Προστασία Φυτο- γενετικών Πόρων ε Επισιτιστική Αυτάρκεια Βάσω Κανελλοπούλου ΠΕΛΙΤΙ
ΦΟΡΟΥΜ-ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Αθήνα, Πολυτεχνείο, 20-22/2/2015 Διοργάνωση: Ηλιόσποροι, δίκτυο για την κοινωνική και πολιτική οικολογία, Research & Degrowth Greece,
Ελεύθεροι Σπόροι Οι ελεύθεροι σπόροι είναι εκείνοι που δεν καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα Αποτελούν προϋπόθεση διατροφικής ανεξαρτησίας και έτσι ενισχύουν σημαντικά το βαθμό αυτάρκειας Σήμερα η διατροφή μας ΔΕΝ βασίζεται σε ελεύθερους σπόρους
Ένας Τρόπος Σκέψης Όλα ξεκινούν από ένα τρόπο σκέψης. Η αντίληψη που επικρατεί στους κύκλους της διοίκησης αλλά και πολλών επιστημόνων θεωρεί τις περισσότερες παραδοσιακές φυτικές ποικιλίες (ελεύθεροι σπόροι) ως ανάξιες εμπορικού ενδιαφέροντος, ως εξαιρέσεις στον κανόνα Την ίδια ακριβώς νοοτροπία εκφράζει και η νομοθεσία.
Το Αποτέλεσμα Ως αποτέλεσμα πολλές παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες έχουν χαθεί και δεν καλλιεργούνται πια Ο αγρότης δεν υποστηρίζεται για να συνεχίσει να δημιουργεί νέες τοπικές ποικιλίες
Μόνο στο Μουσείο; Οι τοπικές ποικιλίες που αποτελούν σημαντικό κομμάτι των φυτο-γενετικών πόρων, φυλάσσονται στην τράπεζα γενετικού υλικού Εξυπηρετούν τη δημιουργία νέων εμπορικών φυτικών ποικιλιών οι οποίες καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα ή πατέντες και απαιτούν υψηλές εισροές.. Οι αγρότες έχουν υποβαθμιστεί σε καταναλωτές εισροών και η δημιουργική τους πλευρά (πειραματισμός και φυτική βελτίωση) έχει ευνουχισθεί.
Η Διατροφή στην Ελλάδα Η σημερινή μας διατροφή ΔΕΝ βασίζεται στις τοπικές ελληνικές ποικιλίες ΟΥΤΕ σε εμπορικές ποικιλίες των οποίων τα δικαιώματα έχουν λήξει. Δηλαδή ΔΕΝ βασίζεται σε σπόρους που αποτελούν Κοινά Αγαθά και μπορούν να αναπαραχθούν ελεύθερα από τον αγρότη. Πχ. για την καλλιέργεια καλαμποκιού και κηπευτικών, ο σπόρος στο εμπόριο είναι κατά 100% εισαγόμενος
Η Διατροφή στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, η σημερινή μας διατροφή βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε εμπορικούς σπόρους (ποικιλίες ή υβρίδια) που καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα. Οι σπόροι αυτοί είναι κατάλληλοι για την εντατική χημική γεωργία και επιβαρύνουν οικονομικά τους μικρούς αγρότες που πρέπει να πληρώσουν για τις εισροές (σπόροι-λιπάσματαφυτοφάρμακα)
Θέματα για τις Προτάσεις Μηχανήματα για τους μικρούς αγρότες Νομοθεσία. Επαναφορά στην Ελλάδα της φυτικής βελτίωσης φυτών Ζωοτροφές Δημόσια Τράπεζα Γενετικού Υλικού Εμπορικοί σπόροι των οποίων τα πνευματικά δικαιώματα έχουν λήξει
Μηχανήματα για τους Μικρής Κλίμακας Αγρότες ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Οι μικρής κλίμακας αγρότες δεν βρίσκουν μηχανήματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους αναγκάζονται να λειτουργούν χειρωνακτικά, κάτι που μειώνει την αποδοτικότητα του έργου τους. Δεν μπορεί ένας μικρός αγρότης σήμερα να αγοράσει μια αλωνιστική μηχανή που κάνει ένα εκατομμύριο ευρώ αλλά μπορεί να αγοράσει ένα αλωνιστικό μηχάνημα που κοστίζει 1000 ευρώ. Αυτό το πέτυχε ήδη στη Λευκάδα η ομάδα που καλλιεργεί την επιτυχημένη τοπική ποικιλία Φακή Εγκλουβής
Μηχανήματα για τους Μικρής Κλίμακας Αγρότες ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Οι μικροί αγρότες ενδιαφέρονται για τις παραδοσιακές ποικιλίες και για ιδιο-παραγόμενο σπόρο που βγαίνει από αυτές ο οποίος ταιριάζει στην ήπια γεωργία χαμηλών εισροών δηλαδή δεν χρειάζεται σημαντικό κεφάλαιο για αγορές σπόρων, λιπασμάτων φυτοφαρμάκων (εισροές). Οι μικροί αγρότες ταιριάζουν στο γεωγραφικό ανάγλυφο της Ελλάδας.
