Λάζε παξεκβνιήο ( interlingual/transfer errors). ii. Δλδνγισζζηθά ιάζε (intralingual errors) 6.Σα ελδνγισζζηθά ιάζε αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο δηεξγαζίεο απφ ηηο νπνίεο δηέξρεηαη ν καζεηήο, πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμεη ηε γισζζηθή ηνπ ηθαλφηεηα ζηε Γ2, θαη θέξνπλ ηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εθκάζεζεο θαλφλσλ. Απηά δηαρσξίδνληαη ζε : ιάζε ππεξγελίθεπζεο (overgeneralization), φηαλ ν καζεηήο θαηαζθεπάδεη έλαλ απνθιίλνληα ηχπν βαζηδφκελνο ζε αλάινγνπο ηεο γιψζζαο- ζηφρνπ. Λάζε πνπ πξνθχπηνπλ απφ άγλνηα. Πξφθεηηαη γηα ρξήζε θαλφλσλ ηεο γιψζζαο- ζηφρνπ ζε πεξηθείκελα πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπο. Τπεξδηφξζσζε, φπσο ππεξβνιηθή ρξήζε ηνπ άξζξνπ απφ καζεηέο ηεο Διιεληθήο σο Γ2 πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ε παξεκβνιή απφ ηε Γ1, φηαλ απηή δελ δηαζέηεη άξζξα. Λάζε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ειιηπή εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηχπνπο νη νπνίνη δελ είλαη πιήξσο αλεπηπγκέλνη. iii. Λάζε επηθνηλσληαθήο ζηξαηεγηθήο. Πξφθεηηαη γηα ιάζε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξνζπάζεηα ησλ καζεηψλ φρη λα κάζνπλ ηε Γ2 αιιά λα επηθνηλσλήζνπλ ζε απηήλ θαηαθεχγνληαο ζε δηάθνξεο επηθνηλσληαθέο ζηξαηεγηθέο, απφ ηηο νπνίεο άιιεο βαζίδνληαη ζηε Γ2 θαη άιιεο ζηε Γ1. Γηα ηηο πξψηεο ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη : ө ε αληηθαηάζηαζε ελφο ζηνηρείνπ κε θάπνην κεξηθφ ζπλψλπκν ή παξάθξαζε ө ε ρξήζε ππεξσλχκνπ αληί γηα ην ππψλπκν ө ε ρξήζε αλησλχκνπ, ζπλήζσο πεξηθξαζηηθνχ. 6 O Richards (1971) ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν αλαπηπμηαθά (developmental) γηα ηα ιάζε απηνχ ηνπ ηχπνπ. 31

32 iv. πλεπαγσγηθά ιάζε. Ο φξνο ζπλεπαγσγηθά απφ ηνλ Stenson (1983) αλαθέξεηαη ζε ιάζε πνπ δελ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αηειή γλψζε ηεο Γ2 πνπ έρεη ν καζεηήο ή απφ παξεκβνιή ηεο Γ1, αιιά απφ ηε δηδαθηηθή θαζνδήγεζε πνπ ιακβάλεη κε ηελ έλλνηα φηη είλαη δπλαηφλ λα ηνπ παξαζρεζνχλ παξαπιαλεηηθέο εμεγήζεηο ή νξηζκνί είηε απφ ην δηδάζθνληα είηε απφ ηα δηδαθηηθά εγρεηξίδηα. εκαληηθέο είλαη επίζεο νη θαηεγνξηνπνηήζεηο πνπ αλαθέξνπλ νη Dulay, Burt θαη Krashen (1982:146) : α) Γισζζνινγηθή θαηεγνξηνπνίεζε (linguistic category), χκθσλα κε απηήλ ηελ ηππνινγία, ηα ιάζε θαηεγνξηνπνηνχληαη αλάινγα κε ην γισζζηθφ επίπεδν ζην νπνίν εκθαλίδνληαη : 1. θσλνινγηθφ. 2. ζπληαθηηθφ θαη κνξθνινγηθφ, 3. ζεκαζηνινγηθφ θαη ιεμηινγηθφ, 4. πξαγκαηνινγηθφ β) Καηεγνξηνπνίεζε επηθαλεηαθήο ζηξαηεγηθήο (surface strategy taxonomy), Απηνχ ηνπ είδνπο ε θαηεγνξηνπνίεζε επηζεκαίλεη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη επηθαλεηαθέο δνκέο ελαιιάζζνληαη: νη καζεηέο κπνξεί λα παξαιείςνπλ ζεκαληηθνχο ηχπνπο ή λα πξνζζέζνπλ κε ζεκαληηθνχο, κπνξεί λα ηνπο παξαπνηήζνπλ ή λα ηνπο βάινπλ ζε ιάζνο ζεηξά. Ζ αλάιπζε ιαζψλ κε κηα ηέηνηα θαηεγνξηνπνίεζε καο θάλεη γλψζηεο ηνπ γεγνλφηνο φηη ηα ιάζε ησλ καζεηψλ βαζίδνληαη ζε θάπνηα ινγηθή, φηη ιακβάλνπλ ρψξα θάπνηεο λνεηηθέο δηαδηθαζίεο θαηά ηελ πξνζπάζεηα ηνπ καζεηή λα επεμεξγαζηεί ηε λέα γιψζζα. Έηζη έρνπκε ηνπο εμήο ηχπνπο ιαζψλ: i) Λάζε παξάιεηςεο (omission errors), ii) Λάζε πξφζζεζεο (addition errors), iii) Λάζε παξαπνίεζεο (misformation errors), iv) Λάζε ζεηξάο (misordering errors). γ) πγθξηηηθή θαηεγνξηνπνίεζε (comparative taxonomy), Απηή ε θαηεγνξηνπνίεζε βαζίδεηαη ζε ζπγθξίζεηο αλάκεζα ζηα ιάζε πνπ θάλνπλ νη καζεηέο φηαλ καζαίλνπλ κηα γιψζζα σο Γ2 θαη ζηα ιάζε πνπ θάλνπλ ηα παηδηά πνπ καζαίλνπλ απηή ηε γιψζζα, σο κεηξηθή. Π.ρ. γηα λα 32

33 θαηεγνξηνπνηήζεη θαλείο ηα ιάζε ελφο Κνξεάηε πνπ καζαίλεη αγγιηθά πξέπεη λα ζπγθξίλεη ηε δνκή ησλ ιαζψλ πνπ θάλεη ν καζεηήο, κε εθείλα ηα ιάζε πνπ θάλνπλ ηα παηδηά φηαλ καζαίλνπλ αγγιηθά ζαλ Γ1. Απηέο νη ζπγθξίζεηο απέθεξαλ δχν θαηεγνξίεο ιαζψλ: 1) Δμειηθηηθά ιάζε (developmental errors). Σα ιάζε απηά ησλ καζεηψλ Γ2 είλαη φκνηα κε απηά πνπ θάλνπλ ηα παηδηά πνπ καζαίλνπλ ηελ ίδηα γιψζζα ζαλ Γ1. 2) Γηαγισζζηθά ιάζε (interlingual errors). Δίλαη ιάζε φκνηα ζηε δνκή κε κηα αληίζηνηρε θξάζε ηεο Γ1 ηνπ καζεηή. Δπίζεο πξνθχπηνπλ άιιεο δχν θαηεγνξίεο νη νπνίεο είλαη: I. Γίζεκα ιάζε (ambiguous errors). Δίλαη ηα ιάζε πνπ κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ εμίζνπ θαιά θαη σο εμειηθηηθά θαη σο δηαγισζζηθά ιάζε II. Άιια ιάζε (other errors). Δίλαη ηα ιάζε πνπ δελ ηαηξηάδνπλ ζε θακηά απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο. δ) Καηεγνξηνπνίεζε επηθνηλσληαθήο επίδξαζεο (communicative effect) Απηή ε θαηεγνξηνπνίεζε αζρνιείηαη κε ηα ιάζε θαη ηελ αληίδξαζε πνπ πξνθαινχλ ζε αθξναηή ή αλαγλψζηε. Δζηηάδεη ζηε δηάθξηζε αλάκεζα ζε ιάζε πνπ πξνθαινχλ αζπλελλνεζία θαηά ηελ επηθνηλσλία θαη ζε ιάζε πνπ δελ πξνθαινχλ. Ο αξηζκφο ησλ ζπζηεκαηηθψλ κειεηψλ πνπ βαζίδνληαη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξηνπνίεζε είλαη ζρεηηθά κηθξφο. Έρνπκε δχν θαηεγνξίεο ιαζψλ (Burt & Kiparsky, 1974:73): i) Γεληθά ιάζε (global errors). Σα ιάζε απηά επεξεάδνπλ ηελ νξγάλσζε φιεο ηεο πξφηαζεο θαη εκπνδίδνπλ ζεκαληηθά ηελ επηθνηλσλία (π.ρ. ιαλζαζκέλε ζεηξά ησλ θχξησλ ζπζηαηηθψλ ηεο πξφηαζεο, ιαλζαζκέλε ζεηξά ησλ ζπλδέζκσλ ηεο πξφηαζεο ή απνπζία απηψλ θηι.). ii) Δηδηθά ιάζε (local errors). Σα ιάζε απηά επεξεάδνπλ ζπγθεθξηκέλα ζηνηρεία ηεο πξφηαζεο θαη δελ εκπνδίδνπλ ζεκαληηθά ηελ επηθνηλσλία. Σέινο ν Norrish (1983:81) πξνηείλεη ηξεηο ηχπνπο θαηεγνξηνπνίεζεο ιαζψλ, πνπ απεπζχλνληαη θπξίσο ζε δαζθάινπο: α) The preselected category approach: απηή ε πξνζέγγηζε είλαη πην εχθνιε θαη γξήγνξε, γηαηί απιψο ηα ιάζε έρνπλ λα κπνπλ ζε πξν-επηιεγκέλεο θαηεγνξίεο έηζη φπσο νξίδνληαη απφ ηε γξακκαηηθή. 33

34 β) Let the errors determine the categories: ηα ιάζε πνπ εληνπίδνληαη νξίδνπλ θαη ηηο θαηεγνξίεο. Καηαγξάθνληαη ζε μερσξηζηέο θαξηέιεο, έλα ιάζνο ζε θάζε θαξηέια, κεηά νκαδνπνηνχληαη νη θαξηέιεο θαη ζηαδηαθά ε δηαδηθαζία απηή δεκηνπξγεί φιν θαη πην κεγάιεο νκάδεο. γ) The quick check approach: απηή ζπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη απφ δαζθάινπο πνπ ζέινπλ απιψο λα θαηαγξάςνπλ ζε κηα πξνθαηαζθεπαζκέλε ιίζηα πφζεο θνξέο εκθαλίδεηαη έλα ιάζνο ζηα θαηλφκελα πνπ κφιηο έρνπλ δηδαρζεί νη καζεηέο. Λφγσ έιιεηςεο αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ ηαμηλφκεζεο, νη δηάθνξεο θαηεγνξίεο ιαζψλ επηθαιχπηνληαη κεηαμχ ηνπο θαη επηδέρνληαη πνιιαπιέο εξκελείεο. Δηδηθφηεξα, νη έλλνηεο ηεο κεηαθνξάο θαη ηνπ ελδνγισζζηθνχ ιάζνπο ζπρλά δελ εκθαλίδνληαη κε ζαθή φξηα. πνπ ν έλαο εξεπλεηήο ραξαθηήξηδε ην ίδην ιάζνο σο κεηαθνξά, άιινο εξεπλεηήο ην ραξαθηήξηδε σο ελδνγισζζηθφ. Γηα παξάδεηγκα, ε L. Duscova (Ellis 1994) ην 1969 εμήγεζε ηελ παξάιεηςε ηνπ άξζξνπ απφ Σζέρνπο καζεηέο ηεο αγγιηθήο σο παξεκβνιή, ελψ νη Dulay θαη Burt εξκήλεπζαλ ην ίδην ιάζνο ζε ηζπαλφθσλα παηδηά πνπ κάζαηλαλ αγγιηθά σο ελδνγισζζηθφ. Πάλησο έγηλαλ θάπνηεο πξνζπάζεηεο λα βειηησζεί ε αμηνπηζηία ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηνπνηήζεσλ. Ο Flick, γηα παξάδεηγκα, ην 1978, ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερληθή ηεο παξαγνληηθήο αλάιπζεο, γηα λα ρσξίζεη ηα ιάζε ζε θαηεγνξίεο, κε ακθηζβεηήζηκα, φκσο, απνηειέζκαηα (Richards 1980). Απηή αθξηβψο ε αβεβαηφηεηα σο πξνο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ αηηηψλ ησλ ιαζψλ έρεη ζέζεη ζε ακθηζβήηεζε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ΑΛ σο εξγαιείνπ γηα ηελ έξεπλα ηεο θαηαλφεζεο ηεο Γ2. Δίλαη πξνθαλέο φηη ην πξφβιεκα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εξκελεία ησλ ιαζψλ έρεη λα θάλεη κε ην γεγνλφο φηη, φπσο ζπκβαίλεη θαη ηελ ηαμηλφκεζε, ηα φξην κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ δελ είλαη πάληα επδηάθξηηα. Απαηηείηαη ζπλεπψο απφ ηνλ εξεπλεηή ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη ζπζηεκαηηθφηαηε παξαηήξεζε, πξνθεηκέλνπ ην ζηάδην ζην ηεο Αλάιπζεο Λαζψλ λα έρεη θάπνηα ρξεζηηθφηεηα γηα ηε ζεσξία θαηάθηεζεο ηεο Γ2 γεληθά Αξιολόγηζη λαθών Αληίζεηα κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζηα πξνεγνχκελα ζηάδηα ηεο Αλάιπζεο Λαζψλ, ε αμηνιφγεζε ηνπ ιάζνπο εζηηάδεηαη ζηελ επίδξαζε πνπ έρνπλ ηα ιάζε ζηνλ απνδέθηε. Οη ζρεηηθέο έξεπλεο πνπ παξνπζηάζηεθαλ θπξίσο ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 θαη ζπλερίζηεθαλ ηε δεθαεηία ηνπ 80 απέβιεπαλ ζε παηδαγσγηθνχο ζθνπνχο, δειαδή 34

35 ζηε ζχλδεζε ηεο Αλάιπζεο Λαζψλ κε ηε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ ιαζψλ γεληθά αληηκεησπίδεηαη σο έλα μερσξηζηφ θνκκάηη ηεο Αλάιπζεο Λαζψλ κε ηηο δηθέο ηεο κεζφδνπο έξεπλαο. Οη απνδέθηεο κπνξεί λα είλαη θπζηθνί νκηιεηέο ή κε θπζηθνί. Δπίζεο, κπνξεί λα είλαη εηδηθνί, δειαδή δάζθαινη ή κε εηδηθνί. Σα βαζηθά εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηηο κειέηεο ζρεηηθά κε ηεο αμηνιφγεζε ησλ ιαζψλ αθνξνχλ θπξίσο ην εάλ θάπνηα ιάζε ζεσξνχληαη πην «ζνβαξά» απφ θάπνηα άιια, ηηο δηαθνξέο κεηαμχ θπζηθψλ θαη κε θπζηθψλ νκηιεηψλ σο πξνο ην ζέκα απηφ θαη ην είδνο ησλ θξηηεξίσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ιαζψλ. πσο πξνέθπςε απφ δηάθνξεο κειέηεο (βι. Ellis 1994:63) νη θπζηθνί νκηιεηέο ηείλνπλ λα θξίλνπλ ηα ιεμηινγηθά ιάζε σο πην ζνβαξά απφ ηα γξακκαηηθά. Δπίζεο, έρνπλ ηελ ηάζε λα ζεσξνχλ ηα νιηθά ιάζε σο πην πηζαλά λα επεξεάζνπλ ηελ θαηαλφεζε απφ φ,ηη ηα ηνπηθά ιάζε. Σα νιηθά ιάζε επεξεάδνπλ ηε ζπλνιηθή δνκή κηαο πξφηαζεο. Χο πξνο ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο ζνβαξφηεηαο ησλ ιαζψλ ησλ καζεηψλ ηεο Γ2, ν James (1998 ζην Μπέιια, 2007:58) εληνπίδεη ηξεηο επξείεο θαηεγνξίεο : 1) γισζζνινγηθά θξηηήξηα πνπ ζρεηίδνληαη ζπλήζσο κε ηε γξακκαηηθφηεηα θαη ηε ζπκβαηφηεηα πξνο ηε λφξκα ηεο γιψζζαο-ζηφρνπ, 2) ζπρλφηεηα θαη 3) θαηαλφεζε, ε νπνία αληίζεηα απφ ηα γισζζνινγηθά θξηηήξηα δελ αθνξά ηε γξακκηθφηεηα αιιά ηε ζεκαζία θαη ηελ επηθνηλσληαθφηεηα, ην θαηά πφζν δειαδή ην ιάζνο εκπνδίδεη ην κήλπκα ην καζεηή λα γίλεη θαηαλνεηφ. Οη θξηηέο θαίλεηαη πσο ρξεζηκνπνηνχλ δηαθνξεηηθά θξηηήξηα θαηά ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζνβαξφηεηαο ηνπ ιάζνπο. O Khahil (ζηνλ Ellis 1994:66) πξνζδηνξίδεη ηξία γεληθά θξηηήξηα: θαηαιεπηηθόηεηα (intelligibility), απνδεθηηθόηεηα (acceptability) θαη εξεζηζηηθόηεηα (irritation). Ζ θαηαιεπηηθφηεηα αθνξά ην θαηά πφζν είλαη θαηαλνεηή κηα πξφηαζε πνπ πεξηέρεη δηάθνξα ιάζε. Ζ απνδεθηηθφηεηα είλαη έλα κάιινλ αζαθέο θξηηήξην πνπ παξέρεη ζηνηρεία γηα ηε ζνβαξφηεηα ηνπ ιάζνπο. Ζ εξεζηζηηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηε ζπλαηζζεκαηηθή αληίδξαζε ηνπ θξηηή αιιά επίζεο ζρεηίδεηαη θαη κε ηε ζπρλφηεηα ησλ ιαζψλ. πσο ζπκβαίλεη θαη κε άιια ζηάδηα ηεο Αλάιπζεο Λαζψλ, ην ζηάδην ηεο αμηνιφγεζεο εκθαλίδεη πξνβιήκαηα, ην ζεκαληηθφηεξν απφ ηα νπνία αθνξά ηνπο «θξηηέο», ηα θξηηήξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη ην ξφιν ηνπ πεξηθεηκέλνπ. Δίλαη δειαδή πηζαλφ ην ίδην ιάζνο λα αμηνινγείηαη δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ην αλ θξίλεηα απφ θπζηθνχο νκηιεηέο ή κε θπζηθνχο νκηιεηέο, κε ην αλ απνδίδεηαη κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηε γξακκαηηθφηεηα ή ζηε θαηαλφεζε θαη κε ην αλ εκθαλίδεηαη ζε κεκνλσκέλεο πξνηάζεηο ή ζε επξχηεξν πεξηθείκελν. 35

