Εισαγωγή στην Σηµασιολογία. Γεωπληροφορική Ελένη Τοµαή

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εισαγωγή στην Σηµασιολογία. Γεωπληροφορική 2004-2005 Ελένη Τοµαή"

Βεελζεβούλ Ζαχαρίου
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Εισαγωγή στην Σηµασιολογία Γεωπληροφορική Ελένη Τοµαή

2 Ορισµοί Εξετάζει την σηµασιολογική δοµή µιας γλώσσας Τοµέας της γραµµατικής 1. Αναλύει την σηµασία των λέξεων 2. α) Ερµηνεύει την σηµασιολογική δοµή των προτάσεων β) Παράγει τις προτάσεις βάσει αρχικών καθολικών σηµασιολογικών σχηµάτων (Μπαµπινιώτης)

α) Ερµηνεύει την σηµασιολογική δοµή των προτάσεων β) Παράγει

3 Σχέση µε άλλους κλάδους Σηµειολογία (semiotics) µελετά όλα τα µέσα ή συστήµατα επικοινωνίας. Σηµειωτική (sémiotique) προσδιορίζει ένα ιδιαίτερο σύστηµα επικοινωνίας(π.χ. Την σήµανση που προβλέπεται από τον οδικό κώδικα). Ο όρος τελικά προορίζεται για την επιστηµονική περιοχή που ασχολείται µε την ιστορία των λέξεων εξέλιξη των σηµασιών.

Σηµειωτική (sémiotique) προσδιορίζει ένα ιδιαίτερο σύστηµα επικοινωνίας(π.χ.

4 Πώςοιλέξειςπήραντιςσηµασίες τους; Πλατωνική διαµάχη αντίθεση: α) πραγµατοκρατία (realism) β) ονοµατοκρατία (nominalism) α) οι ιδέες µέσα στα πράγµατα -µια ενυπάρχουσα σχέση. β) οι ιδέες µέσα στο µυαλό των ανθρώπων, οι λέξεις είναι µόνο ονόµατα, κατά συνθήκη ετικέτες.

µέσα στα πράγµατα -µια ενυπάρχουσα σχέση.

5 Σηµασία Κατά Saussure ( ) σηµασία=έννοια. Ηαµοιβαία σχέση ονόµατος (σηµαίνοντος) και έννοιας (σηµαινόµενου), Ullmann ( ). Ηερµηνεία της σχέσης αναφοράς µεταξύ της λέξης που λειτουργεί ως σηµείο και του πράγµατος, Ogden-Richards (1948, the meaning of meaning). Meaning as Use (Wittgenstein) εν υπάρχει απόλυτη αλλά προς ορισµένα συµφραζόµενα (contextual meaning), Firth ( ).

Ηερµηνεία της σχέσης αναφοράς µεταξύ της λέξης που λειτουργεί ως σηµείο και του πράγµατος,

6 Εξέλιξη της Σηµασιολογίας Σηµασιολογία ιαχρονική (Breal) Συγχρονική (Ιστορική/συγκριτική) οµική (ευρωπαϊκός-bloomfield) Μετασχηµατιστική (Chomsky) (Structural) (Transformational) Ερµηνευτική (Katz-Fodor) Γενετική (Lakoff) (Interpretative) (Generative)

Μετασχηµατιστική (Chomsky) (Structural) (Transformational)

7 Ogden-Richards Σκέψη (ή Αναφορά) Β συµβολίζει αναφέρεται Σύµβολο Α Γ Αναφερόµενο

8 Ullmann Σηµασία συµβολίζει αναφέρεται Όνοµα Πράγµα Αναπαριστά (σχέση εικονική)

9 Αναφορά - Αναφερόµενο Αναφερόµενο, αυτό που η λέξη δείχνει, αυτό στο οποίο αναφέρεται. Αναφορά, η λειτουργία αντιστοίχησης στην λέξη ενός αναφεροµένου. Οι λεξικογραφικοί ορισµοί είναι η δυνάµει αναφορά του όρου. Η χρήση στην γλώσσα του όρου ως Χ ή Υ αντικείµενο είναι η πραγµατική αναφορά του.

