Gallblader sonographic abnormality following ceftriaxone treatment in children

Transcript

1 65 / Journal of Gorgan University of Medical Sciences Spring 2012 / vol 14 / no 1 Original Paper Gallblader sonographic abnormality following ceftriaxone treatment in children Bazmamoun H (MD) 1, Sedighi I (MD) 2, Esfahani H (MD)* 3 1 Associate Professor, Pediatric Gastroenterologist, Department of Pediatrics, Faculty of Medicine, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran. 2 Associate Professor, Pediatric Infectious Disease, Department of Pediatrics, Faculty of Medicine, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran. 3 Assistant Professor, Pediatric Hematologist and Oncologist, Department of Pediatrics, Faculty of Medicine, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran. Abstract Background and Objective: Considering the relatively wide application of ceftriaxone in pediatric infectious diseases and its side effects, this study was done to determine gallblader sonographic abnormality following ceftriaxone treatment in children. Materials and Methods: This descriptive cross- sectional study was carried out on 60 patients age 1 month up to 12 years in Besat hospital, Hamadan, Iran during The sonographic abnormal finding of gallbladder before ceftriaxone therapy and 5 days after therapy were recorded. In case of any abnormality in gallblader sonography was repeated twice a week in the first two weeks and afterward once a week up to disappearance of abnormalities. Results: Gallblader sonographic abnormality were observed in 10 cases (16.5%). Out of them, 8 and 2 patients had bile stone and bile sludge, respectivley. The patients did not show any clinical manifestations. There was no relation between age and sex with abnormal findings. Gallblader abnormality completely were disappeared in the worst cases by sixteen days. Conclusion: This study showed that the incidence of either gallstone or biliary sludge after treatment with ceftriaxone was 16.5% which is relatively similar to other studies. Keywords: Ceftriaxone, Pseudolithiasis, Biliary sludge, Microlithiasis * Corresponding Author: Esfehani H (MD), hesfehani@yahoo.com Received 13 October 2010 Revised 28 December 2010 Accepted 2 March 2011 This paper should be cited as: Bazmamoun H, Sedighi I, Esfahani H. [Gallblader sonographic abnormality following ceftriaxone treatment in children]. J Gorgan Uni Med Sci. 2012; 14(1): [Article in Persian]

