اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری و هوش نوآموزان پیشدبستانی

Transcript

1 فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی دانشگاه عالمه طباطبائی سال نهم شماره 33 بهار 79 ص 789 تا 602 Quarterly of Counseling Culture and Psychotherapy Allameh Tabataba i University Vol. 9, No. 33, Spring 8102 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری و هوش نوآموزان پیشدبستانی مهدی واحدی 7 زیور بیگدلی 6 تاریخ ارسال: 61/66/61 تاریخ پذیرش: 61/61/61 چکیده هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری و هوش نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج است. پژوهش حاضر ازنظر هدف از انواع پژوهشه یا کاربردی بوده و ازنظر روش شبه آزمایشی با اجرای پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه است. برای گردآوری دادهها از پرسشنامه تجدیدنظر شدهی هوش وکسلر )ویراست چهارم( کودکان که توسط شهیم در ایران و در سال 6961 هنجاریابی شده و پرسشنامه پژوهشگر ساخته برای سنجش تغییرات یادگیری نمونهها استفاده شده است. جامعه آماری کلیه نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج است. نمونهه یا پژوهش که تعداد 93 نفر بهعنوان گروه آزمایش و 93 نفر بهعنوان گروه کنترل هستند با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند. دادهه یا بهدستآمده با استفاده از نرمافزار آماری SPSS در بخشه یا توصیفی و استنباطی )با استفاده از روش تحلیل کوواریانس( مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش مشخص کرد که بازیهای سازماندهی شده بر یادگیری و هوش نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج تأثیر مثبت و معناداری دارد. واژههای کلیدی: بازیهای سازماندهی شده یادگیری هوش نوآموزان پیشدبستانی Mahdi.vahedi@atu.ac.ir استادیار گروه تکنولوژی آموزشی دانشگاه عالمه طباطبائی کارشناسی ارشد رشته علوم تربیتی دانشگاه عالمه طباطبائی Zivar.bigdeli116@gmail.com

2 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار مقدمه سالهای اولیه زندگی کودک از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا از یکسو در این دوره رشد و یادگیری با سرعت انجام میگیرد و از سوی دیگر تجربه این دوره پایه و اساس یادگیریهای دوره بعد و بهویژه دوره دبستان است. طبق بررسیها و پژوهشها معلوم شده است که حدود 91 درصد شخصیت کودک در شش سال اول زندگی او شکل میگیرد )حمیدپور حسینایی و پژوهنده 6963(. آموزش مهارتها به کودکان بهتر است بهصورت عینی انجام شود زیرا آنها هنوز توانایی اندیشیدن به مفاهیم انتزاعی را بهطور کامل کسب نکردهاند.بازی یکی از مهمترین مؤلفهه یا زندگی کودک است )قدرتی و قدرتی 6961(. بازی فعالیت جسمی یا ذهنی است که کودک از روی میل و رغبت و با شور و اشتیاق انجام میدهد. آنچه در بازی نهفته است خواست و رغبت کودک است. بازی زندگی کودک و طبیعیترین راه یادگیری است. هنگامیکه به کودک اجازه داده شود با اختیار خود بازی کند یاد میگیرد چگونه خالقانه فکر کند گفتوگو کند و به حل مسئله بپردازد. کودکان با فعالیتهای جسمانی به مهارتهای )ولیزاده 6963(. حرکتی میرسند و میتوانند بازیهای آموزشی میتوانند بهعنوان مهارتهای رسانهای اجتماعی خود را توسعه دهند مفید و کارآمد در سطوح رسمی و غیررسمی مورد استفادة معلمان قرار گیرند. هدف غایی این بازیها فقط تفنن یا پر کردن اوقات فراغت نیست بلکه چنین بازیهایی در ضمن ایجاد لحظاتی لذتبخش و فرحانگیز برای مخاطبان با فراهم ساختن تجربههایی نزدیک به تجربههای دستاول یادگیری سریعتر و پایدارتر را سبب میشوند )امیر تیموری 691۱(. کودکان در خالل بازیها بهویژه بازیهای آموزشی به مفاهیم ذهنی جدیدی دسترسی پیدا میکنند و مهارتهای بیشتر و بهتری را کسب میکنند. آنان به کمک بازی با رنگهای مختلف اشکال گوناگون و جهتهای متفاوت آشنا میگردند و تجارب ارزندهای را به دست میآورند و در حین بازی مطالب آموختنی بدون فشار و با میل و رغبت فرا گرفته

3 787 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... میشود. بازی به کودک کمک میکند تا دنیایی را که در آن زندگی میکند بشناسد بفهمد و کنترل کند و میان واقعیت و تخیل فرق بگذارد. در بازی کودک نقشهای مختلف را به عهده میگیرد و درمییابد کدام نقش بیشترین لذت را به او میدهد. درعینحال بازی او را قادر میسازد که رضایتبخشترین رابطهها را با دیگران برقرار سازد. )نوروزی و دهقانزاده 6966(. پژوهشگران بر این باورند با انتخاب بازیهای سازماندهی شده مناسب و بهموقع یادگیری برای هر دانشآموزی با هراندازه استعداد و توانایی امکانپذیر خواهد بود )انگجی و عسگری 6911(. بازیهای سازماندهی شده )که مفهوم موردنظر این پژوهش از این اصطالح در ادامه بیان شده است( در قالب فعالیتهایی سرگرمکننده میتوانند با ایجاد چالش کنجکاوی و در اختیار دادن کنترل بازی به بازیکن به افزایش عالقه و انگیزه درونی او برای یادگیری کمک نماید و یادگیری را برای دانش آموزان سریعتر مؤثرتر و پایدارتر کنند )هولمز 1366(. 6 در مراکز پیشدبستانی کشور بایدها و نبایدهای بازی و همچنین بازیهای سازماندهی شدهای که به مراحل رشد ذهنی جسمی و روحی کودکان بهصورت صحیح و اصولی پرداخته باشد کمتر وجود دارد )جعفری علیرضا 6969( و هرکدام از مراکز به فراخور منابع و زمان موجود و تجربیات گذشته و حال مربیان پیشدبستانی بازیهایی را به کودکان آموزش میدهند. این بازیها اکثرا بهصورت سازمانیافته تعریف نشدهاند به پرورش حواس کودکان توجه نکردهاند به گنجاندن اصول اولیهی مفاهیم آموزشی و علمی بازی که موردنیاز کودکان است بیتوجهی کرده و همچنین ابزار و وسایل مورداستفاده در غالب این بازیها بهصورت صحیح و مطلوب به کار گرفته نمیشود. بیشتر بازیهای مورداستفاده در میان نوآموزان پیشدبستانی جنبه سرگرمی دارند و اهداف آموزشی و پرورشی خاصی را دنبال نمیکند و بیشتر برای گذراندن زمان مورداستفاده قرار میگیرند. این در حالی است که بر مبنای فلسفهی تعلیم و تربیت روش یاددهی- یادگیری محتوا فعالیتهای آموزشی و پرورشی و شیوههای ارزشیابی در دورهی پیشدبستانی باید به شکل 0. Holmes

