Διδακτική Μεθοδολογία της Μουσικής. Emile Jacque-Dalcroze ( )

Transcript

1 Διδακτική Μεθοδολογία της Μουσικής Emile Jacque-Dalcroze ( )

2 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 10-2

3 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons

4 Emile Jacque-Dalcroze ( ) 1865: Γεννήθηκε στη Βιέννη από Ελβετούς γονείς και σε μουσική οικογένεια ( ). Σπούδασε σε Βιέννη, Γενεύη και Παρίσι (καθηγητής του ο Gabriel Faure) 1892: Αναλαμβάνει καθηγητής αρμονίας και σολφέζ στο Κονσερβατόριο της Γενεύης. Πειραματίζεται στη σύνδεσης της μουσικής με την κίνηση (σύνδεση χώρου και του χρόνου). Ενδιαφέρον για την παραδοσιακή μουσική της Ελβετίας στις συνθέσεις του. Συνεργάζεται με τον ψυχολόγο-παιδαγωγό Edouard Claparede. Τεχνική της διέγερσης και αναστολής (ερεθισμός του νευρικού ιστού και την αναστολή της διεγερτικής δραστηριότητας των κυττάρων). Το σώμα έχει μνήμη, το σώμα θυμάται την κίνηση. 1905: Αρχίζει να αναγνωρίζεται η δουλειά του και να επισκέπτεται διάφορες χώρες της Δυτ. Ευρώπης. 1910: Άρχισε να διδάσκει τη μέθοδό του στη Δρέσδη. 1914: επέστρεψε στην Ελβετία και ίδρυσε το Ινστιτούτο Jaques- Dalcroze στη Γενεύη που το διηύθυνε ως το 1950.

5 Για την πλαστικότητα της κίνησης Χρόνος Χώρος Ενέργεια Βάρος Ισορροπία Η ανθρώπινη κίνηση είναι η εισαγωγή στο βαθύτερο επίπεδο της μουσικής κατανόησης.

6 Προβληματισμός πίσω από την προσέγγισή του Ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας επικέντρωνε στη νοητική ανάπτυξη των παιδιών, αγνοώντας τη συναισθηματική και ψυχοκινητική πλευρά τους. Ο Dalcroze προσπάθησε λοιπόν να ξυπνήσει αισθήσεις που προέρχονταν από την βίωση του ήχου με το σώμα. Στόχευε στην ανάπτυξη της εσωτερικής ακοής, δηλαδή της ικανότητας να προκαλούνται μουσικά αισθήματα και εντυπώσεις μέσω της σκέψης, του διαβάσματος και γραψίματος της μουσικής χωρίς τη βοήθεια μουσικού οργάνου.

7 Στόχοι της Μουσικοκινητικής Αγωγής του Dalcroze Να βοηθήσει τους μαθητές: να βιώσουν φυσικά το ρυθμό να διαφοροποιήσουν διάφορους μετρικούς τύπους να χρησιμοποιούν όλες τους τις αισθήσεις τους όταν μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητά τους να αναπτύσσουν ευελιξία και καλό συντονισμό να αναπτύσσουν τη συγκέντρωση και τις ακουστικές του ικανότητες.

8 Φιλοσοφία του Dalcroze Τρεις κλάδοι που πάντα αλληλοσυμπληρώνονται: Eurythmics (ευρυθμία) Σολφέζ Αυτοσχεδιασμός

9 1. Eurythmics (καλός ρυθμός ή ευρυθμία) Κινητικές ασκήσεις για την ανάπτυξη μουσικών ικανοτήτων. Εκπαιδεύει το σώμα στο ρυθμό και τη δυναμική της μουσικής. Δύο τύποι κινήσεων: τις κινήσεις επί τόπου και τις κινήσεις στο χώρο. Εσωτερική ακοή: Ικανότητα εσωτερίκευσης ήχων βοηθάει τον μουσικό να αναπτύσσει τη μνήμη και τη φαντασία του, στοιχεία απαραίτητα είτε στη σύνθεση είτε στην εκτέλεση. Έννοια ρυθμού. Ο ρυθμός είναι το σπουδαιότερο στοιχείο της Ρυθμικής, ορίζεται ως «συνδυασμός χρόνου, χώρου και ενέργειας σε μια αλληλένδετη σχέση μεταξύ τους». Μέσα που βοηθούν το δάσκαλο είναι η χρήση λέξεων, μουσικών οργάνων, και σταθερών μουσικών συμβόλων.

