στερεοσκοπική εικόνα

Η ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΚΡΑΝΙΑΚΩΝ ΚΑΚΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΡΚΑΔΙΟΥ (1866). ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου 1-4 υπήρξε η κορυφαία έκφραση της μεγάλης Κρητικής επανάστασης του 1866-1869 κατά των Τούρκων και ήταν το γεγονός που προκάλεσε έντονο φιλελληνικό ρεύμα στη διεθνή κοινή γνώμη. Στις 8 και 9 Νοεμβρίου 1866 οι Τούρκοι πολιόρκησαν το Αρκάδι με 15.000 στρατιώτες. Από τους υπερασπιστές της Μονής 846 σκοτώθηκαν στη μάχη ή ανατινάχθηκαν στην πυριτιδαποθήκη ενώ οι απώλειες των Τούρκων ξεπέρασαν τους 1.500 νεκρούς και τραυματίες. Η ομαδική αυτοθυσία των υπερασπιστών του Αρκαδίου αποτέλεσε το σπουδαιότερο γεγονός στη μακραίωνη ιστορία της Μονής και την καθιέρωσε ως το ιερό σύμβολο της Κρητικής Ελευθερίας. Το 1992, οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες ανακήρυξαν το Αρκάδι Μνημείο Ευρωπαϊκής Ελευθερίας. Σήμερα στο Ηρώο της Μονής φυλάσσονται 51 κρανία των θυμάτων του ολοκαυτώματος τα περισσότερα από τα οποία φέρουν κακώσεις από θλαστικά μέσα, τέμνοντα όργανα και πυροβόλα όπλα. Το πολύτιμο αυτό σκελετικό υλικό, παρότι έχει απεικονιστεί με την κλασσική ακτινογραφική και τη συμβατική φωτογραφική τεχνική, δεν έχει μελετηθεί με τη σύγχρονη υπολογιστική τεχνολογία ως προς τα ιδιαίτερα ιατροδικαστικά χαρακτηριστικά του. ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η παρουσίαση των δυνατοτήτων της στερεοσκοπικής ανασύνθεσης καθώς και της υπολογιστικής ανάλυσης στην αξιολόγηση των ιατροδικαστικών χαρακτήρων των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων και η εφαρμογή τους στην περίπτωση των θυμάτων του Αρκαδίου. ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ Υλικό της μελέτης μας απετέλεσε το ακτιγραφικό και φωτογραφικό υλικό των 51 κρανίων που βρέθηκαν σε ειδικά διαμορφωμένη προθήκη στο Ηρώο της Μονής Αρκαδίου (εικ. 1) καθώς και στον υπόγειο χώρο του Ηρώου (τα κρανία αριθμήθηκαν με αύξοντες αριθμούς από το 1 έως το 51). Η ψηφιοποίηση και υπολογιστική εξέταση του 1

υλικού αυτού, εγινε με ειδικό λογισμικό που δημιουργήθηκε από τη συγγραφική μας ομάδα και ανέδειξε τις υπάρχουσες κακώσεις με σημαντικές λεπτομέρειες. Το λογισμικό αυτό στηριζόμενο σε ειδικούς μαθηματικούς αλγορίθμους και έχοντας τη δυνατότητα για τρισδιάστατη απεικόνιση της δισδιάστατης πληροφορίας που δίνουν εξετάσεις όπως η CT, η MRI, η απλή ακτινογραφία και η συμβατική φωτογραφία, μας βοήθησε στην παραγωγή ευκρινών στερεοσκοπικών εικόνων. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ 5 Η στερεοσκοπική εικόνα αποτελείται από δύο εικόνες (τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη) του ιδίου θέματος, τραβηγμένες από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες (μια για το αριστερό μάτι και μια για το δεξί.). Όταν δούμε τη φωτογραφία με τα ειδικά στερεοσκοπικά γυαλιά θέασης (επισυνάπτονται) ο εγκέφαλός μας συνδυάζει τις δύο επίπεδες φωτογραφίες και «βλέπει» μία φωτογραφία με την αίσθηση του βάθους. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ Η στερεοσκοπική εικόνα δημιουργείται από τη μίξη δύο δισδιάστατων φωτογραφιών (μίας για το αριστερό μάτι και μίας για το δεξί) ανάμεσα στις οποίες υπάρχει μετατόπιση κατά τον οριζόντιο άξονα. Η μετατόπιση αυτή αντιστοιχεί στη διοφθάλμια απόσταση (= 6,5cm) και πρέπει να ισούται με το 1/30 της απόστασης του παρατηρητή από το πλησιέστερο αντικείμενο της οπτικής σκηνής για να μπορεί να γίνει μια εικόνα με άνεση στερεοσκοπικά ορατή. Αυτό εξηγείται ως εξής: Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παράθυρο και κοιτάμε προς τα έξω, θα παρατηρήσουμε ότι είναι αδύνατο να δούμε ταυτόχρονα και το τζάμι του παραθύρου και τον ορίζοντα. Όπως όμως έχει αποδειχτεί στατιστικά αν βρισκόμαστε σε απόσταση >2μέτρα από το παράθυρο, βλέπουμε και το τζάμι (= το πλησιέστερο σημείο) και τον ορίζοντα (= το πιο απομακρυσμένο σημείο) χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια. Τα 2 μέτρα αντιστοιχούν στο 1/30 της διοφθάλμιας απόστασης (6,5cm). Αν η απόσταση είναι μεγαλύτερη από το 1/30, η εικόνα λέγεται υπερστερεοσκοπική (hyper-stereo) και αν είναι μικρότερη από το 1/30, υποστερεοσκοπική (hypo-stereo). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις οι στερεοσκοπικές εικόνες μπορεί να είναι ορατές αλλά απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια. ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΑ ΓΥΑΛΙΑ - ΕΓΧΡΩΜΗ ΣΤΕΡΕΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Κάθε υπολογιστική εικόνα αποτελείται από 3 χρωματικά στοιχεία που αντιστοιχούν στα τρία βασικά χρώματα: κόκκινο, πράσινο, μπλε (Red, Green, Blue, 2