Πρόταση για μηχανήματα για μικρούς αγρότες Να γίνει έρευνα αγοράς σε χώρες όπως το Πακιστάν και η Τουρκία για να εντοπισθούν προμηθευτές μηχανημάτων μικρής εμβέλειας. Σε δεύτερη φάση και αφού εντοπισθούν οι πραγματικές ανάγκες, να προωθηθεί τοπική κατασκευαστική υποδομή βάσει σχεδίων ανοικτής πηγής (open source) για αγροτικά μηχανήματα μικρής εμβέλειας
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Το πρόβλημα Η ισχύουσα νομοθεσία θεωρεί τις τοπικές ποικιλίες ως εξαίρεση και περιορίζει το πολλαπλασιαστικό τους υλικό γεωγραφικά και ποσοτικά επομένως εμποδίζει τους αγρότες να βρουν τοπικό σπόρο.
Πρόταση για τη Νομοθεσία -Σε ελληνικό επίπεδο ΑΜΕΣΗ προσπάθεια αξιοποίησης των παρεκκλίσεων -Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πάλη μαζί με τα κοινωνικά κινήματα για αλλαγή της νομοθεσίας. -Αξιοποίηση του πρωτοκόλλου της Ναγκόγια για τους φυτο-γενετικούς πόρους
Η Νομοθεσία Η νομοθεσία πρέπει να επιτρέπει την ελεύθερη πώληση και ανταλλαγή των τοπικών ποικιλιών και να προστατεύει το πανάρχαιο δικαίωμα του αγρότη για επαναχρησιμοποίηση του ιδιοπαραγόμενου σπόρου.
Συμμετοχική Βελτίωση Φυτών Συνεργασία αγροτών με πανεπιστήμια: Τέτοια προγράμματα ήδη διεξάγονται στη Γαλλία και Ιταλία και στοχεύουν στην περαιτέρω βελτίωση των τοπικών ποικιλιών κυρίως για τη βιολογική γεωργία.
Συμμετοχική Βελτίωση Φυτών Τα συμμετοχικά προγράμματα επαναφέρουν τη δημιουργικότητα του αγρότη και σε συνεργασία με το δημόσιο πανεπιστήμιο παράγουν προσαρμοσμένα αποτελέσματα κατάλληλα για εμπορική αξιοποίηση. Τα δικαιώματα παραμένουν στον δημόσιο τομέα.
Πρόταση για τη Βελτίωση Υιοθέτηση της Συμμετοχικής Βελτίωσης Φυτών (Participatory Plant Breeding) Μια τέτοια εξέλιξη θα επαναφέρει τη φυτική βελτίωση στην Ελλάδα (έχει εξαφανισθεί) και θα προωθήσει κριτήρια βελτίωσης που ανταποκρίνονται στο δημόσιο συμφέρον.
Το πρόβλημα Zωοτροφές Στην Ελλάδα εισάγουμε τόνους γενετικά τροποποιημένων ζωοτροφών για τις οποίες υπάρχει επιστημονική διχογνωμία. Εφόσον δεν έχουν αποδειχθεί ότι είναι ασφαλείς δεν θέλουμε να αποτελούμε μέρος του πειράματος με απρόβλεπτα αποτελέσματα -μη αναστρέψιμα αφού πρόκειται για ζωντανούς οργανισμούς.
Ζωοτροφές Αποτελούν σημαντικό πεδίο για την ανάπτυξη δοκιμασμένων τοπικών ποικιλιών με ταυτόχρονη στήριξη της τοπικής αγροτικής παραγωγής Απαιτείται απεξάρτηση από τις εισαγωγές γενετικά τροποποιημένων ζωοτροφών
Πρόταση για Ζωοτροφές Αύξηση της καλλιέργειας τοπικών ποικιλιών πρωτεϊνούχων φυτών (όπως το κουκί, και το λούπινο ) για την παραγωγή ζωοτροφών Να υποκαταστήσουν την εισαγόμενη σόγια, η οποία επιβαρύνει την ελληνική κτηνοτροφία κατά περίπου 500 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Στα οφέλη συμπεριλαμβάνονται η μείωση στην χρήση φυτοφαρμάκων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (αρχική πρόταση από την Greenpeace Ελλάδας)
Τράπεζα Γενετικού υλικού Η δημόσια τράπεζα γενετικού υλικού φυλάσσει 14.000 δείγματα παραδοσιακών τοπικών ποικιλιών και άγριων φυτών που είναι συγγενικά προς τα διατροφικά φυτά.