36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Οι πηώζειρ Ζ θαηεγνξία ηεο πηψζεο, ηφζν ζηελ Νενειιεληθά φζν θαη ζηε Ρσζηθή, είλαη ην βαζηθφ κνξθνινγηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ νπζηαζηηθνχ πνπ θαζνξίδεη ηε ζχληαμή ηνπ, θαζψο πξνζδηνξίδεη ηηο δπλαηέο ζέζεηο θαηαλνκήο ηνπ κέζα ζηελ πξφηαζε. Έηζη, ν ηχπνο ηεο νλνκαζηηθήο ππνδειψλεη φηη ην νπζηαζηηθφ επηηειεί ηε ιεηηνπξγία ηνπ ππνθεηκέλνπ ή ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ ηεο πξφηαζεο. Παξφκνηα, ε γεληθή ελφο νπζηαζηηθνχ κπνξεί λα ιεηηνπξγεί είηε σο πξνζδηνξηζκφο ελφο άιινπ νπζηαζηηθνχ ή επηζέηνπ, είηε σο ζπκπιήξσκα ελφο ξήκαηνο. Οη πεξηζζφηεξεο πηψζεηο ηνπνζεηνχλ γεληθά ην νπζηαζηηθφ ζηνλ ρψξν. Απηφ δελ είλαη ηφζν ζαθέο γηα ηελ νλνκαζηηθή (πηψζε ηνπ ππνθεηκέλνπ) θαη ηελ αηηηαηηθή (πηψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ), παξφιν πνπ ην ππνθείκελν θαη ην αληηθείκελν είλαη αθεξεκέλεο "ζέζεηο" ηνπ νπζηαζηηθνχ κέζα ζηνλ πξνηαζηαθφ ρψξν, φζν γηα άιιεο πηψζεηο πνπ εκθαλίδνληαη ζε άιιεο γιψζζεο (π.ρ. ζηελ ηλδνεπξσπατθή ε αθαιπεηική δήισλε γεληθά ηελ αθεηεξία, ε ηοπική ηελ ηνπνζέηεζε ζηνλ ρψξν, ε οπγανική ηηο ζπλζήθεο πνπ πεξηβάιινπλ κηα πξάμε θ.ιπ.) 7. Ζ "ηνπνζέηεζε" ησλ νπζηαζηηθψλ γίλεηαη ινηπφλ αξρηθά κέζσ ελφο γξακκαηηθνχ ηχπνπ. ε γιψζζεο ζηηο νπνίεο ζπξξηθλψλεηαη ην πησηηθφ ζχζηεκα, φπσο ζπλέβε ζηελ ειιεληθή, πνπ έραζε ηελ αθαηξεηηθή, ηελ ηνπηθή θαη ηελ νξγαληθή, πηψζεηο ηεο ηλδνεπξσπατθήο, νη ηνπηθέο ζεκαζίεο αλαηέζεθαλ ζηαδηαθά ζηηο πξνζέζεηο, νη νπνίεο ζπλέβαιαλ ζηε δηαζάθεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο πηψζεο. Καη επέθηαζε νη πηψζεηο καο παξέρνπλ πιεξνθνξίεο. ηαλ ιέκε π.ρ. "θαζεγεηήο", έρνπκε κηα ζεηξά πιεξνθνξηψλ: κηα πιεξνθνξία γηα ηε ιεμηθή ζεκαζία θαη κηα πιεξνθνξία γηα ηε γξακκαηηθή ζεκαζία ηεο ιέμεο. Λεμηθή ζεκαζία είλαη φ,ηη θαηαιαβαίλνπκε ζηα Διιεληθά κε ηε ιέμε «θαζεγεηήο», θαη γξακκαηηθή ζεκαζία (πνπ ηε δειψλεη ελ πξνθεηκέλσ ε θαηάιεμε «-εο») είλαη νη πιεξνθνξίεο φηη πξφθεηηαη γηα αξζεληθφ, φηη είλαη νλνκαζηηθή πηψζε, φηη είλαη εληθφο θαη φρη πιεζπληηθφο αξηζκφο (αληίζεηα πξνο ην «θαζεγεηέο»). Απηή ε γξακκαηηθή ζεκαζία έρεη δχν ιεηηνπξγίεο: ε κία είλαη ε δήισζε γξακκαηηθψλ πιεξνθνξηψλ φηη είλαη εληθφο θ.ιπ. θαη ε άιιε είλαη ε δήισζε ζπληαθηηθψλ πιεξνθνξηψλ, φηη πξφθεηηαη γηα θάπνηνλ πνπ θάλεη θάηη (ππνθείκελν). ηε θξάζε "ζπλάληεζα ηνλ θαζεγεηή", δειψλεηαη απηφο πνπ δέρεηαη θάηη, πνπ ζπκπιεξψλεη ηελ έλλνηα ηνπ ξήκαηνο

37 (αληηθείκελν). ην θνκκάηη απηφ ηεο ιέμεο (ηελ θαηάιεμε) έρνπκε γξακκαηηθνζπληαθηηθέο πιεξνθνξίεο, ελψ ζην ππφινηπν (ην ζέκα) έρνπκε ιεμηθέο πιεξνθνξίεο. πλεπψο, ε ζέζε ησλ νπζηαζηηθψλ κέζα ζηελ πξφηαζε εμαξηάηαη απφιπηα απφ ηε ζπληαθηηθή ιεηηνπξγία πνπ κπνξνχλ λα επηηειέζνπλ ηα κνξθνινγηθά επηζήκαηα πνπ δειψλνπλ ηελ πηψζε. ε θάζε αλζξψπηλε (θπζηθή) γιψζζα, ινηπφλ, έρνπκε δχν είδε ζεκαζηψλ: ηε ιεμηθή ζεκαζία θαη κηα άιιε ζεκαζία πνπ είλαη ζχλζεηε (γξακκαηηθνζπληαθηηθή) 8 απηά φια ζπγθεληξψλνληαη ζε απηφ ην κηθξφ ιεθηηθφ θνκκάηη, ζηελ θαηάιεμε. Πξφθεηηαη γηα κηα πξάμε νηθνλνκίαο, ε νπνία είλαη αλαγθαία ζηε γιψζζα, γηαηί αιιηψο ζα ήηαλ εμαηξεηηθά κεγάινο ν αξηζκφο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα έπξεπε λα γλσξίδεη ν νκηιεηήο γηα λα επηθνηλσλεί γισζζηθά Ζ Δλληνική γλώζζα-ηζηοπικά ζηοισεία Ζ Διιεληθή γιψζζα νκηιείηαη απφ 14 κε 15 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο πεξίπνπ. Απνηειεί ηελ απνθιεηζηηθή επίζεκε γιψζζα ηεο Διιεληθήο Γεκνθξαηίαο θαη (καδί κε ηελ Σνπξθηθή) ηε κία απφ ηηο δχν επίζεκεο γιψζζεο ηεο θππξηαθήο Γεκνθξαηίαο. Απφ ην 1981 είλαη κία απφ ηηο επίζεκεο γιψζζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δίλαη ε κνλαδηθή κεηξηθή γιψζζα ηνπ 98% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Διιάδαο (νπνίνο αλέξρεηαη ζπλνιηθά ζε 11 εθαηνκκχξηα θαηνίθνπο πεξίπνπ) θαη θαηνίθσλ ηεο Κχπξνπ. Οκηιείηαη επίζεο απφ έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ αλζξψπσλ ειιεληθήο θαηαγσγήο ( 3 κε 4 εθαηνκκχξηα πεξίπνπ) πνπ θαηνηθνχλ ζε δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ, θπξίσο ζηε Βφξεηα Ακεξηθή, ζηελ Απζηξαιία, ζηε Γεξκαλία, ζηελ πξψελ νβηεηηθή Έλσζε θαη ζηε Βξεηαλία (Holton, Mackridge & Φηιηππάθε-Warburton, 2009:20). Ζ Νέα Διιεληθή γιψζζα αλήθεη ζηελ ηλδνεπξσπατθή νηθνγέλεηα γισζζψλ θαη ην φηη θαηέρεη μερσξηζηεί ζέζε αλάκεζα ζηηο γιψζζεο ηνπ θφζκνπ απνηειεί απιή εκπεηξηθή δηαπίζησζε. Γελ είλαη άιισζηε ηπραίν φηη ε δηεζλήο επηζηεκνληθή γιψζζα ζρεκάηηζε- θαη ζρεκαηίδεη θαη ζήκεξα- ηνπο πεξηζζφηεξνπο φξνπο ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο επηζηήκεο (ηαηξηθή, θπζηθή, θηινινγία, θηινζνθία θ.ά.) θαηαθεχγνληαο ζε ειιεληθέο ξίδεο, ιέμεηο ή ζπζηαηηθά (Μπακπηληψηεο, 2002:7). 8 πρλά ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο έρνπκε φ,ηη νλνκάδνπκε ακάιγακα (Μπακπηληψηεο, 2007) δειαδή γηα λα θάλνπκε νηθνλνκία ζηηο δειψζεηο, ζπκπεξηιακβάλνπκε ζηελ ίδηα θαηάιεμε πιεξνθνξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζπγρξφλσο ζηνλ αξηζκφ, ζην γέλνο θαη ζηελ πηψζε. Βάδνπκε δει. καδί θαη γξακκαηηθή θαη ζπληαθηηθή πιεξνθνξία. 37

38 Ζ σπήζη ηυν πηώζευν ζηην Νεοελληνική γλώζζα Ο ξφινο ηεο πηψζεο είλαη ε ζχλδεζε ηνπ νλφκαηνο κε ην ζηνηρείν ηεο πξφηαζεο απφ ην νπνίν εμαξηάηαη. Σν φλνκα ηεο λέαο Διιεληθήο δηαθξίλεη κνξθνινγηθά ηξεηο πηψζεηο : ονομαζηική, αιηιαηική θαη γενική. Οη πηψζεηο απηέο εμππεξεηνχλ ηε ζχλδεζε ηνπ νλφκαηνο κε ην ξήκα, κε άιιν φλνκα, κε ηελ πξφζεζε θαη ζε νξηζκέλεο ρξήζεηο κε ην επίξξεκα. ηηο πηψζεηο πξνζηίζεηαη ε κληηική, ε νπνία δελ έρεη ζπλδεηηθφ ξφιν ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζε πξνζθσλήζεηο, θιήζεηο, επηθιήζεηο θ.η.φ. Σέινο γίλεηαη ιφγνο γηα ηε δοηική ε νπνία ζηε Νέα Διιεληθή έρεη ιεηηνπξγηθά αληηθαηαζηαζεί, φκσο επηβηψλνπλ θάπνηα ίρλε ηεο ζε ζηεξεφηππεο θξάζεηο Ζ ονομαζηική Ζ νλνκαζηηθή ζεσξείηαη σο ε βαζηθή πηψζε. πσο θαίλεηαη θαη απφ ηελ παξαδνζηαθή ηεο νλνκαζία, κία απφ ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο πηψζεο είλαη λα νλνκάδεη ηα αληηθείκελα ηνπ θφζκνπ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο (πξφζσπα, πξάγκαηα, αθεξεκέλεο έλλνηεο ). Δίλαη ινηπφλ ε θαηεμνρήλ πηψζε πνπ ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα αλαθεξζνχκε ζε πξφζσπα θαη πξάγκαηα. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο πνπ εηζάγεηαη θάηη λέν ζε κηα ζπδήηεζε, εηζάγεηαη ζηελ νλνκαζηηθή πηψζε (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009:43-44). Δίλαη επίζεο ε πηψζε κε ηελ νπνία ζπλήζσο καζαίλνπκε ζηνπο άιινπο θαηλνχξγηεο ιέμεηο. Ζ νλνκαζηηθή είλαη εθείλε ε πηψζε ζηελ νπνία θαίλεηαη ζαθέζηεξα ην γέλνο θαη ην θιηηηθφ παξάδεηγκα ζην νπνίν αλήθεη θάζε φλνκα μέξνληαο ηελ νλνκαζηηθή κπνξνχκε επθνιφηεξα λα εηθάζνπκε πψο θιίλεηαη έλα φλνκα, πψο ζρεκαηίδνληαη δειαδή νη ππφινηπεο πηψζεηο. Ζ βαζηθή ιεηηνπξγία ηεο νλνκαζηηθήο είλαη λα δειψλεη ην γπαμμαηικό ςποκείμενο ηνπ ξήκαηνο. Σν γξακκαηηθφ ππνθείκελν κπνξεί λα είλαη ν «δξάζηεο» ηεο ελέξγεηαο πνπ δειψλεη ην ξήκα, ν «απνδέθηεο» ηεο ελέξγεηαο, ν «απνδέθηεο» κηαο θαηάζηαζεο, θάπνηνο πνπ έρεη ηελ εκπεηξία κηαο θαηάζηαζεο, ελφο ζπλαηζζήκαηνο θ.ιπ., ν θάηνρνο κηαο ηδηφηεηαο. Δθηφο απφ ην ππνθείκελν, ε νλνκαζηηθή ρξεζηκνπνηείηαη θαη γηα ην καηηγοπούμενο. Σν θαηεγνξνχκελν είλαη κηα ηδηφηεηα πνπ απνδίδεηαη ζην ππνθείκελν κέζσ ελφο ξήκαηνο (θπξίσο ηνπ ξήκαηνο είκαη), ην νπνίν δελ ζεκαίλεη ελέξγεηα ή θαηάζηαζε, αιιά απιψο ζπλδέεη ηελ ηδηφηεηα κε ην ππνθείκελν, γη' απηφ ιέγεηαη ζςνδεηικό. Αθνχ πξφθεηηαη γηα ηδηφηεηα, πνιχ ζπρλά ην θαηεγνξνχκελν είλαη 38

39 επίζεην, κπνξεί φκσο λα είλαη θαη νπζηαζηηθφ, ηδίσο αλ ζεκαίλεη επάγγεικα, ζρέζε ζπγγέλεηαο ή επαγγεικαηηθή θ.ιπ. Δίλαη θπζηθφ ε πηψζε ηνπ λα είλαη ίδηα κε ηνπ ππνθεηκέλνπ, αθνχ απνηειεί ηδηφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ ππνθεηκέλνπ: Ζ νλνκαζηηθή ρξεζηκνπνηείηαη ζε ιίγν σο πνιχ ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο (ζηε ζέζε εκπξφζεηνπ ρξνληθνχ πξνζδηνξηζκνχ): σο ηξνπηθφ επίξξεκα, κε ηηο ιέμεηο αιήζεηα θαη έλλνηα (ζνπ). Καη ζηε ζέζε εκπξφζεηνπ ηνπηθνχ πξνζδηνξηζκνχ φπνπ ρξεζηκνπνηείηαη νλνκαζηηθή ηνπσλπκίσλ ζε επηζηνιέο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πνχ γξάθεηαη ε επηζηνιή θαζψο θαη ε νλνκαζηηθή ηεο ιέμεο νδόο. Σέινο, ε νλνκαζηηθή ηεο αζζελνχο πξνζσπηθήο αλησλπκίαο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κφλν κεηά ηα πνύ λ θαη λα (Holton, Mackridge & Φηιηππάθε-Warburton, 2009:256): Πνύ λ ηνο; Να ηνο Ζ αιηιαηική Ζ αιηιαηική με πήμαηα Ζ ζεκαζία νξηζκέλσλ ξεκάησλ απαηηεί ζπκπιήξσκα ηεο ελλνίαο ηνπο. Γηα λα δειψζνπκε ηε ζρέζε απηνχ ηνπ ζπκπιεξψκαηνο κε ην ξήκα, ρξεζηκνπνηνχκε ζηα Διιεληθά ηελ αηηηαηηθή πηψζε. Απηφ ην είδνο ζπκπιεξψκαηνο ηνπ ξήκαηνο νλνκάδεηαη αληηθείκελν. Ζ ρξήζε θαη ν αξηζκφο ησλ αληηθεηκέλσλ (έλα ή δχν) εμαξηψληαη απφ ηε ζεκαζία πνπ δειψλεη ην ξήκα, αληίζεηα πξνο ην ππνθείκελν ην άιιν απφ ηα δχν άκεζα ζπζηαηηθά ηνπ ξήκαηνο πνπ είλαη ππνρξεσηηθφ κε θάζε ξήκα. Ζ ιεηηνπξγία απηή είλαη γλσζηή σο άμεζο ανηικείμενο θαη ηα ξήκαηα ηα νπνία δέρνληαη σο ζπκπιήξσκα αηηηαηηθή ηνχ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ νλνκάδνληαη μεηαβαηικά (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009:45-48). Δθηφο απφ ην άκεζν αληηθείκελν, έλα φλνκα ζε πηψζε αηηηαηηθή κπνξεί λα ιεηηνπξγεί θαη σο έμμεζο ανηικείμενο. Πξφθεηηαη γηα ην πξφζσπν ή ην πξάγκα πνπ δέρεηαη ηελ ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο θαη ζηελ νπζία είλαη έλα δεχηεξν νλνκαηηθφ ζπκπιήξσκα ηνπ ξήκαηνο. Σέηνηα δίπησηα ξήκαηα είλαη ηα ξήκαηα καζαίλω(δηδάζθω), ξωηώ, ληύλω, ηαΐδω, πνηίδω, γεκίδω, θνξηώλω θ.ά.: ε πηψζε αηηηαηηθή εθθέξεηαη ην καηηγοπούμενο ηος ανηικειμένος, ην νπνίν κέζσ ηνπ ξήκαηνο απνδίδεη ζην αληηθείκελν κηα ηδηφηεηα. Σέηνηα ξήκαηα είλαη ηα θάλω, θαζηζηώ, γελλώ, δηνξίδω, εθιέγω, δηαηεξώ, ζέιω θ.ά. Ολφκαηα ζε αηηηαηηθή εκθαλίδνληαη ζηελ πξφηαζε ζε επιππημαηική σπήζη, δειψλνληαο πνηθίιεο 39

40 επηξξεκαηηθέο ζεκαζίεο (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009:46, Holton, Mackridge & Φηιηππάθε-Warburton, 2009:258-9 ): ηφπν ρξφλν (ρξνληθφ ζεκείν, δηάξθεηα). αμία ή κέηξν δηαθνξάο αλαινγία (ρξφλνπ ή βάξνπο) κέζν ζθνπφ βαζκφ απνκάθξπλζεο/γηαθνξά (ηφπνο ή ρξφλνο) ζε ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο σο επίξξεκα θαηεχζπλζε ή ζηάζε (ζηελ θαζεκεξηλή ρξήζε) ζε ζηεξεφηππεο επηξξεκαηηθέο ρξήζεηο ζηηο νπνίεο ην νπζηαζηηθφ επαλαιακβάλεηαη Ζ αιηιαηική με ονόμαηα ηε γισζζηθή καο επηθνηλσλία ρξεηαδφκαζηε λα εθθξάζνπκε πνηθίιεο πξνζδηνξηζηηθέο ζρέζεηο γηα νπζηαζηηθά θαη επίζεηα. Έλαο απφ απηνχο ηνπο ηξφπνπο γηα ηε δήισζε ηέηνησλ ζρέζεσλ είλαη ε αηηηαηηθή πηψζε, κνινλφηη απηή δελ είλαη ε ζπρλφηεξε ρξήζε ηεο. Αλάινγα κε ην ζεκαζηνινγηθφ πεξηερφκελν ησλ ζπκθξαδνκέλσλ, ε αηηηαηηθή ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο εθιακβάλεηαη ζπλήζσο σο πξνζδηνξηζκφο ηεο αλαθνξάο, ηνπ πνζνχ, ηνπ πεξηερνκέλνπ θ.ιπ. Ζ αιηιαηική με πποθέζειρ Γηα λα δειψζνπκε δηάθνξεο ζπληαθηηθέο ιεηηνπξγίεο, ρξεζηκνπνηνχκε ζπρλά ηελ αηηηαηηθή καδί κε πξφζεζε. Σέηνηεο ιεηηνπξγίεο, πνπ δειψλνληαη κε εκπξφζεηε αηηηαηηθή, είλαη: o έκκεζα αληηθείκελα: o θαηεγνξνχκελα ηνπ αληηθεηκέλνπ: o πξνζδηνξηζκνί επηζέησλ: o επηξξεκαηηθνί πξνζδηνξηζκνί: Πποθέζειρ πος ζςνηάζζονηαι με αιηιαηική Ανά Δπηκεξηζκφ Σφπν θαηά πξνζέγγηζε 40

41 Καηαλνκή ζηνλ ρψξν/ρξφλν Υξφλν θαηά πξνζέγγηζε Από Πξνέιεπζε ηεο θίλεζεο Σξφπν Γηέιεπζε Πξνέιεπζε ηνπ αληηθεηκέλνπ Καηαγσγή πζηαηηθφ πιηθφ Σνπνζέηεζε ζε έλα ρξνληθφ δηάζηεκα Αλαθνξά Αλαθνξά ζε άπνςε πξνζψπνπ/ζεσξία Πνζφηεηα κηαο δηαθνξάο εκείν εθθίλεζεο ελφο Με Σξφπν δηαζηήκαηνο ζηνλ ρψξν εκείν εθθίλεζεο ελφο ξγαλν δηαζηήκαηνο ζηνλ ρξφλν Απφζηαζε πλνδεία εκείν εθθίλεζεο κηαο αιιαγήο Μέζν κεηαθνξάο θαηάζηαζεο Γξάζηε ηεο παζεηηθήο δηάζεζεο πλζήθεο ή θαηάζηαζε Αηηία Πξνζδηνξηζκφ ρξνληθνχ ζεκείνπ κε βάζε κηα δξάζε ή θαηάζηαζε ινλ ελφο κέξνπο Αηηία Μέηξν Γεχηεξν φξν ζχγθξηζεο Θέκα ηεο πξφηαζεο Δπηκεξηζκφ Αλαθνξά Αθαίξεζε ρέζε κέξνπο θαη φινπ Αλαθνξά ρέζε θηήηνξα θαη θηήκαηνο Για θνπφ Μετά Τζηεξφρξνλν Αηηία Πεξηνρή ηνπ ηφπνπ Καηεχζπλζε Μέσπι Έζραην φξην κηαο θίλεζεο Δπεξγεηνχκελν ξην κηαο έθηαζεο Αλαθνξά Έζραην φξην ελφο ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο Γηάξθεηα ζηνλ ρξφλν Απψηαην φξην ελφο πνζνχ Πξνζδηνξηζκφ ζηνλ ρξφλν Οξηαθή έλλνηα/θαηάζηαζε Αμία Παπά Δλαληίσζε, αληίζεζε, αληηπαξάζεζε Αληίηηκν Αθαίξεζε Αληηθαηάζηαζε, αληαπφδνζε, Δλαιιαγή 41