RGB). Από την απομόνωση του κόκκινου στοιχείου από την αριστερή εικόνα, του μπλε από τη δεξιά και την επακόλουθη μίξη αυτών, θα προκύψει μια ασπρόμαυρη ανάγλυφη εικόνα, η στερεοσκοπική αντίληψη της οποίας φαίνεται με τη χρήση γυαλιών με κόκκινο φακό αριστερά και μπλε φακό δεξιά. Για να γίνει η στερεοσκοπική εικόνα έγχρωμη, απαιτείται η αφαίρεση και του πράσινου στοιχείου. Επειδή τα φίλτρα για το κόκκινο και το πράσινο χρώμα είναι αντίθετα και όταν προστίθενται μαζί, η εικόνα σκοτεινιάζει, το πράσινο στοιχείο πρέπει να προέλθει από την δεξιά εικόνα, από όπου προέρχεται και το μπλε (τα φίλτρα αυτά δεν είναι αντίθετα). Η διαδικασία δημιουργίας της υπολογιστικής στερεοσκοπικής εικόνας που περιγράφηκε παραπάνω και σύμφωνα με την οποία δημιουργήθηκαν και οι στερεοσκοπικές εικόνες των κρανίων που μελετήσαμε, συνοψίζεται σχηματικά στην εικ.2. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ Η θέση ενός στερεοσκοπικά ανασυντιθέμενου σημείου εξαρτάται από την απόσταση μεταξύ των αριστερών και δεξιών του εικονοστοιχείων (pixels). Τα σημεία που βρίσκονται στο επίπεδο της οθόνης δεν έχουν μετατόπιση. Η αλλαγή της σχετικής ως προς την οθόνη θέσης της στερεοσκοπικής εικόνας μεταβάλλει την απόσταση των εικονοστοιχείων. Αυτό εκδηλώνεται με σκοτεινές ταινίες στα ειδικά γυαλιά θέασης (εικ.3). Αν κόψουμε μια τέτοια ταινία από το αριστερό μέρος της αριστερής εικόνας και μια από το δεξιό μέρος της δεξιάς, η συνολική στερεοσκοπική εικόνα μετακινείται προς τα πίσω. Αντιθέτως, αν αφαιρέσουμε μια ταινία από το δεξιό μέρος της αριστερής και το αριστερό μέρος της δεξιάς εικόνας, η στερεοσκοπική εικόνα μετακινείται προς τα εμπρός, και είναι στενότερη από τις αρχικές (εικ.4). Το αποτέλεσμα και η χρησιμότητα της τρισδιάστατης αυτής ανασύνθεσης διακρίνεται στις στερεοσκοπικές εικόνες των αντιπροσωπευτικότερων δειγμάτων κρανιακών κακώσεων των θυμάτων του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου που παρατίθενται στη συνέχεια. Οι εικόνες αυτές, εκτός των άλλων, αποτελούν πηγές γνώσης από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε πολύτιμες πληροφορίες. Η επιλογή των κρανίων του Αρκαδίου δεν ήταν τυχαία, αφού το εν λόγω σκελετικό υλικό παρουσιάζει ιδιαίτερο ιατροδικαστικό ενδιαφέρον εξαιτίας του μεγάλου φάσματος των ευρεθέντων κακώσεων, αποτέλεσμα πρωτοφανούς αγριότητας από τη μεριά των Τούρκων. 3

