ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ Η ΔΙΚΑΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΤΠΑΛΛΗΛΟΤ ΚΑΣΑ ΣΗΝ ΠΕΙΘΑΡΥΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΣΟΤ ΤΚ

Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗH ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΣΔΛΔΥΩΝ ΔΠΗΚΟΗΝΩΝΗΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Η ΔΙΚΑΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΙΑ ΣΟΤ ΤΠΑΛΛΗΛΟΤ ΚΑΣΑ ΣΗΝ ΠΕΙΘΑΡΥΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΣΟΤ ΤΚ Δπηβιέπσλ: Η. πειησηόπνπινο Δπηκέιεηα: σηήξεο Α. Κξπζηάιιεο ΑΘΖΝΑ - 2007

Πεξίιεςε Σθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε ελδειερήο παξνπζίαζε ηεο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ηνπ ΥΚ. Σην επίθεληξν βξίζθεηαη ην πξνβιεπφκελν ζχζηεκα ελδίθσλ κέζσλ κε ηα νπνία πξνζβάιινληαη νη θαηαδηθαζηηθέο απνθάζεηο ησλ πεηζαξρηθψλ νξγάλσλ. Ζ έλζηαζε (ά. 141 ΥΚ), ε ππαιιειηθή πξνζθπγή (ά. 142 ΥΚ) θαη ε αίηεζε επαλάιεςεο ηεο δηαδηθαζίαο (ά. 143 ΥΚ) εμεηάδνληαη ππφ ην θσο ηεο πξφζθαηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ ΥΚ κε ην λ. 3528/2007. Δπηπιένλ, επηζεκαίλνληαη νη δηαθνξνπνηήζεηο ησλ λέσλ ξπζκίζεσλ ζε ζρέζε κε ην πξνγελέζηεξν λνκνζεηηθφ θαζεζηψο (λ. 2683/99). Τέινο, παξαηίζεηαη ελδεηθηηθή λνκνινγία ηνπ ΣηΔ, πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζνχλ νη δηαζηάζεηο ησλ λνκηθψλ δεηεκάησλ πνπ αλαθχνληαη θαηά ηελ εξκελεία ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ ηνπ ΥΚ. Κξίζεθε αλαγθαίν λα αθνινπζεζεί ε ίδηα κεζνδνινγία θαη ζε ζρέζε κε ηελ αίηεζε αθπξψζεσο ε νπνία, κνινλφηη δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηα πξνβιεπφκελα έλδηθα κέζα ηνπ ΥΚ, κπνξεί λα αζθεζεί θαηά πεηζαξρηθψλ απνθάζεσλ γηα ηηο νπνίεο ν ΥΚ δελ θαηαιείπεη ζηνλ ηηκσξεζέληα ππάιιειν θαλέλα άιιν κέζν πξνζηαζίαο. Ζ παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ησλ ελδίθσλ κέζσλ ηνπ ΥΚ ζε ζρέζε κε ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ζα ήηαλ σζηφζν αηειήο, εάλ δελ ζπλνδεπφηαλ απφ ηελ αλάδεημε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ εθείλσλ ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ, ηα νπνία ηνπ πξνζδίδνπλ ηελ ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία ηνπ. Με απηφ λνείηαη θπξίσο ε «δηηηή» θχζε ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ, ην νπνίν παιηλδξνκεί κεηαμχ δηνηθεηηθνχ θαη πνηληθνχ δηθαίνπ. Με αθεηεξία ηνλ θαηαξρήλ δηνηθεηηθφ ραξαθηήξα ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο γίλεηαη πξνζπάζεηα νξηνζέηεζήο ηεο απφ ηελ πνηληθή δηαδηθαζία. Πεξαηηέξσ, επηρεηξείηαη θαζνξηζκφο ησλ πξνζψπσλ πνπ λνκηκνπνηνχληαη ελεξγεηηθά λα αζθήζνπλ ηα έλδηθα κέζα ηνπ ΥΚ κε θεληξηθή έλλνηα ηελ έλλνηα ηεο κνληκφηεηαο. Αθφκε, επηζεκαίλνληαη νη εμειίμεηο ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΔΓΓΑ, νη νπνίεο νδεγνχλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ ά. 6 παξ. 1 ηεο ΔΣΓΑ (δηθαίσκα ζε δίθαηε δίθε) θαη ζηηο πεηζαξρηθέο δηαθνξέο, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη ηελ πξνζέγγηζε ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο πξνο δηαδηθαζία δηεμαγφκελε ελψπηνλ δηθαζηεξίνπ. Ζ παξνπζίαζε ησλ ελδίθσλ κέζσλ θαη ε αλάιπζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο νδεγνχλ ζηελ εμαγσγή νξηζκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ. Απφ ηε

κία πιεπξά επηζεκαίλεηαη ε ηδηαηηεξφηεηα ηεο θχζεο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ σο θξηηεξίνπ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επάξθεηαο ηεο πξνβιεπφκελεο απφ ηνλ ΥΚ δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ηνπ ππαιιήινπ. Απφ ηελ άιιε, αλαδεηθλχνληαη νη αδπλακίεο θαη νη αληηθάζεηο ηνπ ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο ησλ ελδίθσλ κέζσλ ρσξίο φκσο λα απνθξχπηεηαη φηη, ζε ηειηθή αλάιπζε, ε δηθαζηηθή πξνζηαζία ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία είλαη επαξθήο θαη δηαξθψο δηεπξπλφκελε. Λέμεηο- Κιεηδηά: Πεηζαξρηθφ δίθαην, πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, δηθαζηηθή πξνζηαζία, έλδηθα κέζα, έλζηαζε, ππαιιειηθή πξνζθπγή, αίηεζε επαλάιεςεο ηεο δηαδηθαζίαο, αίηεζε αθπξψζεσο, νξηνζέηεζε πεηζαξρηθήο απφ ηελ πνηληθή δηαδηθαζία, κνληκφηεηα, δηθαίσκα ζε δίθαηε δίθε (ά. 6 παξ. 1 ΔΣΓΑ), λνκνινγία ΔΓΓΑ, λνκνινγία ΣηΔ, εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο.

Summary This thesis focuses on the judicial protection of the civil servant during the disciplinary procedure of the Code of Civil Servants. The term judicial protection refers mainly to the remedies which can be exercised against convicting disciplinary decisions. The Exception (Article 141), the Recourse (Article 142) and the Repeated of disciplinary proceedings (Article 143) are examined under the light of the recent reform of the Code of Civil Servants (law nr. 3528/2007). Furthermore, the differences between the provisions of law 3528 and law 2683/99 (previous Code of Civil Servants) are highlighted. In addition, some important decisions of the Council of State are mentioned in order to reveal aspects of the legal issues that emerge when interpreting the provisions of the Code of Civil Servants. The application for revocation, although not included in the remedies of the Code of Civil Servants, can also be exercised against disciplinary decisions. This is the case when the Code of Civil Servants does not foresee any other remedies against specific disciplinary sanctions. However, this analysis would be incomplete without a thorough examination of the main features of the disciplinary procedure. The disciplinary procedure can be considered unique due to its dual legal nature: although it is mainly an administrative procedure, it has also many similarities to the criminal procedure. Therefore, is it imperative to mark the differences between the disciplinary and the criminal procedure. Furthermore, based on the rule of permanence, the categories of civil servants who have the right to exercise the remedies of the Code of Civil Servants are determined. Moreover, it is important to underline the evolution of the established case law of the European Court of Human Rights, as it leads to the direct application to the disciplinary procedure of Article 6 par. 1 of the European Convention of Human Rights (right to a fair trial). The established case law of the European Court of Human Rights demonstrates the resemblance of the disciplinary procedure to judicial procedures. The presentation of the remedies foreseen by the Code of Civil Servants and the analysis of the main features of the disciplinary procedure lead to certain conclusions. Firstly, the unique legal nature of the disciplinary procedure can be used as a criterion for assessing the adequacy of the judicial protection that the Code of Civil Servants

holds for the civil servant. Secondly, the weaknesses and the contradictions of the relevant provisions of the Code of Civil Servants are highlighted. Nevertheless, there is little doubt that the judicial protection is adequate and that the legislature has significantly expanded it during the last decades. Keywords Disciplinary law, disciplinary procedure, judicial protection, remedies, exception, repeated disciplinary proceedings, recourse, application for revocation, permanence, the right to a fair trial (Article 6 par. 1 of the European Convention of Human Rights), the established case law of the European Court of Human Rights, the established case law of the Council of State.

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Σίηινο ειίδα Δηζαγσγηθέο Παξαηεξήζεηο 1 Πξώην Μέξνο: Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο 4 1. Γηαθνξνπνίεζε απφ ηελ πνηληθή δηαδηθαζία 4 Α. Τν πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ 6 Β. Ο νξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ «ππαιιήινπ» 11 2. Δλεξγεηηθή λνκηκνπνίεζε 15 3. Δηδηθφηεξα σο πξνο ηελ έλλνηα ηεο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο 22 Α. Ζ ζρέζε ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο κε ην ά. 20 παξ. 1 ηνπ Σπληάγκαηνο 23 Β. Ζ επηξξνή ηεο λνκνινγίαο ηνπ ΔΓΓΑ 24 Γεύηεξν Μέξνο: Σα πξνβιεπόκελα έλδηθα κέζα θαηά ησλ πεηζαξρηθώλ απνθάζεσλ 29 1. Έλζηαζε (ά. 141 ΥΚ) 29 Α. Παξνπζίαζε 29 Β. Γηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ΥΚ (λ. 2683/99) 31 Γ. Ννκνινγία 32 Γ. Δηδηθφηεξα σο πξνο ην κε αλαζηαιηηθφ απνηέιεζκα ηεο έλζηαζεο 34 2. Υπαιιειηθή Πξνζθπγή (ά. 142 ΥΚ) 37 Α. Παξνπζίαζε 37 Β. Γηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ΥΚ (λ. 2683/99) 40 Γ. Ννκνινγία 41 -Δπμηνεία όπων άπθπος 103 παπ. 4 ηος ςνηάγμαηορ 41 - Ππόζωπα πος δικαιούνηαι να αζκήζοςν ςπαλληλική πποζθςγή 42 - Ππάξειρ δεκηικέρ πποζθςγήρ 44 -Έκηαζη ηος ελέγσος 46 - Ωρ ππορ ηο αναζηαληικό αποηέλεζμα 47 -ςνέπειερ ακςπωηικήρ απόθαζηρ 48 - Απαπάδεκηο δεύηεπηρ πποζθςγήρ καηά ηηρ ίδιαρ ππάξηρ 49 -Πποθεζμία 50 3. Ζ επαλάιεςε ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο (ά. 143 ΥΚ) 50

Α. Παξνπζίαζε 50 Β. Γηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνεγνχκελν ΥΚ (λ. 2683/99) 53 Γ. Ννκνινγία 54 4. Ζ αίηεζε αθπξψζεσο (ά. 95 παξ. 1 ζη. α ηνπ Σπληάγκαηνο) 56 Α. Παξνπζίαζε 56 Β. Ννκνινγία 61 πκπεξάζκαηα 64 Βηβιηνγξαθηθέο Αλαθνξέο 69 Παξάξηεκα- Απνθάζεηο ηνπ ηδ 72

ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΩΝ ά. άξζξν ή άξζξα ΑΔΗ Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα Βι. βιέπε Γ.Γ. Γεληθφο Γξακκαηέαο ΓΔΑζ Γηνηθεηηθφ Δθεηείν Αζελψλ ΓΔΚ Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ ΓΔΠεηξ Γηνηθεηηθφ Δθεηείν Πεηξαηά Γ Γηνηθεηηθφ Σπκβνχιην εδ. εδάθην ΔΓΓΑ Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ΔΔΠ έθηαθην εθπαηδεπηηθφ πξνζσπηθφ επ. επφκελεο ΔΠ εθπαηδεπηηθφ πξνζσπηθφ ΔΓΑ Δπξσπατθή Σχκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ΔΤ Δζληθφ Σχζηεκα Υγείαο ΗΚΑ Ίδξπκα Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ ΚΓΓ Κψδηθαο Γηνηθεηηθήο Γηαδηθαζίαο θσδ. θσδηθνπνηεηηθφ κεηνς. (κε) κεηνςεθία λ. λφκνο λ.δ. λνκνζεηηθφ δηάηαγκα ΝΠΓΓ Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ ΝΠΗΓ Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ Οινκ. νινκέιεηα όπ.π. φπσο (αλαθέξζεθε) παξαπάλσ ΟΣΑ Οξγαληζκνί Τνπηθήο Απηνδηνίθεζεο παξ. Παξάγξαθνο π.δ. Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ΠΚ Πνηληθφο Κψδηθαο π.ρ. παξαδείγκαηνο ράξηλ ζ. ζειίδα- εο ζη. ζηνηρείν

ηδ πλζδκ ΣΔΗ ΤΚ ππνζεκ. Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο Σπλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Τερλνινγηθά Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα Υπαιιειηθφο Κψδηθαο ππνζεκείσζε

Δηζαγσγηθέο Παξαηεξήζεηο Ζ πξψηε εληχπσζε πνπ απνθνκίδεη θαλείο κειεηψληαο ην πεηζαξρηθφ δίθαην ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ είλαη ε έληνλε πξνζπάζεηα ηνπ λνκνζέηε λα ππεξβεί ηηο αληηθάζεηο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ «δηηηή», ζα έιεγε θαλείο, θχζε ηνπ δηθαίνπ απηνχ. Απφ ηελ κία πιεπξά είλαη ζαθέο φηη ε πεηζαξρηθή εμνπζία ηεο δηνίθεζεο αλάγεηαη ζηελ δηνηθεηηθή ιεηηνπξγία ηεο πνιηηείαο. Καηά ζπλέπεηα, νη πεηζαξρηθέο απνθάζεηο έρνπλ πξσηίζησο ραξαθηήξα δηνηθεηηθήο πξάμεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, ε πξφβιεςε πνηλψλ φπσο ε νξηζηηθή παχζε, νη νπνίεο έρνπλ εθ ησλ πξαγκάησλ ζεκαληηθφηαηεο επηπηψζεηο γηα ηελ επαγγεικαηηθή, θαη φρη κφλνλ, ππφζηαζε ηνπ ππαιιήινπ, πξνζδίδνπλ κία έληνλε θπξσηηθή δηάζηαζε ζην πεηζαξρηθφ δίθαην. Σπρλά ζηελ ελψπηνλ ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο δηεμαγφκελε πεηζαξρηθή δίθε δεκηνπξγείηαη ε αίζζεζε ηνπ «πνηληθνχ» δηθαζηεξίνπ θαη κάιηζηα ηνπ αλψηαηνπ, κε απνηέιεζκα νπζηαζηηθά λα θαηαξγνχληαη ηα εμσηεξηθά φξηα πεηζαξρηθήο θαη πνηληθήο δίθεο 1. Αθφκε, ζε πιείζηεο φζεο πεξηπηψζεηο κία πεηζαξρηθά επηιήςηκε ζπκπεξηθνξά απνηειεί ηαπηφρξνλα θαη πνηληθφ αδίθεκα. Ο Πνηληθφο Κψδηθαο αθηεξψλεη κάιηζηα έλα νιφθιεξν θεθάιαην (ά. 235-263 Α ΠΚ) ζηα εγθιήκαηα ηα ζρεηηθά κε ηελ ππεξεζία πνπ κπνξνχλ λα ηειεζηνχλ απφ φζνπο αζθνχλ, έζησ θαη πξνζσξηλά, δεκφζηα ππεξεζία. Απφ ηηο παξαπάλσ ζθέςεηο δηαθαίλεηαη ε «πνηληθή» θχζε ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ. Ο ίδηνο ν λνκνζέηεο ζην ά. 108 ΥΚ αλαγλσξίδεη ηε ζπλάθεηα θαη πξνβιέπεη ηελ αλαινγηθή εθαξκνγή θαλφλσλ θαη αξρψλ ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ ζην πεηζαξρηθφ δίθαην, εθφζνλ θπζηθά δελ έξρνληαη ζε επζεία αληίζεζε κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ ΥΚ θαη ην πλεχκα ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. Γελ είλαη επνκέλσο ηπραία ε ρξεζηκνπνίεζε ζηνλ ΥΚ φξσλ φπσο «πεηζαξρηθή αγσγή», «δίθε», «παξαγξαθή», «δεδηθαζκέλν», «απνινγία» θιπ. Ωζηφζν, είλαη ζθφπηκν νη φξνη απηνί λα δηαθξίλνληαη ζαθψο απφ ηνπο αληηζηνίρνπο ηεο πνηληθήο δηθνλνκίαο, θαζψο αλαθέξνληαη ζε δηνηθεηηθέο ελέξγεηεο. Γηα απηφ ην ιφγν θαη ε πεηζαξρηθή δηαδηθαζία δελ πεξηβάιιεηαη κε ηηο ζπληαγκαηηθέο εγγπήζεηο πνπ είλαη ζχκθπηεο κε ηελ πνηληθή δηαδηθαζία 2. Φξεζηκνπνηψληαο ηνπο φξνπο απηνχο ν λνκνζέηεο δελ αθξηβνινγεί κελ, αλαδεηθλχεη φκσο ηελ πνηληθή ρξνηά ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Δπνκέλσο, ε έλλνηα ηεο «δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο» ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία 1 Γαπζένηαρ, Ννκηθά Κείκελα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ θαη Φηινζνθίαο ηνπ Γηθαίνπ 1977-1992, ζ. 235. 2 Βι. ζρεηηθά Παπασαηζή, Σχζηεκα ηνπ ελ Διιάδη ηζρχνληνο Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, ζ. 312-313. 1

εκπεξηέρεη, ηνπιάρηζηνλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ πεξίπησζε ηεο έλζηαζεο (ά. 141 ΥΚ) θαη ηεο επαλάιεςεο ηεο δηαδηθαζίαο (ά. 143 ΥΚ), ηελ αληίθαζε ηεο αλαδήηεζεο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ελψπηνλ δηνηθεηηθψλ -θαη φρη δηθαζηηθψλ- νξγάλσλ. Καηά ηνλ ίδην ηξφπν πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί θαη ε επξεία ρξήζε ηεο έλλνηαο «έλδηθα κέζα» θαηά ησλ πεηζαξρηθψλ απνθάζεσλ 3, θαζψο αθφκα θαη ε ππαιιειηθή πξνζθπγή (ά. 142 ΥΚ) θαη ε αίηεζε αθπξψζεσο πνπ απεπζχλνληαη ζε αλψηεξα θαη αλψηαηα δηθαζηήξηα (Τξηκειέο Γηνηθεηηθφ Δθεηείν θαη Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο) ζηξέθνληαη θαηά πεηζαξρηθψλ απνθάζεσλ δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ θαη φρη δηθαζηεξίσλ. Τεο ελδειερνχο, επνκέλσο, αλάιπζεο ησλ ηεζζάξσλ ελδίθσλ κέζσλ πξνεγείηαη ε δηαθνξνπνίεζε ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο απφ ηελ πνηληθή, θπξίσο ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ε ίδηα πξάμε απνηειεί πεηζαξρηθφ θαη πνηληθφ αδίθεκα. Δηδηθφηεξα ηα ζέκαηα πνπ αληηκεησπίδνληαη εμεηδηθεπκέλα ζην πιαίζην ηεο νξηνζέηεζεο απηήο είλαη ην πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ ζε θάζε κία απφ ηηο δχν δηαδηθαζίεο θαη ν θαζνξηζκφο ηνπ θχθινπ ησλ πξνζψπσλ, ηα νπνία κπνξνχλ λα ελέρνληαη ζε πεηζαξρηθά θαη πνηληθά αδηθήκαηα πεξί ηελ Υπεξεζία. Δμαηξεηηθφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη ε ζρέζε ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο κε ην άξζξν 20 παξ.1 ηνπ ηζρχνληνο Σπληάγκαηνο (δηθαίσκα δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο), θπξίσο ππφ ην πξίζκα ηεο εμέιημεο ηεο λνκνινγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ζε ζρέζε πξνο ην άξζξν 6 παξ. 1 ηεο ΔΣΓΑ. Τν ηειεπηαίν δήηεκα πνπ ρξήδεη ηδηαίηεξεο αλάιπζεο είλαη ν θαζνξηζκφο, ζχκθσλα κε ηνλ ΥΚ, ησλ δηθαηνχκελσλ δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία. Πην ζπγθεθξηκέλα εμεηάδεηαη ε κνληκφηεηα σο ζεκέιην ηνπ δηθαηψκαηνο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο θαη ε δπλαηφηεηα επέθηαζεο ηνπ δηθαηψκαηνο θαη ζε κε κφληκνπο ππαιιήινπο. ια απηά ηα ζέκαηα πεξηιακβάλνληαη ζην Πξψην Μέξνο ηεο εξγαζίαο σο ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. Σην Γεχηεξν Μέξνο αλαιχνληαη δηεμνδηθά ηα έλδηθα κέζα θαηά ησλ πεηζαξρηθψλ απνθάζεσλ. πσο είλαη εχινγν, θαηά ηελ παξνπζίαζε ηνπ θάζε ελδίθνπ κέζνπ επηζεκαίλνληαη νη δηαθνξνπνηήζεηο πνπ επέθεξε ε πξφζθαηε κεηαξξχζκηζε ηνπ ΥΚ κε ην λ. 3528/2007. Αθνινπζνχλ λνκνινγηαθέο αλαθνξέο, νη νπνίεο δίδνπλ ζαθέο ζηίγκα ηεο εξκελείαο ησλ άξζξσλ ηνπ ΥΚ απφ ηα δηνηθεηηθά δηθαζηήξηα. Έλα ηδηαίηεξν δήηεκα, ην νπνίν θξίζεθε ζθφπηκν λα εμεηαζηεί ρσξηζηά, είλαη ε ακθηζβεηνχκελεο 3 Βι. ελδεηθηηθά Σάσο- ςμεωνίδη, Δξκελεία Υπαιιειηθνχ Κψδηθα, ζ. 1175. 2

ζθνπηκφηεηαο απφθαζε ηνπ λνκνζέηε ηνπ λένπ ΥΚ, ζε πιήξε αληίζεζε κε ην πξντζρχζαλ λνκνζεηηθφ θαζεζηψο, λα κελ ρνξεγήζεη αλαζηαιηηθφ απνηέιεζκα ζηελ άζθεζε ηεο έλζηαζεο κφλνλ φηαλ έρνπλ επηβιεζεί απφ ην πεηζαξρηθφ φξγαλν νη πνηλέο ηεο ζηέξεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο γηα πξναγσγή, ηεο πξνζσξηλήο θαη νξηζηηθήο παχζεο. Σηα Σπκπεξάζκαηα γίλεηαη κία πξνζπάζεηα επηζήκαλζεο θάπνησλ πξνβιεκάησλ θαη αδηεμφδσλ, ηα νπνία πξνθχπηνπλ ζηα πιαίζηα ηεο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ησλ ππαιιήισλ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία. Τέινο, ζην Παξάξηεκα πεξηιακβάλεηαη θαηάινγνο απνθάζεσλ ηνπ ΣηΔ πνπ άπηνληαη ησλ δεηεκάησλ κε ηα νπνία αζρνιείηαη ε παξνχζα εξγαζία. 3

