ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

Transcript

1 ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ Τι είναι η ωχρά κηλίδα; Η ωχρά κηλίδα είναι µια µικρή περιοχή του αµφιβληστροειδούς χιτώνα,υπεύθυνη για την κεντρική όραση και την αντίληψη των χρωµάτων.πρακτικά, όταν κοιτάζουµε ένα αντικείµενο ή ένα πρόσωπο, αυτό εστιάζεται στο κεντρικό τµήµα της ωχράς µας, και έτσι αντιλαµβανόµαστε τις λεπτοµέρειες της εκόνας.για καθηµερινές δραστηριότητες όπως το διάβασµα, η οδήγηση, η αναγνώριση προσώπων, είναι υπεύθυνη η ωχρά κηλίδα. Αποτελείται αποκλειστικά από κωνία, νευρικά κύτταρα φωτοευαίσθητα, ειδικά για την αντίληψη των χρωµάτων.ο αµφιβληστροειδής µετατρέπει το φωτεινό ερέθισµα σε νευρικό ερέθισµα, που µέσω του οπτικού νεύρου και της οπτικής οδού καταλήγει στον εγκέφαλο, όπου το αντιλαµβανόµαστε ως εικόνα. Ο υπόλοιπος αµφ/δής αποτελείται από ραβδία, και είνα υπεύθυνος για την περιφερική όραση και την όραση τη νύχτα. Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) Age Related Macular Degeneration (ARMD ή AMD) Όπως φαίνεται από το όνοµα της πάθησης, αυτή εξαρτάται από την ηλικία. Εµφανίζεται συνήθως σε άτοµα ηλικίας άνω των 60 ετών και αποτελεί µία από τις κυριότερες αιτίες τύφλωσης ενηλίκων στον κόσµο. Στα αρχικά στάδια δηµιουργούνται κιτρινωπές εναποθέσεις κάτω από τον αµφιβληστροειδή, που ονοµάζονται drusen,, και είναι ορατές από τον οφθαλµίατρο κατά την εξέταση του βυθού του οφθαλµού (βυθοσκόπηση). Συνήθως τα drusen δεν προκαλούν µείωση της οπτικής οξύτητας. Σε προχωρηµένα στάδια όµως, προκύπτει σοβαρή µείωση της όρασης, που µπορεί να οδηγήσει σε νοµική τύφλωση (1/10). Τα άτοµα που πάσχουν από ΗΕΩ στο ένα µάτι έχουν αυξηµένο κίνδυνο να εµφανίσουν την πάθηση και στο άλλο, σε διάστηµα 3-5 χρόνων.

2 Υπάρχουν δύο τύποι ΗΕΩ : 1) Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας ξηρού τύπου (ατροφική) Είναι η πιο συχνή µορφή της νόσου.αποτελεί το 80-90% των περιπτώσεων. Ευτυχώς είναι και η λιγότερο σοβαρή. Η µακροχρόνια ύπαρξη drusen, µπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή των φωτοευαίσθητων κυττάρων(κωνίων) και ατροφία της ωχράς. Αυτό µειώνει την κεντρική όραση και δηµιουργεί κενά ή σκοτώµατα, στην κεντρική όραση. Η ξηρά µορφή µπορεί να µεταπέσει σε υγρά µορφή που είναι περισσότερο απειλητική για την όραση. 2) Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας υγρού τύπου (εξιδρωµατική) Αποτελεί το υπόλοιπο 10% των περιπτώσεων και η σοβαρότερη µορφή της πάθησης. Ονοµάζεται υγρή µορφή, γιατί χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη παθολογικών νεόπλαστων αγγείων (νεοαγγείων) κάτω από την ωχρά. Αυτά σχηµατίζουν τη χοριοειδική νεοαγγειακή µεµβράνη και ανασηκώνουν τον αµφιβληστροειδή. Αυτά τα νεοαγγεία είναι εύθραυστα και δηµιουργούν οιδήµατα και αιµορραγίες τοπικά. Έτσι καταστρέφονται τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς, µε τελικό αποτέλεσµα µεγάλη µείωση της όρασης.

3 Ανάλογα µε τη βαρύτητα της εκφύλισης παρατηρούνται: *Μείωση της οπτικής οξύτητας

4 *Μεταµορφοψία (οι ευθείες γραµµές φαίνονται, κυµατιστές, παραµορφωµένες, καµπυλωτές, µπερδεµένες µεταξύ τους) *µείωση του contrast sensitivity. Τα χρώµατα φαίνονται ξεθωριασµένα Υπάρχει µία εύκολη και αξιόπιστη εξέταση ελέγχου της ωχράς, που µπορεί να την επαναλαµβάνει κανείς µόνος του στο σπίτι και ανιχνεύει πρώιµες διαταραχές σε άτοµα υψηλού κινδύνου : ο πίνακας του Amsler. Πώς να χρησιµοποιήσετε τον πίνακα του Amsler Φορέστε τα γυαλιά ή τους φακούς σας, κρατείστε τον πίνακα στο ύψος των µατιών σας και σε απόσταση διαβάσµατος µε το κάθε µάτι ξεχωριστά. Κοιτάξτε στο κέντρο στη µαύρη κουκίδα, που βρίσκεται στον πίνακα.φυσιολογικά οι γραµµές φαίνονται όλες ίσιες. Αν κάποια περιοχή του πίνακα είναι θολή, ή οι γραµµές εµφανίζονται καµπυλωτές, παραµορφωµένες, µπερδεµένες, σηµαίνει ότι υπάρχει βλάβη στη ωχρά κηλίδα και πρέπει να εξεταστείτε το συντοµότερο από οφθαλµίατρο. Επαναλάβετε µε το άλλο µάτι. Παράγοντες κινδύνου * Ηλικία Οσο ανεβαίνει η ηλικία, αυξάνεται και η συχνότητα της πάθησης. Στα άτοµα ηλικίας 50 ετών το ποσοστό εµφάνισης της νόσου υπολογίζεται σε 2%, ενώ σε ηλικίες άνω των 75 ετών, το ποσοστό ανέρχεται σε 30%. * Φύλο Στις γυναίκες η ΗΕΩ εµφανίζεται συχνότερα σε σύγκριση µε τους άντρες. Ενοχοποιούνται γιαυτό τα χαµηλά επίπεδα οιστρογόνων, µετά την εµµηνόπαυση. * Κληρονοµικότητα