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η υπολογιστική ανάλυση ανέδειξε περισσότερες από 100 κακώσεις στα κρανία που μελετήθηκαν. Οι κακώσεις μπορούν να διακριθούν 6-7 : 1. με βάση το είδος και το χαρακτήρα του τραύματος σε θλαστικές κακώσεις, κακώσεις από τέμνοντα και νύσσοντα όργανα και κακώσεις από πυροβόλα όπλα 2. με βάση το χρόνο που προκλήθηκαν σε κακώσεις που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ζωής των ατόμων, οφειλόμενες σε θλαστικά και βαριά τέμνοντα όργανα προθανάτιες κακώσεις, οφειλόμενες κυρίως σε βαριά τέμνοντα όργανα, θλαστικά μέσα και πυροβόλα όπλα και μεταθανάτιες κακώσεις, οφειλόμενες κυρίως στην κακή συντήρηση των οστών. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κρανία φέρουν συνδυασμό κακώσεων. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε: - το 6 ο κρανίο φέρει μια προθανάτια κάκωση από πυροβόλο όπλο, η οποία είχε σαν αποτέλεσμα ένα μεγάλο ημισεληνοειδές έλλειμμα προς τη μεσότητα του μετωπιαίου οστού. Η μεταλλική βέργα δείχνει την ενδοκράνια πορεία του βλήματος (εικ.5-7). - το 7 ο κρανίο φέρει 6 κακώσεις από βαρύ τέμνον όργανο, η πλήξη με το οποίο φαίνεται να απέσπασε το άνω από το μέσο τριτημόριο του προσώπου προκαλώντας κατακλυσμιαία αιμορραγία και θάνατο. Η εικ.8 αναπαριστά στερεοσκοπικά την κατεύθυνση του τέμνοντος οργάνου. - το 5 ο κρανίο φέρει μια προθανάτια κάκωση στο βρεγματικό οστό, σχεδόν παράλληλη με την οβελιαία ραφή και μια προθανάτια κάκωση στο ύψος του ακουστικού πόρου που απέκοψε τη μαστοειδή απόφυση από τη βάση της (εικ.9). - το 3 ο κρανίο φέρει μια κάκωση του ζυγωματικου τόξου αριστερά (εσω παρεκτόπιση) που έχει στρεβλά πωρωθεί (εν ζωή κάκωση, εικ.10). Το κρανίο αυτό ανήκει σε άτομο αδιευκρίνιστου φύλου ηλικίας περίπου 7 ετών (+/- 9 μήνες). 4

