Παρουσίαση και μελέτη μακροοικονομικών μεγεθών κρατών της Ε.Ε., ΗΠΑ και Ιαπωνίας.

Transcript

1 Παρουσίαση και μελέτη μακροοικονομικών μεγεθών κρατών της Ε.Ε., ΗΠΑ και Ιαπωνίας. Γκούμας Στράτος. Πτυχιούχος Οικονομολόγος. MSc Εφαρμοσμένη Οικονομική και Χρηματοοικονομική (Ε.Κ.Π.Α./ Τμήμα Οικονομικών) My Blog ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην μελέτη αυτή θα εξετάσουμε τα μακροοικονομικά μεγέθη μερικών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και της Ιαπωνίας, ΗΠΑ. Έχουμε επιλέξει οικονομικούς δείκτες όπως το ΑΕΠ, χρέος, έλλειμμα, μισθοί αλλά και μη οικονομικούς δείκτες όπως οι δαπάνες για εκπαίδευση, για έρευνα και ανάπτυξη και το επίπεδο της τεχνολογίας,. Οι χώρες που έχουμε επιλέξει είναι η Γερμανία, Γαλλία, Ελλάδα, Αγγλία, Σουηδία, Ρουμανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Ιαπωνία και ΗΠΑ. Τα στοιχεία τα έχουμε συλλέξει από την Παγκόσμια Τράπεζα, τον ΟΟΣΑ και τη EuroStat. Σκοπός είναι να εξετάσουμε όσο το δυνατόν πιο περιεκτικά τις οικονομίες των χωρών που έχουμε επιλέξει και να μπορέσουμε να εξάγουμε μερικά χρήσιμα συμπεράσματα ΔΕΔΟΜΕΝΑ/ ΑΝΑΛΥΣΗ Ρυθμός Ανάπτυξης ΑΕΠ (%) ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Ρυθμός Ανάπτυξης ΑΕΠ (%) Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία EU ,2 4,5 5 3,9 3,7 4,9 3,9 2,4 4,5 3,9 4,1 2,9 3, ,2 4,2 3,6 1,9 1,8 4,1 2 5,7 1,3 2,5 1,1 0, ,4 2,7 1 0,5 4,4 0,8 5,1 2,5 2,1 1,8 0,3 1, ,2 5,9 3,1 1,1 0 4,3 0,8 5,2 2,3 2,8 2,5 1,4 1, ,2 4,6 3,3 2,5 1,5 4,9 1,5 8,5 4,2 3 3,6 2,7 2, ,8 2,2 3,6 1,9 0,7 3,5 0,9 4,2 3,2 2,2 3,1 1, ,2 4,5 4 2, ,4 7,9 4,3 2,9 2,7 2 3, ,5 4,5 3,6 2,4 1,5 1 1,9 6,3 3,3 2,6 2,1 2,4 2, ,3 2 0,9 0,2 1,3 0,6 0 7,3 0,4 0,5 0,4 1,2 0, ,6 2,6 5 6,3 2,7 7,1 5,2 4,9 2,4 5,2 4,2 Πηγή: EuroStat

2 Ο ρυθμός ανάπτυξης ΑΕΠ δείχνει το ρυθμό μεγέθυνσης του εθνικού εισοδήματος. Στον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι η Ελλάδα, Σουηδία, Ουγγαρία και Ρουμάνια παρουσιάζουν έναν ιδιαίτερα μεγάλο ρυθμό ανάπτυξης τα τελευταία έτη. Αντίθετα οι ανεπτυγμένες οικονομίες όπως της Ιαπωνίας, ΗΠΑ, Γερμανίας και Γαλλίας εμφανίζουν μικρότερους αλλά σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης. Μόνο το έτος 2009 παρατηρείται σημαντική πτώση σε όλα τα υπό εξέταση κράτη, η οποία προήλθε από το γενικότερο δυσμενές οικονομικό κλίμα που επικρατούσε από τα μέσα της περιόδου 2008 ως τα μέσα του Ακόμα και οι μεγάλες βιομηχανοποιημένες χώρες όπως της Ιαπωνίας, ΗΠΑ, Αγγλίας και Γερμανίας παρουσιάζουν αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Δεν είναι λοιπόν ιδιαίτερα ανησυχητικό για μια οικονομία η μείωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ, αν αυτή έχει προέλθει από τη γενικότερη οικονομική συγκυρία ενώ παράλληλα έχουν επηρεαστεί εξίσου και οι υπόλοιπες οικονομίες. Βεβαία, θα πρέπει να τονίσουμε το τρόπο που το αντιμετωπίζει αυτό το γεγονός κάθε χώρα, όπου εδώ δυστυχώς εμφανίζονται πολλές ελλείψεις και αναποτελεσματικά μέτρα, όσο αφόρα την οικονομία μας και τους μηχανισμούς της. Σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες υπάρχουν μηχανισμοί για να αντιμετωπιστούν τέτοιου είδους καταστάσεις, οπότε υφίσταται τρόπος να αντεπεξέλθουν και να υπερβούν αυτά τα εμπόδια. Σε χώρες όπως η Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα, Ρουμανία και γενικότερα σε χώρες της Μεσογείου και των Βαλκανίων δεν έχουν αναπτυχτεί πλήρως οι μηχανισμοί για τέτοιου είδους κρίσεις, γι αυτό το λόγο τα προβλήματα που δημιουργούνται, ταλανίζουν την οικονομία για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να αντιμετωπιστούν βεβαία τέτοιες καταστάσεις απαιτείται χρόνος, σχεδιασμός και αποφασιστικότητα. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες έχουν εξελίξει αυτούς τους μηχανισμούς αντιμετώπισης πολλά χρόνια, γι αυτό είναι αρκετά αποτελεσματικοί. Έχουν λάβει αναπτυξιακά μέτρα, φορολογικά μέτρα, επενδυτικά προγράμματα, εργασιακά μέτρα κτλ. Αντίθετα, χώρες που δεν έχουν υλοποιήσει τέτοιου είδους μέτρα και επενδύσεις, δεν είναι εύκολο να ανταπεξέλθουν σε περιόδους οικονομικής αστάθειας. Επί προσθέτως να σημειώσουμε ότι από οικονομικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, έχει παρατηρηθεί ότι οι ανεπτυγμένες-βιομηχανοποιημένες χώρες (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Αγγλία κτλ) παρουσιάζουν μικρούς και σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης σε αντίθεση με τις αναπτυσσόμενες χώρες (Κίνα, Ινδία, Ρωσία κτλ), στις οποίες ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα υψηλός. Αυτό συμβαίνει διότι στις ανεπτυγμένες χώρες έχει επέλθει ο κορεσμός και η πλήρης ανάπτυξη και οργάνωση του οικονομικού συστήματος με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πολλά περιθώρια για

3 περαιτέρω βελτιώσεις. Αντιθέτως, στις αναπτυσσόμενες χώρες υπάρχουν οι συνθήκες για εξέλιξη. Τελειώνοντας να αναφέρουμε ότι αρκετά πιο πάνω από το μέσο ρυθμός αύξησης ΑΕΠ της EU-27 βρίσκονται οι οικονομίες της Ελλάδας, Ισπανίας, Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Σουηδίας ΑΕΠ σε εκατομμύρια ευρώ (τρέχουσες τιμές) ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΑΕΠ σε εκατομμύρια ευρώ (τρέχουσες τιμές) τος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία Πηγή: EuroStat Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζεται το ΑΕΠ (σε εκατομμύρια ευρώ) σε τρέχουσες τιμές του ευρώ. Το δείγμα μας περιέχει τα έτη , με τα έτη 2010 και 2011 να αποτελούν τις προβλέψεις της EuroStat. Το ΑΕΠ ορίζεται, από τη μακροοικονομική θεωρία, ως το άθροισμα των μεγεθών της Κατανάλωσης (C), Επένδυσης (I), Κρατικών Δαπανών (G) και Καθαρών Εξαγωγών (NX), (NX= Εξαγωγές -Εισαγωγές) Y=C+I+G+NX. Αλγεβρικά μπορούμε να αναλύσουμε σε ένα ακόμη βήμα αυτή τη σχέση, η οποία θα γίνει ως εξής: Y=[c+a*(Y-T)]+I(r)+G+NX(e), όπου C= c+a*(y-t), δηλαδή το διαθέσιμο εισόδημα προς κατανάλωση προσδιορίζεται μετά την αφαίρεση των Φόρων (Τ), οι Επενδύσεις εξαρτώνται από το ύψος των επιτοκίων, οι Κρατικές Δαπάνες καθορίζονται από την κυβέρνηση ενώ οι Καθαρές Εξαγωγές εξαρτώνται από τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Από τα δεδομένα διαπιστώνουμε ότι το συνολικό εισόδημα (ΑΕΠ) των κρατών τείνει να αυξάνεται διαχρονικά, δηλαδή παρατηρείται οικονομική μεγέθυνση. Αυτό δείχνει ότι οι παραγωγικές δυνάμεις της οικονομίας (κεφάλαιο, εργασία, τεχνολογικοί παράγοντες κτλ) δραστηριοποιούνται αποτελεσματικά, συνεπώς παράγονται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Μόνο κατά το έτος 2009 παρατηρείται κάμψη του