5 Ατοµα που έχουν συγγενείς πρώτου βαθµού µε ΗΕΩ, κινδυνεύουν περισσότερο να εµφανίσουν τη νόσο. * Ηλιακή ακτινοβολία Η παρατεταµένη έκθεση στον ήλιο αυξάνει τον κίνδυνο.κυρίως µετά την εγχείρηση καταρράκτη, γιατί οι περισσότεροι ενδοφακοί δεν προστατεύουν από την υπεριώδη ακτινοβολία, όπως ο φυσικός φακός του οφθαλµού. * Διατροφή Η ανεπαρκής πρόσληψη βιταµινών και άλλων αντιοξειδωτικών ουσιών, η αυξηµένη κατανάλωση οινοπνεύµατος, κεκορεσµένων λιπαρών σε συνδυασµό µε το κάπνισµα οδηγεί στην παραγωγή ελεύθερων ριζών, που προκαλούν φθορά στα κύτταρα. * Καρδιαγγειακά νοσήµατα Η υπέρταση και άλλα καρδιολογικά προβλήµατα µειώνουν την παροχή αίµατος στην οφθαλµική αρτηρία. * Κάπνισµα * Παχυσαρκία Εξετάσεις για τη διάγνωση ΗΕΩ * Πλήρης οφθαλµολογικός έλεγχος και βυθοσκόπηση * OCT(Optical Coherence Tomography) * Φλουοραγγειογραφία * Αγγειογραφία µε ινδοκυανίνη Τί είναι το OCT ; Optical Coherence Tomography,( Οπτική Τοµογραφία Συνοχής) : επιτυγχάνει τοµογραφική απεικόνιση των στοιβάδων του αµφιβληστροειδούς. Υπολογίζει την ένταση και το χρόνο καθυστέρησης του ανακλώµενου ή διαχεόµενου φωτός από την εσωτερική δοµή των ιστών. Δεν έχει ακτινοβολία, είναι ανώδυνη εξέταση, ακίνδυνη, µη επεµβατική και πολύ ακριβής. Χρησιµοποιείται για τη διάγνωση και παρακολούθηση της ΗΕΩ και άλλων παθήσεων της ωχράς και του βυθού. Φυσιολογική ωχρά

6 Εκφύλιση ωχράς υγρού τύπου

7 Τι είναι η φλουοραγγειογραφία ; Είναι µια εξέταση που µας δίνει πληροφορίες για την κατάσταση των αγγείων του βυθού. Γίνεται ενδοφλεβίως ένεση φλουορεσκείνης. Αυτή διέρχεται µε την κυκλοφορία του αίµατος από τα αγγεία του χοριοειδούς και του αµφιβληστροειδούς. Η ουσία αυτή έχει την ικανότητα να φθορίζει όταν διεγείρεται από το φως και από κάποιο φίλτρο, εκπέµποντας φως µεγαλύτερου µήκους κύµατος. Γίνεται φωτογράφηση του βυθού µετά την έγχυση της φλουορεσκείνης, και οι εικόνες που λαµβάνονται, εκτυπώνονται και µας δίνουν πολύτιµες πληροφορίες για την κατάσταση της ωχράς και του βυθού γενικότερα. Στην ΗΕΩ φαίνεται η διαρροή της χρωστικής από τα παθολογικά νεοαγεία κάτω από την ωχρά.

8 Η εξέταση γενικά είναι ασφαλής, όπως έχει αποδειχθεί από τις πάρα πολλές φλουοραγγειογραφίες που έχουν γίνει µέχρι σήµερα. Σπάνια µπορεί όµως να παρατηρηθούν ερυθρότητα, κίτρινη χροιά του δέρµατος και των βλεννογόνων, φθορισµός των ούρων, παροδική ναυτία ή έµετος, κνίδωση και ίλιγγος. Εξαιρετικά σπάνια είναι η αναφυλακτική αντίδραση. Γιαυτό στην εξέταση παρίσταται αναισθησιολόγος. Θεραπεία της ξηρής µορφής ΗΕΩ Συµπληρώµατα διατροφής, µε βιταµίνες και ιχνοστοιχεία ειδικά για τα µάτια (αντιοξειδωτικές βιταµίνες C και Ε, λουτείνη, ξανθίνη, ζεοξανθίνη, ψευδάργυρος, σελήνιο, κ.ά.) µε σκοπό να καθυστερήσουν την εξέλιξη της νόσου. Διακοπή καπνίσµατος, υγιεινή διατροφή πλούσια σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και του σακχάρου, σωµατική άσκηση, καταπολέµιση του άγχους, αποφυγή έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία χωρίς προστασία (απορροφητικά γυαλιά ηλίου). Μεγεθυντικοί φακοί και ειδικά βοηθήµατα χαµηλής όρασης, βοηθούν σε προχωρηµένες περιπτώσεις τους πάσχοντες να χρησιµοποιούν την περιφερική όραση για να διαβάζουν. Θεραπεία της υγρής µορφής ΗΕΩ Η ανακάλυψη και κλινική εφαρµογή των αντιαγγειογενετικών παραγόντων, αντι-vegf, (ουσίες που αναστέλλουν την παραγωγή νεόπλαστων αγγείων στον αµφιβληστροειδή), έδωσε ελπίδα στους πάσχοντες από την εξιδρωµατική ΗΕΩ.