Πξώην Μέξνο: Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο 1. Γηαθνξνπνίεζε από ηελ πνηληθή δηαδηθαζία Ζ ζρέζε ηεο πεηζαξρηθήο κε ηελ πνηληθή δηαδηθαζία απνηειεί, φπσο έρεη ήδε πξνεθηεζεί, έλα απφ ηα θεληξηθά δεηήκαηα ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ ελ γέλεη, εηδηθά ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ππάξρεη ζπξξνή πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη πνηληθνχ αδηθήκαηνο. Δηζαγσγηθά είλαη αλαγθαίν λα ηνληζηεί ε απηνηέιεηα θαη αλεμαξηεζία ηεο πεηζαξρηθήο απφ ηελ πνηληθή δίθε, ε νπνία θαηνρπξψλεηαη θαη ζηνλ ΥΚ (ά. 114). Μεγάιεο ζεκαζίαο πξαθηηθή ζπλέπεηα ηεο απηνηέιεηαο είλαη ε κε εθαξκνγή ηεο αξρήο non bis in idem θαη ε ζπλαθφινπζε δπλαηφηεηα επηβνιήο δχν θπξψζεσλ γηα ηελ ίδηα πξάμε, ηεο πεηζαξρηθήο θαη ηεο πνηληθήο. Τν πεηζαξρηθφ φξγαλν δεζκεχεηαη ζε ζρέζε κε ηελ πνηληθή δίθε κφλν σο πξνο ηελ χπαξμε ή ηελ αλππαξμία πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ, ηα νπνία έρνπλ δηαπηζησζεί κε ακεηάθιεηε απφθαζε θαη κπνξνχλ λα ζεκειηψζνπλ ή απνθιείζνπλ ηελ επζχλε ηνπ ππαιιήινπ 4. Με δεδνκέλε ηε ζπλάθεηα ησλ δχν δηαδηθαζηψλ νη ζεσξεηηθνί ηνπ δεκνζηνυπαιιειηθνχ δηθαίνπ ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα επηζεκαίλνπλ ηα ζεκεία εθείλα, ηα νπνία θαηαδεηθλχνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπο. Ζ βαζηθή δηαθνξνπνίεζε έγθεηηαη ζηελ κε εθαξκνγή ζηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία ηεο ζεκειηψδνπο αξρήο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ nullum crimen nulla poena sine lege, ε νπνία κάιηζηα θαηνρπξψλεηαη θαη ζπληαγκαηηθά ζην ά. 7 παξ.1 5. Ζ επηηαγή ηεο λνκνζεηηθήο πξφβιεςεο ησλ πνηληθψλ αδηθεκάησλ δελ βξίζθεη εθαξκνγή ζηνλ ΥΚ, θαζψο ν λνκνζέηεο ζην ά. 107 πξνβαίλεη ζε ελδεηθηηθή απαξίζκεζε ησλ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ. Απηφ απνηειεί άκεζε απφξξνηα ηνπ γεγνλφηνο φηη ε πεηζαξρηθή εμνπζία ππάγεηαη απεπζείαο ζηελ εθηειεζηηθή εμνπζία θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηε 4 Βι. ζρεηηθά Αγγελόποςλο, Γίθαηνλ ησλ πνιηηηθψλ ππαιιήισλ ελ Διιάδη, ζ. 268-269, Γαπζένηα, φπ.π. ζ. 149επ., πηλιωηόποςλο- Χπςζανθάκη, Βαζηθνί ζεζκνί δεκνζηνυπαιιειηθνχ δηθαίνπ, ζ. 145. 5 Δλδεηθηηθά Παπασαηζήρ, φπ.π. ζ. 313, Αγγελόποςλορ, φπ.π. ζ. 266, Γένδιαρ, Γηνηθεηηθφλ Γίθαηνλ, ζ. 408, Γαγηόγλος, Αηνκηθά Γηθαηψκαηα, ζ. 321, πηλιωηόποςλορ- Χπςζανθάκηρ, φπ.π. ζ. 126. Αληίζεηα ν Χπςζόγονορ, Αηνκηθά θαη Κνηλσληθά Γηθαηψκαηα, ζ. 240-242, ππνζηεξίδεη φηη ηζρχεη θαη γηα ην πεηζαξρηθφ δίθαην ε αξρή nullum crimen nulla poena sine lege, θπξίσο ππφ ηε κνξθή ηεο απαγφξεπζεο αλαδξνκηθήο πξφβιεςεο πνηλψλ (nullum crimen nulla poena sine lege praevia). Ζ άπνςε απηή ζηεξίδεηαη θαη ζηε λνκνινγία ηνπ Γεξκαληθνχ Οκνζπνλδηαθνχ Σπληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε εθαξκνγή ηεο αξρήο δελ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηε ρξήζε ζην πεηζαξρηθφ δίθαην γεληθψλ ξεηξψλ γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ. 4

δηνίθεζε θαη φρη ζηε δηθαζηηθή εμνπζία 6. Ζ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία έγθεηηαη, ζε ηειηθή αλάιπζε, ζηελ έθδνζε εθηειεζηψλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ θαη φρη δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ. Καηά ζπλέπεηα, νη δηαηάμεηο ησλ ά. 93επ. ηνπ Σπληάγκαηνο δελ βξίζθνπλ εδψ εθαξκνγή. Άιινο ιφγνο δηαθνξνπνίεζεο είλαη ην είδνο ησλ πνηλψλ. Τν πνηληθφ δίθαην πξνβιέπεη ρξεκαηηθέο πνηλέο θαη πνηλέο ζηέξεζεο ηεο ειεπζεξίαο, ελψ ην πεηζαξρηθφ δίθαην θηλείηαη ζε εληειψο δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε, θαζψο ε απζηεξφηεξε πξνβιεπφκελε πνηλή είλαη απηή ηεο νξηζηηθήο παχζεο. Δπηπιένλ, ελψ ζηνλ ΠΚ θαζνξίδνληαη ζαθψο ηα πιαίζηα ησλ πνηλψλ, ζην πεηζαξρηθφ δίθαην ε πνηλή πνπ κπνξεί λα επηβιεζεί επί ηε βάζεη ηνπ ηειεζζέληνο παξαπηψκαηνο ελαπφθεηηαη ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ηνπ αξκφδηνπ πεηζαξρηθνχ νξγάλνπ. Δμαίξεζε ππάξρεη κφλνλ ζηελ πεξίπησζε ηεο νξηζηηθήο παχζεο, ε νπνία κπνξεί λα επηβιεζεί κφλνλ γηα ζπγθεθξηκέλα παξαπηψκαηα πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηνλ ΥΚ (ά. 109 παξ. 2). Ζ επηβνιή ησλ ππφινηπσλ πνηλψλ. Υπ απηήλ ηελ έλλνηα είλαη δπλαηή ε επηβνιή δηαθνξεηηθνχ είδνπο πεηζαξρηθψλ πνηλψλ γηα ην ίδην πεηζαξρηθφ παξάπησκα 7. Τέινο, δηαθνξνπνίεζε παξαηεξείηαη θαη απφ ηε άπνςε ησλ ηνπηθψλ νξίσλ, εληφο ησλ νπνίσλ αζθείηαη ε πεηζαξρηθή θαη ε πνηληθή εμνπζία 8. Ζ πεηζαξρηθή εμνπζία θαηαιακβάλεη πξάμεηο ή παξαιείςεηο δεκνζίσλ ππαιιήισλ, αλεμάξηεηα απφ ην αλ έιαβαλ ρψξα ζηελ Διιάδα ή ην εμσηεξηθφ. Αληίζεηα, ε πνηληθή εμνπζία ελεξγνπνηείηαη θαηά θχξην ιφγν φηαλ ηεινχληαη αμηφπνηλεο πξάμεηο ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, αδηθήκαηα απφ Έιιελεο ή ζε βάξνο Διιήλσλ ζην εμσηεξηθφ. Αθφκε, επηιακβάλεηαη πεξηπηψζεσλ εγθιεκάησλ πνπ είηε παξνπζηάδνπλ «δηεζλή» απαμία είηε βάζεη εηδηθψλ δηαηάμεσλ ή δηεζλψλ ζπκβάζεσλ κπνξνχλ λα δησρζνχλ ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ησλ ειιεληθψλ πνηληθψλ λφκσλ. Αλ θαη νη πξναλαθεξζείζεο δηαθνξνπνηήζεηο έρνπλ πξαθηηθή αμία, δελ εηζέξρνληαη ζηελ νπζία ηεο αληίζηημεο πεηζαξρηθήο θαη πνηληθήο δηαδηθαζίαο. Απφ απηήλ ηελ άπνςε είλαη ζθφπηκν λα εμεηαζηνχλ ελδειερέζηεξα δχν ζεκαληηθά ζέκαηα, ηα νπνία δίδνπλ ην κέηξν ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο πεηζαξρηθήο απφ ηελ πνηληθή εμνπζία: ην 6 Γένδιαρ, φπ.π. ζ. 409, Παπασαηζήρ, φπ.π. ζ. 312. 7 Αγγελόποςλορ, φπ.π. ζ. 265-266, Γένδιαρ, φπ.π. ζ. 408-409. 8 Αγγελόποςλορ, φπ.π. ζ. 264-265, Γένδιαρ, φπ.π. ζ. 408. 5

πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ αθελφο θαη αθεηέξνπ ε έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ ζηνλ ΥΚ θαη ζηνλ ΠΚ. Α. Σν πξνζηαηεπόκελν έλλνκν αγαζό Γηα λα γίλεη αληηιεπηή ε δηαθνξνπνίεζε ηεο πνηληθήο απφ ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία επί ηε βάζεη ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ αγαζνχ, ζα πξέπεη λα ππνηεζεί ε χπαξμε ζπξξνήο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη πνηληθνχ αδηθήκαηνο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε ίδηα ζπκπεξηθνξά ηνπ ππαιιήινπ εκπίπηεη ηφζν ζηηο πξνυπνζέζεηο ηέιεζεο ελφο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαηά ηνλ ΥΚ, φζν θαη ελφο πνηληθνχ αδηθήκαηνο πεξί ηελ Υπεξεζία (ά. 235-263 Α ΠΚ). Μία πεξαηηέξσ πξνυπφζεζε ζα ήηαλ ε παξαδνρή φηη φια αλεμαηξέησο ηα ππεξεζηαθά εγθιήκαηα ηνπ ΠΚ ζίγνπλ ην ίδην έλλνκν αγαζφ. Άιισζηε ε ζπζηεκαηηθή πνπ αθνινπζεί ν λνκνζέηεο ζην εηδηθφ κέξνο ηνπ ΠΚ βαζίδεηαη σο επί ην πιείζηνλ ζην πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ. Απηφ φκσο δελ θαίλεηαη λα ζπκβαίλεη ζηα ππεξεζηαθά εγθιήκαηα. O Μπιηζιλέκηρ 9 ρξεζηκνπνηεί δηάθνξα «πηζαλά» πξνζηαηεπφκελα έλλνκα αγαζά θαη πξνζπαζεί λα δηαπηζηψζεη εάλ ηπγράλνπλ εθαξκνγήο ζε φια ηα άξζξα ηνπ νηθείνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ. Μία γεληθή αλαθνξά ζηε δεκφζηα ππεξεζία δελ απνηειεί πξφζθνξν έλλνκν αγαζφ, θαζφζνλ ηα αδηθήκαηα πεξί ηελ ππεξεζία παξνπζηάδνπλ ηφζν ζεκαληηθή κεηαμχ ηνπο δηαθνξνπνίεζε (π.ρ. ε δσξνδνθία ηνπ ά. 235 ΠΚ θαη ε παξαβίαζε ππεξεζηαθνχ απνξξήηνπ ηνπ ά. 252 ΠΚ), ψζηε δχζθνια εληάζζνληαη ιεηηνπξγηθά ζηελ ίδηα απαμηνινγηθή θαηεχζπλζε. Δπηπιένλ, ηίζεληαη θαη δνγκαηηθνχ ραξαθηήξα δεηήκαηα, ζην βαζκφ ηνπιάρηζηνλ πνπ γηα ηελ θαηάθαζε ή ηελ απφξξηςε θαηλνκεληθήο ζπξξνήο απαηηείηαη ηαπηφηεηα ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ αγαζνχ 10. Ζ εκπηζηνζχλε ησλ ζπλαιιαζζφκελσλ σο ππαξθηηθφ ζηνηρείν ηεο ππεξεζίαο πξνζθέξεηαη κελ, ζην βαζκφ φκσο πνπ ε ππεξεζία εμππεξεηεί θνηλσληθέο αλάγθεο θαη ζρέζεηο. Καηά ζπλέπεηα, ν θινληζκφο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ δηαηαξάζζεη ηε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο, θαζψο ε ζρέζε πνιίηε- ππεξεζίαο ζπληζηά ππαξθηηθφ ζηνηρείν ηεο ηειεπηαίαο 11. Καη πάιη σζηφζν πξέπεη λα επηζεκαλζεί ε 9 Υπεξεζηαθά Δγθιήκαηα, ζ. 1επ., φπνπ γίλεηαη ιεπηνκεξεηαθή αλαθνξά ζηελ πξνβιεκαηηθή ηεο αλαδήηεζεο θνηλνχ ελλφκνπ αγαζνχ ζηα ππεξεζηαθά εγθιήκαηα. 10 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 2-3. 11 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 3-6. 6