42 αληακνηβή Καζνιηθή δήισζε Πεπί Αξηζκφ, πνζφ ή ρξφλν θαηά πξνζέγγηζε Δίσωρ ζηέξεζε Ππορ Καηεχζπλζε κηαο θίλεζεο Επί Γηάξθεηα Πξνζαλαηνιηζκφ ελφο αληηθεηκέλνπ Υξνληθφ δηάζηεκα Υξφλν θαηά πξνζέγγηζε Θέκα Αλαθνξά Αληίπαιν θνπφ Υξνληθή πεξίνδν Αληίηηκν Σνπνζέηεζε ζηνλ ρψξν Απνδέθηε Πνιιαπιαζηαζκφ Δπαλάιεςε κηαο δξάζεο ζε φια ηα κέιε ελφο ζπλφινπ Έωρ/ώρ Έζραην φξην κηαο θίλεζεο Σε Θέζε ζηνλ ρψξν ξην κηαο έθηαζεο Πξννξηζκφ κηαο θίλεζεο Έζραην φξην ελφο ρξνληθνχ Έκκεζν αληηθείκελν δηαζηήκαηνο Απψηαην φξην ελφο πνζνχ Υξνληθφ ζεκείν Οξηαθή έλλνηα/θαηάζηαζε Αλαθνξά Ίσαμε Έζραην φξην κηαο θίλεζεο Καηάζηαζε ξην κηαο έθηαζεο Υπέπ Τπέξβαζε πνζνχ Απψηαην φξην ελφο πνζνχ Υπό πλζήθεο Έζραην φξην ελφο ρξνληθνχ Χωπίρ Αθαίξεζε δηαζηήκαηνο Κατά Καηεχζπλζε κηαο θίλεζεο ζηέξεζε Καηεχζπλζε ελφο πξνζαλαηνιηζκέλνπ αληηθεηκέλνπ (Πίλ. 1. Πξνζέζεηο πνπ ζπληάζζνληαη κε αηηηαηηθή) Ζ αιηιαηική με επιππήμαηα και επιθυνήμαηα Ζ αηηηαηηθή ρξεζηκνπνηείηαη επίζεο κε ιέμεηο (επηξξήκαηα, νπζηαζηηθά, δεηθηηθά ζηνηρεία θ.ά.)πνπ εθθσλνχληαη απφ ηνλ νκηιεηή φηαλ ζέιεη λα δειψζεη ραηξεηηζκφ, θαηάξα, δείμεη, φξθν θαη ζπλαηζζήκαηα. Δπίζεο ζπρλή είλαη ε ρξήζε νξηζκέλσλ ιέμεσλ ζε αλεμάξηεηε αηηηαηηθή πηψζε (πνπ πξνήιζε απφ πιεξέζηεξεο δεηθηηθνχ ηχπνπ πξνηάζεηο ) γηα λα δειψζεη έπαηλν ή, ζπρλφηεξα, επηηίκεζε, κείσζε, 42

43 πβξηζηηθφ πεξηερφκελν θ.η.φ. θπξίσο ζηνλ πξνθνξηθφ θαη ιηγφηεξν ζηνλ γξαπηφ ιφγν. Πξφθεηηαη γηα ρξήζε ζε ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο, Ζ γενική Ζ γεληθή δηαζέηεη δχν ζρεηηθά δηαθνξεηηθέο νκάδεο ιεηηνπξγηψλ, αλάινγα κε ην αλ θπβεξλάηαη απφ ξήκα ή αλ εμαξηάηαη απφ νπζηαζηηθφ. ηαλ θπβεξλάηαη απφ ξήκα, δειψλεη ζπλήζσο ην έκκεζν αληηθείκελν. ηαλ εμαξηάηαη απφ νπζηαζηηθφ, ε γεληθή κπνξεί λα δειψλεη δηάθνξεο ζρέζεηο εμάξηεζεο :ζπλεζέζηεξα δειψλεη ηνλ θηήηνξα ηνπ νπζηαζηηθνχ απφ ην νπνίν εμαξηάηαη, αιιά κπνξεί λα δειψλεη θαη πνιιέο άιιεο, πην αθεξεκέλεο, ζρέζεηο. Ζ γενική εξαπηώμενη από ένα οςζιαζηικό Ζ (θαζαξή) γεληθή ελφο νπζηαζηηθνχ θαζψο θαη ε γεληθή θάζε ιέμεο, πνπ παίξλεη ζην ιφγν ζέζε νπζηαζηηθνχ, έρεη, σο πξνζδηνξηζκφο ελφο άιινπ νπζηαζηηθνχ ή ελφο άιινπ επηζέηνπ πνιιέο θαη δηάθνξεο ζεκαζίεο. Έηζη ε (θαζαξή) γεληθή είλαη (Σδάξηδαλνο 2002: ): 1. Γεληθή θηεηηθή Ζ θηεηηθή γεληθφηεξα κπνξεί λα ζεκαίλεη : i. Καηαγσγή ή ζπγγεληθή ζρέζε ii. Δμάξηεζε iii. Σν δεκηνπξγφ ελφο έξγνπ iv. Πξνέιεπζε v. Σφπν vi. Υξφλν vii. Υξήζε ή ζθνπφ viii. Παξνκνίσζε 2. Σεο ηδηφηεηαο ηε γεληθή ηεο ηδηφηεηαο ππάγεηαη θαη ε γεληθή πνπ ζεκαίλεη πνζφ ή κέηξν πξνθεηκέλνπ i. Γηα έθηαζε ηνπηθή ή ρξνληθή ii. Γηα ειηθία iii. Γηα βάξνο iv. Γηα αμία 43

44 3. Σνπ πεξηερνκέλνπ Δδψ ππάγεηαη θαη ε γεληθή i. Δπεμεγεκαηηθή ή πεξηγξαθηθή ii. Γηαζαθεηηθή 4. Σνπ φινπ δηαηξεηηθή 5. Τπνθεηκεληθή ή αληηθεηκεληθή 6. Σεο αηηίαο 7. πγθξηηηθή Ζ γενική με πήμαηα Ζ γεληθή ρξεζηκεχεη επίζεο γηα ηε δήισζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ησλ ξεκάησλ κνηάδω, ηαηξηάδω, αξέζω θ.ά. Με ηα ηξηζζελή ξήκαηα 9 ε γεληθή εθθξάδεη ηο έμμεζο ανηικείμενο (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο 2009:49-52). Ζ γεληθή πνπ ιεηηνπξγεί σο αληηθείκελν κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί απφ εκπξφζεην πξνζδηνξηζκφ. Ζ εθθνξά απηή είλαη ε ζπλεζέζηεξε φηαλ ην αληηθείκελν είλαη αλησλπκία, ηφηε ε ρξήζε ηεο γεληθήο είλαη ππνρξεσηηθή. πρλά εκθαλίδεηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ξήκαηα κηα γεληθή πνπ φκσο δελ είλαη ην αληηθείκελφ ηνπο : δειψλεη έλα πξφζσπν πνπ πθίζηαηαη ηηο ζπλέπεηεο κηαο ελέξγεηαο, αιιά κε πην έκκεζν ηξφπν δελ είλαη δειαδή ν άκεζνο απνδέθηεο ηεο ελέξγεηαο, αιιά απιψο επεξεάδεηαη απφ απηήλ. πλήζσο δείρλεη θάπνηα ζπλαηζζεκαηηθή ζπκκεηνρή ελφο πξνζψπνπ πνπ ζπλδέεηαη κε απηφ πνπ δειψλεη ην ξήκα, γη απηφ θαη ιέγεηαη γενική πποζυπική. Δπεηδή ζπλήζσο ε πξνζσπηθή απηή ζπκκεηνρή είλαη ραξά ή δπζαξέζθεηα, σθέιεηα ή βιάβε, ε γεληθή απηή νλνκάδεηαη αλάινγα σαπιζηική ή ανηισαπιζηική (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009:50). Ζ γενική επιππημαηική Άιινηε πάιη, ε γεληθή εκθαλίδεηαη ζε ηππνπνηεκέλεο εθθξάζεηο πνπ έρνπλ ιεηηνπξγία επηξξεκαηηθή θαη θαλεξψλεη ζπλήζσο (Σδάξηδαλνο, 2002: ): 1. Σφπν i. Πεξηνρή ηφπνπ ii. Αθεηεξία iii. Σν δηακέζνπ ή παξαιιήισο 9 Σπιζθενή νλνκάδνληαη ηα ξήκαηα ησλ νπνίσλ ε ζεκαζία απαηηεί δηπιφ αληηθείκελν. 44

45 2. Υξφλν i. Σν πφηε ii. Αθεηεξία ρξφλνπ 3. Αηηία 4. Σν φξγαλν 5. Σνλ ηξφπν 6. Αλαθνξά 7. Απνηέιεζκα Δπίζεο κε γεληθή ζπληάζζνληαη πνιιά ηνπηθά επηξξήκαηα φπσο κέζα, πάλω, κπξνζηά, πίζω, θνληά, δεμηά θ.ιπ..σα ρξνληθά επηξξήκαηα πνηέ θαη πάληα, ην επίξξεκα κέζν θαζψο θαη ηα επηξξήκαηα ελαληίνλ, ράξηλ θαη αλαιόγωο. Ζ γενική ζε επιθυνημαηικέρ δομέρ Ζ αζζελήο αλησλπκία ζηε γεληθή κπνξεί λα εμαξηάηαη απφ νξηζκέλεο επηθσλεκαηηθέο ιέμεηο ζε ραηξεηηζκνχο, επρέο θαη άιιεο επηθσλεκαηηθέο δνκέο (Holton, Mackridge & Φηιηππάθε-Warburton 2009:269). Σέηνηεο είλαη : Σα επηδνθηκαζηηθά επηθσλήκαηα εύγε, κπξάβν θαη νη ραηξεηηζηηθέο ιέμεηο γεηα, ραξά, θαιεκέξα, θαιελύρηα. Σν επηθψλεκα αιίκνλν θαη νη παξφκνηαο ζεκαζίαο ιέμεηο δπζηπρία, ζπκθνξά φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη επηθσλεκαηηθψο. Οη ιέμεηο ράξηζκα θαη ραιάιη. Ζ γενική με πποθέζειρ Οη πεξηζζφηεξεο πξνζέζεηο ζπληάζζνληαη κε αηηηαηηθή. Τπάξρνπλ φκσο κεξηθέο πξνζέζεηο πνπ ζπληάζζνληαη κε γεληθή θαη ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζε πην ιφγην χθνο πεπί, επί, ανηί, διά. Πνιχ πην εθηεηακέλε είλαη ε ρξήζε ησλ αθφινπζσλ πξνζέζεσλ (βι. Πίλ.2) κε γεληθή, αλ θαη ππάξρεη ίζσο θη εδψ κηα θάπσο ιφγηα απφρξσζε (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009: ): Άνες ηέξεζε Εξαιτίαρ αηηία Αντί Αληηθαηάζηαζε Κατά Δρζξηθή θίλεζε Αληίηηκν Δλαληίσζε 45

46 Διά Γηαίξεζε Κατόπιν Τζηεξφρξνλν Εκ/εξ Πξνέιεπζε (ζε παγησκέλεο Λόγω Αηηία εθθξάζεηο) Εκτόρ Δμαίξεζε Μέσω Σφπν δηέιεπζεο Δμσηεξηθή πεξηνρή Μέζν Εν κέζα(ζε παγησκέλεο Μετά ζπλνδεία εθθξάζεηο) Έναντι αληάιιαγκα Μεταξύ Σνπνζέηεζε ζην κεζνιαβνχλ δηάζηεκα ζχγθξηζε Υξνληθφ πξνζδηνξηζκφ Εναντίον Δλαληίσζε Πξνζδηνξηζκφο κηαο ηηκήο ζε νπνηαδήπνηε κέγεζνο ζην ελδηάκεζν δχν άιισλ ηηκψλ Ένεκα/ένεκεν Αηηία πγθαηάιεμε ελφο αληηθεηκέλνπ ζε έλα ζχλνιν νκνεηδψλ πξαγκάησλ Εντόρ Δζσηεξηθή πεξηνρή Πεπί Αλαθνξά Υξφλν Πλην Αθαίξεζε πκθσλία Ππο Πξνηεξφρξνλν Ενώπιον Παξνπζία Δκπξφζζηα πεξηνρή ζην ρψξν Απνδέθηε Χάπιν Σνλ επεξγεηνχκελν (Πίλ. 2. Πξνζέζεηο πνπ ζπληάζζνληαη κε γεληθή) Ζ γενική δοηική Ζ γεληθή φκσο ρξεζηκνπνηείηαη ζηε λέα Διιεληθή θαη σο δνηηθή. Ζ γεληθή σο δνηηθή θαλεξψλεη ην πξφζσπν ή ην πξάγκα, ζην νπνίν αλαθέξεηαη ε ξεκαηηθή έλλνηα, δειαδή εθείλν ζην νπνίν απνβιέπεη ε ελέξγεηα ηνπ ππνθεηκέλνπ ή ην φπνηνλ ελδηαθέξεη ε ελέξγεηα απηή Ζ κληηική Ζ θιεηηθή έρεη πνιχ εμεηδηθεπκέλε ιεηηνπξγία. Υξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα λα θαιέζεη (λα πξνζθσλήζεη) θαλείο θάπνηνλ άιιν θαη επνκέλσο δελ ζρεκαηίδεηαη ζηελ πξάμε απφ φια ηα νλφκαηα, αιιά ηδίσο απφ ηα θχξηα νλφκαηα θαη απφ ηα νλφκαηα θαη ηα επίζεηα πνπ δειψλνπλ θάπνηα ηδηφηεηα. Γελ ππάξρεη φκσο θαλέλαο γξακκαηηθφο παξάγνληαο πνπ λα εκπνδίδεη νπνηνδήπνηε φλνκα λα ζρεκαηίζεη θιεηηθή. 46

47 Θα κπνξνχζε ίζσο λα πεη θαλείο φηη ζηελ θιεηηθή ην φλνκα εκθαλίδεηαη ζηελ πην απφιπηε ρξήζε ηνπ. ηελ θιεηηθή ην φλνκα δελ θάλεη ηίπνηε άιιν απφ ην λα θαιεί θάηη κε ην φλνκά ην. Ζ «πηψζε» δειαδή απηή εκθαλίδεη θαζαξφηεξα απφ θάζε άιιε πηψζε ηελ πξσηνηππηθή κνξθή ηνπ νλφκαηνο. Ζ θιεηηθή δελ ρξεζηκεχεη γηα επηηειέζεη θακία απφ ηηο γλσζηέο πησηηθέο ιεηηνπξγίεο (γηα λα ζπζρεηίζεηο π/ρ/ δχν νλφκαηα κεηαμχ ηνπο ή έλα φλνκα κε θάηη άιιν, φπσο κηα ελέξγεηα ή κηα θαηάζηαζε θ.ιπ.). Απηφο είλαη θαη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ε θιεηηθή δελ δηθαηνινγείηαη λα πεξηιακβάλεηαη ζηηο πηψζεηο ηνπ νλφκαηνο θαηά ηηο κνξθνινγηθέο θαηεγνξηνπνηήζεηο ησλ νπζηαζηηθψλ. ηε γξαθή ε θιεηηθή, ηδίσο φηαλ βξίζθεηαη κφλε ηεο θαη φρη εληαγκέλε ζε πιήξε πξφηαζε, αθνινπζείηαη ζπλήζσο απφ ζαπκαζηηθφ. ηαλ παξεκβάιιεηαη ζηνλ ιφγν, ηνπνζεηείηαη αλάκεζα ζε θφκκαηα. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε θιεηηθή ζπκπίπηεη ζηε κνξθή κε ηελ νλνκαζηηθή απηφ ζπκβαίλεη πάληα ζηα νπδέηεξα θαη ζρεδφλ πάληα ζηα ζειπθά (παηδί κνπ, κεηέξα, θόξε κνπ. Δμαίξεζε απνηεινχλ κφλν ηα ζειπθά ζε νο, πνπ ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή φπσο θαη ηα αληίζηνηρα αξζεληθά (θπξία ζπλήγνξε). Απφ ηε θχζε ηνπο φκσο ηα ζειπθά (νλφκαηα ηφπσλ, αθεξεκέλεο έλλνηεο) ζρεδφλ πνηέ δελ ρξεζηκνπνηνχληα ζηελ θιεηηθή (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο, 2009:52-53). ια ηα αξζεληθά ζε -αο θαη -εο ζρεκαηίδνπλ θιεηηθή ζε -α θαη -ε αληίζηνηρα, ζπκπίπηεη δειαδή ζηε κνξθή ε θιεηηθή κε ηελ αηηηαηηθή θαη ηε γεληθή ηνπο (παηέξα, λαύηε, Θαλάζε). Σα πεξηζζφηεξα αξζεληθά ζε -νο ζρεκαηίδνπλ ηελ θιεηηθή ζε ε (θίιε, θύξηε) εμαίξεζε απνηεινχλ ηα δηζχιιαβα θχξηα νλφκαηα πνπ ζρεκαηίδνπλ ηελ θιηηηθή ζε ν: Νίθν, Γηώξγν, Πέηξν θ.ιπ. Μεξηθέο θνξέο ε πξνζθψλεζε κπνξεί λα γίλεη θαη κε ηελ νλνκαζηηθή : Πέηξνο! Μηράιεο! Βαζηιεηάδεο! Έλαο αξηζκφο νλνκάησλ (θπξίσο ζε ηήο /-ηεο θαη άξρεο ) εμαθνινπζεί λα ζρεκαηίδεη ηελ θιεηηθή ζε ά/-α θαηά ηα ιφγηα πξφηππα. Μηα ιέμε ζηελ θιεηηθή κπνξεί λα παίξλεη κπξνζηά ηεο ηηο ιέμεηο κωξέ, ξε ή βξε νη νπνίεο είλαη άθιηηεο σο πξνο ην γέλνο, ηνλ αξηζκφ θαη ηελ πηψζε (Holton, Mackridge & Φηιηππάθε- Warburton, 2009:272). 47

48 Ζ δοηική Ζ λέα Διιεληθή δελ δηαζέηεη ζηε κνξθνινγία ηεο πηψζε δνηηθή, φπσο ζπλέβαηλε κε ηελ Αξραία Διιεληθή. Αλαθέξνπκε ηε δνηηθή, παξφιν πνπ έρεη εμαθαληζηεί απφ ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα ηεο γιψζζαο, επεηδή δηαηεξείηαη ζε νξηζκέλεο ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο. Μία απφ ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ζηελ Αξραία Διιεληθή ήηαλ φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην φλνκα ηεο, λα δειψλεη ην πξφζσπν ζην νπνίν δίλεηαη θάηη. ηε λέα Διιεληθή επηβηψλεη κφλν ζε νξηζκέλεο ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο κε επηξξεκαηηθή ζεκαζία πνπ εκθαλίδνληαη ζπλήζσο σο εκπξφζεηεο. Καηά ηα ινηπά, νη ιεηηνπξγίεο πνπ δήισλε ε δνηηθή ηεο αξραίαο θαιχπηνληαη ζηε λέα θπξίσο απφ ηε γεληθή, απφ εκπξφζεηεο εθθνξέο θαη απφ ηελ αηηηαηηθή. Έηζη εμεγείηαη ηζηνξηθά ε δηαθνξά πνπ ππάξρεη αλάκεζα ζηα βφξεηα θαη ηα λφηηα ηδηψκαηα σο πξνο ηε δήισζε ηνπ έκκεζνπ αληηθεηκέλνπ (Κιαίξεο & Μπακπηληψηεο 2009:54). Πνιχ δηαδεδνκέλεο εθθξάζεηο κε δνηηθή : Δληάμεη Δληνχηνηο Δλ ησ κεηαμχ Δλ νιίγνηο Δλ ςπρξψ Δλ πάζε πεξηπηψζεη Δλ ελεξγεία Δλ απνζηξαηεία Δλ ζπληνκία Δλ φςεη ( Πίλ.3. Δθθξάζεηο κε δνηηθή) θχζεη ζέζεη βάζεη κέζσ ιφγσ ιφγσ ηηκήο δφμα ησ Θεψ ζπλ ηνηο άιινηο ζπλ ησ ρξφλσ ελ ζπγθξίζεη 48

