ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ WORDPRESS CMS ΓΙΑ ΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ»

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ WORDPRESS CMS ΓΙΑ ΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΟΧΟΡΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ» «A dynamic website implementation with the use of WordPress CMS for the presentation of the music-dancing tradition of Roumeli» ΜΙΚΕΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΕΜ:1934 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2017

2 Περίληψη Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει ως αντικείμενο την υλοποίηση μιας δυναμικής διαδικτυακής πλατφόρμας, η οποία έχει ως στόχο τη διάδοση και παρουσίαση της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Ρούμελης, χρησιμοποιώντας πολυμεσικό υλικό. Η δημιουργία της εν λόγω πλατφόρμας έγινε με τη χρήση ενός συστήματος διαχείρισης περιεχομένου και πιο συγκεκριμένα με το WordPress CMS, το οποίο θεωρείται παγκοσμίως ένα από τα πιο αξιόπιστα, ασφαλή και πολυχρησιμοποιημένα λογισμικά αυτής της κατηγορίας. Η δομή που ακολουθεί η εργασία είναι η εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο, υπάρχει η εισαγωγή που εξηγεί το λόγο υπάρξης της παρούσας εργασίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναφέρονται τα ιστορικά,γεωγραφικά και λαογραφικά στοιχεία που επεξηγούν πως διαμορφώθηκε το μουσικό και χορευτικό dna της περιοχής καθώς επίσης παρατίθεται περιγραφή των μουσικών οργάνων, των χορών και των ενδυμασιών της Ρούμελης. Στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται αναλυτική περιγραφή για το τι είναι ενα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου, τι κατηγορίες υπάρχουν, ποια είναι τα πιο συνηθισμένα πακέτα λογισμικού αυτού του είδους και με ποια κριτήρια συνήθως γίνεται η επιλογή του εκάστοτε λογισμικού. Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο, αναλύονται τα εργαλεία του WordPress και πως με τη χρήση αυτών μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν ιστότοπο εύκολα και γρήγορα. 1 Σ ε λ ί δ α

3 Abstract The object of this dissertation is to implement a dynamic web platform, aiming at the dissemination and presentation of the music-dancing tradition of Roumeli, using multimedia material. The creation of the aforementioned platform was made using a content management system, and more specifically WordPress CMS, which is considered one of the most reliable, secure and widely used software among systems of this kind worldwide. The structure of thesis is the following: In the first chapter, there is an introduction that explains the reason for the existence of this paper. In the second chapter, are mentioned the historical, geographical and folkloric elements that illustrate how the music and dancing dna of Roumeli is shaped. There is also the description of the musical instruments, dances and traditional costumes of Roumeli. In the third chapter, there is a detailed description of what is a content management system, what categories are there, what are the most common CMS and with what criteria we choose the appropriate software package of this kind. In the fourth and last chapter, we analyze the WordPress tools and how to use them, so we can create a website easily and quickly. 2 Σ ε λ ί δ α

4 Ευχαριστίες Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους ανθρώπους που συνεργάστηκα μαζί τους και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πραγματοποίηση της παρούσας πτυχιακής εργασίας. Πρώτον απ όλους θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Διονύσιο Πολίτη για την υπόδειξη του θέματος,την καθοδήγησή του και τις γνώσεις του που προσέφερε απλόχερα.επιπλέον, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω την οικογένειά μου που με στήριξε και με στηρίζει αδιάκοπα σε κάθε μου βήμα. Μικέλης Νικόλαος Θεσσαλονίκη,Ιούνιος Σ ε λ ί δ α

5 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγή... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΡΟΥΜΕΛΗ Γενικά Μουσική παράδοση Μουσικά όργανα Φλογέρα Λαούτο Πίπιζα ή ζουρνάς Νταούλι Κλαρίνο Σαντούρι Ρουμελιώτικη ενδυμασία Αντρική ενδυμασία Γυναικεία ενδυμασία Φορεσιές με σιγκούνι Φορεσιές με καβάδι Φορεσιές με φουστάνι Ρουμελιώτικοι χοροί Τσάμικος Συρτός Ρούμελης Συρτός στα τρία Καγκέλι Χορός της Τράτας Κουλουριώτικος Χατζηχρήστος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Ιστορικά στοιχεία Τι είναι ένα Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου Τύποι CMS που υπάρχουν Τι είναι ένα Web Content Management System Πλεονεκτήματα των WCMS Σ ε λ ί δ α

6 3.6 Μειονεκτήματα των WCMS Παρουσίαση των σημαντικότερων WCMS WordPress Joomla! Drupal Κριτήρια επιλογής Web Content Management System Επιλογή CMS για τη παρούσα διπλωματική ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ ΜΕ WORDPRESS Εγκατάσταση του WordPress Το περιβάλλον διαχείρισής του Δημιουργία Multisite Θέματα (Pages) Τι είναι τα θέματα; Πώς ταξινομούνται τα θέματα; Πώς εγκαθιστώ ένα θέμα; Θέματα-παιδιά Γιατί να χρησιμοποιήσουμε θέματα-παιδιά; Πώς δημιουργούμε ένα child-theme; Λίγα λόγια για το theme της διπλωματικής Σελίδες (Pages) Για ποια χρήση είναι οι σελίδες; Για ποια χρήση δεν είναι; Πώς δημιουργώ μια σελίδα; Άρθρα (Posts) Πώς δημιουργούμε ένα άρθρο; Κατηγορίες (Categories) Ετικέτες (Tags) Μενού (Menu) Πώς δημιουργούμε μενού; Πρόσθεση στοιχείων στο μενού Πρόσθετα (Plugins) Τα πρόσθετα που χρησιμοποιήθηκαν Χάρτης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I: ΑΝΑΦΟΡΕΣ Σ ε λ ί δ α

7 6 Σ ε λ ί δ α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η δημιουργία μιας δυναμικής ιστοσελίδας για την διάδοση και παρουσίαση της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Ρούμελης. Αν και μπορεί να σταθεί σαν ιστοσελίδα αυτόνομη καθώς το περιεχόμενό της δεν εξαρτάται από κάτι άλλο, εντούτοις εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ψηφιακής μουσικής βιβλιοθήκης. Η προαναφερθείσα ψηφιακή βιβλιοθήκη ξεκίνησε ως μια προσπάθεια του επίκουρου, καθηγητή Διονύσιου Πολίτη και του πλέον πτυχιούχου φοιτητή Πληροφορικής Χαράλαμπου Νεοκαζή και αφορούσε τη παραδοσιακή μουσική της ανατολικής Μεσογείου στην αρχή. Αργότερα, εμπλουτίστηκε με παραδοσιακή μουσική από διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου, διάφορες χώρες των Βαλκανίων όπως η πρώην Γιουγκοσλαβία και η Αλβανία και από περιοχές της Νοτιανατολικής Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής. Έτσι λοιπόν, η εκπόνηση αυτής της διπλωματικής αποτελεί μια επέκταση της μουσικής ψηφιακής βιβλιοθήκης στον ελλαδικό χώρο, αφού μέχρι πρότινος δεν υπήρχε ιστοσελίδα στο συγκεκριμένο project που να περιγράφει τη μουσική και χορευτική παράδοση της Ρούμελης. Η πρόσβαση στον ιστότοπο γίνεται μέσω του παρακάτω συνδέσμου στην αντίστοιχή γεωγραφική θέση που βρίσκεται η Ρούμελη ή μπορείτε απλά να πληκτρολογήσετε Η εργασία δομείται σε κεφάλαια με τον εξής τρόπο: Στο Κεφάλαιο 1 βρίσκεται η εισαγωγή που διαβάζετε αυτή τη στιγμή. Στο Κεφάλαιο 2 γίνεται περιγραφή της μουσικής της παράδοσης, των μουσικών οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν,των χορών που συνόδεψαν τα ρουμελιώτικα τραγούδια καθώς και τις ενδυμασίες που φορούσαν οι τότε κάτοικοι της Ρούμελης. Στο Κεφάλαιο 3 υπάρχει η θεωρία που μας εξηγεί τι είναι ένα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου,τι σκοπό επιτελεί, γίνεται μια ανασκόπηση των σημαντικότερων απ αυτά και τέλος εξηγούνται κάποια βασικά κριτήρια ώστε να επιλέξει κάποιος το σωστό πακέτο λογισμικού. Στο Κεφάλαιο 4 εξηγούνται τα βασικά μέρη του WordPress και πως κάνοντας χρήση αυτών των εργαλείων που μας προφέρει, μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν ιστότοπο εύκολα και γρήογορα. 7 Σ ε λ ί δ α

9 8 Σ ε λ ί δ α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΡΟΥΜΕΛΗ

10 2. ΡΟΥΜΕΛΗ 2.1 Γενικά Η Στερεά Ελλάδα Βρίσκεται στο νότιο τμήμα του καθαρά ηπειρωτικού κορμού της χώρας και αποτελεί την Κεντρική Ελλάδα ή Ρούμελη. Είναι το μεγαλύτερο μετά τη Μακεδονία ηπειρωτικό τμήμα της χώρας. Το όνομά της οφείλεται στο γεγονός ότι μετά την Επανάσταση αποτελούσε το μόνο ηπειρωτικό μέρος της Ελλάδας. Ονομάζεται και Ρούμελη (Χώρα των Ρωμιών, δηλ. των Ελλήνων) από τα χρόνια της φραγκοκρατίας. Το έδαφός της είναι πολύ ορεινό. Το μεγαλύτερο τμήμα καλύπτεται από συγκροτήματα ψηλών και απόκρημνων βουνών, που είναι συνήθως σκεπασμένα με πανύψηλα έλατα, πεύκα και βελανιδιές. Τα πιο πολλά είναι διακλαδώσεις της οροσειράς της Πίνδου. Σπουδαιότερος ποταμός, στη Δ. Στερεά Ελλάδα κυρίως είναι ο Αχελώος που πηγάζει από την Πίνδο και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος. Το κλίμα γενικά είναι ήπιο, ξερό και υγιεινό. 2.2 Μουσική παράδοση Πολλά δημοτικά τραγούδια υμνούν τη Ρούμελη. Μαζί με την Πελοπόννησο, η Ρούμελη πρωτοστάτησε στον Αγώνα του 1821 επειδή οι συνθήκες εκεί ήταν πολύ ευνοϊκότερες. Οι κυριότεροι αγωνιστές της Στερεά Ελλάδας ήταν ο Καραϊσκάκης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. ο Μακρής, ο Μακρυγιάννης κ.α. Αθάνατα θα μείνουν τα ονόματα της Αλαμάνας, της Γραβιάς, της Αράχοβας. Εξάλλου η Αθήνα και η Θήβα (κυρίως η πρώτη) αναδείχθηκαν κατά την αρχαιότητα σε ηγέτιδες πόλεις. Στην Αθήνα του Περικλή θεμελιώθηκε η δημοκρατία. Η ιστορικότητα του χώρου διαφαίνεται και μέσα από τη θεαματική των κλέφτικων τραγουδιών της. Τα τραγούδια αυτά που διακρίνονται για τη λιτότητα και πυκνότητά τους εκφράζουν άμεσα τις σκληρές συνθήκες κάτω από τις οποίες έζησε και έδρασε η κλεφτουριά. Σε αντίθεση με πολλές άλλες περιοχές της πατρίδας μας, η Δυτ. Στερεά Ελλάδα, διατηρεί ακόμα και σήμερα πολλές μορφές λαϊκού παραδοσιακού πολιτισμού, γεγονός που ενισχύεται και από τις ιδιαίτερες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Σύμφωνα με το πατροπαράδοτο εθιμικό της Ρούμελης, ο τσάμικος θεωρείται ο χορός του μερακλή και τον καταξιώνει στην τοπική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό θα περιγράψουμε τον χορό αυτό ως χορό της Στερεάς Ελλάδας. Το ύφος, το ήθος ακόμα και η μορφή σε πολλές περιπτώσεις των διάφορων χορευτικών ιδιωμάτων είναι παρόμοια μ αυτά της Ηπείρου. Άλλωστε υπάρχουν πολλές ομοιότητες τόσο του τοπίου όσο και των συνθηκών και κατά συνέπεια η διαμόρφωση του χαρακτήρα των κατοίκων και των συνηθειών τους. Η μόνη περιοχή της Στερεάς Ελλάδας που διαφοροποιείται ως προς τα υφολογικά χαρακτηριστικά των χορών της, είναι η είναι η περιοχή των Μεγάρων. Αυτό οφείλεται στην παραθαλάσσια θέση τους, η οποία δημιούργησε από πολύ νωρίς δυνατότητες εμπορικών και πολιτισμικών συνδιαλλαγών με την Μ. Ασία, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου. Εδώ το κλίμα μεταλλάσσεται, ελαφραίνει, ο χορός γίνεται πιο πηδηχτός και το τσάμικο χάνει την αίγλη του. Στα Μέγαρα 9 Σ ε λ ί δ α

11 συναντώνται επίσης και χοροί προσαρμοσμένοι σε διαφορετικές ημέρες, και είναι τόσο πλούσια περιοχή σε χορευτικές παραλλαγές, που μόνη της έχει να επιδείξει περισσότερους χορούς απ όλη την υπόλοιπη Στερεά Ελλάδα. Πάρα πολλά από τα τραγούδια της Στερεάς είναι ιστορικά και κατατάσσονται στα κλέφτικα. Αποδίδονται σε ελεύθερο ρυθμικό σχήμα και χαρακτηρίζονται σαν καθιστικά ή της τάβλας. Τραγουδιούνται αντιφωνικά και σε πολλές περιπτώσεις προηγούνται των χορευτικών τραγουδιών, ενώ έχουν έντονο θρησκευτικό και πατριωτικό περιεχόμενο. Τα κλέφτικα μιλούν για τα ηρωϊκά κατορθώματα των κλεφτών στον αγώνα εναντίον των Τούρκων, και ουσιαστικά αποτελούν μια ζωντανή προφορική πηγή των ιστορικών γεγονότων που έλαβαν χώρα σε κάποια περιοχή την περίοδο εκείνη. Τραγουδιούνται σε ελεύθερο τέμπο, ενώ η φωνή έχει την ελευθερία να λειτουργήσει αυτοσχεδιαστικά και να εκτελέσει πολλά ποικίλματα. Συνήθως πρόκειται για πολύστιχα ποιήματα με στίχο δεκαπεντασύλλαβο. Τα τραγούδια που συνοδεύουν στις διάφορες εκδηλώσεις των ανθρώπων ( γάμος, αρραβώνας κλπ) ανήκουν στον κύκλο της ζωής. Για την περίσταση του γάμου υπάρχουν επίσης πολλά τραγούδια και χοροί. Αντιστοίχως, τραγούδια που συνδέονται με συγκεκριμένες γιορτές ( Χριστούγεννα, Απόκριες, Πάσχα), όπως είναι τα κάλαντα (Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς, Φώτων, Λάζαρου κλπ ) ή τα χελιδονίσματα, ( τα οποία έχουν να κάνουν με τον ερχομό της Άνοιξης) καθώς και πολλά άλλα, ανήκουν στον κύκλο του χρόνου. Στη Ρούμελη βρίσκει κανείς τραγούδια όλων των ειδών. Ακριτικά, παραλογές, ιστορικά και κλέφτικα τραγούδια του κοινωνικού βίου, της αγροτικής ζωής, ποιμενικά, χαρούμενα ή λυπητερά. Το μουσικό ύφος στις περιοχές της Ρούμελης θεωρείται παρόμοιο με αυτό της Πελοποννήσου παρ όλες τις σημαντικές εσωτερικές διαφορές που υπάρχουν. Στην ανατολική Ρούμελη κυριαρχεί το είδος που οι μουσικοί ονομάζουν «καμπίσιο» κι έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Εδώ οι περισσότεροι σκοποί παίζονται σε αργό τέμπο και οι μελωδίες έχουν παραπονιάρικο χαρακτήρα. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι επίσης το γεγονός ότι η περιοχή αυτή κατοικείται από ένα μεγάλο αριθμό Τσιγγάνων και έχει γεννήσει πολλούς από τους σημαντικότερους επαγγελματίες μουσικούς λαϊκής μουσικής της Ελλάδας. Επίσης στις περιοχές αυτές βρίσκουμε τριτονικούς και τετρατονικούς τρόπους, όμως πιο συνήθεις κλίμακες είναι οι διατονικές και οι χρωματικές. Άλλα κοινά μεταξύ των δύο περιοχών είναι οι κοινοί ρυθμοί, σκοποί και χοροί (π.χ. τσάμικο, κλέφτικο, καλαματιανό, συρτό). Αναφορικά με τους ρυθμούς και τους χορούς κυριαρχούν οι επτάσημοι συρτοί καλαματιανοί, οι τετράσημοι συρτοί και οι τρίσημοι τσάμικοι χοροί. 2.3 Μουσικά όργανα Τα μουσικά όργανα της Ρούμελης παλιότερα ήταν οι φλογέρες και οι μονοκόμματοι σκαλιστοί ταμπουράδες, με τα οποία τραγουδούσε και χόρευε η κλεφτουριά. Μετά τα μέσα του 19ου αι τα μουσικά όργανα αντικαταστάθηκαν από τη «ζυγιά» (Ζυγιά σημαίνει ζευγάρι, συγκρότημα 2 ή 3 οργάνων) (πίπιζα ή κλαρίνο και νταούλι), το βιολί, το κλαρίνο, το λαούτο και το σαντούρι. Συνήθη μουσικά όργανα είναι οι φλογέρες και οι τζαμάρες, φυσικοί μουσικοί σύντροφοι των, απομονωμένων στις λαγκαδιές και τα καταράχια των ρουμελιώτικων βουνών, κτηνοτροφικών πληθυσμών μας. 10 Σ ε λ ί δ α

12 2.3.1 Φλογέρα Είναι ο ποιμενικός αυλός. Αερόφωνο όργανο της δημοτικής και της λαϊκής μουσικής, που συναντιέται σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα με διάφορα ονόματα όπως φλουέρα, φλοέρα, φλουγέρα, καλάμι, τζαμάρα, σουράβλι, σφυρίγλα, καβάλι κλπ. Πρόκειται για σωλήνα κυλινδρικό-ανοικτό κι από τα δύο άκρα του. Οι διαφορές στην ονομασία οφείλονται στις διαφορές μήκους και διαμέτρου του σωλήνα, αλλά και στο επιστόμιο. Η φλογέρα κατασκευάζεται από ξύλο και κυρίως καλάμι, από σίδερο, μπρούντζο ή κόκκαλο (φτερούγα, πόδι μεγάλου πουλιού). Οι καλύτερες φλογέρες γίνονται από φτερούγα γύπα. Έχει, συνήθως, 6 οπές μπροστά και μία πίσω. Η μεταλλική φλογέρα φέρνει την ονομασία νάι. Ο χαρακτηριστικός ήχος της φλογέρας εκπροσωπεί ιδανικά τη θλιμμένη αξιοπρέπεια της μοναξιάς, όπως μας περιγράφει ποιητικά και ο βουκολικός ποιητής Κρυστάλλης Κώστας. Ήσυχα που ναι τα βουνά, ήσυχοι που ν οι κάμποι κι εσύ φλογέρα μου γιατί, γιατί δεν ησυχάζεις; Τι έχεις καημένη και βογγάς και κλαις κι αναστενάζεις, σ όλη αυτή την ερημιά, σ όλη αυτή τη νύχτα και λες τραγούδια θλιβερά και παραπονεμένα; Λαούτο Ένα από τα παλαιότερα έγχορδα όργανα, με ηλικία περίπου ετών, πρόδρομος της κιθάρας και του βιολιού. Στην πρώτη του μορφή αποτελούνταν από ένα κλαδί λυγισμένο σαν τόξο πάνω στο οποίο τεντώνονταν πολλές εντέρινες χορδές. Στην Ευρώπη διαδόθηκε από τους Μαυριτανούς κατακτητές της Ισπανίας, που το είχαν πάρει από τους Άραβες, ενώ τον 11ο αιώνα το φέρνουν και οι σταυροφόροι από τους Αγίους Τόπους. Μέχρι τα τέλη του 13ου αι. υφίσταται σημαντικές αλλαγές και ο αριθμός των χορδών του ποικίλλει από 4 ζεύγη έως 13 ζεύγη.οι χορδές του ήταν αρχικά εντέρινες, αργότερα όμως πλαστικές και μεταλλικές. Το σημερινό λαούτο έχει 6 ζεύγη χορδών που χορδίζονται στις νότες σολ-ρε-λα-φα-ντο-σολ και η έκταση του είναι ίδια με της κιθάρας. Το λαούτο, όπως και όλα τα παραδοσιακά όργανα, φτιαχνόταν και συνεχίζει να φτιάχνεται σε μικρά προσωπικά εργαστήρια πολλές φορές με μακριά οικογενειακή παράδοση, εξασφαλίζοντας τη γνώση που πρέπει να συνοδεύει το απαραίτητο μεράκι του κατασκευαστή. Το λαούτο, σήμερα, χρησιμοποιείται ως όργανο κυρίως συνοδευτικό, στηρίζοντας ρυθμικά και αρμονικά τα περισσότερα μελωδικά όργανα όπως το κλαρίνο, το βιολί, τη λύρα και η μελωδική του παρουσία περιορίζεται σε μικρές μελωδικές απαντήσεις ή μουσικές γέφυρες στα κενά της κύριας μελωδίας, παρότι παλιότερα το χρησιμοποιούσαν και ως μελωδικό. Η δυσκολία της τεχνικής του και η εισβολή και η επικράτηση άλλων πιο ηχηρών οργάνων έκανε τους πριμαδόρους λαουτιέρηδες ή ν αποσυρθούν ή να προσαρμοστούν στον συνοδευτικό ρόλο Πίπιζα ή Ζουρνάς Ο ζουρνάς ή καραμούζα ή πίπιζα είναι ένα όργανο τύπου όμποε, με διπλό γλωσσίδι. Ζουρνάς λέγεται κυρίως στη Μακεδονία, τη Θράκη, τη δυτική Ρούμελη και τη Μυτιλήνη, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα λέγεται καραμούζα ή καραμούτζα και πίπιζα ή πίπιτζα. Έκτος από τις παραλλαγές: ζορνές (Κύπρος), ζορνάς (Κοζάνη), τζουρνάς (Λευκάδα), νιάκαρο ή νιακάρα (Ζακύνθο και Κεφαλονιά), καλάμι (Δυτική Ρούμελη) κ.α. Είναι από τα πιο συνηθισμένα λαϊκά μουσικά όργανα που χρησιμοποιείται σήμερα 11 Σ ε λ ί δ α