9 Διατίθενται σε ενδοβόλβιες ενέσεις, που ενίονται ενδοφθάλµια στο υαλοειδές, υπό άσηπτες συνθήκες σε ειδικά διαµορφωµένα ιατρεία ή κλινικές. Η ένεση επαναλαµβάνεται κάθε 1-1,5 µήνα, και συνήθως χρειάζεται να γίνουν 3-4, αλλά ακόµα και 8-10 ενέσεις, ανάλογα µε τη βαρύτητα της περίπτωσης και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Τα εµπορικά σκευάσµατα που κυκλοφορούν είναι : Lucentis, Macugen, Avastin.Πρόκειται για ακριβά φάρµακα (τα δύο πρώτα), τα οποία όµως διατίθενται από τα περισσότερα ασφαλιστικά ταµεία µε τα κατάλληλα δικαιολογητικά. Δεν προκαλείται πόνος κατά την ένεση, γιατί το µάτι αναισθητοποιείται µε σταγόνες, ούτε χρειάζεται νοσηλεία. Οι αντιαγγειογενετικοί παράγοντες, προσφέρουν σηµαντική βοήθεια και καθυστερούν την εξέλιξη της νόσου. Η φωτοδυναµική θεραπεία, ήταν η προηγούµενη θεραπεία εκλογής, που εφαρµόστηκε προ λίγων ετών, χωρίς να δώσει τα αποτελέσµατα που περιµέναµε. Ακόµα όµως εφαρµόζεται, όταν υπάρχει ένδειξη.ενίεται ενδοφλέβια µία ουσία, η Βερτεπορφίνη (Visudyne), η οποία έχει την ιδιότητα να δεσµεύεται εκλεκτικά µόνο από τα παθολογικά νεαγγεία της µεµβράνης. Μετά εφαρµόζεται ένα ειδικό µη θερµικό Laser πάνω στη µεµβράνη, το οποίο ενεργοποιεί τη βερτεπορφίνη, που µε τη σειρά της εκλεκτικά αποφράσσει τα νεοαγγεία, αφήνοντας ανέπαφο τον υγιή παρακείµενο ιστό του αµφ/δούς. Συνήθως χρειάζονται επαναλήψεις ανά τρίµηνο. Θερµικό Argon Laser (φωτοπηξία), στις περιπτώσεις που η χοριοειδική νεοαγγείωση βρίσκεται µακρυά από το κέντρο της ωχράς. Η υψηλή θερµότητα που παράγεται, καίει και καταστρέφει τα παθολογικά νεοαγγεία, αλλά καταστρέφει και τον παρακείµενο ιστό του αµφ/δή.αυτό αφήνει ένα µικρό, µόνιµο παράκεντρο σκότωµα στο οπτικό πεδίο. Χειρουργική αφαίρεση της νεοαγγειακής µεµβράνης και µετατόπιση της ωχράς σε άλλη περιοχή επί υγιούς αµφ/δούς.είναι ακόµα υπό εξέλιξη αυτές οι χειρουργικές τεχνικές και έχουν πολλές µετεγχειρητικές επιπλοκές. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της υγρής µορφής ΗΕΩ σε πρώιµα σταδια µπορεί να αναχαιτίσει τη νόσο και να την επιβραδύνει,διαφορετικά εξελισσεται ταχύτατα και οδηγεί σε τύφλωση. Σε περίπτωση που υποπτεύεσθε ότι πάσχετε από τη µορφή αυτή, θα πρέπει να επισκεφθείτε οπωσδήποτε τον γιατρό σας το συντοµότερο δυνατό, επειδή η εξέλιξη της νόσου είναι πολύ γρήγορη και µπορεί µέσα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα να επηρεάσει την όρασή σας. Η Αµερικανική Ακαδηµία Οφθαλµολογίας συνιστά σε άτοµα άνω των 40 ετών, µε συγγενείς που υποφέρουν από ΗΕΩ, να κάνουν έλεγχο αµφιβληστροειδούς (βυθοσκόπηση), κάθε δύο χρόνια.

10 ΑΜΒΛΥΩΠΙΑ Αµβλυωπία είναι η κατάσταση, που το ένα µάτι δεν βλέπει καλά, χωρίς εµφανή αιτία, ακόµα και αν φοράει το σωστό διορθωτικό γυαλί.τότε το ονοµάζουµε αµβλυωπικό µάτι ή "τεµπέλικο" ή lazy eye. Προκαλείται, όταν το µάτι δεν λαµβάνει τα κατάλληλα ερεθίσµατα µέσω ευκρινούς εικόνας στην κρίσιµη χρονική περίοδο, κατά την οποία αναπτύσσεται η οπτική νευρική οδός, από τη γέννηση µέχρι την ηλικία των 7-8 περίπου ετών. Είναι µη αναστρέψιµη κατάσταση, όταν διαπιστωθεί σε µεγάλη ηλικία. Αιτίες αµβλυωπίας Μεγάλη υπερµετρωπία στο ένα µάτι, ή ανισοµετρωπία, δηλαδή µεγάλη διαφορά διάθλασης του ενός µατιού από το άλλο. Το µάτι µε το µεγαλύτερο διαθλαστικό σφάλµα µπορεί να γίνει αµβλυωπικό, αν δεν φορεθούν γυαλιά εγκαίρως. Στραβισµός : Το µάτι που στραβίζει γίνεται αµβλυωπικό, αν δεν γίνει έγκαιρα θεραπεία Μεγάλη ετερόπλευρη µυωπία (στο ένα µάτι µόνο), όταν εµφανίζεται από µικρή ηλικία. Έλλειψη οπτικού ερεθίσµατος από άλλες αιτίες : συγγενής καταρράκτης, συγγενής βλεφαρόπτωση, συγγενείς παθήσεις του βυθού, πχ τοξοπλάσµωση, κ.α. Είναι κληρονοµική η αµβλυωπία; Η αµβλυωπία δεν είναι κληρονοµική. Οι αιτίες όµως που προκαλούν αµβλυωπία, όπως υπερµετρωπία στραβισµός, υψηλός αστιγµατισµός ή µυωπία µπορεί να είναι κληρονοµικά. Για αυτό οι γονείς που έχουν αµβλυωπία, υψηλή υπερµετρωπία ή στραβισµό θα πρέπει να πηγαίνουν για εξέταση τα παιδιά τους από µικρή ηλικία. Κληρονοµείται η υποκείµενη αιτία - διαθλαστικό σφάλµα.