4 ΑΕΠ σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με εξαίρεση να αποτελούν η οικονομία της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ, η οποία προξενήθηκε όπως αναφέραμε προηγουμένως από το δυσμενές οικονομικό κλίκα τις περιόδου Δεν πρέπει να ξεχνάμε βεβαίως ότι το ΑΕΠ έχει εκφραστεί με βάση την τρέχουσα τιμή του ευρώ, ωστόσο η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ έχουν διαφορετικά νομίσματα (γιεν και δολάρια αντίστοιχα), οπότε η αύξηση του ΑΕΠ για την συγκεκριμένη περίοδο ίσως έχει προέλθει από την υποτίμηση του ευρώ σε σχέση με τα αντίστοιχα νομίσματα αυτών των κρατών. Μείωση επίσης παρατηρείται στο ΑΕΠ της Αγγλίας τα έτη 2008 και 2009, η οποία ίσως έχει προξενηθεί, εκτός από την οικονομική ύφεση, και από την διακύμανση της συναλλαγματικής ισοτιμίας μεταξύ ευρώ και λίρας. Για τους ιδίους ίσως λόγους έχει προέλθει η κάμψη στο ΑΕΠ των οικονομιών της Ουγγαρίας, Ρουμανίας και Σουηδίας οι οποίες εκτός της οικονομικής ύφεσης, έχουν να αντιμετωπίσουν επίσης και τις διακυμάνσεις μεταξύ του ευρώ και των τοπικών νομισμάτων τους. Τελειώνοντας διαπιστώνουμε ότι το μεγαλύτερο συνολικό εισόδημα παράγεται στις ΗΠΑ, όπου αποτελούν και την ισχυρότερη οικονομία, ενώ ακολουθούν η Ιαπωνία, η Γερμάνια και η Αγγλία με την Γαλλία ΑΕΠ σε εκατομμύρια PPS (τρέχουσες τιμές) ΠΙΝΑΚΑΣ 2A. ΑΕΠ σε εκατομμύρια PPS (τρέχουσες τιμές) τος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία Πηγή: EuroStat Ο πίνακας αυτός είναι παρόμοιος με αυτόν της προηγούμενης ενότητας καθώς εκφράζει το ΑΕΠ που παράγεται σε μια χώρα, ωστόσο η βασική διαφορά είναι ότι έχει γίνει μετασχηματισμός στα δεδομένα μας με τον δείκτη PPS (Purchasing Power Standard). Το PPS είναι ένα τεχνητό νόμισμα που δημιουργήθηκε από την Ευρώπη των 27 και είναι ουσιαστικά ο σταθμικός μέσος όρος της αγοραστικής

5 δύναμης της EU-27. Διαμορφώνεται από το πηλίκο του ΑΕΠ του κάθε κράτους με την αντίστοιχη ισοτιμία αγοραστικής δύναμης (PPP). Θεωρητικά, με ένα τέτοιο νόμισμα έχουμε την ίδια αγοραστική δύναμη, δηλαδή αγοράζουμε τα ίδια αγαθάυπηρεσίες, σε οποιαδήποτε χωρά/μέλος της EU-27. Τα αποτελέσματά μας είναι διαφορετικά από αυτά του προηγούμενου πίνακα, ωστόσο δεν αναιρείται η ανάλυση που προηγήθηκε. Η μοναδική διαφορά που παρατηρούμε σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι το 2009 το ΑΕΠ μειώθηκε, σε σχέση με το 2008, για όλες τις υπό εξέταση οικονομίες, ενώ στην προηγούμενη περίπτωση η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ παρουσίαζαν αύξηση για τους λόγους που αναφέραμε στην προηγούμενη ενότητα. Από αυτές τις δυο αναλύσεις (Πίνακας 2, Πίνακας 2Α) συνήθως προτιμάται η δεύτερη, όπου γίνεται χρήση του PPS, διότι με αυτό τον τρόπο λαμβάνεται υπόψη η ισοτιμία αγοραστικής δύναμης με αποτέλεσμα το ΑΕΠ να αποτιμάται πιο αντικειμενικά Μέσο Καθαρό Ετήσιο Εισόδημα σε ευρώ ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Μέσο Καθαρό Ετήσιο Εισόδημα σε ευρώ Ετος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Euro xx Πηγή: EuroStat Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται το μέσο καθαρό ετήσιο εισόδημα (μετά την αφαίρεση των φόρων) για τα κράτη που εξετάζουμε πλην της Ιαπωνίας για την οποία δεν διαθέτει στοιχεία η EuroStat. Επιπλέον παρουσιάζουμε και το μέσο ετήσιο εισόδημα των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. ώστε να μπορέσουμε να κάνουμε κάποιες συγκρίσεις. Αρχικά θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η Ουγγαρία, Σουηδία, Αγγλία και οι ΗΠΑ δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, οπότε έχουν γίνει οι αναγκαίες μετατροπές στο εισόδημα μέσω των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Από τα δεδομένα διαπιστώνουμε ότι από τις χώρες που είναι ενταγμένες στη ζώνη του ευρώ, το υψηλότερο μέσο εισόδημα το διαθέτει η Γερμανία, έπειτα ακολουθεί η

6 Γαλλία, ενώ οι χώρες της Μεσογείου Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία διαθέτουν περίπου το ίδιο εισόδημα. Το χαμηλότερο μέσο εισόδημα από τις χώρες του ευρώ το κατέχει η Πορτογαλία. Στο γενικότερο σύνολο παρατηρούμε ότι με τα υψηλοτέρα εισόδημα αμοίβονται οι πολίτες της Γερμανίας, Αγγλίας και Σουηδίας ενώ στον αντίποδα έχουμε την Ουγγαρία και την Ρουμανία. Επιπλέον διαπιστώνουμε ότι μόνο η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία και η Αγγλία ξεπερνούν το μέσο όρο της EU-27. Θα πρέπει ωστόσο να σημειώσουμε τα εξής. Το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι ένα σχετικό μέγεθος καθώς δεν λαμβάνονται υπόψη άλλοι οικονομικοί παράγοντες όπως ο πληθωρισμός, δείκτης τιμών καταναλωτή/ παραγωγού, καλάθι της νοικοκυράς (εύρος προϊόντων καθημερινής χρήσης), παραγωγικότητα της οικονομίας, ανταγωνιστικότητα κτλ. Παραδείγματος χάριν, εξετάζοντας την παρακάτω ενότητα (Πληθωρισμός), θα αντιληφθούμε ότι στην οικονομία της Ρουμανίας παρουσιάζεται πολύ υψηλός ρυθμός πληθωρισμού κατά τα έτη , ενώ τα επόμενα ο πληθωρισμός προσεγγίζει ανεκτά επίπεδα. Επιπλέον το χαμηλό μέσο εισόδημα που εμφανίζει ένα κράτος, ίσως δεν είναι πραγματικά χαμηλό αν λάβουμε υπόψη τους προαναφερθέντες παράγοντες, καθώς και τα οικονομικά δεδομένα και μεγέθη του. Για παράδειγμα, ένα κάτοικος της Πορτογαλίας με το εισόδημα που αμοίβεται θα θεωρούταν πλούσιος στην Ρουμανία ή την Ουγγαρία, ενώ με το ίδιο εισόδημα θα θεωρούταν φτωχός για τα δεδομένα της Γαλλίας ή της Γερμανίας. Μια καλύτερη σύγκριση που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί θα ήταν μεταξύ χωρών που διαθέτουν κοινό νόμισμα και παρόμοια οικονομικά/ ποιοτικά μεγέθη. Από τα δεδομένα που διαθέτουμε μπορούμε να συγκρίνουμε τις χώρες τις Μεσογείου Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία. και Πορτογαλία οι οποίες εμφανίζουν παρόμοια χαρακτηριστικά, ενώ από τις υπόλοιπες χώρες θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε την Γερμανία με τη Γαλλία, αποφεύγοντας να βάλουμε στη σύγκριση την Αγγλία και τις ΗΠΑ οι οποίες δεν έχουν ως νόμισμα το ευρώ. Επίσης ένα ακόμα πρόβλημα που εμφανίζεται στον προσδιορισμό του μέσου εισοδήματος (και γενικότερα της μέσης τιμής) είναι ο τρόπος που γίνεται η κατανομή του εισοδήματος. Πιο συγκεκριμένα, από τη στατιστική γνωρίζουμε ότι η Μέση 1 Τιμή= n x i i=1. Η σχέση αυτή επηρεάζεται από το σύνολο των τιμών και από τη διασπορά που εμφανίζουν, με αποτέλεσμα να μην είναι πάντα ένα αξιόπιστο μέτρο σύγκρισης. Αν οι παρατηρήσεις x i είναι κοντά στη μέση τιμή τότε το μέγεθος αυτό είναι αρκετά αξιόπιστο. Αντιθέτως, όταν υπάρχει μεγάλη απόκλιση από τη μέση τιμή τότε εμφανίζονται ουσιαστικά προβλήματα και παραπλανητικά δεδομένα. Παράδειγμα: Έστω ότι επιλεγούμε 5 κατοίκους από δυο διαφορετικές χώρες με το εξής μέσο ετήσιο εισόδημα.