αδπλακία εθαξκνγήο ελφο ηέηνηνπ θξηηεξίνπ ζε ηφζν δηαθνξνπνηεκέλα κεηαμχ ηνπο εγθιήκαηα, φπσο απηά ησλ ά. 235-263 Α ΠΚ. Πεξαηηέξσ, ε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο σο ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ ησλ ζηνηρείσλκειψλ πνπ ηε ζπλαπαξηίδνπλ θαη ηελ ελζαξθψλνπλ θαη ησλ ζρέζεσλ ησλ κειψλ απηψλ πξνο ηνπο πνιίηεο, εάλ εθαξκνζηεί απηνηειψο σο έλλνκν αγαζφ, αληηκεησπίδεη παξφκνηεο δπζρέξεηεο. Σε γεληθέο γξακκέο πάλησο, έλλνηεο κε ηφζν αθεξεκέλν ραξαθηήξα αδπλαηνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο δνγκαηηθέο αλάγθεο πνπ αλαθχπηνπλ θαηά ηελ εμέηαζε ηφζν δηαθνξεηηθψλ κεηαμχ ηνπο αδηθεκάησλ φπσο απηά ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ. Αληίζεηα κάιηζηα, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο «ιεηηνπξγίαο ηεο ππεξεζίαο», ηέηνηεο έλλνηεο είλαη δπλαηφλ λα νδεγήζνπλ ζε δηαζηαιηηθφηεξε εξκελεία ήδε αξθεηά επξέσλ θαλφλσλ ηνπ ΠΚ (βι. ά. 262) θαη θαηά ζπλέπεηα ηε δηεχξπλζε ηεο πνηληθήο θαηαζηνιήο, θαζψο θαζίζηαληαη δπζδηάθξηηα ηα φξηα αλάκεζα ζην πνηληθφ θαη ην πεηζαξρηθφ αδίθεκα 12. Τέινο, ε απνδνρή σο πξνζηαηεπφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ ηεο «πξνζβνιήο ηνπ θαζήθνληνο πίζηεο» πξνζθξνχεη ζηελ αδήξηηε πξαγκαηηθφηεηα φηη κεηαηίζεηαη ην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο απφ ηελ πξάμε ζην πξφζσπν ηνπ δξάζηε. Απηφ φκσο αληίθεηηαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ ζηελ πξάμε θαη φρη ζηηο ηδηφηεηεο ηνπ δξάζηε. Αδηθήκαηα φκσο φπσο π.ρ. ε ππεμαίξεζε ζηελ ππεξεζία (ά. 258 ΠΚ) παξνπζηάδνπλ απηνηειή απαμηνινγηθφ ππξήλα, ν νπνίνο δελ αιινηψλεηαη απιψο θαη κφλν επεηδή ηεινχληαη απφ δεκνζίνπο ππαιιήινπο. Σαθψο ε δηάπξαμε απηψλ ησλ αδηθεκάησλ απφ ππαιιήινπο απνηειεί δηαθεθξηκέλε πεξίπησζε, θαζφζνλ ε ηδηφηεηα ηνπ ππαιιήινπ εμαζθαιίδεη ζην δξάζηε κία ηδηαίηεξε επηζεηηθή ζέζε ή ηνπ παξέρεη πην ηζρπξά κέζα αμηφπνηλεο πξνζβνιήο, κε απνηέιεζκα ην πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ λα θαζίζηαηαη πην επάισην θαη πεξηζζφηεξν άμην πξνζηαζίαο 13. Με απηέο ηηο ζθέςεηο ν Μπιηζιλέκηρ θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη θνηλφ πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ ά. 235-263 Α ΠΚ δελ ππάξρεη. Μνινλφηη νξηζκέλα απφ ηα πξναλαθεξζέληα «ελδερφκελα» έλλνκα αγαζά κπνξνχλ λα ηχρνπλ εθαξκνγήο ζε πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ζε γεληθέο γξακκέο ζα πξέπεη θαλείο 12 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 6-13 θαη θπξίσο ζ. 12. 13 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 13-19 θαη θπξίσο ζ. 15. 7

λα αλαδεηήζεη ην πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ ζε θάζε κία απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ ρσξηζηά 14. Άιινη, φκσο, κειεηεηέο ηνπ δεκνζηνυπαιιειηθνχ δηθαίνπ θαη ησλ εγθιεκάησλ πεξί ηελ ππεξεζία είλαη ιηγφηεξν δηζηαθηηθνί ζηελ αλαγλψξηζε ελφο θνηλνχ έλλνκνπ αγαζνχ. Υπνζηεξίδεηαη 15 φηη ζηελ πεξίπησζε ησλ εγθιεκάησλ πεξί ηελ ππεξεζία ν λνκνζέηεο απέβιεςε ζηε ρξεζηή θαη εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο δεκφζηαο ππεξεζίαο. Ζ πνηληθνπνίεζε φκσο ησλ ζπκπεξηθνξψλ απηψλ γίλεηαη ελφςεη ηεο επξχηεξεο βιάβεο πνπ πθίζηαηαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν απφ ηηο ελ ιφγσ αμηφπνηλεο πξάμεηο θαη φρη γηα ηε δηαθχιαμε ηεο ρξεζηήο ιεηηνπξγίαο ηεο δεκφζηαο ππεξεζίαο. Κάπνηνη παιαηφηεξνη ζεσξεηηθνί επηθεληξψλνπλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζε ειαθξψο δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, δηαθξίλνπλ αλάκεζα ζην ζθνπφ ηνλ νπνίν εμππεξεηεί αθελφο ε πνηληθή θαηαζηνιή ελ γέλεη, θαη θαη επέθηαζε ε πνηληθνπνίεζε ησλ εγθιεκάησλ πεξί ηελ ππεξεζία, θαη ην πεηζαξρηθφ δίθαην αθεηέξνπ. Σχκθσλα κε ηηο απφςεηο απηέο ην πνηληθφ δίθαην θξνληίδεη γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ελλφκνπ ηάμεσο, γηα ηελ θνηλσληθή εηξήλεπζε απφ ηελ κία πιεπξά θαη ηνλ θνιαζκφ ηνπ δξάζηε απφ ηελ άιιε 16. Αλ θαη ε ζπιινγηζηηθή απηή θαίλεηαη λα απνκαθξχλεηαη απφ ηελ αλαδήηεζε ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, επί ηεο νπζίαο αλαθέξεηαη ζε απηφ, θαζψο νπζηαζηηθά ηνλίδεηαη φηη ηα έλλνκα αγαζά πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηνλ ΠΚ θαηαδεηθλχνπλ ηελ δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε πνπ απηφ αθνινπζεί ζε ζρέζε κε ην πεηζαξρηθφ δίθαην. Σε φ,ηη αθνξά ην έλλνκν αγαζφ ην νπνίν πξνζηαηεχεηαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ, ηα πξάγκαηα είλαη πνιχ πεξηζζφηεξν μεθάζαξα θαη νη απφςεηο ησλ δηάθνξσλ κειεηεηψλ δελ απνθιίλνπλ ζεκαληηθά. Σην επίθεληξν ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ είλαη ε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο. Δηδηθφηεξα, γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ αξρή ηεο ζπλέρεηαο ή ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαζψο θαη ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ δηνηθνπκέλσλ- ρξεζηψλ απέλαληη ζηε δεκφζηα ππεξεζία 17. Άιινη κηινχλ γηα βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο 18 θαη άιινη γηα ηήξεζε ηεο 14 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 20-21. 15 Βι. ζρεηηθά Γαπζένηα, φπ.π. ζ. 171, ν νπνίνο αλαπηχζζεη κία ελδηαθέξνπζα επηρεηξεκαηνινγία ππέξ ηνπ ελλφκνπ αγαζνχ σο πξφζθνξνπ θξηηεξίνπ γηα ηελ δηαθνξνπνίεζε πεηζαξρηθήο θαη πνηληθήο εμνπζίαο. 16 Βι. ζρεηηθά Παπασαηζή, φπ.π. ζ. 313, Αγγελόποςλο, φπ.π. ζ. 265-266, Γένδια, ζ. 408-409. 17 Γεπζάνηαρ, φπ.π. ζ. 169επ. 18 Γένδιαρ, φπ.π. ζ. 409. 8

επηαμίαο ζηε δεκφζηα ππεξεζία 19. Κάπνηνη θαηαιήγνπλ ζηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο πξνθεηκέλνπ λα ηνλίζνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην έλλνκν αγαζφ κεηαμχ ησλ εγθιεκάησλ πεξί ηελ ππεξεζία θαη ησλ πεηζαξρηθψλ παξαπησκάησλ 20. Οξηζκέλνη κειεηεηέο ζηέθνληαη πεξηζζφηεξν φρη ζηνλ ζθνπφ, δειαδή ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο, αιιά ην κέζν, ηελ επίηεπμε θαη ηήξεζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο απφ ηνλ δεκφζην ππάιιειν. Δηδηθφηεξα ππνζηεξίδεηαη φηη ε πεηζαξρηθή ζρέζε έρεη δχν δηαζηάζεηο, ηελ θπξσηηθή θαη ηελ νπζηαζηηθή. Ζ νπζηαζηηθή πηπρή ζπλίζηαηαη ζηελ παξαθίλεζε γηα ηήξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ε έλλνκε ηάμε πεξηκέλεη απφ ηνπο ππαιιήινπο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο 21. Ζ απζηεξή ηήξεζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ππνρξεψζεσλ απφ ηελ πιεπξά ησλ ππαιιήισλ πξνβάιιεηαη σο ην αληίζηνηρν ηεο επίηεπμεο θνηλσληθήο εηξήλεο, πνπ απνηειεί ην ζθνπφ ζέζπηζεο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ 22. Ζ θπξσηηθή δηάζηαζε αλαθέξεηαη ζηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη γηα ηνπο ππαιιήινπο ε κε ηήξεζε ηεο αλακελφκελεο απφ απηνχο ζπκπεξηθνξάο. Οη απφςεηο απηέο νπζηαζηηθά αλαδεηθλχνπλ κία νιφθιεξε αληίιεςε ζρεηηθά κε ηελ θαηεχζπλζε ηνπ πεηζαξρηθνχ θαη ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Μέζα απφ ηελ πξνζπάζεηα δηαθνξνπνίεζεο ηνπο επί ηε βάζεη ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ εμάγεηαη απφ νξηζκέλνπο ζεσξεηηθνχο ην ζπκπέξαζκα φηη ην κελ πεηζαξρηθφ δίθαην απνβιέπεη ζηελ δηαζθάιηζε ηεο εζσηεξηθήο έλλνκεο ηάμεο ηεο δηνίθεζεο, ελψ ην πνηληθφ δίθαην ησλ ππαιιήισλ ελδηαθέξεηαη γηα ηελ «εμσηεξηθή δηαζάιεπζε ηεο θξαηηθήο απζεληίαο» 23. Ο ραξαθηήξαο δειαδή ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ είλαη εζσηεξηθφο, ζε αληίζεζε κε απηφλ ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ ησλ ππαιιήισλ, ην νπνίν θξνληίδεη γηα ηελ «εκπηζηνζχλε ησλ πνιηηψλ ζηελ θαζαξφηεηα ηεο θξαηηθήο ιεηηνπξγίαο». πσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Γαπζένηαρ 24 : «Δλψ φκσο ζηα πεξί ηελ ππεξεζίαλ εγθιήκαηα ηνπ πνηληθνχ θψδηθα θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ [ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο δηνίθεζεο] είλαη, θαηά ηελ νπζηαζηηθή εθηίκεζε ησλ πξαγκάησλ, ην θνηλσληθφ ζχλνιν, δειαδή ε ζε έλλνκε ηάμε νξγαλσκέλε Πνιηηεία, ζηα πεηζαξρηθά 19 Παπασαηζήρ, φπ.π. ζ. 313. 20 Έηζη ν Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 11-12. 21 Βι. ζρεηηθά Λύηπα, Τν πεηζαξρηθφ θαηλφκελν ζην ζχγρξνλν ειιεληθφ δεκφζην δίθαην, ζ. 43επ. θαη ηδίσο ζ. 50-54. 22 Βι. Αγγελόποςλο, φπ.π. ζ. 265-266, πηλιωηόποςλο- Χπςζανθάκη, φπ.π. ζ. 123 ππνζεκ. 126. 23 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 30επ., ν νπνίνο παξαζέηεη ηελ ηππνινγία ησλ απφςεσλ αλαθνξηθά κε ηελ ζρέζε πεηζαξρηθνχ θαη πνηληθνχ δηθαίνπ ησλ ππαιιήισλ. 24 π.π. ζ. 172. 9