10 2. Σολφέζ Εκπαιδεύει το αυτί, το μάτι και τη φωνή στο τονικό ύψος, τη μελωδία και την αρμονία. Περιλαμβάνει τις νοητικές, γνωστικές και ρυθμικές ικανότητες που αναπτύσσονται μέσω των Eurythmics. Στο σολφέζ ο μαθητής χρησιμοποιεί τη φωνή του για να μάθει τις σχέσεις των διαστημάτων και να ενώσει αυτές τις εμπειρίες με τη μουσική θεωρία και σημειογραφία. Στόχοι του Σολφέζ: Απόλυτο αυτί, Τονική ακρίβεια στο τραγούδι, Συνδυασμό τραγουδιού με ασκήσεις προσοχής, αυτοσυγκέντρωσης και μνήμης, Γρήγορη μουσική ανάγνωση, Σωστή αναπνοή και στάση του σώματος.

11 Τέσσερα στάδια για τη διδασκαλία σολφέζ Ανάγνωση φωνητικών κομματιών (αλληλουχία τόνων και ημιτονίων, ρυθμός, ακουστικές και μυϊκές αισθήσεις) Καλλιέργεια ακοής (βασικά στοιχεία αρμονίας, άκουσμα δεσπόζουσας, τονικής, εβδόμης, μετατροπία, άμεση αναγνώριση της παρτιτούρας) Εκτέλεση (εκμάθηση σωστών αναπνοών, φραζαρίσματος, τονισμός, δυναμική, κλπ.) Φωνητικός αυτοσχεδιασμός.

12 3. Αυτοσχεδιασμός Έννοια του αυτοσχεδιασμού: φέρνει όλα τα υπόλοιπα στοιχεία σε διάλογο ανάλογα με τη φαντασία του ίδιου του μαθητή με την κίνηση, τη φωνή και σε όργανο. Ομαδικός αυτοσχεδιασμός: οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν με διάφορα μουσικά όργανα, καθώς και με το τραγούδι. Ρόλος του δασκάλου: να παρεμβαίνει και να κατευθύνει τις ενέργειες των παιδιών. Ατομικός αυτοσχεδιασμός (στο πιάνο): τεχνική του οργάνου και έκφραση. Διδάσκεται ένας τρόπος παιξίματος που αρχικά έχει ως σκοπό τη χαλάρωση και σύσπαση μυών, ενώ στη συνέχεια ο μαθητής περνάει στον τομέα της τεχνικής με ασκήσεις που έχουν σκοπό να τον εξασκήσουν σε διάφορους τονισμούς, ρυθμούς και φραζαρίσματα. Αυτοσχεδιασμός σόλο ή σε διάλογο με το δάσκαλο.

13 Τρία προτεινόμενα επίπεδα για τη διδασκαλία αυτοσχεδιασμού: Ο δάσκαλος εισάγει αυτοσχεδιασμό στο πιάνο. Το πιάνο γίνεται το βασικό όργανο για την ανάπτυξη της ακρόασης και κάθε δραστηριότητας. Οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν με κίνηση, τραγούδι, και με όργανα. Όταν μπορούν όχι απλά να μιμούνται, αλλά αυτοσχεδιάζουν οι ίδιοι, τότε έχουν πετύχει την κατανόηση του αυτοσχεδιασμού. Ο δάσκαλος αυτοσχεδιάζει σύμφωνα με την παιδαγωγική του Dalcroze που δίνει ελαστικότητα. Αν οι μαθητές δεν είναι σε θέση να εκτελέσουν σωστά μία άσκηση, ο δάσκαλος δεν είναι κολλημένος, αλλά ψάχνει να εντοπίσει και να αναπληρώσει τις ικανότητες που λείπουν, αλλάζει το μάθημα, δημιουργεί νέες δραστηριότητες στο λεπτό.