13 στην ελληνική ύπαιθρο και αποτελείται από τρία μέρη: το κυρίως ζουρνά, τον κλέφτη και το κανέλι ή καρνέλι με την τσαμπούνα. Ο σωλήνας του ζουρνά συνήθως ελαφρά κωνικός κάποτε όμως και κυλινδρικός- καταλήγει σε ένα χωνί, περισσότερο ή λιγότερο ανοιχτό. Φτιάχνεται από ξερό και χωρίς ρόζους ξύλο, για να αντέχει στο δούλεμα και στις καιρικές μεταβολές, και το τοίχωμα του πρέπει να είναι ισόπαχο και λεπτό. Το τελευταίο αυτό συμβάλει στην καθαρότητα, την ένταση και την ποιότητα του ήχου. Το σωλήνα τον τρυπούν σήμερα με τρυπάνι, παλιότερα με πυρακτωμένη λεπτή σιδερένια βέργα. Άλλοτε πρόσεχαν πάρα πολύ τα ξύλα που έφτιαχναν τον ζουρνά για να είναι σίγουροι ότι δεν θα ραγίσουν. Σήμερα, άμα ραγίσει ο ζουρνάς τον τυλίγουν με μια κύστη από σφαγμένο ζώο. Με το καιρό η φούσκα ξεραίνεται και γίνεται ένα με το ξύλο και έτσι το προφυλάσσει από μελλοντικά ραγίσματα. Στη επάνω μεριά μπαίνει ο κλέφτης, που πρέπει να εφαρμόζει καλά για να μη χάνεται καθόλου αέρας στο φύσημα. Στον κλέφτη προσαρμόζουμε το κανέλι με την τσαμπούνα και το οποίο είναι ένα λεπτό από πάφιλα, κυλινδρικό σωληνάκι στο οποίο δένουν το καλαμένιο διπλό γλωσσίδι, την τσαμπούνα. Εξάρτημα του ζουρνά είναι και η φούρλα, ένας δίσκος από κόκαλο, μέταλλο ή ξύλο. Τρυπημένη στο κέντρο, την περνούν από το γλωσσίδι και την αφήνουν να καθίσει στο κέντρο. Στο παίξιμο ο ζουρνατζής ακουμπάει τα χείλια του στη φούρλα και αυτό το βοηθάει να φυσάει ευκολότερα. Η φούρλα, αν και δεν διαφέρει μορφολογικά, λειτουργεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που λειτουργεί η φοβία στον αρχαιοελληνικό αυλό. Ο ζουρνάς έχει 7 τρύπες μπροστά, σε ίση απόσταση η μια από την άλλη και μία τρύπα πίσω για τον αντίχειρα. Εκτός απ αυτές τις τρύπες έχει και άλλες στο κάτω μέρος του ηχείου, οι οποίες δεν πατιόνται ποτέ και επιδρούν στην τονικότητα του οργάνου και την ποιότητα του ήχου. Στο παίξιμο του ζουρνά το γλωσσίδι μπαίνει όλο στο στόμα. Με το φύσημα τα δυο χείλια του γλωσσιδιού πάλλονται δημιουργώντας τον ήχο. Χαρακτηριστική είναι η τεχνική που χρησιμοποιεί ο ζουρνατζής. Ενώ εξακολουθεί να παίζει, εισπνέει ταυτόχρονα αέρα από τη μύτη, το αποθηκεύει στην στοματική κοιλότητα, για να το χρησιμοποιήσει σε λίγο, αντικαθιστώντας το με νέο αέρα, χωρίς να σταματήσει να παίζει το όργανο του. Η έκταση της διατονικής κλίμακας, που δίνει ο ζουρνάς είναι μια οκτάβα και δυο φθόγγοι. Με δυνατότερο φύσημα και περισσότερο σφίξιμο στα χείλη, ο ζουρνατζής δίνει πολύ περισσότερους τόνους, όμως αυτό δεν γίνεται συχνά γιατί είναι πολύ κουραστικό. Το ύψος της τονικής εξαρτάται από το μήκος του ζουρνά και του γλωσσιδιού. Με τους καταλλήλους δαχτυλισμούς και φύσημα, ο ζουρνατζής εξουδετερώνει τις όποιες κατασκευαστικές ατέλειες του οργάνου και δίνει τα διαστήματα της φυσικής κλίμακας. Με τον οξύ διαπεραστικό ήχο, ο ζουρνάς είναι ένα όργανο για ανοιχτό χώρο. Στο παίξιμο του ζουρνά δεν έχουμε διακυμάνσεις δυναμικής. Στο μονοφωνικό αυτό όργανο, ο ζουρνατζής ξεμπολιάζει διαρκώς την μελωδία με τρίλιες και με άλλα μουσικά στολίδια. Ο ζουρνάς παίζεται πάντα με το νταούλι. Τα δυο αυτά όργανα είναι το παραδοσιακό συγκρότημα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Συνήθως παίζουν ένας ζουρνάς και ένα νταούλι ή δύο ζουρνάδες και ένα νταούλι που λέγονται και ζυγιά. Παλιότερα ωστόσο, στα πανηγύρια και τις μεγάλες γιορτές του χρόνου, που χόρευαν εκατοντάδες άνθρωποι, έπαιζαν και 3 με 4 ζουρνάδες μαζί με δύο ή και τρία νταούλια. Η οικογένεια των οργάνων τύπου όμποε, με διπλό γλωσσίδι, στην οποία ανήκει και ο ζουρνάς τεκμηριώνεται στον ελλαδικό χώρο ήδη από τους ομηρικούς χρόνους με την παρουσία του αυλού του κατεξοχήν πνευστού οργάνου της αρχαίας ελληνικής 12 Σ ε λ ί δ α

14 μουσικής. Τέλος φιλολογικές και εικονογραφικές πηγές μαρτυρούν την παρουσία του ζουρνά και στους νεότερους χρόνους Νταούλι Το νταούλι ή αλλιώς τούμπανο ή τουμπανέλι είναι κρουστό μεμβρανόφωνο που μπορεί άνετα να χαρακτηριστεί ως ο βασιλιάς των παραδοσιακών κρουστών. Πρόκειται για αρχαίο όργανο που το συναντάμε σε διάφορες μορφές σχεδόν σ ολόκληρο τον πλανήτη. Μαζί με δυο ζουρνάδες, όπως προαναφέρθηκε, αποτελούν μια μικρή ορχήστρα, τη λεγόμενη ζυγιά, που παλιότερα έβγαζε πέρα ολόκληρα πολυήμερα πανηγύρια. Αποτελείται από ένα ξύλινο κύλινδρο, το μέγεθος του οποίου διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τα γούστα του νταουλιέρη. Στα δυο ανοίγματα του κυλίνδρου τοποθετούνται, με τη βοήθεια ξύλινων μεταλλικών στεφανιών, τα δέρματα, κυρίως κατσίκας ή τράγου, ενώ παλιότερα χρησιμοποιούσαν και λύκου ή γαϊδάρου, τα οποία, ανάλογα με το μέγεθος του κυλίνδρου, έχουν 20 έως 60 εκατοστά απόσταση μεταξύ τους και διάμετρο 25 εκατοστά έως 1 μέτρο. Ο παραδοσιακός τρόπος κατασκευής του κυλίνδρου απαιτούσε δύο ή περισσότερα λεπτά φύλλα ξύλου καρυδιάς ή οξυάς, στα οποία, αφού πρώτα τα άφηναν στο νερό για να μουσκέψουν, τους έδιναν κατόπιν με τη βοήθεια της φωτιάς το κυλινδρικό σχήμα. Με μίας έως τρεις μικρές τρύπες πάνω την πίεση που δημιουργείται στο σκάφος κατά τη διάρκεια του παιξίματος. Τα δύο στεφάνια που συγκρατούν τα δέρματα ενώνονται και τεντώνονται μ ένα σχοινί, ενώ ένα δεύτερο σχοινί, σφίγγοντας ή χαλαρώνοντας το πρώτο, βοηθάει στο κούρδισμα του οργάνου. Η τοποθέτηση από τη μια πλευρά πιο χοντρού δέρματος απ ότι στην άλλη, καθώς και το τέντωμα των σχοινιών, έχει σαν αποτέλεσμα η μία μεμβράνη να παράγει τονικά χαμηλότερο ήχο. Το νταούλι παίζεται με δυο ξύλα, τα νταουλόξυλα, ένα για κάθε χέρι. Το ένα παράγει το βαθύ ήχο, είναι χοντρό και ονομάζεται κόπανος και το άλλο είναι η βίτσα, μια λεπτή βέργα για τους τονικά ψηλότερους ήχους Κλαρίνο Το κλαρίνο, ως λαϊκό μουσικό όργανο, έρχεται στην Ελλάδα απ την Τουρκία με τους Τουρκόγυφτους, γύρω στα Πρωτοεμφανίζεται στη βόρεια Ελλάδα, την Ήπειρο και τη δυτική Μακεδονία, απ όπου προχωρεί και στη Στερεά Ελλάδα και πιο κάτω ακόμα. Μαζί, αρχικά, με το βιολί και το λαούτο και αργότερα και με το σαντούρι, αποτελούν την κομπανία, το, κατεξοχήν, λαϊκό μουσικό σχήμα που αντικαθιστά σιγάσιγά την πατροπαράδοτη ζυγιά, νταούλι και ζουρνά. Τα κλαρίνα που χρησιμοποιούν σήμερα οι λαϊκοί οργανοπαίχτες είναι, συνήθως, σε σιμπεμόλ (=σι ύφεση) ή λα κυρίως. Το κλαρίνο αποτελεί τον τελευταίο μεγάλο σταθμό στην πορεία της οργανικής μουσικής στα νεοελληνικά αερόφωνα. Ο ήχος παράγεται από μια καλαμένια γλωττίδα (καλάμι) που βρίσκεται στο στόμιο του οργάνου. Πρωταρχικό ρόλο στην τεχνική του κλαρίνου παίζει το φύσημα. Με την ανάλογη πίεση στο καλάμι του επιστόμιου του οργάνου ανεβαίνει ή κατεβαίνει το τονικό ύψος κάθε φθόγγου, ενώ το «γλίστρημα» των φθόγγων μπορεί να γίνει και με το φύσημα και με τα δάκτυλα. Κλαρίνο παίζει ο Νώντας Κατσαβριάς από την Πτελέα (1956) Την εποχή που πρωτοεμφανίστηκε το κλαρίνο, γύρω στα 1835, το δημοτικό τραγούδι έχει κλείσει ουσιαστικά το δημιουργικό του κύκλο. Χάρη στις μεγαλύτερες τεχνικές και εκφραστικές του δυνατότητες σε σύγκριση με το ζουρνά, που σιγά σιγά τον παραμερίζει, το κλαρίνο παίρνει γρήγορα 13 Σ ε λ ί δ α

15 την πρώτη θέση ανάμεσα στα μελωδικά όργανα. Αναγνωρίζεται ως εθνικό όργανο και στα χέρια άξιων μουσικών γίνεται το κατεξοχήν εκφραστικό μουσικό όργανο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Με το κλαρίνο η δημοτική μελωδία ζει μια νέα λαμπερή περίοδο στον τομέα της οργανικής μουσικής. Γιατί ό, τι κυρίως χαρακτηρίζει το δημοτικό τραγούδι στα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια, δεν είναι η δημιουργία νέων μελωδιών, αλλά η επεξεργασία των παλιών. Και στον τομέα αυτόν ο ρόλος του κλαρίνου στάθηκε αποφασιστικός. Το κλαρίνο αποτελεί έναν από τους αντιπροσωπευτικούς συντελεστές και μαζί φορείς του πνεύματος που χαρακτηρίζει το δημοτικό τραγούδι στα τελευταία εκατόν πενήντα χρόνια Σαντούρι Έχει περίπου εκατό μεταλλικές χορδές, οι οποίες δένονται σε μικρά ακέφαλα καρφιά στο αριστερό τμήμα του οργάνου. Οι χορδές για να διατηρούν σταθερή απόσταση από το καπάκι, ακουμπούν δεξιά και αριστερά σε μικρούς μεταλλικούς κυλίνδρους, τα μαξιλάρια. Παίζεται πάνω στα πόδια του οργανοπαίχτη, ή ακουμπισμένο πάνω σε ένα ειδικά κατασκευασμένο τραπέζι, ή κρεμασμένο στο λαιμό του εκτελεστή. Ο ήχος του είναι αρκετά δυνατός και παράγεται με το χτύπημα των χορδών. Οι μπαγκέτες κρατιούνται με τη βοήθεια του αντίχειρα, ανάμεσα στο δείκτη και το μεσαίο δάχτυλο και το παίξιμο γίνεται κυρίως με τον καρπό. Το σαντούρι μπορεί να παράγει μια μεγάλη ποικιλία σε ηχητικές αποχρώσεις, μελωδικά στολίδια και ρυθμικά σχήματα. Διαδόθηκε από τους Έλληνες της Μ. Ασίας, της Πόλης και της Σμύρνης. Εμφανίζεται στο χώρο του Αιγαίου κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας, ωστόσο παιζόταν στην Ελλάδα και πριν το 1922, σε περιορισμένη όμως κλίμακα. 2.4 Ρουμελιώτικη ενδυμασία Η ενδυμασία που φοράει κάποιος μας προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για την προσωπικότητά του, την καταγωγή του, τις πεποιθήσεις του,αν και σε μικρότερο βαθμό στις μέρες μας καθώς με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ομοιομορφία σε ολόκληρο τον κόσμο. Εντούτοις, παλαιότερα η τοπικότητα ήταν πλήρως αποτυπωμένη στην ενδυμασία και αυτό γίνεται αντιληπτό ιδιαίτερα στις γυναικείες φορεσιές. Έτσι λοιπόν, οι ενδυμασίες της Ρούμελης όπως και των άλλων ελλαδικών και ελληνόφωνων περιοχών αποτελούν ένα κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα την ιστορία μας και πως αυτή εξελίχθηκε Αντρική ενδυμασία Κεφάλι Ας κάνουμε αρχή από το κεφάλι. Φορούσαν ένα μικρό στρογγυλό και κοφτό κόκκινο φέσι, που γύρω στη βάση του το τύλιγαν με μαντηλοδεσιά. Η μαντυλοδεσιά ήτανε τριών ειδών: μεταξωτό μαντήλι ή κασπαστή, το χρυσοκέντητο πόσι, και η άσπρη βαμβακερή πλουμιστή σερβέτα. Στο σημείο αυτό της φορεσιάς τους βρίσκει κανείς την 14 Σ ε λ ί δ α

16 τούρκικη επίδραση. Σαν παραδείγματα από γνωστούς καπεταναίους και χαλκογραφίες εκείνης της εποχής φανερώνεται ότι κασπαστή είχανε μονάχα οι Αθηναίοι, πόσι ο Νικηταράς, οι Μαυρομιχαλαίοι, ο Μακρυγιάννης και πότε πότε ο Γέρος του Μοριά. Με σερβέτα μας είναι γνωστοί ο Οδυσσέας Αντρούτσος κι ο Πανουργιάς. Πολλοί δε φορούσαν μαντηλοδεσιά, μα σκέτο μικρό κοφτό φέσι που στην κορυφή του είχε λίγη φούντα. Τέτοιο συνήθιζε πάντα ο Γκούρας και ο Κολοκοτρώνης. Την περικεφαλαία του ο Γέρος την είχε από τότε που ήταν μαγκιόρος ταγματάρχης του εγγλέζικου στρατού στα Επτάνησα το 1808 και την έβαζε στις επίσημες στιγμές της ζωής του, όπως και το θώρακά του. Άλλοι φορούσαν μεγάλο τουρλωτό κόκκινο φέσι όπως ο Καραϊσκάκης, οι Πετμεζάδες, κι η φούντα του ήταν μικρή και σ αυτό και στέκονταν στην κορφή. Μακριά φούντα όσο σχεδόν ολόκληρο το φέσι φορούσαν αργότερα στα χρόνια του Όθωνα κι ήταν παρμένη απ τους Σουλιώτες που τόσο τη συνήθιζαν. Αυτή έγινε και το επίσημο στοιχείο της φορεσιάς της προεδρικής φρουράς (βασιλικής παλαιότερα). Και γενικότερα η στολή της προεδρικής φρουράς ακολουθεί την στολή των Σουλιωτών σε μεγάλο βαθμό. Επίσης πολλοί φτωχοί αγωνιστές φορούσαν ένα απλό συνήθως μαύρο μαντήλι στο κεφάλι. Γενικά τους προηγούμενους αιώνες στην Ευρώπη αλλά και στην Ανατολή το μέγεθος του καπέλου που φορούσε κανείς ήταν ανάλογο της κοινωνικής του τάξης και της εξουσίας του. Τα καπέλα των αξιωματούχων ήταν συνήθως πολύ μεγάλα, όπως και των αρχιερέων που ήταν πολύ ψηλότερα από τα σημερινά. Γελέκι Στο κορμί φορούσαν εσωτερικά το άσπρο ποκάμισο, όχι όμως φαρδομάνικο όπως τα μεταγενέστερα χρόνια. Πάντα ξεκούμπωτο και ανοιχτό μπροστά στο στήθος, χειμώνα καλοκαίρι. Ύστερα βάζανε το γελέκι, κι από πάνω τη φέρμελη με τις δυο αράδες ασημοκεντημένα μεγάλα κουμπιά. Μερικοί και αργότερα όλοι, αντί για φέρμελη βάζανε το μεϊντάνι που η διαφορά τους ήταν στο ότι στη φέρμελη φορούσαν τα μανίκια, ενώ στο μεϊντάνι ήταν ψεύτικα φοδραρισμένα με κόκκινο πανί και βρίσκονταν στις πλάτες πίσω σταυρωτά. Τα μεϊντανογίλεκα όπως λέγανε το γελέκι ή το μεϊντάνι, ήταν πάντα κεντημένα με χάρτσια μεταξένια πολύχρωμα και χρυσά τερτήρια, κορδόνια. Φουστανέλα Ζωσμένη στη μέση τους κρεμόταν γύρω τους η φουστανέλα. Στους καπεταναίους και τους γέροντες ήταν μακριά ίσα με το γόνατο και κάτω ακόμα, με πυκνές και πολλές πτυχές, δίπλες ή λαγκιόλια όπως τις λέγανε. Για τα παλληκάρια και τους νεώτερους ήταν κοντή η φουστανέλα ως τους μηρούς και πιο ελαφριά με λιγότερες δίπλες. Στη Ρούμελη συνηθίζονταν πιο πολύ η κοντή με πολλές δίπλες όπως σήμερα της προεδρικής φρουράς ενώ στο Μοριά μακρυά κι όχι πολύ πυκνή. Η φουστανέλα ήταν καθιερωμένη σ όλη τότε την Ελλάδα. Για αυτό όσους έρχονταν απ το εξωτερικό ντυμένοι «ευρωπαϊκά» τους λέγανε πειραχτικά ψαλιδοκέριδες ή σπλινάντερους. Τους νησιώτες και τους ναυτικούς με τις βράκες τους λέγανε ντουντούμιδες ή χαλτούπιδες. 15 Σ ε λ ί δ α

17 Η φουστανέλα μ όλο που ήταν καμωμένη με άσπρο ύφασμα σπάνια κρατούσε για πολύ την όψη της. Τη χρησιμοποιούσαν για πολλές δουλειές. Μ αυτή σκούπιζαν το πρόσωπό τους και τα χέρια τους, το σουγιά τους και καμιά φορά τ' άρματά τους. Πολλά παλληκάρια για να μην πιάνει η φουστανέλα τους εύκολα «λέρα» την άλειφαν με ξύγκι. Υποδήματα Τα πόδια τους τα σκέπαζαν ως πάνω στα σκέλια με τις μακριές άσπρες κάλτσες, που τις λέγανε βλαχόκαλτσες. Τις ύφαιναν από τραγόμαλλο και είχανε ειδικότητα στην κατασκευή τους στα Άγραφα. Οι τσόχινες μαύρες κάλτσες, κι ύστερα κόκκινες μοιάζανε με τις γκέτες σκέπαζαν μονάχα τη γάμπα και το πάνω μέρος του παπουτσιού και φορέθηκαν στα οθωνικά χρόνια. Στο Εικοσιένα αυτές οι κάλτσες ήταν άγνωστες. Η ποδεμή τους ήταν τα τσαρούχια, όχι όμως με φούντα μπροστά αλλά μυτερά. Τα έφτιαχναν με ακατέργαστο βοδινό δέρμα και ήταν πολύ ελαφρά και γερά. Στα πόδια τους τα στήριζαν δένοντάς τα γύρω στη γάμπα τους με φαρδύ λουρί τις θηλιές και το λουρί αυτό το έπιαναν απ την κάλτσα τους κάτω απ το γόνατο με το τσαρουχοτοκά. Υπήρχε και άλλος τρόπος να πιάνουν τα τσαρούχια τους με ένα πισινό λουρί, το τσαγκαρόλουρο. Τα πρώτα τα φορούσαν στη Ρούμελη, ενώ τ' άλλα στο Μοριά. Οι φτωχότεροι φορούσαν γουρνοτσάρουχα, φτιαγμένα από δέρμα χοίρου. Ντουλαμάς Η φορεσιά κλείνει με τον ντουλαμά. Τον ρίχνανε πάνω τους σαν έπιανε κρύο και ήταν φτιαγμένος από τσόχα που την κεντούσαν με μαύρο μετάξι. Ο ντουλαμάς έφτανε ως τη μέση. Για τη βαρυχειμωνιά όμως είχανε τις φλοκάτες. Ήταν χωρίς μανίκια σαν τις παλιές μπέρτες κι έφταναν ως κάτω απ το γόνατο. Τις ύφαιναν με «φλόκο» - κρόσια που τον φορούσαν από μέσα για να ξεσταίνονται πιο πολύ και το συνηθισμένο χρώμα του ήταν το άσπρο. Σαν βρίσκονταν έξω το χειμώνα, χρησιμοποιούσαν τη φλοκάτα για στρωσίδι και για σκέπασμα. Για τον ίδιο σκοπό άλλοι είχανε την κάπα ίδιο σχέδιο με τη φλοκάτη φτιαγμένη όμως από τραγόμαλλο και βαλμένη στις νεροτριβές για να πήξει και να μην περνάει η βροχή και το κρύο. Σελάχι Συμπλήρωμα στην κύρια φορεσιά τους ήταν το σελάχι. Το έζωναν στη μέση τους, αλλά να πιάνει στα πλάγια στην αριστερή μεριά και μπροστά το μισό αριστερό πλευρό. Ήταν φτιαγμένο το σελάχι από τσόχα κόκκινη, σπάνια μαύρη, φύλλα - φύλλα για να κάνουν τις θήκες και κεντημένο με πολλών τεχνοτροπιών χρυσά κεντήματα, μα τα πιο συνηθισμένα δράκοντες και γοργόνες. Ανεξήγητο μένει γιατί οι στεριανοί αγαπούσαν τα θαλασσινά πλουμίδια, όπως και αυτά που στόλιζαν τις γκλίτσες και τις πίπες τους. Το πέτσινο σελλάχι φορέθηκε στα χρόνια του Όθωνα. Στις μέσα θήκες του σελλαχιού έβαζαν το ασημένιο τάσι τους για να πίνουν νερό, το τσαγκαροσούβλι για να μπαλώνουν τα τσαρούχια τους, την «ώρα» τους όπως λέγανε το ρολόγι, κι αν ξέρανε γράμματα και μπορούσανε να χαράζουν την υπογραφή τους, το ασημένιο καλαμάρι με το φτερό. Σε κάποια άκρη πάντα θα βρισκόταν και το αντίδοτο φάρμακο για τα δηλητήρια, το παντσεχρί. Μα δεν ήταν μονάχα αυτά που έπαιρνε το σελλάχι, πιο κάτω θα δούμε τα υπόλοιπα. 16 Σ ε λ ί δ α