αδηθήκαηα θνξέαο ηνπ ζηγφκελνπ ελλφκνπ αγαζνχ είλαη ε ζπγθεθξηκέλε δεκφζηα ππεξεζία ηεο νπνίαο ε λφκηκε ιεηηνπξγία δηαηαξάζζεηαη κε ηελ ηέιεζε πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο». πσο είλαη ζαθέο, πξφθεηηαη γηα κία αληίιεςε, ε νπνία δηαρσξίδεη απφιπηα ην πεηζαξρηθφ απφ ην πνηληθφ δίθαην ησλ ππαιιήισλ. Ωζηφζν ππνζηεξίδεηαη φηη έλαο ηέηνηνο μεθάζαξνο δηαρσξηζκφο είλαη αδχλαηνο, ζην βαζκφ πνπ ε ηέιεζε ελφο ζνβαξνχ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο έρεη αληίθηππν θαη ζηελ «εμσηεξηθή» εηθφλα ηεο ππεξεζίαο. Ζ κάιινλ θξαηνχζα άπνςε δέρεηαη φηη ε ζρέζε πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη ππεξεζηαθνχ εγθιήκαηνο είλαη πνζνηηθή 25. ιεο νη παξάηππεο ζπκπεξηθνξέο, απφ ηηο πην ειαθξέο πεηζαξρηθέο παξαβάζεηο κέρξη θαη ηα πην ζνβαξά ππεξεζηαθά εγθιήκαηα ζπλδένληαη κε κία «ζπλερφκελε γξακκή» νπζηαζηηθνχ αδίθνπ 26. Δπνκέλσο, απηφ πνπ ζε ηειηθή αλάιπζε δηαθξίλεη ην πεηζαξρηθφ απφ ην πνηληθφ άδηθν είλαη ε ζνβαξφηεηα ηεο παξάβαζεο. Τα εγθιήκαηα ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ είλαη θαηά ηεθκήξην πην ζνβαξά, πην επηθίλδπλα γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο ππεξεζίαο απφ φηη ηα πεηζαξρηθά παξαπηψκαηα. Οχηε φκσο θαη απηή ε άπνςε κπνξεί λα γίλεη δεθηή ρσξίο αληηξξήζεηο. Σε πεξίπησζε ζπξξνήο πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη πνηληθνχ αδηθήκαηνο πεξί ηελ ππεξεζία ε βαξχηεηα ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο δελ κπνξεί λα είλαη πάληνηε ηέηνηα, ψζηε έλα βαξχ πεηζαξρηθφ παξάπησκα λα αληηζηνηρεί ζε έλα ειαθξχ πνηληθφ αδίθεκα. Ζ δηαθνξά ηνπ πεηζαξρηθνχ απφ ην πνηληθφ άδηθν είλαη κάιινλ πνηνηηθή θαη αλαθέξεηαη ζηελ χπαξμε ελλφκνπ αγαζνχ άμηνπ πνηληθήο πξνζηαζίαο 27. Γη απηφ ην ιφγν απαηηείηαη ε ζπγθεθξηκελνπνίεζε ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ ελλφκνπ αγαζνχ θάζε εγθιήκαηνο πεξί ηελ ππεξεζία 28. Τν πεηζαξρηθφ παξάπησκα εμαληιείηαη ζηελ παξαβίαζε κίαο ππεξεζηαθήο ππνρξέσζεο, ελψ ην πνηληθφ αδίθεκα πεξί ηελ ππεξεζία πξνυπνζέηεη θαη ηελ πεξαηηέξσ πξνζβνιή ελφο έλλνκνπ αγαζνχ. Σε απηφ ην ζεκείν έγθεηηαη θαη ε απαμία ηνπ ππεξεζηαθνχ εγθιήκαηνο: ζηελ επελέξγεηα πάλσ ζην έλλνκν αγαζφ. Αληίζεηα, ην πεηζαξρηθφ δίθαην ελδηαθέξεηαη κφλν γηα ηελ ηήξεζε θαη θαη επέθηαζε ηελ απνθπγή κίαο νξηζκέλεο ζπκπεξηθνξάο θαζαπηήο. 25 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 33. 26 Ανδποςλάκηρ, Πνηληθφλ Γίθαηνλ Γεληθφλ Μέξνο Η, ζει. 9. 27 Απηή θαη ε άπνςε ηνπ Μπιηζιλέκη, φπ.π., ζ. 33επ. 28 Βι. ζρεηηθή πξνβιεκαηηθή παξαπάλσ, ζ. 6-8. 10

Σπκπεξαζκαηηθά, ν θαζνξηζκφο ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ είλαη πξφζθνξν θξηηήξην γηα ηελ δηαθνξνπνίεζε ηνπ πεηζαξρηθνχ απφ ην πνηληθφ άδηθν, παξά ηελ χπαξμε αληηθξνπφκελσλ απφςεσλ ζρεηηθά κε ηε θχζε ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ αγαζνχ θαη ηελ νπζία ηεο δηαθνξνπνίεζεο. Σε γεληθέο γξακκέο πάλησο, ε άπνςε πεξί πνηνηηθήο ζρέζεο ηνπ πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο θαη ηνπ πνηληθνχ αδηθήκαηνο θαίλεηαη πην πεηζηηθή, θαζφηη ζπλδπάδεη ηα πιενλεθηήκαηα ησλ δχν άιισλ απφςεσλ εμνπδεηεξψλνληαο νπζηαζηηθά ηα κεηνλεθηήκαηά ηνπο. Αλαθνξηθά κε ηε δηθαζηηθή πξνζηαζία ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία, απηφ πνπ πξέπεη λα ζπγθξαηήζεη θαλείο είλαη ε επηθέληξσζε ηνπ πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ ζηελ έλλνηα ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο ππεξεζίαο ηφζν απφ ηελ «εζσηεξηθή», φζν θαη απφ ηελ «εμσηεξηθή» ηεο πιεπξά. Β. Ο νξηζκόο ηεο έλλνηαο ηνπ «ππαιιήινπ» Έλα άιιν ζεκαληηθφ θξηηήξην γηα ηελ νξηνζέηεζε ηεο πεηζαξρηθήο απφ ηελ πνηληθή δηαδηθαζία απνηειεί ε έλλνηα ηνπ «ππαιιήινπ». Απαξρή ηεο ζρεηηθήο πξνβιεκαηηθήο είλαη ην ά. 13 ζη.α ΠΚ, ζχκθσλα κε ην νπνίν: «Υπάιιεινο είλαη εθείλνο ζηνλ νπνίν λφκηκα έρεη αλαηεζεί, έζησ θαη πξνζσξηλά, ε άζθεζε ππεξεζίαο δεκφζηαο, δεκνηηθήο ή θνηλνηηθήο ή άιινπ λνκηθνχ πξνζψπνπ δεκνζίνπ δηθαίνπ». Ήδε απφ ηελ απιή αλάγλσζε ηεο δηάηαμεο θαζίζηαηαη ζαθέο φηη ζηελ έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηνλ πνηληθφ θψδηθα κπνξεί λα ππαρζεί κία ζεηξά πξνζψπσλ, ηα νπνία δχζθνια ζα κπνξνχζε θαλείο θαηαξρήλ λα ζεσξήζεη φηη εθπιεξψλνπλ ζην πξφζσπφ ηνπο ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ ππαιιήινπ. Ζ εληχπσζε απηή εληζρχεηαη, αλ ιεθζεί ππφςε ν ηδηαίηεξα πεξηνξηζηηθφο νξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ δεκνζίνπ ππαιιήινπ, ν νπνίνο γίλεηαη απφ ην Σχληαγκα θαη αθνινπζείηαη θαη ζηνλ Υπαιιειηθφ Κψδηθα. Σχκθσλα κε απηφλ (ά. 103 ηνπ Σπληάγκαηνο), σο ππάιιεινη ελλννχληαη θαηά θχξην ιφγν νη κφληκνη δεκφζηνη ππάιιεινη πνπ θαηέρνπλ νξγαληθέο ζέζεηο. Ζ δηάηαμε απηή επαλαιακβάλεηαη θαη εμεηδηθεχεηαη ζηνλ ΥΚ ζηα ά. 2 θαη 39, θαηαιακβάλνληαο θαη ηνπο ππαιιήινπο ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ. Ζ θαηάζηαζε πεξηπιέθεηαη αθφκα πεξηζζφηεξν απφ ηελ δηαηχπσζε ηνπ ά. 263 Α ΠΚ, ην νπνίν δηεπξχλεη γηα νξηζκέλα κφλν ππεξεζηαθά εγθιήκαηα 29 ηελ έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ ζπκπεξηιακβάλνληαο ζε απηή θαη κία ζεηξά πξνζψπσλ πνπ εθηείλεηαη απφ δεκάξρνπο θαη θνηλνηάξρεο κέρξη ηνπο 29 Πην ζπγθεθξηκέλα ηα άξζξα 235, 236, 239, 241, 242, 243, 245, 246, 252, 253, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 262 θαη 263 ΠΚ. 11