4 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار تلفیقی و یکپارچه بوده و همراه با رعایت اصول بهدستآمده از علوم تربیتی و روانشناسی باشد )سبزه 6961(. به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنیهدفدار که بهصورت فردی یا گروهی انجام میپذیرد و موجب کسب لذت و اقناع نیازهای کودک میشود بازی میگویند )جوالیی و زارع پور 6911(. در پژوهش حاضر منظور از بازی سازماندهی شده آن دسته از بازیهایی است که 6- با توجه به مراحل رشد جسمی و ذهنی کودک طراحی شده است. 1- جهت تقویت حواس پنجگانه نوآموز پنجساله از ساده به مشکل سازماندهی شده است. 9- باعث تقویت قوهی خالقیت در کودک میشود. 1- روحیهی کار گروهی و شادی را در کودک تقویت میکند. 1- وسایل و ابزار مخصوص هر بازی متناسب با شرایط ذهنی و جسمی نوآموزان پیشبینی شده است. یادگیری عبارت است از تغییر نسبتا پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده که درنتیجه تمرین تقویتشده رخ میدهد. هیلگارد روانشناس آمریکایی در یک تعریف جامع یادگیری را تغییرات نسبتا پایدار که بر اثر تجربه در رفتار بالقوه فرد به وجود میآید تعریف میکند )هیلگارد 1336(. در پژوهش حاضر منظور از یادگیری عبارت است از میزان تغییر رفتار در زمینه توانایی کسب اطالعات مربوط به محتوای کتابه یا به کار بردن صحیح مفاهیم کتابه یا آموزش و اجرای بستهه یا بازیه یا گروهی با درسی و همچنین آموختن و دورهی پیشدبستانی توسط نوآموزان که بعد از بازیهای سازماندهی شده بهدستآمدهاند. آموزشی در اشکال مختلف آن چه بازیه یا هدفه یا درمانی و چه بازیه یا اکتشافی- سازماندهی شده چه بازیه یا میتواند در درمان بسیاری از مشکالت و حتی اختالالت کودکان تأثیرات قابلتوجهی داشته باشد. حشمتی اصل اناری و شکراللهی )6969( در پژوهشی به بررسی اثربخشی تکنیکه یا اضطراب حالت یادگیری خاص بازیدرمانی گروهی بر احساسات مثبت و سطح سازگاری عمومی کودکان مبتال به ناتوانی پرداختهاند. یافتهه یا ایشان نشان داد که با کنترل اثرات پیشآزمون بازیدرمانی گروهی از طرفی منجر به کاهش اضطراب حالتی و از جهتی دیگر باعث افزایش سازگاری عمومی و احساسات مثبت در گروه آزمایش شد. نتیجه آنها میگیرند که

5 777 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... بازیدرمانی گروهی روشی مؤثر در بهبود روابط بین فردی و کاهش هیجانات منفی کودکان مبتال به اختالالت یادگیری است. بازیه یا کودکان دارند اکتشافی نقش عابدی )6961( در قابلتوجهی در توسعه یادگیریه یا اجتماعی و هیجانی پژوهشی به بررسی اثربخشی بازیهای اکتشافی بر یادگیری اجتماعی - هیجانی دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی پرداخته است. نتایج نشان داد که 61 هفته بازیهای اکتشافی اثر معنیداری بر یادگیری اجتماعی هیجانی )سازماندهی تکلیف روابط همساالن اکتشافی میتوانند بهعنوان خودتنظیمی( دانش آموزان داشته است همچنین بازیهای یک روش تمرینی مناسب جهت بهبود و پیشبرد یادگیری اجتماعی هیجانی دانش آموزان مدارس ابتدایی مورداستفاده قرار گیرند. تأثیر بازیه یا سازماندهی شده کودکانه در رشد اجتماعی کودکان در پژوهش موحدی )6963( با عنوان تأثیر بازیهای کودکانه سنتی و مدرن بر رشد اجتماعی دانش آموزان دختر اول ابتدایی موردبررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد بازیهای کودکانه سنتی و مدرن هر دو بر رشد اجتماعی کودکان مؤثر بود و اختالف معناداری بین دو نوع بازی مذکور وجود نداشت ولی گروه بازیهای سنتی امتیاز بیشتری در رشد اجتماعی کسب کردند. همچنین نتایج بهدستآمده از پژوهش باگرلی و پاکر 6 )1331( که میدهد نشان بازیدرمانی گروهی کودک محور بر یادگیری خودکنترلی مسئولیت ابراز احساسات احترام گذاشتن پذیرش خود و دیگران و بهبود مهارتهای اجتماعی عزتنفس کاهش افسردگی و اضطراب مؤثر است. نتیجه تأثیر دائمی و متقابل فرد با محیط است و اگر این رابطه متقابل بهصورت هوش 1 متعادل انجام گیرد موجب توانایی سازگاری فرد با محیط و پیشرفت میشود. هوش توانایی کلی و جامع فرد است برای اینکه بهطور هدفمند عمل کند بهطور منطقی بیندیشد و بهطور مؤثر با محیطش به مبادله بپردازد )وکسلر به نقل از کرمی 6911(. منظور از هوش در این پژوهش میزان نمرهای است که نوآموزان موردنظر در پژوهش از آزمون هوش وکسلر کسب 0. Bagrly & Packer 8. intelligence