18 Στολίδια Την όλη τους φορεσιά συμπλήρωναν και τα στολίδια τους, τα τσαπράζια ή τουσλούκια, όπως τα έλεγαν. Πρώτο ήταν το κουτσέκι. Στόλισμα ασημωμένο που στις τέσσερες πλευρές του κρεμόνταν σειρά από ψιλές αλυσίδες και κάλυπτε ολόκληρο το στήθος. Στηρίζονταν με θηλιές στις τέσσερες άκρες του στήθους, με τρίγωνα θηλικωτήρια που είχαν ζωγραφισμένο πάνω τους με σαββάτι (μαύρο σμάλτο) συνήθως το δικέφαλο αητό και στη μέση το κουτσέκι σε μεγάλη πλάκα είχε τους πολεμικούς αγίους, τον Αη- Γιώργη και τον Αη-Δημήτρη. Επειδή τα πιο πολλά τσαπράζια ήταν ζωγραφισμένα με σαββάτι, τα λέγανε σαββατλίδικα. Απ το αριστερό τους ώμο ήταν κρεμασμένο μ ασημένια αλυσίδα το στρογγυλό χαϊμαλί που έκλεινε μέσα του διάφορα φυλαχτά. Στις δυο όψεις του είχε σκαλισμένα τον προστάτη άγιο του και το Βαγγελισμό ή την Ανάσταση. Στην δεξιά μεριά είχαν μεριά είχαν το γυριστό ασημένιο σουγιά τους. Στο πίσω μέρος, στη μέση τους, στο λουρί του σελλαχιού, ήταν περασμένες οι δυό μπαλάσκες που πάνω τους είχαν πελεκημένη ανάγλυφα σχέδια π.χ. την Παρθένα Αθηνά. Μέσα βάζανε τα φουσέκια για τα ντουφέκια τους. Αριστερά πάλι απ τη λουρίδα του σελλαχιού κρεμόντανε τα φυσεκλίκια, με φουσέκια για τις κουμπούρες και μια θήκη που βάζανε τις τσακμακόπετρες, το μεδουλάρι, άλοιμα για τα ντουφέκια φτιαγμένο από μεδούλι και άλλες λιπαρές ύλες. Δεξιά μεριά κρεμόνταν κι η πέτσινη καπνοσακκούλα τους. Όλα τούτα τα δένανε μ ασημένια και πλουμιστά ζωστάρια. Μπροστά στον αριστερό μηρό, σε μακριά λουριά περασμένα σε δυο σε τρεις αράδες κρεμόνταν τα στρογγυλά ή και τρίγωνα ασημένια γαντζούδια ή τοκάδες. Δυο όμοια γαντζούδια σκέπαζαν τα γόνατά τους. Τούτο το στόλισμα το συνήθιζαν πολύ πριν το Γυναικεία ενδυμασία Οι γυναικείες φορεσιές του τόπου μας ανήκουν ουσιαστικά σε δύο μεγάλες ομάδες. Σ' εκείνη με καθαρή βυζαντινή προέλευση (δαλματική) και σ' εκείνη πού οι βυζαντινές ρίζες συγχωνεύονται με τα ενδύματα τής δυτικής Αναγέννησης (φουστάνι). Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της λαογράφου Αγγελικής Χατζημιχάλη οι γυναικείες φορεσιές χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: στις φορεσιές με το σιγκούνι, στις φορεσιές με το καβάδι και στις φορεσιές με το φουστάνι. Τα γυναικεία τοπικά ενδύματα στον ελληνικό χώρο άρχισαν ν' αλλάζουν ριζικά με τη συνεχή εισβολή του κατά καιρούς δυτικού «συρμού» (μόδα), στην περίοδο αυτή αρχικά με τις ξενοφερμένες βασίλισσες (Αμαλία, Όλγα, Σοφία) και σε συνέχεια με τη συνεχή επαφή τής μικρής πόλης με την πρωτεύουσα και του χωριού με τη μικρή πόλη. Σημαντικές αλλαγές στις γυναικείες φορεσιές επέφερε και η μακρά περίοδος της 17 Σ ε λ ί δ α

19 Τουρκοκρατίας και η έλλειψη οικονομικών πόρων και πρώτων υλών που αυτή επέφερε. Οι γυναικείες φορεσιές που θα παρουσιάσουμε σε αυτό το κομμάτι αποτελούν ένα κλάσμα του συνόλου των φορεσιών που υπήρχαν στην Ρούμελη, καθώς η ποικιλομορφία των ενδυμάτων και των παραλλαγών ήταν τόσο μεγάλη που υπήρχαν διαφορές ακόμη και σε διπλανά χωριά. Η εστίαση γίνεται στο σύνολο των κοινών σημείων που υπήρχαν στη γεωγραφική περιοχή της Ρούμελης Φορεσιές με σιγκούνι Η φορεσιά της Τανάγρας Η φορεσιά της Τανάγρας, εμφανίζεται σε πολλά χωριά της Βοιωτίας, μοιάζει με της Αττικής, αλλά διαφέρει στα κεντήματα και τη γενικότερη διακόσμηση. Τα χρώματά των σχεδίων δεν είναι έντονα με το μαύρο και το καφέ να κυριαρχούν. Η φορεσιά αποτελείται από: το ποκάμισο, το φούντι, τον τζάκο με τα πανωμάνικα, τα κατωμάνικα, την τραχηλιά, τη σιγκούνα, τη ζώνη, την ποδιά, τα γουρουνοτσάρουχα και τις κουντούρες. Για γιορτινό κεφαλόδεσμο είχαν το φεσάκι, τη μπόλια, τις φούντες και τα πεσκούλια, ενώ για καθημερινό το τσεμπέρι. Τέλος, στα κοσμήματα παρατηρούμε το μικρό γιορντάνι, το γιορντάνι του στήθους, το μεγάλο γιορντάνι, τις άλυσες και τα μπελεντζίκια με τις πλάκες. Το ποκάμισο ήταν από βαμβακερό ύφασμα, συνήθως χωρίς μανίκια, με κέντημα στον ποδόγυρο από μαύρο μετάξι. Ο τζάκος συγκρατεί τα πανωμάνικα, τα οποία είναι κεντημένα με σκούρο μετάξι και φτάνουν έως τον αγκώνα. Τα κατωμάνικα φτάνουν ως τον καρπό και είναι ραμμένα πάνω στον τζάκο, ενώ έχουν ίδια κεντήματα με τα πανωμάνικα. Η τραχηλιά που κάλυπτε το στήθος ήταν ολοκέντητη με σκούρο μετάξι σε ίδιους σχηματισμούς με τα πανωμάνικα. Η σιγκούνα από ολόμαλλο χοντρό ύφασμα, έχει κεντήματα μαύρα, θυμίζοντας αυτή της Ελευσίνας και της Μάνδρας. Η μπρέζα είναι η νυφική μεταξωτή ζώνη συνήθως σε κόκκινες αποχρώσεις, ενώ η καθημερινή ήταν μάλλινη με ρίγες. Η ποδιά παλιότερα ήταν μάλλινη και αργότερα μεταξωτή. Για παπούτσια είχαν τα γουρουνοτσάρουχα, τα οποία φορούσαν χωρίς κάλτσες, ενώ αργότερα οι κάλτσες ήταν μάλλινες και τις φορούσαν με τις κουντούρες, οι οποίες ήταν χοντρά παπούτσια. Ο κεφαλόδεσμος ο γιορτινός μοιάζει με της Αττικής αλλά και της Ελευσίνας, με το φεσάκι να έχει χρυσά νομίσματα, την μπόλια να είναι μεταξωτή με χρυσές δαντέλες και κρόσσια, δώρο του γαμπρού και τις φούντες και τα πεσκούλια που τα έπλεκαν για στόλισμα μαζί με τα μαλλιά. Πάνω στο τσεμπέρι έβαζαν το μικρό γιορντάνι το οποίο συνήθως είχε κρεμασμένα φλουριά, όπως και το γιορντάνι του λαιμού. Το μεγάλο γιορντάνι λέγεται και άλυσες, με σειρές αλυσίδες με νομίσματα και ένα σταυρό στο κέντρο. Τα κλειδωτάρια χρησίμευαν να δένουν τη μεταξωτή ζώνη, την μπρέζα, ενώ τα μπελετζίκια είναι βραχιόλια με αλυσίδες. 18 Σ ε λ ί δ α

20 Η φορεσιά της Μάνδρας Η φορεσιά της Μάνδρας αποτελείται από το μεσοφόρι και το φουστάνι, την ποδιά, το σιγκούνι και την μπόλια, ενώ στον κεφαλόδεσμο δεσπόζει η μαντήλα με την καλή φλουριά. Η φορεσιά της Ελευσίνας Η φορεσιά της Ελευσίνας συναντάται σε όλα τα γύρω χωριά από την Ελευσίνα. Εμφανίζει ομοιότητες στα κομμάτια με αυτήν της Αττικής, όμως διαφορές εντοπίζονται στο ποκάμισο και στα κεντήματα, στον τζάκο, στη σιγκούνα και στην ποδιά. Τα μέρη που αποτελείται είναι: το μισοφόρι, το ποκάμισο, το μεταξωτό ποκάμισο με τα μανίκια, ο τζάκος με τα πανωμάνικα(ζιπούνι), τα κατωμάνικα, η τραχηλιά, η μπολιάρα, η ζώστρα(ζώνη), η ποδιά, τα παπούτσια και οι κάλτσες. Ο κεφαλόδεσμος έχει τις πλεξίδες, τα πεσκούλια, το φέσι, την κορώνα, το καπιτσάλι, την μπόλια, το μαντήλι ή τσεμπέρι και το μικρό τσεμπέρι. Στα κοσμήματα συναντάμε το πλεχτό, το μικρό και το μεγάλο γιορντάνι, την αλυσίδα, το κορδόνι, τις άλυσες, τους φιόγκους, τις κατρούμπες και τα βραχιόλια. Το μισοφόρι, είναι βαμβακερό και συνήθως κάτω από τη μέση είχε σχήμα φούστας. Στη γιορτινή φορεσιά μπορεί να φορούσαν και τρία μισοφόρια μαζί. Το ποκάμισο είναι χωρίς μανίκια, όμοιο με της Αττικής, από βαμβακερό ύφασμα και το άνοιγμα στο λαιμό έδενε με δύο κορδόνια ή κούμπωνε με κουμπί. Είχε κεντήματα στον ποδόγυρο από μετάξι, τα οποία είχαν σχέδια γεωμετρικά. Αργότερα στο ποκάμισο προστέθηκαν μανίκια με δαντέλα στο τελείωμα, όπως δαντέλα αντικατέστησε και τα κεντήματα στον ποδόγυρο. Μια αλλαγή ακόμη, ήταν η μετάβαση από το βαμβακερό ποκάμισο στο μεταξωτό. Ο τζάκος μοιάζει με αυτόν της Αττικής, συγκρατούσε τα μανίκια, τα οποία είχαν σχέδια, ίδια με του ποδόγυρου. Αργότερα, αντικαταστάθηκε από το ζιπούνι, ανοιχτό μπροστά για να φαίνεται η τραχηλιά και κουμπώνει κάτω από το στήθος. Στην καθημερινή φορεσιά το ζιπούνι εμφανίζεται χωρίς κεντήματα, μάλλινο, ενώ στη νυφική ήταν υφαντό με κεντήματα. Ο τελευταίος τζάκος που εμφανίζεται είναι η καμιζόλα, από μαύρο ή βυσσινί βελούδο, με κεντήματα από χρυσό. Στα μανίκια αργότερα προστέθηκε δαντέλα. Τα κατωμάνικα φοριόταν με τον τζάκο και ήταν κεντημένα με μετάξι, σε ίδιο σχέδιο με τον ποδόγυρο. Η αντικατάσταση του τζάκου με το ζιπούνι και την καμιζόλα, οδήγησε και στην κατάργηση των κατωμάνικων, καθώς το ποκάμισο είχε πλέον μακριά μανίκια. Η τραχηλιά εμφανίστηκε με την αλλαγή του ποκαμίσου σε μεταξωτό, καθώς το παλιότερο ήταν κλειστό έως το λαιμό. Ήταν από άσπρο βαμβακερό ύφασμα υφαντό, μετά εμφανιζόταν χασεδένια με δαντέλες και τελευταία μεταξωτή με δαντέλες και κέντημα από μετάξι. Στη τραχηλιά ραβόταν σε σειρές τα φλουριά που ήταν δώρα από το γαμπρό και τους υπόλοιπους συγγενείς. 19 Σ ε λ ί δ α

21 Το σιγκούνι, ήταν κοινό σε γιορτές και καθημερινές, από λευκό μαλλί ειδικά επεξεργασμένο. Εμφανίζεται σε διάφορες μορφές με τα χρόνια, με αρχικά μαύρα κεντήματα σε λουρίδες, που αργότερα έγιναν άσπρα. Αργότερα εμφανίστηκε η μπολιάρα, που πήρε τη θέση του σιγκουνιού. Η ζώστρα(ζώνη) ήταν μάλλινη, μήκους τριών μέτρων και εμφανίζεται σε χρώματα άσπρο, πράσινο ή κόκκινο. Αργότερα εμφανίστηκε η κόκκινη βελούδινη ζώνη με χρυσά κεντήματα που κούμπωνε μπροστά με τα θηλυκωτάρια. Η ποδιά που φορούσαν με το παλιό ποκάμισο ήταν μάλλινη με ρίγες και πολύχρωμη. Αργότερα αντικαταστάθηκε με χασεδένια με πιέτες ή βολάν, κεντήματα και φιόγκους. Παπούτσια παλιότερα δεν συνόδευαν τη φορεσιά,ούτε τη γιορτινή. Μετά εμφανίστηκαν τα γουρουνοτσάρουχα και στη συνέχεια τα παπούτσια από βιδέλο. Οι κάλτσες εμφανίστηκαν όταν πλέον φόρεσαν κανονικά παπούτσια και ήταν από άσπρο μαλλί αρχικά και μετά από βαμβάκι. Ο κεφαλόδεσμος, μοιάζει με αυτόν της Αττικής, με τις πλεξίδες ή τα πεσκούλια, που είχαν φούντες, ενώ το φέσι της νυφικής φορεσιάς υπήρχε μόνο με το παλιό ποκάμισο και είχε ραμμένα επάνω του νομίσματα. Στο μέτωπο για στολίδι υπήρχε η κορώνα με τα φλουριά και το καπιτσάλι συγκρατούσε το φέσι. Ήταν από βελούδο ή μεταξωτό και περνώντας κάτω από το σαγόνι, έφτανε στα αυτιά και στερεωνόταν πάνω στο φέσι με κόψες. Η μπόλια ήταν λευκή βαμβακερή, ίδια με της Κορίνθου, ενώ αργότερα αντικαταστάθηκε με αγοραστή. Την μπόλια φορούσαν και για σκέπη οι νύφες. Το μαντήλι ή τσεμπέρι ήταν κίτρινο με σχέδια πολύχρωμα, φοριόταν έως τα 40 χρόνια της γυναίκας τις καθημερινές, ενώ αργότερα και τις γιορτές όταν καταργήθηκε η μπόλια. Μετά τα 40 φορούσαν καφέ μαντίλι, το λεγόμενο μεγάλο τσεμπέρι και από κάτω το μικρό τσεμπέρι, που ήταν λευκό και συγκρατούσε τα μαλλιά. Το μαντήλι δενόταν πίσω στο λαιμό, με εξαίρεση τις γιορτές που τα κορίτσια μόνο, το στερέωναν στο αριστερό μέρος του στήθους με καρφίτσα. Τα κοσμήματα της φορεσιάς ήταν η προίκα της γυναίκας. Το πλεχτό είναι το δικτυωτό πλέγμα που καλύπτει το στήθος και έχει σειρές με νομίσματα ανάλογα με την οικονομική κατάσταση. Αργότερα αντικαταστάθηκε από την τραχηλιά με τα ραμμένα νομίσματα επάνω. Το μικρό γιορντάνι ήταν κόσμημα του λαιμού με μικρά νομίσματα ραμμένα, ενώ το μεγάλο γιορντάνι στόλιζε το στήθος. Η αλυσίδα ήταν κόσμημα με σταυρό ή καρδιά ή ένα φλουρί, ενώ είχε και μικρότερα φλουριά. Οι άλυσες είναι σειρές από αλυσίδες τοποθετημένες στη μέση και έπεφταν στην ποδιά. Οι αρραβωνιασμένες και παντρεμένες γυναίκες, συχνά φορούσαν 2 φιόγκους στους ώμους και μία στο κάτω μέρος του πλεχτού για να υποδηλώνουν τη διαφορά από τις ανύπαντρες. Τα κοσμήματα που ολοκλήρωναν τη φορεσιά ήταν τα βραχιόλια, χρυσά ή ασημένια. Η φορεσιά της Αράχωβας Η φορεσιά της Αράχωβας συνηθιζόταν στην περιοχή της Άμφισσας και του Διστόμου. Σύμφωνα με την περιγραφή της Dorad Istriaπου περιηγήθηκε στην περιοχή η φορεσιά αποτελείται από λεπτό ποκάμισο, άσπρο μάλλινο υφαντό σιγκούνι με κεντήματα πολύχρωμα στην άκρη. Στη μέση φορούσαν ζώνες κόκκινες τα κορίτσια και γαλάζιες 20 Σ ε λ ί δ α

22 οι παντρεμένες που συγκρατούν τη μάλλινη ποδιά. Στο κεφάλι φορούν χρωματιστό μάλλινο ύφασμα δεμένο, ενώ στο πίσω μέρος υπάρχει μια μεγάλη πλατιά κοτσίδα και τα μαλλιά σε πλεξούδες. Επίσης φορούσαν κόκκινο φέσι και λωρίδες μάλλινου υφάσματος κεντημένες με χρυσό. Με τα χρόνια η φορεσιά απλοποιήθηκε, καταργώντας ορισμένα μέρη της. Τα μέρη της φορεσιάς είναι: το κολλαριστό, το παλιό ποκάμισο, το μεταξωτό ποκάμισο, η σιγκούνα, ο φκάς, η ποδιά, το χρυσό ποδιόσχοινο, το χρυσό μαντηλάκι, οι κάλτσες και τα γουρουνοτσάρουχα. Στο κεφαλόδεμα παρατηρείται το φέσι, οι κοτσίδες, η σκέπη, το κόκκινο τσεμπέρι και το κρεμεζί μαντήλι. Τα κοσμήματα είναι τα θηλυκωτάρια, οι αλυσίδες με τα χαϊμαλιά, οι κορδέλες με τα φλουριά, οι δίπλες με τα μαργαριτάρια και το γιορντάνι. Το κολλαριστό μισοφόρι είναι χασεδένιο μισοφόρι, στο ίδιο σχήμα με το ποκάμισο. Το παλιό ποκάμισο ήταν υφαντό από άσπρο βαμβάκι, χωρίς μανίκια. Το νυφικό μερικές φορές μπορούσε να είναι κόκκινο μεταξωτό με κεντήματα. Το μεταξωτό ποκάμισο είναι από ύφασμα με ούβγιες από το Γαλαξίδι. Είναι μακρύ με μακριά και φαρδιά μανίκια και γιακά γύρω από το λαιμό. Η σιγκούνα είναι άσπρος επενδύτης από χοντρό μάλλινο ύφασμα, κεντημένο με θηλιές. Ο φ(ου)κάς είναι το ζωνάρι με μήκος 3μέτρα, υφαντό. Φοριόταν διπλωμένο στα δύο γύρω από τη μέση για να σφίγγει το σιγκούνι. Τόσο το ύφασμα όσο και τα σχέδια, ποικίλουν ανάλογα την ηλικία. Έτσι οι νεότερες φορούσαν κόκκινους μάλλινους, οι παντρεμένες μάλλινους με ρίγες και σχέδια και οι νύφες ασπρόμαυρους μεταξωτούς, με μαύρο μπρισίμι και άσπρο μετάξι. Η ποδιά ήταν από τσόχα, κεντημένη με σχέδια και αργότερα με κίτρινο μεταξωτό κορδόνι. Σήμερα εμφανίζεται βελούδινη με δυτικά σχέδια. Το χρυσό ποδιόσχοινο είναι στενή ζώνη κεντημένη με χρυσό πάνω σε μαύρη τσόχα, με χρυσές φούντες στις άκρες. Φοριέται πάνω από την ποδιά και δένεται μπροστά. Το χρυσό μαντηλάκι στερεωνόταν στο ποδιόσχοινο και έπεφτε πάνω στην ποδιά. Παλιά φορούσαν άσπρες μάλλινες κάλτσες χωρίς πατούσα, δεμένες με σχοινί στο πέλμα, ενώ κάτω από τα γόνατα τις έσφιγγαν με κεντημένες γουνατάρες. Στη συνέχεια φορούσαν τα γουρουνοτσάρουχα, τα οποία ήταν μυτερά μπροστά. Στο παλιότερο νυφικό κεφαλόδεσμο υπήρχε το φέσι και τα πέσκουλια(φούντες πρόσθετες για τα μαλλιά), το καμπτσέλι(λωρίδα από μαντήλι που συγκρατεί το φέσι) και η μεταξωτή σκέπη, με πολύχρωμα κεντήματα. Το φέσι είχε σειρές φλουριά, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της νύφης. Οι κοτσίδες ήταν πρόσθετες πλεξούδες που έβαζαν στη νύφη, από πρόβια μαλλιά και έφταναν έως την άκρη της σιγκούνας, στολίζοντας την πλάτη. Η γάζα με τις φούντες ή σκέπη είναι το λευκό μεταξωτό μαντήλι, το οποίο αντικατέστησε το φέσι. 21 Σ ε λ ί δ α

23 Το κόκκινο τσεμπέρι είναι ένα μαντήλι το οποίο εμφανίστηκε αφού καταργήθηκε το φέσι, ενώ από πάνω αντί για σκέπη φορούσαν το κρεμεζί μαντήλι. Στα κοσμήματα της νυφικής ανήκουν τα θηλυκωτάρια, τα οποία είναι πόρπες που συγκρατούν τη σιγκούνα κάτω από το στήθος. Οι αλυσίδες με τα χαϊμαλιά στερεώνονταν με το πουλί που είχαν πάνω στους ώμους στη σιγκούνα, ενώ τα φλουριά έπεφταν στο στήθος. Στα κοσμήματα για το λαιμό ανήκε και το γιορτάνι, ενώ οι πιο πλούσιες νύφες φορούσαν και τα σχοινιά με τα μαργαριτάρια. Η φορεσιά της Αγιάννας Η φορεσιά της Αγιάννας πήρε την ονομασία της από την κωμόπολη της Αγίας Άννας στη Β.Α. Εύβοια. Ο τύπος αυτός συνηθιζόταν με παραλλαγές σε πολλά χωριά της Εύβοιας.Η περιοχή της Αγίας Άννας ήταν γνωστή επειδή οι κάτοικοί της καλλιεργούσαν ριζάρι, τον κόκκινο λειχήνα, ο οποίος είναι γνωστός από την αρχαιότητα ως ερυθρόδανο βαφικό. Από τις ρίζες του φυτού παρήγαγαν βαφή, και την πουλούσαν τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Αυτή ήταν μια εργασία αποκλειστικά για της γυναίκες της περιοχής. Διακρίνονται δύο είδη της φορεσιάς, η γιορτινή ή νυφιάτικη και η καθημερινή. Οι διαφορές τους εντοπίζονται μόνο στο πλήθος των κεντημάτων. Διαχωρισμός επίσης, υπήρχε στις φορεσιές των κοριτσιών και των παντρεμένων γυναικών. Τα κορίτσια, πριν παντρευτούν, φορούσαν το σαγιάδι. Έχει αρκετές ομοιότητες με το σιγκούνι με διαφορά ότι είναι λευκός επενδύτης με πολύ λίγα σχέδια στο κάτω μέρος. Από την ημέρα του γάμου τους, φορούν πλέον το σιγκούνι. Η φορεσιά αποτελείται από: τη φανέλα, το ποκάμισο, τις μεταξωτές μάνικες, το σιγκούνι, την τσιπούνα, την τραχηλιά, την ποδιά, την ποδολουρίδα, το καντέμι, τη ζώστρα, το ζουνάρι και τα τσαρούχια με τη μύτη. Στη νυφιάτικη εκδοχή, για κεφαλοδέσμο εμφανίζονται ο γύρος, το μαγκούρι, τα μπερσάνια, οι κοτσίδες-κρεμέζες, το τριχάκι, το ζαβόνι, το ασημοβέλονο με το φλουρί, η μπόλια, η μπαρέζα και το μαντήλι. Αντίθετα, στη καθημερινή φορεσιά ο κεφαλόδεσμος ονομαζόταν μαντηλιάσματα. Για κοσμήματα υπήρχαν το γιορτάνι, η καρφίτσα, τα φλουριά, το θηλυκωτήρι με τα σταυρουλάκια ή τις καμπάνες. Η φανέλα, αποτελείται από βαμβακερό ύφασμα και τα μανίκια είναι πλεκτά σε διάφορα σχέδια, ώστε να φαίνονται κάτω από το ποκάμισο. Το ποκάμισο είναι βαμβακερό μακρύ ύφασμα, ενώ στα μανίκια του εμφανίζεται το ίδιο σχέδιο που έχει στον ποδόγυρο. Τα κεντήματά του διαφέρουν ανά ηλικία. Συγκεκριμένα άλλα γιομίσματα (κεντήματα) έχουν τα κορίτσια, άλλα οι νύφες, άλλα οι παντρεμένες και άλλα οι μεγαλύτερες γυναίκες. Διαφορετικά σχέδια υπάρχουν επίσης και ανά περίσταση, καθημερινά ή γιορτινά. Τα νυφικά ποκάμισα(μεγάλα ποκάμισα όπως λεγόταν) δεν έχουν μανίκια και ο ποδόγυρος αποτελείται από πλατιά κεντήματα. Το ποκάμισο που φοράει η νύφη την ημέρα του γάμου, αποτελείται από τρία μέρη, με διαφορετικό μήκος, ώστε να φαίνεται πλούσιος ο ποδόγυρος. Αυτά στη συνέχεια διαχωρίζονται και φοριούνται σε ειδικές 22 Σ ε λ ί δ α