Τράπεζα Γενετικού υλικού Η τράπεζα ΔΕΝ δίνει σπόρους στους αγρότες που επιθυμούν να πειραματισθούν για να εξελίξουν μια τοπική ποικιλία Το κενό καλύπτεται εν μέρει από ΜΚΟ
Τράπεζα Γενετικού Υλικού Η τράπεζα σήμερα διευκολύνει μόνο τη δημιουργία νέων εμπορικών ποικιλιών (κυρίως από ξένες εταιρίες) ΔΕΝ διευκολύνει τη δημιουργία νέων τοπικών ποικιλιών (νέες ελληνικές ποικιλίες)
Πρόταση για την Τράπεζα Η λειτουργία της τράπεζας πρέπει να ενισχυθεί, η ύπαρξη της είναι πολύτιμη Ταυτόχρονα, να υπάρξει διαφάνεια και σύνδεση με την κοινωνία που σήμερα δεν υπάρχουν.
Συνέχεια της Πρότασης για την Τράπεζα Γεν. Υλικού Σταδιακό άνοιγμα της τράπεζας στην κοινωνία των καλλιεργητών προκειμένου να επιτρέψουμε ξανά στο γενετικό υλικό να εξελιχθεί, δηλαδή μέρος του υλικού να διατίθεται σε αγρότες για πειραματισμό και καλλιέργεια Διαφάνεια: ανάρτηση στο ιντερνέτ της βάσης δεδομένων, της διάρκειας ζωής κάθε είδους γενετικού υλικού, πότε και πως πολλαπλασιάσθηκε Διαφάνεια: σε ποιους δίδεται πολλαπλασιαστικό υλικό με βάση τις διεθνείς συμβάσεις και παρακολούθηση ποιες εμπορικές ποικιλίες βγαίνουν από αυτό
Αξία των τοπικών ποικιλιών Σε αντίθεση με τις εμπορικές ποικιλίες Οι παραδοσιακές τοπικές ποικιλίες είναι αυτές που έχουν ευρεία γενετική βάση γι αυτό εξελίσσονται, δηλαδή προσαρμόζονται όταν καλλιεργούνται. Η ιδιότητα αυτή μας προσφέρει επισιτιστική ασφάλεια ειδικά σε εποχή κλιματικής αλλαγής
Η Εξέλιξη Η εξέλιξη είναι η συνέχεια της ζωής Δεν επιτρέπεται να αφήσουμε τις ελληνικές τοπικές ποικιλίες να μην καλλιεργούνται και να μην εξελίσσονται. Δεν επιτρέπεται να εμποδίζουμε το ελεύθερο ταξίδι του σπόρου που μας πρόσφερε πληθώρα πολύτιμων τοπικών ποικιλιών
Αξιοποίηση εμπορικών σπόρων των οποίων η νομική προστασία έληξε Το πρόβλημα Μόλις λήξει η νομική προστασία ενός εμπορικού σπόρου αυτός εξαφανίζεται από την αγορά. Δηλαδή όταν ο εμπορικός σπόρος μετατραπεί σε Κοινό Αγαθό τότε είναι σαν να μην υπάρχει.
Αξιοποίηση εμπορικών σπόρων των οποίων η νομική προστασία έληξε Πρόσθετα στοιχεία Ο σπόρος για να διακινείται εμπορικά πρέπει να εγγράφεται σε εθνικό ή κοινοτικό κατάλογο και ο φερόμενος ως ιδιοκτήτης πνευματικών δικαιωμάτων να ανανεώνει την εγγραφή κάθε χρόνο. Όταν λήξουν τα δικαιώματα οι εταιρίες δεν κάνουν ανανέωση και τότε ο σπόρος βγαίνει εκτός εμπορίου.
Πρόταση για εμπορικούς σπόρους Όταν λήγει η περίοδος νομικής προστασίας Το δημόσιο να αναλαμβάνει αυτόματα την εγγραφή ενός καλού εμπορικού σπόρου στον εθνικό κατάλογο όταν λήγει η περίοδος νομικής προστασίας, ώστε να μπορούν οι αγρότες να τον καλλιεργούν ως ελεύθερο σπόρο Αξιολόγηση «ληγμένων» εμπορικών σπόρων για ελληνική σποροπαραγωγή
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Όποιος ελέγχει τον σπόρο ελέγχει τη διατροφή, Επομένως ένα σημαντικό ποσοστό των καλλιεργειών πρέπει να βασίζεται σε ελεύθερους σπόρους ώστε να υπάρχει ικανός βαθμός επισιτιστικής αυτάρκειας.