Αναφορά, η λειτουργία αντιστοίχησης στην λέξη ενός αναφεροµένου.

10 Ένταση- Έκταση Έκταση (extension) ενός όρου είναι το σύνολο των αντικειµένων που δηλώνονται από τον όρο αυτό δήλωση (denotation, κατά Mill, 1866). Ένταση (intension) είναι το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών όλων αυτών των αντικειµένων υποδήλωση (connotation, κατά Mill, 1866). Έκταση = αναφορά, ένταση = σηµασία

Ένταση (intension) είναι το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών όλων αυτών των

11 ήλωση και Υποδήλωση (σύγχρονη θεώρηση) ήλωση = έκταση (extension), ητάξητων αντικειµένων που δηλώνονται, ενώ η αναφορά είναι η σε κάθε χρήση (context) δήλωση ενός όρου. Ένταση (intension) δηλώνει την εσωτερική πλευρά της σηµασίας. Καθορίζει και διακρίνει µια τάξη αντικειµένων από µια άλλη. Υποδήλωση = αυτό που όρος µπορεί να φέρει στη µνήµη,να προτείνει, να διεγείρει, να υπονοήσει µε σαφή/ ασαφή τρόπο (Martinet, 1967) ή αυτό που δεν είναι κοινό στους χρήστες (Rey, 1970).

Καθορίζει και διακρίνει µια τάξη αντικειµένων από µια άλλη.

12 Πολυσηµία - Μονοσηµία Μια λέξη µπορεί να εφαρµοσθεί σε ετερόκλητα αναφερόµενα- πολυσηµία (polysemy). Π.χ. γλώσσα. Τί παρατηρείτε; Ετυµολογικώς συγγενείς και σηµασιολογικώς συναφείς σηµασίες. Επιστηµονικοί όροι στοχεύουν στην µονοσηµία. Το φαινόµενο της πολυσηµίας αναλαµβάνει να καλύψει το κενό του σχετικά µικρού αριθµού λέξεων σε µια γλώσσα. Σηµείο πολιτισµού.

Τί παρατηρείτε; Ετυµολογικώς συγγενείς και σηµασιολογικώς συναφείς σηµασίες.

13 Οµωνυµία-Συνωνυµία Πολλά σηµαίνοντα µε τηνίδιαµορφή: πλάνη µαραγκού-πλάνη δικαστική, bank (financial institute)-bank (of a river). Homonymy Απόλυτη. Ταύτιση όλων των τύπων (γένος, µέρος του λόγου): ρόκα Μερική (σήκω-σύκο). Συνώνυµοι όροι έχουν την ίδια δοµική σηµασία, δηλαδή οι φράσεις που προκύπτουν µε αντικατάσταση έχουν την ίδια σηµασία. Απόλυτη λεξική συνωνυµία είναι σχεδόν αδύνατη.

Ταύτιση όλων των τύπων (γένος, µέρος του λόγου): ρόκα Μερική (σήκω-σύκο).

14 Αντωνυµία Αντίθετη της συνωνυµίας. Αντιθέσεις χωρίς ενδιάµεσο στάδιο: άνδρας/γυναίκα Με ενδιάµεσα στάδια: ζεστό/κρύο. Σε πολύσηµες λέξεις δεν αντιστοιχεί ένα αντώνυµο.

15 Αξία (valeur) Κατά Saussure, η γλωσσική µονάδα είναι µια αξία καιορίζεταισεσχέσηµε τον υλικό κόσµο, αντίθετα µε τηνσηµασία που ορίζεται σε σχέση µε τηναναφορά. Το σηµείο και η αξία του είναι ότι είναι αυτό που τα άλλα δεν είναι. Κατά Bally (1940), κάθε σηµείο το κέντρο ενός συνειρµικού πεδίου που την περιβάλλει. Το πλέον νοηµατικά πλησιέστερο της λέξης.

Το σηµείο και η αξία του είναι ότι είναι αυτό που τα άλλα δεν είναι.