6 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار میکنند. در میان عوامل مؤثر بر آموزش و یادگیری ویژگیه یا فردی آموزشدهنده و آموزش پذیر نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است که مهمترین این ویژگیها هوش دانشآموز و معلم است )سعیدی راد و دیگران 6966(. پژوهشها دربارة مغز به چگونگی تأثیر یادگیری بر مغز و مهمتر اینکه کدام نوع یادگیری مغز را تغییر میدهد پرداختهاند. تجربههای جدید بر رشد دارینهها )دندریتها( تأثیر میگذارند. ریشة دارینهها در پاسخ به تمایالت که یادگیرنده با آن مواجه میشود رشد و شکل آن را تغییر میدهد. تعامل با محیط ممکن است موجب جوانه زدن شاخههای دندریتی جدید در سراسر مغز شود.رشد مغزی پس از تولد به شاخهشاخه شدن و جوانهزدن دارینهها اسناد داده میشود که در پاسخ به تجربه اتفاق میافتد )برنیگر و ریچاردز 1331 به نقل از باوی 6961(.بازیهای آموزشی میتوانند شیوهای فعال و برانگیزاننده برای دانش آموزان باشند تا بهمرور آنچه یاد گرفتهاند بپردازند. بازیهای آموزشی میتوانند عامل اساسی برای افزایش اندازة پی یاخته )نورون( و ارتباطات سیناپسی در مغز باشند. این رشد بهویژه تحت تأثیر تحریک جنبشی تفکر انتقادی و حل مسئله قرار دارد )باوی 6961(. پژوهش زارع )6963( که به موضوع تأثیر بازیهای آموزشی )دومینوی رابطه- چی گمشده( بر حافظه کوتاهمدت و دیکته دانشآموزان پایه دوم ابتدایی پرداخته است نشان داد که بازیهای آموزشی باعث افزایش ظرفیت حافظه کوتاهمدت و پیشرفت در نمرات آزمون دیکته دانشآموزان پایه دوم ابتدایی شده است. همچنین تأثیر بازیهای آموزشی بر حافظه کوتاهمدت و دیکته دانشآموزان دختر و پسر متفاوت است. بازیهای آموزشی یکی از راهبردهای مؤثر یادگیری است که موجب رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک میشود و مشکالت حافظهای را تا حد قابلقبولی مرتفع میسازد. پژوهشگران دانشگاه واشنگتن در پژوهشی که در سال 1361 منتشر کردند اعالم نمودند که کودکان یک و نیم ساله تا دو و نیم سالهای که در طول روز با مکعبهای حروف بازی میکردند رشد زیادی را در آموختن زبان نشان دادند. در سال 1361 نیز پژوهش دیگری بر نقش مکعبهای حروف بر رشد زبانی و تمرکز خردساالن انجام شد و به این نتیجه رسید

7 773 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... کودکانی که با این وسایل بازی میکردهاند به دست آوردهاند در پژوهشی دیگری که در سال 1366 نمرات باالتری را در شاخصهای پیشرفته زبان در مجله ذهن مغز و آموزش منتشر شد پژوهشگران عنوان کردند کودکانی که هنگام بازی با والدین خود همراه هستند و با ابزارهای ساده بازی میکنند بیشتر از کودکانی که با ابزارهای هوشمند بازی میکنند کلماتی مانند»باالزیرکنار«و غیره را از والدین خود میشنوند و درک این کلمات به رشد تجسم فضایی و تفکر سهبعدی آنها کمک شایانی میکند. نتایج پژوهشها نشان از تأثیر بازی بر مراحل رشد شناختی کودکان دارد داگرتی 6 )1331( تأثیرات بازیدرمانی کودک محور را بر روی مراحل مختلف رشد کودکان بررسی کرده است. نتایج این پژوهش تأثیرات بازیدرمانی را بر روی مراحل رشدی پیش عملیاتی و عملیات عینی کودکان گروه آزمایش نشان داد. امروزه اهمیت و ارزش بازی در دوران کودکی به وسیلة پژوهشهای گسترده موردتوجه قرار گرفته است. بازی روی رشد جسمی عاطفی ذهنی آموزشی اخالقی شخصیتی و اجتماعی تأثیر میگذارد و ارزش تشخیصی و درمانی نیز دارد )مهرجویی پروانه 6963(. با توجه به مباحث فوق فرضیه اصلی پژوهش این است که بازیهای سازماندهی شده بر یادگیری و هوش نوآموزان دختر پیشدبستانی تأثیر دارد با استفاده از آزمونه یا و تحلیله یا اجرا شده صورت گرفته این پژوهش به دنبال سنجش صحت فرض فوق از جهتی و تعیین میزان این تأثیر از طرف دیگر برآمده است. روش پژوهش پژوهش حاضر ازنظر هدف از نوع پژوهشهای کاربردی بوده و ازنظر روش پژوهش از نوع پژوهشهای شبه آزمایشی پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه است. جامعه آماری این پژوهش کلیه نوآموزان دختر دوره پیشدبستانی شهر یاسوج است. نمونه موردنظر از جامعهی آماری فوق بهصورت هدفمند به تعداد 93 نفر نوآموز بهعنوان گروه آزمایش و 93 نفر 0. Dagrty