ππεξεηνχληεο ζε ζέζεηο ηνπ επνλνκαδφκελνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη ζε ηξάπεδεο πνπ εδξεχνπλ ζηελ εκεδαπή. Δπνκέλσο, απηφ πνπ απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία είλαη λα νξηνζεηεζεί ε έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ ζχκθσλα κε ηνλ ΠΚ 30. Ο νξηζκφο ηνπ ά. 13 ζη. α ΠΚ αλαθέξεηαη ζε απηφ πνπ ζηε δηνηθεηηθή επηζηήκε νλνκάδεηαη ππάιιεινο κε ηελ επξεία (νπζηαζηηθή) έλλνηα, ζε αληίζεζε κε ηνλ ππάιιειν ελ ζηελή έλλνηα (θαζαπηνί δεκφζηνη ππάιιεινη) 31. Γελ θαηαιείπεηαη θακία ακθηβνιία γηα ην φηη ζηελ έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ πεξηιακβάλνληαη πξφζσπα πνπ αζθνχλ δεκφζηα ππεξεζία, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ππάγνληαη ζην Γεκφζην σο λνκηθφ πξφζσπν ή ζε ΝΠΓΓ.. Ο νξηζκφο ηνπ ΠΚ θαηαιακβάλεη θαη ηελ θπξηαξρηθή θαη ηελ παξνρηθή δηνίθεζε. Δπηπιένλ, δελ ζέηεη σο πξνυπφζεζε γηα ηελ θαηάθαζε ηεο ππαιιειηθήο ηδηφηεηαο ηνλ έκκηζζν ή άκηζζν ραξαθηήξα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, ην αλ πξφθεηηαη γηα κφληκνπο ή έθηαθηνπο ππαιιήινπο, ην αλ δηαηεινχλ ζε ζρέζε πξναηξεηηθή ή ππνρξεσηηθή κε ην θξάηνο. Ζ θχζε ηεο ζπκβαηηθήο ζρέζεο ζηελ νπνία βαζίδεηαη ε αλάζεζε ηεο άζθεζεο δεκφζηαο ππεξεζίαο είλαη αδηάθνξε (ζχκβαζε ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ δηθαίνπ, εθινγέο ή δηνξηζκφο) 32. Μία άιιε πνιχ ζεκαληηθή πηπρή ηεο εξκελείαο ηεο έλλνηαο ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηνλ πνηληθφ θψδηθα είλαη ην αδηάθνξν ηεο θχζεο θαη έληαζεο ηνπ ειέγρνπ ζηνλ νπνίν ππφθεηηαη. Υπ απηήλ ηελ έλλνηα σο ππάιιεινη ινγίδνληαη θαη πξφζσπα, ηα ππφθεηληαη ζε ζρέζε επνπηείαο θαη φρη ππεξεζηαθήο εμάξηεζεο (δεκφζηνη ιεηηνπξγνί) ή φζνη δελ ππφθεηληαη ζε θακία ηέηνηνπ είδνπο ζρέζε (π.ρ. ηδηψηεο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο, γηα ηηο πεξηπηψζεηο φκσο πνπ αζθνχλ δεκφζηα εμνπζία). Δπνκέλσο, δηθαζηέο, θαζεγεηέο ησλ ΑΔΗ, ιεηηνπξγνί ησλ αλαγλσξηζκέλσλ ζξεζθεηψλ, αθφκα θαη ππνπξγνί ή πθππνπξγνί (ζχκθσλα κε ην λ. 2509/97 γηα ηελ πνηληθή επζχλε ππνπξγψλ θαη πθππνπξγψλ) ζπγθεληξψλνπλ ζην πξφζσπφ ηνπο ηηο ηδηφηεηεο ηνπ ππαιιήινπ θαη κπνξνχλ θαηαξρήλ λα ηειέζνπλ ηα αδηθήκαηα ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ 33. Γεληθά, θάζε πξφζσπν ην νπνίν αζθεί λνκφηππα αλαηεζεηκέλε ζε απηφ δεκφζηα εμνπζία ζεσξείηαη ππάιιεινο θαηά ηνλ ΠΚ. 30 Βι. ζρεηηθά ηελ ελδειερή αλάιπζε ησλ Μπιηζιλέκη, φπ.π. ζ. 74επ., ηαμάηη ζε: Σπζηεκαηηθή Δξκελεία ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα άξζξα 1-133, ζ. 113. 31 Βι. ηε ζρεηηθή δηάθξηζε ηεο δηνίθεζεο ζε πηλιωηόποςλο, Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, ζ. 27-28. 32 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 79-80. 33 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 81-82. 12

Δίλαη ζθφπηκν λα ηνληζηεί θαη πάιη σο πξνυπφζεζε ε λνκηκφηεηα ηεο ζρέζεο αλάζεζεο ή εληνιήο, θαζψο θαη ε νπζηαζηηθή, θαη φρη ηππηθή άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο. Δπνκέλσο, ηα αλψηαηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη αηξεηά ή φρη, ζεσξνχληαη ππάιιεινη ζχκθσλα κε ην ά. 13 ΠΚ. Ζ επξχηεηα κε ηελ νπνία αληηκεησπίδεηαη ε έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ ζηνλ ΠΚ δηαθαίλεηαη θαη απφ ην φηη αθφκα θαη ε ρξήζε ηεο έλλνηαο «αξρή» ζε νξηζκέλα εγθιήκαηα (167, 171 ΠΚ) δελ δεκηνπξγεί ηδηαίηεξα εξκελεπηηθά πξνβιήκαηα, θαζψο ζεσξείηαη φηη θνξέαο ηεο αξρήο είλαη πάληνηε δεκφζηνο ππάιιεινο. Εήηεκα εγείξεηαη γηα ην θαηά πφζνλ εκπίπηεη θαη ν βνπιεπηήο ζηελ έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηνλ ΠΚ. Σχκθσλα κε ηα φζα έρνπλ ήδε επηζεκαλζεί, ζην βαζκφ πνπ ν βνπιεπηήο αζθεί δεκφζηα εμνπζία ζπλδηακνξθψλνληαο κε ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ηε ζέιεζε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ, ηνπ θαηεμνρήλ λνκνζεηηθνχ νξγάλνπ, πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ ππαιιήινπ. Ωζηφζν, ην ά. 159 παξ. 1 θαη 2 ΠΚ αλαθέξεηαη ξεηά ζηελ εηδηθή πεξίπησζε ηεο δσξνδνθίαο βνπιεπηή. Τίζεηαη, επνκέλσο, ην εξψηεκα ηνπ θαηά πφζνλ ν βνπιεπηήο κπνξεί λα ζεσξεζεί ππάιιεινο θαηά ην ά. 13 ΠΚ, απφ ηελ ζηηγκή πνπ ην αδίθεκα ηνπ ά. 159 ΠΚ πεξηιακβάλεηαη ζην ηέηαξην θεθάιαην ηνπ ΠΚ (εγθιήκαηα θαηά ηεο ειεχζεξεο άζθεζεο ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ) θαη φρη ζην νηθείν δσδέθαην θεθάιαην, καδί κε ηα ππφινηπα εγθιήκαηα πεξί ηελ ππεξεζία 34. Ζ έληαμε φκσο ηνπ αδηθήκαηνο ζην ηέηαξην θεθάιαην θαη ε πξφβιεςε ειαθξφηεξεο πνηλήο ζε ζρέζε κε ηελ θνηλή δσξνδνθία νθείινληαη ζηνπο εμήο ιφγνπο: ζηα πξνλφκηα πνπ ην Σχληαγκα πξνβιέπεη γηα ηνλ βνπιεπηή, δειαδή ην αθαηαδίσθην (ά. 61 Σπλη.) θαη ηελ θαηά ζπλείδεζε γλψκε θαη ςήθν (ά. 60 Σπλη.) θαη ζηελ αβιεςία ηνπ λνκνζέηε, ν νπνίνο αχμεζε ηηο πξνβιεπφκελεο γηα δσξνδνθία πνηλέο ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίν ρσξίο φκσο λα θάλεη ην ίδην θαη κε ην ά. 159. Τέινο, αλαθνξηθά κε ην ά. 263 Α αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ιεηηνπξγεί σο ζπκπιήξσζε ή εμεηδίθεπζε ηνπ ά. 13, ηδίσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ιεηηνπξγηθήο έλλνηαο ηεο δεκφζηαο ππεξεζίαο, δειαδή ηεο δηνίθεζεο σο παξνρέα αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Σαθψο, φπσο ζην ά. 13 έηζη θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ ά. 263 Α νη «κφληκα ή πξφζθαηξα θαη κε νπνηαδήπνηε ηδηφηεηα ππεξεηνχληεο» είλαη πξφζσπα πνπ αζθνχλ δεκφζηα εμνπζία, πξαγκαηψλνπλ θαηά ζπλέπεηα ηελ θχζε θαη ηελ απνζηνιή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ 34 Βι. γηα ην ζχλνιν ηεο πξνβιεκαηηθήο ζε Μπιηζιλέκη, φπ.π. ζ. 85επ. 13

επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζκψλ 35. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζην ά. 263 Α νξίδνληαη σο ππάιιεινη νη δήκαξρνη θαη νη θνηλνηάξρεο, νη ππεξεηνχληεο ζηελ παξνρηθή δηνίθεζε, ηηο επηρεηξήζεηο θνηλήο σθειείαο, ηηο ηξάπεδεο (αλεμάξηεηα απφ ην αλ είλαη επηθνξηηζκέλεο κε ηελ άζθεζε θξαηηθψλ πξνλνκίσλ, ηελ δηάζεζε θξαηηθψλ πηζηψζεσλ θιπ.), ηα ΝΠΗΓ πνπ ηδξχζεθαλ απφ ην Γεκφζην θαζψο θαη ηα ΝΠΗΓ πνπ κπνξνχλ λα επηρνξεγεζνχλ ή λα ρξεκαηνδνηεζνχλ απφ ην Γεκφζην, ΝΠΓΓ ή ηξάπεδεο. Ο δηθαηνινγεηηθφο ιφγνο ηεο επέθηαζεο ηεο ηδηφηεηαο ηνπ ππαιιήινπ θαη ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο έγθεηηαη, ζχκθσλα κε ηελ Δηζεγεηηθή Έθζεζε ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ (λ. 1738/87), ζηελ αλάγθε ηεο ηφλσζεο ηεο επζχλεο νπνηνπδήπνηε δηαρεηξίδεηαη δεκφζην ρξήκα ή ηελ απνηακίεπζε ησλ πνιηηψλ θαη ζηελ αληίζηνηρε εκπέδσζε ηνπ αηζζήκαηνο εκπηζηνζχλεο ησλ πνιηηψλ ζηελ θαζαξφηεηα απηήο ηεο δηαρείξηζεο. Σην ζεκείν απηφ πξέπεη λα γίλεη κία δηεπθξίληζε, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη παξαλνήζεηο. Ζ επξεία έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ, ε νπνία δίδεηαη απφ ην ά. 13 ΠΚ, δελ ηπγράλεη εθαξκνγήο ζε φια ηα αδηθήκαηα ηνπ δσδέθαηνπ θεθαιαίνπ ηνπ ΠΚ. Σε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ αδηθήκαηνο πεξηνξίδεη ηα πξφζσπα ησλ πηζαλψλ απηνπξγψλ κφλν ζηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο ελ ζηελή ελλνία. Έηζη, εχζηνρα παξαηεξείηαη 36 φηη ζηα άξζξα 235, 241 244, 246, 252, 254, 258, 259, 261 θαη 262 ΠΚ σο «ππάιιεινο» λνείηαη ν «ππάιιεινο» ηνπ ά. 13. Αληίζεηα, ζηα άξζξα 239, 240, 242, 243, 247-250, 256 ΠΚ σο «ππάιιεινο» λνείηαη κφλν είηε ν ηαθηηθφο δεκφζηνο ππάιιεινο, είηε ν δεκνηηθφο ή θνηλνηηθφο ππάιιεινο είηε πξνζδηνξίδεηαη απηφο απφ ην είδνο ησλ αλαηεζεηκέλσλ ζε απηφλ θαζεθφλησλ. Έρνληαο ππφςε ηελ επξεία απηή ζεψξεζε ηεο έλλνηαο ηνπ ππαιιήινπ ζχκθσλα κε ηνλ πνηληθφ θψδηθα, είλαη ζθφπηκν λα παξαηεζεί ζχληνκα ε έλλνηα ηνπ ππαιιήινπ φπσο πξνβιέπεηαη απφ ην Σχληαγκα θαη εμεηδηθεχεηαη απφ ηνλ ΥΚ. πσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, βαζηθή πξνυπφζεζε ηεο αλαγλψξηζεο ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πνιηηηθνχ δεκνζίνπ ππαιιήινπ απφ ην Σχληαγκα (ά. 103 θαη ηδίσο ε παξ. 4, πνπ επαλαιακβάλεηαη θαη εμεηδηθεχεηαη ζηα ά. 2 θαη 39 ΥΚ) είλαη ε θαηνρή νξγαληθήο ζέζεο ζην λνκηθφ πξφζσπν ηνπ Γεκνζίνπ ή ζε ΝΠΓΓ. Ζ θαηνρή νξγαληθήο ζέζεο ζπλεπάγεηαη ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ηνπ ππαιιήινπ ππφ θαζεζηψο κνληκφηεηαο. Δμαίξεζε πθίζηαηαη γηα φζνπο ππαιιήινπο δηέπνληαη, θαηά ζπληαγκαηηθή ή λνκνζεηηθή πξφβιεςε, απφ εηδηθέο 35 Μπιηζιλέκηρ, φπ.π. ζ. 94. Γηα ην ζχλνιν ηεο πξνβιεκαηηθήο ηνπ ά. 263 Α βιέπε ζηνλ ίδην, ζ. 92επ. 36 ηαμάηηρ, φπ.π. ζ. 113. 14