49 3.2. Ζ Ρυζική γλώζζα-ηζηοπικά ζηοισεία Ζ ξσζηθή γιψζζα αλήθεη ζηελ νκάδα ησλ ζιαβηθψλ γισζζψλ, νη νπνίεο απνηεινχλ έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα κέιε ηεο νκάδαο ησλ ηλδνεπξσπατθψλ γισζζψλ. ηελ νκάδα ησλ ηλδνεπξσπατθψλ γισζζψλ αλήθεη θαη ε ειιεληθή γιψζζα. Με βάζε κηα απφ ηηο ηλδνεπξσπατθέο δηαιέθηνπο -ηελ πξσηνζιαβηθήδεκηνπξγήζεθε αξγφηεξα ε πξαζιαβηθή γιψζζα, ε νπνία είλαη ζεκέιην φισλ ησλ ζχγρξνλσλ ζιαβηθψλ γισζζψλ. Ζ ηζηνξία ηεο πξαζιαβηθήο γιψζζαο ήηαλ πνιχ πην καθξφρξνλε απφ ηελ ηζηνξία ησλ μερσξηζηψλ ζιαβηθψλ γισζζψλ (Καιατηζίδνπ Ν., Βξαρηνλίδνπ Μ. & Δπζηαζίνπ Δ. 2003:9-11). Σηο ζιαβηθέο γιψζζεο κηινχλ πάλσ απφ 290 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζηνλ θφζκν. Σηο δηαθξίλεη κεγάινο βαζκφο «ζπγγέλεηαο» κεηαμχ ηνπο, ηελ νπνία κπνξεί λα παξαηεξήζεη θαλείο ζηε δηάξζξσζε ηεο ιέμεο, ζηε ρξήζε ησλ γξακκαηηθψλ θαηεγνξηψλ, ζηε δηάξζξσζε ηεο πξφηαζεο, ζηε ζεκαληηθή θ.ιπ. Απηή ε ζπγγέλεηα εμεγείηαη ηφζν κε ηελ εληαία πξνέιεπζε ησλ ζιαβηθψλ γισζζψλ φζν θαη κε ηηο καθξαίσλεο επαθέο ζην επίπεδν ησλ ινγνηερληθψλ γισζζψλ θαη ησλ δηαιέθησλ. Τπήξραλ δχν ζιαβηθά αιθάβεηα: ην γλαγολιηικό (ε ιέμε πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα «glagolati», πνπ ζεκαίλεη «μιλάυ»): ε βάζε ηνπ ήηαλ ε βπδαληηλή κηθξνγξάκκαηε γξαθή, ηο κςπιλλικό (ην φλνκα ηνπ πξνέξρεηαη απφ ην φλνκα ηνπ Κπξίιινπ): ε βάζε ηνπ ήηαλ ε βπδαληηλή θεθαιαηνγξάκκαηε γξαθή. Σα πην παιαηά δηαηεξεκέλα ζιαβηθά θείκελα αλήθνπλ ζην 10ν αηψλα θαη ήδε απφ ηνλ 11ν αηψλα δηαηεξήζεθαλ πνιιά γξαπηά ζιαβηθά κλεκεία. Ζ ξσζηθή γιψζζα είρε καθξαίσλε θαη πνιχπινθε εμέιημε. Αθνκνίσζε ιατθά ζηνηρεία θαη ζηνηρεία ηεο παιαηνζιαβηθήο γιψζζαο, θαζψο επίζεο δέρζεθε ηηο επηξξνέο ησλ επξσπατθψλ γισζζψλ. Αληίζεηα απφ πνιιέο ζιαβηθέο γιψζζεο, ε ξσζηθή γιψζζα εμειηζζφηαλ ρσξίο δηαθνπέο ζηε δηάξθεηα αηψλσλ. Σε ξσζηθή γιψζζα κηινχλ πάλσ απφ 250 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζηνλ θφζκν. Ξερψξηζε ην 14ν-15ν αηψλα απφ ηελ παιαηνξσζηθή γιψζζα πνπ δηαζπάζηεθε. Σν θπξηιιηθφ αιθάβεην ελ ησ κεηαμχ επηθξάηεζε ηνπ γιαγνιηηηθνχ, κηα θαη ήηαλ πνιχ πην εχρξεζην. Γξαπηά κλεκεία απφ ηελ επνρή ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ θπξηιιηθνχ αιθάβεηνπ δε δηαηεξήζεθαλ θη έηζη δε γλσξίδνπκε κε απφιπηε ζηγνπξηά ηε ζχλζεζε ησλ γξακκάησλ ηνπ αξρηθνχ θπξηιιηθνχ αιθάβεηνπ. Σν θπξηιιηθφ αιθάβεην 49

50 εηζήρζε ζηε Ρσζία ην 10ν αηψλα κεηά ηνλ εθρξηζηηαληζκφ ηεο. Ζ ξσζηθή γιψζζα έδεζε πνιιέο αιιαγέο ζηε καθξαίσλε πνξεία ηεο. Σν ξσζηθφ αιθάβεην ζηε ζεκεξηλή ηνπ κνξθή ππάξρεη απφ ηελ επνρή ησλ κεηαξξπζκίζεσλ ηνπ Πέηξνπ Α' ( ), ηεο Αθαδεκίαο ησλ Δπηζηεκψλ ( , 1758), θαη ησλ κεηεπαλαζηαηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ (1917). Μέρξη ην 1708 ην ξψζηθν αιθάβεην είρε αξθεηά θνηλά ζεκεία κε ην ειιεληθφ αιθάβεην. Πνιιά θνηλά είρε θαη ε ίδηα ε ξσζηθή γιψζζα κε ηελ ειιεληθή. Απηέο νη κεηαξξπζκίζεηο απέθιεηζαλ απφ ην ξσζηθφ αιθάβεην ηα γξάκκαηα (Χ) (σκέγα), (Ξ) (θζη), (Φ) (πζη), ην δίγξαθν (ΟΤ) Ζ σπήζη ηυν πηώζευν ζηη Ρυζική γλώζζα Οη πηψζεηο ζηε Ρσζηθή είλαη έμη :νλνκαζηηθή, γεληθή, δνηηθή, αηηηαηηθή, νξγαληθή θαη πξνζεηηθή. Ζ νλνκαζηηθή είλαη ε αξρηθή κνξθή ηνπ νπζηαζηηθνχ. Οη πηψζεηο δηαθξίλνληαη απφ ηηο θαηαιήμεηο ηνπο, ηφζν ζηνλ εληθφ φζν θαη ζηνλ πιεζπληηθφ αξηζκφ, θαη απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο ζηελ πξφηαζε. Οη πηψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη ηφζν ρσξίο πξνζέζεηο φζν θαη κε πξνζέζεηο. Δμαίξεζε απνηειεί ε νλνκαζηηθή, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη πάληα ρσξίο πξφζεζε, θαη ε πξνζεηηθή, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη πάληα κε πξνζέζεηο (Μακαινχη & Σξαθάδαο, 2003:41-76) Ζ ονομαζηική Ζ νλνκαζηηθή ρξεζηκνπνηείηαη : 1. σο ππνθείκελν 2. σο θαηεγνξνχκελν 3. ζε επηθεθαιίδεο, επηγξαθέο θαη πξνζθσλήζεηο 4. ζην πξφζσπν ή πξάγκα αλαγθαηφηεηαο 5. ζην αληηθείκελν ηνπ ελδηαθέξνληνο 6. ζηε θπζηθή ή ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε 7. κε ηα απφιπηα αξηζκεηηθά 1, 21,31, , θ.ν.θ. 50

51 Ζ γενική Ζ γενική συπίρ πποθέζειρ Ζ γενική με οςζιαζηικά 1. Γεληθή θηεηηθή. Γειψλεη ην πξφζσπν ζην νπνίν αλήθεη θάηη (απαληά ζηελ εξψηεζε чей, чья, чьѐ, чьи ηίλνο;) 2. Γεληθή ηεο αλαθνξάο. Πξνζδηνξίδεη έλα νπζηαζηηθφ κε έλα άιιν νπζηαζηηθφ (απαληά ζηελ εξψηεζε какой ηη είδνπο; чего ηη είδνπο;) 3. Γεληθή ππνθεηκεληθή. Γειψλεη ην πξφζσπν πνπ ελεξγεί. 4. Γεληθή αληηθεηκεληθή. Γειψλεη ην αληηθείκελν ή ην πξφζσπν ζην νπνίν θαηεπζχλεηαη ε ελέξγεηα ηνπ νλφκαηνο. 5. Γεληθή ηεο ηδηφηεηαο. Γειψλεη πξφζσπν ή πξάγκα ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ θάπνηα ηδηφηεηα. 6. Γεληθή πξνζδηνξηζηηθή. Γειψλεη πνηφηεηα πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο. 7. Γεληθή ηεο πνζφηεηαο. Γειψλεη: o κέξνο ηνπ ζπλφινπ o πνζφηεηα ή κέηξν o αφξηζηε πνζφηεηα πξαγκάησλ ή πξνζψπσλ o ζχλνιν πξνζψπσλ ή πξαγκάησλ o ζπγθεθξηκέλε πνζφηεηα πξνζψπσλ ή πξαγκάησλ. Με ηα απφιπηα αξηζκεηηθά 2, 3, 4 ηα νπζηαζηηθά ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε γεληθή εληθνχ, ελψ κε ηα απφιπηα αξηζκεηηθά 5 έσο 20 ηα νπζηαζηηθά ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε γεληθή πιεζπληηθνχ. 8. Γεληθή ηεο εκεξνκελίαο (απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πφηε;) Ζ γενική με επίθεηα Γεληθή ζπγθξηηηθή. Με ηα επίζεηα полный γεκάηνο, достойный άμηνο 51

52 Ζ γενική με πήμαηα Σα κεηαβαηηθά ξήκαηα ζπληάζζνληαη κε γεληθή σο άκεζν αληηθείκελν, φηαλ ε ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο αθνξά κέξνο ηνπ αληηθεηκέλνπ ή αφξηζηε πνζφηεηα (γεληθή δηαηξεηηθή). ηαλ ε ελέξγεηα ηνπ ξήκαηνο αθνξά φιν ην αληηθείκελν, ηα κεηαβαηηθά ξήκαηα ζπληάζζνληαη κε αηηηαηηθή. Μεξηθά ξήκαηα πληειεζκέλεο Ρεκαηηθήο ςεο (ΡΟ) κε πξφζεκα на- Σα ξήκαηα κε πξφζεκα на- θαη επίζεκα -ся πνπ εθθξάδνπλ πιεξφηεηα κηαο ελέξγεηαο ζπληάζζνληαη κε γεληθή Σα κεηαβαηηθά ξήκαηα ζηηο αξλεηηθέο πξνηάζεηο ζπληάζζνληαη κε γεληθή γηα κεγαιχηεξε έκθαζε ηεο άξλεζεο, ε γεληθή ζηηο αξλεηηθέο πξνηάζεηο κεηά απφ κεηαβαηηθά ξήκαηα δειψλεη αθεξεκέλν ή κε ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν. ηηο απξφζσπεο αξλεηηθέο πξνηάζεηο κε нет δελ έρσ/δελ ππάξρεη, не было δελ είρα/δελ ππήξμε, не будет δελ ζα έρσ/δελ ζα ππάξμεη ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γεληθή Σα ξήκαηα πνπ δειψλνπλ επηζπκία, πξνζδνθία, άθημε, πξνζέγγηζε, απαίηεζε ζπληάζζνληαη κε γεληθή. Σα ξήκαηα хотеть ζέισ, ждать πεξηκέλσ, искать ςάρλσ, просить δεηψ, требовать απαηηψ ζπληάζζνληαη κε γεληθή, φηαλ αλαθέξνληαη ζε αθεξεκέλεο έλλνηεο, θαη κε αηηηαηηθή, φηαλ αλαθέξνληαη ζε ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν ή πξάγκα: Σα ξήκαηα πνπ δειψλνπλ ζηέξεζε, απνκάθξπλζε, απαιιαγή, θφβν ζπληάζζνληαη κε γεληθή. Σν ξήκα стоит ζπληάζζεηαη κε γεληθή, φηαλ ζεκαίλεη αμίδεη ηνλ θόπν. Ζ γενική με πποθέζειρ Γεληθή ηνπηθή (απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνύ;) Οη πξνζέζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πάληα κε γεληθή, γηα λα δειψζνπλ ηνλ ηφπν ζηνλ νπνίν γίλεηαη θάπνηα ελέξγεηα ή βξίζθεηαη θάπνην πξφζσπν ή αληηθείκελν είλαη νη εμήο: 52

53 у θνληά около θνληά возле δίπια подле δίπια близ θνληά вблизи θνληά посредине ζηε κέζε против απέλαληη напротив απέλαληη позади πίζσ απφ сзади πίζσ απφ впереди κπξνζηά απφ вокруг γχξσ далеко (недалеко) от καθξηά (φρη καθξηά) απφ вдоль θαηά κήθνο мимо θνληά απφ среди αλάκεζα справа (слева) от δεμηά (αξηζηεξά) απφ от... до απφ... σο посреди αλάκεζα ( Πίλ.4. Πξνζέζεηο πνπ ζπληάζζνληαη κε γεληθή) Γεληθή πξνέιεπζεο ηεο θίλεζεο (απαληά ζηηο εξσηήζεηο откуда? απφ πνχ; от кого? απφ πνηνλ;). Οη πξνζέζεηο из (изо) απφ, с (со) απφ, от (ото) απφ, из-за πίζσ απφ, из-под θάησ απφ, ρξεζηκνπνηνχληαη πάληα κε γεληθή, γηα λα δειψζνπλ ην αξρηθφ ζεκείν ηεο θίλεζεο ή ηελ πξνέιεπζε. ηαλ ην αξρηθφ ζεκείν ηεο θίλεζεο αθνξά ηφπν, ρξεζηκνπνηνχληαη νη πξνζέζεηο из (изо), с (со), ελψ, φηαλ αθνξά πξφζσπν, ρξεζηκνπνηείηαη ε πξφζεζε от (ото). ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην ξήκα θίλεζεο δειψλεη ηελ απνκάθξπλζε θαη έρεη ην πξφζεκα от-, ρξεζηκνπνηείηαη ε πξφζεζε от Γεληθή ηνπ ρξφλνπ (απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πφηε;):οη πξνζέζεηο с απφ, до σο, с... до απφ... σο, от απφ, от... до απφ... σο, после κεηά, накануне ηελ παξακνλή, среди κέζα, в течение ζηε δηάξθεηα, ρξεζηκνπνηνχληαη πάληα κε γεληθή γηα λα δειψζνπλ ρξφλν Γεληθή ηεο αηηίαο (απαληά ζηηο εξσηήζεηο почему? γηαηί;, по какой причине? γηα πνην ιφγν;).οη πξνζέζεηο из απφ, с (со) απφ, из-за εμαηηίαο, от απφ, вследствие 53

54 ιφγσ, в результате σο απνηέιεζκα, в силу δπλάκεη, по причине εμαηηίαο, ввиду ιφγσ, по случаю κε ηελ επθαηξία, по поводу σο πξνο ζπληάζζνληαη πάληα κε γεληθή γηα λα δειψζνπλ ηελ αίηηα Ζ πξφζεζε из-за ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηελ αηηία αλεπηζχκεηνπ απνηειέζκαηνο Ζ πξφζεζε от ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηελ αηηία αιιαγήο ζσκαηηθήο ή ςπρηθήο θαηάζηαζεο ελφο πξνζψπνπ ή ηηο αιιαγέο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ Ζ πξφζεζε с (со) ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηελ αηηία αιιαγήο ζσκαηηθήο ή ςπρηθήο θαηάζηαζεο ελφο πξνζψπνπ. Υξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν θαη είλαη ζπλψλπκε ηεο πξφζεζεο от. Ζ πξφζεζε из ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηελ αηηία κηαο ζπλεηδεηήο ελέξγεηαο. Οη πξνζέζεηο вследствие, в результате, в силу, по причине, ввиду, по случаю, по поводу ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο ζην γξαπηφ ιφγν. Άιιεο ρξήζεηο ηεο πξφζεζεο от (ото) γηα λα δειψζεη ην αληηθείκελν απφ ην νπνίν θάπνηνο ζέιεη λα απαιιαγεί ή λα πξνζηαηεπζεί ξήκαηα πνπ ζπληάζζνληαη κε πξφζεζε от (ото) θαη γεληθή: освобождать(ся) ειεπζεξψλσ (-νκαη) θ.ά. Άιιεο ρξήζεηο ηεο πξφζεζεο из (изо) γηα λα δειψζεη ηελ πξνέιεπζε γηα λα δειψζεη ην πιηθφ απφ ην νπνίν είλαη θηηαγκέλν θάηη: γηα λα δειψζεη κέξνο ηνπ φινπ κε ηηο ιέμεηο Άιιεο ρξήζεηο ηεο πξφζεζεο у γηα λα δειψζεη ηνλ θηήηνξα. ξήκαηα πνπ ζπληάζζνληαη κε πξφζεζε У θαη γεληθή Ζ πξφζεζε без (безо) ρωξίο ρξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη ηελ απνπζία ελφο αληηθεηκέλνπ ή πξνζψπνπ. γηα λα δειψζεη ηνλ ηξφπν κηαο ελέξγεηαο Ζ πξφζεζε для γηα ρξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη ηνλ ζθνπφ κηαο ελέξγεηαο. γηα λα δειψζεη ηνλ πξννξηζκφ κηαο ελέξγεηαο ή ελφο αληηθεηκέλνπ. γηα λα δειψζεη γηα πνηα ρξήζε πξννξίδεηαη έλα αληηθείκελν. 54

55 κε νπζηαζηηθά φπσο: значение ζεκαζία, основа βάζε θ.α. κε επίζεηα φπσο: нужный ρξήζηκνο, необходимый απαξαίηεηνο, θ.α. κε επηξξήκαηα φπσο: нужно ρξεηάδεηαη, необходимо είλαη απαξαίηεην θ.ά Ζ δοηική Ζ δοηική συπίρ πποθέζειρ Ζ δοηική με πήμαηα - υρ έμμεζο ανηικείμενο Απαληά ζηηο εξσηήζεηο кому? чему? Γνηηθή κε ξήκαηα πνπ δειψλνπλ κεηαθνξά, κεηαβίβαζε: давать δίλσ, дарить δσξίδσ θ.ά. Μεξηθά νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ ην ίδην ζέκα κε ηα παξαπάλσ ξήκαηα. Γνηηθή κε ξήκαηα ιφγνπ θαη ηα ζπλψλπκά ηνπο: говорить κηιψ, рассказывать δηεγνχκαη θ.ά. Μεξηθά νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ ην ίδην ζέκα κε ηα παξαπάλσ ξήκαηα ζπληάζζνληαη κε δνηηθή. Γνηηθή κε ξήκαηα πνπ δειψλνπλ φθεινο ή βιάβε: помогать βνεζψ, служить ππεξεηψ θ.α. Μεξηθά νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ ην ίδην ζέκα κε ηα παξαπάλσ ξήκαηα ζπληάζζνληαη κε δνηηθή. Ζ δοηική με πήμαηα πος δηλώνοςν αιζθήμαηα нравиться αξέζσ, удивляться εθπιήζζνκαη, завидовать δειεχσ, радоваться ραίξνκαη, улыбаться ρακνγειψ, сочувствовать ζπκπνλψ Ζ δοηική ζηιρ αππόζυπερ πποηάζειρ - υρ λογικό ςποκείμενο Με ηηο ιέμεηο надо (нужно) ρξεηάδεηαη, πξέπεη, необходимо είλαη απαξαίηεην, можно επηηξέπεηαη, нельзя απαγνξεχεηαη. Με επηξξήκαηα πνπ εθθξάδνπλ ςπρηθή θαη ζσκαηηθή θαηάζηαζε: весело ραξνχκελα, хорошо θαιά θ.α. 55