8 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار بهعنوان گروه کنترل انتخاب شدند. برای گردآوری دادهها هم از ابزار پرسشنامه استاندارد و هم پرسشنامه پژوهشگر ساخته استفاده شده است. بهمنظور آگاهی از میزان اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر یادگیری نوآموزان توصیف شده پرسشنامه پژوهشگر ساخته تهیه و روایی محتوایی آن توسط متخصصان تائید شد و برای تعیین پایائی این پرسشنامه هم آلفای کرونباخ آن محاسبه گردید که عدد 3/11 به دست آمد که نشان از پایا بودن ابزار پژوهشگر ساخته است. جهت احراز عدم تفاوت در وضعیت مشارکتکنندگان در دو گروه از نسخه کودکان که این 61 تواناییه یا هوشی مقیاس هوش وکسلر چهار استفاده گردید مقیاس توسط وکسلر )6616( بهمنظور سنجش هوش کودکان تهیه شده است و حاوی خرده مقیاس است )1 خرده مقیاس آزمون از طریق دونیمه کردن برای هوشبهر ک یل کالمی و 1 خرده مقیاس غیرکالمی(. اعتبار این 3/6۱ برای هوشبهر کالمی 3/6۱ و برای هوشبهر عملی 3/6۱ گزارش شده است )مارنات 1331(. در این پژوهش از فرم فارسی این مقیاس که توسط شهیم )6961( جهت سنجش هوش کودکان 1 تا 69 ساله هنجاریا یب استفاده شده است. اعتبار ا نی شده آزمون با روش دونیمه کردن برای هوش کلی هوش کالمی و هوش غیرکالمی به ترتیب 3/61 3/63 3/61 گزارش شده است. همچنین همبستگی آزمون با پیشرفت تحصیلی 3/11 و با میزان بازآزمایی 3/11 گزارش شده است در این پژوهش تعداد 13 نفر نوآموز 1 ساله از مراکز پیشدبستانی دخترانه شهر یاسوج با آزمون هوش وکسلر و پرسشنامه رفتارسنجی مورد آزمون قرار گرفتهاند. نمره کسبشده در هردو آزمون بهعنوان نمره پیشآزمون برای هر گروه ثبت گردید. بعد از اجرای پیشآزمون گروه آزمایش در معرض بازیه یا قرار گرفتند و گروه گواه در معرض پیشدبستانی قرار داشتند. سازماندهی شده که توسط پژوهشگران طراحی گردیده است بازیه یا معمول )غیر سازماندهی شده( مراکز پس از اجرای پیشآزمون برای دو گروه و قبل از شروع دوره مداخله پژوهشگران برای کارشناسان همکار در مراکز پیشدبستانی که متولی اجرای برنامه درمانی بودند جلسهای جهت آموزش بازیهای سازماندهی شده به ایشان ترتیب داده شد در جلسهای دیگر ضمن معرفی بسته آموزشی بازیهای سازماندهی شده چگونگی اجرا و کار کردن با بستهی بازی

9 771 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... نیز به والدین نوآموزان آموزش داده شد. در ادامه برای هر نوآموز پروندهای مجزا به والدین تحویل شد که شامل برگههای تکلیف جلسات و فرم مربوطه برای ثبت نتایج مراحل بازی در هر جلسه بود. پژوهشگران دربارهی نحوهی ارائه و بررسی تکالیف چگونگی ثبت نمرات در هر مرحله بازی از روی سیستم کیفیت راهنمایی و تشویق نو آموزان در ضمن کار با بسته به کارشناسان آموزشهای الزم را ارائه دادند. برنامهی مداخله هر نوآموز طی 63 جلسه 11 دقیقهای و بهصورت انفرادی فقط برای گروه آزمایش اجرا شده است و در پایان تمامی اعضای هر دو گروه با اجرای پسآزمون مورد ارزیابی مجدد قرار گرفتند. جلسه اول دوم سوم چهارم پنجم نوع بازی ذهن برتر دومینوی رابط بریکس )آجرچینی( بشنو ببین-بیاموز عمو زنجیرباف جدول 1. خالصه برنامه آموزشی بازیه یا هدف ت قویتت و همتا ه ن گی مهارتهای شتتتناختی با مهارتهای حرکتی ت قویتت مهتارتهتای دیتتتداری و ایتتتجتتتاد مهارتهای دست ورز شناخت و ترکیب اشکال با توجه به رنگ و شکل رشد مهارتهای کالمی و تقوی تت بینایی و شنوایی مهتارتهتای کستتتتب و تتتقتتوی تتت م هارت های اجت ماعی و شناختی و حرکتی جورچینه یا محتوا سازماندهی شده آموزشی ختتانتته ستتتتتازیهتتای دومینوی رنگی خانهستتازیه یا مکعب شتتتتکتل در انتدازه و رنگه یا مختلف کارتهای تصتتویری و پخش صداهای مختلف شتتعر عمو زنجیرباف با تغییر در نوع سؤاالت تکلیف یا فعالیت از کنار هم قرار دان قستتتمته یا مختلف تصاویر جدید بسازند. با تکرار ر نگ در دومینو ها به ستتلیقهی خود شتتکله یا خلق کنند. جدید چینش وصل کردن و جدا کردن مکعبها با توجه به شتتباهتها و تفاوته یا آنها. بتا دیتدن کتارتهتای مختلف صتتتدای مربوط به آن را تقل ید میکنند و با شنیدن صداها حدس میزننتد کته صتتتتدای موردنظر مربوط به کیست یا چیست. با تغییر سؤاالت شعر از کودکان در مورد عالیق شتتتخصتتتی آنها سؤاالتی پر سیده می شد و آنها پاسخ میدادند.