11 Τι συµπτώµατα έχει η αµβλυωπία; Η αµβλυωπία δεν εµφανίζει συµπτώµατα, γιατί το παιδί βλέπει πολύ καλά µε το άλλο µάτι και δεν το αντιλαµβάνεται. Εξ άλλου το παιδί δεν ξέρει πώς βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι και δεν µπορεί να συγκρίνει. Συχνά φτάνει κανείς στον οφθαλµίατρο για το δίπλωµα οδήγησης και εκεί αντιλαµβάνεται ότι τόσα χρόνια το ένα µάτι δεν έβλεπε! Ή κλείνει κατά λάθος το καλό µάτι σε µεγάλη ηλικία και αντιλαµβάνεται ότι το άλλο βλέπει! Οταν η αµβλυωπία οφείλεται σε στραβισµό τότε η αιτία είναι εµφανής και το παιδί επισκέπτεται έγκαιρα τον οφθαλµίατρο και έτσι αντιµετωπίζεται το πρόβληµα γρήγορα. Μηχανισµός ανάπτυξης αµβλυωπίας. Όταν η διαθλαστικότητα των δύο µατιών έχει µεγάλη διαφορά, ο εγκέφαλος προτιµά την καθαρή εικόνα του ενός µατιού, που είναι καθαρότερη, µε αποτέλεσµα να απωθεί εντελώς την εικόνα του άλλου µατιού, το οποίο τεµπελιάζει, γιατί δεν χρησιµοποιείται. Είναι ότι ακριβώς συµβαίνει µε τους µυς που δεν χρησιµοποιούνται και ατροφούν. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αντιµετωπιστεί σε µικρή ηλικία (όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα). Μετά από την ηλικία των 8 ετών περίπου, η αµβλυωπία δύσκολα υποχωρεί, γιατί η νευρική οδός από το µάτι µέχρι τον εγκέφαλο δεν είναι πια εύπλαστη. Αξίζει όµως να προσπαθήσουµε και σε µεγαλύτερη ηλικία µέχρι ετών τη θεραπεία µε το κλείσιµο. Συνήθως πετυχαίνουµε την αύξηση της οπτικής οξύτητας του τεµπέλικου µατιού κατά µερικές γραµµές, ποτέ όµως αυτό το µάτι δεν θα έχει τόσο καλή οπτική οξύτητα όπως το άλλο. Θεραπεία του αµβλυωπικού µατιού Η θεραπεία έγκειται στην όσο το δυνατόν καλύτερη διόρθωση του διαθλαστικού σφάλµατος που την προκαλεί, µε ταυτόχρονο αποκλεισµό, δηλαδή κλείσιµο του "καλού µατιού" µε ειδικά υποαλλεργικά αυτοκόλλητα, για χρονικό διάστηµα που ποικίλει ανάλογα µε την ηλικία το βάθος της αµβλυωπίας κλπ. Ετσι, το τεµπέλικο µάτι αναγκάζεται να "δουλέψει", το παιδί κοιτάζει µόνο µε αυτό, η νευρική οδός αναπτύσσεται και η όραση δυναµώνει. Απαιτούνται αρκετές ώρες την ηµέρα κλείσιµο του αµβλυωπικού µατιού. Πάνω από το αυτοκόλλητο, που µπαίνει κατευθείαν στο δέρµα, το παιδί φοράει τα γυαλιά του. Δεν είναι σωστό να βάζετε το αυτοκόλλητο πάνω στο γυαλί, γιατί το παιδί κοιτάζει κρυφά µε το καλό µάτι και έτσι δεν γυµνάζει το αµβλυωπικό. Αυτή η θεραπεία είναι συχνά δύσκολο να εφαρµοστεί πλήρως, γιατί το παιδί αντιδρά επειδή δεν βλέπει καλά µε το τεµπέλικο µάτι, και δεν αντιλαµβένεται τη σοβαρότητα της κατάστασης του. Χρειάζεται υποµονή και επιµονή από το παιδί, αλλά κυρίως από τους

12 γονείς και το περιβάλλον, ειδικά όταν το παιδί βρίσκεται ήδη στη σχολική ηλικία. Η κάλυψη του καλού µατιού ειναι η µόνη θεραπεία και έχει αποτέλεσµα µόνο σε µικρή ηλικία δηλαδή µέχρι 8-10 ετών το πολύ. Είναι όµως η µοναδική θεραπεία, και είναι κρίµα το παιδί να έχει για όλη του τη ζωή µια αναπηρία, που θα το εµποδίσει να ακολουθήσει κάποια επαγγέλµατα, από αµέλεια και αποφυγή προσπάθειας. Στις σοβαρές αµβλυωπίες, το τεµπέλικο µάτι έχει οπτική οξύτητα 1/10 και δεν έχει διόφθαλµη στερεοσκοπική όραση, κατάσταση που αποκλείει πολλά επαγγέλµατα. Είναι σηµαντικό τα παιδιά να εξετάζονται προληπτικά από την προσχολική ηλικία, για να διαπιστωθεί αν βλέπουν και τα δύο µάτια καλά, ώστε να προλάβουµε και να θεραπεύσουµε τυχόν υπάρχουσα αµβλυωπία. Για να βρεθεί ο ακριβής βαθµός αµετρωπίας στα παιδιά, γίνεται η εξέταση της σκιασκοπίας µε κυκλοπληγία, δηλ. µε σταγόνες που χαλαρώνουν τον ακτινωτό µυ, που είναι υπεύθυνος για την προσαρµογή. Το κολλύριο αυτό προκαλεί και διαστολή της κόρης, και το παιδί δεν βλέπει καλά να διαβάσει για µερικές ώρες µετά. Η εξέταση πρέπει να γίνεται από ειδικευµένο οφθαλµίατρο και µε ειδικά µηχανήµατα, που δεν διαθέτει ο παιδίατρος