56 Με ηα απξφζσπα ξήκαηα: хотеться ζα ήζεια, казаться θαίλεηαη, нездоровиться είκαη αδηάζεηνο, спаться θνηκάκαη, работаться δνπιεχσ. Ζ δοηική με επίθεηα Με ηα επίζεηα подобный παξφκνηνο, свойственный ραξαθηεξηζηηθφο, верный πηζηφο, враждебный ερζξηθφο, благодарный επγλψκσλ. Σα επίζεηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ νιφθιεξε θαη ζχληνκε κνξθή ηνπο. Με ηα επίζεηα нужный ρξήζηκνο, необходимый απαξαίηεηνο, интересный ελδηαθέξσλ, полезный σθέιηκνο, θ.ά. Σα επίζεηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ νιφθιεξε θαη ζχληνκε κνξθή ηνπο Σν επίζεην рад ρξεζηκνπνηείηαη πάληα ζηε ζχληνκε κνξθή ηνπ: Я рад встрече с другом. Δίκαη ραξνχκελνο γηα ηε ζπλάληεζε κνπ κε ηνλ θίιν κνπ. Ζ δοηική πος δηλώνει ηλικία Сколько лет твоему сыну? Ему два года. Πφζν ρξνλψλ είλαη о γηνο ζνπ; Απηφο είλαη δχν ρξνλψλ. Ζ δοηική ζε θπάζειρ привет друзьям ραηξεηίζκαηα ζηνπο θίινπο памятник Пушкину ην κλεκείν ηνπ Πνχζθηλ Миру - мир! Δηξήλε ζε φιν ηνλ θφζκν! Война - войне! Πφιεκν ζηνλ πφιεκν! Вечная память героям! Αηψληα κλήκε ζηνπο ήξσεο! Ζ δοηική με πποθέζειρ Υπήζη ηηρ ππόθεζηρ к o Ζ πξφζεζε к πξνο ζπληάζζεηαη κε δνηηθή γηα λα δειψζεη θαηεχζπλζε. Απαληά ζηηο εξσηήζεηο куда? πξνο ηα πνχ; (к кому; πξνο πνηνλ; к чему? πξνο ηη;). Κπξίσο ρξεζηκνπνηείηαη κε ξήκαηα θίλεζεο, ηα νπνία έρνπλ πξνζήκαηα при-, под-. o Ζ πξφζεζε θ κε ξήκαηα, ηα νπνία έρνπλ πξφζεκα при- θαη δειψλνπλ έλσζε ή πξφζζεζε 56

57 o Ζ πξφζεζε θ κε ξήκαηα: приближаться πιεζηάδσ, привыкать ζπλεζίδσ, приучать(ся) καζαίλσ θ.α. θαζψο θαη κε νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ ην ίδην ζέκα κε ηα παξαπάλσ ξήκαηα ζπληάζζνληαη κε πξφζεζε к o Ζ πξφζεζε θ + δνηηθή ζπληάζζεηαη κε νπζηαζηηθά πνπ δειψλνπλ αηζζήκαηα ή ζρέζεηο o Ζ πξφζεζε к + δνηηθή ζπληάζζεηαη κε επίζεηα φπσο: готовый к отъезду έηνηκνο γηα αλαρψξεζε, способный к музыке ηθαλφο ζηε κνπζηθή θ.ά. o Ζ πξφζεζε θ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ρξνληθή πξνζέγγηζε. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? (к какому времени?) πόηε; Ζ σπήζη ηηρ ππόθεζηρ по o Ζ πξφζεζε по ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη θίλεζε πάλσ ζε κία επηθάλεηα. Απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνύ; Με ηελ ίδηα ζεκαζία ε πξφζεζε по ρξεζηκνπνηείηαη θαη κε ηα ξήκαηα φπσο: битъ ρηππψ, стучать ρηππώ, θ.ά. o Ζ πξφζεζε по ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηφπν: ηνλ ηφπν εμάπισζεο κηαο ελέξγεηαο θίλεζε ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία ή θίλεζε απφ ην έλα ζεκείν ζην άιιν θίλεζε ζε δηαθνξεηηθέο θαηεπζχλζεηο φηη κηα πξάμε επαλαιακβάλεηαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα: φηη ε αηηία κηαο πξάμεο ή ελέξγεηαο εμαξηάηαη απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο ή νθείιεηαη ζε αλζξψπηλε ηδηφηεηα. Απαληά ζηελ εξψηεζε почему? γηαηί; εμεηδίθεπζε ή ελαζρφιεζε κε ηε ζεκαζία ζχκθσλα κε, θαηά γηα λα πξνζδηνξίζεη ην ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ελφο αληηθεηκέλνπ ή πξνζψπνπ ζρέζε ή ζπγγέλεηα: родственник по матери ηελ θαηαλνκή κέζν επηθνηλσλίαο ή κεηαθνξάο Ζ σπήζη ηηρ ππόθεζηρ благодаря σάπη Γειψλεη ηελ αηηία κηαο επηζπκεηήο πξάμεο ή πξάμεο κε ζεηηθφ απνηέιεζκα 57

58 Οη πξνζέζεηο вопреки παξά, αληίζεηα, навстречу πξνο, согласно ζύκθωλα Ζ πξφζεζε вопреки Вопреки всем трудностям экспедиция выполнила все задания. Παξόιεο ηηο δπζθνιίεο ε απνζηνιή πξαγκαηνπνίεζε όινπο ηνπο ζηόρνπο. Ζ πξφζεζε навстречу ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο κε ξήκαηα θίλεζεο. Он шѐл мне навстречу.σνλ έβιεπα λα έξρεηαη πξνο ηα κέλα. Ζ πξφζεζε согласно. Приговор был вынесен согласно решению суда. Ζ θαηαδίθε ήηαλ ζχκθσλε κε ηελ απφθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ Ζ αιηιαηική Ζ αιηιαηική συπίρ πποθέζειρ Ζ αιηιαηική ηος άμεζος ανηικειμένος Υξεζηκνπνηείηαη κε κεηαβαηηθά ξήκαηα. Απαληά ζηελ εξψηεζε кого? πνηόλ;, что? ηη; Ζ αιηιαηική ηος σπόνος Υξεζηκνπνηείηαη κε ξήκαηα πνπ δειψλνπλ φηη ε πξάμε γίλεηαη κέζα ζε θάπνηα ρξνληθά φξηα ή επαλαιακβάλεηαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Απαληά ζηηο εξσηήζεηο сколько времени? (как долго?) πφζν πνιχ;, как часто? πφζν ζπρλά; Ζ αιηιαηική πος δηλώνει διανςόμενη απόζηαζη Υξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο κε ξήκαηα θίλεζεο. ε απηή ηελ πεξίπησζε ηα ξήκαηα θίλεζεο έρνπλ ζπρλά ην πξφζεκα про- Ζ αιηιαηική πος δηλώνει ηην ηιμή και ηο βάπορ Это платье стоит триста рублей. Απηφ ην θφξεκα ζηνηρίδεη ηξηαθφζηα ξνχβιηα. Αιηιαηική με πποθέζειρ Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη: Ζ ππόθεζη через μέζα από, μεηά από, διαμέζος 58

59 φηη ε θίλεζε γίλεηαη απφ ηε κηα κεξηά ηνπ αληηθεηκέλνπ ζηελ άιιε, ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο κε ξήκαηα θίλεζεο. Пешеход идѐт через улицу. О πεδφο πεξλά ηνλ δξφκν. Σα ξήκαηα θίλεζεο έρνπλ ζπρλά ην πξφζεκα пере-. Σα ξήκαηα απηά ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ρσξίο ηελ πξφζεζε через. Через реку мы переплыли на лодке. (= Реку мы переплыли на лодке.) Γηαζρίζακε ην πνηάκη κε βάξθα. φηη ε θίλεζε γίλεηαη δηακέζνπ ελφο αληηθεηκέλνπ ην ρξνληθφ φξην κεηά απφ ην νπνίν γίλεηαη κηα πξάμε. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πόηε; (через сколько времени?) κεηά απφ πφζν ρξφλν; φηη ε πξάμε γίλεηαη κέζσ ελφο πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο Ζ ππόθεζη сквозь μέζα Ζ πξφζεζε сквозь ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηε δηείζδπζε, ζπρλά ηνλίδνληαο ηε δπζθνιία ηεο. Ζ ππόθεζη ππο για Ζ πξφζεζε про ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ην αληηθείκελν ξεκάησλ ιφγνπ θαη ζθέςεο, θαζψο θαη κε νπζηαζηηθά πνπ έρνπλ ηελ ίδηα ζεκαζία: Ζ πξφζεζε про ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ζηνλ πξνθνξηθφ ιφγν θαη είλαη ζπλψλπκε κε ηελ πξφζεζε ν + πξνζεηηθή. Ζ ππόθεζη за πίζυ, ςπέπ, ζε, από Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη: ηελ θαηεχζπλζε. Απαληά ζηελ εξψηεζε куда? πξνο ηα πνύ; φηη ε πξάμε γίλεηαη ζηε ζέζε θάπνηνπ άιινπ ή γηα ράξε θάπνηνπ άιινπ φηη κία πξάμε γίλεηαη γηα ράξε θάπνηνπ πξνζψπνπ ή θάπνηαο ηδέαο ηα ρξνληθά φξηα κέζα ζηα νπνία νινθιεξψλεηαη κηα πξάμε (κε ξήκαηα ΡΟ) ή επαλαιακβάλεηαη (κε ξήκαηα ΑΡΟ) ην ρξνληθφ δηάζηεκα κηαο πξάμεο πνπ πξνεγείηαη κηαο άιιεο Ζ πξφζεζε за ρξεζηκνπνηείηαη κε ξήκαηα φπσο: благодарить επγλσκνλψ, награждать βξαβεχσ, хвалить επαηλψ, θ.ά. Ζ ππόθεζη в ζε Υξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη ηελ θαηεχζπλζε. Απαληά ζηελ εξψηεζε куда? πξνο ηα πνχ; πνχ; γηα λα δειψζεη ρξφλν. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πφηε; 59

60 κε ηηο εκέξεο ηεο εβδνκάδαο κε αθξηβή ψξα ζηηο θξάζεηο: в минуту опасности ηε ζηηγκή ηνπ θηλδύλνπ, в годы войны ζηα ρξόληα ηνπ πνιέκνπ θ.α. γηα λα δειψζεη ην ρξνληθφ φξην κέζα ζην νπνίν γίλεηαη κηα πξάμε, ηνλίδνληαο ηελ ακεζφηεηα ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο. ζηηο θξάζεηο: κε ηε ιέμε раз θνξά κε ξήκαηα θαη νπζηαζηηθά φπσο: верить πηζηεύω, стрелять ππξνβνιώ θ.ά. Ζ ππόθεζη на ζε, για Υξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη θαηεχζπλζε. Απαληά ζηελ εξψηεζε куда? γηα λα δειψζεη ρξφλν ζηηο αθφινπζεο θξάζεηο: на другой день ηελ άιιε κέξα, на следующий день ηελ επφκελε κέξα θ.ά. γηα λα δειψζεη ζθνπφ κε επίζεηα θαη επηξξήκαηα ζπγθξηηηθνχ βαζκνχ γηα λα δειψζεη ηε δηαθνξά αλάκεζα ζε αληηθείκελα ή πξφζσπα πνπ ζπγθξίλνληαη κε ξήκαηα φπσο: влиять επεξεάδσ, надеяться ειπίδσ, сердиться ζπκψλσ, нападать επηηίζεκαη. Ζ ππόθεζη по από, υρ Υξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη ηελ θαηαλνκή αληηθεηκέλσλ (πάλσ απφ έλα): Каждый получил по два яблока. О θαζέλαο πήξε απφ δχν κήια. γηα λα δειψζεη ηελ ηηκή γηα ην θαζέλα αληηθείκελν ρσξηζηά: Он купил четыре тетради по десять рублей. Απηφο αγφξαζε ηέζζεξα ηεηξάδηα απφ δέθα ξνχβιηα ην θαζέλα. γηα λα δειψζεη ην ηέινο ελφο ρξνληθνχ νξίνπ: Я получил отпуск по первое сентября. Πήξε άδεηα σο ηελ πξψηε επηεκβξίνπ. γηα λα δειψζεη ην φξην Υξεζηκνπνηείηαη: Ζ ππόθεζη под κάηυ από, για 60

61 γηα λα δειψζεη θαηεχζπλζε. Απαληά ζηελ εξψηεζε куда? πξνο ηα πνχ; γηα λα δειψζεη ρξήζε ελφο αληηθεηκέλνπ ζηηο θξάζεηο πνπ δειψλνπλ ρξφλν: под Новый год ηηο παξακνλέο ηεο Πξσηνρξνληάο ζε θξάζεηο ηνπ ηχπνπ: танцевать под музыку ρνξεχσ κε ηε ζπλνδεία κνπζηθήο ζε θξάζεηο πνπ δειψλνπλ έιεγρν, επηηήξεζε: взять под контроль (под наблюдение, под надзор) παίξλσ ππφ ηνλ έιεγρν (ζέησ ππφ επηηήξεζε, ππφ επίβιεςε), ставить под угрозу ζέησ ππφ απεηιή θ.ά Ζ οπγανική Ζ νξγαληθή πηψζε ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη то φξγαλν κηαο πξάμεο Απαληά ζηελ εξψηεζε чем? κε ηη; Ζ οπγανική συπίρ πποθέζειρ Ζ οπγανική ηος ηπόπος Υξεζηκνπνηείηαη: ө γηα λα δειψζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν γίλεηαη κηα πξάμε. Απαληά ζηελ εξψηεζε как? πψο; ө γηα λα δειψζεη ην κεηαθνξηθφ κέζν. Απάληα ζηελ εξψηεζε как? πψο; ө γηα λα δειψζεη ηξφπν κέζσ ζχγθξηζεο. Απαληά ζηελ εξψηεζε как? πώο; Ζ οπγανική ηος ηόπος Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηνλ ηφπν κηαο θίλεζεο, απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνχ; Дорога шла сосновым лесом. (= Дорога шла через лес). О δξφκνο πεξλνχζε κέζα απφ ην πεπθνδάζνο. Ζ οπγανική ηος σπόνος Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηνλ ρξφλν πνπ γίλεηαη κηα πξάμε. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πφηε; встречаться вечерами (= по вечерам) ζπλαληηέκαη ηα βξάδηα. 61

62 Ζ οπγανική σπηζιμοποιείηαι με ζςγκπιηικό βαθμό επιθέηυν ή επιππημάηυν για να δηλώζει ποζοηική διαθοπά ηυν ζςγκπινόμενυν Он пришѐл часом позже. (= на час позже) Ήξζε κηα ψξα αξγφηεξα. Ζ οπγανική σπηζιμοποιείηαι για να δηλώζει ηο ποιηηικό αίηιο ζηην Παθηηική Φυνή Απαληά ζηηο εξσηήζεηο кем? απφ πνηνλ;, чем? απφ ηη; Исследователями проводятся новые опыты. Απφ ηνπο εξεπλεηέο γίλνληαη λέα πεηξάκαηα. Ζ οπγανική σπηζιμοποιείηαι με επίθεηα όπυρ: довольный ηθαλνπνηεκέλνο, бедный θησρφο, богатый πινχζηνο θ.ά. Он рассказывал нам разные истории из своей богатой событиями жизни. Μαο δηεγήζεθε δηάθνξεο ηζηνξίεο απφ ηελ πινχζηα ζε γεγνλφηα δσή ηνπ. Οπγανική με πήμαηα Απαληά ζηηο εξσηήζεηο кем?, чем? ηη; σο ηη; κε ηη; ө Με ηα ξήκαηα быть είκαη, являться είκαη, становиться γίλνκαη, называться νλνκάδνκαη, казаться θαίλνκαη, оказаться απνδεηθλχνκαη, считаться ζεσξνχκαη. ө Με ξήκαηα πνπ δειψλνπλ εξγαζηαθή ζέζε ή αμίσκα. ө Με ξήκαηα πνπ δειψλνπλ εθινγή, δηνξηζκφ: выбирать επηιέγσ, εθιέγσ избирать επηιέγσ, εθιέγσ, назначать δηνξίδσ θαη ηα ξήκαηα делать θάλσ, называть νλνκάδσ. ө Με ξήκαηα πνπ δειψλνπλ ςπρηθή θαηάζηαζε: восхищаться ζαπκάδσ, возмущаться αγαλαθηψ, восторгаться ελζνπζηάδνκαη, ζαπκάδω, гордиться είκαη πεξήθαλνο, любоваться ζαπκάδσ θνηηάδνληαο, наслаждаться απνιακβάλσ. ө Με ξήκαηα πνπ δειψλνπλ απαζρφιεζε: увлекаться παζηάδνκαη, интересоваться ελδηαθέξνκαη, заниматься αζρνινχκαη. ө Με ξήκαηα πνπ δειψλνπλ δηνίθεζε, ρξήζε θαη θαηνρή: владеть θαηέρσ, обладать θαηέρσ, располагать δηαζέησ, командовать δηνηθψ, управлять δηνηθψ, править θπβεξλψ, руководить θαζνδεγψ, пользоваться ρξεζηκνπνηψ, заведовать δηεπζχλσ ө Με ηα ξήκαηα: болеть αζζελψ, жертвовать ζπζηάδσ, рисковать δηαθηλδπλεχσ, страдать ππνθέξσ, дорожить θείδνκαη, εθηηκψ 62

63 Ζ οπγανική σπηζιμοποιείηαι για να δηλώζει ηην εζυηεπική τςσική καηάζηαζη ηος ςποκειμένος ζε θπάζειρ όπυρ: светиться радостью ιάκπσ απφ ραξά, пылать возмущением θαίγνκαη απφ αγαλάθηεζε, дышать злобой είκαη φινο θαθία Ζ οπγανική με πποθέζειρ Οη πξνζέζεηο над πάλσ απφ, под θάησ απφ, перед κπξνζηά απφ, за πίζσ απφ, между αλάκεζα κε νξγαληθή πηψζε δειψλνπλ ηνλ ηφπν Απαληνχλ ζηελ εξψηεζε где? πνύ; ө Οη πξνζέζεηο под, за ρξεζηκνπνηνχληαη κε νξγαληθή γηα λα δειψζνπλ ζηάζε, ελψ νη ίδηεο πξνζέζεηο κε αηηηαηηθή δειψλνπλ θαηεχζπλζε ө Ζ πξφζεζε между ρξεζηκνπνηείηαη κε νξγαληθή γηα λα δειψζεη ηφπν ρξφλν ακνηβαία ζρέζε ө Άιιεο ρξήζεηο ησλ πξνζέζεσλ над, под, перед, κε νξγαληθή πηψζε Ζ πξφζεζε над κε ξήκαηα θαη νπζηαζηηθά: Ζ πξφζεζε под ζηηο θξάζεηο: под руководством ππφ ηελ θαζνδήγεζε, под наблюдением ππφ ηελ επηηήξεζε θ.ά. ө Ζ πξφζεζε перед ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη: ρξφλν ζηηο θξάζεηο: ответственность перед детьми επζχλε απέλαληη ζηα παηδηά, обязанность перед обществом ππνρξέσζε απέλαληη ζηελ θνηλσλία θ.ά. Ζ ππόθεζη с Υξεζηκνπνηείηαη: ө γηα λα δειψζεη ζπλνδεία. Απαληά ζηελ εξψηεζε с кем? κε πνηνλ; с чем? κε ηη; ө γηα λα δειψζεη ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ελφο αληηθεηκέλνπ ή πξνζψπνπ ө γηα λα δειψζεη ην αξρηθφ ρξνληθφ ζεκείν κηαο πξάμεο ө ζε ζηεξεφηππεο εθθξάζεηο πνπ δειψλνπλ επρή: Поздравляем вас с Новым годом. Καιή ρξνληά! С днѐм рождения! Υξφληα πνιιά! 63

64 ө κε αιιεινπαζή ξήκαηα θαη ηα παξάγσγα νπζηαζηηθά ηνπο: бороться αγσλίδνκαη, борьба αγψλαο, сражаться κάρνκαη, сражение κάρε, соревноваться ακηιιψκαη, соревнование άκηιια θ.ά. Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη: ө ηφπν ө ζθνπφ ηεο θίλεζεο Ζ ππόθεζη за ө αθνινπζία κε ξήκαηα φπσο: следовать αθνινπζψ, следить παξαθνινπζψ, наблюдать παξαηεξψ, гнаться θπλεγψ ө ρξφλν ζηηο θξάζεηο: за завтраком ηελ ψξα ηνπ πξσηλνχ, за обедом ηελ ψξα ηνπ γεχκαηνο θ.ά. ө αηηία Ζ πποθεηική Ζ πξνζεηηθή πηψζε ρξεζηκνπνηείηαη πάληα κε πξνζέζεηο. Ζ ππόθεζη о (об) για, ζσεηικά με Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ην αληηθείκελν ηνπ ιφγνπ ή ηεο ζθέςεο. Υξεζηκνπνηείηαη κε ξήκαηα θαη νπζηαζηηθά: ιφγνπ: говорить κηιψ, разговаривать ζπδεηψ, разговор ζπδήηεζε, рассказывать δηεγνχκαη, рассказ δηήγεζε, беседовать ζπλνκηιψ, беседа ζπλνκηιία θ.ά. ζθέςεο: думать ζθέθηνκαη, мысль ζθέςε, мечтать νλεηξεχνκαη, мечта φλεηξν, вспоминать ζπκάκαη, воспоминание αλάκλεζε, помнить ζπκάκαη, память κλήκε θ.ά. Υξεζηκνπνηείηαη: Ζ ππόθεζη при επί, ςπό, καηά, δίπλα, ενώπιoν γηα λα δειψζεη ρξνληθή πεξίνδν. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πόηε; γηα λα δειψζεη ηφπν. Απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνύ;. 64