24 περιστάσεις-γιορτές, μέχρι η κόρη της γυναίκας να φτάσει στην ηλικία των δώδεκα ετών. Μετά φυλαγόταν ως προίκα για την κόρη. Τα σχέδια στα πουκάμισα είναι γεωμετρικά, με μαιανδρικά στοιχεία φτιαγμένα από μετάξι, βαμμένο ανάλογα με το σχέδιο που αναπαριστά το κέντημα. Οι γυναίκες μεγαλύτερες ηλικίας δεν είχαν καθόλου σχέδια στα ποκάμισά τους. Οι μεταξωτές μάνικες ράβονται πάνω σε μάλλινο μπούστο και φοριούνται πάνω από τα ποκάμισα. Το ύφασμά τους είχε γραμμές σε αποστάσεις, τη ραφή από τον ώμο τη στόλιζαν με κέντημα ενώ στην άκρη κάθε μανικιού κεντούσαν επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Η τραχηλιά, αποτελείται και αυτή από μεταξωτό ύφασμα και στερεώνεται στο σιγκούνι. Φοριέται κάτω από αυτό και καλύπτει το στήθος, έως κάτω από τη μέση. Το άνοιγμα του λαιμού και τις άκρες γενικότερα τις στόλιζαν με δαντέλα. Το σιγκούνι, είναι άσπρο ολόμαλλο κεντημένο με μετάξι. Φτιάχνεται με ειδική επεξεργασία του μαλλιού από τις ράφτρες, ενώ τα κεντήματα τα φτιάχνουν οι γυναίκες μόνες τους. Η τσιμπούνα είναι το ολόμαλλο φόρεμα χωρίς μανίκια πάνω από το σιγκούνι, το οποίο χρησίμευε το χειμώνα για προστασία από το κρύο. Οι νέες φορούσαν μαύρο και οι γριές άσπρο, ενώ αργότερα αντικαταστάθηκε από την πατατούκα, μαύρο πανωφόρι από τσουκνίτικο πανί.η ποδιά φοριόταν πάνω από τι σιγκούνι, σκεπάζοντας την τραχηλιά. Η νυφιάτικη ήταν μάλλινη, υφαντή στον αργαλειό, σε κόκκινο χρώμα και με κεντήματα. Αργότερα αντικαταστάθηκε από μαύρη με κεντήματα. Οι καθημερινές ποδιές ήταν φτιαγμένες στον αργαλειό, με πολύχρωμα σχέδια. Αυτές τις ποδιές τις φορούσε η γυναίκα μέχρι η κόρη της να φτάσει στην ηλικία των δώδεκα ετών. Μετά δεν επιτρεπόταν να φοράει πολύχρωμα σχέδια. Η ποδολουρίδα, είναι η νυφική ζώνη, που σφίγγει το σιγκούνι στη μέση. Είναι μαύρη, βελούδινη με κεντήματα μεταξωτά και στερεώνεται με κλειδωτήρια ή πόρπες. Η νυφική φορεσιά, είχε ακόμη το καντέμι, ζωνάρι μήκους 3,5 μέτρων ερχόμενο από την Πόλη, το οποίο στις άκρες είχε κρόσσια. Η νιόπαντρη αντί για καντέμι, φοράει τη ζώστρα γύρω από το σιγκούνι και από πάνω βάζει την ποδολουρίδα. Η ζώστρα είναι από μαύρη φέλπα, τριγωνική, με κρόσσια στις άκρες. Το τρίγωνο που σχηματίζει κρέμεται πίσω στη μέση, για να φαίνονται τα κεντήματά της. Η ζώστρα φοριέται από τη γυναίκα σε γιορτές, μέχρι να παντρευτεί το πρώτο της παιδί. Το ζουνάρι, είναι η καθημερινή μάλλινη ζώνη σε σκούρο γαλάζιο χρώμα. Έχει μήκος 2,5 μέτρα, με μικρές φούντες στην άκρη. Τα τσαρούχια με τη μύτη τα φορούσαν οι γυναίκες μόνο Κυριακές και γιορτές, χωρίς κάλτσες. Τις καθημερινές ήταν ξιπόλητες. Αργότερα αντικαταστάθηκαν από τα βοδέλα, κοινά μαύρα παπούτσια, και στη συνέχεια καθημερινά πλέον, φορούσαν όλες οι γυναίκες παπούτσια, με πλεκτά μάλλινα τσουράπια(κάλτσες). Ο γύρος ήταν ένα κόκκινο πανί, διπλωμένο και τον φορούσαν γύρω από το κεφάλι, δεμένο στο πίσω μέρος. 23 Σ ε λ ί δ α

25 Το μαγκούρι είναι ασημένιο έλασμα, ντυμένο εσωτερικά με κόκκινο ύφασμα, το οποίο φορούσε γύρω από το σαγόνι και τα μάγουλα η νύφη και γάντζωνε στο γύρο. Τα μπερσάνια είναι ασημένιο κόσμημα που στόλιζε το μέτωπο, από το οποίο κρέμονται αλυσίδες με φλουριά. Οι γυναίκες συνήθιζαν να κάνουν τα μαλλιά τους πλεξούδες σε στεφάνι γύρω από το κεφάλι, ενώ μόνο οι νύφες και οι νιόπαντρες, άφηναν τις πλεξούδες ελεύθερες κάτω. Στις πλεξούδες της νύφης έπλεκαν κοτσίδες, μακριές μαύρες πλεξούδες από πρόβια μαλλιά που έφταναν έως κάτω από το σιγκούνι. Το τριχάκι είναι άσπρο διάφανο μεταξωτό με ελαφριά κεντήματα, που χρησίμευε για πέπλο της νύφης. Σκέπαζε όλο το κεφάλι, έως κάτω από τα μάτια και όλη την πλάτη, ενώ τα πλαϊνά στερεώνονταν στο γύρο. Το ζαβόνι είναι θαλασσί ή τρινατφυλλιά κορδέλα, με φιόγκο και το καρφίτσωναν στο γύρο. Οι άκρες του έφτανα έως την άκρη του σιγκουνιού και ήταν δώρο του γαμπρού. Το ασημοβέλονο με το φλουρί ήταν μια ασημένια καρφίτσα με κρεμασμένο φλουρί, την οποία χάριζε ο γαμπρός στον αρραβώνα. Την τοποθετούνταν πάνω στο τριχάκι και το φλουρί έπεφτε ανάμεσα στα φρύδια. Ήταν ένα κόσμημα που οι γυναίκες συνήθιζαν να φορούν και σε γιορτές. Η μπόλια είναι λευκή μεταξωτή με κεντήματα και κρόσσια, την οποία φορούσαν οι νιόπαντρες, με τις άκρες ανοιχτές μπροστά το στήθος για να φαίνονται τα τάλαρα, ενώ αργότερα γύριζαν τις δύο άκρες γύρω από το σαγόνι και τις έριχναν μετά στην πλάτη. Τη φορούσαν μαζί με το γύρο, με τα μαλλιά τους σε πλεξούδες ριχτές. Μπαρέζα ήταν το βαμβακερό μαντήλι, λευκό για τις νέες, καφέ για τις μεσήλικες και μαύρο για τις ηλικιωμένες. Φοριόταν από τις γυναίκες μετά που σταματούσαν να φοράνε τη μπόλια, δηλαδή δύο χρόνια μετά το γάμο. Το μαντήλι, φοριόταν πάνω από τη μπαρέζα και εμφανίζεται σε διάφορα χρώματα (άσπρο, κίτρινο, καφέ, μαύρο), ανάλογα την περίσταση και την ηλικία. Συνήθιζαν να το φορούν τριγωνικά, σταυρωτά κάτω από το σαγόνι και δεμένο πίσω. Τα μαντηλιάσματα, ήταν τα καθημερινά μαντίλια, αντικαθιστώντας την μπαρέζα με το μαντήλι. Ο τρόπος που φοριόταν το μαντήλι διέφερε για τις νύφες, που το άφηνα ριχτό, για τις παντρεμένες που το σταύρωναν στο λαιμό και το έδεναν πίσω, ενώ οι υπόλοιπες γυναίκες(ανύπαντρες και ηλικιωμένες) το έδεναν στο κεφάλι, αφού κάλυπταν το στόμα και το λαιμό. Τα κοσμήματα συνήθως ήταν δώρα του γαμπρού. Τα τάλαρα της νύφης έδειχναν την οικονομική κατάσταση του γαμπρού. Το γιορτάνι, σαν περιδέραιο φοριόταν στο λαιμό και από αυτό κρεμόταν φλουριά. Ήταν και αυτό, όπως το μαγκούρι ντυμένο εσωτερικά με ύφασμα. Η καρφίτσα ήταν το κόσμημα με φλουριά που φορούσε η νύφη στο στήθος, αποτελούμενο από πέντε πόρπες (τόκες). Οι τρείς μεσαίες γαντζώνονται στο κέντρο, ενώ οι άλλες δύο στο σιγκούνι. 24 Σ ε λ ί δ α

26 Τα τάλαρα είναι τρεις έως πέντε σειρές αλυσίδες, που κρέμονται κάτω από την καρφίτσα, στερεωμένες στο σιγκούνι. Το θηλυκωτήρι είναι οι ασημένιες πόρπες της ζώνης που στερεώνουν την ποδολουρίδα.τέλος, η φορεσιά ολοκληρώνεται με τις καμπάνες, οι οποίες είναι μεγάλα ασημένια σκουλαρίκια. Η φορεσιά της Αττικής Η φορεσιά της Αττικής, η οποία ονομάστηκε και Μεσογίτικη, φορέθηκε σε πολλά χωριά των Μεσογείων, ενώ παρατηρήθηκε επίσης στη Θήβα, σε χωριά της Μεγαρίδας, εκτός από τα Μέγαρα, και με παραλλαγές στην Ελευσίνα και τη Μάνδρα.Η μεσογίτικη καταχωρείται στις φορεσιές με το σιγκούνι και διακρίνεται στην καθημερινή, στη νυφική και τη γιορτινή πρώτης και δεύτερης κοινωνικής τάξης. Οι διαφορές τους εντοπίζονται στα κεντήματα και στα υφάσματα. Διαφορές εντοπίζονται επίσης ανά ηλικία και ανά περίσταση. Η γιορτινή μεσογίτικη φορεσιά επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την επίσημη γυναικεία φορεσιά της ελληνικής βασιλικής αυλής, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα από τη βασίλισσα Όλγα, αλλά και την παιδική φορεσιά της βλαχούλας. Η νυφική φορεσιά Οι νύφες της ανώτερης κοινωνικής τάξης φορούσαν χρυσή στολή με κύριο χαρακτηριστικό το κεντημένο με μετάξι και χρυσό ποκάμισο. Η φορεσιά αυτή εμφανίστηκε μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους ως ένδειξη πλούτου.η νυφική φορεσιά υποδείκνυε την οικονομική κατάσταση του γαμπρού, καθώς τόσο το ποκάμισο, όσο και ο τζάκος με τα χρυσά μανίκια, αλλά και ο κεφαλόδεσμος με τα χρυσαφικά ήταν δώρα του γαμπρού. Τα κοσμήματα του στήθους και του κεφαλόδεσμου ήταν προίκα και αποτελούνταν από φλουριά τόσο από το γαμπρό, όσο και από συγγενείς, ακόμη και την ίδια τη νύφη. Τα νομίσματα αυτά οι φτωχές τα χρησιμοποιούσαν για αγορές (π.χ σπίτι ή χωράφι), ενώ οι πλουσιότερες τα κρατούσαν για προίκα στις κόρες. Η νυφική φορεσιά φοριόταν μετά το γάμο σε όλες τις γιορτές και τις επίσημες περιστάσεις μέχρι τη γέννηση του δεύτερου παιδιού.οι διαφορές με την καθημερινή φορεσιά εντοπίζονται κυρίως στο σιγκούνι και σε μερικά επιπλέον κομμάτια που δεν υπάρχουν στην καθημερινή, όπως η τραχηλιά, το μεταξωτό ζουνάρι, τα τσουράπια και τα καλίκια.επιπλέον στον κεφαλόδεσμο της, η γιορτινή φορεά είχε συνήθως τη σκούφια, το καπιτσάλι, την κορώνα, τη χρυσή σκέπη, τη χρυσή ομπόλια και πλούσια κοσμήματα τόσο στο κεφάλι όσο και στο στήθος. Μεταξύ αυτών είναι τα κιουστέκια του τζάκου, το μικρό και το μεγάλο γιορντάνι, το κορδόνι, τα μπελετζίκια, οι πλεξίδες, τα πεσκούλια, τα καρφώματα και τα θηλυκωτάρια. Η καθημερινή φορεσιά Την καθημερινή φορεσιά αποτελούσαν το μισοφόρι, το ποκάμισο (καμίσι), ο τζάκος (ζιπούνι) με τα πανωμάνικα, τα κατωμάνια, το κεντητό σιγκούνι, η ποδιά, το ζουνάρι, τοι ζάγρες (υποδήματα), το τσεμπέρι, το μαντήλι και το γκιουρντί. Το μισοφόρι είναι το εσωτερικό ποκάμισο από βαμβακερό και μάλλινο ύφασμα. Το ποκάμισο είναι από βαμβακερό άσπρο ύφασμα στον αργαλειό, χωρίς μανίκια και με 25 Σ ε λ ί δ α

27 κέντημα στον ποδόγυρο. Τα κεντήματα στον ποδόγυρο ανάλογα τον πλούτο και την περίσταση είναι πλούσια με διάφορα σχέδια γεωμετρικά. Ο τζάκος, ο μπούστος δηλαδή που συγκρατεί τα μανίκια είναι κοντός, από βαμβακερό ύφασμα, το κορμί του κουμπώνει κάτω από το στήθος, ενώ έχει και τα πανωμάνικα, ολοκέντητα μανίκια ως τον αγκώνα. Το κορμί του τζάκου δεν έχει κεντήματα, παρά μόνο ο λαιμός στολίζεται με κόκκινο μεταξωτό γαϊτάνι. Τα μανίκια του τζάκου ήταν κεντημένα με χρυσάφι. Τα κατωμάνικα είναι πρόσθετα μανίκια κάτω από τα μανίκια του τζάκου και είναι κεντημένα, ίδια με τον ποδόγυρο. Το σιγκούνι, αργότερα εμφανιζόταν μόνο στην καθημερινή φορεσιά και ήταν από άσπρο μαλλί υφαντό. Τη θέση του πήραν τα άσπρα σιγκούνια, τα λεγόμενα γρίζοι. Πρόκειται για δύο σιγκούνια που φορούσαν το ένα πάνω στο άλλο. Το πρώτο είναι υφαντό και το δεύτερο μάλλινο, λευκά και τελειώνουν σε φαρδιά τσόχα σε κόκκινο χρώμα. Τα χρυσά γρίζα είχαν κεντήματα με σχέδια. Η γρίκα, η κόκκινη τραχηλιά φοριέται πάνω από το τζάκο στη γιορτινή μόνο φορεσιά. Καλύπτει το στήθος, είναι μεταξωτή και στολισμένη με δαντέλα, ενώ στο γιακά της στερεώνεται το μικρό γιορντάνι. Η ποδιά είναι από μαλλί και βαμβάκι με γεωμετρικά θέματα σχεδιασμένη και εμφανίζεται μόνο στην καθημερινή φορεσιά. Η νυφική και η γιορτινή είχαν και το μπρεζεκούκι, το οποίο ήταν μεταξωτό κόκκινο ζωνάρι, μήκους 3 μέτρων. Το έδεναν γύρω από τη μέση και το στερέωναν με χρυσές καρφίτσες, τις κόψες. Στην καθημερινή φοριόταν το κόκκινο ζουνάρι από μαλλί, με λίγα κεντήματα. Η χρυσοΰφαντη ζώνη φοριόταν από τις γυναίκες της πρώτης κοινωνικής τάξης και πολλές φορές προερχόταν από το Άγιο Όρος. Πάνω από τη σιγκούνα, το χειμώνα φορούσαν το γκιουρντί και πάνω από τη γρίζα το χράμι. Το γκιουρντί ήταν παλιότερα άσπρο και αργότερα σκούρο γαλάζιο, μάλλινο. Τα τσουράπε, οι κάλτσες δηλαδή, ήταν άσπρα βαμβακερά με τρυπητά σχέδια, που φορούσαν μόνο σε γιορτές, καθώς τις καθημερινές ήταν ξυπόλητες. Τα χρυσαφικά της νύφης προέρχονταν από το γαμπρό που τα χάριζε καθ όλη τη διάρκεια του αρραβώνα, στις επίσημες γιορτές. Οι ζάγρες είναι τα καθημερινά παπούτσια της δουλειάς από βιδέλο, που τα φορούσαν σπάνια. Παλιότερα φορούσαν γουρουνοτσάρουχα. Τα καλίκια με το χρυσάφι, ήταν τα καλοκαιρινά υποδήματα της νύφης, κεντημένα με χρυσό κορδόνι πάνω σε βυσσινί, πράσινο ή κόκκινο βελούδο. Τα λουστρίνια, είναι τα χειμωνιάτικα υποδήματα της νύφης, με σχέδια από κίτρινο μπρισίμι. Τα μαλλιά τους οι γυναίκες συνήθιζαν να τα φτιάχνουν σε δύο πλεξούδες που έπεφταν στην πλάτη και από πάνω έδεναν το τσεμπέρι και στη συνέχεια το μαντήλι το λουλουδάτο. Η νύφη είχε διαφορετικό τρόπο χτενίσματος στα μεσόγεια, φτιάχνοντας μία κοτσίδα, την οποία κρατούσε για σαράντα ημέρες από την ημέρα του γάμου. Σε κάποιες άλλες περιοχές τις αττικής είχαν διαφορετικό τρόπο χτενίσματος, φτιάχνοντας δύο πλεξούδες, τις οποίες έπιαναν με μια καρφίτσα πίσω και γινόταν μία. Οι νύφες μαζί με τα μαλλιά τους έπλεκαν και τα γαϊτάνια, απ τα οποία κρεμόταν οι πλεξίδες ή τα πεσκούλια και πάνω στο κεφάλι τοποθετούσαν τη σκούφια με τα φλουριά και τη 26 Σ ε λ ί δ α

28 συγκρατούσαν με το καπιτσάλι. Στο μέτωπο φορούσαν την κορώνα και από πάνω τη σκέπη, την οποία μετά το γάμο αντικαθιστούσαν με τη χρυσή ομπόλια. Οι πλεξίδες και τα πεσκούλια ήταν φούντες μεταξωτές από κόκκινο ή κρεμεζί μπρισίμι, σκεπασμένες με αληθινό χρυσάφι και ήταν δώρο του γαμπρού. Οι πλεξίδες ήταν πολύ πιο πλούσιες σε σχέση με τα πεσκούλια, που δεν είχαν στολίσματα. Η σκούφια με τα φλουριά είναι ο νυφικός κεφαλόδεσμος, μικρό κάλυμμα του κεφαλιού, που μετά το γάμο φορούσαν μόνο σε γιορτές. Το καπιτσάλι είναι μια λουρίδα από κόκκινο βελούδο, κεντημένη με χρυσόνημα, η οποία περνάει κάτω από το λαιμό και δένει στο φέσι. Η κορώνα, ήταν δώρο του γαμπρού και στόλιζε το μέτωπο της νύφης. Η χρυσή σκέπη, και αυτή δώρο από το γαμπρό, είναι ένα αραχνούφαντο μεταξωτό πέπλο, με κρόσσια στις άκρες. Τη θέση της μετά το γάμο, έπαιρνε η χρυσή ομπόλια, η οποία έχει πολλές ομοιότητες αλλά ήταν αγορασμένη από την Αθήνα συνήθως. Τις καθημερινές οι γυναίκες φορούσαν το τσεμπέρι και από πάνω το μαντήλι το λουλουδάτο, συνήθως σε κίτρινο χρώμα με σχέδια. Πλούσια ήταν και τα χρυσαφικά της νυφικής και γιορτινής φορεσιάς. Τα κουστέκια του τζάκου είναι ασημένιες πόρπες που χρησίμευαν για να κλείνει ο τζάκος κάτω από το στήθος.το μικρό γιορντάνι είναι κόσμημα για το λαιμό και αποτελείται από 12 έως 19 κομμάτια, από τα οποία κρεμόταν φλουριά και ήταν επενδυμένο εσωτερικά με ύφασμα. Το μεγάλο γιορντάνι ήταν στολίδι για το στήθος. Πρόκειται για ένα διχτυωτό πλέγμα από χρυσές ή ασημένιες χάντρες. Στο κάτω μέρος έραβαν ασημένια γρόσια και κρεμούσαν νομίσματα χαρισμένα από τους συγγενείς και το γαμπρό. Στη νυφική φορεσιά υπήρχαν και οι άλυσες, που είναι κόσμημα για το λαιμό, με σταυρό και αλυσίδες με νομίσματα και φλουριά. Στα στερεώματα τόσο του στήθους όσο και του κεφαλόδεσμου, τοποθετούσαν καρφίτσες. Οι νύφες φορούσαν επίσης τα μπελετζίκια, βραχιόλια με σχέδια, ενώ τη φορεσιά ολοκλήρωναν τα θηλυκωτάρια που έκλειναν τη ζώστρα στη μέση. Η φορεσιά της Αταλάντης Η νεότερη φορεσιά, στην οποία έχουν καταργηθεί το ποκάμισο και ο τζάκος, αποτελείται από: τη μεταξωτή μπλούζα, τη φουστάνα (από την οποία έλαβε η φορεσιά και την ονομασία της), το σιγκούνι, το ζουνάρι και την ποδιά. Στο κεφάλι παρατηρείται το τσεμπέρι και η γάζα για τις νέες και το βυσσινί μαντήλι για τις παντρεμένες. Για κοσμήματα διατηρήθηκαν το μικρό και το μεγάλο γιορντάνι, το αρμάθι με τα φλουριά και τα φλουρένια σκουλαρίκια. Η μεταξωτή μπλούζα, αντικατέστησε τον τζάκο και η φουστάνα το ποκάμισο. Η φουστάνα είναι μια φούστα με βολάν, πιέτες και δαντέλες, από την οποία πήρε στη συνέχεια και το όνομά της η φορεσιά. Το σιγκούνι είναι ένας σκούρος γαλάζιος επενδύτης από μάλλινο ύφασμα. Το νυφικό ήταν μάλιστα ολοκέντητο με πολύχρωμα μεταξωτά κορδόνια. Το ζουνάρι, είναι η μαύρη ζώνη που σφίγγει στη μέση το σιγκούνι ενώ η ποδιά, φτιαγμένη από τσόχα, συνήθως σε κόκκινο χρώμα και πιο σπάνια σε πράσινο, είναι κεντημένη με κίτρινα μεταξωτά σχέδια. Οι νεότερες μάλιστα ποδιές, συνήθιζαν να περιέχουν διάφορα σχέδια. Ο παλιότερος κεφαλόδεσμος με το φέσι, το καπιτσάλι, τη μπόλια και τα πεσκούλια, αντικαταστάθηκε από το τσεμπέρι και τη γάζα. Το τσεμπέρι είναι βαμβακερό λευκό ή κρεμεζί μαντήλι με λουλούδια, το οποίο αντικαθίσταται με κίτρινο στο πένθος. Η γάζα 27 Σ ε λ ί δ α