10 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار ششم بازی پوشاک ت قویتت مهتارتهتای اجت ماعی و آشتتت نایی با انواع پوشاک کارتهای ت صویری از انستتتانها و کارتهای تصتتتتویتتری از انتتواع پوشاک مختلف آنها. تصتتتاویری از قب یل )مرد زن- پستتر دختر( در اختیار کودکان قرار میگیرد و آنهتا پوشتتتش مخصتتتوص هر کدام را روی آن میچسبانند. هفتم شعر بدون کالم تقویت حافظهی دیداری و شتتتن یداری و پرورش مهارتهای گفتاری اشعار مربوط به فصلها در قا لب کارت های آموزشتی و بدون کالم ارائه شد. با تو جه به تصتتتاویر و د قت در ح ر کت ا ت بت د نی کال می م ر بی شتتتعر ها را حدس زده و تکرار میکردند. هشتم معمای تانگرام )بازی چینی( ت قویتت مهتارتهتای اجتماعی و پرورش قوای حتتافتتظتته و ایتتجتتاد مهارتهای حل مسئله ارائتتهی متتثتتلتتث هتتای تانگرام به هر گروه مث لث ها را با د قت در ک نار هم قرار میدهند تا شتتکله یا بسازند. جدید نهم مهره و نخ ایجتاد تمرکز و تقوی تت دقتتت در کتتودکتتان و آ موزش غ ی ر م ستتت ت ق ی م الگویابی مهرهه یا پالستتتیکی یا چوبی حفرهدار و طناب مخصوص ابتدا به ستتتلیقه خود و بدون نظم خاص نخ را از درون مهره ها رد میکنند و ریسته میستازند و بعد طبق الگوی خواستتتهشتتده مربی عمل میکنند. دهم چیستان پترورش متهتارتهتای گفتاری و شتتتنیداری و تقویت حافظه بیان چیستان برای بچهها بهصورت گروهی به هر گروه نشتتتانههایی از یک شتیی یا کار یا فرد گفته میشتود و آن گروه بتایتد آن را حتدس بزنند. با توجه به اینکه در این تحقیق به تعی نی میزان اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر یادگیری و هوش نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج پرداختهشده و طرح تحقیق حاضر نیز از نوع شبه آزمایشی کوواریانس است برای تجزیهوتحلیل دادهها از روشهای آماری تحلیل چند متغیره )مانکووا( استفاده گردید. درواقع تحلیل کوواریانس روش آماری است که اجازه میدهد اثر یک متغیر مستقل بر متغیر وابسته موردبررسی قرار گیرد درحالیکه اثر متغیر دیگر را ممکن است حذف کند و در انتها از مدل آماری t دو گروه مستقل استفاده شده تا به همگن بودن دو گروه آزمایش و کنترل قبل از اعمال متغیر آزمایشی

11 779 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... و همچنین تفاوت دو گروه آزمایشی و کنترل بعد از اعمال متغیر آزمایشی پرداخته شد. برای این منظور ابتدا اطالعات موردنیاز از طریق پاسخه یا داده شده به پرسشنامهها بهدستآمده و سپس متغیرهای پژوهش مورد آزمون و تجزیهوتحلیل قرار گرفته است و با استفاده از نرمافزار آماری SPSS روشهای آماری در دو بخش توصیفی و استنباطی به کار گرفته شده است. یافتهه یا پژوهش در جدول زیر اطالعات توصیفی نمونهه یا است: جدول 2. تعداد نمونهه یا جنسیت پیشآزمون موردبررسی پژوهش بهصورت مختصر ارائه شده دو گروه پیشآزمون و پسآزمون فراوانی 93 درصد پسآزمون جمع جمع کل در ادامه تجزیهوتحلیل استنباطی دادهها برای پاسخ به فرضیه پژوهش ارائه میشود: جدول 3. نتایج تحلیل آزمون کولموگروف- اسمیرنف برای سنجش نرمال بودن توزیع نمرات توزیع نمرات پیشآزمون پسآزمون ضریب Z کولموگروف- اسمیرنف 3/1۱6 میانگین 61/۱9 انحراف استاندارد 66/11 سطح معنیداری 3/1۱6 3/۱۱۱ 66/۱1 11/1۱ 3/۱۱۱ همانطور که در جدول 9 مشاهده میشود سطح معنیداری آزمون کولموگروف- اسمیرنف بهدستآمده برای توزیع نمرات پیشآزمون و پسآزمون به ترتیب 3/1۱6 و 3/۱۱۱ است که این مقادیر از 3/31 بیشتر است بنابراین فرض نرمال بودن توزیع نمرات برای استفاده از آزمون کوواریانس تأیید میشود.

12 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار جدول 4. نتایج آزمون لوین برای سنجش همگنی واریانسها نمرات پیشآزمون پسآزمون آماره لوین df 1 11 df6 6 1/669 سطح معنیداری 3/31۱ 3/ /11۱ همانطور که در جدول 1 مشاهده میشود سطح معنیداری آزمون لوین بهدستآمده برای نمرات پیشآزمون و پسآزمون به ترتیب 31۱/ و 3 3/311 است که این مقادیر از 3/31 بزرگتر است بنابراین فرض همگنی واریانسها برای استفاده از آزمون کوواریانس تأیید میشود. منبع تغییرات گروه پیشآزمون جدول 5. تعامل بین متغیر مستقل و همپراش F 1/1۱3 MS 691/666 df 6 SS 691/666 سطح معنیداری 3/611 همانطور که در جدول 1 مالحظه میشود مقدار F بهدستآمده برای تعامل متغیر مستقل و همپراش برابر 1/1۱3 است و سطح معنیداری بهدستآمده برابر با 3/611 است که از 3/31 بیشتر است. پس تعامل بین»گروه پیشآزمون«ازنظر آماری معنادار نیست بنابراین فرض همگنی شیب رگرسیون برای استفاده از آزمون کوواریانس تأیید میشود. بازیهای سازماندهی شده بر هوش و یادگیری نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج تأثیر معناداری دارد. جدول 6. نتایج تحلیل کوواریانس اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر هوش و یادگیری منبع تغییرات پیشآزمون تفاوت بین گروهها خطا کل مجموع مجذورات درجه آزادی میانگین مجذورات F مجذور اتا سطح معنیداری sig 3/3336 3/ /191 3/ /111 11/11۱ /131 1۱19/۱11 11/ ۱ /131 1۱19/۱11 913/۱