7 --Μέσο Εισόδημα Χώρα Α Χώρα Β Κάτοικος Κάτοικος Κάτοικος Κάτοικος Κάτοικος Μ.Ο.= Από το παράδειγμα διαπιστώνουμε ότι παρόλο που οι δυο χώρες εμφανίζουν ίδια επίπεδα μέσου εισοδήματος, στη χώρα Α τα εισοδήματα προσεγγίζουν το μέσο εισόδημα ενώ αντίθετα στη χώρα Β τα εισοδήματα έχουν μεγάλη απόκλιση από το μέσο εισόδημα. Αυτό πρακτικά δείχνει ότι στη χώρα Β υπάρχουν πολλοί πλούσιοι και πολλοί φτωχοί πολίτες εν αντίθεση με τη χώρα Α, όπου όλοι οι πολίτες διαθέτουν το ίδιο περίπου εισόδημα. Αν αναλογιστούμε το γεγονός σε πραγματικά δεδομένα, λογού χάρη σε με χώρα κατοίκων, με την πλειοψηφία των πολιτών να διαθέτουν κοντά ή κάτω του μέσου εισοδήματος π.χ. 80% κάτοικοι, και το υπόλοιπο 20% να έχουν πολύ υψηλά εισοδήματα, τότε η μέση τιμή δεν θα είναι ένα αξιόπιστο μετρό σύγκρισης. Θα πρέπει λοιπόν να λάβουμε υπόψη επιπλέον δεδομένα, όπως τις αποκλίσεις από τη μέση τιμή, το ποσοστό των κατοίκων που είναι κοντά/κάτω/ πάνω από το μέσο όρο, το ποσοστό των κατοίκων που διαθέτουν πολύ χαμηλό/ υψηλό εισόδημα κτλ. καθώς και άλλους οικονομικούς παράγοντες (πληθωρισμός, καλάθι νοικοκυράς κτλ). Εύλογο θα ήταν πάντως σε μια οικονομία να μην υπάρχουν πολύ μεγάλες αποκλίσεις από το μέσο εισόδημα ΑΕΠ/ κάτοικο σε PPS ΠΙΝΑΚΑΣ 3A. ΑΕΠ/ κάτοικο σε PPS Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,3 84,5 93,3 114,6 53, ,1 xx 123,8 118,2 160,9 127, ,4 83,3 95, ,5 119,7 76,6 xx 123,2 117,6 160,7 120, ,1 82,7 96,3 114,7 54,7 117,5 78,2 26,2 126,1 117,8 162,6 117, ,5 84,1 97,4 115,4 55,3 116, ,1 127, ,9 116, ,6 86,5 98,1 115,7 58,9 117,8 77,3 27,8 122,6 119,8 156,5 113, ,2 90,2 100, ,6 111, ,4 122,2 120,6 154,2 111, ,5 92,6 100,9 111,8 62,8 110,7 76,6 31,3 124,1 121,7 156,3 112, , ,4 106,6 74,6 34,1 126,4 123,7 157, ,9 91, ,6 63,2 104, ,8 121, , , ,6 108,7 63,2 104,2 76,4 38, ,3 158,1 112, ,8 92, ,5 62,6 103,5 75,6 41,6 125,3 116,7 155,6 112, ,6 94,3 102,6 107,9 64,4 101,8 76 xx 122,3 116,2 154,6 xx Πηγή: EuroStat

8 Ο πίνακας αυτός θα μπορούσαμε να δηλώσουμε ότι συμπληρώνει κατά κάποιο τρόπο την παραπάνω ανάλυση. Στην ενότητα αυτή παρουσιάζουμε το ΑΕΠ/ κάτοικο σε PPS (Purchasing Power Standard, βλ. και Ενοτητα ΑΕΠ σε εκατομμύρια PPS ). Ο μέσος όρος είναι το 100 και προσδιορίζεται με βάση τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU-27). Οι χώρες που έχουν τιμή άνω του 100 είναι πάνω από το μέσο όρο της EU-27. Παρατηρούμε ότι υψηλοτέρα από το μέσο όρο βρίσκονται όλες οι ανεπτυγμένες οικονομίες όπως της Γερμανίας, Γαλλίας, Σουηδίας Αγγλίας, ΗΠΑ και Ιαπωνίας. Κοντά στο μέσο όρο έχουμε την Ελλάδα, Ισπανία και Ουγγαρία ενώ αρκετά κάτω έχουμε την Ρουμανία, Πορτογαλία και την Ιταλία. Ο δείκτης αυτός είναι αρκετά ικανοποιητικός ώστε να αναλύσουμε αν ένας κράτος είναι πάνω ή κάτω από το μέσο ευρωπαϊκό όρο, διότι στα δεδομένα υπολογίζεται ο δείκτης PPS, όπου αποτελεί το σταθμικό μέσο όρο της αγοραστικής δύναμης της EU Πληθωρισμός-Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (%) ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Πληθωρισμός-Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (%) Ετος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,72 8,94 4,67 1,78 5,24 28,3 4,12 32,24 2,53 3,41 2,81 0, ,45 8,2 3,56 2 3,97 23,6 3,12 38,83 0,47 2,45 2,93 0, ,88 5,54 1,97 1,22 2,04 18,28 2,16 154,76 0,52 3,13 2,34 1, ,94 4,77 1,83 0,6 1,96 14,23 2,72 59,1 0,14 3,42 1,55 0, ,57 2,64 2,31 0,5 1, ,3 45,8 0,45 1,56 2,19 0, ,47 3,17 3,43 1,69 2,54 9,8 2,85 45,67 1,04 2,93 3,38 0, ,98 3,37 3,59 1,66 2,79 9,22 4,39 34,47 2,41 1,82 2,83 0, ,4 3,63 3,07 1,92 2,47 5,3 3,55 22,54 2,16 1,63 1,59 0, ,04 3,53 3,04 2,08 2,67 4,61 3,28 15,27 1,93 2,91 2,27 0, ,67 2,9 3,04 2,13 2,21 6,78 2,36 11,88 0,37 2,96 2,68 0, ,56 3,55 3,37 1,81 1,99 3,55 2,29 8,99 0,45 2,83 3,39 0, ,58 3,2 3,52 1,6 2,09 3,88 2,74 6,58 1,36 3,19 3,23 0, ,29 2,9 2,79 1,53 1,83 7,93 2,81 4,84 2,21 4,27 2,85 0, ,63 4,15 4,07 2,81 3,35 6,07 2,59 7,85 3,44 3,99 3,84 1,38 Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Στον πίνακα 4 εξετάζουμε τον πληθωρισμό των κρατών και παρατηρούμε ότι ιδιαίτερη εντύπωση προξενεί η κατάσταση της Ρουμανίας, όπου από το 2005 και έπειτα παρουσιάζει φυσιολογικό ρυθμό πληθωρισμού. Τα προηγούμενα έτη