- το 23 ο κρανίο εμφανίζει μια θλαστική κάκωση στα ρινικά οστά (στρεβλά πωρωμένο κάταγμα, εικ.11), δύο κακώσεις από βαρύ τέμνον όργανο στο θόλο του κρανίου και μια κάκωση από βαρύ τέμνον όργανο στο ινιακό οστό. - το 1 ο κρανίο εμφανίζει ένα μεγάλο οστικό έλλειμμα στην οπίσθια επιφάνεια του αποτέλεσμα πλήξης με βαρύ τέμνον όργανο (σπαθί) καθώς και διατιτραίνοντα τραύματα στην αριστερή βρεγματική και κροταφική περιοχή. Η στερεοσκοπική του φωτογραφία καθώς και η στερεοσκοπική του ακτινογραφία φαίνονται στις εικ.12-13. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η στερεοσκοπική εικόνα δημιουργεί την αίσθηση του βάθους, μιμούμενη την ανθρώπινη όραση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μελέτη του ιατροδικαστικού υλικού. Μολονότι, η στερεοσκόπηση έχει ήδη αρκετές εφαρμογές στη νευροχειρουργική, την οφθαλμολογία, την ανατομία κλπ 8-10, η χρήση της στην ανάλυση του ιατροδικαστικού σκελετικού υλικού δεν είναι διαδεδομένη. Εκτός από την τεράστια χρησιμότητα της ως εργαλείο μελέτης για επιστήμες όπως η Ιατροδικαστική, η Αρχαιολογία, η Ανατομία κλπ οι δυνατότητες της υπολογιστικής στερεοσκοπικής απεικόνισης των ευρεθέντων κρανίων των θυμάτων του ολοκαυτώματος της Μονής Αρκαδίου είναι: - δυνατότητα εκτύπωσης (για ερευνητικούς, ιστορικούς, μουσειακούς λόγους) των ψηφιοποιημένων κρανίων σε τρισδιάστατο εκτυπωτή. Αυτό γίνεται με τη μέθοδο της στερεολιθογραφίας. Πρόκειται για διαδικασία μετατροπής τρισδιάστατων δεδομένων σε στερεά αντικείμενα, με τη χρησιμοποίηση υγρών φωτοπολυμερών και προηγμένης τεχνολογίας LASER. Η μέθοδος αυτή έχει το πλεονέκτημα της δυνατότητας ενδελεχούς μελέτης και άντλησης μεγάλου όγκου πληροφοριών από τις σωζόμενες οστικές δομές με ελάχιστη παρέμβαση στο αρχικό κρανίο. Άλλο πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι η δυνατότητα εκτύπωσης του κρανίου σε διάφορα μεγέθη, ακόμα και αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο πραγματικό. Στα μειονεκτήματά της εντάσσονται το σχετικά υψηλό της κόστος και η εξειδικευμένη υλικοτεχνική υποδομή που απαιτεί. - δυνατότητα προσδιορισμού του είδους του οργάνου που προκάλεσε την κάκωση. Παράδειγμα αποτελεί το έλλειμμα στην οπίσθια επιφάνεια του κρανίου 5

1 (εικ.12). Η στερεοσκοπική εικόνα του πόρου του τραύματος (εικ.14) αποκαλύπτει κωνοειδή διαμόρφωση των χειλέων του οστικού ελλείμματος με κορυφή την έξω επιφάνεια του μετωπιαίου οστού και βάση προς τα έσω. Η χαρακτηριστική αυτή διαμόρφωση συνηγορεί υπέρ της ένδειξης ότι η κάκωση προκλήθηκε από πυροβόλο όπλο και όχι από άλλο διατιτραίνον όργανο (π.χ. μαχαίρι). - δυνατότητα αναπαράστασης των κακώσεων με δημιουργία κινούμενης εικόνας (animation) σε ήδη δημοσιευμένα ανθρώπινα ανατομικά μοντέλα. Παράδειγμα αποτελεί το ανατομικό μοντέλο του Visible Human Project (VHP) 10 της Διεθνούς Βιβλιοθήκης της Ιατρικής (NLM-National Library of Medicine). Το VHP είναι μια ρεαλιστική ακολουθία φωτογραφικών αρχείων από τομές του ανθρώπινου σώματος, που είδε το φως της δημοσιότητας το 1994 και δημιουργήθηκε από 2 ανθρώπινα πτώματα (ένα αντρικό και ένα γυναικείο). Τα πτώματα αυτά αφού καταψύχθηκαν, τεμαχίστηκαν σε πολλές και μικρές τομές. Συγκεκριμένα, το αντρικό πτώμα (το οποίο ανήκε σε ένα δολοφόνο που καταδικάστηκε σε θανατική ποινή, εκδηλώνοντας την εθελοντική συμμετοχή του στο πρόγραμμα λίγο πριν το θάνατό του) κόπηκε σε 1871 τομές πάχους 1mm, ενώ οι τομές για το γυναικείο σώμα (αγνώστου ταυτότητας) ήταν ακόμη μικρότερες, μόλις 0,33mm. Οι τομές που αφορούν την κεφαλή με χρήση ειδικών μαθηματικών αλγορίθμων είναι δυνατόν να μετατραπούν σε στατική τρισδιάστατη εικόνα, και αυτή με τη σειρά της σε κινούμενη τρισδιάστατη εικόνα (animation), ζωντανεύοντας το χρονικό και αναπαριστώντας τους μηχανισμούς των κακώσεων. Παραδείγματα τέτοιας αναπαράστασης φαίνονται στις εικόνες 15-18. - δυνατότητα αντιστοίχισης των κρανίων με διανυσματική σύνθεση σε τυχόν ήρωες του ολοκαυτώματος. Αυτό, προυποθέτει συστηματοποιημένη μελέτη των ιστορικών πηγών και καταγραφή όλων εκείνων των ιστορικών στοιχείων που αφορούν πιθανά ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών του ολοκαυτώματος. Απαραίτητη επίσης προυπόθεση είναι και η ύπαρξη τουλάχιστον δύο καλής ποιότητας φωτογραφιών, από την ψηφιοποίηση και τη σύνθεση των οποίων, θα προκύψει, όπως και στην περίπτωση του κρανίου, η στερεοσκοπική φωτογραφία του προσώπου. Στη συνέχεια, στη φωτογραφία αυτή θα επιπροβληθεί η στερεοσκοπική φωτογραφία του κρανίου και η απόλυτη εφαρμογή των αδρών οστικών δομών (κρανιακό περίγραμμα, κόγχοι, ρινικά οστά, ζυγωματικά, θόλος 6