65 γηα λα δειψζεη ζπλζήθε ζε θξάζεηο φπσο: при условии κε ηελ πξνυπφζεζε, при наличии εάλ ππάξρεη, при отсутствии εάλ δελ ππάξρεη, при желании εάλ ππάξρεη ζέιεζε θ.ά. γηα λα δειψζεη φηη ε πξάμε γίλεηαη κε παξνπζία ηξίησλ ζηηο εθθξάζεηο: при свете лампы θάησ απφ ην θσο ηεο ιάκπαο, при свечах ππφ ην θσο ησλ θεξηψλ, при луне ζην θσο ηεο ζειήλεο θ.ά. Ζ ππόθεζη на ζηο, με Υξεζηκνπνηείηαη: γηα λα δειψζεη ηφπν. Απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνύ; γηα λα δειψζεη ην κεηαθνξηθφ κέζν Απαληά ζηελ εξψηεζε на чѐм? κε ηη γηα λα δειψζεη ρξφλν κε ξήκαηα ζε θξάζεηο φπσο: говорить (писать) на русском языке κηιψ (γξάθσ) ξσζηθά жениться на студентке παληξεχνκαη θνηηήηξηα θ.ά. Υξεζηκνπνηείηαη: Ζ ππόθεζη в στο γηα λα δειψζεη ηφπν. Απαληά ζηελ εξψηεζε где? πνύ; γηα λα δειψζεη ρξφλν. Απαληά ζηελ εξψηεζε когда? πόηε; κε ηηο ιέμεηο πνπ δειψλνπλ κήλεο, ρξνλνινγία θαη ηηο ιέμεηο год έηνο, век αηώλαο κε ηηο ιέμεηο πνπ δειψλνπλ ρξνληθή πεξίνδν: в детстве ζηελ παηδηθή ειηθία, в юности ζηε λεόηεηα θ.ά. κε ηηο ιέμεηο начало αξρή, середина κέζε, конец ηέινο θαηά πξνζέγγηζε ψξα γηα λα δειψζεη ςπρηθή θαηάζηαζε ζε θξάζεηο φπσο: в печали κέζα ζηε ιχπε, в горе κέζα ζηε δπζηπρία θ.ά. γηα λα ραξαθηεξίζεη θαηάζηαζε ή πξφζσπν απφ θάπνην εμσηεξηθφ ηνπο γλψξηζκα 65

66 γηα λα δειψζεη θνηλσληθή ζέζε ή θνηλσληθφ ξφιν: ставаться в дураках πηάλνκαη θνξφηδν, служить в солдатах ππεξεηψ σο θαληάξνο θ.ά. ε απηή ηελ πεξίπησζε ηα νπζηαζηηθά ρξεζηκνπνηνχληαη ζηνλ πιεζπληηθφ αξηζκφ. Ζ πξφζεζε в ρξεζηκνπνηείηαη κε ξήκαηα θαη νπζηαζηηθά ζε θξάζεηο φπσο: разбираться (понимать) в живописи είκαη γλψζηεο ηεο δσγξαθηθήο преуспевать (успехи) в науках ηα θαηαθέξλσ (έρσ επηηπρία) ζηηο επηζηήκεο θ.ά. Ζ ππόθεζη по αθού, μόλιρ Υξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ρξφλν, ζπλήζσο κε ξεκαηηθά νπζηαζηηθά. По приезде в Салоники мы сейчас же отправились на набережную. Μφιηο θηάζακε ζηε Θεζζαινλίθε ακέζσο πήγακε ζηελ παξαιία.. 66

67 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 4.Απαιηήζειρ Β1 επιπέδος Γηα λα κπνξέζνπκε λα έρνπκε κηα θαιχηεξε εηθφλα γηα ην επίπεδν ζην νπνίν ζα πξέπεη λα είλαη έλαο καζεηήο γηα ηηο εμεηάζεηο ηνπ Β1, θξίζεθε απαξαίηεηε ε κεηάθξαζε ησλ απαηηήζεσλ σο πξνο ηηο πηψζεηο. λνκα- Οπζηαζηηθφ 10 Άςπρα θαη έκςπρα νπζηαζηηθά. Γέλνο θαη αξηζκφο νπζηαζηηθψλ. Πησηηθφ ζχζηεκα νπζηαζηηθψλ. ρεκαηηζκφο, ζεκαζία θαη ρξήζε ησλ πηψζεσλ. Κχξηεο ζεκαζίεο ησλ πηψζεσλ 11 : 1. Ονομαζηική πηώζη ην ππνθείκελν κηαο ελέξγεηαο ην ππνθείκελν κηαο θαηάζηαζεο Πξφζσπν (πξάγκα) Φνξέαο ηνπ γλσξίζκαηνο γεληθή ηαπηνπνίεζε πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο πξνζσπηθή ηαπηνπνίεζε πξνζψπνπ, πξάγκαηνο πξνζθψλεζε πεξηγξαθή πξνζψπνπ, πξάγκαηνο πεξηγξαθή γεγνλφηνο παξνπζία πξάγκαηνο αληηθείκελν θηήζεο εκεξνκελία αληηθείκελν αλαγθαηφηεηαο αληηθείκελν ηεο ζχγθξηζεο γεγνλφο ελέξγεηαο ζε ρξνληθή ζηηγκή νλνκαζία εκεξψλ ηεο εβδνκάδαο πξάγκα (πξφζσπν) ζηελ παζεηηθή ζχληαμε θαηάζηαζε πξνζψπνπ (θπζηθή, ζπλαηζζεκαηηθή) αληηθείκελν αμηνιφγεζεο 2. Γενική πηώζη а) ρωξίο πξόζεζε: πξφζσπν ζην νπνίν αλήθεη θάηη (γεληθή θηεηηθή) 10 Требования по русскому языку как иностранному. I уровень (2007:12-16) 11 Ζ κεηάθξαζε πνπ αθνινπζεί είλαη ηεο γξάθνπζαο. Πξσηφηππν παξάξηεκα:ζει

68 θαζνξηζκφο πξάγκαηνο ( γεληθή ηεο αλαθνξάο) ην αληηθείκελν ηεο ελέξγεηαο (γεληθή ππνθεηκεληθή) απνπζία πξνζψπνπ ( πξάγκαηνο) δήισζε ηεο πνζφηεηαο (κε αξηζκεηηθά, θαη κε ηηο ιέμεηο «много», «мало», «несколько» δήισζε ηνπ κέξνπο ηνπ φινπ αθξηβήο εκεξνκελία αθξηβήο εκεξνκελία γεγνλφηνο ην αληηθείκελν επρήο ή πξνζκνλήο (κε ζπγθεθξηκέλα ξήκαηα) αληηθείκελν ζην νπνίν θαηεπζχλεηαη ε ελέξγεηα (γεληθή αληηθεηκεληθή) ζηηο επρέο ην αληηθείκελν ηεο ζχγθξηζεο (ν πξψηνο φξνο ηεο ζχγθξηζεο ραξαθηεξηζκφο, πεξηγξαθή πξνζψπνπ, πξάγκαηνο б) κε πξνζέζεηο: αξρηθφ ζεκείν ηεο θίλεζεο (ηφπνο из, с, πξφζσπν от. Ζ απφζηαζε απφ ην αξρηθφ έσο ην ηειηθφ ζεκείν от до) ην ηειηθφ ζεκείν ηεο θίλεζεο πξφζσπν απνζηνιέαο ρξφλνο ηεο ελέξγεηαο (после, во время, до, с... до) απνκάθξπλζε απφ αληηθείκελν (πξφζσπν) πξφζσπν ην νπνίν θαηέρεη θάηη, ζην νπνίν αλήθεη θάηη (У меня есть) ηνπνζεζία πξάγκαηνο, πξνζψπνπ (около, у, (не)далеко от, недалеко от, справа от, слева от, вокруг, напротив, посреди) απνπζία πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο (без) πξνζδηνξηζκφο πξάγκαηνο (для, без) αηηία (из-за, от) 3. Γοηική πηώζη а) ρωξίο πξόζεζε: απνδέθηεο ηεο ελέξγεηαο (έκκεζν αληηθείκελν) ινγηθφ ππνθείκελν ζηηο απξφζσπεο εθθξάζεηο надо, нужно, можно, нельзя и др. πξφζσπν ή πξάγκα γηα ηνπ νπνίνπ ηελ ειηθία γίλεηαη ιφγνο πξφζσπν ην νπνίν επηδέρεηαη θάπνηα θαηάζηαζε, επρή б) κε πξνζέζεηο : 68

69 πξάγκα ζην νπνίν θαηεπζχλεηαη ε θίλεζε (к) πξφζσπν ζαο ζηφρνο ηεο θίλεζεο (к) ρψξνο θίλεζεο πξνζψπνπ ή πξάγκαηνο (по) κέζν κεηαθνξάο (по) θαζνξηζκφο (εμεηδίθεπζε) (по). αηηία (благодаря) ρξφλνο πνπ επαλαιακβάλεηαη ηαθηηθά. 4. Αιηιαηική πηώζη а) ρωξίο πξόζεζε: πξφζσπν (πξάγκα) ζαλ αληηθείκελν ην ινγηθφ ππνθείκελν κε ην ξήκα звать ρξφλνο ηεο ελέξγεηαο ην αληηθείκελν ηεο πξνζκνλήο б) κε πξνζέζεηο : θαηεχζπλζε ηεο θίλεζεο (в, на, за, через) ρξφλνο (час, день недели, период времени) (через, в, на, за) ππνρψξεζε (несмотря на) 5. Οπγανική πηώζη а) ρωξίο πξόζεζε: πεξηγξαθή πξνζψπνπ (κε ηα ξήκαηα быть, стать, являться и др.) αληηθείκελν (κε ηα ξήκαηα заниматься, интересоваться, владеть) εξγαιείν, κέζν ηεο ελέξγεηαο ν ππεχζπλνο ηεο ελέξγεηαο ζε παζεηηθή ζχληαμε (πνεηηθφ αίηην) б) κε πξνζέζεηο: ζπλνδεία ηφπνο (над, под, рядом с, между, за) ρξφλνο ελέξγεηαο (перед) θαζνξηζκφο πξνζψπνπ πξάγκαηνο (с) ζθνπφο (за) 6. Πποθεηική πηώζη αληηθείκελν ιφγνπ/ζθέςεο (о). ηφπνο (в, на). ρξφλνο (в, на) ζπλζήθε (при) 69

70 κέζν κεηαθνξάο (κε ξήκα θίλεζεο) (на) θαζνξηζκφο (о, на) ΔΜΠΔΗΡΗΚΟ ΜΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 5. ηόσοι ηηρ έπεςναρ Κεληξηθφο ζηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη ν εληνπηζκφο ησλ ζπρλψλ ιαζψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζην γξαπηφ ιφγν ησλ Διιήλσλ καζεηψλ πνπ καζαίλνπλ ηε ξσζηθή γιψζζα ζε ζρέζε κε ηηο πηψζεηο. Δπηκέξνπο ζηφρνη είλαη νη εμήο: 1. λα εληνπίζεη ηα ιάζε ησλ καζεηψλ 2. λα ηα θαηαγξάςεη 3. λα γίλεη κηα πξνζπάζεηα εξκελείαο ηνπο 4. λα γίλεη κία ζχγθξηζε κε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ γηα ηα ιάζε ηνπο 5.1. Μεθοδολογία ηηρ έπεςναρ Γείγμα Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Ηνχλην 2010 ζε δείγκα καζεηψλ ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ νπνίσλ είλαη ηα εμήο: νη καζεηέο είλαη δέθα (10) ελήιηθεο κεηαμχ 18 θαη 25 εηψλ, θαηαλεκεκέλνη ηζάξηζκα ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο, νη νπνίνη δηδάρζεθαλ ηε ξσζηθή γιψζζα δχν ρξφληα ζε ηδηαίηεξα καζήκαηα ησλ ηξηψλ σξψλ εβδνκαδηαία. Πην ζπγθεθξηκέλα ην καζεηηθφ θνηλφ πνπ καο εθνδίαζε κε γξαπηά θείκελα κνηξάδεηαη ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: είλαη Έιιελεο, καζαίλνπλ ηε ξσζηθή σο μέλε γιψζζα ζηελ Διιάδα θαη έρνπλ δηδαρζεί φινη σο πξψηε μέλε γιψζζα ηα αγγιηθά Δπεςνηηικά επγαλεία και διαδικαζία ζςλλογήρ δεδομένυν Γηα ηηο αλάγθεο ηεο έξεπλαο θαηαξηίζηεθε εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν απνηειείηαη απφ έληεθα εξσηήζεηο. ηφρνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ είλαη: α) ε ιεπηνκεξήο πεξηγξαθή ηνπ δείγκαηνο, β) ε κειέηε ηνπ βαζκνχ επίγλσζεο ησλ ιαζψλ, γ) ε δηεξεχλεζε ησλ απφςεσλ ησλ καζεηψλ φζνλ αθνξά ηηο πηψζεηο, ηε ρξήζε θαη ηνλ ζρεκαηηζκφ αιιά θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ (βι. παξάξηεκα:94-96). 70

71 Ζ ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ πγθεθξηκέλα νη καζεηέο πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ έξεπλα θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζε 11 εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ θαζψο θαη λα πξνζδηνξίζνπλ ζε 5-βαζκε θιίκαθα ηχπνπ Likert ηηο απφςεηο ηνπο γηα ηε ρξήζε ησλ πηψζεσλ. Ο καζεηήο απαληνχζε ζεκεηψλνληαο Υ ζην ηεηξάγσλν ηεο απάληεζήο ηνπ. Σα εξσηεκαηνιφγηα παξαδφζεθαλ ηδηνρείξσο ζηνπο εξσηεζέληεο θαη ζπιιέρζεθαλ ηελ ίδηα κέξα. ε δεχηεξε θάζε δεκηνπξγήζεθε έλα ΖΚ βαζηζκέλν ζε εθζέζεηο ησλ καζεηψλ γηα λα κπνξέζνπκε λα εληνπίζνπκε πνχ γίλνληαη ηειηθά ηα πεξηζζφηεξα ιάζε ζηηο πηψζεηο. Πξφθεηηαη γηα έλα κνλνγισζζηθφ ζψκα θεηκέλσλ καζεηηθνχ ιφγνπ ην νπνίν απαξηίδνπλ γξαπηά Διιήλσλ καζεηψλ πνπ καζαίλνπλ ηε ξσζηθή γιψζζα. Απνηειείηαη απφ 30 γξαπηά, 3 γηα θάζε καζεηή ζην ζχλνιφ ηνπο ιέμεσλ. Μέρξη ην ηέινο ηεο ρξνληάο νη καζεηέο είδαλ κνληέια θηιηθψλ επηζηνιψλ έκαζαλ λα γξάθνπλ θηιηθέο επηζηνιέο θαη ζην ηέινο θιήζεθαλ λα γξάςνπλ 3 θηιηθέο επηζηνιέο ν θαζέλαο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ καζεκάησλ ε αλαγξαθή ηεο πφιεο θαη ηεο εκεξνκελίαο δηδάζθεηαη σο ππνρξεσηηθή θαη δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ ηήξεζε απηνχ ηνπ θαλφλα. Σα ζέκαηα κνηξάζηεθαλ ζηνπο καζεηέο ζαλ εξγαζία ζην ζπίηη ζηε δηάξθεηα ηξηψλ καζεκάησλ θαη φρη φιεο καδί. Οη νδεγίεο πνπ ηνπο δνζήθαλ ήηαλ λα γξάςνπλ ζηνλ θαζνξηζκέλν ρξφλν ησλ 45 ιεπηψλ θαη λα κελ ρξεζηκνπνηήζνπλ ιεμηθφ ή νπνηαδήπνηε άιιε πεγή (εγρεηξίδην, γξακκαηηθή, ζεκεηψζεηο, δηαδίθηπν θηι.). Σελ θαηάηαμε ησλ ιαζψλ αλέιαβαλ δχν δηνξζψηξηεο (εθ ησλ νπνίσλ ε κία ήηαλ ε γξάθνπζα) πνπ δηδάζθνπλ ηε ξσζηθή σο μέλε γιψζζα ζηελ Διιάδα θαη εξγάζηεθαλ ηνλ Ηνχιην ηνπ Πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε ζην ζεκείν απηφ φηη νη δηνξζψηξηεο δελ έιαβαλ θάπνηα ζπζηεκαηηθή επηκφξθσζε. πγθεθξηκέλα, έγηλε κία ζπλάληεζε κε ηε γξάθνπζα, φπνπ ρνξεγήζεθε έλα θπιιάδην κε ηελ ηαμηλφκεζε ησλ ιαζψλ γηα πξψηε εμνηθείσζε. Αλαπφθεπθηε ήηαλ ε αζπκθσλία κεηαμχ ησλ δηνξζσηξηψλ ε νπνία πηζαλφλ λα νθείιεηαη ζε : 1. αζάθεηα νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ 2. παξνπζία πιήζνπο ππνθαηεγνξηψλ 3. ειιηπή θαηάξηηζε ησλ δηνξζσηξηψλ 4. απξνζεμία Σα ππφ ακθηζβήηεζε ιάζε ζπδεηήζεθαλ θαη θαηφπηλ ζπκθσλίαο εληάρζεθαλ ζε θάπνηα θαηεγνξία ή απνξξίθζεθαλ. Γελ ιήθζεθαλ ππφςε ηα νξζνγξαθηθά ιάζε ή νηηδήπνηε άιιν πέξα απφ ηηο πηψζεηο. 71

72 5.2. Παποςζίαζη αποηελεζμάηυν επυηημαηολογίος Απφ ην εξσηεκαηνιφγην πξνθχπηεη φηη ην 70%ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί επίπεδφ ηνπ ζηε ξψζηθε γιψζζα είλαη θαιφ (βι. γξάθεκα 1 ). φηη ην Καθφ 10% Πνιχ θαιφ 10% Αξθεηά θαιφ 10% Καιφ 70% Γξάθεκα 1. Δπίπεδν Παξαπάλσ απφ ην 50% φπσο εβδνκαδηαία. πξνθχπηεη απφ ην γξάθεκα 2 κειεηά 5-6 ψξεο 2-3 ψξεο 10% 5-6 ψξεο 60% 4-5 ψξεο 30% 1-2 ψξεο 0% Γξάθεκα 2. Μειέηε εβδνκαδηαία ζνλ αθνξά ηνλ εληνπηζκφ δπζθνιηψλ απφ ηνπο καζεηέο, νη κηζνί πεξίπνπ απάληεζαλ φηη δπζθνιεχνληαη πεξηζζφηεξν ζηηο κεηνρέο, ζηηο φςεηο ηνπ ξήκαηνο θαη ζηα ξήκαηα θίλεζεο παξά ζηηο πηψζεηο φπνπ ην 50% απάληεζε φηη ζπλαληά δπζθνιίεο ιίγν ή θαζφινπ (βι. γξάθεκα 3). Απηφ κπνξεί ελ κέξεη λα εμεγεζεί δηφηη 72

73 νη καζεηέο έρνπλ ήδε δηδαρζεί ηηο πηψζεηο ζηα επίπεδα Α1 θαη Α2. Σα βαζηθά γξακκαηηθά θαηλφκελα πνπ πεξηέρνληαη ζηελ χιε ηνπ Β1 είλαη νη φςεηο ηνπ ξήκαηνο, ηα ξήκαηα θίλεζεο 12 θαη νη κεηνρέο. Ο καζεηήο ζεσξεί φηη θαηέρεη ηηο πηψζεηο, αθνχ είλαη απφ ηα πξψηα θαηλφκελα πνπ δηδάζθεηαη θαη δίλεη πεξηζζφηεξε βαξχηεηα ζην ζρεκαηηζκφ θαη ηε ρξήζε ησλ ξεκάησλ θαη ησλ κεηνρψλ μερλψληαο θαηαιήμεηο θαη ρξήζε πηψζεσλ. 100% 90% 80% 70% 60% 50% Καζφινπ Λίγν 40% Αξθεηά 30% 20% 10% Πνιχ Πάξα πνιχ 0% Πηψζεηο ςεηο ηνπ ξήκαηνο Ρήκαηα θίλεζεο Μεηνρέο Γξάθεκα 3. Γπζθνιίεο ζηε γξακκαηηθή ην εξψηεκα αλ πηζηεχνπλ φηη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο πηψζεηο ζσζηά, κφλν ην 10% πηζηεχεη πσο φρη, ελψ νη κηζνί πηζηεχνπλ πσο ηηο ρξεζηκνπνηνχλ ζσζηά θαη ην 40% φηη ηηο ρξεζηκνπνηεί ζσζηά κεξηθέο θνξέο (βι. γξάθεκα 4). Μεξηθέο θνξέο 40% Ναη 50% ρη 10% Γξάθεκα 4. Αληίιεςε γηα ηε ζσζηή ρξήζε ησλ πηψζεσλ 12 ηηο φςεηο ηνπ ξήκαηνο θαη ζηα ξήκαηα θίλεζεο γίλεηαη κία αλαθνξά ζην Α2, αλαιπηηθά φκσο δηδάζθνληαη ζην επίπεδν Β1 73