9 κυμαινόταν σε εξαιρετικά υψηλή επίπεδα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στην τοπική οικονομία. Σε χαμηλά επίπεδα παρατηρούμε ότι κυμαίνεται ο πληθωρισμός στη Σουηδία, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Γαλλία και Γερμανία ενώ η Ελλάδα διαπιστώνουμε ότι έχει παρόμοιο ρυθμό πληθωρισμού με τις χώρες της Μεσογείου (Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία). Σε γενικές γραμμές παρατηρείται μια αύξηση του πληθωρισμού τα τελευταία έτη, γεγονός που δείχνει ότι το καλάθι της νοικοκυράς ανατιμάται. Ωστόσο, σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, άνοδος του πληθωρισμού/ γενικού επιπέδου τιμών προέρχεται κυρίως από την αύξηση της παραγωγικής/ οικονομικής δραστηριότητας. Όταν αυξάνεται η παραγωγική δραστηριότητα δημιουργείται εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ), οπότε με περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες και παράλληλα αυξάνεται η κατανάλωση. Αύξηση όμως της ζήτησης συνεπάγεται και αύξηση του επιπέδου των τιμών. Παρόλα αυτά όμως, η ανάπτυξη της οικονομίας και της βιομηχανικής δραστηριότητας με τη σειρά τους, συνεπάγεται απασχόληση περισσότερου εργατικού δυναμικού, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ίδρυση νέων επιχειρήσεων με αποτέλεσμα να μειώνεται το ποσοστό ανεργίας Μακροχρόνια Ανεργία ως ποσοστό του Ενεργού Πληθυσμού ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Μακροχρόνια Ανεργία ως ποσοστό του Ενεργού Πληθυσμού Ετος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία Euro ,7 5,8 7,5 4,5 4,2 6,8 2,2 xx 2,6 1,9 0,4 0,8 4, ,2 6,5 5,7 4,1 3,3 6,7 1,8 3,1 1,9 1,7 0,3 1,0 3, ,8 6,2 4,6 3,5 3,1 6,3 1,7 3,8 1,4 1,4 0,2 1,2 3, ,8 5,5 3,7 2,9 2,6 5,7 1,5 3,4 1,2 1,3 0,3 1,3 3, ,0 5,3 3,7 3,0 2,5 5,1 1,8 4,6 1,2 1,1 0,5 1,7 3, ,6 5,3 3,7 3,5 2,4 4,9 2,2 4,3 1,2 1,1 0,7 1,8 3, ,5 5,6 3,4 3,8 2,7 4,0 3,0 4,8 1,5 1,0 0,7 1,6 3, ,7 5,1 2,2 3,8 3,2 3,8 3,7 4,0 xx 1,0 0,6 1,5 xx ,5 4,8 1,8 3,9 3,4 3,4 3,9 4,2 1,1 1,2 0,5 1,4 3, ,7 4,1 1,7 3,4 3,4 2,9 3,8 3,2 0,8 1,3 0,5 1,2 3, ,8 3,6 2,0 2,9 3,6 3,1 3,7 2,4 0,8 1,4 0,6 1,3 2, ,4 3,9 4,3 3,3 4,2 3,5 4,3 2,2 1,1 1,9 xx xx 3,0 Πηγή: EuroStat

10 Ως μακροχρόνια ανεργία ορίζουμε το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που αδυνατεί να βρει εργασία για διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους. Εργατικό δυναμικό είναι το σύνολο των ανέργων και των εργαζομένων πολιτών. Ενεργό πληθυσμό ορίζουμε τους πολίτες οι οποίοι έχουν την καθορισμένη ηλικία να εργαστούν. Συνήθως οι ηλικίες αυτές προσδιορίζονται από ετών. Το υπόλοιπο εύρος ηλικιών χαρακτηρίζεται ως μη ενεργός πληθυσμός. Κατά κανόνα, η έννοια του εργατικού δυναμικού ταυτίζεται με αυτή του ενεργού πληθυσμού, αν και μερικές φορές η ταύτιση αυτή είναι εσφαλμένη για το λόγο ότι οι περισσότεροι ενήλικοι των 18 ετών συνεχίζουν σε περαιτέρω σπουδές με αποτελέσματα να αδυνατούν να εργάζονται ή να εργάζονται περιστασιακά. Ωστόσο, εμείς υποθέτουμε ότι οι πολίτες ηλικίας από 18 ετών και άνω θεωρούνται εργατικό δυναμικό. Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι χαμηλά ποσοστά ανεργίας εμφανίζουν οι οικονομίες της Ιαπωνίας, ΗΠΑ, Σουηδίας και Αγγλίας. Λίγο υψηλοτέρα ποσοστά εμφανίζουν οι υπόλοιπες χώρες που εξετάζουμε. Υψηλά ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας είναι ιδιαιτέρα ανησυχητικά διότι αυτό είναι ένδειξη ότι η οικονομία περνάει φάση στασιμότητας ή ύφεσης, δηλαδή η συνολική παραγωγική δραστηριότητα (βιομηχανίες, υπηρεσίες κτλ) είναι χαμηλή άρα μειώνονται οι θέσεις εργασίας ενώ παράλληλα σε μακροχρόνιο ορίζοντα μειώνεται και το ΑΕΠ. Ωστόσο, όταν κυμαίνεται γύρω από το φυσικό ποσοστό ανεργίας (μέσο ποσοστό ανεργίας) δεν αποτελεί ιδιαίτερο λόγο ανησυχίας. Η οικονομία χαρακτηρίζεται από οικονομικούς κύκλους (άνθηση-ύφεση), με αποτέλεσμα η ανεργία και τα υπόλοιπα μακροοικονομικά μεγέθη (πληθωρισμός, ΑΕΠ, έλλειμμα κτλ) να έχουν τις ανάλογες διακυμάνσεις. Σε φάση άνθησης παραδείγματος χάρη, η οικονομία χαρακτηρίζεται από υψηλή δραστηριότητα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και να αυξάνεται η ζήτηση για εργατικό δυναμικό, το οποίο συνεπάγεται χαμηλό ποσοστό ανεργία,. Παράλληλα όμως παρατηρείται αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών. Έχοντας και ως γνώμονα το μέσο όρο των 27 κρατών της Ε.Ε. μπορούμε να συγκρίνουμε αν η ανεργία υπερβαίνει ή όχι το μέσο ποσοστό ανεργίας της EU-27. Κάτω από το μέσο όρο βρίσκονται η Σουηδία, Αγγλία, ΗΠΑ και Ιαπωνία ενώ κοντά ή και λίγο πάνω από τη μέση ανεργία βρίσκονται οι υπόλοιπες χώρες.

11 Βραχυχρόνια Ανεργία ως ποσοστό του Ενεργού Πληθυσμού ΠΙΝΑΚΑΣ 5Α. Βραχυχρόνια Ανεργία ως ποσοστό του Ενεργού Πληθυσμού Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία EU ,1 10,8 15,0 11,0 11,3 8,4 5,0 xx 8,2 6,1 4,5 4,1 xx ,2 12,0 12,5 10,4 10,9 6,9 4,5 7,1 6,7 5,9 4,2 4,7 xx ,5 11,2 11,1 9,0 10,1 6,4 4,0 7,3 5,6 5,4 4,0 4,7 8, ,6 10,7 10,3 8,3 9,1 5,7 4,1 6,8 5,8 5,0 4,8 5,0 8, ,4 10,3 11,1 8,6 8,6 5,8 5,1 8,6 6,0 5,1 5,8 5,4 8, ,3 9,7 11,1 9,0 8,4 5,9 6,4 7,0 6,6 5,0 6,0 5,3 9, ,8 10,5 10,6 9,3 8,0 6,1 6,7 8,1 7,4 4,7 5,5 4,7 9, ,7 9,9 9,2 9,3 7,7 7,2 7,7 7,2 7,6 4,8 5,1 4,4 8, ,8 8,9 8,5 9,2 6,8 7,5 7,8 7,3 7,0 5,4 4,6 4,1 8, ,4 8,3 8,3 8,4 6,1 7,4 8,1 6,4 6,1 5,3 4,6 3,9 7, ,3 7,7 11,3 7,8 6,7 7,8 7,7 5,8 6,2 5,6 5,8 4,0 7, ,5 9,5 18,0 9,5 7,8 10,0 9,6 6,9 8,3 7,6 9,3 5,1 8,9 Πηγή: EuroStat Ως βραχυχρόνια ανεργία ορίζεται το ποσοστό του εργατικού δυναμικού που μένει εκτός εργασίας για διάστημα μέχρι ενός έτους. Εργατικό δυναμικό είναι το σύνολο των ανέργων και των εργαζομένων πολιτών. Συνήθως οι ηλικίες αυτές προσδιορίζονται από ετών. Στον πίνακα αυτό παρατηρούμε ότι τα ποσοστά βραχυχρόνιας ανεργίας είναι αρκετά υψηλοτέρα από αυτά της μακροχρόνιας όπως αναμενόταν. Ακόμα και οικονομίες που έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας, όπως περιγράψαμε παραπάνω, παρατηρούμε ότι εμφανίζουν αρκετά υψηλά ποσοστά βραχυχρόνιας ανεργίας. Ωστόσο η βραχυχρόνια ανεργία δεν είναι αποτελεί γεγονός ανησυχίας. Υφίστανται κυρίως δυο ειδή βραχυχρόνιας ανεργίας, η ανεργία τριβής και η ανεργία αναμονής. Με τον όρο ανεργία τριβής εννοούμε το χρόνο που μεσολαβεί για το συνταίριασμα θέσεων εργασίας και εργαζομένων. Αν όλοι οι εργαζόμενοι είχαν ίδιες δεξιότητες και ίδιες προτιμήσεις τότε δεν θα υπήρχε καθόλου χρόνος αναμονής, καθώς όταν χανόταν μια θέση εργασίας τότε θα βρισκόταν αμέσως κάποιος άλλος να την αναπληρώσει και η αγορά εργασίας θα βρισκόταν σε ισορροπία. Αυτό βεβαίως δεν συμβαίνει στη πραγματικότητα. Οι εργαζόμενοι έχουν διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες, οπότε μεσολαβεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να βρεθεί ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Η δεύτερη έννοια που αναφέρεται στην ανεργία αναμονής πραγματεύεται την αδυναμία προσαρμογής του μισθού ώστε η προσφορά εργασίας να ταυτιστεί με τη ζήτηση (ακαμψία μισθών). Όταν οι μισθοί είναι υψηλοί τότε υπάρχει δυσκολία στην