κρανίου, κροταφικές ακρολοφίες) με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του προσώπου θα επιβεβαιώσει την ταυτοποίηση. Η απουσία φωτογραφιών για τη συντριπτική πλειοψηφία των αγωνιστών περιορίζει τις εφαρμογές της παραπάνω δυνατότητας. - δυνατότητα εκτίμησης των μετρικών κρανιακών στοιχείων με χρήση ειδικών αλγόριθμων ανάκτησης των μετρήσεων σε μονάδες επιφανείας 12. - δυνατότητα εκτίμησης των μετρικών κρανιακών στοιχείων με τη μέθοδο της φωτογραμμετρίας. Αυτό προϋποθέτει καθορισμό της κλίμακας των κρανιακών διαστάσεων με χρήση του υποδεκάμετρου στη δισδιάστατη απεικόνιση. Η φωτογραµµετρία είναι η διαδικασία λήψης τρισδιάστατων µετρήσεων ακριβείας από φωτογραφίες, µέσα από διαδικασίες φωτογράφησης, µέτρησης και φωτοερµηνείας. Η ιδιαιτερότητα των φωτογραμμετρικών διαδικασιών σε σχέση με τις συνηθισμένες τοπογραφικές μεθόδους, που επίσης χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό, συνίσταται στο ότι καταγράφουν τη θέση, το σχήμα και τις διαστάσεις των αντικειμένων χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις που διεξάγονται με έμμεσο τρόπο στις εικόνες αυτών και όχι απ ευθείας στα αντικείμενα αυτά. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η μελέτη και ανάλυση του σκελετικού ιατροδικαστικού υλικού μπορεί να γίνει με τη χρήση υπολογιστικής στερεοσκοπικής ανασύνθεσης η οποία οδηγεί στην παραγωγή εντυπωσιακών εικόνων. Η στερεοσκοπική αυτή ανάδειξη των εν ζωή, των προθανατίων και μεταθανατιων κρανιακών κακώσεων των θυμάτων του Αρκαδίου, επιβεβαιώνει τις πηγές της νεώτερης Κρητικής Ιστορίας ως προς τη σφοδρότητα και βιαιότητα της σύγκρουσης που έλαβε χώρα. 7

Εικ.1. Η φωτογραφία με τα κρανία στην προθήκη του Ηρώου, από το βιβλίο του Τ. Βενέρη «Το Αρκάδι δια των αιώνων». Εικ.2. Διαδικασία δημιουργίας υπολογιστικής στερεοσκοπικής εικόνας 8

Εικ.3. Το δέντρο (=το πλησιέστερο σημείο) έχει μεγάλη μετατόπιση από τη μία φωτογραφία στην άλλη, μετατόπιση που δυσχεραίνει τη δημιουργία στερεοσκοπικού παράθυρου. 9

Εικ.4. Η αφαίρεση μιας ταινίας από το αριστερό μέρος της αριστερής εικόνας και το δεξιό μέρος της δεξιάς, ελαχιστοποιεί τη μετατόπιση του πλησιέστερου σημείου μεταξύ των 2 εικόνων (στερεοσκοπικό παράθυρο). Η μετατόπιση του απομακρυσμένου σημείου δε μας εμποδίζει να δούμε στερεοσκοπικά την εικόνα. 10

Εικ.5-6. Το ζεύγος των εικόνων από τις οποίες προέκυψε η στερεοσκοπική εικόνα του 6 ου κρανίου με την προθανάτια κάκωση από πυροβόλο όπλο. Οι εικόνες διαφέρουν ως προς τον οριζόντιο άξονα, μολονότι με γυμνό μάτι φαίνονται σχεδόν ίδιες. Με ανάλογο τρόπο παρήχθησαν όλες οι στερεοσκοπικές εικόνες που παρατίθενται στη συνέχεια. 11