2 / صفحات ۶۱ تا ۶۵ تحقيقي تغييرات سونوگرافيک کيسه صفرا به دنبال مصرف داروي سفترياکسون در کودکان ۳ ۲ ۱ دكتر حسن بزم ا مون دكتر ايرج صديقي دكتر حسين اصفهاني* ۱- دانشيار گروه كودكان فوق تخصص گوارش کودکان دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي همدان. ۲- دانشيار گروه كودكان فوقتخصص بيماريه يا عفوني کودکان دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي همدان. - ۳ استاديار گروه كودكان فوق تخصص خون و انکولوژي کودکان دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي همدان. چكيده زمينه و هدف : سفترياكسون به طور نسبتا گسترده در درمان عفونتهاي كودكان بهكار ميرود و استفاده از ا ن ممكن است با عوارضي همراه باشد. اين مطالعه به منظور تعيين تغييرات سونوگرافيک کيسه صفرا به دنبال مصرف داروي سفترياكسون در کودکان انجام شد. روش بررسي : اين مطالعه توصيفي مقطعي روي ٦٠ کودک بستري يک ماهه تا ١٢ ساله (١٠ پسر و ٥٠ دختر) در بخش كودكان بيمارستان بعثت همدان طي سال ١٣٨٦ انجام گرفت. سونوگرافي اوليه قبل از شروع سفترياكسون و سونوگرافي مجدد پنج روز پس از شروع درمان انجام شد. در صورت وجود يافتههاي غيرطبيعي sludge) يا سنگ صفراوي) سونوگرافيه يا سپس هر هفته يک بار تا از بينرفتن اين تغييرات انجام شد. مجدد هفتهاي ٢ بار در ٢ هفته اول و يافتهها : از ٦٠ بيمار مورد مطالعه در ١٠ نفر ( ١٦/٥ درصد) تغييرات كيسه صفرا مشاهده شد. تمام بيماران با تغييرات صفراوي فاقد علاي م باليني بودند. ٨ مورد از تغيير تا اين عارضه ١٦ روز بعد از ايجاد ا ن بود. (٨٠ درصد) شامل سنگ و ٢ مورد (٢٠ درصد) شامل sludges صفراوي بود. طولانيترين زمان از بينرفتن نتيجهگيري : اين مطالعه نشان داد که ميزان بروز سنگ يا sludge صفراوي در جريان درمان با سفترياكسون حدود ١٦/٥ درصد و تقريبا مشابه ساير مطالعات ميباشد. کليد واژهها : سفترياكسون سنگ كاذب صفراوي لجن صفراوي سنگريزه * نويسنده مسو ول : دکتر حسين اصفهاني پست الکترونيکي hesfehani@yahoo.com نشاني : همدان بلوار شهيدمطهري بيمارستان بعثت بخش هماتولوژي كودكان تلفن ۲۶۴۰۰۶۱ ۰۸۱۱ نمابر ۲۶۶۷۷۶۶ وصول مقاله : ۸۹/۷/۲۱ اصلاح نهايي : ۸۹/۱۰/۷ پذيرش مقاله : ۸۹/۱۲/۱۱

3 و 6 / ٦٢ تغييرات کيسه صفرا به دنبال مصرف سفترياکسون مقدمه تغییرات صفراوي از شایعترین بیماريهاي طبی محسوب میشوند. به نحوي که در مطالعات انجام شده 8 درصد مردان و 20 درصد زنان بهویژه در سنین بالا به سنگهاي کیسه صفرا مبتلا هستند و در کشورهاي غربی سالیانه حدود یک میلیون نفر به تعداد مبتلایان این بیماري افزوده میشود. بررسیهاي انجام شده نشان داده که لجن صفراوي احتمالا پیشساز تشکیل سنگ صفرا میباشد (1). عوامل گوناگون و متنوعی در ایجاد تغییرات صفراوي نقش دارند. افزایش سن عفونتهاي مزمن مجاري صفراوي ارث چاقی کاهش وزن هورمونهاي استروي یدي و بیماريهاي سوءجذب صفراوي از عوامل زمینهساز تغییرات صفراوي محسوب میشوند. همچنین تاثیر داروهاي متعددي به عنوان زمینهساز بیماري مطرح شدهاند (1-3). سفتریاکسون یکی از داروهایی است که در ایجاد تغییرات صفراوي مو ثر است. به طوري که حدود 40 درصد آن از طریق مجاري صفراوي دفع میشود (4) و مصرف آن در انسان از 0/2 درصد تا 50 درصد موارد میتواند باعث ایجاد اختلالات سونوگرافیک کیسه صفرا شود (5-9). ماهیت شیمیایی این رسوبات بهصورت نمکهاي کلسیم سفتریاکسون میباشد (10). این میکرولیتیازیسها در رده سنی بچهها بیشتر ایجاد میشوند (11) و علاي می شبیه کولهسیستیت شامل تهوع استفراغ زردي دیسترس اپیگاستریک و تندرنس RUQ ایجاد ) میکنند. تعدادي از آنها نیز باعث ایجاد سنگ صفراوي کولیک صفراوي و کولهسیستیت حاد میشوند 9 و 12 و 13 ). با توجه به تفاوتهاي ژنتیکی احتمالی کودکان ایرانی با جوامع بررسی شده در سایر مطالعات و همچنین مصرف داروي تولید داخل کشور این مطالعه به منظور تعیین تغییرات سونوگرافیک کیسه صفرا به دنبال مصرف داروي سفتریاکسون در کودکان انجام شد. روش بررسي این مطالعه توصیفی مقطعی روي 60 کودك بستري ی ک ماهه تا 12 ساله در بخش کودکان بیمارستان بعثت همدان طی سال 1386 انجام شد. از والدین کودکان رضایتنامه کتبی اخذ گردی د. کودکانی که به همه دلیل عفونت کاندید درمان با سفتریاکسون بودند وارد مطالعه شدند. کودکانی با مشکل زمینهاي کبد مصرف داروهاي دیگر بهجز سفتریاکسون و نیز کودکان داراي سنگ کیسه صفرا قبل از مصرف سفتریاکسون از مطالعه حذف شدند. قبل از شروع درمان با سفتریاکسون سونوگرافی اولیه از بیماران انجام شد و در صورت طبیعی بودن آن سونوگرافی بعدي روز پنجم درمان تکرار شد و در صورت وجود یافتههاي غیرطبیعی sludge) یا سنگ صفراوي) دارو قطع و سونوگرافیهاي بعدي هفتهاي 2 بار در 2 هفته اول و سپس هر هفته یکبار تا از بین رفتن این عوارض انجام شد. در صورت طبیعی بودن سونوگرافی روز پنجم سونوگرافی کنترل روز سیام تکرار شد. در این مطالعه دستگاه سونوگرافی با مارك توشیبا مدل Just vision 400 و سفتریاکسون تولیدي شرکت داروسازي اکسیر (EXIR) مورد استفاده قرار گرفتند. sludge به صورت رسوبات بدون shadow و سنگ به صورت رسوبات با shadow کیسه صفرا در سونوگرافی در نظر گرفته شد (14). دادهها با استفاده از پرسشنامه جمعآوري و توسط برنامه رایانهاي S-PLUS و آزمونه يا ک يا آماري t-test تست فیشر و اسکوي ر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ضریب اطمینان مطالعه 95 درصد تعیین شد. يافتهها از کل 60 بیمار (10 پسر و 50 دختر) در 10 مورد (16/5 درصد) تغییرات کیسه صفرا دیده شد. میانگین سنی در گروه داراي تغییرات صفراوي 26±9 ماه و در گروه بدون تغییرات صفراوي نشان نداد. 25/6±8 ماه بود که اختلاف آماري معنیداري را 5 نفر (17 درصد) 14) از گروه داراي تغییرات صفراوي و 5 نفر درصد) از گروه بدون تغییرات صفراوي پسر بودند که این اختلاف هم از نظر آماري معنیدار نبود. از نظر بهبود تغییرات صفراوي کوتاهترین زمان از بین رفتن سنگ یا sludge 4 روز بعد از تشکیل آن و طولانیترین زمان از بینرفتن سنگ یا 16 sludge روز بود. در هیچکدام از بیماران پیدایش علاي م بالینی جدیدي که

4 و) دکتر حسن بزم ا مون و همکاران / ٦٣ بتوان به ایجاد تغییرات صفراوي نسبت داد یافت نشد. از نظر ماهیت سونوگرافی تغییرات کیسه صفرا در 2 مورد sludge به صورت رسوبات بدون shadow و در 8 مورد سنگ به صورت رسوبات با shadow بود. بروز سنگ یا sludge صفراوي نداشته است. از نظر مدت زمان از بین رفتن سنگ یا sludge کوتاهترین زمان آن 4 روز پس از ایجاد و طولانیترین زمان آن 16 روز بود. در سایر مطالعات زمان از بین رفتن سنگ 2-63 روز (6) 30 روز (19) مقایسه سن کمتر و بیشتر از دو سال با ایجاد سنگ یا روز (8) روز (15) 3 ماه (18 (10 Sludge بیمار) اختلاف آماري معنیداري را نشان نداد (جدول یک). جدول : ۱ فراواني ايجاد سنگ يا Sludge به تفکيک سن سن (سال) سنگ يا Sludge - + جمع گزارش شده است که نسبتا طولانیتر از مطالعه حاضر است. در این مطالعه هیچ علامت بالینی که بتوان به تغییرات کیسه صفرا نسبت داد مشاهده نشد که مشابه نتایج مطالعه Ozturk و همکاران (17) در ترکیه میباشد. همچنین در این مطالعه 2 مورد از تغییرات صفراوي به (۶۱/۷) ۳۷ (۶۲) ۳۱ (۶۰) ۶ بيشتر از ۲ صورت sludge و 8 مورد به صورت سنگ بود. در یک (۳۸/۳) ۲۳ (۳۸) ۱۹ (۴۰) ۴ کمتر يا مساوي ۲ مطالعه دیگر از 14 بیمار 3 مورد مبتلا به sludge و 11 مورد از نظر نوع بیماري زمینهاي در گروه ی که سنگ در آنها تشکیل نشده بود 30 مورد (60 درصد) مبتلا به پنومونی و 20 مورد (40 درصد) مبتلا به اسهال بودند و در گروه سنگ یا Sludge نیز 6 مورد ( 60 درصد) مبتلا به پنومونی و 4 مورد (40 درصد) مبتلا به اسهال بودند که اختلاف آماري معنیداري را نشان نداد. بحث در این مطالعه میزان بروز سنگ یا sludge صفراوي 16/5 درصد بود. در سایر مطالعات میزان فوق از 0/2 درصد تا 50 درصد موارد گزارش شده است (5-8). در مطالعه حاضر بین سن بیمار و میزان بروز سنگ و sludge صفراوي ارتباط معنیداري وجود نداشت. در مطالعه Acum و همکاران (15) Yusuf و همکاران (7) و Ceran و همکاران (16) نیز ارتباطی بین بروز سنگ یا sludge صفراوي و میانگین سنی بیماران مشاهده نگردید. از طرف دیگر در مطالعه انجامشده Soysal و همکاران (4) و Zaki و Shanbag (6) بروز سنگ صفراوي یا sludge به ترتیب در کودکان بالاي 12 و 24 ماه بیشتر بوده است. در مطالعه فوق جنس بیمار تا ثیري در بروز سنگ یا sludge صفراوي نداشت. در مطالعه Yusuf و همکاران (7) و Ceran و همکاران مبتلا به سنگ صفراوي شدند (18) که تقریبا مشابه نتایج مطالعه ما میباشد. در یک مطالعه از 27 بیمار 11 مورد مبتلا به sludge و 16 مورد مبتلا به سنگ صفراوي شدند (8) و همچنین در یک مطالعه دیگر از 35 مورد 20 مورد به صورت sludge و 15 مورد به صورت سنگ گزارش شده است( 4 ). نتيجهگيري میزان بروز عوارض صفراوي ناشی از مصرف سفتریاکسون در این مطالعه قابل مقایسه با سایر مطالعات انجام شده در این زمینه میباشد. بهتر است هنگام استفاده از سفتریاکسون بیماران را از نظر ایجاد تغییرات صفراوي مورد بررسی قرار داد و در صورت پیدایش تغییرات فوق تا از بین رفتن آن بیمار را پیگیري کرد. تشكرو قدرداني این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم پزشکی همدان بود. بدینوسیله از زحمات سرکار خانم دکتر بیتا عارفیان و آقایان دکتر حسین محجوب استاد گروه آمار و دکتر محمود جباري عضو گروه رادیولوژي دانشگاه علوم پزشکی همدان که در انجام این تحقیق ما را یاري نمودند کمال سپاس و تشکر را داریم. (16) و Ozturk و همکاران (17) نیز جنس بیمار تا ثیري در

5 / ٦٤ تغييرات کيسه صفرا به دنبال مصرف سفترياکسون References 1. Norton J, Greenberger H, Paumgartner G. Diseases of gallbladder and bile ducts. In: Fauci AS, Kasper DL, Longo DL, Braunwald E, Hanser SL, Jameson SL, et al. Harrison's Principle of Internal Medicine. 17 th. New York: MacGraw-Hill. 2008;p: Broderick A. Gallblader diseases. In: Kleinman RE, Sanderson IR, Goulet O, Sherman PM, Mieli-Vergani G, Shneider BL. Walkerۥs pediatric gastrointestinal diseases. 