14 Καινοτομίες του Dalcroze Ακρόαση: εισήγαγε τη μουσική σαν ήχους, και όχι ως νότες γραμμένες στο χαρτί. Η θεωρία ακολουθεί την πράξη: Ο δάσκαλος ποτέ δεν εισάγει μία μουσική έννοια σαν θεωρία. Πάντα αναπτύσσει το βίωμα μέσα από ασκήσεις και δραστηριότητες και μετά προχωρά στη θεωρία συνδέοντας την ακρόαση, την εκτέλεση, την ανάλυση, και τη σημειογραφία. Αυτή η διαδικασία επιβεβαιώνει ότι όλες οι έννοιες γίνονται βίωμα, και όχι απλά ακαδημαϊκές πληροφορίες. Το σώμα χρησιμοποιείται σαν όργανο ερμηνείας και έκφρασης. Ερμηνεία διαφόρων μουσικών εννοιών με κίνηση Η σημειογραφία εύκολα ακολουθεί σαν δείγμα την εμπειρίας που βιώθηκε. Αυτοσχεδιασμό σε κάθε μουσική δραστηριότητα.

15 Ενδεικτικοί τρόποι διδασκαλίας Οι μαθητές περπατούν στο ρυθμό. Οι μαθητές λένε τη φράση από ένα επιλεγμένο κομμάτι μουσικής ενώ περπατούν στο ρυθμό. Οι μαθητές μεταφέρουν τη φράση χτυπώντας το ρυθμό του λόγου με παλαμάκια ενώ περπατούν στον παλμό. Οι μακροί και βραχείς χρόνοι, ή οι συμμετρικοί και ασύμμετροι ρυθμοί καταδεικνύονται με πηδηματάκια. Κάθε φορά που μαθαίνουν ένα ρυθμό, οι μαθητές πρέπει να τον περπατήσουν. Μπορούμε να ζητήσουμε από τους μαθητές να επιλέξουν ζευγάρια, ενώνοντάς τους με ένα μαντήλι. Το ένα παιδί χτυπάει το ρυθμό και το άλλο τη ρυθμική φράση ενός τραγουδιού. Αντιστρέφονται οι ρόλοι. Περπατούμε στο ρυθμό της μελωδίας του τραγουδιού σχηματίζοντας δύο ή περισσότερους ομόκεντρους κύκλους (έναν για κάθε φράση). Τα παιδιά του κάθε κύκλου κινούνται κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, ενώ ένας κρατάει το ρυθμό στο κέντρο του κύκλου με ένα κρουστό (ταμπουρίνο, τύμπανο).

16 Ενδεικτική Βιβλιογραφία Bachmann, M, L. (1993) Dalcroze Today: An Education through and into music. Oxford: Oxford University Press. Campbell, P.S. & Scott-Kassner, C. (1994) Music in childhood education : from preschool through the elementary grades. New York: Schirmer Books. Carder, P. (Ed.) (1990) The Eclectic curriculum in American music education. Contribution by Dalcroze, Kodaly, and Orff. Music Educators National Conference. Reston, Va. Haward, L.W. & Ring, R. (2001) Jaques-Dalcroze, στο Sadie, S. and Tyrrell, J. (Eds), The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Vol. 12, pp London: Macmillan. Mark, M. & Gary, C. (1992) A History of American Education. Schirmer Books. McDonald, D. (1989) Music Growth and Development. London: Schirmer Books. Nye, R.E. & Nye V.T. (1985) Music in the elementary school.. Englewood Cliffs. N.J.: Prentice Hall. Ανδρούτσος, Λ. (1995) Μέθοδοι Διδασκαλίας της Μουσικής. Αθήνα: Ορφέας. Σέργη, Λ. (1982) Δημιουργική Μουσική Αγωγή για τα Παιδιά μας. Αθήνα: Gutenberg. Σέργη, Λ. (1994) Θέματα Μουσικής και Μουσικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Gutenberg.