Εικ.7. Εντυπωσιακή στερεοσκοπική εικόνα που προέκυψε από τη μίξη των εικ.5 και 6 και η οποία δείχνει μια προθανάτια κάκωση από πυροβόλο όπλο (κρανίο 6). Η μεταλλική βέργα δείχνει την πορεία του βλήματος (για να δείτε την εικόνα φορέστε τα επισυναπτόμενα στερεοσκοπικά γυαλιά). 12

Εικ.8. Στερεοσκοπική εικόνα κάκωσης από τέμνον όργανο (σπαθί) που απέσπασε το μέσο από το άνω τριτημόριο του προσώπου (κρανίο 7).. 13

Εικ.9. Στερεοσκοπική εικόνα που δείχνει τις προθανάτια κάκωσεις στο αριστερό πλάγιο του εγκεφαλικού κρανίου (κρανίο 5). 14

Εικ.10. Στερεοσκοπική εικόνα που δείχνει στρεβλά πωρωμένο κάταγμα του αρ ζυγωματικού τόξου (κρανίο 3). Εικ.11. Στερεοσκοπική εικόνα που δείχνει στρεβλά πωρωμένο κάταγμα των ρινικών οστών (κρανίο 23). 15

Εικ.12-13. Στερεοσκοπική φωτογραφία και ακτινογραφία του 1 ου κρανίου όπου φαίνεται το μεγάλο οστικό έλλειμμα της οπισθιας επιφάνειας καθώς και το διατιτραίνον τραύμα της βρεγματικής χώρας. 16

Εικ.14. Στερεοσκοπική εικόνα κωνοειδούς διαμόρφωσης του πόρου διατιτραίνοντος τραύματος όπως φαίνεται από την έσω επιφάνεια του κρανίου. Η διαμόρφωση αυτή είναι χαρακτηριστική για κακώσεις προκαλούμενες από πυροβόλα όπλα. 17

Εικ.15-18. Ακολουθία εικόνων (frame sequence) από τρισδιάστατη κινούμενη εικόνα (animation) που αναπαριστά προθανάτια κάκωση από βαρύ τέμνον όργανο (σπαθί) στο αντρικό ανατομικό μοντέλο του Visible Human Project. 18

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Βενέρης Τ. Το Αρκάδι διά των αιώνων, Τύποις Πυρσού, Αθήναι,1938. 2. Πρεβελάκης Ε. Η μεγάλη Κρητική επανάσταση 1866-1869, Αθήνα, 1966. 3. Σταυρουδής Σ. Η εν Κρήτη επανάστασις του 1866 και οι εξ Ηρακλείου απομνημονευματογράφοι αυτής, Τύποις Ρ. Πρίντεζη, Εν Ερμουπόλει Σύρου, 1870. 4. Φραγκάκης Μ. Η αξιολόγηση των κακώσεων των κρανίων των θυμάτων του ολοκαυτώματος της Μονής Αρκαδίου Κρήτης. Διδακτορική Διατριβή, Ηράκλειο, 1996. 5. Waack, F. G., Stereo Photography: An Introduction to Stereo Photo Technology and Practical Suggestions for Stereo Photography, L. Huelsbergen Fritz G. Waack, Berlin, 1987. 6. Krogman MW. The Human Skeleton in Forensic Medicine. Springfield, Illinois, Charles & Tomas, 78-132, 1978. 7. Eckert WG, Garland N. The history of the forensic applications in radiology. Am J Med Pathol, 5: 53-56, 1984. 8. Brack CD, Kessel IL. Evaluating the clinical utility of stereoscopic clinical photography. Stud Health Technol Inform, 2008;132:42-4. 9. Xu J, Ishikawa H, Wollstein G, Bilonick RA, Sung KR, Kagemann L, Townsend KA, Schuman JS. Automated assessment of the optic nerve head on stereo disc photographs. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2008 Jun;49(6):2512-7. Epub 2008 Mar 7. 10. Wang XH, Good WF. Real-time stereographic rendering and display of medical images with programmable GPUs. Comput Med Imaging Graph. 2008 Mar;32(2):118-23. Epub 2007 Dec 3 11. Visible Human Project, http://www.nlm.nih.gov/research/visible/visible_human.html 12. G. Subsol, B. Mafart, A. Silvestre, and M.A. de Lumley. 3D Image Processing for the Study of the Evolution of the Shape of the Human Skull: Presentation of the Tools and Preliminary Results pages 37-45. BAR International Series 1049, 2002. 19