29 είναι άσπρο μεταξωτό μαντήλι, γιορτινό, με μικρές άσπρες φούντες που στολίζουν το πρόσωπο. Συνηθίζεται στις νέες κοπέλες, ενώ οι παντρεμένες με παιδιά φορούν βυσσινί μαντήλι. Σχετικά με τα κοσμήματα, το μικρό γιορντάνι, στολίζει το μέτωπο στη γιορτινή φορεσιά και το γιορντάνι στολίζει το λαιμό ή το στήθος. Η αρμάθα με τα φλουριά είναι το δικτυωτό πλέγμα με τις χάντρες και τις σειρές νομισμάτων που καλύπτουν τόσο το στήθος, όσο και την κοιλιά, ενώ στα αυτιά τους φορούσαν φλουρένια σκουλαρίκια Φορεσιές με καβάδι Η φορεσιά των Μεγάρων Η παλιότερη νυφική, γιορτινή φορεσιά των Μεγάρων παίρνει την ονομασία της, οι καπλαμάδες, από το μονοκόμματο εξωτερικό κατακόρυφα ανοιχτό μπροστά, με μακριά στενά μανίκια φόρεμα, τον καπλαμά. Μοιάζει στο σχήμα και στη χρήση με το καβάδι, το σαγιά το αντερί και περισσότερο με το καφτάνι. Όταν έπαψαν οι γυναίκες να φορούν τον καπλαμά (τη φορεσιά αυτή δηλαδή) για νυφική και γιορτινή φορεσιά, και τον φορούσαν μόνο τις καθημερινές τον ονόμασαν «δεύτερη αλλαξιά». Η γυναικεία φορεσιά των Μεγαρέων γυναικών ή αλλιώς ο καπλαμάς αποτελούνταν από τον μπούστο, τα μισοφόρια, τα φούντια, την τραχηλιά, τον καπλαμά, τη ζώστρα ή ζουνάρα, την ποδιά, το γκιουρντί ή σιγκούνι, τα ποδήματα. Ο κεφαλόδεσμος σχηματιζόταν από το σαρικάκι και το κίτρινο μαντήλι για τις νέες, και από το σαπίσο μαντήλι για τις ηλικιωμένες. Το μόνο κόσμημα της φορεσιάς ήταν οι άλυσες. Τον μπούστο τον φορούσαν οι νέες γυναίκες για να σφίγγουν το στήθος μέσα από τα φούντια. Από τη μέση και κάτω έβαζαν αρκετά μισοφόρια για να έχει μεγαλύτερο αέρα και όγκο η φορεσιά. Τα φούντια, τα δύο ποκάμισα έμπαιναν πάνω από το μπούστο των νέων γυναικών και κατάσαρκα στις μεγαλύτερες. Φορούσαν δύο, το ένα πάνω από το άλλο για να έχει αέρα ο καπλαμάς και πήρε την ονομασία του από το σχέδιο που στόλιζε τον ποδόγυρο. Το κατακόρυφο άνοιγμα της τραχηλιάς έκλεινε με κουμπάκια ως τη μέση. Η τραχηλιά ήταν διακοσμημένη με ταμιτέλες πλεγμένες από τις γυναίκες στα κοπανέλια ή με το βελονάτσι. Το εξωτερικό φούντι ήταν ραμμένο από άσπρο ουβγιωτό ύφασμα του αργαλειού, το τσουλίντρι. Η τραχηλιά ήτανραμμένη από τις γυναίκες με άσπρο μεταξωτό ύφασμα και ήταν ξεχωριστή από τα φούντια. Οι ηλικιωμένες δεν φορούσαν τραχηλιά, ήταν δηλαδή ξεστήθωτες. Την τραχηλιά συγκρατούσε ο καπλαμάς που έμπαινε από πάνω. Ο γαλάζιος καπλαμάς, είναι το εξωτερικό κομμάτι της φορεσιάς και είναι κατακόρυφα ανοιχτός μπροστά με μακριά, στενά μανίκια. Ο καθημερινός και ο γιορτινός μοιάζουν σε μορφή, ενώ το μόνο που τους διαχωρίζει είναι η ποιότητα του υφάσματος και ο διάκοσμος. Τα κάθετα ραμμένα μακριά του μανίκια, φτάνουν ως τον καρπό και γυρίζουν προς τα πάνω, τα καπάσια. Οι καπλαμάδες των κοριτσιών ήταν φτιαγμένοι από άσπρο και γαλάζιο ύφασμα και ονομάζονταν γι αυτό παρδαλοί. Ο καθημερινός 28 Σ ε λ ί δ α

30 γυναικείος είναι ραμμένος από τις γυναίκες από χοντρό, βαμβακερό, γαλάζιο σκούρο ύφασμα, το καλοπάνι. Ήταν διακοσμημένος απλά, με κορδονάκια και σειρήτια πολύχρωμα. Ο καλός, γιορτινός καπλαμάς ή ψιλός καπλαμάς ήταν από γαλάζιο σωπανιασμένο ύφασμα για να προσθέτει αέρα, όγκο και χάρη στο βάδισμα της Μεγαρίτισσας. Σ αυτόν ύφαιναν και μια λωρίδα κόκκινου βελούδου ολόγυρα στον ποδόγυρο για να φαίνεται το σχέδιο καθώς σήκωναν τις σκούτες του καπλαμά (τις άκρες του). Με το ίδιο ύφασμα ήταν φοδραρισμένα και τα μανίκια στα καπάσια τους. Η ζώστρα ή ζουνάρα ήταν μάλλινη και την τύλιγαν στο σώμα χαμηλά, έτσι που ακουμπούσε στους γοφούς. Η ποδιά που φορούσαν οι γυναίκες ήταν χρωματιστή, βαμβακερή ή μάλλινη λογιόμυτη. Οι νύφες και οι νιόπαντρες ύφαιναν άσπρες, βαμβακερές, ριγωτές για τις καθημερινές, τη λεγόμενη μάρτινα και άσπρες μεταξωτές στις γιορτές, την καλαμάτα (πήρε την ονομασία της από την πόλη που αγόραζαν το ύφασμα). Όταν οι θερμοκρασίες έπεφταν πολύ κατά τη διάρκεια του χειμώνα, πάνω από τον καπλαμά φορούσαν το άσπρο σιγκούνι ή το γκιουρντί. Το σιγκούνι ήταν κατακόρυφα ανοιχτό μπροστά, δεν είχε μανίκια και έφτανε ως το γόνατο. Ήταν απλά διακοσμημένο με γαλάζια τσόχα στον ποδόγυρο και τις ραφές του ώμου. Τα ποδήματα φορούσαν οι γυναίκες μόνο τις Κυριακές και τις γιορτές, ενώ τις καθημερινές ήταν ξυπόλυτες. Τα γουρουνοτσάρουχα που φορούσαν πριν την τουρκοκρατία πιθανόν ονομάζονταν ξενοθήλια, ενώ τα χρόνια της τουρκοκρατίας και μετά τη θέση τους πήραν οι κουντούρες. Οι κουντούρες ήταν ένα είδος παντόφλας με χαμηλό τακούνι και τσόχα ή βελούδο. Στο κεφάλι οι Μεγαρίτισσες χώριζαν τα μαλλιά τους σε δύο κοτσίδες και τις έπλεκαν με πολύχρωμες κορδέλες, ρίχνοντάς τις πίσω στην πλάτη τους. Το σαρικάκι ήταν τετράγωνο μαύρο μαντήλι με άσπρα σταμπωτά λουλούδια και το χρησιμοποιούσαν ως κεφαλόδεσμο για να κρατά τα μαλλιά τους δεμένα σφιχτά πίσω. Οι νέες, πάνω από το σαρικάκι έδεναν κίτρινο σταμπωτό μαντήλι με κλάρες, λουλούδια κτλ. Στις άκρες που σχημάτιζε το τρίγωνο έραβαν φλουριά, ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Το σαπίσο μαντήλι φορούσαν οι ηλικιωμένες γυναίκες με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Οι άλυσες, το μοναδικό κόσμημα της φορεσιάς έμπαιναν με τον γιορτινό τον ψιλόκαπλαμά και κάλυπταν όλο το στήθος. Αποτελούνταν από τρεις ή πέντε σειρές αλυσίδες που ενώνονται στις άκρες με γάντζο και ήταν γεμάτες με φλουριά, ντούμπλες, μαχμουτιέδες, λίρες, πεντόλιρα και άλλα νομίσματα Φορεσιές με φουστάνι Η φορεσιά της Κύμης Η φορεσιά της Κύμης (Κάτω Παναγιά) αποτελείται από το μαύρο πτυχωτό γυαλωμένο φουστάνι, την «ντούλα». Η φορεσιά αυτή καθιερώθηκε γύρω στο 1850 στην περιοχή και από την Κύμη διαδόθηκε στους γειτονικούς συνοικισμούς, έως και τη Σκύρο. Ένα βυσσινί βαμβακερό, εσωτερικό τιριπλένιο κοντό ποκάμισο σκεπάζεται από ένα δεύτερο, διάφανο και ολομέταξο νταμωτό. Το φουστάνι είναι αμάνικο με πλατιά πιέτα και συμπληρώνεται από ζακέτο, υφασμένο από τσόχα, βελούδο ή ατλάζι. 29 Σ ε λ ί δ α

31 Στο κεφάλι φορούσαν τσεμπέρι με κλούσσια από λεπτή, κίτρινη ή λαδιά, βαμβακερή μουσελίνα και πολύχρωμη, μεταξωτή δαντέλα της βελόνας, που λέγεται μπιμπίλα. Ένας ειδικός κατασκευαστής, ο μπιμπίλας κατείχε την τέχνη της δαντέλας αυτής. Η φορεσιά της Αμαλίας Η φορεσιά της Αμαλίας πήρε το όνομά από την βασίλισσα της Ελλάδος, γυναίκα του Όθωνα, η οποία δημιούργησε τη μόδα εκείνης της εποχής. Τα μέρη που την αποτελούν είναι το μεσοφόρι, το μεταξωτό φόρεμα και το χρυσοκέντητο γιλέκο που στολίζει όλη την φορεσιά. Το κεφάλι στολίζει ένα μικρό φεσάκι με χρυσοποίκιλτη κλωστή και φούντα. 2.5 Ρουμελιώτικοι χοροί Τσάμικος Ο τσάμικος είναι ανδρικός χορός, από τους πιο ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου. Λέγεται και «κλέφτικος» γιατί χορευόταν από τους κλέφτες και τους αρματολούς την εποχής της Τουρκοκρατίας. Είναι ο πιο λεβέντικος χορός και διατηρεί και σήμερα τη λεβεντιά όπως αυτή εκφράζεται με τις πολλές και εντυπωσιακές φιγούρες, τα άλματα, τα χτυπήματα, τα ψαλίδια, τα καθίσματα κ.ά. Ανάλογα με την περιοχή, συναντάμε διάφορες μορφές Τσάμικου. Το τσάμικο θεωρείται εθνικός χορός αλλά ο τρόπος που χορεύεται είναι διαφορετικός από περιοχή σε περιοχή. Συνήθως είναι σε μέτρο 6/4. Στη Ρούμελη χορεύεται από άντρες και γυναίκες. Ο χορός Τσάμικος χορεύεται σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσια, πανηγύρια). Στη Ρούμελη ο Τσάμικος χορός είναι ατόφιος και τελειοποιημένος, χωρίς καμιά παραποίηση. Θέλει τεχνίτη χορευτή, ρυθμό και βηματισμό στο ρυθμό του χορού, ακόμα και στα τσαλιμάκια, δηλαδή τις φιγούρες, οι οποίες γίνονται με ρυθμό και μέτρο και δείχνουν τη λεβεντιά του άντρα χορευτή και τη δύναμή του, όταν πρωτοχορευτής είναι άντρας, τη λυγεράδα, τη σεμνότητα και την ευπρέπεια της γυναίκας, όταν πρωτοχορεύτρια είναι γυναίκα. Τον Τσάμικο χορό, είτε άντρας είτε γυναίκα τον χορεύει, τον διακρίνει μια ψυχική ευαισθησία, ένα απόσταγμα του παλμού της καρδιάς και γι' αυτό δεν επιτρέπει καμία παραποίηση. Είναι περίτεχνος χορός και έχει δικό του κώδικα. Τραγούδια: Ιτιά, Ένας αητός, Ο ήλιος, Πουλάκι ξένο, Ο πλάτανος κ.λ.π Συρτός Ρούμελης Ο Συρτός είναι πανελλήνιος χορός με ρίζες από την Αρχαία Ελλάδα. Ανάλογα με την περιοχή που χορεύεται, παρουσιάζει μικρές παραλλαγές. Στη Ρούμελη χορεύεται σε όλες της περιοχές και είναι ιδιαίτερα αγαπητός σε όλους. Χορεύεται σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και συνοδεύεται από πάρα πολλά τραγούδια. Ο/η πρωτοχορευτής/τρια χρησιμοποιεί πολλές παραλλαγές (φιγούρες): στροφές, καθίσματα κλπ., δείχνοντας με αυτό τον τρόπο τις χορευτικές του/της ικανότητες. Τραγούδια: Όλα τα πουλάκια, Πάνω σε ψηλή ραχούλα, Όλες οι παπαρούνες, Να χα 30 Σ ε λ ί δ α

32 νεράντζι να ριχνα Είναι χορός που έχει αργό τέμπο και απλά βήματα. Η ονομασία του προέρχεται από τα 3 βήματα που γίνονται προς κάθε κατεύθυνση Συρτός στα τρία Είναι χορός δημοφιλέστερος και χορεύεται σε πολλές περιοχές (Αιτωλοακαρνανία Θεσσαλία Μακεδονία Θράκη) από άντρες και γυναίκες. Ειδικά, στην περιοχή της Ρούμελης χορεύεται παρά πολύ και είναι και αυτός ιδιαίτερα αγαπητός σε όλες τις ηλικίες. Μπορεί να χορευτεί και μόνο με τραγούδι, χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων. Περιέχει περπατητά (αργά) βήματα που υπάρχουν και σε πολλούς άλλους χορούς και ολοκληρώνονται σε 6 μουσικά μέτρα). Αρχική θέση είναι και η λαβή των χεριών γίνεται από τις παλάμες. Όμως σε ορισμένες περιοχές τον χορέυουν πιασμένοι από τις παλάμες με λυγισμένους τους αγκώνες. Χορέυεται στα 2/4 (συχνά με το τραγούδι «Σαν πας Μαλάμω μ για νερό) αλλά και στα 3/8 ή στα 6/8 Τραγούδια: Λεβέντης είσαι μάτια μου, Ο δυόσμος κι ο βασιλικός, Μια βλάχα μια παλιόβλαχα κ.λ.π Καγκέλι Το Καγκέλι ανήκει στην ομάδα των συρτοκαλαματιανών χορών και συναντάται σε όλη τη Ρούμελη. Ξεκινάει ήρεμα, σιγά-σιγά δυναμώνει και πάει πιο γρήγορα ( το πρώτο μέρος του σκοπού έχει σχετικά αργή μελωδία (7/ ), ενώ η ίδια μελωδία ακούγεται στο δεύτερο μέρος σε ένα ζωηρό ρυθμό (8/ ) ως τελευταίο μέρος του χορού).. Το Καγκέλι αρχίζει στο ρυθμό του Καλαματιανού (συνήθως με ρυθμό αργού Καλαματιανού) και ύστερα εξελίσσεται σε πιο γρήγορο ρυθμό. Είναι ο χορός που έχει πολύ ζωντανό και έντονο ρυθμό και όλοι οι χορευτές, όταν ο ρυθμός γίνεται γρήγορος, χορεύουν σκόρπια. Συγκεκριμένα, το Λιβανατέϊκο Καγκέλι, μια συγκεκριμένη μελωδία, συνοδεύει το χορό και «κατάγεται» από τις Λιβανάτες Φθιώτιδας. Είναι ίσως η πιο αγαπημένη μελωδία σε όλη τη Ρούμελη και χορεύεται σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις. Τραγούδια: Στα ρίτσα βγαίνει ένα νερό, Σιγαλά βρέχει ο ουρανός, Αριστείδης, Λιβανατέϊκο κ.λ.π Χορός της Τράτας Ο χορός αυτός που χορεύεται κυρίως στην περιοχή των Μεγάρων σε ρυθμό 2/4, έχει πάρει τις κινήσεις του από τη ζωή των ψαράδων. Ανάλογα με την εθιμική περίσταση, παρουσιάζει διάφορες παραλλαγές που αποδίδονται με διαφορετικό ρυθμό και χορευτικό μοτίβο, προσαρμοσμένο προς την ανάλογη εορτάσιμη ημέρα του χρόνου. Έτσι για παράδειγμα έχουμε τη λαμπρή καμάρα, που χορεύεται αποκλειστικά και μόνο τη μέρα του Πάσχα, τα «Μόινα-νενά» και το «Συρτό της Τράτας» που χορεύονται σε όλες τις χορευτικές περιστάσεις Κουλουριώτικος Μικτός χορός που χορεύεται στη Σαλαμίνα (Κούλουρη), από την οποία πήρε και το όνομά του. Οι χορεύτριες και οι χορευτές σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια είναι σε στάση προσοχής ενώ τα χέρια συνδέονται με τη λαβή του Καλαματιανού ή σταυρωτά, δηλαδή το αριστερό χέρι του πρώτου χορευτή, τεντώνεται λοξά αριστερά, πάνω από το δεξί του δεύτερου, και συνδέεται με την παλάμη του 31 Σ ε λ ί δ α

33 δεξιού χεριού του τρίτου προς τα αριστερά χορευτή. Με όμοιο τρόπο συνδέουν τα χέρια τους ο δεύτερος και ο τέταρτος, ο τρίτος και ο πέμπτος κ.ο.κ. Το δεξί χέρι του πρώτου συνδέεται με το δεξί του δεύτερου και το αριστερό του τελευταίου με το αριστερό του προτελευταίου. Ο χορός αποτελείται από έξι βήματα, κατά τα οποία τονίζεται ιδιαίτερα το πρώτο και τέταρτο βήμα Χατζηχρήστος Διμερής χορός της περιοχής των Μεγάρων που ξεκινά σε δίσημο ρυθμό συρτού (2/4) και γυρίζει σε τρίσημο ρυθμό τσάμικου. Τα δύο μοτίβα εναλάσσονται συνέχεια στην πορεία της μελωδίας η οποία παίζεται με τα νησιώτικα κυρίως όργανα, το βιολί και το λαούτο. Εκτός από τον Χατζηχρήστο στα Μέγαρα συναντούμε επίσης και τους συρτούς Πιπίνι και Παπίρη σε δίσημο ρυθμό, ενώ στο ρυθμό του καλαματιανού χορεύεται ο χορός Λεπενιώτικο Κατζέλι. Ο τοπικός Καρσιλαμάς χορεύεται σε μέτρο (εννεάσημος ρυθμός). 32 Σ ε λ ί δ α

34 33 Σ ε λ ί δ α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

35 3. Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ-CMS) 3.1 Ιστορικά Στοιχεία Ο όρος Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ) ή Content Management System (CMS) αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει τα συστήματα δημοσίευσης ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο γενικότερα, καθώς επίσης και για τα προγράμματα διαχείρισης περιεχομένου ευρύτερα. Τα πρώτα Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου αναπτύσσονταν εσωτερικά στους οργανισμούς από το τεχνικό τους τμήμα, καθώς ήταν απαραίτητα για την δημοσιοποίηση ενός μεγάλου όγκου υλικού, από ηλεκτρονικά περιοδικά και εφημερίδες των επιχειρήσεων μέχρι την δημοσίευση και αποστολή των εταιρικών newsletters. Το 1995, η εταιρία CNET αποφάσισε να επεκτείνει το εσωτερικό σύστημα διαχείρισης περιεχομένου, που χρησιμοποιούσε, για την δημοσίευση ηλεκτρονικού υλικού και να δημιουργήσει την ξεχωριστή εταιρία Vignette. Στόχος της ήταν να εκμεταλλευτεί εμπορικά τα CMS. Στην διάρκεια της δεκαετίας που ακολούθησε η αγορά εξελίχτηκε και σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περί τις 500 εφαρμογές CMS κάθε είδους. Η αγορά εξελίσσεται συνεχώς αναγκάζοντας τους οργανισμούς να ενημερώνονται συνεχώς για τις εξελίξεις και να μετακινούνται στα συστήματα, που πλέον καλύπτουν ακόμη περισσότερο τις ανάγκες τους. 3.2 Τι είναι ένα Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου; Ένα Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου ή στα αγγλικά Content Management System (CMS) είναι ένα πακέτο λογισμικού το οποίο παρέχει σε κάποιο βαθμό αυτοματοποίηση των εργασιών που απαιτούνται για την αποτελεσματική διαχείριση του περιεχομένου. Τα CMS συνήθως είναι server-based και παρέχουν πρόσβαση σε πολλαπλούς χρήστες οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο που βρίσκεται σε έναν αποθηκευτικό χώρο. 3.3 Τύποι CMS που υπάρχουν Η κατηγοριοποίηση των CMS γίνεται με βάση κάποια κριτήρια. Έτσι μπορόυμε να τα χωρίσουμε ανάλογα την λειτουργία που επιτελούν και σε ποιο κοινό απευθύνονται, ανάλογα με το είδος του παρόχου τους και ανάλογα με το που βρίσκεται ο χώρος αποθήκευσης και διαχείρισης της βάσης δεδομένων και του CMS. Έτσι ανάλογα με τη λειτουργία που επιτελούν και σε ποιό κοινό απευθύνονται χωρίζονται σε WCM, ECM, DAM, EDRMS. Διαχείριση Περιεχομένου Ιστού ή Web Content Management (WCM) Αποτέλει την πιο συνηθισμένη ομάδα όταν αναφερόμαστε σε CMS καθώς όπως προαναφέρθηκε ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να περιγράψει συστήματα 34 Σ ε λ ί δ α

36 δημοσίευσης ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο. Σε αυτή την ομαδά συγκαταλέγονται τα CMS που έχουν ώς κύριο στόχο το μαζικό διαμοιρασμό πληροφορίας μέσω ενός διαδικτυακού ιστότοπου (website). Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της κατηγορίας είναι το WordPress, Joomla και Drupal. Επιχειρησιακά Συστήματα Διαχέιρισης Περιεχομένου ή Enterprise Content Management (ECM) Η διαχείριση γενικού περιεχομένου μιας επιχείρισης, το οποίο δεν προορίζεται απαραίτητα για προβολή σ ένα ευρύτερο κοινό (π.χ βιογραφικά υπαλληλών, αναφορές ατυχημάτων κ.α). Συνήθως ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει CMS που μπορούν να διαχειριστούν μεγάλο όγκο δεδομένων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα παρακάτω: EMC Documentum, Atlassian Confluence, Oracle WebCenter. Digital Asset Management (DAM) Σε αυτή τη κατηγορία ανήκουν τα συστήματα διαχείρισης υλικού που έχουν να κάνουν με πολυμέσα όπως βίντεο, εικόνες, animations. Παραδείγματα λογισμικού απο αυτή τη κατηγορία είναι τα: Wilden Collective και Bynder. Electronic Document and Records Management System (EDRMS) Η διαχείριση των πληροφοριών που προκύπτουν από τις συναλλαγές των επιχειρήσεων όπως αποδείξεις πωλήσεων ή άλλων παρόμοιων εγγράφων μπορούν να έχουν το δικό τους σύστημα διαχείρισης. Παραδείγματα τέτοιων προγραμμάτων: Evolve EDRMS, Newgen EDRMS. Αν και αυτές είναι οι τέσσερις βασικές κατηγορίες υπάρχουν και άλλα CMS όπως τα LCMS (Learning Content Management System) και τα CCMS (Component Content Management System). Επιπλέον μια παρατήρηση σχετικά με την παραπάνω κατηγοριοποίηση τους είναι οτι πολλές φορές τα όρια των συγκεκριμένων κατηγοριών είναι δυσδιάκριτα. Για παράδειγμα το Drupal είναι ένα γνωστό WCM σύστημα, αλλά υπάρχουν οργανισμοί που το χρησιμοποιούν για τη διαχείριση των εσωτερικών τους δεδομένων. Δηλαδή ένα WCM σύστημα χρησιμοποιείται σαν ECM. Άλλο παράδειγμα που καταδεικνυέι οτι δεν είναι τελείως διακριτές οι κατηγορίες ειναι η περίπτωση των DAM. Τα συστήματα DAM διαχειρίζονται και αποθηκεύουν πολυμεσικό υλικό κάτι το οποίο κάνουν σχεδόν όλα τα CMS, αυτό όμως που τα διαφοροποιεί από τα άλλα είναι οι διεργασίες που μπορείς να εκτελέσεις πάνω στο ψηφιακό υλικό. Λόγω των παρόμοιων δυνατοτήτων πάνω στις βασικές λειτουργίες τους με τα άλλα CMS συνήθως πουλιούνται σαν add-ons σε ECM συστήματα για τις επιπλέον λειτουργίες που προσφέρουν. Ανάλογα με βάση το χώρο αποθήκευσης και διαχείρισης χωρίζονται σε ASP και Licensed. 35 Σ ε λ ί δ α