13 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ Η φωτογραφική µηχανή κατασκευάστηκε να λειτουργεί όπως ακριβώς το µάτι. Ο βολβός είναι σαν ένας σκοτεινός θάλαµος. Οι ακτίνες περνούν από τον κερατοειδή και τον κρυσταλλοειδή φακό και διέρχονται από το άνοιγµα της κόρης (διάφραγµα της φωτογραφικής µηχανής) για να εστιαστούν και να αποτυπωθούν ως εικόνα στον αµφιβληστροειδή (ευαίσθητο φίλµ). Στη συνέχεια η εικόνα αποκωδικοποιείται στον εγκέφαλο. (εκτυπώνεται στο φωτ.χαρτί). Ο βολβός περιβάλλεται από έναν ινώδη εξωτερικό χιτώνα, σκληρό, λευκό, ανθεκτικό και αδιαφανή, που λέγεται σκληρός. Στο πρόσθιο µέρος

14 του µατιού υπάρχει ο κερατοειδής, που είναι περίπου σφαιρικός, διαυγής, διαφανής και επιτρέπει στο φως να περνά. Πίσω από τον κερατοειδή υπάρχει ένα διάφραγµα η ίριδα, το έγχρωµο τµήµα του µατιού (γαλάζιο,καστανό, πράσινο, κλπ). Η ίριδα αφήνει στη µέση ένα στρογγυλό άνοιγµα, την κόρη, για να περνά το φως. Η ίριδα έχει µύες που προκαλούν συστολή (µύση) ή διαστολή (µυδρίαση), ανάλογα µε τις συνθήκες φωτισµού που επικρατούν. Αυτό γίνεται αντανακλαστικά από το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα.το συµπαθητικό αυτόνοµο νευρικό σύστηµα προκαλεί µυδρίαση και το παρασυµπαθητικό µύση.οταν υπάρχει πολύ φως προκαλείται µύση και όταν είναι σκοτάδι οι κόρες διαστέλλονται για να περάσει περισσότερο φως. Ο κερατοειδής και η ίριδα σχηµατίζουν µία γωνία, τη γωνία του προσθίου θαλάµου.ο πρόσθιος θάλαµος είναι γεµάτος από διαυγές υγρό, το υδατοειδές υγρό, που διατηρεί τη σύσταση στο πρόσθιο τµήµα του µατιού και παρέχει απαραίτητα συστατικά για τον φακο και τον κερατοειδή. Η γωνία παίζει σηµαντικό ρόλο στο γλαύκωµα (αν είναι κλειστή ή ανοικτή), γιατί από αυτήν παροχετεύεται το υδατοειδές υγρό µέσω ενός διηθητικού ηθµού (ιστός µε ανοίγµατα, δοκίδες, που διηθούν το υγρό). και ρυθµίζουν την ενδοφθάλµια πίεση. Πίσω από την ίριδα βρίσκεται ο κρυσταλλοειδής φακός, περίπου µεγέθους φακής.ο κερατοειδής µαζί µε τα φακό διαθλούν και συγκεντρώνουν τις ακτίνες του φωτός στον αµφιβληστροειδή, όπου εστιάζονται πάνω στην ωχρά κηλίδα. Ο φακός έχει την ικανότητα να µεταβάλλει το σχήµα του, µεταβάλλοντας ταυτόχρονα και τη διαθλαστική του δύναµη, µε το µηχανισµό της προσαρµογής. Ετσι, "ζουµάροντας" εστιάζει την εικόνα, ανάλογα αν κοιτάµε µακρυά ή κοντά. Πίσω από το φακό, την κοιλότητα του βολβού καταλαµβάνει το υαλοειδές σώµα, ένα ζελατινώδες, διαφανές υλικό. Έχει µεγάλη ελαστικότητα και αντίσταση. Εσωτερικά του σκληρού χιτώνα βρίσκεται ο χοριοειδής χιτώνας, πλούσιο σε αιµοφόρα αγγεία.

15 Εσώτερικά του χοριειδή χιτώνα βρίσκεται ο αµφιβληστροειδής χιτώνας, που περιέχει νευρικά κύτταρα και που ουσιαστικά είναι τµήµα της εγκεφαλικής ουσίας. Ο αµφιβληστροειδής αποτελείται από 10 επιµέρους στοιβάδες.το φωτεινό ερέθισµα προσλαµβάνεται από τα φωτοευαίσθητα κύτταρα, τα κωνία και τα ραβδία, και µε πολύπλοκους µηχανισµούς µετατρέπεται σε νευρικό ερέθισµα. Τα γαγγλικά νευρικά κύτταρα προσλαµβάνουν το ερέθισµα και το µεταφέρουν µέσω του οπτικού νεύρου στο ινιακό τµήµα του εγκεφάλου, τον οπτικό φλοιό στην πληκτραία σχισµή του ινιακού λοβού. Το οπτικό νεύρο σχηµατίζεται από όλες τις νευρικές ίνες του αµφ/ δούς (νευράξονες των γαγγλιακών κυττάρων). ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΦΘΑΛΜΟΥ Ο οφθαλµός συγκρατείται και κινείται µέσα στον κόγχο µε ένα πολύπλοκο σύστηµα µυών και περιτονιών που προσφύονται στην επιφάνειά του. Έξι µύες είναι υπεύθυνοι για την κινητικότητα του µατιού. Τέσσερις ορθοί µύες : έσω ορθός, έξω ορθός, άνω ορθός και κάτω ορθός, και δύο λοξοί µύες : άνω λοξός και κάτω λοξός. Οι µύες

16 συσπώνται ανάλογα µε την κίνηση του βλέµµατος, και στρέφουν το βολβό προς την επιθυµητή κατεύθυνση. Όταν προσηλώνουµε σε ένα αντικείµενο µπροστά µας τότε το αντικείµενο σχηµατίζει από ένα είδωλο σε κάθε κεντρικό βοθρίο του αµφιβληστροειδή, δηλαδή σχηµατίζονται δύο εικόνες, µια σε κάθε οφθαλµό. Οι δύο εικόνες µεταφέρονται µέσω των οπτικών νεύρων στον εγκεφαλικό φλοιό, ενώνονται αισθητηριακά και γίνονται αντιληπτές σαν µία εικόνα. ( διόφθαλµη όραση). Όταν οι άξονες της όρασης δεν κατευθύνονται ταυτόχρονα στο σηµείο προσήλωσης τότε έχουµε στραβισµό.

17 ΑΜΕΤΡΩΠIΕΣ (Διαθλαστικές παθήσεις ) Ως Οπτική Οξύτητα ορίζεται η χωρική διακριτική ικανότητα του οφθαλµού να διακρίνει µε την καλύτερη δυνατή διαθλαστική διόρθωση δύο σηµεία στο χώρο σαν ξεχωριστά στη µέγιστη δυνατή απόσταση από αυτόν. Για τη µέτρηση της οπτικής οξύτητας χρησιµοποιούνται πίνακες, τα Οπτότυπα του Snellen, τα οποία τοποθετούνται σε απόσταση 6 m από τον εξεταζόµενο. Τα είναι πίνακες που αποτελούνται από σειρές γραµµάτων ή αριθµών το µέγεθος των οποίων µειώνεται σταδιακά από γραµµή σε γραµµή. Η αναγνώριση των συµβόλων της πρώτης γραµµής αντιστοιχεί σε1/10 όρασης, της δεύτερης σε 2/10, κλπ. µέχρι τη δέκατη γραµµή που αντιστοιχεί σε 10/10, η οποία είναι και η φυσιολογική. Η µέτρηση της οπτικής οξύτητας γίνεται σε κάθε µάτι ξεχωριστά, µε και χωρίς γυαλιά. Τα τελευταία χρόνια χρησιµοποιούνται ηλεκτρονικοί πίνακες µέτρησης οπτικής οξύτητας και τοποθετούνται σε οποιαδήποτε απόσταση από τον εξεταζόµενο καθώς το µέγεθος των στοιχείων προσαρµόζεται ανάλογα. Τα κυριώτερα διαθλαστικά σφάλµατα του οφθαλµού είναι η Μυωπία, ο Αστιγµατισµός και η Υπερµετρωπία ΜΥΩΠΙΑ Είναι µία διαθλαστική ανωµαλία,κατά την οποία η εικόνα δεν εστιάζεται πάνω στον αµφιβληστροειδή, αλλά µπροστά απ' αυτόν. Είναι η πιο συχνή αµµετρωπία και εµφανίζεται σε ποσοστό περίπου 25% του πληθυσµού, δηλ. ένας στους τέσσερις έχει µυωπία. Όταν ο µύωπας κοιτάζει µακρυά βλέπει θολἀ. Βλέπει όµως καλά κοντά, χωρίς γυαλιά, χαλαρώνοντας την προσαρµογή του, ανάλογα µε το βαθµό της µυωπίας του. ΕΙΔΗ ΜΥΩΠΙΑΣ. Αξονική µυωπία

18 Η πιό κοινή µορφή. Οφείλεται σε µεγάλο µήκος (προσθιοπίσθιο άξονα) του βολβού. Αξονικές είναι συνήθως οι υψηλές µυωπίες, άνω των 6-7 διοπτριών και αρχίζουν νωρίς στην παιδική ηλικία όταν το µάτι διαµορφώνεται. Διαθλαστική µυωπία Οφείλεται σε µεγαλύτερη από την απαιτούµενη διαθλαστική δύναµη του µατιού, λόγω µεγαλύτερης κυρτότητας του κερατοειδούς, ή λόγω αύξησης της διαθλαστικότητας του φακού. Αυτό µπορεί να παρατηρηθεί σε παθολογικές καταστάσεις όπως στον καταρράκτη καιστο σακχαρώδη διαβήτη. Συνδυασµός και των δύο ειδών µυωπίας ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Υπάρχει γενετική προδιάθεση στην εµφάνιση της µυωπίας, για αυτό τα παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν µυωπία, πρέπει να εξετάζονται συχνότερα. Άλλοι παράγοντες που συµβάλλουν στην εµφάνιση της νυωπίας είναι η υπερβολική ενασχόληση των παιδιών µε διάβασµα και ηλεκτρονικά παιγνίδια.( κοντινή εργασία ). Στις αναπτυγµένες χώρες το ποσοστό των µυώπων είναι µεγαλύτερο λόγω των συνθηκών διαβίωσης.( Περιορισµος σε µικρότερο χώρο.) ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η υγειινή διατροφή µε πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά, βοηθά γενικώτερα στην καλή ανάπτυξη του παιδιού, αλλά έχει ελάχιστη επίδραση στη µυωπία.η µυωπία εξελίσεται ανεξάρτητα από το αν φορά το παιδί ή όχι τα γυαλιά του. ΗΛΙΚΙΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ Εµφανίζεται συνήθως στην παιδική ή εφηβική ηλικία, τότε που ο οφθαλµός αναπτύσσεται και διαµορφώνετα. Μπορεί όµως να εµφανιστεί από τη γέννηση (συγγενής µυωπία ), ή να αρχίσει σε µεγαλύτερες ηλικίες µετά τα 20 έτη. ΑΥΞΗΣΗ Αυξάνεται συνήθως µέχρι την ηλικία των ετών, όταν τελειώνει η ανάπτυξη. Μπορεί όµως να συνεχίζει να αυξάνεται και σε µεγαλύτερες