74 Οη κηζνί επίζεο πηζηεχνπλ φηη ηα ειιεληθά ή νη άιιεο μέλεο γιψζζεο πνπ κηινχλ, δελ ηνπο βνήζεζαλ ζηελ εθκάζεζε ηεο Ρσζηθήο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ θαηαλφεζε ησλ πηψζεσλ. Μφλν ην 18% πηζηεχεη φηη κέζσ ησλ άιισλ γισζζψλ θαηαλνεί θαιχηεξα ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ πηψζεσλ (βι. γξάθεκα 5 ) Μεξηθέο θνξέο 36% Ναη 18% ρη 46% Γξάθεκα 5. Αληίιεςε γηα ηε βνήζεηα ησλ Διιεληθψλ ή ησλ άιισλ μέλσλ γισζζψλ ζηελ εθκάζεζε ηεο Ρσζηθήο θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ θαηαλφεζε ησλ πηψζεσλ πσο παξνπζηάδεηαη ζην γξάθεκα 6, ζπγθεθξηκέλα γηα ηηο πηψζεηο, δπζθνιία ζην ζρεκαηηζκφ ηεο γεληθήο αληηκεησπίδεη ην 53% ησλ εξσηεζέλησλ, πηζαλφλ ιφγσ ησλ πνιιψλ θαηαιήμεσλ. Δλψ, φπσο ήηαλ αλακελφκελν, θαλέλαο απφ ηνπο εξσηεζέληεο δελ αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζην ζρεκαηηζκφ ηεο νλνκαζηηθήο. Ζ νξγαληθή θαη ε δνηηθή αθνινπζνχλ σο πην δχζθνιεο κε 18% θαη 17% αληίζηνηρα, ελψ ε πξνζεηηθή θαη ε αηηηαηηθή είλαη ηειεπηαίεο κε πνζνζηφ 6%. Ζ πξνζεηηθή, αλ θαη δελ ππάξρεη αληίζηνηρε πηψζε ζηε Νενειιεληθή, είλαη κηα εχθνιε πηψζε θαη είλαη απηή πνπ δηδάζθεηαη πξψηε κεηά θπζηθά απφ ηελ νλνκαζηηθή. Ζ αηηηαηηθή φκσο είλαη πην δχζθνιε αθνχ είλαη ε κνλαδηθή πνπ ρσξίδεη ηα νπζηαζηηθά ηεο ζε έκςπρα θαη άςπρα θαη ην θαζέλα αθνινπζεί δηαθνξεηηθή θιίζε. Σα έκςπρα δε ηεο αηηηαηηθήο (αξζεληθά θαη πιεζπληηθφο αξηζκφο αξζεληθψλ-ζειπθψλ) θιίλνληαη φπσο ζηε γεληθή άξα πηζαλφλ ζε απηφ ην ζεκείν νη καζεηέο λα απάληεζαλ φηη ηνπο δπζθνιεχεη πεξηζζφηεξν ε γεληθή, νξκψκελνη απφ ηηο πνιιέο ρξήζεηο ηεο θαη φρη ιφγσ ζρεκαηηζκνχ, αθνχ ζε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ε αηηηαηηθή ζα έπξεπε λα είρε 74

75 κεγαιχηεξν πνζνζηφ, εθφζνλ είλαη ην ίδην πεξίπινθε ζην ζρεκαηηζκφ φπσο θαη ε γεληθή. Πξνζεηηθή 6% Οξγαληθή 18% Αηηηαηηθή 6% Γεληθή 53% Γνηηθή 17% Ολνκαζηηθή 0% Γξάθεκα 6. Γπζθνιίεο ζην ζρεκαηηζκφ Σελ πην δχζθνιε ζχληαμε θαίλεηαη λα έρεη ε νξγαληθή κε πνζνζηφ 32% (βι. γξάθεκα 7) θαη αθνινπζνχλ πνιχ θνληά ε δνηηθή θαη γεληθή κε 21%, ε πξνζεηηθή κε 11% θαη ηειεπηαία ε αηηηαηηθή κε 5%. Αμίδεη λα παξαηεξήζνπκε εδψ φηη ην 10% ησλ καζεηψλ αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηε ζχληαμε ηεο νλνκαζηηθήο ελψ ην πνζνζηφ ηεο αηηηαηηθήο είλαη πνιχ κηθξφ. Ζ νξγαληθή καδί κε ηελ πξνζεηηθή είλαη πηψζεηο πνπ ηηο γλσξίδνπλ πξψηε θνξά νη καζεηέο θαηά ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε ηε Ρσζηθή γιψζζα νπφηε ινγηθφ είλαη λα δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα ζηε ρξήζε θαη ηε ζχληαμή ηνπο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο νξγαληθήο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζεηηθή νθείιεηαη ζην φηη νη ρξήζεηο ηεο νξγαληθήο είλαη πνιχ πην ζχλζεηεο απφ εθείλεο ηεο πξνζεηηθήο (βι. Κεθ.3.2.). 75

76 Πξνζεηηθή 11% Ολνκαζηηθή 10% Οξγαληθή 32% Γεληθή 21% Γνηηθή 21% Αηηηαηηθή 5% Γξάθεκα 7. Γπζθνιίεο ζηε ζχληαμε Οη πξνζέζεηο απνηεινχλ κεγάιν θνκκάηη ησλ πηψζεσλ, αθνχ ε θάζε πηψζε ζπλνδεχεηαη απφ ζπγθεθξηκέλεο πξνζέζεηο, ελψ θάπνηεο απφ απηέο ηηο ζπλαληνχκε κε δηάθνξεο πηψζεηο (βι. θεθ.3.2.). ηηο πξνζέζεηο, πάιη σο δπζθνιφηεξε επηιέρζεθε ε γεληθή (βι. γξάθεκα 8) πνπ άιισζηε έρεη θαη ηηο πεξηζζφηεξεο πξνζέζεηο θαη αθνινπζεί ε νξγαληθή θαη ε αηηηαηηθή. Πξνζεηηθή 13% Γεληθή 33% Οξγαληθή 27% Αηηηαηηθή 20% Γνηηθή 7% Ολνκαζηηθή 0% Γξάθεκα 8. Γπζθνιίεο ζηηο πξνζέζεηο 76

77 ηα ξήκαηα θίλεζεο (βι. γξάθεκα 9) επηιέρζεθε σο πην δχζθνιε ε αηηηαηηθή κε πνζνζηφ 33%. Ο ιφγνο πνπ ζπκπεξηιάβακε ηα ξήκαηα θίλεζεο σο εξψηεκα ζην εξσηεκαηνιφγην, είλαη γηαηί ππάξρνπλ ζηελ χιε ηνπ επηπέδνπ Β1 θαη ζπρλά δεκηνπξγεί έληνλν πξφβιεκα ζηνπο καζεηέο, ηφζν ε ρξήζε ησλ ξεκάησλ, φζν θαη ε ζχληαμή ηνπο, δειαδή ε πηψζε ( ζπλήζσο πξφζεζε θαη πηψζε) πνπ αθνινπζεί θάζε ξήκα. Ζ πξψηε επαθή κε ηα ξήκαηα θίλεζεο γίλεηαη σο πεξίπησζε ηεο αηηηαηηθήο, δειαδή δηδάζθνληαο ν θαζεγεηήο ηελ αηηηαηηθή αλαθέξεη θαη ηα ξήκαηα θίλεζεο ζαλ πεξίπησζε ρξήζεο ηεο αηηηαηηθήο. Σν απνηέιεζκα απηνχ είλαη, νη καζεηέο λα ζεσξνχλ φηη ηα ξήκαηα θίλεζεο ζπληάζζνληαη κφλν κε αηηηαηηθή. Απηφ θπζηθά δελ ηζρχεη αθνχ ζπληάζζνληαη κε φιεο ηηο πηψζεηο. Γηα ην επίπεδν Β1 φκσο εληχπσζε πξνθαιεί ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο πηζηεχνπλ πσο ηα ξήκαηα θίλεζεο ζπληάζζνληαη κε νξγαληθή. Σν 25% κάιηζηα ζεσξεί φηη αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο φζνλ αθνξά ηελ νξγαληθή ζηα ξήκαηα θίλεζεο. Οη πηψζεηο πνπ δηδάζθνληαη ζπλήζσο κε ηα ξήκαηα θίλεζεο ζε απηφ ην επίπεδν είλαη ε αηηηαηηθή, γεληθή θαη δνηηθή θαη πνιχ ζπάληα ε νξγαληθή. Τπάξρνπλ θπζηθά δνκέο κε ξήκα θίλεζεο θαη νξγαληθή αιιά ζην επίπεδν απηφ ρξεζηκνπνηνχληαη αξαηά. Άξα ζα ιέγακε φηη ε επηινγή ησλ καζεηψλ νθείιεηαη ή ζε πξνβιήκαηα θαηαλφεζεο ησλ θαλφλσλ ησλ ξεκάησλ θίλεζεο ή ζε επηπνιαηφηεηα. Πξνζεηηθή 17% Γεληθή 8% Γνηηθή 17% Οξγαληθή 25% Αηηηαηηθή 33% Ολνκαζηηθή 0% Γξάθεκα 9. Γπζθνιίεο ζηα ξήκαηα θίλεζεο 77

78 Ζ πξνζεηηθή (βι. γξάθεκα 10) θαηέρεη ηελ πξψηε ζέζε ζηηο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ γηα ηα ιάζε ηνπο φζνλ αθνξά ηε δήισζε ρξφλνπ/ηφπνπ. Απηφ πνπ κπεξδεχεη πεξηζζφηεξν ηνπο καζεηέο είλαη νη εκεξνκελίεο. Οη ζπλεζέζηεξεο δνκέο γηα λα δηαβάζεη θαλείο κία εκεξνκελία ζηε ξσζηθή γιψζζα είλαη ή κε πξνζεηηθή ή κε γεληθή. Ζ πξνζεηηθή ινηπφλ νξζψο έρεη επηιεγεί σο δχζθνιε γη απηήλ ηελ πεξίπησζε αλάινγν φκσο πνζνζηφ ζα έπξεπε λα θαηέρεη θαη ε γεληθή ε νπνία εκθαλίδεηαη λα θαηέρεη κφλν ην 16% δειαδή ην κηθξφηεξν πνζνζηφ ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε. Γεληθή 16% Πξνζεηηθή 33% Γνηηθή 17% Οξγαληθή 17% Αηηηαηηθή 17% Γξάθεκα 10. Γπζθνιίεο ζηε δήισζε ρξφλνπ/ηφπνπ 5.3. ςμπεπάζμαηα επυηημαηολογίος πκπεξαζκαηηθά, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη νη καζεηέο εκθαλίδνληαη αξθεηά ζίγνπξνη γηα ηε ρξήζε ησλ πηψζεσλ αθνχ νη κηζνί ηνπιάρηζηνλ ζεσξνχλ φηη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ ζσζηά. Πξψηε ζε δπζθνιία ζην ζρεκαηηζκφ θαη ηε ρξήζε πξνζέζεσλ έξρεηαη ε γεληθή κία ζαθψο δχζθνιή πηψζε, φρη ηφζν γηα ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο φζν γηα ηε ρξήζε ηεο. Δηδηθά ε πεξίπησζε ηεο γεληθήο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηαο ε νπνία πξνμελεί πάληα έθπιεμε ζηνπο καζεηέο (βι. Κεθ.3.2.). Ζ δνηηθή θαηέρεη αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ ζηε ζχληαμε κάιινλ γηαηί ζε απηή ζπλαληάκε απξφζσπεο εθθξάζεηο θαη γη απηφλ ην ιφγν δεκηνπξγείηαη κία ζχγρπζε κε ηελ νλνκαζηηθή. Ζ νξγαληθή εκθαλίδεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ δπζθνιίαο ζηε ζχληαμε αιιά θαηέρεη θαη αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ ζην ζρεκαηηζκφ. Δδψ πνιιέο θνξέο δπζθνιία πξνθαιεί ε 78

79 νξγαληθή κε ξήκαηα αθνχ νη καζεηέο δπζθνιεχνληαη λα θαηαιάβνπλ φηη ην ξήκα π.ρ. интересоваться (ελδηαθέξνκαη) ζπληάζζεηαη κε νξγαληθή αιιά απφ παξεκβνιή ηεο κεηξηθήο ην ζπληάζζνπλ κε πξνζεηηθή π.ρ. интересоваться о театре (ελδηαθέξνκαη για ηο ζέαηξν) αληί интересоваться театром. H πξνζεηηθή δελ θαίλεηαη λα πξνβιεκαηίδεη πνιχ ηνπο καζεηέο αθνχ θαηέρεη απφ ηα κηθξφηεξα πνζνζηά ζρεδφλ ζε φιεο ηηο εξσηήζεηο. Ζ αιήζεηα είλαη φηη απνηειεί κεηά ηελ νλνκαζηηθή ηελ πην εχθνιε πηψζε κε ηνλ πην εχθνιν ζρεκαηηζκφ θαη θαηαλνεηέο πεξηπηψζεηο ρξήζεο. Σελ αηηηαηηθή, ζα ιέγακε, φηη νη καζεηέο ηελ ρξεζηκνπνηνχλ κε κεγαιχηεξε ζηγνπξηά, αθνχ ζεσξνχλ φηη είλαη πην θαηαλνεηή δηφηη δελ εθθξάδεη θάηη ηφζν δηαθνξεηηθφ απφ απηφ πνπ εθθξάδεη ζηελ Νενειιεληθή. Έξρεηαη ηειεπηαία ζηνλ ζρεκαηηζκφ, ηειεπηαία ζηε ζχληαμε, ηε ζεσξνχλ πην εχθνιε αθφκα θαη απφ ηελ νλνκαζηηθή θαη ηξίηε πην δχζθνιε ζηηο πξνζέζεηο, ππνζέηνπκε ιφγσ ησλ ξεκάησλ θίλεζεο. Απηφ ζπκβαίλεη ίζσο γηαηί ππάξρεη ζηα λενειιεληθά θαη νη καζεηέο ζεσξνχλ φηη ηελ θαηέρνπλ ζε κεγάιν βαζκφ. Γεληθά, ππάξρνπλ θάπνηα ζεκεία ζηα νπνία δελ κπνξνχκε επαθξηβψο λα πξνζδηνξίζνπκε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη καζεηέο έθαλαλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο επηινγέο. Άιισζηε ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο δελ είλαη λα κειεηήζεη απνθιεηζηηθά ηηο αληηιήςεηο ησλ καζεηψλ γηα ηα ιάζε ηνπο αιιά λα δηακνξθψζεη κηα εηθφλα ζρεηηθά κε ηηο απφςεηο ησλ καζεηψλ γηα ηα ιάζε πνπ θάλνπλ ζε ζρέζε κε ην πνχ πξαγκαηηθά ηα θάλνπλ Ζ ηςπολογία ηυν λαθών ζηο ζώμα κειμένυν ζνλ αθνξά ην ζψκα θεηκέλσλ πνπ ζπιιέμακε γηα λα κειεηήζνπκε ηελ εκθάληζε ησλ ιαζψλ, σο φξγαλν θαηακέηξεζεο ησλ ιαζψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη απαηηήζεηο γηα ην επίπεδν Β1 ζε ζπλδπαζκφ κε ηε γξακκαηηθή έηζη φπσο εκθαλίδεηαη ζην ηξίην θεθάιαην. πγθεθξηκέλα, ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ιαζψλ βαζίζηεθε ζην αθφινπζν πξφηππν: Ονομαζηική πηώζη 1. Χο ππνθείκελν: Мне нужен твою помощь, Мне очень люблю. Когда у меня свободного времия. 2. Με ηνλ αξηζκφ έλα 1: я буду 21 лет. Γενική πηώζη 1. Γεληθή θηεηηθή: поехать на бар подруга. 2. Γεληθή ηεο αλαθνξάο: день рождений, из самых красивых городов мире. 3. Γεληθή πνζφηεηαο: 23 лет, два неделе. 79

80 4. Γεληθή ηεο εκεξνκελίαο: начинаем в 3 Юня. 5. Γεληθή ζπγθξηηηθή: интереснее чем всего. 6. Γεληθή κε ξήκαηα: жду его ответ, Я жду с удоволствием твоя ответа. 7. ηηο απξφζσπεο αξλεηηθέο πξνηάζεηο: у меня нет свободного время. 8. Γεληθή κε πξνζέζεηο: я хочу говорить без ошибками, войны с Шотландии. 9. Γεληθή ηνπ ρξφλνπ: до утром. Γοηική πηώζη 1. Υσξίο πξνζέζεηο σο έκκεζν αληηθείκελν: передавай привет твоих родителей, помогать меня, почему ты редко написал меня. 2. Γνηηθή ζηηο απξφζσπεο πξνηάζεηο, σο ινγηθφ ππνθείκελν: я надо. 3. Γνηηθή κε επίζεηα: Я очень рада за письмо, очень рад от своего приглашении. 4. Γνηηθή πνπ δειψλεη ειηθία: я 21 лет. 5. Γνηηθή κε πξνζέζεηο: К сожаление, экзамены по русским языком, лекция на русском языком, экзамен по русский язык. Αιηιαηική πηώζη 1. Αηηηαηηθή ηνπ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ: наитй новые друга или девушк, приглашаю тебе, встречать с тобой, извине мне, я покупаю новая машина, эта книга которая я очень хотела. 2. Αηηηαηηθή ηνπ ρξφλνπ: Я изучаю уже руский язык на 2 года, - моя день роздения. Эта на два месяца-, этотую деню, в Лондон для 10 дней. 3. Αηηηαηηθή κε πξνζέζεηο: поехать в Петербургу, пойти в России, недавно я переехала в Испании, в Барселоне 4. Αηηηαηηθή κε επίξξεκα: приезаешь сдесь, приехать здесь Οπγανική πηώζη 1. Οξγαληθή ηνπ ρξφλνπ : летом, или весной, потому что зима очень холодно, лучше приехать в летом. 2. Οξγαληθή κε επίζεηα : греция известна также, для танец. 3. Οξγαληθή κε ξήκαηα : интересуются спектаклей, встретиться меня, Греция считается центр. 4. Οξγαληθή κε πξνζέζεηο : пошѐл за книгах. Πποθεηική πηώζη Ζ πξφζεζε о (об): 80

81 1. γηα λα δειψζεη ιφγν : мы договорились что он приезжает 2. γηα λα δειψζεη ζθέςε: помнить наших путешествии Ζ πξφζεζε в 1. γηα λα δειψζεη ρξφλν: эта года, в этот время года, следущии месяц. 2. γηα λα δειψζεη ηφπν: У петербурга есть, решил работать на ресторант, это Акропол в Афине Ζ πξφζεζε на 1. γηα λα δειψζεη ηφπν: в Родос 2. γηα λα δειψζεη ρξφλν: прошлую неделю 5.5. Παποςζίαζη αποηελεζμάηυν ηος ζώμαηορ κειμένυν πλνιηθά, ηα πεξηζζφηεξα ιάζε, φπσο αλαιπηηθά παξνπζηάδνληαη ζην γξάθεκα 11, παξαηεξνχληαη ζηελ αηηηαηηθή κε πνζνζηφ 37%. Αθνινπζεί ε γεληθή ε νπνία έρεη κηθξή δηαθνξά απφ ηηο ππφινηπεο. ηελ ηειεπηαία ζέζε έξρεηαη ε δνηηθή. Δληχπσζε πξνθαιεί ην γεγνλφο φηη ε νλνκαζηηθή παξνπζηάδεη ηφζν πνιιά ιάζε. Ζ αιήζεηα είλαη φηη κε έθπιεμε δηαπηζηψζακε φηη ζπγθεληξψλεη κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ηε δνηηθή, αθνχ ε νλνκαζηηθή είλαη ε πξψηε πηψζε πνπ καζαίλεη θαλείο. Πξνζεηηθή 14% Ολνκαζηηθή 10% Οξγαληθή 13% Γεληθή 18% Γνηηθή 8% Αηηηαηηθή 37% Γξάθεκα 11. Λάζε αλά πηψζε 81