37 ASP Στα Application Service Provider (ASP) CMS, δηλαδή Υποστήριξης Παρόχου Υπηρεσίας, ο κατασκευαστής τους φιλοξενεί όλα τα δεδομένα και το λογισμικό στους server της εταιρίας του. Με αυτόν τον τρόπο απαλείφονται τα έξοδα για μία ακριβή αγορά λογισμικού και hardware του συστήματος, που θα φιλοξενεί το CMS. Παράλληλα μειώνονται και οι ανάγκες για τεχνικούς πόρους, όπως για παράδειγμα για συντηρητές του δικτύου των υπολογιστών. Τέλος, βασικότερο πλεονέκτημα ενός τέτοιου είδους συστήματος είναι η συνεχής εξέλιξη, καθώς ο πάροχος προωθεί διαρκώς νέες λειτουργίες του προϊόντος και ανανεώσεις στου πελάτες του, προσφέροντας έτσι το χαρακτηριστικό της άμεσης ανανέωσης και πρωτοπορίας της ιστοσελίδας. Licensed Στα CMS με παροχή άδειας (Licensed), ο πάροχος του πουλάει το προϊόν, δηλαδή παρέχει άδεια χρήσης του, δεν εμπλέκεται στην όλη διαδικασία λειτουργίας του και ο χρήστης είναι πλέον υπεύθυνος, ώστε να το εγκαταστήσει, να το ρυθμίσει και να το συντηρήσει. Διαχειριστής σε αυτήν την περίπτωση είναι το τεχνικό τμήμα του οργανισμού. Η προσέγγιση αυτών των CMS εξασφαλίζει ότι φιλοξενείς και διαχειρίζεσαι τα δικά σου δεδομένα. Επίσης, τα Licensed είναι ιδανικά για οργανισμούς, οι οποίοι διατηρούν ήδη στις εγκαταστάσεις του κάποιο είδος υπηρεσίας παρόμοιας, όπως για παράδειγμα το σύστημα Διαχείρισης Εξυπηρέτησης Πελατών (CRM), οπότε θα ήταν πιο φθηνό να συντηρούν ταυτόχρονα και ένα CMS. Ανάλογα με βάση το είδος του παρόχου σε Commercial, Open source, Managed Open Source. Commercial Πρόκειται για λογισμικό, που προέρχεται είτε από κερδοσκοπικές είτε από μη κερδοσκοπικές εταιρίες. Οι πάροχοι αυτοί αναπτύσσουν κατά κύριο λόγο το λογισμικό, το οποίο στην συνέχεια πουλάνε και υποστηρίζουν τεχνικά. Στην σημερινή εποχή, οι εμπορικές αυτές λύσεις είναι πιο συχνές από τις ελεύθερες λύσεις των open source CMS. Open Source Πρόκειται για μία λύση CMS, που δημιουργείται και συντηρείται από έναν ανεπίσημο και ανιδιοτελή συνεργάτη μίας κοινότητας χρηστών. Στην συνέχεια, το λογισμικό αυτό διανέμεται για συγκεκριμένο σκοπό στα μέλη αυτής της κοινότητας. Για αυτά τα ανοιχτά λογισμικά θα πρέπει σαφώς στο κόστος τους να συμπεριληφθεί και τα έξοδα τεχνικής υποστήριξης τους, τα οποία σαφώς και είναι αυξημένα σε αυτό το μοντέλο. Ακόμη, θα πρέπει να προστεθεί το εσωτερικό hardware και λογισμικό και το τεχνικό προσωπικό που χρειάζεται για να συντηρηθεί αυτό το σύστημα, όπως είναι για παράδειγμα οι 36 Σ ε λ ί δ α

38 προγραμματιστές, οι οποίοι εγκαθιστούν τις ανανεώσεις και εξελίσσουν τις λειτουργίες του προγράμματος. Managed Open Source Πρόκειται για έναν συνδυασμό της εμπορικής και της ελεύθερης προσέγγισης, όπου ένας πάροχος υιοθετεί μία open- source λύση σαν την βασική του πλατφόρμα και στην συνέχεια προσφέρει την λύση αυτή σε άλλους σε συνδυασμό με συμπληρωματικές υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης. Αυτή η λύση ουσιαστικά σχεδόν δεν υπάρχει σήμερα στην κοινότητα των μηκερδοσκοπικών παρόχων. Παρόλα αυτά, καθώς οι λύσεις open-source ωριμάζουν, οι ειδικοί περιμένουν ότι θα εμφανιστούν πολύ πιο έντονα.όσον αφορά τη διάκριση των CMS σε σχέση με τον τρόπο παράδοσης τους, έχουμε δύο μορφές λογισμικού. Υπάρχουν εκατοντάδες επιλογές από CMS και των δύο κατηγοριών και η κάθε μία από αυτές διαφέρει στην υλοποίηση, στο κόστος και στην εξυπηρέτηση. 3.4 Τι είναι ένα Web Content Management System; Ένα Web Content Management System ή Web Publishing System είναι η μορφή λογισμικού, που παρέχει επιπρόσθετες δυνατότητες, για την διευκόλυνση των απαραίτητων εργασιών δημοσίευσης ηλεκτρονικού περιεχομένου σε μία ιστοσελίδα. Τα Web CMS έχουν την μεγαλύτερη διείσδυση στους οργανισμούς σήμερα,καθώς και ενα WCMS θα χρησιμοποιήσουμε για να υλοποιήσουμε τον ιστότοπο-ους της παρούσας διπλωματικής γι αυτό και θα δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση. Αποτελούν ένα συνδυασμό μία μεγάλης βάσης δεδομένων, ενός συστήματος αρχειοθέτησης και άλλων στοιχείων λογισμικού, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση και την μετέπειτα ανάκτηση των δεδομένων, καθώς επίσης χρησιμοποιούνται και για τις διάφορες ξεχωριστές λειτουργίες των CMS. Αυτά τα συστήματα ηλεκτρονικής δημοσίευσης, λοιπόν, γίνεται φανερό ότι διαφέρουν από τις απλές βάσεις δεδομένων υπό την έννοια ότι μπορούν να καταλογογραφήσουν κείμενο, ηχητικά αποσπάσματα, αποσπάσματα βίντεο ή εικόνες. Οι χρήστες των Web CMS μπορούν να εντοπίσουν σχετικό υλικό στην βάση δεδομένων, ψάχνοντας με κριτήριο μία λέξη-κλειδί, τον συγγραφέα του κειμένου, την ημερομηνία δημιουργίας του αρχείου κτλ. Έτσι, μπορούν να αποτελέσουν πλέον τα Web CMS μία πύλη πληροφοριών, ή οποία μπορεί να χρησιμεύσει σαν ραχοκοκαλιά για την διαχείριση δεδομένων του ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να χρησιμεύσει αποθηκεύοντας κάθε άρθρο, που δημοσιεύτηκε σε μία ηλεκτρονική εφημερίδα τα τελευταία τρία χρόνια, και δημιουργώντας ένα ευρετήριο. Έτσι δημιουργεί στην ουσία αυτόματα ένα αρχείο της εφημερίδας εύχρηστο και προσβάσιμο σε κάθε συντάκτη, χωρίς να χρειάζεται να εκτυπώνεται κάθε άρθρο και να διατηρείται ένα ογκώδες και απροσπέλαστο αρχείο. 37 Σ ε λ ί δ α

39 Ταυτόχρονα, πέρα από τις δυνατότητες σχετικά με την διαχείριση βάσεων δεδομένων, τα λογισμικά αυτά επιτρέπουν στον καθένα να συνεισφέρει πληροφορίες σε μία ιστοσελίδα με την χρήση μίας Γραφικής Διασύνδεσης Χρήστη (Graphical User Interface- GUI). Η διασύνδεση αυτή βασίζεται σε προκατασκευασμένα πρότυπα της ιστοσελίδας και παρέχει μία πλατφόρμα για την εισαγωγή δεδομένων σε κάθε τμήμα της ιστοσελίδας αυτής, χωρίς να είναι απαραίτητη η γνώση εξειδικευμένων γλωσσών προγραμματισμού. Επομένως, μπορούν πλέον οι συντάκτες των ιστοσελίδων να διαχωριστούν από τους τεχνικούς και να εισάγουν απευθείας δεδομένα. Διαχωρίζεται δηλαδή το περιεχόμενο από την παρουσίαση της ιστοσελίδας, που αποτελεί ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα των CMS. Τα Web CMS μπορούν ακόμη να διανείμουν υλικό σε πελάτες και εταιρικούς συνεργάτες πέρα από τα όρια ενός οργανισμού, παραδείγματος χάρη με την αυτόματη αποστολή newsletters στους πελάτες και την αυτόματη σύνταξη Δελτίων Τύπου και στατιστικών στοιχείων και την ηλεκτρονική αποστολή τους σε συνεργαζόμενες επιχειρήσεις ή ΜΜΕ. Ο πυρήνας, όμως, ενός CMS είναι η διαχείριση του περιεχομένου σε όλο τον κύκλο ζωής της πληροφορίας, δηλαδή από την παραγωγή της μέχρι την δημοσίευση της, αλλά και την μετέπειτα αποθήκευση της. Τα CMS, επομένως, είναι όλα βασισμένα στην ίδια ιδέα (εικόνα 1): η διαχείριση περιεχομένου επιτρέπει στους σχεδιαστές να επικεντρωθούν στην σχεδίαση με το χτίσιμο προτύπων (templates). Από την άλλη, οι συντάκτες χτίζουν το περιεχόμενο σε ξεχωριστό περιβάλλον, ο κεντρικός διακομιστής παίρνει το περιεχόμενο, το εισάγει στο σωστό template και το στέλνει όλο μαζί, καθαρά περιτυλιγμένο, στους τελικούς χρήστες. Στη συνέχεια τα WCMS θα τα αναφέρουμε απλά σαν CMS. 38 Σ ε λ ί δ α

40 3.5 Πλεονεκτήματα των WCMS Ένα ολοκληρωμένο CMS πρέπει να μπορεί να διαχειρίζεται όλες τις δυναμικές πληροφορίες του site και να προσφέρει υπηρεσίες που εξυπηρετούν πλήρως τις ανάγκες των διαχειριστών του. Επιγραμματικά, μερικά από τα πλεονεκτήματα και τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωμένου CMS είναι: Γρήγορη ενημέρωση, διαχείριση και αρχειοθέτηση του περιεχομένου του δικτυακού τόπου Ενημέρωση του περιεχομένου από οπουδήποτε Ταυτόχρονη ενημέρωση από πολλούς χρήστες και διαφορετικούς υπολογιστές Να μην απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις από τους διαχειριστές του Εύκολη χρήση και άμεση γνώση του τελικού αποτελέσματος, όπως γίνεται με τους γνωστούς κειμενογράφους Δυνατότητα αναζήτησης του περιεχομένου που καταχωρείται και αυτόματη δημιουργία αρχείου Ασφάλεια και προστασία του σχεδιασμού του site από λανθασμένες ενέργειες, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στην εμφάνισή του Διαχωρισμός του περιεχομένου από το σχεδιασμό και την πλοήγηση (navigation) του δικτυακού τόπου Αλλαγή σχεδιασμού ή τρόπου πλοήγησης χωρίς να είναι απαραίτητη η ενημέρωση όλων των σελίδων από τον ίδιο το χρήστη Αυτόματη δημιουργία των συνδέσμων μεταξύ των σελίδων και αποφυγή προβλημάτων ανύπαρκτων σελίδων (404 error Σελίδαs) Μικρότερος φόρτος στον εξυπηρετητή (server) και χρήση λιγότερου χώρου, αφού δεν υπάρχουν πολλές επαναλαμβανόμενες στατικές σελίδες, από τη στιγμή που η ανάπτυξη των σελίδων γίνεται δυναμικά Όλο το περιεχόμενο καταχωρείται στην/στις βάσεις δεδομένων, τις οποίες μπορούμε πιο εύκολα και γρήγορα να τις προστατεύσουμε τηρώντας αντίγραφα ασφαλείας Ασφαλώς υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά και πρόσθετες υπηρεσίες, ανάλογα με το CMS, που άλλοτε χρεώνονται επιπλέον και άλλοτε ενσωματώνονται και προσφέρονται δωρεάν προς χρήση, όπως: Εφαρμογή διαχείρισης και προβολής διαφημιστικών banners, δημοσκοπήσεων και παραμετροποίησης (personalization) Δυνατότητα παρουσίασης του περιεχομένου σε συνεργαζόμενα sites (syndication) Στατιστικά Διαχείριση μελών Newsletters Forum 39 Σ ε λ ί δ α

41 3.6 Μειονεκτήματα των WCMS Αν και συνήθως τα πλεονεκτήματα είναι περισσότερα από τα μειονεκτήματα όσον αφορά τη χρήση των WCMS, τα παρακάτω μπορούν να λειτουργήσουν αρνητικά και να στραφούμε σε μια διαφορετική λύση για να υλοποιήσουμε έναν ιστότοπο. Τα μειονεκτήματα αυτά είναι: Τα επιπλεόν κόστη που χρειάζονται για να τελειοποιήθει ο ιστότοπος σύμφωνα με τις ανάγκες του ιδιοκτήτη-πελάτη και που δεν έχουν συνυπολογιστεί στην αρχή Κάποια CMS όπως το Joomla προσθέτουν στον server επιπλέον φόρτο(load) με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνεται τόσο γρήγορα ο διακομιστής όσο εαν χρησιμοποιούσαμε άλλες τεχνολογίες ή άλλα CMS. Χρειάζεται κάποιοιυ είδους τεχνική κατάρτιση για να μπορείς να χειριστείς ένα CMS, έτσι λοιπόν αν ο ιδιοκτήτης-πελάτης δεν θέλει να μάθει να το χειρίζεται ή δεν έχει το χρόνο να το κάνει, ίσως χρειαστεί κάποιον ειδικό ώστε να αναλάβει την τεχνική υποστήριξή του. Εαν δεν γίνεται σωστά η συντήρηση του CMS και είναι outdated τότε μπορεί να υπάρξουν σοβαρά κενά στην ασφάλεια του ιστότοπου. Σύνηθως όταν υλοποιείς έναν ιστότοπο σε CMS ανοιχτού κώδικα δεν υπάρχει άμεση υποστήριξη και πρέπει να ψάξεις την λύση σε forum χρηστών ή στην τεκμηρίωση του εκάστοτε CMS. Δεν συμβαίνει το ίδιο έαν το CMS είναι εμπορικό, εκεί η λύση δίνεται από την εταιρεία που πουλάει το CMS. 3.7 Παρουσίαση των σημαντικότερων WCMS Υπάρχουν πάρα πολλές επιλογές όσον αφορά τα WCMS, οι τρείς κυριότεροι εκπρόσωποι όμως είναι το WordPress, Joomla και Drupal. Τα προαναφερθέντα CMS ανήκουν όλα στην open source κατηγορία που σημαίνει ότι είναι δωρεάν και επιτρέπεται οποιαδήποτε τροποποίησή τους από οποιαδήποτε ομάδα προγραμματιστών. Επίσης πίσω από κάθε πλατφόρμα υπάρχει μια κοινότητα προγραμματιστών που τις στηρίζουν με λογισμικό (plug-ins, add-ons, modules) και διορθώνουν καθημερινά λάθη ( bugs) της πλατφόρμας. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ενσωματώνουν και απορροφούν τις νέες τεχνολογίες του web που εμφανίζονται ανα τακτά χρονικά διαστήματα. 40 Σ ε λ ί δ α

42 3.7.1 WordPress Το WordPress είναι ελεύθερο και ανοικτού κώδικα λογισμικό ιστολογίου και πλατφόρμα δημοσιεύσεων, γραμμένο σε PHP και MySQL. Συχνά τροποποιείται για χρήση ως Σύστημα διαχείρισης περιεχομένου (ΣΔΠ ή CMS).Έχει πολλές δυνατότητες,συμπεριλαμβανομένων μιας αρχιτεκτονικής για πρόσθετες λειτουργίες, και ενός συστήματος προτύπων. Το WordPress χρησιμοποιείται σε περισσότερα από το 14% των μεγαλύτερων ιστότοπων. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 27 Μαΐου 2003, από τον Matt Mullenweg ως παραλλαγή του b2/cafelog. Από τον Φεβρουάριο του 2011, η έκδοση 3.0 έχει ληφθεί περισσότερες από 32,5 εκατομμύρια φορές Σαν CMS πλατφόρμα προσφέρει τα εξής πλεονεκτήματα: Εύκολη εγκατάσταση και εύκολο χειρισμό. Για την ακρίβεια πολλές εταιρείες web hosting δίνουν τη δυνατότητα της αυτόματης εγκατάστασης wordpress με το πάτημα ενός κουμπιού. Προσαρμόζεται εύκολα σε όλες τις απαιτήσεις. Λόγω της υψηλής του ζήτησης προσφέρει τον μεγαλύτερο αριθμό plugins (περισσότερα από ), και έτοιμα themes για τη δημιουργία ιστοσελίδας όπως και να την έχουμε φανταστεί. Ωστόσο, πολλά plugins και themes είναι premium και δεν παρέχονται δωρεάν. Αυτό εξαρτάται από τις δυνατότητες που προσφέρουν και από τις εταιρείες από τις οποίες παρέχονται. Το κόστος τους όμως παραμένει ιδιαίτερα χαμηλό. SEO (Search Engine Optimization).Τα τελευταία χρόνια το wordpress έχει αναπτύξει σημαντικά τον κώδικα του κάνοντας τον ακόμα πιο φιλικό στις μηχανές αναζήτησης, βοηθώντας έτσι τους χρήστες του στον τομέα του SEO. Community Support. Όπως κάθε CMS, έτσι και το wordpress έχει τη δική του κοινότητα στην οποία ο κάθε χρήστης μπορεί να εκφράσει τις απόψεις του, να βαθμολογήσει τα plugins και themes καθώς και να επιλύσει τυχόν τεχνικά προβλήματα μέσα από την ανταλλαγή απόψεων με άλλους χρήστες. Παραδείγματα ιστότοπων που έχουν αναπτυχθεί με WordPress από ειδησεογραφικά: forbes.com, blogs.reuters.com, nytimes.com τη βιομηχανία της μουσικής: rollingstones.com, katyperry.com,lifeandtimes.com (Jay-Z) τον κόσμο της τεχνολογίας: techcrunch.com, blog.ibm.jobs, news.microsoft.com άλλα διάσημα ιστολόγια είναι: mashable.com, laughingsquid.com,buzzmachine.com 41 Σ ε λ ί δ α

43 3.7.2 Joomla! Το Joomla! είναι ένα ελεύθερο και ανοικτού κώδικα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου.χρησιμοποιείται για τη δημοσίευση περιεχομένου στον παγκόσμιο ιστό (World Wide Web) και σε τοπικά δίκτυα - intranets. Είναι γραμμένο σε PHP και αποθηκεύει τα δεδομένα του στη βάση MySQL. Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι οι σελίδες που εμφανίζει είναι δυναμικές, δηλαδή δημιουργούνται την στιγμή που ζητούνται. Ενα σύστημα διακομιστή (server) όπως είναι ο Apache λαμβάνει τις αιτήσεις των χρηστών και τις εξυπηρετεί. Με ερωτήματα προς τη βάση λαμβάνει δεδομένα τα οποία μορφοποιεί και αποστέλλει στον εκάστοτε φυλλομετρητή (web browser) του χρήστη. Το Joomla! έχει και άλλες δυνατότητες εμφάνισης όπως η προσωρινή αποθήκευση σελίδας, RSS feeds, εκτυπώσιμες εκδόσεις των σελίδων, ειδήσεις, blogs, δημοσκοπήσεις, έρευνες, καθώς και πολύγλωσση υποστήριξη των εκδόσεών του. Το Joomla! από την αρχή της εμφάνισης του (αρχικά ως Mambo) ήταν ανέκαθεν ένα δυναμικό σύστημα κατάλληλο για όλες τις χρήσεις και ανάγκες, «fit-all-your-possibleneeds». Προτείνεται για πιο σύνθετα site και μπορεί να καλύψεις ακόμα και τις πιο δύσκολες απαιτήσεις. Προσφέρεται για την δημιουργία portal και απευθύνεται συνήθως σε πιο έμπειρους χρήστες που απαιτούν μία πιο ιδιαίτερη σχεδίαση στην ιστοσελίδα τους και αναζητούν κάτι περισσότερο από ένα απλό ιστολόγιο. Κυκλοφορούν χιλιάδες modules, plugins αλλά και templates τα οποία μπορούν να εγκατασταθούν αρκετά εύκολα και γρήγορα, να το μετατρέψουν σε ένα πολύ δυνατό σύστημα διαχείρισης και παρουσίασης του περιεχομένου και να το μεταμορφώσουν από blog μέχρι eshop και από forum και newsportal μέχρι videoblog ή photogallery. Προσφέρει δυναμική διαχείριση του πρωτοσέλιδου, του περιεχομένου καθώς και της διαμόρφωσης των πλευρικών στηλών με τα μενού και τα modules. Κρίνεται απαραίτητα μια στοιχειώδης εκπαίδευση στους αρθογράφους για τον σωστό τρόπο δημοσίευσης των άρθρων τους καθώς και για τα χρησιμοποίηση τυχόν πρόσθετων ενθεμάτων. Το Joomla έχει και αυτό την δυνατότητα να είναι φιλικό με τις μηχανές αναζήτησης, Search Engine Friendly, με ενεργοποίηση του από τον πίνακα διαχείρισης ή με την προσθήκη κάποιου plugin όπως το OpenSEF Παραδείγματα ιστότοπων που έχουν αναπτυχθεί με Joomla! από την εκπαίδευση: gsas.harvard.edu, ace.nd.edu την τεχνολογία: linux.com, itwire.com, joomla.org ειδησεογραφικά: thehill.com τις τέχνες: guggenheim.org, mtvgreece.gr, thefashionspot.com 42 Σ ε λ ί δ α