13 777 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... همانطور که در جدول 1 مالحظه میشود مقدار F بهدستآمده برای تفاوت بین دو گروه آزمایش و کنترل برابر 11/111 است. ازآنجاکه سطح معناداری )sig( بین دو متغیر برابر 3/3336 است و این سطح کوچکتر از < 3/336 α است با 3/66 درصد اطمینان میتوان گفت که بازیهای سازماندهی شده باعث افزایش یادگیری و هوش شده است. پس در اینجا فرضیه اصلی پژوهش تأیید میگردد. df1 df6 جدول 7. نتایج آزمون box برای سنجش همگنی ماتریسهای واریانس- کوواریانس F 9/ ۱9/69 1 آماره box 11/991 سطح معنیداری 3/639 همانطور که در جدول ۱ مشاهده میشود سطح معنیداری آزمون box بهدستآمده برای نمرات شش مؤلفه هوش کلی برابر 3/639 است که این مقادیر از 3/31 بزرگتر است بنابراین فرض همگنی ماتریسهای کوواریانس برای استفاده از آزمون کوواریانس چند متغیره )مانکوا( تأیید میشود. جدول 8. نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری )مانکوا( بر روی میانگینهای متغیرهای وابسته )هوش کلی هوش کالمی هوش غیرکالمی و یادگیری( در گروههای آزمایش و کنترل با کنترل پیشآزمون کنترل نام آزمون اثر پیالی المبدای ویکز اثر هتلینگ بزرگترین ریشه روی مقدار df خطا 16 df فرضیه 9 F 1/169 3/11۱ اندازه اثر 3/61۱ توان آماری 3/1۱1 سطح معنیداری 3/336 3/336 3/336 3/336 3/1۱1 3/1۱1 3/1۱1 3/61۱ 3/61۱ 3/61۱ /169 1/169 1/169 3/۱11 3/9۱۱ 3/9۱۱ همانطور که در جدول 1 مشاهده میشود بین نمرههای پسآزمون گروه آزمایش و حداقل از لحاظ یکی از متغیرهای وابسته )هوش هوش کلی کالمی هوش غیرکالمی و یادگیری( تفاوت معناداری وجود دارد. جهت پی بردن به این تفاوت سه تحلیل

14 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار کوواریانس )آنکوا( در متن مانکوا انجام گرفت که نتایج هرکدام با توجه به مؤلفهه یا پژوهش آمده است. فرضیه بحث و نتیجهگیری بازی نقش بزرگی در زندگی و رشد کودک دارد. ضمن بازی بسیاری از خصوصیات مثبت در او پرورش مییابد. آغاز رشد آفرینندگی و خالقیت در کودکان در سنین آمادگی و پیش از دبستان است. در این سن فعالیت کودک نسبت به دوران خردسالی تغییر مییابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدید میآید و احساس نشاط و سرزندگی بعد از بازی میتواند راهگشای حل بسیاری از مشکالت باشد. بازی در رشد آفرینندگی نقش فعالی دارد و موجب حرکت و بهکارگیری ذهن در کسب تجربه و حل مسئله میشود. برانگیختن ذوق و عالقه شاگرد به وسیلة بازی تفکر همگرا را در ذهن سبب میشود. آگاهی از انواع بازیها و ایجاد موقعیتهای مناسب برای یادگیری از طریق بازی در تعلیم و تربیت کودکان مفید است. مبتنی بر نتایج این پژوهش بازیهای سازماندهی شده بر هوش و یادگیری نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج تأثیر معناداری دارد. همانطور که مالحظه شد مقدار F بهدستآمده )11/11۱( برای تفاوت بین دو گروه آزمایش و کنترل معنادار بوده است یعنی جلسات بازی سازماندهی شده باعث افزایش هوش و یادگیری گروه آزمایش شده است. ازاینرو میتوان گفت که بازی سازماندهی شده بر وضعیت هوش و افزایش یادگیری نوآموزان دختر پیشدبستانی شهر یاسوج تأثیر معناداری دارد. نتایج بهدستآمده از پژوهش حاضر با عمده پژوهشهای صورت گرفته در زمینه تأثیر بازیها خصوصا بازیه یا دارای ساختار و سازمان مشخص و هدفمند بر میزان یادگیری و بهبود وضعیت هوش کودکان همراستا است ازجمله پژوهش سالمت و همکاران )6961( نوروزی و دهقانزاده )6966( حشمتی و همکاران )6961( عابدی )6961( و باگرلی و پاکر )1331(. روانشناسان معتقدند کودکان از طریق بازی میتوانند بدون دخالت دیگران تجربه بیاموزند و بهترین روشها را برای رسیدن به هدف کسب کنند. برای نمونه کودکان در بازی پرتاب توپ در اثر تمرین