12 απορρόφηση των εργαζομένων λόγω του υψηλού κόστους εργασίας με αποτέλεσμα να παρατηρούνται υψηλά ποσοστά ανεργίας. Να αναφέρουμε πάντως ότι δεν είναι αναγκαία κακό οι εργαζόμενοι να αμείβονται με υψηλούς μισθούς, σε λογικά πλαίσια βεβαίως, διότι ο υψηλός μισθός δίνει την δυνατότητα ενός καλύτερου βιοτικού επιπέδου και ενός υψηλότερου εισοδήματος προς κατανάλωση και αποταμίευση, με αποτέλεσμα να κινείται η οικονομία/ οι παραγωγικές δυνάμεις και παράλληλα οι πολίτες να έχουν καλές συνθήκες διαβίωσης. Από τα δεδομένα παρατηρούμε ότι χαμηλά ποσοστά ανεργίας παρουσιάζουν η Αγγλία, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία, ενώ οι υπόλοιπες χώρες κινούνται κοντά στο μέσο όρο της EU-27, εκτός της Ισπανίας όπου εμφανίζει υψηλή ανεργία μερικά έτη, Στρατιωτικές Δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Στρατιωτικές Δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,64 3,84 1,45 3,05 1,73 1,60 2,37 2,78 2,26 2,96 3,8 0, ,60 4,01 1,39 2,95 1,87 1,50 2,22 2,48 2,25 2,83 3,5 0, ,54 4,08 1,34 2,91 1,91 1,72 2,14 3,05 2,07 2,63 3,35 0, ,52 4,28 1,26 2,73 1,93 1,50 1,97 2,98 2,03 2,54 3,16 0, ,53 4,32 1,23 2,67 1,98 1,69 1,98 2,69 2,01 2,43 3,05 1, ,49 4,35 1,21 2,55 2,05 1,68 1,96 2,53 1,98 2,39 3,09 0, ,46 4,09 1,18 2,49 1,97 1,79 2,01 2,46 1,84 2,41 3,11 1, ,46 3,89 1,16 2,50 2,00 1,64 2,05 2,31 1,76 2,47 3,43 1, ,44 3,13 1,10 2,56 2,01 1,67 1,99 2,11 1,71 2,53 3,81 1, ,39 3,25 1,09 2,58 1,98 1,51 2,08 2,03 1,55 2,46 4,00 0, ,37 3,45 1,05 2,47 1,89 1,45 2,18 2,00 1,51 2,43 4,08 0, ,31 3,44 1,18 2,41 1,8 1,25 2,09 1,84 1,42 2,37 4,03 0, ,29 3,29 1,17 2,34 1,79 1,29 1,96 1,55 1,41 2,36 4,06 0, ,29 3,55 1,2 2,3 1,77 1,21 1,98 1,50 1,32 2,45 4,31 0,95 Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Στον παραπάνω πίνακα παρουσιάζονται οι στρατιωτικές δαπάνες των χωρών που εξετάζουμε. Να σημειώσουμε αρχικά ότι στα ποσοστά αυτά περιλαμβάνονται ο εξοπλισμός, τα αμυντικά προγράμματα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις-έρευνες καθώς και οι μισθοί-συντάξεις των στρατιωτικών. Αρχικά παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό σε στρατιώτες δαπάνες ξοδεύουν οι ΗΠΑ ενώ το μικρότερο η Ιαπωνία. Χαμηλά επίσης ποσοστά παρουσιάζουν Γερμανία, η Ισπανία και η Σουηδία. Αυτό που αξίζει να αναφέρουμε είναι το υψηλό ποσοστό που παρουσιάζει Ελλάδα, καθώς είναι το δεύτερο μεγαλύτερο μετά από

13 αυτό των ΗΠΑ. Αν βεβαία αναλογιστούμε την γεωγραφική έκταση, τον πληθυσμό και τις ανάγκες της Ελλάδας, το ποσό θα λέγαμε ότι είναι ιδιαίτερα υψηλό. Ένα εύλογο ποσοστό εντός των φυσιολογικών ορίων θα ήταν παρόμοιο με αυτό της Ισπανίας, της Ρουμανίας ή της Πορτογαλίας, όπου διαθέτουν παρόμοια χαρακτηριστικά. Τέλος να σημειώσουμε ότι το ποσοστό των στρατιωτικών δαπανών φαίνεται διαχρονικά να μένει σταθερό ή και μειώνεται για όλα τα υπό εξέταση κράτη εκτός των ΗΠΑ και της Αγγλίας Δαπάνες για εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Δαπάνες για εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,57 3,06 4,42 5,79 4,64 4,56 xx 3,54 7,56 4,92 5,03 3, ,47 3,21 4,38 5,79 4,7 4,66 5,29 3,52 7,3 4,6 5,08 3, ,46 3,35 4,28 5,67 4,47 4,8 5,42 2,89 7,21 4,6 xx 3, ,49 3,5 4,23 5,57 4,86 4,98 5,6 3,28 7,12 4,71 5,75 3, ,7 3,55 4,25 5,55 4,62 5,27 5,54 3,52 7,43 5,27 5,7 3, ,7 3,58 4,28 5,88 4,74 5,86 5,57 3,44 7,3 5,42 5,86 3, ,59 3,84 4,25 5,81 4,58 5,43 5,33 3,29 7,18 5,33 5,6 3, ,53 3,98 4,23 5,65 4,43 5,47 5,39 3,48 6,97 5,51 5,35 3, ,41 xx 4,28 5,58 4,75 5,42 5,25 xx 6,85 5,64 5,7 3, xx xx xx xx xx xx xx xx xx xx xx xx 2008 xx xx xx xx xx xx xx xx xx xx xx Xx Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Στον πίνακα αυτό παρουσιάζουμε τις δαπάνες για εκπαίδευση, οι οποίες αφορούν τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα. Το υψηλότερο ποσοστό για εκπαίδευση το δαπανεί η Σουηδία, η οποία παρέχει περίπου το 7% του ΑΕΠ. Στον αντίποδα έχουμε την Ιαπωνία και την Ελλάδα, οι οποίες παρέχουν γύρω στο 3,5% του ΑΕΠ. Το ποσοστά αυτά είναι ενδεικτικά όσο αφόρα την ποιότητα της εκπαίδευσης, διότι ένα κράτος μπορεί να παρέχει λιγότερο ποσοστό του ΑΕΠ, αλλά παράλληλα να έχει καλύτερη εκπαίδευση. Δυστυχώς, δεν έχουμε τη δυνατότητα προσδιορισμού της ποιότητας της εκπαίδευσης, μιας και δεν έχουμε πληροφόρηση εκ των έσω για τα τεκταινόμενα στο εκπαιδευτικό σύστημα των υπό εξέταση χωρών. Ωστόσο, οι δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι ένας σχετικά αξιόπιστος δείκτης ώστε να αποκτήσουμε μια καλή εικόνα για την παιδεία κάθε χώρας. Αν αναλογιστούμε επίσης

14 ότι το κράτος διαθέτει ένα καλά οργανωμένο και αποτελεσματικό εκπαιδευτικό/ κοινωνικό σύστημα τότε τα οφέλη θα πολλαπλασιαστούν. Σε έρευνες που έχουν γίνει από εκπαιδευτικούς οργανισμούς και αρμοδίους φορείς, έχει διαπιστωθεί ότι το αποτελεσματικότερο σύστημα εκπαίδευσης, μέχρι το δευτεροβάθμιο τομέα, το διαθέτουν οι Σκανδιναβικές χώρες και έπειτα ακολουθούν χώρες της Ανατολής (Χονγκ Κονγκ, Ιαπωνία, Κορέα). Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση φιγουράρουν κυρίως τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Ωστόσο, προσωπική μου άποψη, η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι σημαντικότερη από την τριτοβάθμια διότι δίνει τις βάσεις για να μπορέσει να συνεχίσει ο εκάστοτε μαθητής σε περαιτέρω σπουδές. Όσο περισσότερα εφόδια διαθέτει ο μαθητής από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (γυμνάσιο-λύκειο), τόσο καλύτερη απόδοση θα έχει στη τριτοβάθμια. Να σημειώσουμε βέβαια ότι με την έννοια της εκπαίδευσης δεν πρέπει να εννοείτε μόνο ο όγκος των μαθημάτων, αλλά και τα γενικότερα θέματα παιδείας, πολιτισμού και κουλτούρας. Τελειώνοντας, να επισημάνουμε ότι οι δαπάνες για εκπαίδευση συγκριτικά με τις στρατιωτικές δαπάνες διαφέρουν σημαντικά, υπέρ της εκπαίδευσης, για όλες τις χώρες που εξετάζουμε, εκτός της Ελλάδας η οποία παρέχει περίπου τα ιδία ποσοστά. Επιπλέον φαίνεται ότι οι χώρες προσπαθούν να επενδύουν ένα σταθερό ποσοστό για τον εκπαιδευτικό τομέα Δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Δαπάνες για έρευνα-ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ουγγαρ. Ιταλ Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,19 xx 0,81 2,27 0,65 0,99 0,57 0,71 xx 1,87 2,55 2, ,24 0,39 0,8 2,19 0,72 1,03 0,59 0,58 3,52 1,81 2,58 2, ,27 xx 0,87 2,14 0,68 1,05 0,65 0,49 xx 1,8 2, ,4 0,52 0,86 2,16 0,69 1,02 0,71 0,4 3,65 1,87 2,66 3, ,45 xx 0,91 2,15 0,78 1,05 0,76 0,37 xx 1,86 2,75 3, ,46 0,51 0,91 2,2 0,92 1,09 0,8 0,39 4,24 1,83 2,76 3, ,49 xx 0,99 2,23 1 1,13 0,76 0,38 xx 1,83 2,66 3, ,52 0,5 1,05 2,17 0,93 1,11 0,74 0,39 3,93 1,79 2,66 3, ,49 0,48 1,06 2,15 0,88 1,1 0,77 0,39 3,71 1,72 2,58 3, ,49 0,51 1,13 2,11 0,94 1,1 0,81 0,41 3,69 1,77 2,61 3, ,55 0,5 1,21 2,12 1 1,14 1,01 0,46 3,83 1,8 2,65 3, ,55 0,5 1,28 2,1 0,97 xx 1,19 0,54 3,68 1,84 2,67 3,45 Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα

15 Στην ενότητα αυτή θα μελετήσουμε το ποσό που δαπανούν οι υπό εξέταση χώρες για έρευνα και ανάπτυξη. Τέτοιου είδους δαπάνες-επενδύσεις ίσως είναι οι πιο σημαντικές για την οικονομία και την παραγωγικότητά της. Τα κράτη οφείλουν να αναπτύσσουν ερευνητική δραστηριότητα με σκοπό αφ ενός τη δημιουργία και παραγωγή νέων προϊόντων ή νέων μεθόδων παραγωγής και αφ ετέρου την ποιοτική και κοστολογική βελτίωση των ήδη παραγομένων προϊόντων ή μεθόδων παραγωγής. Επιπλέον, σε μακροχρόνια ορίζοντα υπάρχει η δυνατότητα αποκόμισης σημαντικών οφελών με την εξαγωγή και εμπορευματοποίηση της τεχνογνωσίας και ερευνητικής δραστηριότητας, είτε με χορήγηση αδειών χρήσης σε άλλα κράτη και οικονομίες είτε με καταχώριση ευρεσιτεχνιών. Κατανοεί λοιπόν κανείς ότι υπάρχουν πολλαπλά οφέλη για το σύνολο της οικονομίας και των παραγωγικών δυνάμεών της αν πραγματοποιηθούν οι σωστές επενδύσεις και σχεδιασμοί. Σε συνδυασμό με τα στοιχεία που έχουμε στον πίνακα για τις εκπαιδευτικές δαπάνες μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Θα διαπιστώσουμε ότι οι χώρες που διαθέτουν ικανοποιητικό ύψος κεφαλαίων για την εκπαίδευση, επενδύουν επίσης και αρκετά κεφάλαια για έρευνα και ανάπτυξη καθώς αυτά τα μεγέθη αλληλοεξαρτώνται και αλληλοϋποστηρίζονται. Οι πολίτες-εργαζόμενοι υψηλής εκπαιδευτικής κατάρτισης έχουν τις ικανότητες, δεξιότητες και τα προσόντα να εντρυφήσουν αποτελεσματικότερα σε τεχνολογικούς/ παραγωγικούς τομείς αναπτύσσοντας παράλληλα καινοτόμα προϊόντα και μεθόδους παραγωγής προωθώντας με αυτό τον τρόπο την ερευνητική δραστηριότητα και ανάπτυξη. Εύλογο είναι λοιπόν τα κράτη να διαθέτουν ικανοποιητικά ποσοστά του ΑΕΠ σε αυτές τις δραστηριότητες διότι εκπαιδεύοντας το εργατικό δυναμικό γίνονται ικανότεροι και αποδοτικότεροι, με αποτέλεσμα σε μακροπρόθεσμα ορίζοντα η οικονομία και το κοινωνικό σύνολο και αποκομίζουν πολλαπλά οφέλη. Από τα παραπάνω κράτη παρατηρούμε ότι υψηλή ποσοστά διαθέτουν η Ιαπωνία, η Σουηδία, ΗΠΑ, η Γερμάνια και η Γαλλία ενώ στον αντίποδα έχουμε την Ελλάδα και τη Ρουμάνια οι οποίες παρέχουν κοντά στο 0,5% του ΑΕΠ. Οι δαπάνες για έρευνα αντικατοπτρίζονται μακροχρόνια στο επίπεδο παραγωγής και δυνατοτήτων μιας οικονομίας. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία αποτελούν τις δυο ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη παράγοντας ένα τεράστιο εύρος προϊόντων/ υπηρεσιών και διαθέτοντας τα πιο εξελιγμένα συστήματα διαχείρισης και παραγωγής. Από την πλευρά της Ευρώπης, η Γερμανία, η Γαλλία και η Αγγλία αποτελούν τις πιο ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες, συναγωνίζοντας σε πολλούς τομείς την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ. Η Σουηδία επίσης κατέχει ένα πολύ αξιόλογο οικονομικό και διαχειριστικό σύστημα. Αντιθέτως, οι χώρες τις Μεσογείου καθώς και η Ρουμανία με

16 την Ουγγαρία υπολείπονται σε διάφορους παραγωγικούς τομείς σε σχέση με τις προαναφερθείσες χώρες Εθνική Αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 9. Εθνική Αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,4 17,9 22,1 19,3 21,7 19, ,3 15,2 15, ,1 17,4 21,7 19, ,7 19,8 18,2 19,8 15, , ,2 17,7 22, ,2 22,2 19,8 14,3 20,2 16,8 17,2 30, ,6 xx 22,8 21,1 21,4 21,8 20,2 10,5 20,9 17,6 17,9 29, ,7 22,8 22, ,1 11,8 21,4 15,4 17,7 27, ,8 12,8 22,6 21,7 20,5 19,8 17,3 15,8 22,3 14,6 17, ,2 13,4 22,4 21,3 20,8 19, ,1 15,1 15,9 26, ,3 11,4 23, , ,1 18,3 22,1 15,1 13,9 25, ,4 13,4 23,8 19,4 19,9 16,8 17,1 16,3 24,8 14,9 12, ,4 20,3 17,3 15, ,9 13,4 26, , ,4 18,8 19,6 18,1 13,3 15,8 23,6 14,6 14,3 27, ,9 11,8 22,2 19,6 19,7 18, ,3 26,8 14, , ,7 9,9 21,3 20, ,5 12,6 20,7 28,7 15,2 13,7 28, ,8 9,6 20,2 19,1 18,2 14,6 10,2 24, xx xx Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Στην ενότητα αυτή παρουσιάζουμε την εθνική αποταμίευση ως ποσοστό του ΑΕΠ. Από την μακροοικονομική θεωρία, η εθνική αποταμίευση (S) είναι το άθροισα της αποταμίευσης του ιδιωτικού (S ιδιωτ ) και του δημοσίου τομέα (S δημ ). Αλγεβρικά ορίζεται ως εξής: S=S ιδιωτ + S δημ S=(Y-T-C)+(Y-G) S=Y-C-G όπου S ιδιωτ =Y-T-C, S δημ =Y-G Υ Εισόδημα, Τ Φόροι, C Κατανάλωση, G Δημόσιες Δαπάνες Να σημειώσουμε επίσης ότι η αποταμίευση είναι θετική συνάρτηση των επιτοκίων, δηλαδή όταν τα επιτόκια αυξάνονται υπάρχει τάση για αύξηση της αποταμίευσης. Από τα δεδομένα παρατηρούμε ότι όλα τα κράτη αποταμιεύουν ένα αξιόλογο ποσοστό του ΑΕΠ, με την πρώτη θέση να ανήκει στην Ιαπωνία. Στον αντίποδα έχουμε την Αγγλία, ΗΠΑ, Πορτογαλία και Ελλάδα, με τις δυο τελευταίες χώρες να μειώνουν διαχρονικά το ποσοστό αποταμίευσης, το οποίο έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας. Λιγότερη αποταμίευση συνεπάγεται λιγότερα διαθέσιμα κεφάλαια για επενδύσεις με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν τα αναγκαία κεφαλαιακά αποθέματα για επενδυτικά σχεδία και δραστηριότητες. Το γεγονός αυτό οδηγεί μακροχρόνια την οικονομία σε ύφεση,