82 ηελ νλνκαζηηθή ηα πεξηζζφηεξα ιάζε εληνπίζηεθαλ ζηε ρξήζε ηεο σο ππνθείκελν θαη κε ην αξηζκεηηθφ "έλα" π.ρ. приехала здесь мою сестру, я буду 21 лет. Ζ γεληθή εκθαλίδεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ιαζψλ ζηε ζχληαμε κε ξήκαηα (βι. γξάθεκα 12). Απηφ θπξίσο ζπκβαίλεη γηαηί ε γεληθή έρεη ηηο πεξηζζφηεξεο ζπληάμεηο θαη ζπλήζσο ην νπζηαζηηθφ είλαη αθεξεκέλν. Π.ρ. ηα ειιεληθά ιέκε εύρνκαη πγεία. Απηφ ζηα ξσζηθά απνδίδεηαη σο εύρνκαη πγείαο. Σα πεξηζζφηεξα ιάζε ζηε παξνχζα έξεπλα εληνπίζηεθαλ κε ην ξήκα ждать (πεξηκέλσ), εηδηθά ζην θιείζηκν ηνπ γξάκκαηνο ζηε θξάζε жду ответа ε νπνία φκσο δηδάζθεηαη ζπζηεκαηηθά, εηδηθά ζηηο επηζηνιέο θαη πεξηέρεηαη ζε αξθεηά εγρεηξίδηα 13. Γεληθή πξνέιεπζεο ηεο θίλεζεο 2% Γεληθή κε πξνζέζεηο 4% Γεληθή ηνπ ρξφλνπ 8% Γεληθή ηεο αηηίαο 2% Γεληθή θηεηηθή 2% Γεληθή ηεο αλαθνξάο 12% ηηο απξφζσπεο αξλεηηθέο πξνηάζεηο 8% Γεληθή πνζφηεηαο 16% Γεληθή κε ξήκαηα 40% Γεληθή ηεο εκεξνκελίαο 4% Γεληθή ζπγθξηηηθή 2% Γξάθεκα 12. Λάζε ζηε γεληθή πηψζε 13 Δλδεηθηηθά Пишем правильно (2007:124,217,219 ) 82

83 Ζ δνηηθή παξνπζηάδεη ηα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα ζε πξνηάζεηο κε πξνζέζεηο (βι. γξάθεκα 13). Απφ ηελ έξεπλα πξνθχπηεη φηη απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο γηα ηνπο εμήο ιφγνπο : 1. ζηε Νενειιεληθή δελ ππάξρεη απηή ε πηψζε. Π.ρ. δειεχσ + αηηηαηηθή / завидовать + δνηηθή 2. ζηε Ρσζηθή κε πξφζεζε θαη δνηηθή εθθξάδεηαη ε θίλεζε πξνο πξφζσπν κε ηα ξήκαηα θίλεζεο πνπ δπζθνιεχνπλ ηνπο καζεηέο 3. νη Έιιελεο ηείλνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ αληί γηα δνηηθή ηεο εμεηδίθεπζεο ηελ πην νηθεία ζε απηνχο γεληθή ή ηελ πξφζεζε по κε νξγαληθή. Π.ρ. консультация русского языка αληί консультация по русскому языку экзамен по русским языком 4. ζηηο απξφζσπεο πξνηάζεηο σο κεηάθξαζε ηνπ εγώ πξέπεη (я надо) αληί ηνπ мне надо Γνηηθή κε πξνζέζεηο 50% ρσξίο πξνζέζεηο σο εκ.α. 25% κε επίζεηα 8% ζηηο απξφζσπεο πξνηάζεηο - δνηηθή σο ινγηθφ ππνθείκελν 13% πνπ δειψλεη ειηθία 4% Γξάθεκα 13. Λάζε ζηε δνηηθή πηψζε 83

84 Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ ιαζψλ ζηελ αηηηαηηθή, είλαη ιάζε κε ηα ξήκαηα θίλεζεο, ηα νπνία έρνπλ ηαμηλνκεζεί ζηηο πξνζέζεηο αθνχ ζρεδφλ πάληα παίξλνπλ πξφζεζε (βι. γξάθεκα 14). Σν ζπρλφηεξν ιάζνο εδψ είλαη ε ρξήζε πξνζεηηθήο ζηε ζέζε ηεο αηηηαηηθήο. Απηή ζπληάζζεηαη επίζεο κε ηηο ίδηεο πξνζέζεηο φπσο θαη ηα ξήκαηα θίλεζεο, δειαδή в θαη на. πλήζσο, ε πξψηε πηψζε πνπ καζαίλεη θαλείο ζηε ξσζηθή γιψζζα είλαη ε πξνζεηηθή θαη αθνχ ζηα ειιεληθά ε απφδνζε είλαη ε ίδηα δεκηνπξγείηαη ζχγρπζε ζε κεγάιν βαζκφ. Π.ρ. Я была в театре- ήκνπλ ζην ζέαηξν. Я ходила в театр- πήγα ζην ζέαηξν. Δπίζεο εκθαλίδνληαη ιάζε ηχπνπ Я покупаю новая машина αγνξάδσ θαηλνχξην απηνθίλεην (ην θαηλνχξην απηνθίλεην ζε πηψζε νλνκαζηηθή), κπνξνχλ λα απνδνζνχλ ζην γεγνλφο φηη ε νλνκαζηηθή θαη ε αηηηαηηθή έρνπλ θνηλφ ηχπν ζηα ειιεληθά. Αηηηαηηθή κε επίξξεκα 9% Αηηηαηηθή ηνπ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ 30% Αηηηαηηθή κε πξνζέζεηο 45% Αηηηαηηθή ηνπ ρξφλνπ 14% Γξάθεκα 14. Λάζε ζηελ αηηηαηηθή πηψζε 84

85 ηελ νξγαληθή ζπλαληάκε ηα πεξηζζφηεξα ιάζε κε ξήκαηα (βι. γξάθεκα 15) αλ θαη ηα πεξηζζφηεξα εγρεηξίδηα πεξηέρνπλ ζπλήζσο θαηαιφγνπο 14. Δίλαη επίζεο κία πηψζε πνπ δελ ππάξρεη ζηα ειιεληθά γη απηφ επηιέγεηαη ε πην θνληηλή απφδνζε απφ ηε Γ1. Έηζη ζηελ πξφηαζε Греция считается центр (Ζ Διιάδα ζεσξείηαη θέληξν) ν καζεηήο επηιέγεη λα ρξεζηκνπνηήζεη νλνκαζηηθή ζηε ιέμε центр (θέληξν) αληί ηεο ιέμεο ζηελ νξγαληθή (центром) πνπ είλαη ε ζσζηή ιφγσ ηνπ ξήκαηνο считаться ην νπνίν ζπληάζζεηαη κε νξγαληθή. ην ρξφλν ζπγρέεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε νξγαληθή κε κία κείμε νξγαληθήο θαη πξνζεηηθήο. Π.ρ. лучше приехать в летом αληί ζθέην летом κε πξνζέζεηο 11% ηνπ ρξφλνπ 20% κε επίζεηα 8% κε ξήκαηα 61% Γξάθεκα 15. Λάζε ζηελ νξγαληθή πηψζε 14 Δλδεηθηηθά Живѐм и учимся в России (2006: ) 85

86 Ζ πξνζεηηθή επίζεο δελ ππάξρεη ζηα ειιεληθά (βι. γξάθεκα 16). πλήζσο γίλνληαη ιάζε ζηελ επηινγή ηεο πξφζεζεο αιιά θαη ζε ζπζρέηηζε κε ην у кого есть ηεο γεληθή у + γεληθή + есть/ έρσ Π.ρ. У петербурга есть Ζ Αγία Πεηξνχπνιε έρεη. Aληί ηεο ζσζηήο πξνζεηηθήο В Петербурге есть. γηα λα δειψζεη ρξφλν 6% ιφγνπ 8% ζθέςεο 9% γηα λα δειψζεη ηφπν 26% γηα λα δειψζεη ρξφλν 17% γηα λα δειψζεη ηφπν 31% Γξάθεκα 16. Λάζε ζηελ πξνζεηηθή πηψζε 5.6. ςμπεπάζμαηα αποηελεζμάηυν ηος ζώμαηορ κειμένυν πσο ήδε αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ηα πεξηζζφηεξα ιάζε εκθαλίδνληαη ζηελ αηηηαηηθή κε πνζνζηφ 37% (βι. γξάθεκα 11) αλ θαη ε αηηηαηηθή είλαη θνηλή θαη γηα ηηο δχν γιψζζεο θαη επηηειεί ζε κεγάιν βαζκφ ηηο ίδηεο ιεηηνπξγίεο. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ιαζψλ ζηελ αηηηαηηθή εληνπίζηεθε ζηε ρξήζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πηψζεο κε πξνζέζεηο (βι. γξάθεκα 14). Ήδε αλαθέξακε φηη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία εληάμακε θαη ηα ιάζε κε ξήκαηα θίλεζεο π.ρ. хочу поехать в Греции, приезжать в Москва, Я ехал в Греции. Μεγάιν ξφιν φκσο έπαημαλ θαη πξνζέζεηο назад θαη через φπνπ πνιιέο θνξέο ηηο ζπλαληήζακε κε γεληθή αληί αηηηαηηθήο π.ρ. Месяца назад. Σν ακέζσο κεγαιχηεξν πνζνζηφ εκθαλίδεηαη ζηελ αηηηαηηθή ηνπ άκεζνπ αληηθεηκέλνπ. Απηφ ζα κπνξνχζακε λα ην απνδψζνπκε, ίζσο, ζην φηη νη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα 86

87 μερσξίζνπλ νχηε ζηα Διιεληθά πνχ ρξεζηκνπνηείηαη ε αηηηαηηθή ιφγσ ησλ θνηλψλ ηχπσλ νλνκαζηηθήο θαη αηηηαηηθήο 15 π.ρ. ζε ηζνζχιιαβα ζειπθά ζε α : ε ειπίδα (νλ.) / ηελ ειπίδα (αηη.), ε ζάιαζζα (νλ.) / ηε ζάιαζζα(αηη.), ε θφξε (νλ.) / ηελ θφξε (αηη.) θ.ά. ζε αληζνζχιιαβα ζειπθά ζε α : ε κακά (νλ.) / ηε κακά, ε γηαγηά (νλ.) / ηε γηαγηά (αηη.) θ.ά. ζε ζειπθά νπζηαζηηθά ζε σ : ε Φξφζσ (νλ.) / ηε Φξφζσ (αηη.) θ.ά. ζε νπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε ν : ην πξφζσπν (νλ.) /ην πξφζσπν (αηη.), ην παηδί (νλ.) / ην παηδί (αηη.) θ.ά. ζε νπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε η : ην αγφξη (νλ.) / ην αγφξη (αηη.) θ.ά. ζε νπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε νο : ην κέγεζνο (νλ.) / ην κέγεζνο (αηη.) θ.ά. ζε νπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε κα : ην πξφβιεκα (νλ.) / ην πξφβιεκα (αηη.) θ.ά. θαη ζε άιια νπδέηεξα νπζηαζηηθά ζε ηκφ (ην πιχζηκν), ο ( ην θξέαο), ζε θσλήεληα (ην γάια, ην νμχ, ην ήκηζπ) θ.ά. Χο απνηέιεζκα, εκθαλίζηεθαλ αξθεηά ιάζε ηχπνπ я нашѐл девушка (βξήθα κηα θνπέια), ты помниш эта книга, которая я очень хотела (ζπκάζαη εθείλν ην βηβιίν, ην νπνίν ήζεια πνιχ) θ.ά. Ζ γεληθή θαηέρεη ην 18% ησλ ζπλνιηθψλ ιαζψλ θαη απηά εληνπίδνληαη θπξίσο ζε δνκέο κε ξήκαηα. Αμίδεη πάλησο ζε απηφ ην ζεκείν λα αλαθέξνπκε φηη παξαηεξήζεθε κία απνθπγή ρξήζεο ηεο γεληθήο. Ο ιφγνο, ε γξαθή ησλ καζεηψλ ήηαλ απιφο ρσξίο πνιιέο ζχλζεηεο πξνηάζεηο θαη ζχλζεηα γξακκαηηθά θαηλφκελα. Αξθεί λα αλαθέξνπκε φηη ζην ζχλνιν ησλ γξαπηψλ εληνπίζακε κφλν κία κεηνρή. Ίζσο ην γεγνλφο απηφ λα απνηειεί αθφκε κία αηηία εκθάληζεο ησλ πεξηζζνηέξσλ ιαζψλ ζηελ αηηηαηηθή. Παξαηεξήζεθε ε ρξήζε απιψλ δνκψλ, δειαδή ππνθείκελν-ξήκααληηθείκελν ζηε ζέζε ησλ ζσζηφηεξσλ, αιιά ιίγν πην ζχλζεησλ, δνκψλ κε άιιεο πηψζεηο. Άιια ζπρλά ιάζε κε γεληθή είλαη ζηε γεληθή ηεο πνζφηεηαο, φπνπ ν καζεηήο δπζθνιεχεηαη λα αθνκνηψζεη φηη κε ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο θαη αξηζκεηηθά κπαίλεη γεληθή, άιινηε εληθνχ θαη άιινηε πιεζπληηθνχ, δειαδή 1 год, 2-4, года 5-20 лет. Απηφ ζηα Διιεληθά απνδίδεηαη 1 ρξφλνο 2-4 ηνπ ρξφλνπ, 5-20 ησλ ρξφλσλ. Έηζη πνιχ ζπρλά βιέπνπκε ιάζε φπσο Ей 23 лет, 10 дни. 15 Αλαιπηηθά γηα ηηο θαηαιήμεηο ησλ νπζηαζηηθψλ ζηε Νενειιεληθή βι. Holton, Mackridge & Φηιηππάθε-Warburton, 2009:

88 Σξίηε ζηε ζεηξά ησλ ζπρλφηεξσλ ιαζψλ εκθαλίδεηαη ε πξνζεηηθή κε πνζνζηφ 14%. Δδψ ζπρλά παξαηεξνχκε κείμε εκπξφζεηεο αηηηαηηθήο κε πξνζεηηθή, γεγνλφο πνπ δειψλεη φηη ππάξρεη κία ζχγρπζε σο πξνο ηη πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζεί. Γεληθφηεξα, παξαηεξείηαη ε ιαλζαζκέλε ρξήζε πξφζεζεο в αληί γηα на θαη ην αληίζηξνθν θαη αξθεηά ιάζε ζηε δήισζε ηφπνπ θαη ρξφλνπ π.ρ. в этом время года. ηελ νξγαληθή, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπγθεληξψλνπλ ηα ξήκαηα. Ζ νξγαληθή εκθαλίδεη δπζθνιίεο δηφηη, ιφγσ ηεο απνπζίαο ηεο απφ ηε Νενειιεληθή, ν καζεηήο θαιείηαη λα απνζηεζίζεη θαηαιφγνπο ξεκάησλ αθνχ δελ κπνξεί λα γίλεη θακία ζχγθξηζε κε ηε κεηξηθή. Αξθεηά ιάζε ζε απηφ ην ζεκείν εκθαλίδνληαη κε ξήκαηα φπσο ην встречать θαη ην встречаться, φπνπ ην πξψην παίξλεη αηηηαηηθή ελψ ην δεχηεξν νξγαληθή. Έηζη έρνπκε ιάζε ηχπνπ встречать с тобой θαη встречаться тебя αιιά θαη κε ην ξήκα быть была чампион Греций. ηε δνηηθή ηα πεξηζζφηεξα ιάζε εληνπίζηεθαλ ζηηο πξνζέζεηο, ζηε ρξήζε σο έκκεζν αληηθείκελν αιιά θαη ζηηο απξφζσπεο εθθξάζεηο πρ. чтобы помогал меня, помогать меня, Я очень хочу приезжать в тебя.,ηη απνδίδεηαη ζηα Διιεληθά κε ηελ πξφζεζε «ζε» θαη αηηηαηηθή νη Έιιελεο καζεηέο ηείλνπλ λα ην απνδίδνπλ κε ηελ πξφζεζε «в» θαη πξνζεηηθή. ηελ νλνκαζηηθή ηα ιάζε ζπκππθλψλνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο ζε απηή ηνπ ππνθεηκέλνπ π.ρ. Мне нужен твою помощь, θαη κε ην αξηζκεηηθφ "έλα" π.ρ. я буду 21 лет. Χο πξνο ην ππνθείκελν, ηα ιάζε εληνπίδνληαη ζε απξφζσπεο εθθξάζεηο θαη ξήκαηα ελψ κε ηα αξηζκεηηθά είλαη έλα ζχλεζεο πξφβιεκα πνπ ην ζπλαληάκε θαη ζηε γεληθή. Φπζηθά, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, ππήξραλ ζεκάδηα απνθπγήο ζχλζεηψλ δνκψλ ιφγσ ηνπ θφβνπ ηνπ ιάζνπο, φπσο θαη πνιιά ζηνηρεία παξεκβνιήο ηεο κεηξηθήο αιιά θαη ππεξγελίθεπζεο π.ρ. Москва замечательная город ύγκπιζη αποηελεζμάηυν επυηημαηολογίος και ζώμαηορ κειμένυν Αλ ζπγθξίλνπκε ηα απνηειέζκαηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, ζα δηαπηζηψζνπκε φηη νη καζεηέο ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο δελ έρνπλ επίγλσζε ησλ πξαγκαηηθψλ δπζθνιηψλ πνπ ζπλαληνχλ θαη νη νπνίεο ηνπο νδεγνχλ ζε ιάζε. Πξνο δηεπθφιπλζε ηεο ζχγθξηζεο δεκηνπξγήζακε έλα γξάθεκα (βι. γξάθεκα 17) κε φια ηα ζηνηρεία ηεο ελδέθαηεο εξψηεζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. πσο 88

89 κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε ζηα γξαθήκαηα 17 θαη 11 16, νη καζεηέο ζεσξνχλ φηη θάλνπλ πεξηζζφηεξα ιάζε ζηε γεληθή ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, φπσο δηαπηζηψζακε, ε κεγαιχηεξε ζπζζψξεπζε ιαζψλ εληνπίδεηαη ζηελ αηηηαηηθή. Ακέζσο κεηά, ζχκθσλα κε ηνπο καζεηέο, έξρεηαη ε νξγαληθή ε νπνία ζπγθεληξψλεη ην 24% αιιά θηάλεη κφιηο ην 13% ηνπ ζπλφινπ ησλ ιαζψλ, πνπ εληνπίζηεθαλ ζην ΖΚ. Οη καζεηέο θαηαηάζζνπλ ηελ πξνζεηηθή, αηηηαηηθή θαη δνηηθή ζηνλ ίδην βαζκφ δπζθνιίαο ζπλνιηθά κε πνζνζηφ 15% γηα ηελ θαζεκία θαη ηειεπηαία ηνπνζεηνχλ ηελ νλνκαζηηθή κε πνζνζηφ 3%. Οη απαληήζεηο ησλ καζεηψλ θαη ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο θαίλεηαη λα ζπγθιίλνπλ κφλν ζηελ πξνζεηηθή, αθνχ ην 14% ησλ ιαζψλ εκθαλίδνληαη ζε απηή θαη ην 15% ησλ εξσηεζέλησλ πηζηεχεη πσο θάλεη ιάζνο ζε απηήλ ηελ πηψζε. Καηά ηα άιια, ηα πνζνζηά ζε φιεο ηηο άιιεο πηψζεηο είλαη πνιχ δηαθνξνπνηεκέλα. Ολ. 3% Οξγ. 24% Πξνζ. 15% Αηη. 15% Γνη. 15% Γελ. 28% Οξγ. 13% Γνη. 8% Πξνζ. 14% Ολ. 10% Αηη. 37% Γεληθή 18% Γξάθεκα 17. Αληηιήςεηο καζεηψλ γηα ηα ιάζε ηνπο αλά πηψζε Γξάθεκα 11. Λάζε αλά πηψζε Ζ γεληθή, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, είλαη κία πηψζε πνπ δπζθνιεχεη ηνπο καζεηέο ιφγσ ησλ πνιιψλ θαη πεξίεξγσλ, σο πξνο ηα Διιεληθά, πεξηπηψζεσλ ρξήζεο θαη ιφγσ ζρεκαηηζκνχ. εκαληηθφ ξφιν φκσο, πνιιέο θνξέο, παίδεη θαη ν δηδάζθσλ ν νπνίνο, γλσξίδνληαο ηηο δπζθνιίεο ηεο πηψζεο, επεξεάδεη ηνπο καζεηέο, αθηεξψλνληαο ζηε γεληθή πνιχ πεξηζζφηεξν ρξφλν απφ άιιεο πηψζεηο, ψζηε λα βεβαησζεί φηη νη καζεηέο έρνπλ θαηαλνήζεη πιήξσο ηε ρξήζε ηεο. ε απηφ ζπκβάιινπλ ζε κεγάιν 16 Σν γξάθεκα 11 ην μαλαπαξαζέηνπκε εδψ πξνο δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε. 89