15 607 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... و تکرار و انجام آزمونهای مختلف مناسبترین و کوتاهترین راه را برای پرتاب یا رسیدن به توپ انتخاب میکنند. بهطورکلی بازی رشد هوشی کودکان را تسریع میکند. مطابق با پژوهشها افرادی که در دوران کودکی اسباببازی نداشته یا از انجام بازیهای فکری و پیشرفته محروم بودهاند پس از ورود به مدرسه در زمینه آموزشی و تحصیلی با مشکل روبهرو شدهاند و کودکانی که از لحاظ دسترسی به محرکه یا جسمی و ذهنی بیشتری در مقایسه با دیگر کودکان داشتهاند از تواناییه یا محیطی آزاد بوده و فعالیتهای بیشتری برخوردار بوده و بهراحتی قادر به یادگیری مهارتهای مختلف شدهاند. بهعنوان ذهنی و اجتماعی مبتنی بر نتایج بهدستآمده از این پژوهش به نظر میرسد بازیهای سازماندهی شده یکی از راهکارهای روانشناسان پیشدبستانی برای توسعه ظرفیته یا مشاوران و مربیان در کار با هوش ایشان و ارتقای توانمندیه یا نوآموزان مراکز یادگیری در آنها بهصورت علمی طراحی و بکار گرفته شود. طبعا شرط الزم برای تحقق امکان فوق برگزاری کارگاههایی برای مربیان و طراحان آموزشی دوره پیشدبستانی است تا آنها بهخوبی با مبانی نظری و نتایج پژوهشها و تجارب ملی و جهانی و مدله یا شده آشنا شوند. همچنین استفاده از نمونه بازیه یا طراحی بازیه یا سازماندهی تولیدشده با رعایت مالحظات بازیه یا سازماندهی شده البته با تطبیق بازیها با شرایط بومی هر منطقه از طرفی میتواند نقطه شروع و عزیمت مناسبی بوده و از طرف دیگر زمینهه یا بازیه یا فراهم آورد. سازماندهی شده متناسب با زیستبوم و ویژگیه یا الزم را برای طراحی و ساخت فراگیران هر منطقه و مرکز اجرای پژوهش حاضر با موانع و محدودیتهایی مواجه بوده ازجمله عدم اطمینان نوآموزان به انجام پژوهشها و نگرانیه یا ایشان از ایجاد تغییرات در محیط یادگیری ناتوانی در کنترل متغیرهای مداخلهگر همچون موقعیت اقتصادی- اجتماعی نمونهها وضعیت و ویژگیه یا محدودیتها قدرت متفاوت مربیان مراکز ازنظر سن و میزان تحصیالت و توانمندیها که این تعمیمپذیری یافتهه یا این پژوهش را کاهش داده است.

16 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار منابع اشجعی رضا و شاکری مرضیه. )6969(. بررسی دیدگاههای مرتبط با انگیزش درونی مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روانشناسی. افروز غالمعلی. )6963(. برنامههای آموزشی و پرورشی کودکان آهسته گام چاپ هشتم. تهران: انتشارات تهران. امیر تیموری محمدحسن. )691۱(. تولید و کاربرد مواد آموزشی. تهران: وزارت. امیری حسن و افشار نیا کریم. )6963(. نقش انجام بازیهای سازماندهی شده و رشد رفتاری کودکان همایش منطقهای روانشناختی کودک و نوجوان. انگجی لیلی و عسگری عزیزه )6911(. بازی و تأثیر آن بر رشد کودک چاپ اول. تهران: بازان تونی. طراحان ایماژ..)6969( )1331(. حافظهی برتر ترجمهی وحید محمدی سیرت منیژه شاهمحمدی. قم: همگرا. باوی علی. )6969(. بازیه یا برک بریسی ران. پایک جان. آموزشی و تکنولوژی آموزشی تأثیر آن بر یادگیری دانش آموزان. رشد لورا. ای. )133۱(. روانشناسی رشد )از لقاح تا کودکی(. ترجمه یحیی سیدمحمدی. )6963(. تهران: ارسباران. )1331(. افزایش قدرت.IQ ترجمهی مجید دانایی. )6969(. قم: همگرا. )1331(. رشد حرکتی در دورهی طفولیت. ترجمهی اصالنخانی عظیم زاده احمدی رافعی بروجنی و پور آقایی اردکانی. )6963(. تهران: انتشارات علم و حرکت. تیموری زینب. )6911(. بررسی تأثیر نرمافزارهای آموزشی بر یادگیری مفاهیم پیش از عدد ریاضی در کودکان پیش از دبستان شهر تبریز. آموزش و ارزشیابی )علوم تربیتی(.۱1-11 )66(9

17 603 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... حشمتی رسول اصل اناری روح اله شکراللهی رقیه.)6961( اثربخشی تکنیکه یا بازیدرمانی گروهی بر اضطراب حالت احساسات مثبت و سطح سازگاری عمومی کودکان مبتال به ناتوانی یادگیری خاص. ناتوانیه یا یادگیری - ۱ حمیدپور حسن حسینایی علی و پژوهنده علی. )6911(. نقش آموزش پیشدبستانی در یادگیری مهارتهای روانی- حرکتی و سازگاری اجتماعی. مجله علوم تربیتی )علوم تربیتی و روانشناسی( دانشگاه شهید چمران اهواز ۱. 9 جعفری علیرضا. )6969(. تأثیر بازیه یا فصلنامه روانشناسی تربیتی 6)99( 11-۱6. جوالیی مامک و زارع پور سمیه. دالور ع ی.ل آموزشی بر رشد اجتماعی کودکان پیشدبستانی. )6911(. بازیه یا چاپ اول. تهران: انتشارات آموزش نوآموز. نور. آموزشی برای کودکان 1 تا 1 سال )6911(. روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی. تهران: انتشارات پیام رئیس سعیدی حسن. )6961(. بررسی چگونگی انگیزش و یادگیری در دانش آموزان. اولین کنگره علمی پژوهشی سراسری توسعه و ترویج علوم تربیتی و روانشناسی جامعه شناسی و علوم فرهنگی اجتماعی ایران ساجدی رقیه و شفیعزاده حمید. )6961(. بررسی ارتباط راهبردهای یادگیری و انگیزه پیشرفت با عملکرد تحصیلی در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی سمنان در سال تحصیلی کنفرانس بینالمللی اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی. سبزه بتول. )6961(. طراحی الگوی برنامه درسی کارآفرینی برای کودکان پیش از دبستان و ارزشیابی آن از دیدگاه متخصصان برنامه درسی کارآفرینی و مطالعات پیشدبستان و دبستان 6)6( مربیان. فصلنامه سعیدی راد حسن رباط جزی عفت سادات جمشیدی مقدم محمد محمدی آریا علیرضا و لچینانی تحصیلی فاطمه )6966(. هوش رابطه شناختی و هیجانی پیشرفت با معلمان دانش آموزان. فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی 9)63(