δηαηάμεηο (ά. 2 παξ. 2 ΥΚ). Δπνκέλσο, νη δηαηάμεηο απηέο δελ πξνζηαηεχνπλ ηνπο ζηξαηησηηθνχο ππαιιήινπο, ηνπο ππαιιήινπο ηεο δηθαζηηθήο ιεηηνπξγίαο (δηθαζηέο θαη δηθαζηηθνχο ππαιιήινπο), ησλ νπνίσλ ε πξνζηαζία ξπζκίδεηαη ζηα ά. 88 θαη 92 ηνπ Σπληάγκαηνο, θαζψο θαη ηνπο απνθαινχκελνπο δεκφζηνπο ιεηηνπξγνχο, φπσο θαη ηνπο ιεηηνπξγνχο θαη ηα φξγαλα ηεο εθθιεζίαο 37. Ζ ζχλαςε ηεο δεκνζηνυπαιιειηθήο ζρέζεο, ε νπνία δηέπεηαη απφ ην δεκφζην δίθαην, δελ είλαη πξντφλ λνκηθνχ θαηαλαγθαζκνχ. Απνξξέεη κελ απφ κνλνκεξή πξάμε ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο, απαηηείηαη φκσο ε απνδνρή ηνπ δηνξηζκνχ απφ ηνλ ππάιιειν. Ζ απνδνρή εθδειψλεηαη κε ηελ νξθνκσζία (ά. 18 ΥΚ). Καηά ζπλέπεηα, ε ζρέζε ηνπ δηνηθεηηθνχ ππαιιήινπ πξνο ην θξάηνο ή ην δεκφζην λνκηθφ πξφζσπν είλαη πξναηξεηηθή 38. Σηα βαζηθά δηθαηψκαηα ηνπ ππαιιήινπ ζπκπεξηιακβάλεηαη ε αμίσζε θαηαβνιήο κηζζνχ (ά. 41 ΥΚ), ελψ έλα απφ ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θχζεο ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο είλαη ε ππαγσγή ζε ζρέζε ηεξαξρηθήο ππεξεζηαθήο εμάξηεζεο θαη ειέγρνπ, ε νπνία ππνγξακκίδεηαη απφ ηελ πξφβιεςε πεηζαξρηθήο δηαδηθαζίαο. Δλ θαηαθιείδη, ν νξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηνλ πνηληθφ θαη ηνλ ππαιιειηθφ θψδηθα παξέρεη αζθαιέο θξηηήξην δηαθνξνπνίεζεο ηεο πεηζαξρηθήο απφ ηελ πνηληθή δηαδηθαζία, ρσξίο λα νδεγεί ζε ζεσξεηηθέο αλαδεηήζεηο θαη αληηζέζεηο παξφκνηεο κε ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ πξνζηαηεπφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ. Δπηπιένλ, θαζηζηά πέξαλ πάζεο ακθηβνιίαο αληηιεπηή ηελ αξθεηά δηαθνξεηηθή θαηεχζπλζε ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ αλαθνξηθά κε ηα πεξί ηελ ππεξεζία εγθιήκαηα, ζην βαζκφ πνπ ν πνηληθφο λνκνζέηεο αληηιακβάλεηαη πνιχ επξχηεξα ηνπο θηλδχλνπο απφ ηελ δξαζηεξηφηεηα φζσλ θαζ νηνλδήπνηε ηξφπν αζθνχλ δεκφζηα εμνπζία. Αληίζεηα, ν λνκνζέηεο ηνπ δεκνζηνυπαιιειηθνχ δηθαίνπ αζρνιείηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κε ηνπο «ηαθηηθνχο» δεκνζίνπο ππαιιήινπο. Οη θεληξηθέο έλλνηεο θαηά πεξίπησζε είλαη ε «άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο» θαη ε «κνληκφηεηα». 2. Δλεξγεηηθή λνκηκνπνίεζε Ζ έλλνηα ηεο «κνληκφηεηαο» 39 θαη ε «θαηνρή νξγαληθήο ζέζεο» απνηεινχλ, φπσο έρεη ήδε πξνεθηεζεί, ζεκειηψδε ζηνηρεία ηνπ νξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηνπ πνιηηηθνχ δεκνζίνπ 37 Βι. ζρεηηθά Ράϊκο, Σπληαγκαηηθφ Γίθαην Τφκνο Η, ζ. 914-916, Σζάηζο, Σπληαγκαηηθφ Γίθαην Τφκνο Β, ζ. 423-426. 38 Σζάηζορ, φπ.π. ζ. 421, 428. 39 Βι. ηε ζεκειηψδε απφθαζε ηνπ ΣηΔ 74/29 (Οινκ.) γηα ηελ κνληκφηεηα ζηνλ: απμά, Ζ ζπληαγκαηηθή θαη δηνηθεηηθή λνκνινγία ηνπ ΣηΔ, ζ. 49επ. 15

ππαιιήινπ ζχκθσλα κε ην Σχληαγκα θαη θαη επέθηαζε ηνλ ΥΚ 40. Ωζηφζν, ην ίδην ην Σχληαγκα πξνβιέπεη θαη θαηεγνξίεο δεκνζίσλ ππαιιήισλ κε δηαθνξεηηθφ κελ λνκηθφ θαζεζηψο (ά. 103), νη νπνίνη φκσο νξηζκέλεο θνξέο ιεηηνπξγνχλ σο, ζα έιεγε θαλείο, «νηνλεί» κφληκνη δεκφζηνη ππάιιεινη. Δπνκέλσο, είλαη ζθφπηκε ε ελδειερήο εμέηαζε ηεο κνληκφηεηαο σο ζεκειίνπ ηνπ δηθαηψκαηνο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο ηνπ ππαιιήινπ θαηά ηελ πεηζαξρηθή δηαδηθαζία κε ηα έλδηθα κέζα πνπ πξνβιέπεη ν ΥΚ. Ωο κνληκφηεηα νξίδεηαη «ην ζχλνινλ ησλ εγγπήζεσλ, ηαο νπνίαο ην δίθαηνλ ζεζπίδεη θαηά ησλ απζαηξέησλ απνιχζεσλ θαη κεηαβνιψλ θαηαζηάζεσλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ» 41. Ζ αξρή ηεο κνληκφηεηαο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαζηεξψζεθε γηα πξψηε θνξά κε ην άξζξν 102 ηνπ Σπληάγκαηνο ηνπ 1911, κεηά απφ εηζήγεζε ηνπ Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ. Ο δηθαηνινγεηηθφο ιφγνο ηεο ζέζπηζεο ηεο αξρήο ηεο κνληκφηεηαο ήηαλ ε νκαιή ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Ζ ζπλερήο ελαιιαγή ησλ θπβεξλήζεσλ έζεηε ζε θίλδπλν ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, θαζψο ε άλνδνο δηαθνξεηηθνχ θφκκαηνο ζηελ εμνπζία ζπλεπαγφηαλ ζρεδφλ απηφκαηα ηελ απνκάθξπλζε ησλ ππαιιήισλ πνπ είραλ δηνξηζηεί απφ ηελ πξνεγνχκελε θπβέξλεζε θαη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπο κε θηιηθά πξνζθείκελα πξφζσπα. Οη κφληκνη δεκφζηνη ππάιιεινη είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζνπλ ηελ ζπλέρεηα ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη λα δηεπθνιχλνπλ, ράξε ζηηο ηερληθέο ηνπο γλψζεηο θαη ηελ επηζηεκνληθή ηνπο θαηάξηηζε, ηελ εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο πνπ έρεη απνθαζηζηεί, φληαο ζεηηθνί δέθηεο θαη εθηειεζηέο ησλ επηινγψλ ηεο λνκηκνπνηεκέλεο δηνηθεηηθήο θνξπθήο. Ο πνιηηηθφο πξντζηάκελνο νπζηαζηηθά θαιείηαη λα εηζθέξεη κφλνλ ηηο πνιηηηθέο αξρέο ηνπ 42. Δπηπιένλ, ε κνληκφηεηα απνηειεί εγγχεζε γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο πνιηηηθήο νπδεηεξφηεηαο θαη ηεο λνκηκφηεηαο ηεο δξάζεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, θαζψο ηνπο πξνζηαηεχεη απφ πνιηηηθέο πηέζεηο, νη νπνίεο, κε ηελ πηζαλή κνξθή ηεο απεηιήο απψιεηαο ηεο ζέζεο εξγαζίαο, ζα κπνξνχζαλ λα επεξεάζνπλ απνθαζηζηηθά ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δξάζεο ηνπο. Ζ δηαιεθηηθή απηή ζρέζε κεηαμχ ηεξαξρηθήο ππνηαγήο απφ ηε κία θαη πξνζσπηθήο θαη ιεηηνπξγηθήο αλεμαξηεζίαο απφ ηελ άιιε, ζηελ νπνία εληάζζεηαη ε ινγηθή ηνπ ζεζκνχ ηεο κνληκφηεηαο ησλ δεκνζίσλ 40 Με ηνλ κφληκν ππάιιειν εμνκνηψλεηαη ν δφθηκνο ππάιιεινο, βι. Σάσο- ςμεωνίδη, Δξκελεία Υπαιιειηθνχ Κψδηθα, ζ. 395, Σζάηζο, φπ.π. ζ. 434, Ράϊκο, φπ.π. ζ. 918. 41 Βι. ηαζινόποςλο, Μαζήκαηα Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, ζ. 380-381. 42 ηαζινόποςλορ, φπ.π. ζ. 381. 16