19 ηλικίες, να αυξάνει σε περίπτωση εγκυµοσύνης ή αν συνδυάζεται µε παθολογικές καταστάσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης κλπ. ΔΙΟΡΘΩΣΗ Με γυαλιά, που έχουν αµφίκοιλο φακό (αποκλίνοντα). Ο φακός αφαιρεί την επιπλέον διαθλαστική δύναµη, ώστε για να µετακινηθεί η εικόνα προς τα πίσω και να εστιαστεί πάνω στον αµφιβληστροειδή χιτώνα. Με φακούς επαφής Με διαθλαστική χειρουργική. LASIK, EPILASIK,PRK κλπ. ( Βλέπε διαθλαστική χειρουργική.) Με χειρουργική αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού. Στις υψηλές µυωπίες >10- Διοπτρίες και υπερµετρωπίες >6 Διοπτρίες που δεν διορθώνονται συνήθως µε Laser, σε άτοµα άνω των 50 ετών, που συήθως συνυπάρχει καταρράκτης. ΜΥΩΠΙΑ ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ Η πρεσβυωπία εµφανίζεται και στους µύωπες σε ηλικία µεγαλύτερη των 45 ετών, και ως εκ τούτου µύωπας δεν µπορεί πλέον να διαβάζει µε τα γυαλιά του, όπως έκανε σε νεαρή ηλικία. Για να διαβάσει αναγκάζεται να βγάλει τα γυαλιά του, ή να φορέσει πολυεστιακά γυαλιά, ώστε να µη χρειάζεται να ανεβοκατεβάζει τα γυαλιά του συνέχεια. Όταν φορά φακούς επαφής φορά πανω απο τους φακούς του πρεσβυωπικά γυαλιά ή φορά µικρότερη µυωπία στο ένα µάτι. ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ Υπερµετρωπία είναι µια διαθλαστική ανωµαλία κατά την οποία το είδωλο του αντικειµένου εστιάζεται, όχι πάνω στο αµφιβληστροειδή, αλλά πίσω απο αυτόν. Αυτό οφείλεται είτε σε µικρό µήκος του βολβού, ( µικρός προσθιοπίσθιος άξονας ), είτε σε µικρή διαθλαστική δυναµη του οφθαλµού.( επόπεδος κερατοειδής, µικρη διαθλαστικότητα του κρυσταλλοειδούς φακού ), είτε σε συνδυασµό και των δύο. Κληρονοµικότητα Υπάρχει κληρονοµική προδιάθεση, για αυτό τα παιδιά των οποίων οι γονείς είναι υπερµετρωπικοί πρέπει να εξετάζονται νωρίς.

20 Συνήθως τα βρέφη γεννιούνται µε υπερµετρωπία, και καθώς αναπτύσσονται, µεγαλώνουν τα µάτια τους και ελαττώνεται ο βαθµός της υπερµετρωπίας τους. Οταν είναι όµως έχουν µεγάλη υπερµετρωπία, αυτή παραµένει σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Στα παιδιά, η υπερµετρωπία εξουδετερώνεται µε το µηχανισµό της προσαρµογής, όπου αυξάνεται η διαθλαστική δύναµη του φακού, και το είδωλο σχηµατίζεται πάνω στον αµφιβληστροειδή. Έτσι δεν υπάρχει µειωµένη όραση, αλλά η συνεχής προσαρµογή προκαλεί συµπτώµατα κοπιωπίας και αν η υπερµετρωπία είναι µεγάλη δηµιουργείται στραβισµός. ( Συγκλίνοντας προσαρµοστικός στραβισµός ). Αυτή είναι συνήθως η αιτία που οι γονείς παρατηρούν στραβισµό στο παιδί τους µετα τα 2 έτη. Στην περίπτωση αυτή χρειάζονται γυαλιά για να φύγει ο στραβισµός και να αποφευχθεί η δηµιουργία αµβλυωπίας. (τεµπέλικο µάτι, LAZZY EYE ) Όταν τα παιδιά σκύβουν πολύ κοντά στο βιβλίο ή όταν διαβάζουν κάνουν κάθε τόσο ένα µικρό διάλειµµα ή παραπονούνται για πονοκέφαλο συχνά ή θόλωµα στα γράµµατα, πρέπει να εξετάζονται από οφθαλµίατρο. Για να βρεθεί ο ακριβής βαθµός της υπερµετρωπίας στα παιδιά, γίνεται η εξέταση της σκιασκοπίας µε κυκλοπληγία, δηλ. µε σταγόνες που µειώνουν την προσαρµογή. Πρέπει τα παιδιά να εξετάζονται προληπτικά από την προσχολική ηλικία, ώστε να διαπιστωθεί αν βλέπουν καλά και τα δύο µάτια, ώστε να προλάβουµε να θεραπεύσουµε τυχόν υπάρχουσα αµβλυωπία Στους ενήλικες µε µικρή υπερµετρωπία παρατηρείται νωρίς δυσκολία στο διάβασµα. Μετά την ηλικία των ετών, αρχίζει σταδιακά να µειώνεται η ικανότητα προσαρµογής και ο υπερµέτρωπας αρχίζει να βλέπει θολά, κυρίως κοντά στο διάβασµα και να εµφανίζει κοπιωπία και να εγκαταλείπει τελικά το διάβασµα. Τότε χρειάζεται να φορέσει γυαλιά. Η πρεσβυωπία αρχίζει πολύ νωρίτερα στους υπερµέτρωπες, σε σύγκριση µε τους εµµέτρωπες και τους µύωπες. Διόρθωση υπερµετρωπίας Με γυαλιά που έχουν αµφίκυρτους φακούς (συγκλίνοντες). Οι φακοί αυξάνουν τη διαθλαστική δυναµη του µατιού ώστε το είδωλο να σχηµατισθεί πάνω στον αµφιβληστροειδή. Με φακούς επαφής Με διαθλαστική χειρουργική µε Excimer Laser-Lasik, διορθώνονται µέχρι 6 διοπτρίες υπερµετρωπίας.

21 Με Χειρουργική αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού, σε άτοµα άνω των 50 ετών που έχουν µέτρια ή υψηλή υπερµετρωπία και πρεσβυωπία. Διορθώνεται πλήρως η όραση για µακρυά και κοντά, µε την ένθεση νέας γενιάς πολυεστιακών ενδοφακών, ή προσαρµοστικών ενδοφακών ή µε την επιλογή monovision. ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ Είναι διαθλαστικό σφάλµα του οφθαλµού, όπου το είδωλο δεν εστιάζεται όλο πάνω στον αµφιβληστροειδή, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται 2 εστίες που απέχουν µεταξύ τους ανάλογα µε το βαθµό και το είδος του αστιγµατισµού. Πού οφείλεται Στον αστιγµατισµό η διαθλαστική επιφάνεια ( του κερατοειδή συνήθως, αλλά και του φακού ), είναι µάλλον τορική και όχι σφαιρική. Ως εκ τούτου η διαθλαστική ισχύς δεν είναι η ίδια σε όλους τους µεσηµβρινούς και η εικόνα του ειδώλου παραµορφώνεται. Είδη Αστιγµατισµού. *Οµαλός αστιγµατισµός. Η διαθλαστική ισχύς αλλάζει διαδοχικά από τον ένα µεσηµβρινό στον επόµενο και έχει οµοιόµορφο τύπο καµπύλης. Διαφορετικά καλείται ανώµαλος αστιγµατισµός.