18 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار سالمت منصوره مقتدائی کمال کافی موسی عابدی احمدرضا و حسین خانزاده سلمان عباسعلی. )6961(. اثربخشی بازیدرمانی شناختی رفتاری بر حافظه و مهارتهای اجتماعی کودکان با ناتوانی یادگیری زهرا. امال. مجله تحقیقات علوم رفتاری 66)1( )6966(. بررسی اثر فعالیتهای بدنی و زبانی در تحول ذهنی کودکان پیشدبستانی دانشگاه تربیت مدرس پایاننامه کارشناسی ارشد. عابدی احمد نزاکت الحسینی مریم و بابائی محمد )6961(. اثر بازی های اکتشافی بر یادگیری مهارت های اجتماعی هیجانی دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی. پایاننامه کارشناسی ارشد دانشکده تربیتبدنی و علوم ورزشی دانشگاه اصفهان. فتحی حسین. )6969(. شیوه تقویت انگیزه و اراده یادگیری و تحصیلی در دانش آموزان. نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روانشناسی. فرامرزی آرزو. )6966(. بازیهای رایانهای و تأثیرات آنها در کودکان و دانش آموزان. مجله دانشگاه علوم پزشکی 61. قاسمتبار سیدنبیاله مفیدی فرخنده زادهمحمدی علی و قاسمتبار سیدعبداله. )6963(. تأثیر آموزش موسیقی در مهارتهای پایه ریاضی کودکان پیشدبستانی. روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی ۱ قدرتی زیبا و قدرتی کرمی سیما )6961(. اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی از طریق بازی بر مشکالت رفتاری دانش آموزان. فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی 1)91(.6۱1-616 ابوالفضل. )6911(. راهنمای آزمون هوش وکسلر کودکان )فرم تجدیدنظر شده(. تهران: مرکز نشر روانسنجی. کیان مریم )6969(. بررسی رابطه ویژگیه یا تحصیلی و راهبردهای انگیزش یادگیری منتخب دانشجویان مطالعه دانشجویان دانشگاه یزد. اولین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم رفتاری.

19 601 اثربخشی بازیهای سازماندهی شده بر میزان یادگیری... گلوی میترا. نجفی رامین )6969(. انگیزش علوم تربیتی و روانشناسی. موتور محرک یادگیری. نخستین همایش ملی مصیبی بهاره. صادقی نیا علیرضا )6961(. بررسی عوامل مؤثر در میزان انگیزه دانش آموزان و تأثیر آن بر میزان یادگیری دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی مطالعات اجتماعی و فرهنگی. موحدی احمدرضا و عابدی احمد. )6963(. تأثیر بازیه یا کودکانه سنتی و مدرن بر رشد اجتماعی دانش آموزان دفتر اول ابتدایی. دو فصلنامه رشد و یادگیری حرکتی ورزشی -61۱ ۱.611 مهرجو پروانه. )6963(. نگاهی به تفاوته یا استثنائی نوروزی داریوش دهقانزاده حسین. گویش نو. بازی کودکان عادی و استثنائی. تعلیم و تربیت )6966(. طراحی بازیهای رایانهای آموزشی. تهران: ولیزاده لیال. )6963(. شیوههای عملی جهت ارائه مفاهیم دینی در مهدهای کودک )ویژه مربیان گروههای سنی 9 تا 1 و 1 تا 1 سال(. تهران: سازمان بهزیستی کشور اداره کل روابط عمومی و امور بینالملل. هیلگارد ارنست اتکینسون ریتال و اتکینسون ریچارد. )1333(. زمینه روانشناسی. ترجمه براهنی محمد نقی شاملو سعید گاهان نیسان کریمی یوسف هاشمیان کیانوش. )6916( چاپ دهم. تهران: رشد. Aarnoutse, C. A. J, & Van Leeuwe, J. F. J. (8111). Development of poor and better readersduring the primary school. Educational Research and Evaluation, 6, Abdi, R. & Mohammadi, Sh. (8103). The effect of metadiscourse markers presence on high school EFL learners reading comprehension. Journal of School Psychology, 8(8), (In Persian). Ahromi, R., Shooshtari, M., Golshani Monazah, F. & Kamarrazin, H. (8100). The effectivness of training accuracy on the ability of reading of dyslexia in third grade elementary students Isfahan. Quarterly Psychology of Exceptional ndividuals, 0(3),

20 فصلنامة فرهنگ مشاوره و روان درمانی سال نهم شمارة 33 بهار Akbari, E. (8100). Learning Disability. Tehran: Nazari publication. (In Persian) American Psychiatric Association. (0991). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 1th ed. Washington DC: American Psychiatric Association. Anetta, A. L. (8112). Video Games in Education: Why they should be use and how they are being use? New media and Education in 80st sentury. Baggerly, J., & Parker, M. (8115). Child-centered group play therapy with African American boys of the elementary school level. Journal of Counseling & Development, Berniger. V. W. & Richards, T. I. (8118). Brain literacy for educators and psychologists, SanDiago: Academic press. Dougherty, J. L. (8116). Impact of child- Centered play therapy on children of different developmental stages Ph.D. Thesis. University of North Texas8116. Green, C. & Bevelier, D. (8113). Cognitive psychology. Nature Neuroscience, 031(3). Holmes, W. (8100). Using game based learning to support struggling readers at home. Learning, Media and Technology, 36(0) Klein, J. D., & Freitag, E. (0990). Effects of using an instructional game on motivation and performance. The Journal of Educational Research, 21(5), Marnat, G. G. (8115). Psychological Evaluation Guidelines for clinical psychologists, counselors and psychiatrists. Translation by Mohammad Hassan Pasha Sharifi and Mohammad Reza Nikkhou. Tehran: Growth Publication. (Persian) Shahim, S. (0991). Wechsler intelligence scale for use in children. Phsychological Research Journal, 02, (In Persian) Zare, H., Amiri Ahooei, F. & Taraj, Sh. (8119). The effective educational games on short-term memory and spelling primary school with disabilities learning. Research on Exceptional Children, 1, (In Persian)