44 3.7.3 Drupal Το Drupal είναι ένα αρθρωτό σύστημα διαχείρισης περιεχομένου (Content Management System, CMS) ανοικτού/ελεύθερου λογισμικού, γραμμένο στη γλώσσα προγραμματισμού PHP. Το Drupal, όπως πολλά σύγχρονα CMS, επιτρέπει στο διαχειριστή συστήματος να οργανώνει το περιεχόμενο, να προσαρμόζει την παρουσίαση, να αυτοματοποιεί διαχειριστικές εργασίες και να διαχειρίζεται τους επισκέπτες του ιστοτόπου και αυτούς που συνεισφέρουν. Παρόλο που υπάρχει μια πολύπλοκη προγραμματιστική διεπαφή, οι περισσότερες εργασίες μπορούν να γίνουν με λίγο ή και καθόλου προγραμματισμό. Το Drupal ορισμένες φορές περιγράφεται ως «υποδομή για εφαρμογές ιστού», καθώς οι δυνατότητές του προχωρούν παραπέρα από τη διαχείριση περιεχομένου, επιτρέποντας ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών και συναλλαγών. Το Drupal μπορεί να εκτελεστεί σε διάφορες πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων των λειτουργικών συστημάτων Windows, Mac OS X, Linux, FreeBSD, ή οποιασδήποτε πλατφόρμας που υποστηρίζει είτε το διακομιστή ιστοσελίδων Apache HTTP Server (έκδοση 1.3+), είτε το Internet Information Services (έκδοση IIS5+), καθώς επίσης και τη γλώσσα προγραμματισμού PHP (έκδοση ). Το Drupal απαιτεί μια βάση δεδομένων όπως η MySQL και η PostgreSQL για την αποθήκευση του περιεχομένου και των ρυθμίσεών του. Το Drupal είναι ενα πολύ ισχυρό CMS. Έχει εκπληκτικές δυνατότητες και μπορεί να φτιάξει πολύ ισχυρές ιστοσελίδες, μεγάλα portal έχουν φτιαχτεί με Drupal, πολυσύνθετες, επαγγελματικές ιστοσελίδες. Αποτελέι εργαλείο δουλείας για τους προγραμματιστές αλλά έχει κάποιες δυσκολίες στη διαχείριση της πλατφόρμας για αρχάριους στα συστήματα διαχείρισης περιεχομένου. Θέλει λίγο χρόνο για εκπαίδευση αλλά οι δυνατότητες του είναι απίστευτες. Το Drupal θέλει μια προχωρημένη τεχνική εξειδίκευση απο το διαχειριστή της πλατφόρμας αλλά μετα απο κάποιες εβδομάδες χρήσης έχει δυνατότητες παραγωγής για απίστευτα προχωρημένα αποτελέσματα πάνω σε μια ιστοσελίδα σε εφαρμογές και βάσεις δεδομένων αλλά και marketing. Οι ιστοσελίδες σε Drupal είναι υπερβολικές για απλά site, όπως ενα εταιρικό απλό site ή μια χαμηλής δυσκολίας ιστοσελίδα. Παραδείγματα ιστότοπων που έχουν αναπτυχθεί με Drupal από το δημόσιο τομέα: whitehouse.gov, australia.gov.au, london.gov.uk τον χώρο των media: foxnews.com, economist.com, aljazeera.com, nbc.com το χώρο της μουσικής: ladygaga.com, brunomars.com, grammy.com μεγάλες εταιρείες: jnj.com, pfizer.com, novartis.com 43 Σ ε λ ί δ α

45 3.8 Κριτήρια επιλογής Web Content Management System Λόγω της πληθώρας των επιλογών που υπάρχουν, η επιλογή του σωστού CMS αποτελεί πάντα μία πρόκληση. Ιδιαίτερα τα παλαιότερα χρόνια ήταν ένα πολύ σοβαρό θέμα κατά την διάρκεια την ανάλυσης απαιτήσεων έργων κατασκευής ιστοσελίδας. Πλέον, τα κατάλληλα plugins και add-ons μπορούν να συμπληρώσουν και να επεκτείνουν τα ήδη πολύπλοκα CMS ώστε να ανταποκρίνονται πλήρως στις εκάστοτε απαιτήσεις κατασκευής ιστοσελίδας. Η επιλογή του σωστού CMS στηρίζεται στα εξής τρία κριτήρια: την τεχνική κατάρτιση που διαθέτει ο δημιουργός της ιστοσελίδας, το budget που διατίθεται για τη κατασκευή της και τον σκόπο που θα εκπληρώσει η ύπαρξή της. Όσον αφορά το budget και τα τρία συστήματα που εξετάσαμε είναι δωρεάν, και τα τρία προσφέρουν themes και plugins δωρεάν αλλά και επι πληρωμής, συνήθως υπάρχει μια free version ενος theme ή plugin και υπάρχει και μια premium version που περιέχει επιπλέον δυνατότητες και χαρακτηριστικά. Σε αυτόν τον τομέα υστερεί κάπως το Drupal καθώς δύσκολα μπορεί να βρεί κανείς αξιόλογα plugins που να είναι τελείως δωρεάν. Συνεπώς δεν υπάρχει τεράστια διαφορά ως προς αυτόν τον τομέα γιατί ακόμη και όταν υπάρχουν κόστη είναι σε χαμηλά επίπεδα. Η τεχνική κατάρτιση αποτελεί μια πολύ σημαντική παράμετρος επιλογής CMS. Συνήθως όταν κάποιος δεν έχει την απαραίτητη τεχνογνωσία και θέλει να ξεκινήσει να φτιάχνει ιστοσελίδες του προτείνεται να το πραγματοποιήσει με WordPress. Πράγματι, είναι το φιλικότερο στο χρήστη με διαφορά και πολλές φορές μπορεί να έχει δημιουργηθεί ένα website,όπου ο δημιουργός να μην έχει αγγίξει ούτε μια γραμμή κώδικα. Αυτό βέβαια δε σημαίνει σε καμία περίπτωση οτί δεν χρησιμοποιείται από άτομα που ασχολούνται επαγγελματικά,αφού με τις κατάλληλες γνώσεις μπορούν να επιτευχθούν περισσότερες παραμετροποίησεις και να δημιουργήθουν πολύ όμορφοι ιστότοποι.επιπλέον, υπάρχουν απεριόριστα plugins και δεν υπάρχει περίπτωση να μη βρεθεί λύση πάνω σε κάποιο πρόβλημα που υπάρχει, σε αυτό βέβαια βοηθάει και η τεράστια κοινότητα που έχει αναπτυχθεί γύρω από το WordPress. Εαν χρειαζόμαστε ένα πιο ιδιαίτερο website και διαθέτουμε ένα μεγαλύτερο έυρος γνώσεων πάνω στη κατασκευή των ιστοσελίδων τότε το Joomla! είναι το κατάλληλο CMS. Αποτελεί τη χρυσή τομή μεταξύ WP και Drupal,γιατί σαν CMS διαθέτει πολυπλοκότερη δομή από το WordPress αλλά πιο εύκολη σε σχέση με αυτή που χρησιμοποιείται στο Drupal. Όπως και το WP έτσι και αυτό διαθέτει μια μεγάλη γκάμα από plugins, extensions και themes αλλά δεν έχει την ίδια ποικιλία με WP και πολλές φορές τα διάφορα πρόσθετα εμφανίζουν δυσεπίλυτα προβλήματα όταν μεταβαίνουμε απο μία version Joomla! σε μία άλλη. Το Drupal απευθύνεται σε προγραμματιστές ή σε άτομα που έχουν ισχυρό προγραμματιστικό υπόβαθρο. Αν και διαθέτει όπως και τα προηγούμενα CMS plugins και themes είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί να επέμβουμε στον κώδικα για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ένα ακόμη στοιχείο που το καθιστά δελεαστικό στη κοινότητα 44 Σ ε λ ί δ α

46 των προγραμματιστών,είναι ότι επιτυγχάνει καλύτερες αποκρίσεις επειδή δεν χρησιμοποιεί τόσους πολλούς πόρους όσο τα άλλα δύο CMS. Ο σκοπός και το περιεχόμενο του website είναι το τρίτο κριτήριο και συνήθως το σημαντικότερο αφού καθένα απο τα προαναφερθέντα συστήματα έχει τα δυνατά και αδύνατα σημεία του. Όσες ιστοσελίδες έχουν blog ή αρθρογραφία προτιμούν το WP αφού ξεκίνησε ως blogging πλατφόρμα και θεωρείται η κορυφαία επιλογή για τέτοιου είδους ιστότοπους. Επιπλέον παρατηρείται και μια τάση για ολοένα και περισσότερα e-shop που στηρίζονται πάνω σε WP λόγω του πρόσθετου woocommerce και σε συνδυασμό με τον πλήρως παραμετροποιήμενο κώδικα ώστε να είναι φιλικό προς τις μηχανές αναζήτησης (SEO friendly) δημιουργεί πολύ καλές συνθήκες για digital marketing. Βέβαια, οι ιστοσελίδες που δημιουργούνται απο WP δεν περιορίζονται μόνο σε αυτές τις κατηγορίες. Μπορούμε να βρούμε ακόμη ιστοσελίδες πολυσύνθετες με πολλούς user και πολλαπλές κατηγορίες και φίλτρα υψηλών απαιτήσεων. Απλές ιστοσελίδες με περιεχόμενο και χρήση social networks, εταιρικές, ιστοσελίδες καλλιτεχνών,μαγαζία, cafe, restaurant. Όσες ιστοσελίδες έχουν μια επιπρόσθετη πολυπλοκότητα ή μεγάλα e-shops επιλέγουν Joomla! και σε συνάρτηση με το σχετικά έυκολο UI αποτελεί μια συχνή επιλογή για τους web developers. Όμως παρατηρείται μια πτωτική τάση εξαιτίας της δυναμικής που έχει το WP ακόμα και σε παραδοσιακές κατηγορίες όπου κρατούσε τα σκήπτρα όπως τα e-shops. Επιπροσθέτως, για να πετύχει τα ίδια επίπεδα SEO με το WP ή το Drupal χρειάζεται ειδικός σύμβουλος που ασχολείται με SEO που σημαίνει επιπλέον κόστη. Παρόλες τις αδυναμίες του παραμένει μια δημοφιλής επιλογή και που έκδοση με την έκδοση γίνεται ολοένα και καλύτερο και προσπαθεί να εξαλείψει τις αδυναμίες του. Τέλος το Drupal είναι η ιδανική πλατφόρμα για site με τεράστιο όγκο δεδομένων. Δεν είναι τυχαίο που το site του Λευκού Οίκου, η εφημερίδα The Economist, μεγάλες φαρμακευτικές όπως η Novartis και η Johnson & Johnson έχουν χτίσει τις σελίδες τους με Drupal. Έχει αντίστοιχες δυνατότητες στο SEO με το WP που σημαίνει οτι αποτελεί μια άριστη επιλογή και για e-shops. Οι δυνατότητες του Drupal είναι ανεξάντλητες και δεν υπάρχει τύπος σελίδας που να μη μπορεί να δημιουργήσει με επιτυχία. Όμως, όταν πρέπει να δημιουργηθεί μια απλή ιστοσελίδα που δεν προβλέπεται να έχει τεράστια ανάπτυξη στον όγκο των δεδομένων της με τη πάροδο του χρόνου, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθεί ενός εκ των WP, Joomla! για εξοικονόμηση χρόνου αλλά και για μεγαλύτερη ευκολία στην εκμάθηση του από τον τελικό χρήστη,αφού το Drupal απευθύνεται σε άτομα με προγραμματιστικό υπόβαθρο και το UI του δεν είναι τόσο φιλικό στο χρήστη. 45 Σ ε λ ί δ α

47 3.9 Επιλογή CMS για τη παρούσα διπλωματική Για να υλοποιηθεί ο ιστότοπος-οι της παρούσας διπλωματικής θα χρησιμοποιήσουμε ένα από τα προαναφερθέντα συστήματα. Παίρνοντας τα κριτήρια που αναφέρθηκαν παραπάνω βλέπουμε ότι: από οικονομικής απόψεως, αν και δεν υπάρχει καμία τεράστια διαφορά ανάμεσα στα τρία συστήματα διαχείρισης περιεχομένου, εντούτοις μπορούμε να βρούμε περισσότερο και ποιοτικότερο υλικό(themes,plugins) δωρεάν στις πλατφορμές των WP και Joomla!. απο τη σκοπιά της τεχνικής κατάρτισης, αν θεωρήσουμε ότι δεν έχουμε καμία εμπειρία με κανένα απο τα τρία CMS θα εξοικειωνόμασταν γρηγορότερα με τη παρακάτω σειρά, πρώτα με το WP μετά με το Joomla! και στο τέλος με το Drupal. Αυτό συμβαίνει γιατί τα δύο πρώτα συστήματα και ειδικά το WP προσφέρουν καλύτερο και πιο διαισθητικό UI και γενικότερα καλύτερο UX. το τελευταίο κριτήριο που συνήθως αποτελεί και το σημαντικότερο είναι ο σκοπός και το περιεχόμενο του ιστότοπου. Τα site που θα υλοποιηθούν θα περιέχουν κατεξοχήν πολυμεσικό υλικό (φωτογραφίες, βίντεο, μουσικά αποσπάσματα) που θα δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει,αλλά και να μάθει με έναν σταδιακό τρόπο τη μουσική παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα συγκεκριμένων περιοχών. Η φύση του ιστότοπου είναι σχετικά απλή και το μέγεθος του πολυμεσικού υλικού σαν όγκος δεδομένων θα είναι σε ενα διαχειρίσιμο επίπεδο ακόμη και μετά το πέρας της διπλωματικής όπου θα προστίθεται και άλλο υλικό, που σημαίνει ότι το να επιλέξουμε το Drupal θα ήταν μια άστοχη επιλογή καθώς προσφέρει πολλά περισσότερα από αυτά που ζητάμε αλλά ταυτόχρονα υπάρχει μεγαλύτερη δυσκολία στην εκμάθησή του. Άρα οδηγούμαστε πάλι σε WP και Joomla! Επιπλέον έχουμε ότι: Η χρήση της βάσης δεδομένων και η ταξινόμηση στο WP είναι ισχυρές και συγκρίνονται με εκείνες του Drupal. To WP υποστηρίζει multisite, δηλαδή με μία εγκατάστασή του μπορούμε να δημιουργήσουμε πολλά site σε διαφορετικές διευθύνσεις και να τα χειριζόμαστε όλα από το ίδιο control panel, σε αντίθεση με το Joomla! που χρειάζεται ειδικό πρόσθετο. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό είναι πολύ σημαντικό καθώς θα αναπτυχθούν δύο ιστότοποι με διαφορετικό url οι οποιοί θα έχουν πανομοιότυπο σκελετό και θα διαφέρουν κατά κύριο λόγο στο περιεχόμενό τους. Η τεράστια κοινότητα που διαθέτει, αφου είναι το πιο χρησιμοποιήμενο CMS παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, θα δώσει βοήθεια σε οποιοδήποτε πρόβλημα προκύψει κατα τη διάρκεια της δημιουργίας των ιστότοπων. Συνεπώς το CMS που θα χρησιμοποιήσουμε για την υλοποίησή μας είναι το WordPress. 46 Σ ε λ ί δ α

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ ΜΕ WORDPRESS 47 Σ ε λ ί δ α

49 4. Δημιουργία ιστότοπου με WordPress 4.1 Εγκατάσταση του WordPress Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους μπορούμε να εγκαταστήσουμε το WP στον server μας, ο χειροκίνητος και ο αυτοματοποιημένος. Ο πρώτος τρόπος επιτυγχάνεται ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα: Πρώτα, κατεβάζουμε από το επίσημο site του WordPress ( ) τη τελευταία σταθερή έκδοση του λογισμικού ή όποια έκδοση χρειαζόμαστε και το αποσυμπιέζουμε. Ύστερα, δημιουργούμε μία βάση δεδομένων. Εαν για τη διαχείριση του server μας χρησιμοποιείται το λογισμικό Plesk, πηγαίνουμε πάνω δεξιά όπου αναγράφεται Databases. Σε άλλα λογισμικά διαχείρισης όπως το cpanel ψάχνουμε τη καρτέλα με τις βάσεις δεδομένων. Μετά μας παρουσιάζεται η επόμενη εικόνα που περιέχει το σύνολο των βάσεων που έχουμε δημιουργήσει καθώς και τους χρήστες των. Πατάμε «Add New Database» και μεταβαίνουμε σε μία φόρμα για τη δημιουργία της βάσης. 48 Σ ε λ ί δ α

50 Η φόρμα έχει τη παρακάτω μορφή: Όπως βλέπουμε πρέπει απλά να προσθέσουμε τα στοιχεία στη φόρμα (όνομα βάσης) και να δημιουργήσουμε έναν διαπιστευμένο χρήστη έαν δεν υπάρχει κάποιος ήδη. Πατώντας το «OK» έχουμε φτιάξει τη βάση μας. Το τρίτο βήμα είναι να ανεβάσουμε τον αποσυμπιεσμένο φάκελο στο επιθυμητό directory είτε μέσω του Plesk είτε μέσω ενός FTP client (π.χ Filezilla). Αν θέλουμε να ενσωματώσουμε το WP στο root φάκελο με άλλα λόγια όταν πληκτρολογούμε να μας εμφανίζει τον ιστότοπό μας ανεβάζουμε τον αποσυμπιέσμένο φάκελο στο φάκελο που συνήθως ονομάζεται «httpdocs». Άλλες ονομασίες του φακέλου που αποτελεί το root directory είναι: htdocs,httpd,public_html,www. Αλλιώς εαν θέλουμε να εγκαταστήσουμε το WP σε άλλο directory για παράδειγμα φτιάχνουμε το blog directory και ανεβάζουμε τον φάκελο που περιέχει το WP στο φάκελο blog. Μεταβαίνουμε στο directory που βρίσκεται ο φάκελος που ανεβάσαμε μέσω ενός browser (Chrome, Firefox Opera) για να τρέξει το script εγκατάστασης στον server. Τέλος, ακολουθούμε τις οδηγίες του οδηγού εγκατάστασης. 1. Επιλέγουμε τη γλώσσα εγκατάστασης 2. Εμφανίζει έναν πίνακα με τα στοιχεία που χρειαζόμαστε. Αυτά είναι το όνομα της βάσης δεδομένων, τον χρήστη της βάσης, τον κωδικό που ορίσαμε για τη βάση μας, τον φιλοξενητή της βάσης(database host) και το πρόθεμα των πινάκων εαν θέλουμε να έχουμε πάνω από έναν ιστότοπο στην ίδια βάση δεδομένων. Όλα αυτά τα στοιχεία τα έχουμε από τη στιγμή που φτιάξαμε τη βάση των δεδομένων στην αρχή 3. Συμπληρώνουμε τη παρακάτω φόρμα που φαίνεται με τα απαραίτητα στοιχεία 49 Σ ε λ ί δ α

51 50 Σ ε λ ί δ α

52 Αφού έχουμε συνδέσει επιτυχώς τη βάση δεδομένων εμφανίζεται μια τελευταία φόρμα να συμπληρώσουμε με κάποια βασικά στοιχεία για τον ιστότοπο μας και μετά πατάμε «Εγκατάσταση του WordPress» Εαν έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία η εγκατάσταση θα μας εμφανίσει ενα login panel για να εισέλθουμε μέσα στο πρόγραμμα. Συνήθως οι εταιρείες hosting παρέχουν και autoinstallers που κάνουν την εγκατάσταση των πιο γνωστών CMS πολύ εύκολη. Για χάριν ευκολίας χρησιμοποιήθηκε ο αυτοματοποιήμενος τρόπος (custom installation) για να εγκαταστήσουμε το WP. Στην αυτοματοποιήμενη εγκατάσταση υπάρχουν δύο επιλογές: H λεγόμενη εγκατάσταση του ενός click (one-click install) όπου τα πάντα είναι αυτόματα και εγκαθίσταται η τελευταία έκδοση του WP με τις ήδη προκαθορισμένες επιλογές. Και η custom εγκατάσταση όπου εμείς διαλέγουμε την έκδοση του WP, σε ποιο directory θα εγκατασταθεί, όνομα χρήστη και κωδικούς για πρόσβαση στο περιβάλλον 51 Σ ε λ ί δ α

53 διαχείρισης του WP και τις βάσεις δεδομένων που θέλουμε. Ακόμα και η custom εγκατάσταση είναι πιο γρήγορη από τη χειροκίνητη. 4.2 Το Περιβάλλον Διαχείρισης του Το περιβάλλον διαχείρισης του WordPress είναι απλό, διαισθητικό με κυριότερο μέλημά του την φιλικότητα ως προς τον χρήστη. Η παρακάτω εικόνα δείχνει το περιβάλλον διαχείρισης μια καινούριας εγκατάστασης του WP. Η πλοήγηση στο περιβάλλον γίνεται απο το το μενού το οποίο βρίσκεται στα αριστερά και που θα αναλυθεί παρακάτω: 52 Σ ε λ ί δ α

54 Πίνακας Ελέγχου: Αποτελεί τη κεντρική σελίδα του περιβάλλοντος διαχείρισης.μπορούμε να προσπελάσουμε διάφορες πληροφορίες που είναι γρήγορα προσβάσιμες όπως για παράδειγμα πόσα άρθρα έχουμε στην εγκατάσταση μας, πόσα σχόλια, σελίδες. Επιπλέον,μπορούμε να ενημερώσουμε την έκδοση του WP, του θέματος που χρησιμοποιούμε καθώς και των διάφορων plugins. Άρθρα: Η επιλογή αυτή μας δίνει τη δυνατότητα να δημιουργούμε τα άρθρα για το ιστολόγιό μας, να τα ταξινομήσουμε σε κατηγορίες και να προσθέσουμε τυχόν ετικέτες. Πολυμέσα: Μπορούμε να ανεβάζουμε πολυμεσικό υλικό μέσω του upload manager και να έχουμε πρόσβαση στο υλικό αυτό καθώς διαθέτει βιβλιοθήκη με όλα τα αρχεία που έχουμε ανεβάσει. Σελίδες: Πρόσθεση διάφορων σελίδων στον ιστότοπο μας φτιάχνοντας έτσι την κυρίως δομή του ιστότοπου. Σχόλια: Αφορά διάφορες παραμετροποιήσεις που μπορούμε να κάνουμε πάνω στα σχόλια που υπάρχουν στα άρθρα μας. Εμφάνιση: Όπως λέει και ο τίτλος, όταν πάμε εκεί ασχολούμαστε με την εμφάνιση του ιστοτοπού μας. Με άλλα λόγια μπορούμε να παραμετροποιήσουμε, κεφαλίδα, θέμα, μενού, μικροεφαρμογές (widgets) ή ακόμη και τον ίδιο τον κώδικα css. Πρόσθετα: Για οποιοδήποτε πρόσθετο θέλουμε να εγκαταστήσουμε, να απεγκαταστήσουμε ή να επεξεργαστούμε. Χρήστες: Ορίζουμε τους χρήστες και τι βαθμό πρόσβασης θα έχει ο καθένας στον ιστότοπο. Εργαλεία: Εισάγουμε επιπλέον πρόσθετα, εξάγουμε τις υπάρχουσες ρυθμίσεις αυτής της εγκατάστασης του WP και μπορούμε να ρυθμίσουμε ένα δίκτυο ιστότοπων σε μόλις μία εγκατάσταση (multisite). Ρυθμίσεις: Προσαρμογή διάφορων ρυθμίσεων που αφορούν γενικά τον ιστόπο, τη σύνταξη και την ανάγνωση των άρθρων, τα σχόλια, τα πολυμέσα και τη δομή των συνδέσμων (url). Ανάλογα με τα plugins που έχουμε εγκατεστημένα μπορεί να υπάρχουν επιπλέον επιλογές στο μενού του WP. Ο βασικός κορμός όμως είναι το μενού που εμφανίζεται στην εικόνα και που αναλύσαμε προηγουμένως. 53 Σ ε λ ί δ α