22 *Σύµφωνος µέ τον κανόνα λέγεται ο στιγµατισµός του οποίου ο κάθετος µεσηµβρινός είναι κυρτότερος. ( Συµβαίνει πιό συχνά ). Διαφορετικά λέγεται αστιγµατισµός παρά τον κανόνα. *Κάθετος αστιγµατισµός, όταν οι βασικοί µεσηµβρινοί βρίσκονται κοντά στις 90 ή 180 µοίρες. Διαφορετικά λἐγεται λοξός αστιγµατισµός. *Ανάλογα µε την πάθηση που συνοδεύει µπορεί να είναι µυωπικός ή υπερµετρωπικός αστιγµατισµός. *Ανάλογα µε την αιτία που τον προκαλεί µπορεί να είναι µετατραυµατικός, µετεγχειρητικός, κερατικωνικός κλπ. Συµπτώµατα Θάµβος όρασης και παραµόρφωση της εικόνας ανάλογα µε το βαθµό και το είδος του αστιγµατισµού. Πολύ συχνά προκαλεί κοπιωπία επειδή το µάτι προσπαθεί συνέχεια µέσου του µηχανισµού προσαρµογής να εστιάσει στην εικόνα και να την καθαρίσει από την ασάφεια. Περισσότερο κουράζει στην κοντινή όραση. Πότε εµφανίζεται Συνήθως στην παιδική και εφηβική ηλικία καθώς διαπλάθεται. Σε κάποιες περιπτώσεις αναπτύσσεται υψηλός ανώµαλος αστιγµατισµός και µυωπία και δηµιουργείται κερατόκωνος που χρειάζεται ειδική αντιµετώπιση. Πώς διορθώνεται Με γυαλιά που αποτελούν συνδυασµό σφαιρώµατος και κυλινδρικού φακού για να διορθωθει ο αστιγµατισµός και να εξαφανιστεί το κωνοειδές του Sturm. Με τορικούς φακούς επαφής ειδικής κατασκευής µε αστιγµατισµό. Οι φακοί µπορεί να είναι µαλακοί, ηµίσκληροι, κερατοκωνικοί κλπ ανάλογα µε τον βαθµό αι το είδος του αστιγµατισµού. Με διαθλαστική χειρουργική,µε Excimer Laser-Lasik, όπου διορθώνονται µέχρι 6 διοπτρίες αστιγµατισµού. Με Cross Linking σε περιπτώσεις κερατοκώνου Με αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού και τοποθέτηση τορικού ενδοφακού σε κατάλληλη θέση για την εξουδετέρωση του αστιγµατισµού. Με µεταµόσχευση κερατοειδούς σε ειδικές περιπτώσεις.

23 ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ Ονοµάζεται η σταδιακή απώλεια της προσαρµογής των µατιών µε αποτέλεσµα να µη µπορούν να εστιάσουν σε κοντινά αντικείµενα. Συνήθως αρχίζει µετά την ηλικία των ετών, και βαίνει αυξανόµενη άσχετα µε τη χρήση ή µη γυαλιών. Οφείλεται Στην <φυσιολογική > σκλήρυνση του κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλµού, λόγω ηλικίας. Λόγω αυτής της σκλήρυνσης ο φακός δεν µπορει να µεταβάλλει το σχήµα του και να αυξήσει την διαθλαστική του δύναµη, δηλαδή να προσαρµόσει. Κατά την προσαρµογή, µετά από σύσπαση του ακτινωτού µυός, η ζίννειος ζώνη χαλαρώνει και ο φακός γίνεται πιό σφαιρικός. (ζουµάρει). Ποιοί εµφανίζουν πρεσβυωπία Όλοι θα εµφανίσουν πρεσβυωπία στη διάρκεια της ζωής τους, άλλοι νωρίτερα ( Υπερµέτρωπες) και ἀλλοι αργότερα (Μύωπες). Στους µύωπες δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί βλεπουν καλα κοντά χωρίς τα γυαλιά τους. Δεν µπορούν όµως να διαβάσουν µε τα γυαλιά τους, όπως έκαναν σε µικρή ηλικία. Οι νέοι πρεσβύωπες στην αρχή αποµακρύνουν το βιβλίο τους, αισθάνονται κοπιωπία, πονοκέφαλο,ζάλη µετά από διάβασµα, ιδίως σε χαµηλό φωτισµό. Όταν παρουσιαστεί καταρράκτης ο οποίος καθιστά το µάτι µυωπικό σε µεγαλύτερη ηλικία επανέρχεται η ικανότητα να βλέπει κανείς κοντά, λόγω της µυωπίας. Ετσι οι ηλικιωµένοι µπορούν να διαβάζουν και πάλι χωρίς γυαλιά, δεν βλέπουν όµως µακρυά. Διορθώνεται Με γυαλιά πρεσβυωπικά, µε αµφίκυρτους (συγκλίνοντες) φακούς, ώστε να αυξηθεί η διαθλαστική δύναµη των µατιών. Με διπλεστιακά ή πολυεστιακά γυαλιά Με πολυεστιακούς φακούς επαφής. Με διαθλαστική χειρουργική µε presby-lasik, Με Χειρουργική αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού, σε άτοµα άνω των 50 ετών που έχουν µέτρια ή υψηλή υπερµετρωπία και πρεσβυωπία, ή πολύ υψηλή µυωπία. Διορθώνεται πλήρως η όραση για µακρυά και κοντά, µε την ένθεση νέας γενιάς πολυεστιακών ενδοφακών, ή προσαρµοστικών ενδοφακών ή µε την επιλογή monovision.