17 καθώς όταν δεν υφίστανται επενδυτικές και παραγωγικές δραστηριότητες δεν υπάρχει ανάπτυξη και προοπτικές εξέλιξης στη χώρα. Αντίθετα, χώρες που έχουν ένα υψηλό ποσοστό αποταμίευσης έχουν τις προοπτικές για επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη. Δεν πρέπει να φτάσουμε βεβαίως στο αντίθετο άκρο, δηλαδή να αποταμιεύεται πολύ υψηλό ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος (σύνδρομο Scroοge), διότι τότε δεν θα υφίσταται εισόδημα για κατανάλωση με αποτέλεσμα να μην κινείται η οικονομία.. Από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί έχει διαπιστωθεί ότι 20%-25% είναι ένα ικανοποιητικό ποσοστό ώστε να εξελίσσεται η οικονομία και η παραγωγική δραστηριότητα Έλλειμμα(-)/ Πλεόνασμα(+) ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 10. Έλλειμμα(-)/ Πλεόνασμα(+) ως ποσοστό του ΑΕΠ (%) Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία ,2 xx 3,2 2,6 2,8 7,8 3,4 3,2 1,1 0,1 xx 0, ,5 xx 1,4 1,8 1,7 5,4 2,8 4,4 1,3 0,9 xx 1, ,3 3,7 1 1,5 0,8 3 2,9 4,7 3,7 3,6 xx 1, ,8 4,5 0,6 1,5 3,1 4 4,3 3,5 1,6 0,5 0,49 0, ,7 4,8 0,5 3,1 2,9 8,9 2,8 2 1,2 2 2,64 1, ,6 0,2 4,1 3,5 7,2 2,9 1,5 0,9 3,3 3,89 3, ,8 7,5 0,3 3,6 3,5 6,4 3,4 1,2 0,8 3,4 3,67 3, ,3 5,2 1 2,9 4,3 7,9 6,1 1,2 2,3 3,4 2,81 2, ,6 3,6 2 2,3 3,3 9,3 3,9 2,2 2,5 2,7 1,85 2, ,2 5,1 1,9 2,7 1,5 5 2,6 2,5 3,8 2,8 2,21 2, ,7 4,1 3,3 2,7 3,8 2,8 5,4 2,5 4,9 5,54 4, ,3 13,6 11,2 7,5 5,3 4 9,4 8,3 0,5 11,5 xx xx Πηγή: EuroStat, Παγκόσμια Τράπεζα Σε αυτό τον πίνακα εξετάζουμε τον έλλειμμα/ πλεόνασμα των κρατών για την περίοδο Ως έλλειμμα/ πλεόνασμα προσδιορίζουμε την διαφορά μεταξύ εσόδων και δαπανών του κράτους για την τρέχουσα περίοδο [Έσοδα t -Δαπάνες t = Έλλειμμα t (-) ή Πλεόνασμα t (+)]. Τα έσοδα του κράτους προέρχονται κυρίως από την άμεση και έμμεση φορολογία όπως φόρο εισοδήματος, ΦΠΑ, ΦΜΥ, φορολογία κερδών, φόροι κατανάλωσης (ποτά, τρόφιμα κτλ), φόροι περιουσίας και άλλα.. Οι δαπάνες προέρχονται κυρίως από επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις, δαπάνες για άμυνα, επενδυτικά αγαθά/ υπηρεσίες, κοινωνική ασφάλιση, υγεία, χρεωστικούς τόκους και άλλα. Στην περίπτωση που το κράτος εμφανίσει υψηλό έλλειμμα και δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στις τρέχουσες υποχρεώσεις του, καταφεύγει στο δανεισμό είτε από τις

18 αγορές (τράπεζες, οικονομίες άλλων κρατών, επιχειρήσεις κτλ) είτε από τις Κεντρικές Τράπεζες (ΕΚΤ, FED κτλ). Σύμφωνα με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) το οποίο εντάσσεται στα πλαίσια της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και ψηφίστηκε το 1997 από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και αυτά που πρόκειται να ενταχθούν στη ζώνη του ευρώ, δεσμεύονται να τηρούν κάποιους στόχους για την δημοσιονομική τους ισορροπία. Το ΣΣΑ αποτελεί ουσιαστικά ένα πακέτο μέτρων δημοσιονομικής πολίτικης και σταθερότητας για τη σύγκλιση των δημοσιονομικών μεγεθών μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Τα μέλη της ζώνης του ευρώ, και εκείνα που πρόκειται να ενταχθούν στο ευρώ, θα πρέπει να τηρούν τα εξής κριτήρια: 1) Το έλλειμμα να είναι μικρότερο από το 3% του ΑΕΠ 2) Το δημόσιο χρέος να είναι μικρότερο από το 60% του ΑΕΠ 3) Ο βαθμός σταθερότητας των τιμών και το μέσο ποσοστό πληθωρισμού δεν πρέπει να υπερβαίνει περισσότερο από 1,5% το αντίστοιχο των τριών κρατών-μελών που παρουσιάζουν τα καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη σταθερότητα των τιμών 4) Το μακροπρόθεσμο μέσο ονομαστικό επιτόκιο δεν πρέπει να υπερβαίνει κατά περισσότερο από 2% το επιτόκιο των τριών κρατών μελών που παρουσιάζουν τα καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά τη σταθερότητα των τιμών 5) Τα φυσιολογικά περιθώρια διακύμανσης που προβλέπονται από το μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών πρέπει να τηρούνται, χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις, τουλάχιστον κατά τα δύο τελευταία έτη πριν από την εξέταση. Σε περίπτωση που δεν τηρούνται κάποια ή όλα από αυτά τα κριτήρια θα πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα ώστε η οικονομία του κράτους να συγκλίνει προς αυτά τα μεγέθη. Αρχικά, από τα δεδομένα παρατηρούμε ότι μόνο η Σουηδία εμφανίζει για σχεδόν όλα τα έτη πλεόνασμα στον κρατικό προϋπολογισμό της. Για τα Ευρωπαϊκά κράτη, σύμφωνα με το ΣΣΑ, θα πρέπει το έλλειμμα να είναι λιγότερο από το 3% του ΑΕΠ, ωστόσο διαπιστώνουμε ότι σχεδόν κανένα ευρωπαϊκό κράτος, εκτός της Σουηδίας, δεν έχει καταφέρει να το εφαρμόσει για όλες τις περιόδους. Υψηλά ελλείμματα, παρουσιάζουν οι οικονομίες της Πορτογαλίας, Ουγγαρίας και της Ελλάδας. Στον αντίποδα έχουμε την Σουηδία και την Ιαπωνία ενώ παράλληλα οι πιο ανεπτυγμένες οικονομίες εμφανίζουν μια σχετική διαχρονική σταθερότητα στο έλλειμμά τους. Μόνο το έτος 2009 παρατηρούμε ότι το έλλειμμα αυξάνεται απότομα για όλα τα υπό εξέταση κράτη, γεγονός το οποίο αναμενόταν και προέρχεται από την αποσταθεροποίηση του οικονομικού συστήματος που προήλθε από δυο κυρίως παράγοντες, 1) Την απότομη άνοδο της τιμής του πετρελαίου, όπου για τους πρώτους 9 μήνες του 2008 η τιμή κυμαινόταν πάνω από τα 100$/ βαρέλι και 2) Την δύσκολη οικονομική συγκύρια που επικράτησε στις ΗΠΑ, όπου την ιδία περίοδο περίπου