5 th. Canada: BC Decker. 2008; pp: Heuman DM. Cholelithiasis. emedicine Mar 17. available from: 4. Soysal A, Eraşov K, Akpinar I, Bakir M. Biliary precipitation during ceftriaxone therapy: frequency and risk factors. Turk J Pediatr Oct-Dec;49(4): Alvarez-Coca González J, Cebrero García M, Vecilla Rivelles MC, Alonso Cristobo M, Torrijos Roman C. [Transient biliary lithiasis associated with the use of ceftriaxone]. An Esp Pediatr Oct;53(4): [Article in Spanish] 6. Zaki SA, Shanbag P. Biliary pseudolithiasis secondary to ceftriaxone therapy. Indian J Pharmacol Jun;42(3): Yusuf O, Edip G, Faruk I, Mehmet D, Lutfu S. Ceftriaxoneassociated biliary sludge and pseudolithiasis in children. Infect Dis Clin Prac May; 15(3): Biner B, Oner N, Celtik C, Bostancioğlu M, Tunçbilek N, Güzel A, et al. Ceftriaxone-associated biliary pseudolithiasis in children. J Clin Ultrasound Jun;34(5): Lemberg D, Day AS, Wyeth B. Biliary colic: Is it gallstones? J Paediatr Child Health May-Jun;41(5-6): Rienstra M, Bonten MJ, Gaillard CA. Ceftriaxone-associated biliary pseudolithiasis. Neth J Med Mar;67(3): Williams A, Petri JR. Penicillins, cephalosporins and other β- lactam antibiotics. In: Brunton L, Lazo JS, Parker KL. The Pharmacological basis of therapeutics. 11 th. Vol 2. New York: MacGraw-Hill. 2006; p: Vasilev G, Micović M, Nastasijević M. [Biliary pseudolithisis in childhood]. Timočki medicinski glasnik. 2003; 28(3-4):71-4. [Article in Serbian] 13. Sucky FJ. Diseases of the gallblader. In: Kliegman RM, Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF. Nelson textbook of pediatrics. 18 th. Philadelphia:Saunders Company. 2007; p: Palanduz A, Yalçin I, Tonguç E, Güler N, Oneş U, Salman N, et al. Sonographic assessment of ceftriaxone-associated biliary pseudolithiasis in children. J Clin Ultrasound May; 28(4): Acun C, Erdem LO, Söğüt A, Erdem CZ, Tomaç N, Gündoğdu S, et al. Gallbladder and urinary tract precipitations associated with ceftriaxone therapy in children: a prospective study. Ann Trop Paediatr Mar;24(1): Ceran C, Oztoprak I, Cankorkmaz L, Gumuş C, Yildiz T, Koyluoglu G. Ceftriaxone-associated biliary pseudolithiasis in paediatric surgical patients. Int J Antimicrob Agents Mar; 25(3): Ozturk A, Kaya M, Zeyrek D, Ozturk E, Kat N, Ziylan SZ. Ultrasonographic findings in ceftriaxone: associated biliary sludge and pseudolithiasis in children. Acta Radiol Feb;46(1): Bor O, Dinleyici EC, Kebapci M, Aydogdu SD. Ceftriaxoneassociated biliary sludge and pseudocholelithiasis during childhood: a prospective study. Pediatr Int Jun;46(3): Araz N, Okan V, Demirci M, Araz M. Pseudolithiasis due to ceftriaxone treatment for meningitis in children: report of 8 cases. Tohoku J Exp Med Mar;211(3):