ππαιιήισλ, ηελ αλαδεηθλχεη σο κία απφ ηηο βαζηθφηεξεο ζπληζηψζεο ηεο αξρήο ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ 43. Σην Σχληαγκα ηνπ 1975/1986/2001 ε αξρή ηεο κνληκφηεηαο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ ηππνπνηείηαη ζην ά. 103 παξ. 4. Σχκθσλα κε ηε δηάηαμε απηή, ε αξρή ηεο κνληκφηεηαο είλαη ζχκθπηε κε ηελ χπαξμε θαη ηελ θαηνρή νξγαληθήο ζέζεο. Ωο «νξγαληθέο ζέζεηο» λννχληαη νη λνκνζεηεκέλεο εθείλεο ζέζεηο ηεο δηνηθεηηθήο ηεξαξρίαο, νη νπνίεο αληαπνθξίλνληαη ζε κφληκεο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο 44. Απνθαζηζηηθήο ζεκαζίαο δελ είλαη ν λνκνζεηηθφο ραξαθηεξηζκφο κίαο ζέζεο σο νξγαληθήο, αιιά ε θχζε ηεο ζέζεο πνπ ζα πξέπεη λα ζπληειεί ζηελ εμππεξέηεζε πάγησλ θαη φρη πξφζθαηξσλ αλαγθψλ ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Ωζηφζν, ε αξρή ηεο κνληκφηεηαο δελ εθαξκφδεηαη ρσξίο εμαηξέζεηο. Ήδε έρνπλ αλαθεξζεί νη θαηεγνξίεο εθείλεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, νη νπνίεο δελ ππάγνληαη θαηαξρήλ ζηηο δηαηάμεηο ηνπ ά. 103 45. Πέξαλ απηψλ, ην ά. 103 πξνβιέπεη εμαηξέζεηο νη νπνίεο είηε αλαθέξνληαη ζηελ άξζε ηεο κνληκφηεηαο είηε ζηελ παξάθακςε ηεο αξρήο ηεο ζηειέρσζεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο κε κνλίκνπο ππαιιήινπο, φπσο απηή πξνθχπηεη απφ ηελ εξκελεία θαη ηελ νηθνλνκία ηνπ ά. 103 46. Έηζη, ζηελ παξ. 4 νξίδνληαη νη πξνυπνζέζεηο άξζεο ηεο κνληκφηεηαο θαη ιχζεο ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο. Ζ πξψηε πεξίπησζε είλαη ε θαηάξγεζε ηεο ζέζεο («... εθφζνλ νη ζέζεηο απηέο ππάξρνπλ»). Ζ ζέζε θαηαξγείηαη είηε κε ηελ θαηάξγεζε ηεο ππεξεζίαο ζηελ νπνία ππάγεηαη είηε κε ηελ θαηάξγεζε κφλνλ απηήο. Ο λνκνζέηεο κπνξεί θαηαξρήλ ειεχζεξα λα θαηαξγεί νπνηαδήπνηε ππεξεζία ή ζέζε. Βεβαίσο απαηηείηαη κεγάιε θεηδψ ζηελ ρξήζε ηεο δηάηαμεο θαη ην ΣηΔ κε ηδηαίηεξε επηκέιεηα έζεζε απζηεξνχο φξνπο θαη θξαγκνχο ζηελ πξαθηηθή ηεο δηνίθεζεο λα θαηαξγεί θαη ελ ζπλερεία λα επαληδξχεη νξγαληθέο ζέζεηο κε ζθνπφ λα απαιιαγεί απφ πνιηηηθά αλεπηζχκεηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο. Σηελ απφθαζε 2926/1979 ηνπ ΣηΔ θξίζεθε φηη ζπλέηξερε ηέηνηα πεξίπησζε θαηαζηξαηήγεζεο ηεο κνληκφηεηαο θαη ε δηνίθεζε ππνρξεψζεθε λα επαλαδηνξίζεη ηνλ απνιπζέληα ππάιιειν 47. Σε άιιε φκσο απφθαζή ηνπ 48 ην αλψηαην 43 Έηζη ν Σζάηζορ, φπ.π. ζ. 432-433. Βι. θαη ηνλ Ράϊκο, φπ.π. ζ. 914. 44 Σζάηζορ, φπ.π. ζ. 433. 45 Βι. παξαπάλσ ζ. 14-15. 46 Έηζη ν Ράϊκορ, φπ.π. ζ. 920. 47 Βι. ζρεηηθά Σζάηζο, φπ.π. ζ. 436. 17

απηφ δηθαζηήξην έθξηλε σο επηηξεπηή ηελ θαηάξγεζε αξηζκνχ νξγαληθψλ ζέζεσλ ή βαζκίδαο ηεο ππαιιειηθήο ηεξαξρίαο θαη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπο ζε επίπεδν αξκνδηνηήησλ απφ κε κφληκνπο ππαιιήινπο (κεηαθιεηνχο ή κε ζεηεία ή κε ζρέζε ηδησηηθνχ δηθαίνπ). Ωζηφζν, ε θαηάξγεζε ζέζεσλ ή βαζκίδσλ δελ πξέπεη λα ιάβεη ηφζν κεγάιε έθηαζε, ψζηε λα νδεγήζεη ζε αλαηξνπή ηνπ ζπληαγκαηηθνχ θαλφλα ηεο νξγάλσζεο θαη ζηειέρσζεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο κε κφληκνπο ππαιιήινπο. Άιιε πεξίπησζε ιχζεο ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεο είλαη ε ζπκπιήξσζε ηνπ νξίνπ ειηθίαο ην νπνίν θαζνξίδεηαη θάζε θνξά λνκνζεηηθά. Απηνδίθαηα απνιχεηαη ν ππάιιεινο κε ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ 65 νπ έηνπο ηεο ειηθίαο ηνπ θαη θαη εμαίξεζε κε ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ 60 νπ, εθφζνλ βέβαηα έρεη ζπκπιεξψζεη 35 ρξφληα πξαγκαηηθήο ζπληάμηκεο δεκφζηαο ππεξεζίαο (ά. 155 παξ. 1 θαη 2 ΥΚ). Άξζε ηεο κνληκφηεηαο πθίζηαηαη θαη ζε πεξίπησζε παχζεο. Ζ πξψηε πεξίπησζε ζπληξέρεη σο ζπλέπεηα δηθαζηηθήο απφθαζεο. Σχκθσλα κε ην ά. 149 ΥΚ ν ππάιιεινο εθπίπηεη απηνδηθαίσο ηεο ππεξεζίαο ιφγσ πνηληθήο θαηαδίθεο ζε πεξίπησζε πξφζθαηξεο θάζεηξμεο, επηβνιήο νπνηαζδήπνηε πνηλήο γηα αδηθήκαηα αλαθεξφκελα ζηελ πεξ. ά ηεο παξ. 1 ηνπ άξζξνπ 8 ηνπ ΥΚ ( θινπή, ππεμαίξεζε θιπ.), θαζψο θαη φηαλ ηνπ έρεη επηβιεζεί ζηέξεζε ησλ πνιηηηθψλ ηνπ δηθαησκάησλ. Ζ δηνίθεζε ελ πξνθεηκέλσ πεξηνξίδεηαη ζηελ έθδνζε δηαπηζησηηθήο πξάμεο ηεο έθπησζεο ηνπ ππαιιήινπ. Ζ δεχηεξε -θαη ζαθψο πην ελδηαθέξνπζα απφ απφςεσο πεηζαξρηθνχ δηθαίνπ- πεξίπησζε είλαη ε απφιπζε θαηφπηλ ζρεηηθήο απφθαζεο ηνπ ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ, ην νπνίν, ζχκθσλα κε ηελ ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε, πξέπεη λα απαξηίδεηαη ηνπιάρηζηνλ θαηά ηα δχν ηξίηα απφ δεκνζίνπο ππαιιήινπο ( ά. 103 παξ. 4 εδ. β ). Τν Σπκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο έθξηλε φηη σο παχζε λνείηαη απνθιεηζηηθά ε νξηζηηθή θαη φρη ε πξνζσξηλή 49. Σχκθσλα κε ηνλ ππαιιειηθφ θψδηθα, ην ππεξεζηαθφ ζπκβνχιην κπνξεί λα επηβάιεη ηελ πνηλή απηή κφλνλ εθφζνλ έρεη εμαθξηβσζεί ε ηέιεζε πεηζαξρηθνχ παξαπηψκαηνο απφ απηά πνπ πξνβιέπνληαη πεξηνξηζηηθά ζην ά. 107 παξ. 2. Τελ απφθαζε ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ αμηψλεη ν ζπληαγκαηηθφο λνκνζέηεο θαη ζηελ πεξίπησζε ππνβηβαζκνχ ηνπ ππαιιήινπ θαηά έλα βαζκφ ( βι. ά. 109 παξ. 1 ζη. δ ΥΚ), 48 Βι. αλαθνξά ζηελ απφθαζε ΣηΔ 1715/1983 (Οινκ.) ζε Ράϊκο, φπ.π. ζ. 920-921. 49 ΣηΔ 1849/1980. Αληίζεηε ε άπνςε ηνπ Ράϊκος, φπ.π. ζ. 924. 18

ελψ ζηελ πεξίπησζε ηεο κεηάζεζεο αξθεί ζχκθσλε γλψκε (ά. 67 παξ. 5 ΥΚ). Πέξα φκσο απφ ηελ πξφβιεςε ηεο αζθαιηζηηθήο δηθιείδαο ηνπ ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ ην Σχληαγκα παξέρεη ζηνλ ππάιιειν ηε δπλαηφηεηα λα πξνζβάιεη ηελ απφθαζε απηή θαη κάιηζηα ελψπηνλ ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο. Τν έλδηθν κέζν είλαη ε ππαιιειηθή πξνζθπγή (ά. 142 ΥΚ) 50 θαη πξφθεηηαη γηα κία απφ ηηο ειάρηζηεο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ην ΣηΔ δελ εμεηάδεη κφλν ηε λνκηκφηεηα ηεο πξνζβαιιφκελεο απφθαζεο, αιιά εηζέξρεηαη θαη ζηελ νπζία ηεο ππφζεζεο 51. Αμίδεη εδψ λα ζεκεησζεί φηη γηα ηηο ππφινηπεο πεηζαξρηθέο πνηλέο πιελ ηνπ ππνβηβαζκνχ θαη ηεο νξηζηηθήο παχζεο ν λ. 2944/2001 (ά. 4 παξ. 1) πξνέβιεςε ηε δπλαηφηεηα ππνβνιήο ππαιιειηθήο πξνζθπγήο ελψπηνλ ησλ ηαθηηθψλ δηνηθεηηθψλ δηθαζηεξίσλ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηνπ Τξηκεινχο Δθεηείνπ (ά. 142 παξ. 2 ΥΚ). Ζ ππαιιειηθή πξνζθπγή ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε έρεη λνκνζεηηθφ ππφβαζξν θαη επνκέλσο κπνξεί λα αθαηξεζεί κε λνκνζεηηθή πξάμε ζην κέιινλ. Αθφκα, πάλησο, θαη ζε κία ηέηνηα πεξίπησζε ν ππάιιεινο ζα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζβάιεη ηελ πεηζαξρηθή απφθαζε κε αίηεζε αθπξψζεσο 52. Δμεηδίθεπζε ηεο αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο ζεσξείηαη απφ ηνλ Σζάηζο 53 ε ζπληαγκαηηθή εγγχεζε ηεο κηζζνινγηθήο εμέιημεο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ε νπνία θαηνρπξψλεηαη επίζεο ζην ά. 103 παξ. 4 εδ. β. Οη θαη ηδίαλ ξπζκίζεηο ππάγνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ θνηλνχ λνκνζέηε, ν νπνίνο ζε θάζε πεξίπησζε ζα πξέπεη λα ιάβεη ππφςε δηάθνξεο αξρέο πνπ ηίζεληαη απφ ην Σχληαγκα (π.ρ. ε αξρή ηεο ηζφηεηαο) θαηά ηε δηακφξθσζε ησλ κηζζνινγηθψλ θιηκαθίσλ. Οη εμαηξέζεηο φκσο απφ ηελ αξρή ηεο κνληκφηεηαο, νη νπνίεο πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 103 ηνπ Σπληάγκαηνο δελ αλαθέξνληαη κφλν ζηηο πεξηπηψζεηο ιχζεο ηεο ππαιιειηθήο ζρέζεηο, αιιά θηλνχληαη θαη πξνο κία άιιε θαηεχζπλζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, απνηεινχλ εμαηξέζεηο απφ ηελ αξρή ηεο νξγάλσζεο θαη ζηειέρσζεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο κε κφληκνπο ππαιιήινπο. Πξφθεηηαη γηα ηηο πεξηπηψζεηο ησλ κεηαθιεηψλ ππαιιήισλ, ησλ ππαιιήισλ κε ζρέζε ηδησηηθνχ δηθαίνπ θαη ησλ ππαιιήισλ κε ζεηεία 54. 50 Γηα ηελ ππαιιειηθή πξνζθπγή βι. αλαιπηηθά ζην Γεχηεξν Μέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζ. 37επ. 51 Ά. 43 ηνπ π.δ. 18/89. Βι. θαη πηλιωηόποςλο, Δγρεηξίδην Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ ΗΗ, ζ. 167. 52 πηλιωηόποςλορ- Χπςζανθάκηρ, φπ.π. ζ. 176-177. 53 π.π. ζ. 437-438, φπνπ θαη αλαπηχζζεηαη ελδηαθέξνπζα πξνβιεκαηηθή ζρεηηθά κε ηε δπλαηφηεηα ηνπ λνκνζέηε λα απμνκεηψλεη ειεχζεξα ηηο απνδνρέο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ. 54 Γηα ηελ ηππνινγία βι. Ράϊκο, φπ.π. ζ. 926επ. 19