19 εμφανίστηκε σοβαρό πρόβλημα στην αγορά των στεγαστικών δανείων και των ακινήτων. Αποτέλεσμα αυτών των δυο γεγονότων ήταν να προέλθει παγκόσμια ύφεση που ξεκίνησε κατά το έτος 2008 μέχρι το 2009, ενώ σε πολλές χώρες η ύφεση αυτή επικράτησε ή επικρατεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό φαίνεται καθαρά και από τον πίνακα 1 (ρυθμός αύξησης ΑΕΠ), όπου διαπιστώνουμε ότι τα έτη 2008 και 2009 ο ρυθμός αύξησης ΑΕΠ έχει μειωθεί σημαντικά Χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 11. Χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ (%) Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Σουηδ. Αγγλ. ΗΠΑ Ιαπωνία Euro ,3 94,5 64,1 59, ,9 52,1 16,6 69,1 46,7 42,5 87,7 66, , ,3 58, ,8 51,4 21,7 64,8 43, , ,7 103,4 59,3 57, ,5 22,5 53, ,9 106,1 61, ,8 103,7 55,5 56, ,9 25,7 54,4 37,7 32,4 123, ,4 101,7 52,5 58, ,6 55,6 24,9 52,6 37,5 33,2 137,6 60, ,9 97,4 48,7 62, ,4 56,9 21,5 52,3 38,7 34,9 140,9 61, ,7 98,6 46,2 64, ,1 58,3 18,7 51,3 40, ,7 62, , ,8 63,6 15, ,2 36,1 164,3 62, ,6 97,8 39,6 63, ,6 64,7 12,4 45,7 43, ,4 61, ,7 36,2 63, ,9 63,6 12,6 40,8 44,7 35,6 164,2 58, ,2 39,7 67, ,9 66,3 13,3 38, , ,2 115,1 53,2 77, ,3 76,8 23,7 42,3 68,1 53,1 xx 73,6 Πηγή: ΟΟΣΑ, EuroStat Στον πίνακα αυτό εξετάζουμε το χρέος των κρατών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Από την μακροοικονομική/ δημοσιονομική θεωρία, ως χρέος ορίζουμε το άθροισμα όλων των ελλειμμάτων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Χρέος= Ελλειμμα. Όσο αφορά τις ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες είναι ενταγμένες στη ζώνη του ευρώ, αλλά και αυτές που πρόκειται να ενταχθούν, παρουσιάζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το λόγο ότι θα μπορέσουμε να εξετάσουμε αν τηρούν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ, βλ. ενότητα Έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ ). Το ΣΣΑ ορίζει ότι το χρέος δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ, διαφορετικά θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να επέλθει η δημοσιονομική σταθερότητα. Από τις χώρες που είναι ήδη στην ευρωζώνη διαπιστώνουμε ότι μόνο η Ισπανία τηρεί το ΣΣΑ ενώ οι υπόλοιπες χώρες έχουν υπερβεί το όριο του 60%, με την Ελλάδα και την Ιταλία να κατέχουν τις πρώτες θέσεις. Από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, χαμηλό χρέος παρουσιάζει η Ρουμανία και η Σουηδία ενώ η Αγγλία είναι οριακά στο T t= 1

20 καθορισμένο όριο. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η απότομη άνοδος του χρέους το έτος 2009 σε σχέση με το 2008, όπου διογκώθηκε υπερβολικά για όλες τις υπό εξέταση οικονομίες εκτός της Σουηδίας, της Γερμανίας και της Ουγγαρίας. Για την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ διαπιστώνουμε ότι, ειδικά η Ιαπωνία, εμφανίζει υπέρογκο ποσοστό χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ. Αντίθετα οι ΗΠΑ εμφανίζουν μια σχετική σταθερότητα στη διαχείριση των δημοσιονομικών μεγεθών. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρουμε το εξής. Το χρέος ουσιαστικά είναι ένα είδος δανείου, το οποίο μακροπρόθεσμα θα πρέπει να αποπληρωθεί. Τα κράτη όταν δεν έχουν τη δυνατότητα να διευθετήσουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους προσφεύγουν στις αγορές ή στις Κεντρικές Τράπεζες για να αντλήσουν κεφάλαια, το οποίο επιτυγχάνεται με την έκδοση ομολόγων. Το ΣΣΑ έχει ορίσει το χρέος με ανώτατο όριο το 60% του ΑΕΠ για ευνόητους λόγους. Αναλογιστείτε μια επιχείρηση όπου στο παθητικό της διαθέτει περισσότερα ξένα κεφάλαια (Δάνεια) από ότι ιδία κεφάλαια. Οι δανειστές θα έχουν ουσιαστική διαχείριση και επιρροή στην εταιρία διότι το μεγαλύτερο μέρος των συνολικών κεφαλαίων τους ανήκει. Μακροπρόθεσμα, αν η επιχείρηση δεν επιτύχει τα σχέδιά της και τους στόχους της, θα αντιμετωπίσει προβλήματα όταν οι δανειστές θα αναζητήσουν τα κεφάλαια συν τους τόκους πίσω. Έτσι λοιπόν το ΣΣΑ έχει ορίσει αυτό το ποσοστό ώστε να μην βρεθεί κάποιο κράτος στην δυσμενή θέση να μην μπορεί να αποπληρώσει τα δάνεια που έχει αναλάβει. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η Ελλάδα, αλλά και μια σειρά άλλων χωρών όπως η Ουγγαρία, Αργεντινή και η Ισλανδία. Ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να αναφέρουμε είναι η δομή και η διάρθρωση του χρέους. Το χρέος χωρίζεται κυρίως σε δυο μεγάλες κατηγορίες, το εσωτερικό και το εξωτερικό. Το εσωτερικό χρέος είναι οι υποχρεώσεις που έχει το κράτος προς το κράτος, δηλαδή οι υποχρεώσεις των κρατικών υπηρεσιών, οργανισμών, νομαρχιών κτλ προς το ίδιο το κράτος και αντίστροφα. Αντίθετα, το εξωτερικό χρέος είναι οι υποχρεώσεις του κράτους σε τρίτους φορείς, όπως οι εξωτερικοί δανειστές, πιστωτικά ιδρύματα, διεθνείς οργανισμοί κτλ. Έχοντας υπόψη αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να εξετάζουμε τη διάρθρωση του χρέους πριν προβούμε σε οποιαδήποτε ενέργεια. Από τα δεδομένα που διαθέτουμε δεν μπορούμε να αποφανθούμε για τη δομή του χρέους, με αποτέλεσμα να μην είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αν όντως υφίσταται πρόβλημα σε μια οικονομία. Ωστόσο μπορούμε να επισημάνουμε κάποιες γενικές διαπιστώσεις. Τα κράτη που έχουν παραγωγικές δυνάμεις, βιομηχανίες, εργοστάσια, τομείς βιομηχανικής δραστηριότητας και γενικά μια σωστά δομημένη και οργανωμένη οικονομία, είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το ύψους το χρέους αποτελεσματικότερα από τις οικονομίες που δεν διαθέτουν βιομηχανικούς και παραγωγικούς τομείς. Από

21 τα δεδομένα του πίνακα θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε την Αγγλία με την Ισπανία που εμφανίζουν περίπου το ίδιο ποσοστό χρέους. Ωστόσο, αυτές οι δυο οικονομίες έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, η μεν Αγγλία διαθέτει βάρια βιομηχανία ενώ η Ισπανία δεν έχει ιδιαίτερα ανεπτυγμένη βιομηχανική δραστηριότητα. Μπορούμε να συμπεράνουμε με επιφύλαξη ότι η Αγγλία είναι ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα τις υποχρεώσεις της σε αντίθεση με την Ισπανία. Για το ύψος του χρέους της Ιαπωνίας ενώ είναι ιδιαίτερα υψηλό, ίσως είναι παραπλανητικό το αποτέλεσμα αυτό. Η Ιαπωνία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, οπότε είναι προφανές ότι διαθέτει τους μηχανισμούς και τις δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τα δημοσιονομικά της προβλήματα. Επιπλέον από μελέτες που έχουν διενεργηθεί έχει διαπιστωθεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του χρέους της αφορά το εσωτερικό τομέα Έσοδα από φόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ ΠΙΝΑΚΑΣ 12. Έσοδα από φόρους ως ποσοστό του ΑΕΠ Έτος Γερμανία Ελλάδα Ισπαν. Γαλλ. Ιταλ Ουγγαρ. Πορτογ. Ρουμαν. Αγγλ. ΗΠΑ ,89 23,25 16,16 23,16 23,21 21,93 21,34 xx 28,43 xx ,26 21,81 15,83 22,96 22,83 21,51 20,99 xx 28,21 12, ,25 21,41 12,79 22,38 22,08 21,12 21,48 11,74 27,05 10, ,36 19,89 12,19 22,04 22,1 20,85 21,49 12,28 26,34 10, ,86 19,52 11,76 22,21 21,57 20,67 20,59 12,3 26,61 10, ,06 19,87 12,59 22,32 21,21 20,3 21,31 12,21 27,28 11, ,33 19,78 13,19 22,44 22,74 20,05 22,03 11,38 28,1 12, ,84 19,92 13,93 21,81 23,06 21,42 22,4 11,81 27,74 12, xx xx 10,64 xx 22,56 23,61 22,16 17,89 28,57 10,29 Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε τα έσοδα από φόρους (άμεσους και έμμεσους) ως ποσοστό του ΑΕΠ. Για την Ιαπωνία και τη Σουηδία δεν διατίθενται τα απαραίτητα στοιχεία από την Παγκόσμια Τράπεζα. Από τα υπάρχοντα δεδομένα παρατηρούμε ότι από τα υψηλοτέρα ποσοστά εσόδων από φόρους τα παρουσιάζουν η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Αγγλία ενώ στον αντίποδα έχουμε τις ΗΠΑ, Ρουμανία και Γερμανία. Εδώ τίθεται ένα μεγάλο ερώτημα, κατά πόσο γίνεται σωστή αξιοποίηση και αναδιανομή των φορολογικών εσόδων. Διαπιστώνουμε από τα δεδομένα και από την πραγματική οικονομία ότι ίσως δεν έχει μεγάλο ρολό το ύψος των φόρων, αλλά ο τρόπος που γίνεται η σωστή αξιοποίησή τους. Η Γερμανία και οι ΗΠΑ έχουν από τα