55 4.3 Δημιουργία Multisite Με το WordPress 3.0 ήρθε η ικανότητα να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο websites από μια ενιαία εγκατάσταση του WordPress, που συνήθως αναφέρονται ως WordPress Multisite (MS). Το καλύτερο παράδειγμα για αυτό είναι το WordPress.com, οπού έχει γίνει μαζική εγκατάσταση WordPress από την Automattic.Αν και συνιστάται για τη δημιουργία sites με διαφορετικό περιεχόμενο, είναι δυνατό να μοιραστούν τις σελίδες, τα post ακόμη και custom post ανάμεσα στις ιστοσελίδες. Από προεπιλογή, το WordPress έχει το multisite απενεργοποιημένο. Για να ενεργοποιήσετε τη λειτουργία πρέπει να προσθέσετε μια γραμμή κώδικα στο wpconfig.php αρχείο. Κάτω από τη γραμμή που λέει /* That s all, stop editing! Happy blogging. */ Προσθέστε τον ακόλουθο κώδικα: Μόλις το κάνετε αποθηκεύστε το και πηγαίνετε στο Εργαλεία> Ρύθμιση δικτύου. Από εκεί μπορείτε να αποφασίσετε εάν θέλετε να χρησιμοποιήσετε subdomains για τα site URLs ή subdirectories Sub-domains: site1.domain.com, site2.domain.com, site3.domain.com Sub-directories: domain.com/site1, domain.com/site2, domain.com/site3 Μόλις επιλέξετε τη μέθοδο URL της επιλογής σας θα πρέπει να κάνετε κάποιες ακόμη ενημερώσεις: Προσθέστε τον παρακάτω κώδικα στο wp-config.php σας εκεί που λέει «nmikelis.webσελίδαs.auth.gr» βάλτε το url για την κύρια σελίδα σας. Αντικαταστήστε το Htacess σας με τον παρακάτω κώδικα: 54 Σ ε λ ί δ α

56 Τώρα έχετε πρόσβαση στο μενού My Sites στην κορυφή του admin bar. Για να προσθέσετε ένα νέο site μεταφερθείτε στο My Sites > Network Admin > Sites και κάντε κλικ στο Προσθήκη νέου. Για το κάθε ιστότοπο το κύριο μενού πλοήγησης στο WP είναι αυτό που περιγράψαμε προηγουμένως.ο κύριος διαχειρίστης ενός multisite είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία χρηστών και τι δικαιώματα θα δώσει στο κάθε χρήστη, για την εγκατάσταση και ενεργοποίηση των θεμάτων και την εγκατάσταση των plugins. Το μενού στα αριστερά είναι το μενού που βλέπει ο κύριος διαχειριστής (super admin) και το οποίο είναι σχεδόν ίδιο με το προηγούμενο μενού που αναλύσαμε. Τα μοναδικό καινούριο πράγμα που βλέπουμε είναι η επιλογή «Ιστότοποι» όπου παρατίθονται όλοι οι ιστότοποι που έχουμε δημιουργήσει και επιπλέον μπορούμε να φτιάξουμε καινούριους. Όλα τα υπόλοιπα είναι ίδια με γνώμονα ότι οι αλλαγές που κάνουμε επηρρεάζουν όλους τους ιστότοπους που έχουμε δημιουργήσει. Έτσι εαν θέλουμε να προσθέσουμε ένα καινούριο θέμα ή ένα καινούριο πρόσθετο θα πρέπει να το προσθέσουμε μέσω του μενού του κύριου διαχειριστή εφ οσον έιμαστε ο κύριος διαχειριστής αλλιώς πρέπει να απευθυνθούμε σε αυτόν για να το κάνει αυτός για εμάς. Ύστερα οποιαδήποτε τοπική αλλαγή όπως δημιουργία καινούργιου άρθρου, σελίδας μπορεί να γίνει απο το μενού του εκάστοτε ιστότοπου και μπορούμε να κάνουμε τις αλλαγές μόνοι μας. 55 Σ ε λ ί δ α

57 4.4 Θέματα (Themes) Τι είναι τα θέματα; Ένα WordPress θέμα αλλάζει το design της ιστοσελίδας μας και συνήθως αλλάζει και τη διάταξή της. Αλλάζοντας το θέμα, αλλάζει ο τρόπος που φαίνεται το site μας στα μάτια του επισκέπτη που έχει πληκτρολογήσει το όνομα της σελίδα μας στον browser του. Συνεπώς αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της σελίδας αφού καθορίζει τη διάταξη της και το δέρμα (skin) της καθώς καθορίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την εμφάνισή της. Υπάρχουν χιλιάδες δωρεάν θέματα στο όμως πολλά WP sites χρησιμοποιούν custom θέματα Πώς ταξινομούνται τα θέματα; Ανάλογα με το design διακρίνονται σε ready-made,adjusted και custom. Τα πρώτα είναι τα θέματα που είναι έτοιμα για χρήση μόλις εγκατασταθούν και οι μόνες αλλαγές που γίνονται είναι σε τετριμμένα πράγματα όπως το μέγεθος γραμματοσειράς που θα έχει η σελίδα, τα χρωματά της, το είδος της γραμματοσειράς. Τα adjusted ή αλλιώς προσαρμοσμένα θέματα ξεκινούν σαν ready-made αλλά λόγω των εκτεταμένων αλλαγών που επιδέχονται στον κωδικά τους αλλάζουν από λίγο εως πάρα πολυ και έτσι δίνουν μια αίσθηση μοναδικότητας. Τέλος τα custom είναι από πάνω εως κάτω προσαρμοσμένα στις εκάστοτε ανάγκες του ιδιοκτήτη της σελίδας καθώς δημιουργούνται από την αρχή χωρίς να υπάρχει κάποιο προεπιλεγμένο πρότυπο, είναι μοναδικά και κοστίζουν αρκετά ακριβά. Ανάλογα με τη τιμή διάθεσής τους διακρίνονται σε free (δωρεάν) θέματα και στα επι πληρωμής που προσφέρουν μια πλειάδα χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων που τα κάνουν δελεαστικά. Σύνηθης πρακτική είναι τα επι πληρωμής να προσφέρουν μια δωρεάν έκδοση που έχει κάποια χαρακτηριστικά free έτσι ώστε να δοκιμάζουν τις δυνατότητες του και όσοι θέλουν τα επιπλέον χαρακτηριστικά καθώς και το support και τις αναβαθμίσεις του θέματος θα πρέπει να πληρώσουν κάποιο χρηματικό ποσό. Συνήθως οι τιμές που διατίθονται τα έτοιμα θέματα είναι μεταξύ 50 με 100 ευρώ χωρίς να αποκλείεται να βρούμε και φθηνότερα η ακριβότερα από αυτό το έυρος. Τα customdesign θέματα ξεφεύγουν στην τιμή τους και μπορεί να κυμαίνονται μεταξύ 3000 με 6000 ευρώ Πως εγκαθιστώ ένα θέμα; Η εγκατάσταση ενός θέματος είναι πολύ εύκολη υπόθεση. Εαν έχουμε μόνο ένα site σε μία εγκατάσταση WP πηγάινουμε Εμφάνιση Θέματα Προσθήκη Νέου και μετά επιλέγουμε κάποιο θέμα που υπάρχει στη βιβλιοθήκη του WP αλλίως επιλέγουμε Μεταφόρτωση Θέματος για να ανεβάσουμε το zip αρχείο που περιέχει το θέμα από τον υπολογιστή μας στον server. Στην περίπτωση που έχουμε multisite σε μία εγκατάσταση WP όπως στη δικιά μας περίπτωση πηγαίνουμε Οι ιστότοποι μου Διαχείριση δικτύου Θέματα και ακολουθούμε τα ίδια βήματα όπως όταν έχουμε single site install. 56 Σ ε λ ί δ α

58 4.4.4 Θέματα-παιδιά Το θέμα-παιδί ή child theme στην αγγλική ορολογία είναι ένα θέμα το οποίο κληρονομεί όλη τη λειτουργικότητα και το στυλ ενός άλλου θέματος, το οποίο καλείται θέμα-γονέας Γιατί να χρησιμοποιήσουμε θέματα-παιδιά; Οι κυριότεροι λόγοι για να χρησιμοποιήσουμε την προαναφερθείσα τεχνική είναι οι εξής: Εαν έχουμε κάνει αλλαγές πάνω στο θέμα που χρησιμοποιούμε απευθείας και έρθει ο καιρός να το κάνουμε update τότε οι αλλαγές που είχαμε κάνει τότε θα χαθούν. Χρησιμοποιώντας ένα θέμα-παιδί εξασφαλίζουμε ότι οι αλλαγές που είχαμε κάνει τότε θα παραμείνουν. Χρησιμοποιώντας ένα θέμα-παιδί επιταχύνουμε τη διαδικασία ανάπτυξης. Μαθαίνουμε τη διαδικασία ανάπτυξης των WordPress θεμάτων. Τέλος, ακόμη και αν δεν έχουμε σκοπό να επεμβούμε στον κώδικα του θέματος και να εκτελέσουμε οποιαδήποτε αλλαγή αυτό δεν σημαίνει οτι μπορεί να μη χρειαστεί στο μέλλον, αρα αποτελεί μια καλή πρακτική συντήρησης ενός θέματος Πώς δημιουργούμε ένα child theme; Ένα child theme αποτελείται από έναν τουλάχιστον κατάλογο (τον κατάλογο του θέματος-παιδιού) και δύο αρχεία (style.css and functions.php) που θα χρειαστεί να δημιουργήσουμε. Σε αυτή τη φάση καλό θα ήταν να έχουμε έναν text editor όπως το Notepad++ για να δημιουργήσουμε τα αρχεία που είπαμε. Το πρώτο βήμα για να δημιουργήσουμε το child theme είναι να δημιουργησουμε τον κατάλογο (directory) ο οποίος θα τοποθετηθεί μέσα στο wpcontent/themes. Αν και δεν είναι υποχρεωτικό προτείνεται το όνομα του καταλόγου να περιέχει το «-child». Επίσης δεν θα πρέπει να έχει κενά ώστε να αποφευχθούν τα errors. Στην εικόνα αριστερά βλέπουμε ότι έχουμε ονομάσει το θέμα-παιδί «twentyfifteen-child» το οποίο δείχει ότι το θέμαγονέας είναι το twentyfifteen. Το επόμενο βήμα είναι να φτιάξουμε το αρχείο style.css. Το αρχείο μέσα θα πρέπει να ξεκινάει με τη παρακάτω κεφαλίδα. 57 Σ ε λ ί δ α

59 Εννοείται ότι τα στοιχεία τα συμπληρώνουμε έτσι ώστε να έχουν συνάφεια με το θέμα που χρησιμοποιούμε. Η γραμμή όπου αναγράφεται η λέξη «Template» ανφέρεται στο θέμα γονέα που χρησιμοποιούμε. Τέλος εαν για κάποια από αυτά τα στοιχεία δεν έχουμε μια τιμή μπορούμε και να τα παραλέιψουμε. Για παράδειγμα στο δικό μας site χρησιμοποιούμε την ελεύθερη έκδοση του θέματος Accelerate οπότε θα έχουμε Το τελευταίο βήμα για να δημιουργηθεί το child theme είναι να φτιάξουμε το αρχείο functions.php. Η πρώτη γραμμή από το αρχείο θα έχει ένα PHP tag (<?php) και στο τέλος θα κλείσουμε το tag με (?>). Ανάμεσα στα tags μπορούμε να βάλουμε τον απαραίτητο κώδικα για να κληρονομήσει το child theme το στυλ του parent theme. Το επόμενο παράδειγμα λειτουργεί μόνο εαν το parent theme χρησιμοποιεί μόνο ένα κύριο αρχείο style.css για να κρατάει όλη τη css της σελίδας. Σε αυτή τη περίπτωση υπάγεται και το child theme της παρούσας διπλωματικής. 58 Σ ε λ ί δ α

60 Εαν το child theme έχει πάνω από ενα.css αρχεία (πχ. ie.css, style.css, main.css) τότε θα πρέπει να σιγουρέψουμε ότι διατηρούμε όλες τις εξαρτήσεις του θέματος-γονέα. Εαν το αρχείο style.css στο θέμα-παιδί περιέχει κώδικα css τότε θα πρέπει να το δηλώσουμε και αυτό στο αρχείο functions.php. Ο κώδικας που θα πρέπει να βάλουμε σε αυτή τη περίπτωση είναι ο παρακάτω: Όπου «parent-style» αντικαθιστούμε με το κατάλληλο tag. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ακολουθώντας το παράδειγμα που ξεκίνησαμε με το θέμα twentyfifteen θα βάλουμε στη θέση του «parent-style» το «twentyfifteen-style». Ύστερα αφού έχουμε πραγματοποιήσει και αυτό το βήμα,μόλις πατήσουμε «Ενεργοποίηση» το θέμα-παιδί βρίσκεται πλέον σε χρήση Λίγα λόγια για το theme της Διπλωματικής Το θέμα που επιλέχθηκε για τη σελίδα είναι η δωρεάν έκδοση του Accelerate.Ένα multipurpose theme όπως το χαρακτηρίζει η εταιρία που το έχει κατασκευάσει που ταιριάζει σε οποιαδήποτε ανάγκη. Το συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε για το απλό και λιτό design του που βοηθάει και τον designer αλλά και τον επισκέπτη της σελίδας να προσαρμοστεί άμεσα.τα κυριότερα πλεονεκτήματα του είναι ότι: Έχει ενσωματωμένο slider που δέχεται μέχρι και τέσσερις διαφάνειες Μπορούμε να διαλέξουμε μεταξύ boxed και wide layout Έχει responsive design δηλαδή ανιχνεύει τις διαστάσεις της οθόνης και εμφανίζεται προσαρμοσμένο σε αυτές. Μπορεί να μεταφραστεί άμεσα Διαθέτει μια πλειάδα από widgets Για οποιαδήποτε απορία μπορέι να παρέχει υποστήριξη το forum που διαθέτει η εταιρία 59 Σ ε λ ί δ α

61 4.5 Σελίδες (Pages) Στο WordPress μπορούμε να βάλουμε περιεχόμενο είτε σε ένα άρθρο (post) είτε σε μια σελίδα (Σελίδα). Όταν εισάγουμε μια κανονική καταχώρηση στο ιστολογιό μας, γράφουμε ένα άρθρο. Τα άρθρα, σε προεπιλεγμένη ρύθμιση, εμφανίζονται με αντίστροφη χρονολογική σειρά στην αρχική σελίδα του ιστολογίου μας. Σε αντίθεση, οι σελίδες είναι για μη ιεραρχικό περιεχόμενο: συνηθισμένα παραδείγματα είναι σελίδες όπως "Σχετικά" ή "Επικοινωνία". Οι σελίδες ζουν έξω από τη συνηθισμένη χρονική περίοδο του ιστολογίου και συχνά χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση διαχρονικών πληροφοριών σχετικά με τον ιστότοπό μας - πληροφορίες που είναι πάντα σχετικές. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις Σελίδες για να οργανώσουμε και να διαχειριστούμε τη δομή του περιεχομένου του ιστότοπού μας. Γενικά, οι σελίδες είναι πολύ παρόμοιες με τις αναρτήσεις, διότι και οι δύο έχουν τίτλους και περιεχόμενο. Τα αρχεία προτύπων του WordPress Theme Template διατηρούν συνεπή εμφάνιση σε ολόκληρο τον ιστότοπό σας. Οι σελίδες, ωστόσο, έχουν αρκετές βασικές διακρίσεις που τις κάνουν διαφορετικές από τις αναρτήσεις Για ποια χρήση είναι οι σελίδες; Οι σελίδες προορίζονται για περιεχόμενο που δεν εξαρτάται συγκεκριμένα από το χρόνο ή που δεν είναι "περιεχόμενο ιστολογίου". Οι σελίδες μπορούν να οργανωθούν σε σελίδες και υποσελίδες. Οι σελίδες μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετικά πρότυπα σελίδων, συμπεριλαμβανομένων αρχείων προτύπων, ετικετών προτύπων και άλλου κώδικα PHP. Τα πιο εξελιγμένα θέματα ενδέχεται να παρέχουν ευρύτερο φάσμα ρυθμίσεων ή επιλογές εμφάνισης για μεμονωμένες σελίδες. Είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσετε έναν ιστότοπο χρησιμοποιώντας το WordPress το οποίο περιέχει μόνο σελίδες Για ποια χρήση δεν είναι; Οι σελίδες δεν είναι αναρτήσεις, επομένως δεν εμφανίζονται στις χρονικά διαρθρωμένες προβολές εντός μιας ενότητας blog ενός ιστότοπου. Οι σελίδες δεν μπορούν να συσχετιστούν με τις κατηγορίες, αλλά μπορούν να τους αποδοθούν ετικέτες. Ωστόσο, οι ετικέτες στις σελίδες δεν περιλαμβάνονται σε λίστες που εμφανίζονται μέσω της "ετικέτας" permalink. Η οργανωτική δομή των Σελίδων προέρχεται από την ιεραρχική αλληλεξάρτηση, όχι από ένα σύστημα κατηγοριοποίησης. (Π.χ. Ετικέτες ή κατηγορίες.) Οι σελίδες δεν είναι αρχεία. Είναι αποθηκευμένα στη βάση δεδομένων σας, ακριβώς όπως οι αναρτήσεις. Παρόλο που μπορείτε να τοποθετήσετε Ετικέτες προτύπων και κώδικα PHP σε ένα αρχείο προτύπου σελίδας, δεν μπορείτε να τις τοποθετήσετε στο περιεχόμενο σελίδας ή δημοσίευσης χωρίς να χρησιμοποιήσετε ένα πρόσθετο 60 Σ ε λ ί δ α

62 WordPress. Αλλά προσέξτε: η ενσωμάτωση κώδικα PHP απευθείας στη σελίδα ή το περιεχόμενο μετά μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα ασφαλείας ή απροσδόκητο σφάλμα στον ιστότοπό σας. Οι σελίδες δεν περιλαμβάνονται στις "ροές δεδομένων" του ιστότοπού σας. (Π.χ. RSS ή Atom.) Οι Σελίδες και οι Δημοσιεύσεις μπορούν να ερμηνεύονται διαφορετικά από τους επισκέπτες της τοποθεσίας και από τις μηχανές αναζήτησης. Συνήθως, οι μηχανές αναζήτησης δίνουν μεγαλύτερη συνάφεια με το περιεχόμενο που εξαρτάται από το χρόνο - δημοσιεύσεις - επειδή μια νεότερη δημοσίευση σε ένα θέμα μπορεί να είναι πιο σχετική από μια στατική σελίδα. Μια συγκεκριμένη σελίδα (ή μια συγκεκριμένη ανάρτηση) μπορεί να οριστεί ως μια στατική πρώτη σελίδα. Οι ιστότοποι που έχουν δημιουργηθεί με αυτό τον τρόπο συνήθως έχουν μια δευτερεύουσα σελίδα που καθορίζεται από την οποία εμφανίζονται οι τελευταίες αναρτήσεις ιστολογίου Πώς δημιουργώ μια σελίδα; Για να δημιουργήσετε μια νέα σελίδα, συνδεθείτε στην εγκατάσταση του WordPress με επαρκή δικαιώματα διαχειριστή για να δημιουργήσετε νέες σελίδες. Επιλέξτε την επιλογή Σελίδες Προσθήκη νέας για να ξεκινήσετε τη σύνταξη μιας νέας σελίδας. 4.6 Άρθρα (Posts) Οι αναρτήσεις είναι καταχωρήσεις που εμφανίζονται με την αντίστροφη σειρά στην αρχική σας σελίδα. Οι αναρτήσεις συνήθως περιέχουν πεδία σχολίων κάτω από αυτά και περιλαμβάνονται στη ροή RSS του ιστοτόπου σας Πώς δημιουργούμε ένα άρθρο; Για να δημιουργήσετε ένα άρθρο: Συνδεθείτε στον πίνακα διαχείρισης του WordPress (Πίνακας ελέγχου). Κάντε κλικ στην καρτέλα "Άρθρα". Κάντε κλικ στην υποκαρτέλα "Νέο άρθρο". 61 Σ ε λ ί δ α

63 Ξεκινήστε να συμπληρώσετε τα κενά: πληκτρολογήστε τον τίτλο της ανάρτησής σας στο επάνω πεδίο και εισαγάγετε το περιεχόμενο του post body σας στο κύριο πλαίσιο επεξεργασίας μηνυμάτων κάτω από αυτό. Εάν χρειάζεται, επιλέξτε μια κατηγορία, προσθέστε ετικέτες και κάντε άλλες επιλογές από τις ενότητες κάτω από την ανάρτηση. Όταν είστε έτοιμοι, κάντε κλικ στην επιλογή Δημοσίευση. 4.7 Κατηγορίες (Categories) Κάθε άρθρο στο WordPress ανήκει σε μία ή περισσότερες κατηγορίες. Αυτό βοηθά στη πλοήγηση και επιτρέπει στα άρθρα να ομαδοποιούνται με άλλα που έχουν παρόμοιο περιεχόμενο.κάθε κατηγορία μπορεί να αντιστοιχιστεί σε μια κατηγορία γονέα έτσι ώστε να μπορείτε να δημιουργήσετε μια ιεραρχία μέσα στη δομή κατηγορίας. Κατά τη δημιουργία κατηγοριών, αναγνωρίστε ότι κάθε όνομα κατηγορίας πρέπει να είναι μοναδικό. Έτσι, ακόμα και αν δύο κατηγορίες έχουν δύο διαφορετικούς γονείς, πρέπει να έχουν διαφορετικά ονόματα.οι σύνδεσμοι με τις κατηγορίες σας εμφανίζονται από προεπιλογή σε δύο διαφορετικά μέρη του ιστολογίου σας (υποθέτοντας ότι χρησιμοποιείτε το θέμα του WordPress Default 1.6 Theme "Kubrik"). Πρώτον, το WordPress παραθέτει αυτές τις κατηγορίες ως συνδέσμους στην πλαϊνή σας μπάρα. Δεύτερον, το WordPress εμφανίζει όλες τις κατηγορίες στις οποίες ανήκει μια συγκεκριμένη θέση κάτω από αυτή τη θέση. Όταν κάποιος που προβάλλει το ιστολόγιό σας κάνει κλικ σε έναν από αυτούς τους συνδέσμους κατηγορίας, θα εμφανιστεί μια σελίδα αρχειοθέτησης με όλες τις δημοσιεύσεις που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.αυτό το SubPanel σάς επιτρέπει να δημιουργείτε νέες κατηγορίες, να επεξεργάζεστε ή να διαγράφετε υπάρχουσες κατηγορίες και να οργανώνετε τις κατηγορίες σας ιεραρχικά. 62 Σ ε λ ί δ α

64 4.8 Ετικέτες (Tags) Η ετικέτα είναι μία από τις προκαθορισμένες ταξινομίες στο WordPress. Οι χρήστες μπορούν να προσθέτουν ετικέτες στις δημοσιεύσεις WordPress μαζί με τις κατηγορίες. Ωστόσο, ενώ μια κατηγορία μπορεί να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, οι ετικέτες έχουν μικρότερο πεδίο εφαρμογής και επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα θέματα. Σκεφτείτε τους ως λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούνται για θέματα που συζητούνται σε μια συγκεκριμένη θέση. Παράδειγμα: Μια ανάρτηση που κατατέθηκε στην κατηγορία "Κριτική βιβλίου" μπορεί προαιρετικά να περιλαμβάνει ετικέτες όπως μυθοπλασία, μυστήριο, Stephen King. Όταν ένας επισκέπτης κάνει κλικ σε μια ετικέτα, μεταφέρεται στη σελίδα αρχειοθήκης όπου αναγράφονται όλες οι αναρτήσεις με αυτήν την ετικέτα. Οι ετικέτες μπορούν επίσης να εμφανιστούν σε μια από τις πλευρικές γραμμές χρησιμοποιώντας ένα γραφικό στοιχείο.οι ταξινομίες παρέχουν έναν εύκολο τρόπο για να ταξινομήσετε τα περιεχόμενα σε θέματα. Αυτό βοηθά τους διαχειριστές ιστότοπων και τους εκδότες περιεχομένου να οργανώνουν το περιεχόμενό τους. Αυτό βοηθά επίσης τους επισκέπτες να βρουν τα θέματα που μπορεί να τους ενδιαφέρουν. 4.9 Μενού (Menu) Το menu είναι ο πλέον συνηθισμένος τρόπος πλοήγησης μέσα σε μια ιστοσελίδα Πώς δημιουργούμε μενού; Πρέπει να ορίσετε ένα μενού για να μπορείτε να προσθέσετε στοιχεία σε αυτό. Συνδεθείτε στον πίνακα ελέγχου του WordPress. Από το μενού "Εμφάνιση" στην αριστερή πλευρά του πίνακα 63 Σ ε λ ί δ α