16 Σηµασιολογικά Πεδία Πεδίο, το σύνολο των όρων που συνδέονται µεταξύ τους µε µια δοµή σχέσεων. Μορφολογικά Σηµασιολογικά/ εννοιολογικά/νοητικά (οργανωµένα σύνολα στο επίπεδο σηµαινοµένων, τα στοιχεία τους χαρακτηρίζονται από κοινό παρανοµαστή σηµασίας, οροθετηµένα µεταξύ τους και σε σχέση µε τα άλλα επίπεδα.) Μορφο-σηµασιολογικά Θεµατικά (αποτελούνται από όρους που δύνανται αν εµφανιστούν σε µια θεµατική δεδοµένη περίσταση).

τους χαρακτηρίζονται από κοινό παρανοµαστή σηµασίας, οροθετηµένα µεταξύ τους και σε σχέση µε τα άλλα

17 Θεωρία του Trier (1931) Λεξικολογικό πεδίο (Wortfeld), οι λέξεις στο πεδίο βρίσκονται σε στενή αλληλεξάρτηση. Η λέξη προσδιορίζεται σηµασιολογικώς από τις σχέσειςτηςπροςτιςσυγγενείςλέξειςκαιτο σύνολο.

18 Εξέλιξη (Coseriu, 1968) Ι Λεξικολογικό πεδίο (Wortfeld), αποτελείται από λεξικολογικές µονάδες συνδεόµενες µε στενότερη σηµασιολογική σχέση. Καθορίζονται και διακρίνονται µε κριτήρια: Επιλογής: θα πάω στη Ρόδο σε δύο {µέρες, µήνες, χρόνια, } Αλληλοαποκλεισµού: το φόρεµά µου είναι πράσινο {*κοκκινο, *µπλε, *µαύρο, } Κατά Lyons, semantic fields.

Καθορίζονται και διακρίνονται µε κριτήρια: Επιλογής: θα πάω στη Ρόδο σε δύο {µέρες,

19 Εξέλιξη (Coseriu, 1968) ΙΙ Λέξηµα: λεξικολογική µονάδα µε περιεχόµενο Παιδί, βιβλίο (lexical item, κατά Lyons) Αρχιλέξηµα: λέξηµα του οποίου το περιεχόµενο ταυτίζεται µε αυτό ολόκληρου του λεξικολογικού πεδίου. ώρα, µέρα, µήνας, «χρόνος». Σήµα: τα διαφοροποιηµένα χαρακτηριστικά που απαρτίζουν τη σηµασία του λεξήµατος. Πολυθρόνα: κάθισµα, µε ράχη, µε πόδια, µε βραχίονες,

του λεξικολογικού πεδίου. ώρα, µέρα, µήνας, «χρόνος».

20 Εξέλιξη (Coseriu, 1968) ΙΙΙ Λεξικολογική τάξη (Wortklasse): κάθε σειρά λεξηµάτων που προσδιορίζονται από ορισµένο τάξηµα Τάξηµα: η κοινήσηµασία µίαςτάξεωςλέξεων Έµψυχο: άνδρας, γυναίκα, γάτα, Τάξηµα και σήµα τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά της λεξ. τάξης και του λεξ. πεδίου αντιστοίχως. Τα µεν προσδιορισµοί γένους τα δε προσδιορισµοί είδους.

άνδρας, γυναίκα, γάτα, Τάξηµα και σήµα τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά της λεξ.

21 Βασική Σηµασία κατά Lyons, Συχνότητα χρήσεως της στην καθηµερινή γλωσσική επικοινωνία 2. Την δυνατότητα να ορισθεί µέσω αυτής ένα µεγαλύτερο µέρος συναφούς λεξιλογίου και να αποτελέσει συγχρόνως τη βάση λεπτών και απαιτητικών διασυνδεόµενων ορισµών.

22 Βιβλιογραφία 1. Εισαγωγή στην Σηµασιολογία, Μπαµπινιώτης, Εισαγωγή στην Σηµασιολογία, Συµεωνίδου Χριστίδου, 1998

Σχετικά έγγραφα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΕΔΙΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ: ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΟΡΩΝ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: