ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ρνιή Γηνίθεζεο θαη Οηθνλνκίαο Σκήκα Λνγηζηηθήο Θέκα πηπρηαθήο εξγαζίαο: «Ο επαλαπαηξηζκφο ησλ Αιβαλψλ ζηε ρψξα ηνπο θαη ε επαλέληαμε ζηε θνηλσλία.» ππνβιεζείζα ζηνλ θαζεγεηή Καξαζαββφγινπ Αλαζηάζην απφ ηελ ζπνπδάζηξηα ΔΛΜΑΕΗ ΔΝΣΔΛΑ (Κνπληνπξηψηνπ 195, 18535 Πεηξαηά) Έλαξμε: Μάξηηνο 2006 Παξάδνζε: Μάηνο 2007 ΠΔΗΡΑΗΑ 2007

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ ειίδα ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ... 2 Πξφινγνο... 4 Δηζαγσγή... 5 Ζ ηζηνξία ηεο Αιβαλίαο... 6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΑΛΒΑΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΖ... 7 1.1 Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα θαη ζε άιιεο ρψξεο... 7 1.2 Υξνληθή πεξίνδνο ηεο Αιβαληθήο κεηαλάζηεπζεο... 9 1.3 Κνηλσληθή ζχλζεζε... 13 1.4 Υξνληθή πεξίνδνο ζπλζήθεο θαη ζπγθπξίεο κεηαλάζηεπζεο... 15 1.5 Υαξαθηεξηζκφο ηεο Αιβαληθήο κεηαλάζηεπζεο... 17 1.5.1 Νφκηκε κεηαλάζηεπζε... 17 1.5.2 Παξάλνκε κεηαλάζηεπζε... 18 1.5.3 Πξφζθπγεο... 20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν : ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΠΗΓΡΑΖ ΣΩΝ ΓΤΟ ΥΩΡΩΝ... 21 2.1 Δπηηεχγκαηα ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα... 21 2.2 Αιιειεπίδξαζε θαη επηξξνέο κεηαμχ ησλ δπν ρσξψλ... 22 2.3 Αιιειεπίδξαζε θαη Δπηξξνέο ζην νηθνλνκηθφ ηνκέα ησλ δπν ρσξψλ... 24 2.4 Μεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα... 27 2.5 Οη ζπλζήθεο ζηελ Διιάδα... 30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν : Ο ΔΠΑΝΑΠΑΣΡΗΜΟ ΣΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ... 31 3.1 Ζ Δπηζηξνθή ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ ζηελ ρψξα... 31 3.2 Αλαγθαζηηθφο Δπαλαπαηξηζκφο... 33 3.2.1 Οη επαλαπαηξηζζέληεο θαη νη ιφγνη αλαγθαζηηθήο απνκάθξπλζεο απφ ηελ Διιάδα... 33 3.2.2 πλζήθεο επαλαπαηξηζκνχ... 34 3.2.3. Καηεγνξίεο βίαηα επαλαπαηξηζκέλσλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ... 34 2

3.2.4 Ζ επηινγή ηεο παξακνλήο ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ ζηελ ρψξα ηνπο34 3.2.4.1 Αηηίεο γηα ηελ απφθαζε παξακνλήο ζηελ Αιβαλία... 35 3.2.4.2 Παξαθαηαζήθε απφ ηελ Διιάδα... 36 3.2.5 Ζ επηζηξνθή ζηελ Διιάδα... 37 3.2.5.1 Αηηίεο επηζηξνθήο ζηελ Διιάδα... 38 3.2.5.2 Παξαθαηαζήθε ζηελ Διιάδα... 39 3.2.6 Μεηαλάζηεπζε ζε ηξίηε ρψξα... 40 3.2.6.1 Αηηίεο λέαο απνδεκίαο... 41 3.2.6.2 Παξαθαηαζήθε ζηελ Διιάδα... 41 3.3 Δζεινληηθφο Δπαλαπαηξηζκφο... 42 3.3.1 Οη θαηεγνξίεο ησλ εζεινληηθά επαλαπαηξηδφκελσλ αιβαλψλ... 42 3.3.2 Πξνζσπηθνί Λφγνη... 43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο : ΔΠΗΠΣΩΔΗ ΔΠΑΝΑΠΑΣΡΗΜΟΤ... 45 4.1 Οη επαλαπαηξηδφκελνη κεηαλάζηεο... 45 4.2 Οη λένη κέρξη 15 εηψλ... 45 4.2.1 Δθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία... 46 4.2.2 Κνηλσληθή αθνκνίσζε... 47 4.3 Οη κεγαιχηεξεο ειηθίαο θαη νη εξγάηεο ησλ παξαγσγηθψλ ειηθηψλ... 48 4.3.1 Οηθνλνκηθή επαλέληαμε... 49 4.3.2 Κνηλσληθή επαλέληαμε... 50 4.4 Δπηζηξνθή ιφγσ ζπληαμηνδφηεζεο... 50 4.5 Πνιηηηθή Δπαλαπαηξηζκνχ... 51 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ν : πκπεξαζκαηηθέο - παξαηεξήζεηο... 53 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 ν : ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 56 6.1 Διιεληθή βηβιηνγξαθία... 56 6.2 Ξέλε βηβιηνγξαθία... 56 6.3 Άξζξα εθεκεξίδσλ... 58 6.4 Πεγέο ζην Γηαδίθηπν... 58 3

Πξόινγνο Ζ παξνχζα εξγαζία ζηνρεχεη ζηε ζθηαγξάθεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο εηζξνήο Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα θαη ηνλ επαλαπαηξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ απηψλ αξγφηεξα ζηελ Αιβαλία. θνπφο είλαη λα θαηαδείμνπκε αξρηθά πνηεο θνηλσληθέο νκάδεο επηιέγνπλ ην δξφκν ηεο κεηαλάζηεπζεο, ζε πνηα ρξνληθή πεξίνδν πξαγκαηνπνηήζεθε ην πξψην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα θαη θάησ απφ πνηεο ζπλζήθεο γηα πνηνπο ιφγνπο, εάλ εθπιεξψζεθαλ νη πξνζδνθίεο ηνπο θαηά ηελ παξακνλή ηνπο ζηελ Διιάδα θαη ηη επηξξνέο κεηέθεξαλ θαηά ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο ζηελ Διιάδα απφ ηελ Αιβαλία. ηε ζπλέρεηα ζα αζρνιεζνχκε εθηελψο κε ην δήηεκα ηνπ επαλαπαηξηζκνχ, αλαιχνληαο θαη πάιη ην πνηνη επηζηξέθνπλ θαη γηαηί, νη επηξξνέο πνπ κεηαθέξνπλ απφ ηελ παξακνλή ηνπο ζηελ Διιάδα ζε ζρέζε κε ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν, ηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο, ηα «εηζαγφκελα» απφ ηνπο παιηλλνζηνχληεο πνιηηηζηηθά θαη πνιηηηζκηθά ζηνηρεία, ηε ζπκβνιή ηεο παξακνλήο ηνπο ζηελ αηνκηθή αιιά θαη γεληθφηεξε νηθνλνκηθή αλάπηπμε. ην ζεκείν απηφ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θαζεγεηή κνπ Κν Καξαζαββφγινπ Αλαζηάζην, πνπ κνπ έδσζε ηελ επθαηξία λα αζρνιεζψ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα θαη θπζηθά γηα ηελ βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε ζηελ πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο εξγαζίαο. 4

Δηζαγωγή Έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Διιάδαο είλαη φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη εμειηρζεί ζε πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία, θηινμελψληαο ζεκαληηθφ αξηζκφ κεηαλαζηψλ, ε πιεηνςεθία ησλ νπνίσλ πξνέξρεηαη απφ ηελ Αιβαλία. ηελ παξνχζα εξγαζία ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαδείμνπκε θαηαξράο ην πφηε ε Διιάδα κεηαηξάπεθε απφ ρψξα «εμαγσγήο» κεηαλαζηψλ ζε ρψξα θηινμελίαο επηθεληξψλνληαο θχξηα ζηνλ αιβαληθφ πιεζπζκφ. Θα αλαιχζνπκε ηηο αηηίεο πνπ νδήγεζαλ κεγάιν κέξνο ησλ Αιβαλψλ ζηελ απνδεκία. Θα δηαπηζηψζνπκε, φηη νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο δελ απνηεινχλ εληαίν θνκκάηη, αιιά θαηεγνξηνπνηνχληαη ζε ζρέζε κε ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο, ηε ρξνληθή πεξίνδν πνπ ήξζαλ ζηε ρψξα καο, θαη ην θαζεζηψο λνκηκφηεηαο ή κε ζην νπνίν δνπλ ζηε ρψξα καο. Θα δνχκε φηη ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηα επηηεχγκαηα ηα νπνία θαηακεηξνχλ νη κεηαλάζηεο απηνί ζηε ρψξα καο, αιιά θαη ηελ θιεξνλνκηά πνπ θέξνπλ καδί ηνπο, ζε ζρέζε κε ηελ θαηεγνξία, ζηελ νπνία αλήθνπλ. ηε ζπλέρεηα ζα πξνζπαζήζνπκε λα θαηαγξάςνπκε ηηο ζπλζήθεο θαη ηηο δπζθνιίεο, ηηο νπνίεο αληηκεησπίδνπλ θαηά ηνλ επαλαπαηξηζκφ. Γελ ζα ζηαζνχκε κνλάρα ζηνλ εζεινληηθφ επαλαπαηξηζκφ, φπνπ ζα καο απαζρνιήζνπλ ζίγνπξα νη αηηίεο πνπ επηιέγεη θαλείο λα επαλαπαηξηζηεί θαη νη δπζθνιίεο, ηηο νπνίεο αληηκεησπίδνπλ νη λένη έσο 15 εηψλ, νη αλήθνληεο ζηηο παξαγσγηθέο ειηθίεο, αιιά θαη νη ζπληαμηνχρνη θαηά ηνλ επαλαπαηξηζκφ ηνπο ζε νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν. Θα κειεηήζνπκε θαη ηηο θαηεγνξίεο κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη αλαγθάδνληαη ζε επαλαπαηξηζκφ. Καη πάιη ζα πξνβνχκε ζε θαηεγνξηνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ επηιέγνπλ ηελ παξακνλή ζηελ παηξίδα, απηνχο πνπ επηζηξέθνπλ ζηελ Διιάδα θη εθείλνπο πνπ παίξλνπλ μαλά ην δξφκν ηεο απνδεκίαο πξνο θάπνηα ηξίηε ρψξα. Θα θαλνχλ έηζη νη δηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηηο αηηίεο επηινγήο ηνπο, ηηο ζπλζήθεο πνπ δνπλ ζηε ρψξα ηνπο, ηηο παξαθαηαζήθεο πνπ έρνπλ ζηελ Διιάδα. 5

Ζ ηζηνξία ηεο Αιβαλίαο Ζ Αιβαλία κηα θησρή θαη πνιηηηθά αζηαζήο ρψξα θαηαιήθζεθε απφ ηηο ηηαιηθέο θαη γεξκαληθέο δπλάκεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2 νπ παγθφζκηνπ πφιεκνπ. Ζ αληίζηαζε ησλ πνιηηψλ ζηελ απαζρφιεζε πξνεηνίκαζαλ ην έδαθνο γηα ηνπο θνκκνπληζηέο, ηνλ Enver Hoxha, γηα λα πάξεη ηνλ έιεγρν ηεο ρψξαο θαη λα θαζηεξψζεη κηα νινθιεξσηηθή δηθηαηνξία. Ο Enver Hoxha άζθεζε έλα ξηδηθφ πξφγξακκα κεηαξξχζκηζεο επί ζαξαληαηεζζάξσλ εηψλ, φπνπ θαηάζηξεςε ηε δχλακε ησλ ηδηνθηεηψλ, θξαηηθνπνίεζε φιεο ηεο βηνκεραλίεο, ηηο ηξάπεδεο θαη ηηο εκπνξηθέο ηδηνθηεζίεο θαη δεκηνχξγεζε κηα ειεγρφκελε απφ ην θξάηνο ζνζηαιηζηηθή θνηλσλία. Έηζη ε Αβαληά απφ ην 1941 κέρξη ην ζάλαην ηνπ Hoxha ην 1985 έδεζε έλα απφ ηα πην θαηαπηεζηηθά θαη απνκνλσκέλα θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα ζην θφζκν. (Carter, 1986). Όπσο αλέθεξα παξαπάλσ ην θαζεζηψο απηφ επέδεζε κέρξη ην ζάλαην ηνπ εγέηε ην 1985 θαη επηθξάηεζε κέρξη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90. Οπνηνδήπνηε ηαμίδη εθηφο ζπλφξσλ ηεο ρψξαο ήηαλ απαγνξεπκέλν φπσο θαη ε απφθηεζε ηδησηηθψλ απηνθίλεησλ. Ζ ζξεζθεία φρη κφλν θαηαπηέζηεθε αιιά θεξχρηεθε παξάλνκε. Πξνζπαζψληαο γηα ηελ απηάξθεηα, ν Hoxha θαη νη ζπλάδειθνί ηνπ απνζάξξπλαλ ην εκπφξην, έγηλε παξάλνκν γηα ηνπο Αιβαλνχο λα θαηέρνπλ μέλν λφκηζκα θαη ηηκψξεζαλ ζνβαξά νπνηνλδήπνηε ζα ήηαλ αληίζεηνο. Σα αλαγθαζηηθά ζηξαηφπεδα εξγαζίαο ζπλέβαιαλ ψζηε ε Αιβαλία λα ζεσξείηαη σο "Gulag ησλ Βαιθαλίσλ." Ζ Αιβαλία ήηαλ ην ηειεπηαίν θνκκνπληζηηθφ θαζεζηψο πνπ έπεζε θαη κφλν φηαλ έγηλε απηφ, ν θφζκνο ζπλεηδεηνπνίεζε ην κέγεζνο ηνπ ηέικαηνο πνπ άθεζε πίζσ. Σν 1992, έλα έηνο ή δχν κεηά απφ ην ηέινο ηνπ θνκκνπληζκνχ, ιηγφηεξνη απφ 5% ησλ Αιβαλψλ ήηαλ θάηνρνη ησλ ηειεθψλσλ θαη ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα ήηαλ κφλν $650. Ζ θαηάζηαζε έρεη βειηησζεί, αιιά ε Αιβαλία καδί κε ηε Μνιδαβία, παξακέλνπλ απφ ηηο θησρφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. (Triandafyllidou θαη Veikou, 2002:190). 6

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο : ΑΛΒΑΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΖ 1.1 Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα θαη ζε άιιεο ρώξεο Οη αλαηξνπέο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαζεζηψησλ απφ ην 1989 θαηέζηεζαλ ηελ Διιάδα κηα απφ ηηο θπξηφηεξεο ρψξεο, πξνο ηελ νπνία πξαγκαηνπνηνχληαλ καδηθή θαη αλεμέιεγθηε εηζξνή μέλσλ κεηαλαζηψλ. Ηδηαίηεξα ην 1990 ην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα πήξε ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο κε απνηέιεζκα ε Διιάδα, ε νπνία απνηεινχζε ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ, άξρηζε λα ππνδέρεηαη κεηαλάζηεο, νη πιεηνςεθία ησλ νπνίσλ πξνέξρνληαλ απφ ηελ Αιβαλία. πλεπψο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 πάλσ απφ 600.000 Αιβαλνί, έλαο ζηνπο πέληε απφ ηνλ πιεζπζκφ, δηέζρηζαλ ηα ειιεληθφ-αιβαληθά ζχλνξα, γηα κηα θαιχηεξε θπξίσο νηθνλνκηθή δσή. (Triandafyllidou θαη Veikou, 2002:190). Μέζα ζε ηξία έηε απφ 1991-1993 έλα κεγάιν θχκα Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ πεξίπνπ 200.000-300.000 πνιίηεο κεηαλάζηεπζαλ ζηνπο πινπζηφηεξνπο γείηνλεο ηεο Αιβαλίαο,ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Ηηαιία (βι. ζρήκα 1).Μέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο, ην αιβαληθφ Τπνπξγείν εξγαζίαο θαη θνηλσληθψλ ππνζέζεσλ ππνιφγηζαλ 800.000 κεηαλάζηεο,απφ ηνπο νπνίνπο 500.000 κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Διιάδα θαη 200.000 ζηελ Ηηαιία. (Barjaba, K 2000:61).Μεηά ηελ δεκνζίεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο αιβαληθήο απνγξαθήο ηνπ 2001 (INSTAT 2002), εκθαλίζηεθαλ λέεο εθηηκήζεηο γηα ηε θιίκαθα ηεο κεηαλάζηεπζεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90. Ζ απνγξαθή εθηηκάηε φηη θαλεξψλεη κηα απψιεηα ιφγσ ηεο απνδεκίαο πάλσ απφ 600.000, πνπ ππνινγίδεηαη κε ηελ ππνιεηκκαηηθή κέζνδν απνγξαθήο. Απηφο ν αξηζκφο είλαη κηθξφηεξνο απφ ηελ πξνεγνχκελε εθηίκεζε ηνπ Barjaba, K (2000:61) πνπ αλεξρφηαλ ζε 800.000. Άιιεο ρψξεο πνπ θηινμελνχλ έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ είλαη ε Γεξκαλία (12.000), νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο (12.000), ην Ζλσκέλν Βαζίιεην (5.000), Καλαδάο (5.000), Βέιγην (2.500), Γαιιία (2.000), Σνπξθία (2.000), Απζηξαιία 7

(1.000), Διβεηία (1.000) θαη Απζηξαιία (1.460). Μεξηθνί απφ απηνχο ηνπο ηειεπηαίνπο αξηζκνχο πηζαλφηαηα ππνηηκνχληαη, δεδνκέλεο ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ, εηδηθά κέζα ζηελ Δπξψπε, θαη ηεο γξήγνξεο εμέιημεο ησλ λέσλ θαλαιηψλ θαη δηαδξνκψλ κεηαλάζηεπζεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Πξάγκαηη, πξφζθαηα, Αιβαλνί έρνπλ κεηαλαζηεχζεη ζηε Μαιαηζία, ηε ανπδηθή Αξαβία, ηε Νέα Εειαλδία θαη ηε Νφηηα Αθξηθή. (Barjaba, K 2000:61). ρήκα 1: Σα θχκαηα ηεο κεηαλάζηεπζεο. Πεγή: King 2003 Σα ηειεπηαία 15 ρξφληα ε Αιβαλία απνηέιεζε, φπσο αλάθεξα θαη παξαπάλσ, ηε ρψξα κε ην ζεκαληηθφηεξν θχκα κεηαλάζηεπζεο απφ ηελ αλαηνιή πξνο ηελ δχζε. (Barjaba, K 2000:61). 8

1.2 Υξνληθή πεξίνδνο ηεο Αιβαληθήο κεηαλάζηεπζεο Σν πξψην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα έιαβε ρψξα ην 1990 κεηά ηηο αλαηξνπέο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηελ Αιβαλία Ζ αιιαγή ζην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα δεκηνχξγεζε αιιαγέο γεληθφηεξεο, επέθεξε νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, ηφζν γεληθά, φζν θαη αηνκηθά, κε απνηέιεζκα ε κεηαλάζηεπζε λα έρεη σο ζηφρν ηελ εχξεζε θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ δσήο θαη εξγαζίαο, ηελ ειπίδα γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ. Έηζη θαηά ηελ δηάξθεηα Ηνπλίνπ-Ηνπιίνπ ηνπ 1990 πεξίπνπ 5000 Αιβαλνί ζηξάθεθαλ πξνο ζηηο δπηηθέο πξεζβείεο ζηα Σίξαλα θαη ηνπο επέηξεςαλ λα κεηαλαζηεχζνπλ γηα ηε δχζε θαη θπξίσο ηελ Ηηαιία. πλνιηθά, απφ ηελ «εηζβνιή πξεζβεηψλ» κέρξη ηηο αξρέο ηνπ 1991 πεξίπνπ 20.000 κεηαλάζηεπζαλ ζε μέλε ρψξα. ηελ ζπλερεία ην Μάξηην ηνπ 1991 κεηά απφ ηηο πξψηεο δεκνθξαηηθέο εθινγέο ηεο Αιβαλίαο πνπ πξνθάιεζαλ κηα αλαζηάησζε θαη κηα αλήζπρε πνιηηηθή θαηάζηαζε, νδήγεζε ζηελ πξψηε έμνδν ησλ «αλζξψπσλ-βάξθα» ζηε λφηηα Ηηαιία κε 25.000 κεηαλάζηεο ειπίδνληαο γηα κηα θαιχηεξε δσή. (http://www.migrationdrc.org). Σν δεχηεξν θχκα κεηαλαζηψλ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1997 κε ηελ θαηάξξεπζε ελφο ζρεδίνπ ππξακίδσλ, φπνπ νδήγεζε ζε κηα πεξίνδν πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο αλαηαξαρήο. Πεξίπνπ νη κηζνί Αιβαλνί είραλ επελδχζεη ζε απηή ηε κεραλνξξαθία, θαη ε Παγθφζκηα Σξάπεδα ππνιφγηζε φηη ε ρακέλε απνηακίεπζε Αιβαλψλ μεπέξαζε ηα $1,2 δηζεθαηνκκχξηα, πνζφ ίζν κε ην κηζφ ΑΔΠ ηεο ρψξαο ην 1996 (Olsen 2000: 24). Έλα κεγάιν κέξνο ησλ ρξεκάησλ ήηαλ επελδπκέλν ζηηο ππξακίδεο, παξαηξάπεδεο, θπξίσο απφ ην ζπζζσξεπκέλν θεθάιαην ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ πνπ εξγάδνληαλ ζηελ Ηηαιία θαη ηελ Διιάδα. Καηά ζπλέπεηα έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ ηεο Αιβαλίαο θαη νη επαλαπαηξηδφκελνη νδεγήζεθαλ ζε πηψρεπζε νπζηαζηηθά. Έηζη αθνινχζεζαλ πνιηηηθέο δηακαξηπξίεο πνπ νδεγνχλ ζε κηα δηαθνπή ηνπ λφκνπ θαη ηεο ηάμεο, γηα ηνπο αληηθαηηθνχο απνινγηζκνχο απηήο ηεο πεξηφδνπ. Καηαζηήκαηα φπισλ ιεειαηήζεθαλ, θπιαθηζκέλνη δξαπεηεχνπλ θαη δηάθνξεο ζπκκνξίεο πνπ έρνπλ ηνλ έιεγρν ελφο κεγάινπ κέξνπο ηνπ λφηηνπ κέξνπο ηεο ρψξαο, ηδηαίηεξα ζηε ζεκαληηθή πφιε Vlore, έγηλε γξήγνξα ην ζεκείν απ νπνχ έθεπγαλ νη 9

παξάλνκνη κεηαλάζηεο θαη επίζεο γηλφηαλ παξάλνκν εκπφξην ζηε λφηηα Ηηαιία. (Perlmutter 1998). Έλα ζεκαληηθφ απνηέιεζκα ηεο αλαηαξαρήο πνπ πεξηβάιιεη ηελ θαηάξξεπζε ησλ ππξακίδσλ ήηαλ κηα λέα κεηαλαζηεπηηθή θξίζε. ε έμη εκέξεο, ζηηο αξρέο άλνημεο ηνπ 1997, 10.600 Αιβαλνί δηέζρηζαλ ηελ Αδξηαηηθή ζάιαζζα γηα λα θαηαιήμνπλ ζηελ Apulia, επαλαιακβάλνληαο αθξηβψο ηα γεγνλφηα πνπ έγηλαλ πξηλ έμη ρξφληα. ηελ ζπλερεία απαγνξεπηηθέ νη κεηαθνξά κεηαλαζηψλ κε βάξθεο ιφγν κηαο ζχγθξνπζεο κεηαμχ ελφο ηηαιηθνχ ζθάθνπο αθηνθπιάθσλ θαη κηαο θνπζθσηήο βάξθαο γεκάηε κε Αιβαλνχο κεηαλάζηεο,φπνπ 87 άλζξσπνη έραζαλ ηελ δσή ηνπο θαη νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ γπλαίθεο θαη παηδία. Σέινο ην έηνο 1999 εθεί πνπ ε Αιβαλία ήηαλ ρψξα Απνζηφιεο κεηαλαζηψλ, έγηλε παξαιήπηξηα γηα 500.000 εζληθφ- Αιβαλνχο πξφζθπγεο κε ηελ θξίζε ηνπ Κφζζνβνπ, πνπ απνζηαζεξνπνίεζε ηελ ήδε εχζξαπζηε νηθνλνκηθή θαη δεκνγξαθηθή θαηάζηαζε, εηδηθά ζηελ βφξεηα Αιβαλία. (http://www.migrationdrc.org). Μηα εμίζνπ ζεκαληηθή, αιιά ιηγφηεξν θαιά ηεθκεξησκέλε εζσηεξηθή αλαθαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ζην ίδην ρξνληθφ πιαίζην. Ο θχξηνο ηχπνο εζσηεξηθήο κεηαθίλεζεο πνπ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ζηελ Αιβαλία απφ ην 1989 ήηαλ, φπσο είλαη αλακελφκελν, απφ ηηο αγξνηηθέο πξνο ηηο αζηηθέο πεξηνρέο. Ζ ζνβαξφηεξε απψιεηα πιεζπζκψλ παξαηεξείηαη ζηνλ αγξνηηθφ ν Βνξξάο, θαζψο επίζεο θαη ζηνλ αγξνηηθφ λφην, ηδηαίηεξα ζηα ρσξηά ςειά επάλσ ζηηο νξεηλέο δψλεο. Οη πεξηνρέο πνπ έρνπλ θεξδίζεη ηνλ πεξηζζφηεξν, ζε επίπεδν αξηζκψλ, πιεζπζκφ είλαη ην Γπξξάρην, ηα Σίξαλα, ην Elbasan. Απηά, κπνξνχλ λα ειεγρζνχλ απφ ηελ αλαθνξά ζηα ζηνηρεία θαη ηνπο ράξηεο πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηελ αιβαληθή απνγξαθή ηνπ 2001, πνπ ππνηππψλνπλ ηηο αιιαγέο ηνπ πιεζπζκνχ απφ ην 1989-2001 (ζρήκα 2, INSTAT 2002). Όπσο ππνδεηθλχεηαη παξαπάλσ, νχηε ε εζσηεξηθή νχηε ε εμσηεξηθή κεηαλάζηεπζε δελ κπνξεί νξηζηηθά λα κεηξεζεί ππφ απηήλ ηε κνξθή, νχηε ρσξηζηά ε κηα απφ ηελ άιιε. Βάζεη ησλ ζηαηηζηηθψλ θαη ηεο πνηνηηθήο εξκελείαο ηνπο απφ ηνπο δηάθνξνπο ζπληάθηεο θαη αξρέο (INSTAT 2002: 31-34 King, Mai θαη Dalipaj 2003: 62-65), ηξεηο είλαη νη θχξηεο πεξηνρέο κεηαλάζηεπζεο 10

πνπ κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ θαη θάζε κηα απ απηέο απεηθνλίδεη ηηο δηαθνξεηηθέο ηξνρηέο κεηαλάζηεπζεο. ηηο λφηηεο πεξηνρέο, φπσο Απιψλα, Μπεξάηη θαη Κνξπηζά, ηξία ηέηαξηα ηνπ ζπλφινπ ηεο πεξηνρήο απνηειείηαη απφ ηελ απνδεκία ζην εμσηεξηθφ, θπξίσο ζηελ Διιάδα, ελψ κφλν έλα ηέηαξην έρεη θηλεζεί εζσηεξηθά. ηε βφξεηα Αιβαλία, εηδηθά ζηηο εζσηεξηθέο, βνξεηναλαηνιηθέο πεξηνρέο (Tropoje, Puke, Kukes, Diber θαη Mirdite) έρνπλ ππάξμεη δχν ηχπνη κεηαλάζηεπζεο: έλα πςειφ επίπεδν εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο πξνο ηελ πεξηνρή ησλ Σηξάλσλ Γπξξάρην θαη Kruje ηεο θεληξηθήο Αιβαλίαο θαη κηα εμσηεξηθή κεηαλάζηεπζε άκεζε ζηελ Ηηαιία, Διιάδα, Αγγιία θαη άιινπο πξννξηζκνχο. Ζ βνξεηναλαηνιηθή Αιβαλία είλαη ε θησρφηεξε πεξηνρή ηεο ρψξαο, ιφγσ ησλ πεξηνξηζκέλσλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη ησλ ρακειψλ εηζνδεκάησλ, νη νπνίεο πξνέξρνληαη θπξίσο απφ γεσξγία. (http://www.kohajone.com/glob/copyright.php). Ζ θεληξηθή πεξηνρή, εηδηθά ν άμνλαο ησλ Σηξάλσλ θαη Γπξξάρην, είλαη ν αζηηθφο θαη δηνηθεηηθφο ππξήλαο ηεο ρψξαο, απνηειψληαο ηε κεγαιχηεξε πφιε ηεο Αιβαλίαο θαη ηνλ θχξην ιηκέλα ηνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 1989 2001 ππήξμε κηα αχμεζε πεξίπνπ 45 % ζηνλ αζηηθφ πιεζπζκφ απηήο ηεο θεληξηθήο πεξηνρήο σο ζπλέπεηα ηηο εηζξνήο ησλ εζσηεξηθψλ κεηαλαζηψλ απφ ηα πεξηζζφηεξα κέξε ηεο Αιβαλίαο, αιιά εηδηθά απφ ην Βνξξά. Ωο εθ ηνχηνπ ε ηξίηε πεξηθεξεηαθή ηξνρηά κεηαλάζηεπζεο ζπλδπάδεη ηελ ηζρπξή εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε κε ηηο ξνέο απνδεκίαο ζηνπο θχξηνπο πξννξηζκνχο πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ. Οη πεξηνρέο απηέο πξνζειθχνπλ θαη ηνπο επαλαπαηξηζζέληεο κεηαλάζηεο πνπ εξγάζηεθαλ γηα πνιιά ή ιηγφηεξα ρξφληα ζην εμσηεξηθφ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη πεξηνρέο απηέο είλαη ην θέληξν ηεο βηνκεραλίαο θαη ηνπ εκπνξίνπ γεληθά. (Triandafyllidou θαη Veikou, 2002:195). 11

ρήκα 2: Πηπρέο ηεο αιιαγήο πιεζπζκνχ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο 1989-2001. Πεγή: INSTAT 2002 12

1.3 Κνηλωληθή ζύλζεζε Αξρίδνληαο απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 90, ε Διιάδα ιφγν ηεο γεσγξαθηθήο εγγχηεηαο κέζσ ησλ θνηλψλ ζπλφξσλ κε ηελ Αιβαλία έγηλε κηα ειθπζηηθή επηινγή γηα πνιινχο Αιβαλνχο πνιίηεο. Οη παξάγνληεο ήηαλ θπξίσο νηθνλνκηθή, αλ θαη νη πνιηηηθή θαη θνηλσληθνί ιφγνη είλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί γηα ην δξφκν ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ζ αλάγθε γηα ηε θηελή εξγαζία, ε γεσγξαθηθή εγγχηεηα, θαζψο επίζεο θαη νη ζπλαηζζεκαηηθνί ιφγνη εμεγνχλ ηε κεγάιε θαη απμαλφκελε παξνπζία Αιβαλψλ ζηελ Διιάδα. H εθεκεξίδα «ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ» πηζαλνινγεί πσο ν αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ είλαη θνληά ζηνπο 700.000 ( Καζεκεξηλή, 24/01/2003). Σα «ΝΔΑ» ππνινγίδεη φηη ν έλαο ζηνπο 10 ζπνπδαζηέο πνπ παξεπξίζθνληαη ζηε ζηνηρεηψδε θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη αιινδαπνί, πεξηζζφηεξν απφ 80%, Αιβαλνί ( Σα Νέα, 01/02/2003). ε κηα ρψξα, κε ιηγφηεξνπο απφ 11 εθαηνκκχξηα αλζξψπσλ έλαο ηέηνηνο αξηζκφο εθηηκάηε φηη είλαη ππεξβνιηθά πςειφο, απεηιψληαο ηελ ειιεληθή ηαπηφηεηα θαη ηελ πνιηηηζηηθή νκνηνγέλεηα. (Triandafyllidou θαη Veikou, 2002:195). Φαίλεηαη, φηη νη πιεηνςεθία ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ είλαη αλεηδίθεπηνη εξγάηεο θαη αζρνινχληαη θχξηα κε ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. ε πνζνζηά θαηά πξνζέγγηζε ην 72% είλαη άληξεο, ελψ ην 44% είλαη γπλαίθεο (βι. Γηάγξακκα 1). Όζνλ αθνξά ην κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ κεηαλαζηψλ απηψλ, κπνξνχκε λα πνχκε, φηη θαηά πξνζέγγηζε, απφ ηνπο άληξεο ην 3% είλαη αλαιθάβεην, ην 42% έρεη νινθιεξψζεη ηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ην 48% έρεη νινθιεξψζεη ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη έλα 17% είλαη απφθνηηνη ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. ηηο γπλαίθεο ηα πνζνζηά είλαη ην 2% αλαιθάβεην, 29% απφθνηηνη πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, 59% δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη 18% ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (βι. Γηάγξακκα 2). Οη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο απφ ηελ Αιβαλία επηιέγνπλ ην δξφκν ηεο απνδεκίαο θχξηα ζηηο παξαγσγηθέο ειηθίεο 30-34 εηψλ. Πεξίπνπ ην 39% ησλ αληξψλ θαη ην 43% ησλ γπλαηθψλ αλήθνπλ ζηηο ειηθίεο απηέο (βι. Γηάγξακκα 3). Σα ζηνηρεία απηά πξνέθπςαλ έπεηηα απφ εξεπλά ηνπ Δζληθνχ Παξαηεξεηεξίνπ Απαζρφιεζεο (ΔΠΑ, 1999). 13

Γηάγξακκα 1: Πνζνζηά αληξψλ θαη γπλαηθψλ επί ηνπ ζπλφινπ ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ. 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ποσοστά Άντρες Γσναίκες Πεγή: ΔΠΑ, 1999 Γηάγξακκα 2: Πνζνζηά κνξθσηηθνχ επηπέδνπ αληξψλ θαη γπλαηθψλ επί ηνπ ζπλφινπ ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ. 70% 60% 50% 40% 30% Άντρες Γσναίκες 20% 10% 0% Αναλυάβητοι Πρωτοβάθμια Εκπ. Δεστεροβάθμια Εκπ. Τριτοβάθμια Εκπ. Πεγή: ΔΠΑ, 1999 14

Γηάγξακκα 3: Οηθνγελεηαθή Καηάζηαζε αληξψλ θαη γπλαηθψλ επί ηνπ ζπλφινπ ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ. 70% 60% 50% 40% 30% Άντρες Γσναίκες 20% 10% 0% Άγαμοι Έγγαμοι Πεγή: ΔΠΑ, 1999 1.4 Υξνληθή πεξίνδνο ζπλζήθεο θαη ζπγθπξίεο κεηαλάζηεπζεο Σν πξψην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα έιαβε ρψξα ην 1991 κεηά ηηο αλαηξνπέο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηελ Αλαηνιηθή θαη Κεληξηθή Δπξψπε. Σν δεχηεξν θχκα κεηαλαζηψλ πξαγκαηνπνηήζεθε κεηαμχ ηνπ 1991 θαη ηνπ 1997. Παξνπζηάδνληαη κεγάιεο δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμχ ησλ κεηαλαζηψλ ηνπ πξψηνπ θχκαηνο θαη ηνπ δεπηέξνπ θπξίσο ζε ζρέζε κε ηε δηαβίσζε θαη κε ηηο εξγαζηαθέο ηνπο ζπλζήθεο. Παξαηεξείηαη δηαθνξνπνίεζε ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία ησλ κεηαλαζηψλ ηνπ πξψηνπ θαη ηνπ δεχηεξνπ θχκαηνο κεηαλαζηψλ, φπνπ νη δεχηεξνη είλαη κεγαιχηεξεο ειηθίαο θαη ζηφρν έρνπλ φρη ηελ πξνζσξηλή ηνπο παξακνλή ζηελ Διιάδα γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο, φπσο είραλ νη κεηαλάζηεο ηνπ πξνεγνχκελνπ θχκαηνο, αιιά ηε κφληκε εγθαηάζηαζή ηνπο. Οη κεηαλάζηεο ηνπ πξψηνπ θχκαηνο αληηκεηψπηζαλ ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζην δήηεκα εχξεζεο ζηέγεο. Ζ έιιεηςε θέληξσλ ππνδνρήο νδήγεζε ζε κεγάιε ζπγθεληξνπνίεζε κεηαλαζηψλ ζην θέληξν ηεο Αζήλαο, ζε πεξηνρέο, φπσο ε Οκφλνηα, ε Πιαηεία Βαζχο, ην Μεηαμνπξγείν, ε 15

Κπςέιε θαη ε Καιιηζέα θαη ζηε δεκηνπξγία ησλ ιεγφκελσλ «ζηεθηψλ». Σαπηφρξνλα παξαηεξήζεθε ηδηαίηεξα έληνλν θιίκα μελνθνβίαο, ην νπνίν φρη απιά ζπληεξήζεθε, αιιά θαη δηνγθψζεθε απφ ηα ΜΜΔ. Αληηιήςεηο πνπ ζπλέδεαλ ηελ παξνπζία ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα κε ηελ απμεκέλε εγθιεκαηηθφηεηα ιάκβαλαλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο θαη άξρηζαλ λα θαιιηεξγνχληαη ζηηο ζπλεηδήζεηο ησλ Διιήλσλ θαη κε ηελ θξαηηθή παξέκβαζε. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη, φηη ηα πξναλαθεξφκελα «ζηέθηα» έθιεηζαλ απφ ηελ αζηπλνκία κε αηηηνινγία ηελ αληηκεηψπηζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Ωο απνηέιεζκα είρακε ηελ δεκηνπξγία λέσλ θξπθψλ πεξηζσξηαθψλ «ζηεθηψλ» απφ ηνπο κεηαλάζηεο, θαζψο ήηαλ ηδηαίηεξα εκθαλήο ε έιιεηςε θαηάιιεισλ ρψξσλ ζηήξημεο θαη ππνδνρήο ηνπο. Οη εμειίμεηο απηέο έρνπλ επεξεάζεη αξλεηηθά ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κεηαλαζηψλ ηνπ πξψηνπ θαη δεχηεξνπ θχκαηνο, θαζψο νη παιαηφηεξνη, έρνληαο βειηηψζεη ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο θαη απαζρφιεζήο ηνπο, αληηκεηψπηδαλ κε αίζζεκα ππεξνρήο ηνπο λενθεξκέλνπο. (http://www.newbalkanpolitics.org.mk/napis.asp?id=9&lang=english). Ζ Διιάδα απφηνκα κεηαηξάπεθε απφ ρψξα «απνζηνιήο» κεηαλαζηψλ ζε ρψξα «ππνδνρήο», κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη ζπγθεθξηκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή γηα ηελ πεξίνδν κεηαμχ 1991 θαη 1998 θαη ηαπηφρξνλα λα κελ ππάξρνπλ θαη νη θαηάιιεινη νξγαληζκνί, νη νπνίνη ζα αζρνινχληαη κε δεηήκαηα κεηαλάζηεπζεο θαη ζηελ θαηεχζπλζε ηνπο λα βνεζήζνπλ ηνπο κεηαλάζηεο ζπγθεθξηκέλα ζην γεληθφηεξν πξνζαλαηνιηζκφ ηνπο. (http://www.migrationdrc.org). Ζ αιήζεηα είλαη, φηη θαη νη δχν ρψξεο δελ είραλ πξνβιέςεη δεηήκαηα αλαθνξηθά κε ηελ άλζηζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο εμαηηίαο ηεο ηφζν ξαγδαίαο κεηαλάζηεπζεο. Σα πξψηα ρξφληα παξαηεξήζεθε, γηα παξάδεηγκα, εληνλφηαηα ην θαηλφκελν ηεο πψιεζεο πιαζηήο βίδαο θαη δηαβαηεξίσλ, δξαζηεξηφηεηα ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ ηφζν Έιιελεο, φζν θαη επηηήδεηνη Αιβαλνί κεηαλάζηεο, πνπ θπζηθά δελ κπνξνχλ λα ζπγθαηαιερζνχλ ζηελ θαηεγνξία ησλ αλζξψπσλ εθείλσλ, πνπ ήξζαλ ζηελ Διιάδα γηα εξγαζία θαη γηα λα βειηηψζνπλ ηνπο φξνπο δσήο ηνπο. (http://www.migrationdrc.org). 16

1.5 Υαξαθηεξηζκόο ηεο Αιβαληθήο κεηαλάζηεπζεο 1.5.1 Νόκηκε κεηαλάζηεπζε ηελ θαηεγνξία ηεο κφληκεο κεηαλάζηεπζεο αλήθνπλ νη κεηαλάζηεο εθείλνη πνπ έρνπλ άδεηα παξακνλήο θαη εξγαζίαο ή πξάζηλε θάξηα. Σα πνζνζηά ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ πνπ έρνπλ λνκηκνπνηεζεί ζηελ Διιάδα είλαη ηδηαίηεξα κηθξά ζε ζρέζε κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ δνπλ ζηε ρψξα καο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε, φηη κε βάζε ηηο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο ηνπ 1998 γηα ηε λνκηκνπνίεζε ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ θαηαγξάθεθαλ 240.000, ελψ ν ζπλνιηθφο αξηζκφο ήηαλ 440.000 Αιβαλνί. (Έξεπλα ηνπ Δζληθνχ Παξαηεξεηεξίνπ Απαζρφιεζεο - ΔΠΑ, 1999). Παξφια απηά, έπεηηα απφ κεξηθά ρξφληα, ηα πξάγκαηα βειηηψζεθαλ θαη απφ ηνλ Οθηψβξην 2004 έρνπλ εθδνζεί πεξίπνπ 700.000 άδεηεο. Πξέπεη ζε απηφ ην ζεκείν λα αλαθεξζνχλ ηα ζηνηρεία πνπ έρνπκε θαηαθέξεη λα απνζπάζνπκε απφ ην Διιεληθφ Πξνμελείν ζηε Κνξπηζά θαη αλαθέξνληαη ζηηο βίδεο πνπ πήξαλ Αιβαλνί πνιίηεο γηα ην έηνο 2004. Πίλαθαο 1: Βίδεο πνπ δφζεθαλ ην 2004. Μήλεο Βίδεο Shengen/ αξηζ. Διιεληθέο βίδεο / αξηζ. Ηαλνπάξηνο 147 813 Φεβξνπάξηνο 857 799 Μάξηηνο 1227 1575 Απξίιηνο 1065 1676 Μάηνο 1003 2256 Ηνχληνο 1193 1466 Ηνχιηνο 1039 946 Αχγνπζηνο 902 947 17

επηέκβξηνο 1082 941 Οθηψβξηνο 787 519 Ννέκβξηνο Ν/Α Ν/Α Πεγή: Διιεληθφ Πξνμελείν, Κνξπηζά, 2004 Γηα κηα πεξίνδν δέθα κελψλ δφζεθαλ 9.302 βίδεο Shengen θαη 11.938 Διιεληθέο βίδεο. Ο κέζνο φξνο γηα έλαλ κήλα είλαη 46,51% βίδεο Shengen θαη 59,69% Διιεληθέο βίδεο. Οη βίδεο Shengen ηζρχνπλ ζπλήζσο γηα 6-κήλεο κε 90 κέξεο, 6- κήλεο κε 45 κέξεο, 3-κήλεο κε 45 κέξεο, 2-κήλεο κε 30 κέξεο. Οη Διιεληθέο βίδεο έρνπλ πεξίνδν ηζρχνο 3 ρξφλσλ. (http://www.imepo.gr). Οη κεηαλάζηεο πνπ δνπλ λφκηκα ζηε ρψξα καο ελζσκαηψλνληαη κε κεγαιχηεξε επθνιία ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Σφζν ζην ζέκα ηεο εξγαζίαο, φζν θαη ζην ζέκα ηεο ζηέγαζεο παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξε ζηαζεξφηεηα. πλήζσο εξγάδνληαη αζθαιηζκέλνη θαη καθξνρξφληα, λνηθηάδνπλ ζπίηηα γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα ή θαη αγνξάδνπλ ζπίηηα θαη φρη κφλν ζε πεξηνρέο φπνπ ππάξρνπλ ζπγθεληξσκέλνη πνιινί Αιβαλνί, κε απνηέιεζκα ν θνηλσληθφο ηνπο πεξίγπξνο λα κελ απνηειείηαη κφλν απφ ζπκπαηξηψηεο. Μαζαίλνπλ θαιχηεξα ηελ ειιεληθή γιψζζα, θξνληίδνπλ ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο, δε ζηέιλνπλ φια ηνπο ηα ρξήκαηα πίζσ ζηελ παηξίδα, αιιά δηαηεξνχλ ινγαξηαζκνχο ζε ειιεληθέο ηξάπεδεο. Σαπηφρξνλα, πνιινί απφ ηνπο λφκηκα εγθαηεζηεκέλνπο ιακβάλνπλ ζπληάμεηο απφ ειιεληθνχο αζθαιηζηηθνχο θνξείο. Ζ επηζηξνθή ζηελ παηξίδα γηα απηή ηελ θαηεγνξία απνηειεί καθξνπξφζεζκν ζρέδην ή δελ ιακβάλεηαη θαζφινπ ππφςε. (ΔΠΑ, 1999). 1.5.2 Παξάλνκε κεηαλάζηεπζε ε απηή ηελ θαηεγνξία αλήθνπλ νη κφληκα παξάλνκνη κεηαλάζηεο, νη αιινδαπνί θνηηεηέο πνπ εξγάδνληαη θαη νη επνρηαθνί κεηαλάζηεο. Δδψ ζα καο απαζρνιήζνπλ θπξίσο νη κφληκα παξάλνκνη κεηαλάζηεο, θαζψο είλαη απηνί πνπ ζπγθαηαιέγνληαη ζηνπο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο. (http://www.migrationdrc.org). 18

Σν 1997, νη παξάλνκνη πξνο ηνπο λφκηκνπο κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα είραλ αλαινγία 4:1 λφκηκν κεηαλάζηε. Μεηά απφ ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1997 ζηελ Διιάδα, κε ζέκα ηελ λνκηκνπνίεζε φισλ εθείλσλ πνπ είραλ ππνβάιιεη αίηεζε, νη αλαινγίεο απηεο γίλνληαη πεξίπνπ 1:1. (Barjaba 2000, 61 ;2003: 160-161, 166). Σα απνηειέζκαηα ηεο «Διιεληθήο λνκηκνπνίεζεο» ηνπ 1998 έδεημε φηη 241.561 Αιβαλνί έγηλαλ πιένλ λφκηκνη ηνπιάρηζηνλ γηα ιίγν έλαο αξηζκφο πνπ είλαη ινγηθφο, ζε ζχγθξηζε κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ πεξίπνπ 500.000 Αιβαλψλ ζηελ Διιάδα. Δληνχηνηο, πξέπεη λα ιάβνπκε ππφςε φηη νη κεηαλάζηεο ζηελ Διιάδα είλαη πηζαλφ λα πεξηέιζνπλ ζε κηα θαηάζηαζε παξαλνκίαο κέζα ζε έλαλ πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα, ιφγσ ηνπ ζπζηήκαηνο εξγαζίαο, φπνπ ε άδεηα παξακνλήο ηνπο είλαη, γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο, κφλν γηα έλα έηνο, θαη ε δηαδηθαζία λνκηκνπνίεζεο ηνπο είλαη ρξνλνβφξα θαη κπνξεί λα δηαξθέζεη απφ έμη κήλεο θαη πάλσ. (Fakiolas 2003) Οη κφληκα παξάλνκνη κεηαλάζηεο αλήθνπλ ζηνπο «εθνχζηνπο» θαη «αθνχζηνπο». Όηαλ αλαθεξφκαζηε ζε εθνχζηνπο παξάλνκνπο κεηαλάζηεο, ελλννχκε θχξηα εθείλνπο πνπ δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηε κνληκνπνίεζή ηνπο, θαζψο απνηειεί ηφζν ρξνλνβφξα, φζν θαη αξθεηά αθξηβή δηαδηθαζία. Οη κεηαλάζηεο απηνί έξρνληαη ζηε ρψξα καο γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, ψζηε λα «βγάινπλ ρξήκαηα» θαη λα επηζηξέςνπλ. Λέγνληαο αθνχζηνπο κφληκα παξάλνκνπο κεηαλάζηεο ελλννχκε απηνχο, πνπ ελψ επηζπκνχλ ηε λνκηκνπνίεζή ηνπο, δελ κπνξνχλ, εμαηηίαο ηεο κε πιήξσζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ λνκηκνπνίεζεο, λα ππνβάιινπλ ηα ραξηηά ηνπο. Σα ραξαθηεξηζηηθά σζηφζν ησλ δχν απηψλ νκάδσλ είλαη ίδηα. πλήζσο έξρεηαη ν άληξαο ή ην αληξφγπλν, αθήλνληαο πίζσ ζηελ παηξίδα ηελ ππφινηπε νηθνγέλεηα. Οη κεηαλάζηεο απηνί, ζπλήζσο δνπλ ζε «γθέην», ηφζν γηα εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ, φζν θαη επεηδή ν θφβνο ηεο απέιαζεο δελ ηνπο αθήλεη λα θηλεζνχλ ειεχζεξα. Γελ καζαίλνπλ ηελ ειιεληθή γιψζζα, δελ ελζσκαηψλνληαη πιήξσο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Δξγάδνληαη αλαζθάιηζηνη θαη αιιάδνπλ ζπρλά εξγαζία, αθνχ ζπλήζσο βξίζθνπλ πξφρεηξεο θαη επθαηξηαθέο δνπιεηέο. Ενπλ ζπλήζσο πνιχ ιηηά, ζηέιλνληαο 19

ζηελ παηξίδα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ρξεκάησλ ηνπο. Πνιινί απφ ηνπο κφληκνπο παξάλνκνπο πξφζθπγεο ζπρλά απειαχλνληαη ζηε ζπλέρεηα φκσο επηζηξέθνπλ θαη πάιη ζηελ Διιάδα. (ΔΠΑ, 1999). 1.5.3 Πξόζθπγεο Οη κεηαλάζηεο απηνί έξρνληαη ζηελ Διιάδα γηα πνιχ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, θαζψο απηή απνηειεί πξνζσξηλφ ζηαζκφ ζηελ αλαδήηεζε γηα ηε ρψξα εθείλε ζηελ νπνία ηειηθά ζέινπλ λα εγθαηαζηαζνχλ θαη λα απαζρνιεζνχλ. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Οη κεηαλάζηεο απηνί αληηκεησπίδνπλ πεξίπνπ ηηο ίδηεο ζπλζήθεο δηαβίσζε θαη εξγαζίαο, φπσο νη κφληκνη παξάλνκνη κεηαλάζηεο. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). 20

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν : ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΠΗΓΡΑΖ ΣΩΝ ΓΤΟ ΥΩΡΩΝ 2.1 Δπηηεύγκαηα ηωλ Αιβαλώλ νηθνλνκηθώλ κεηαλαζηώλ ζηελ Διιάδα Ζ απφθαζε γηα απνδεκία ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ αλάγθε γηα θαιπηέξεπζε ησλ φξσλ δσήο θαη κφξθσζεο, ηελ θαιπηέξεπζε γεληθφηεξα ηνπ βηνηηθνχ ηνπο επηπέδνπ. Με βάζε απηφ κπνξνχκε λα πνχκε, φηη νη κεηαλάζηεο απηνί έξρνληαη ζηελ Διιάδα κε ηελ πεπνίζεζε θαη ηελ φξεμε λα «πεηχρνπλ». Γελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη αμηνπνηψληαο είηε ηελ εθπαίδεπζή ηνπο (επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο), είηε ηελ φξεμή ηνπο γηα δνπιεηά θαη ηελ εηδίθεπζή ηνπο ζηνλ ηνκέα, ζηνλ νπνίν απαζρνινχληαη, είηε παίξλνληαο ηελ απφθαζε λα αλεμαξηεηνπνηεζνχλ επαγγεικαηηθά, αλνίγνληαο κηθξά καγαδηά θιπ., θαηφξζσζαλ φρη απιά λα βειηηψζνπλ ην βηνηηθφ ηνπο επίπεδν, αιιά θαη λα εμνηθνλνκήζνπλ αξθεηά ρξήκαηα. Ζ θαηεγνξία απηή ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ νπζία επελδχεη δηπιά, αγνξάδνληαο αθίλεηα θαη δηαηεξψληαο ηξαπεδηθνχο ινγαξηαζκνχο ζηελ Διιάδα θαη ηαπηφρξνλα πξνεηνηκάδνληαο ην έδαθνο γηα ηελ επηζηξνθή ζηελ παηξίδα. Σν θνκκάηη απηφ ησλ κεηαλαζηψλ επελδχεη ζεκαληηθά ζηελ εθπαίδεπζε θαη κφξθσζε ησλ παηδηψλ ηνπο. Γελ είλαη ηπραίν, φηη κηα ζεηξά παηδηψλ κε θαηαγσγή ηελ Αιβαλία ζεθψλνπλ ηελ ειιεληθή ζεκαία ζηηο παξειάζεηο, εηζάγνληαη ζε εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θαη απνθνηηνχλ σο άξηζηνη επηζηήκνλεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε εδψ, επέλδπζε πνπ θάλνπλ νη κεηαλάζηεο απηνί, είλαη απηή ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Δπίηεπγκα ινηπφλ ζεσξείηαη γηα ηνλ νηθνλνκηθφ κεηαλάζηε λα κπνξέζεη λα επηηχρεη, φζα δελ ηνπ δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα επηηχρεη ζηε ρψξα ηνπ. Ζ αγνξά αθηλήησλ, ε απνηακίεπζε ρξεκάησλ θαη ε βειηίσζε ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ησλ παηδηψλ ηνπ, απνηεινχλ πξνηεξαηφηεηεο γηα ην κεηαλάζηε θαη ζηελ νπζία θαη κε ηε δηθή ηνπ αληίιεςε θαη ηελ αληίιεςε ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ ζηελ παηξίδα, εθεί ζα θξηζεί. (Fakiolas, 2000:61). 21

2.2 Αιιειεπίδξαζε θαη επηξξνέο κεηαμύ ηωλ δπν ρωξώλ Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην πψο ζε κηα πνιππνιηηηζκηθή θνηλσλία, φπσο ηείλεη λα νλνκάδεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ε Διιάδα, εηζξένπλ ζηνηρεία απφ ηελ ρψξα πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. πγθεθξηκέλα γηα ηνπο Αιβαλνχο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο, γηα λα κπνξέζνπκε λα δνχκε ην πψο κεηαθέξνπλ πνιηηηζηηθά θαη άιια ζηνηρεία ζηελ Διιάδα ζα πξέπεη λα δνχκε πξψηα ην γεληθφηεξν πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο ηνπο. (http://aeda.gov.al/achievements.htm#macroeconomic). Ο αιβαληθφο πνιηηηζκφο δαλείδεηαη ζηνηρεία απφ ηνλ Διιεληθφ, Ρσκατθφ, Βπδαληηλφ, Σνπξθηθφ, ιαβηθφ θαη Ηηαιηθφ πνιηηηζκφ. Σν γεγνλφο, φηη ε Αιβαλία βξηζθφηαλ ππφ Οζσκαληθφ δπγφ ζπλέβαιε ζην λα ελζσκαησζνχλ ζηε ιατθή παξάδνζε ηεο Αιβαλίαο ηφζν Διιεληθά, φζν θαη Σνχξθηθα ζηνηρεία. Οη νκνηφηεηεο ησλ δχν πνιηηηζκψλ είλαη εκθαλείο, θαζψο θαη ζηελ Διιάδα νη επηξξνέο ηνπ νζσκαληθνχ ζηνηρείνπ είλαη ηδηαίηεξα δπλαηέο. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Γηαθνξνπνηήζεηο ζε ζρέζε κε ηηο πνιηηηζηηθέο λφξκεο κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ κεηαμχ ησλ κνπζνπικάλσλ Αιβαλψλ θαη ησλ νξζφδνμσλ Αιβαλψλ. Παξφια απηά σζηφζν θαη ν κνπζνπικαληθφο πιεζπζκφο ηεο Αιβαλίαο δελ επηδεηθλχεη ηφζν κεγάιε αθνζίσζε ζηνλ ηξφπν δσήο πνπ επηβάιιεη ην Ηζιάκ, φζν ν Ηζιακηθφο θφζκνο ηεο Αλαηνιήο. ε απηφ ζπλέβαιε θαη ε καθξνρξφληα ζνζηαιηζηηθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ επηθξαηνχζε ζηελ Αιβαλία έσο ην 1991, ε νπνία θαη είρε δεκηνπξγήζεη έλαλ ηξφπν δσήο, ν νπνίνο δελ ζηεξηδφηαλ ζην ζξεζθεπηηθφ ζηνηρείν, παξά κάιινλ ην εθκεδέληδε θαη επηθεληξσλφηαλ ζε αλζξσπνθεληξηθέο ζεσξίεο θαη αληηιήςεηο. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Καηά ηελ εηζξνή ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ν βαζκφο κεηαθνξάο αιβαληθψλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ δελ είλαη ηδηαίηεξα κεγάινο θαη πνηθίιιεη 22

αλάινγα κε ηνλ ηφπν, φπνπ δηακέλνπλ νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο θαη ην βαζκφ ελζσκάησζήο ηνπο ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Ηδηαίηεξα ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο (Αζήλα, Θεζζαινλίθε), επεηδή αθξηβψο νη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο δνπλ είηε γθεηνπνηεκέλνη, είηε έρνπλ ελζσκαησζεί ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ Διιεληθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα, νη κεηαθεξφκελεο επηξξνέο είλαη ηδηαίηεξα κηθξέο. Μπνξνχκε λα πνχκε, φηη φπνπ ζπγθεληξψλνληαη Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο ε ζπλαλαζηξνθή ηνπο κε Έιιελεο είλαη ηδηαίηεξα κηθξή θαη ηππηθή θαη πεξηνξίδεηαη ζε επαθέο κε ηνλ εξγνδφηε θαη ηνπο ζπλαδέιθνπο, κε απνηέιεζκα νη κεηαλάζηεο απηνί λα κελ «παίξλνπλ» ειιεληθά ζηνηρεία θαη λα κε «δίλνπλ» αιβαληθά ζηνηρεία. Οη κεηαλάζηεο πνπ ζε κεγάιν βαζκφ έρνπλ ελζσκαησζεί ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα πξνζπαζνχλ λα πηνζεηήζνπλ ηα ζηνηρεία ηνπο, παξαγθσλίδνληαο ζπρλά ηα ηνπηθά παξαδνζηαθά ζηνηρεία. Ρφιν ζε απηφ παίδεη θαη ε έληνλε μελνθνβία πνπ επηθξαηεί ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Μπνξνχκε λα πνχκε ινηπφλ, φηη ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο ν αιβαλφο νηθνλνκηθφο κεηαλάζηεο είηε δελ ζα παξέκβεη θαζφινπ ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, κε απνηέιεζκα λα κελ επεξεαζηεί θαη λα κελ ηελ επεξεάζεη, είηε ζα ελζσκαησζεί πιήξσο, παξαγθσλίδνληαο ζηνηρεία ηνπο παηξίδαο ηνπ θαη πηνζεηψληαο πιήξσο ηνλ ειιεληθφ ηξφπν δσήο. ηελ επαξρία ε αιιειεπίδξαζε είλαη πην εκθαλήο, θαζψο θαη νη θνηλσλίεο είλαη πην κηθξέο θαη νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο εληνλφηεξεο. ε αγξνηηθέο θαη γεληθφηεξα επαξρηαθέο πεξηνρέο, ε ζπγθέληξσζε ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ είλαη κηθξφηεξε, κε απνηέιεζκα λα είλαη ε επαθή κε ηελ ειιεληθή θνηλσλία ζηελφηεξε. Δπεηδή ε επαθή ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ θαη ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ είλαη νπζηαζηηθφηεξε δελ παξνπζηάδνληαη ηφζν μελνθνβηθέο ηάζεηο, φζν ζε αζηηθέο απξφζσπεο πεξηνρέο. Δπθνιφηεξα ν κεηαλάζηεο δηαηεξεί θαη κεηαδίδεη πνιηηηζηηθέο θαη πνιηηηζκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ζηε Φιψξηλα, φπνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεηαη εληνλφηαηα ε επίδξαζε ηεο αιβαληθήο 23

ιατθήο κνπζηθήο ζηε κνπζηθή ηνπ ηφπνπ. Σαπηφρξνλα, θαη επεηδή αθξηβψο ε θχξηα ελαζρφιεζε ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζηελ επαξρία αθνξά ζηε γεσξγία, κπνξνχκε λα πνχκε, ρσξίο λα ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλα θαηαγεγξακκέλα ζηνηρεία, φηη ηξφπνο θαιιηέξγεηαο δηακνξθψλεηαη θαη ηξνπνπνηείηαη κε βάζε ηα αιβαληθά πξφηππα. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). πκπεξαζκαηηθά ινηπφλ, κπνξνχκε λα πνχκε, φηη ε κεγαιχηεξε αιιειεπίδξαζε παξνπζηάδεηαη ζηελ επαξρία. Παξ φιεο σζηφζν ηηο επηδξάζεηο δελ έρεη θαηαγξαθεί πψο απηέο παξνπζηάδνληαη θαη εθθξάδνληαη ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Πξνθαλψο απηφ ζα έρεη λα θάλεη άκεζα κε ην γεγνλφο, φηη νη δχν πνιηηηζκνί θαη νη δχν θνηλσλίεο παξνπζηάδνπλ, εμαηηίαο ηηο σο έλα βαζκφ ηζηνξηθήο ζχγθιηζεο (Βπδαληηλή Απηνθξαηνξία, Δλεηνθξαηία, Σνπξθνθξαηία, βξαδεία θαπηηαιηζηηθή αλάπηπμε, έληνλεο πνιηηηθέο εμειίμεηο, κεηαλαζηεχζεηο), πνιηηηζηηθέο θαη πνιηηηζκηθέο νκνηφηεηεο, αιιά θαη ην φηη ε εηζξνή κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα είλαη ζρεηηθά λέν θαηλφκελν θαη δελ έρεη ηχρεη εθηελνχο έξεπλαο. 2.3 Αιιειεπίδξαζε θαη Δπηξξνέο ζην νηθνλνκηθό ηνκέα ηωλ δπν ρωξώλ Έρνπλ θαηαγξαθεί νη νηθνλνκηθέο επηξξνέο ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηδηαίηεξα απηήο ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη απνηεινχλ κηα ηεξαζηία κεξίδα ηνπ ειιεληθνχ δπλακηθνχ θαη ησλ ζεκαληηθψλ ζπκθεξφλησλ ζηελ απμαλφκελε νηθνλνκία ηεο Διιάδαο,. Μηα κειέηε ησλ αξξή θαη Εσγξαθάθε (Sarris & Zografakis 1999, 167), αλαθέξεη φηη ε κεηαλάζηεπζε είρε επεξγεηηθή επίδξαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο. χκθσλα κε ηε κειέηε απηή, ην ΑΔΠ ηεο ρψξαο απμήζεθε ζε πνζνζηφ 1.5 %, επίζεο νη ζπλνιηθέο ηδησηηθέο επελδχζεηο απμήζεθαλ θαηά 0,9 % (κε κηα πνιχ κηθξφηεξε αχμεζε ηεο πξαγκαηηθήο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο) θαη ηέινο ππήξρε κείσζε ηνπ δείθηε ηηκψλ θαηαλαισηή. 24

Μηα απφ ηηο ζεηηθέο επηδξάζεηο (γηα ηελ νηθνλνκία θαη φρη γηα ηνπο εξγάηεο) είλαη φηη νη Αιβαλνί απαζρνινχληαλ κε ρακειφηεξνπο κηζζνχο θαη ρσξίο αζθάιηζε, πξάγκα πνπ νδεγεί ζε ρακειφηεξν θφζηνο παξαγσγήο θαη αχμεζε ηηο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ εμαγσγψλ. πλεηζθέξνπλ ζην ζχλνιν ηεο ειιεληθήο θαηαλαισηηθήο δχλακεο θαη ζην εηζφδεκα νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ Διιήλσλ, φπσο ηνπο ηδηνθηήηεο αθηλήησλ. Με άιια ιφγηα νη Αιβαλνί κεηαλάζηεο θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηηο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο αλαπηχζζνληαο έηζη κηα ππφγεηα νηθνλνκία. χκθσλα κε δηάθνξεο εθηηκήζεηο ε ππφγεηα νηθνλνκία ππνινγίζεηε γηα πάλσ απφ 30% ηεο ζπλνιηθήο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ελψ 16 θαη 20% ηεο εξγαζίαο ζηελ ρψξα είλαη κε θαηαγεγξακκέλα. (Fakiolas, 2000:61). Καηά ζπλέπεηα νη πεξηζζφηεξνη κε θαηαγεγξακκέλνη Αιβαλνί κεηαλάζηεο εξγάδνληαη ζηηο βηνκεραλίεο, νηθνδνκέο, γεσξγία, φπνπ δελ ρξεηάδνληαη ζπνπδαίεο γλψζεηο. (Edwards, 1998:7). Τπάξρνπλ θαη νη πεξηπηψζεηο φπνπ νη Αιβαλνί εξγαδφκελνη δελ ιακβάλνπλ θακία ακνηβή γηα ηελ εξγαζία ηνπο θαη θαηά ζπλέπεηα γίλνληαη ζχκαηα εθβηαζκνχ απφ ηνπο εξγνδφηεο πνπ απεηινχλ λα ηνπο εθζέζνπλ ζηελ αζηπλνκία. (Lazaridis θαη Psimmenos, 2000:179). Οη Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο απνηεινχλ εχθνια δηαζέζηκε, επέιηθηε, πεξηζηαζηαθή, αλνξγάλσηε εξγαηηθή δχλακε. Κάπνηεο κηθξέο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ αληηκεηψπηδαλ πηψρεπζε, εθκεηαιιεπφκελεο ηνπο εξγάηεο θαηφξζσζαλ λα επηβηψζνπλ. Ζ νηθνλνκηθή επηβίσζή ηνπο επηηεχρζεθε πιεξψλνληαο ειάρηζηα ζε κεξνθάκαηα ιηγφηεξα απφ 2,000 δξαρκέο αλά εκέξα ην 1994 απνθεχγνληαο ηα έμνδα γηα ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε θαη απαζρνιψληαο ηνπο φπνηε ηνπο ρξεηάδνληαλ. Οη πιεηνςεθία ησλ Αιβαλψλ απαζρνινχληαη σο αλεηδίθεπηνη εξγάηεο ζε εξγνηάμηα, κεηαθνξέο, ζε κεζναζηηθέο νηθίεο θαη σο επνρηαθνί εξγάηεο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. πρλά αλαιακβάλνπλ εξγαζίεο, ηηο νπνίεο δελ θάλνπλ νη Έιιελεο βαξείεο, ρακειφκηζζεο, επνρηαθέο, ρσξίο ζπγθεθξηκέλν σξάξην θαη θνηλσληθή αζθάιηζε. ε νξηζκέλνπο θιάδνπο νη ρακεινί κηζζνί έρνπλ απνκαθξχλεη ηνπο Έιιελεο εξγάηεο ηδηαίηεξα απφ ηνλ βηνκεραληθφ ηνκέα, ηηο θαηαζθεπέο θαη ηα ιαηνκεία. Απνηέιεζκα 25

απηνχ, είλαη ε πηψζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο ζηνπο θιάδνπο απηνχο θαη ε εμαζζέληζε ηνπο εξγαηηθήο ηάμεηο. (Sarris & Zografakis 1999, 167). Απηφ πνπ ζεσξείηαη αξλεηηθφ, είλαη ην φηη νη Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο ζηέιλνπλ εκβάζκαηα ζηηο νηθνγέλεηέο ηνπο ζηελ Αιβαλία, κε απνηέιεζκα πνζνζηφ ηνπ ειιεληθνχ ΑΔΠ θαη μέλνπ ζπλαιιάγκαηνο θεχγνπλ απφ ηε ρψξα. Σέινο απμάλνληαη ηα δεκφζηα έμνδα ηεο Διιάδαο ιφγσ ησλ κεηαλαζηψλ. πγθεθξηκέλα, νη εθδφζεηο βίδα θαη ν καδηθφο επαλαπαηξηζκφο παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ ζηνηρίδεη ζην ειιεληθφ θξάηνο εθαηνκκχξηα δνιαξίσλ. Σαπηφρξνλα παξνπζηάδεηαη κείσζε ζηα έζνδα απφ θνξνινγία, θαζψο νη κηζζνί απφ ηνπο Αιβαλνχο κεηαλάζηεο είλαη ζπλήζσο αθνξνιφγεηνη. (Sarris & Zografakis 1999, 167). Σαπηφρξνλα φκσο δελ είλαη θαη ιίγα ηα ζεηηθά, ηα νπνία απνξξένπλ θαη γηα ηελ Αιβαληθή νηθνλνκία απφ ηε κεηαλάζηεπζε. Ζ νηθνλνκηθή κεηαλάζηεπζε έρεη ηεξάζηηα ζεκαζία γηα ηελ αιβαληθή νηθνλνκία, θαζψο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κηα είδνπο «αλάπηπμε», ε νπνία πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηεο «εμαγσγήο» εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Σα εκβάζκαηα απνηεινχλ απαξαίηεηε πεγή αλάπηπμεο γηα ηνλ αιβαληθφ ηδησηηθφ ηνκέα, κηα θαη άιιεο πεγέο, φπσο νη πξνζσπηθέο νηθνλνκίεο, νη θφξνη εμαγσγψλ, νη εμσηεξηθνί δαλεηζκνί, νη μέλεο επελδχζεηο, ηα αλαπηπμηαθά βνεζήκαηα θιπ., δελ επαξθνχζαλ θαηά ηελ πεξίνδν κεηαμχ ηνπ 1991 θαη 1999. Σαπηφρξνλα, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε πιεηνςεθία ησλ αιβαληθψλ νηθνγελεηψλ εμαξηηφηαλ απφ ηα κεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα. Σν 82,2% ησλ εκβαζκάησλ απηψλ πξνέξρεηαη απφ ηελ Διιάδα. Γελ ζα πξέπεη λα παξαιείςνπκε λα αλαθέξνπκε, φηη ε ηερλνγλσζία θαη ε εξγαζηαθή εκπεηξία, ηελ νπνία απέθηεζαλ νη Αιβαλνί εξγάηεο ζηελ Διιάδα, ρξεζηκνπνηνχληαλ ζηε ζχγρξνλε ηερλνινγία κε ηελ επηζηξνθή ησλ εξγαηψλ απηψλ ζηελ παηξίδα ηνπο. Γελ ζα πξέπεη λα μερλάκε επίζεο, φηη ε κεηαλάζηεπζε είρε ηεξάζηηα πνιηηηθή επίδξαζε, θαζψο ζα απμάλνληαλ θαηά πνιχ ηα επίπεδα εγθιεκαηηθφηεηαο, εάλ φινη απηνί νη άλεξγνη παξέκελαλ ζηε ρψξα ηνπο. (ΔΠΑ, 1999). 26

2.4 Μεηαλαζηεπηηθά εκβάζκαηα Ζ κεγάιε έθηαζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θχκαηνο είρε σο ζπλέπεηα ηε κεγάιε θίλεζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ εκβαζκάησλ, ηα νπνία απνηεινχλ απαξαίηεηε πεγή αλάπηπμεο γηα πνιιέο ρψξεο, θαη αλακθηζβήηεηα γηα ηνλ νηθνλνκηθφ ηνκέα ηεο Αιβαλίαο. (Λακπξηαλίδεο, Λπκπεξάθε, 2001). Ζ Αιβαλία θαηαηάζζεηαη αλάκεζα ζηηο 20 ρψξεο πνπ επσθεινχληαη απφ ηελ κεγαιχηεξε θπθινθνξία εκβαζκάησλ, απφ ηηο ρψξεο πνπ είλαη ππφ αλάπηπμε. πγθεθξηκέλα θαηαηάζζεηαη ζηελ 9 ε ζέζε κε έλα κέζν εηήζην εκβαζκάησλ γηα ηελ πεξίνδν 1990-20003 πεξίπνπ ζην 16% ηνπ GDP. (βι. ζρήκα 3). (http://aeda.gov.al/achievements.htm#macroeconomic). ρήκα 3 Πεγή: Koha Jone, Μάξηηνο 2005 Μηα νηθνλνκηθή αλάιπζε γηα ηελ ρψξα ηεο Αιβαλίαο, δεκνζηεπκέλε απφ ηελ Δζληθή Σξάπεδα ηεο Αιβαλίαο ραξαθηεξίδεη ηα εκβάζκαηα ζαλ ηνλ ηξίην παξάγνληα πνπ έρεη επεξεάζεη ζεκαληηθά ζηελ νηθνλνκηθή άλνδν ηεο ρψξαο θαη σο ηε κεγαιχηεξε πεγή απφ ηηο μέλεο ζπλαιιαγέο. Σν επίπεδν ηνλ εκβαζκάησλ είρε ζπλερείο αχμεζε ρξφλν κε ην ρξφλν εθηφο απφ ηηο ρξνληέο 1997 θαη ην 1999,ζε αληίζεζε κε ην 1998 πνπ ην επίπεδν ηνπο ζε πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ ήηαλ 15,4%. Απηή ηε ζηηγκή ηα 27

εκβάζκαηα είλαη ζην επίπεδν ησλ 12% ηνπ ΑΔΠ ελψ νη εμαγσγέο θαη νη επελδχζεηο ζην 14%. ((βι. ζρήκα 4).(http://www.kohajone.com/glob/copyright.php). Γηα ην 2004 ην επίπεδν ησλ εκβαζκάησλ έρεη μεπεξάζεη ηα 972εθ$, ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή ην εηζαγσγηθφ εκπφξην εθηηκάηε λα έρεη μεπεξάζεη ηα 2.19 δηο $, θαη ην έιιεηκκα ζηελ αγνξά πεξίπνπ ζηα 1.6 δηο $ (άξα ινηπφλ ηα εκβάζκαηα ηζνξξνπνχλ πάλσ απφ 61% ηνπ ειιείκκαηνο ζηελ αγνξά ηεο Αιβαλίαο) ρσξίο βέβαηα λα ππνινγηζηεί φηη έλα κεγάιν θνκκάηη ηνπο κπαίλεη ζηε ρψξα κε άηππν ηξφπν. ρήκα 4: Σα εκβάζκαηα ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ ηεο Διιάδαο Πεγή: Koha Jone, Μάξηηνο 2005 Ζ άηππε θπθινθνξία ησλ εκβαζκάησλ (κεηαθνξά κεηξεηνίο ρξεκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ απφ ηνπο ίδηνπο ε απφ ηνπο ζπγγελείο ηνπο, θιπ) ζεσξείηαη πξφβιεκα γηα ζρεδφλ φιεο ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ θαη αλακθίβνια θαη γηα ηελ Αιβαλία γηαηί απνηειεί ξίζθν γηα ηελ εθθαζάξηζε ρξεκάησλ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ηξνκνθξαηίαο. Πξέπεη απηή ε κεγάιε θίλεζε ησλ εκβαζκάησλ λα πξαγκαηνπνηεζεί ζε έλα ηππηθφ ρξεκαηηζηηθφ ζχζηεκα φπσο είλαη ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα, κε απιέο θαη ζαθείο βειηηψζεηο ρσξίο λα εκπνδίζνπλ ηε ξνή εκβαζκάησλ θαη θπζηθά νχηε λα 28

ηα θαηεπζχλνπλ ζε κεγαιχηεξε αηππία. (εθεκεξ. Koha Jone, Μάξηηνο 2005). (http://www.kohajone.com/glob/copyright.php). Οη βαζηθνί ιφγνη πνπ νδεγνχλ ηνπο κεηαλάζηεο ζηελ δεκηνπξγία ησλ εκβαζκάησλ είλαη θπξίσο γηα ηεο νηθνγελεηαθέο νηθνλνκίεο, ηελ θαζεκεξηλή θαηαλάισζε εκβάζκαηα πνπ ζηέιλνπλ γηα ηα ππφινηπα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο πνπ έρνπλ αθήζεη πίζσ ζηε παηξίδα. Δπίζεο επηηξέπνπλ ηελ αχμεζε ζπζζψξεπζεο νπκαληζηηθνχ θεθαιαίνπ (εθπαίδεπζε, πγεηά, θιπ) θαη ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ (αγνξά θαηνηθίαο, ίδξπζε νηθνγελεηαθψλ επηρεηξήζεσλ, θιπ) κε ηελ δεκηνπξγία επελδπηηθνχ θεθαιαίνπ Σα εκβάζκαηα ησλ εξγαηψλ ζηηο ρψξεο ππφ αλάπηπμε είλαη ζε κηα ζπλερή αχμεζε ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα, θαη έρεη απμεζεί ζρεδφλ 5 θνξέο ζηε πεξίνδν 1980 2003 θαη ηειηθά θηάλνπλ ηα 100 δηο $ ην ρξφλν. (Koha Jone, Μάξηηνο 2005). Σα εκβάζκαηα εθηηκάηε φηη επηδξνχλ κε άκεζν ηξφπν ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ θαη ηνπ εκθχιηνπ πνιέκνπ. έηζη ε θξίζε ηεο θαηάπησζεο ησλ «ππξακίδσλ» θαη νη ζπλέπεηεο απφ ηνλ πφιεκν ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ ην 1999, νη πιεκκχξεο απφ ηηο βξνρνπηψζεηο ην 2002 δείρλνπλ πσο ηα εκβάζκαηα ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ βνήζεζαλ άκεζα ζηε βειηίσζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ πξνυπνινγηζκνχ γηα ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ζηελ Αιβαλία θαη ην Κνζζπθνπέδην αληίζηνηρα θαη ε θαιπάδνπζα απνηίκεζε ην 1999 ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο (LEK). (http://aeda.gov.al/achievements.htm#macroeconomic). ήκεξα εθηηκάηε πσο ηα εκβάζκαηα εθηφο απφ ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα έρνπλ παξνπζηάζεη θαη αξλεηηθά φπσο γηα παξάδεηγκα ηελ πξαγκαηηθή απνηίκεζε ηεο ηηκήο ζπλαιιάγκαηνο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο ελάληηα ζηα ζπλαιιάγκαηα ησλ ρσξψλ απφ φπνπ έξρνληαη ηα εκβάζκαηα ε απνηίκεζε ηνπ LEK ρσξίο εζσηεξηθνχο παξάγνληεο, ε ξαγδαία αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ θαηνηθηψλ θαη ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο (παξακνξθψλνληαο ησλ αληαγσληζκφ ζε βάξνο ηνπ κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δελ επσθεινχληαη απφ ηα εκβάζκαηα απηά) θ.ι.π. (Koha Jone, 2005). 29

Οη δηάθνξεο καθξννηθνλνκηθέο πνιηηηθέο θαη νη ηηκέο ζπλαιιάγκαηνο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ ελζάξξπλζε ησλ εκβαζκάησλ, γηα ηηο πξαγκαηνπνηεκέλεο κεηαθνξέο ρξεκάησλ κέζν ησλ επίζεκσλ νηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ, εηδηθά ζηελ Αιβαλία φπνπ ην επίπεδν ησλ εκβαζκάησλ ζεσξείηαη σο πνιχ πςειφ. Γηα λα κεγηζηνπνηεζνχλ ηα νθέιε απφ ηε δπλακηθή θαη κεγάιε θίλεζε ησλ εκβαζκάησλ, ζα πξέπεη λα γίλεη πεξηθνπή ηνπ θφζηνπο ησλ εκβαζκάησλ πνπ ζηέιλνπλ νη κεηαλάζηεο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηε κεηαηφπηζε ησλ εκπνδίσλ ζηελ είζνδν ηνπο θαη ηνλ αληαγσληζκφ ζηελ αγνξά ησλ εκβαζκάησλ. Όπσο γηα παξάδεηγκα κπνξεί λα είλαη ε δεκνζηεχζεη ησλ δηάθνξσλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηηο δπλαηέο λνκηθέο ελαιιαθηηθέο πνπ ππάξρνπλ γηα ηε κεηαθνξά ρξεκάησλ θαη γηα ην αλάινγν θφζηνο. (http://aeda.gov.al/achievements.htm#macroeconomic). 2.5 Οη ζπλζήθεο ζηελ Διιάδα Δίλαη γεγνλφο, φηη ε Διιάδα αληηκεησπίδεη ζήκεξα νμχ πξφβιεκα αλεξγίαο, ιφγσ ηεο ππάξρνπζαο θξίζεο. Οη κεηαλάζηεο πνπ έρνπλ εγθαηαζηαζεί ζηελ Διιάδα θαη απνιακβάλνπλ αμηνπξεπείο ζπλζήθεο δσήο θαη εξγαζίαο δελ ζα ζπκβηβαζηνχλ κε ηηο ρακειφκηζζεο θαη αλαζθάιηζηεο εξγαζίεο, κε ηηο γεληθφηεξεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο νη νπνίεο απεπζχλνληαη ζηνπο Αιβαλνχο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο, φπσο απηέο πεξηγξάθεθαλ λσξίηεξα. Έρνληαο λα αληηκεησπίζνπλ ηηο απνιχζεηο αιιά θαη ην αλαπηπζζφκελν θιίκα μελνθνβίαο θαη ξαηζηζκνχ, ηα νπνία έξρνληαη σο ζπλέπεηα ηεο γεληθεπκέλεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη ηνπ νινέλα θαη απμαλφκελνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο, επηιέγνπλ ην δξφκν ηεο επηζηξνθήο. 30

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν : Ο ΔΠΑΝΑΠΑΣΡΗΜΟ ΣΩΝ ΑΛΒΑΝΩΝ 3.1 Ζ Δπηζηξνθή ηωλ Αιβαλώλ κεηαλαζηώλ ζηελ ρώξα Δπαλαπαηξηζκφο είλαη ε επάλνδνο, ε επηζηξνθή ηνπ αηφκνπ ή κηαο νκάδαο αηφκσλ ζηελ παηξίδα κεηά απφ έλα κεγάιν δηάζηεκα απνπζίαο απφ απηήλ. Ο Wiest έρεη πεη πσο, ε ειπίδα γηα επηζηξνθή ζηελ παηξίδα γεκίδεη ηνπο κεηαλάζηεο θνπξάγην μερλψληαο έηζη θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ο επαλαπαηξηζκφο ησλ Αιβαλψλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ ζηελ ρψξα ηνπο είρε αξρίζεη λα πξαγκαηνπνηείηαη ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ησλ κεηαλαζηψλ απηψλ πνπ ήηαλ κέξνο ηνπ πξψηνπ θχκαηνο πνπ ήξζαλ ζηελ Διιάδα θαη ηελ Ηηαιία ζηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο, αιιά κε ηελ θξίζε ππξακίδσλ ηνπ 1997 θαη ην πνιηηηθφ ράνο πνπ αθνινχζεζε εκπφδηζε ηελ αλάγθε ησλ Αιβαλψλ κεηαλαζηψλ λα επηζηξέςνπλ ζηελ παηξίδα ηνπο θαη έηζη νδήγεζε πνιινχο επαλαπαηξηδφκελνπο ζην εμσηεξηθφ αθφκε κηα θνξά. Αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα, ε Αιβαλία έρεη εληείλεη ηελ πνιηηηθή πξνζέιθπζεο ησλ ππεθφσλ ηεο πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζε μέλεο ρψξεο. Ζ ππνγελλεηηθφηεηα θαη ε κηθξή αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο θαη ε αλάγθε γηα εξγαηηθά ρέξηα, ζπκβάιιεη ζε απηή ηελ πνιηηηθή. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Αιβαλία έρεη αξρίζεη λα αλαπηχζζεηαη βηνκεραληθά, κε απνηέιεζκα λα έρεη αλάγθε ηφζν απφ εξγαηηθφ δπλακηθφ, φζν θαη απφ εηδηθεπκέλνπο επηζηήκνλεο, νη νπνίνη ζπνχδαζαλ ή εηδηθεχηεθαλ ζηελ Διιάδα. Σαπηφρξνλα κεηξνχκε νινέλα θαη πεξηζζφηεξεο μέλεο επηρεηξεκαηηθέο επελδχζεηο ζηελ Αιβαλία, κε απνηέιεζκα λα απμάλνληαη θαη νη ζέζεηο εξγαζίαο, νη νπνίεο ζα επηηξέςνπλ ζηνλ κεηαλάζηε θαηά ηελ επηζηξνθή ηνπ λα ληψζεη πην ζίγνπξνο γηα ην επαγγεικαηηθφ ηνπ κέιινλ. (Καξακάλνπ Άλλα, 2006). Ωζηφζν πνιινί Αιβαλνί πηζηεχνπλ φηη ε ζπλζήθεο απηέο έρνπλ δεκηνπξγεζεί κνλάρα γηα ιίγνπο, θαη φηη ε επηζηξνθή ηνπο ζα πξέπεη λα γίλεη ππφ ηηο θαηαιιειφηεξεο πξνυπφζεζεο (απφ απηέο πνπ αλέθεξα παξαπάλσ ), γηα λα 31

λνηψζνπλ κεγαιχηεξε ζηγνπξηά γηα ην κέιισλ ηνπο θαη έηζη ε επηζηξνθή ηνπο ζα πξνβιεθζεί σο εθηθηή επηινγή. (King, R., N. Mai and M. Dalipaj 2003). πλήζσο, ε έιιεηςε αζθάιεηαο, ε πνιηηηθή αζηάζεηα θαη ε έιιεηςε καθξνπξφζεζκεο πίζησζεο ζεσξνχληαη σο νη ζεκαληηθφηεξνη παξάγνληεο πνπ πεξηνξίδνπλ ηελ εκπηζηνζχλε Αιβαλψλ γηα επέλδπζε ζηε δηθή ηνπο ρψξα. Τπάξρεη επίζεο ην εθθξεκέο δήηεκα ηεο ηδησηηθνπνίεζεο εδάθνπο θαη ε έιιεηςε ελφο ελνπνηεκέλνπ ζπζηήκαηνο θηεκαηνινγίσλ πνπ απνηξέπεη ηνπο αλζξψπνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηηο ηδηνθηεζίεο ηνπο σο επηβνεζεηηθή εγγχεζε γηα λα ιάβνπλ ηελ πίζησζε. Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε επίζεο, ππνλνκεχεηαη απφ ηελ απνπζία παξαγσγηθψλ δηαθνξνπνηήζεσλ θαη εηδηθεχζεσλ θαζψο επίζεο θαη ππνζηήξημεο ππεξεζηψλ παξαγσγήο θαη εκπνξίνπ. Ζ δεκηνπξγία λέσλ επηρεηξήζεσλ ππάξρεη, αιιά είλαη πνιχ κηθξήο θιίκαθαο, θαη ε κειινληηθή ηεο πξφνδνο παξαθσιχεηαη απφ κηα θησρή θαηαλαισηηθή βάζε πνπ θαζνξίδεηαη απφ ηα ρακειά εηζνδήκαηα, απφ ηελ έιιεηςε πίζησζεο γηα ηελ επέθηαζε, θαη απφ κηα έιιεηςε βαζηθψλ ππεξεζηψλ φπσο δξφκνη, δεκφζηεο ζπγθνηλσλίεο, ειεθηξηθή ελέξγεηα, χδξεπζε, ζπζθεπαζία θ.ι.π. Δίλαη ζαθέο, φηη νη ίδηνη παξάγνληεο νη φπνηνη ψζεζαλ ηνπο Αιβαλνχο ζην εμσηεξηθφ αξρηθά ρακειά εηζνδήκαηα, νηθνλνκηθφ ράνο, ε έιιεηςε ππνδνκήο θαη νη αμηφπηζηεο σθέιεηεο κεηξάλε πάξα πνιχ, ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ γηα εθείλνπο νη νπνίνη ζπιινγίδνληαη κηα πξνζαλαηνιηζκέλε επηζηξνθή ζηηο επηρεηξήζεηο. (King, R., N. Mai and M. Dalipaj 2003). (http://aeda.gov.al/achievements.htm#macroeconomic). Δπηπιένλ ηνλ επαλαπαηξηζκφ κπνξνχκε λα ηνλ εμεηάζνπκε απφ ηελ ζθνπηά ηνπ αλαγθαζηηθνχ θαη ηνπ εζεινληηθνχ επαλαπαηξηζκνχ. (King, R., N. Mai and M. Dalipaj 2003). 32

3.2 Αλαγθαζηηθόο Δπαλαπαηξηζκόο 3.2.1 Οη επαλαπαηξηζζέληεο θαη νη ιόγνη αλαγθαζηηθήο απνκάθξπλζεο από ηελ Διιάδα Οη κεηαλάζηεο πνπ έξρνληαη ζπλήζσο αληηκέησπνη κε ηελ απέιαζε είλαη θχξηα νη παξάλνκνη κεηαλάζηεο. Όπσο αλαθέξακε θαη παξαπάλσ δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο ησλ κεηαλαζηψλ, πνπ επεηδή αθξηβψο νη δηαδηθαζίεο λνκηκνπνίεζεο είλαη ρξνλνβφξεο θαη νηθνλνκηθά απαηηεηηθέο, απνθαζίδνπλ λα παξακείλνπλ παξάλνκα ζηελ Διιάδα. Σαπηφρξνλα βέβαηα ππάξρεη θη έλα θνκκάηη πνπ παξ φιεο ηηο πξνζέζεηο ηνπ γηα λνκηκνπνίεζε εμαηξείηαη ηεο δηαδηθαζίαο, εμαηηίαο ηνπ ρακεινχ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ πνπ γίλνληαη δεθηέο θαη ησλ εμαηξεηηθά απζηεξψλ φξσλ πνπ πξνυπνηίζεληαη, πξνθεηκέλνπ λα ιάβεη θαλείο ηελ πνιππφζεηε άδεηα παξακνλήο. Οη κεηαλάζηεο απηνί, εθφζνλ εθδνζεί ε απφθαζε απέιαζήο ηνπο, αλαγθάδνληαη ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα λα πάξνπλ ην δξφκν ηεο επηζηξνθήο. Γελ είλαη θαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο, φπνπ ε Διιεληθή Κπβέξλεζε πξνρσξεί ζε επηρεηξήζεηο «ζθνχπαο» απειαχλνληαο καδηθά παξάλνκνπο κεηαλάζηεο. πγθεθξηκέλα, ε Διιεληθή Κπβέξλεζε εθάξκνζε «επηρείξεζε ζθνχπαο» ζηηο 31 Μαΐνπ 1999, δχν κέξεο κεηά ηελ απαγσγή ησλ 18 επηβαηψλ ιεσθνξείνπ απφ ηνλ Αιβαλφ Flamur Bisli, πνπ νδήγεζε ζην ζάλαην ελφο Έιιελα θαη ηνλ ηξαπκαηηζκφ άιισλ δχν. Καηαγγέιιεηαη, φηη αλάκεζα ζηνπο Αιβαλνχο πνπ απειάζηεθαλ βξίζθνληαλ θαη θάπνηνη κε λφκηκα ραξηηά. Γελ ήηαλ βέβαηα θαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο απειάζεσλ ην δηάζηεκα ηεο πξνεηνηκαζίαο ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ, γηα «ιφγνπο αζθαιείαο», θαηλφκελν νμχκσξν, αλ αλαινγηζηνχκε φηη ε πιεηνςεθία απηψλ πνπ εξγάζηεθαλ θαη ζθνηψζεθαλ ζηα Οιπκπηαθά έξγα ήηαλ Αιβαλνί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο. Γεληθφηεξα ππάξρεη ε ηάζε ηεο αλνρήο απέλαληη ζε νηθνγέλεηεο θαη εληνλφηεξα παξαηεξείηαη ε απζηεξφηεηα απέλαληη ζε κεηαλάζηεο, νη νπνίνη βξίζθνληαη κφλνη ηνπο ζηελ Διιάδα. (Μπηιηαλάθεο Ν., Μαδηαλφο Γ., 2005). 33

3.2.2 πλζήθεο επαλαπαηξηζκνύ Οη ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο νη κεηαλάζηεο απηνί επαλαπαηξίδνληαη δελ είλαη, φπσο αληηιακβαλφκαζηε, νη επλντθφηεξεο. Πνιιέο θνξέο, ιφγσ ηεο βεβηαζκέλεο απνκάθξπλζεο ηνπο απφ ηελ Διιάδα αθήλνπλ πίζσ, φρη κφλν πιηθά αγαζά, αιιά θαη θίινπο θαη ζπγγελείο, κε ηνπο νπνίνπο απνθάζηζαλ λα πάξνπλ ην δξφκν ηεο κεηαλάζηεπζε. Μηα πεξίνδνο θπιάθηζεο ζπλήζσο πξνεγείηαη ηεο απέιαζεο, θαηά ηελ νπνία πεξίνδν, νη θίινη θαη ζπγγελείο ησλ κεηαλαζηψλ επηζηξαηεχνπλ δηθεγφξνπο κε ηελ ειπίδα, φηη ίζσο θαηνξζψζνπλ λα απνθχγνπλ ηελ απέιαζε. πρλά δαπαλνχλ κεγάια πνζά γηα ηηο ακνηβέο ησλ λνκηθψλ, νη νπνίνη εθκεηαιιεπφκελνη ηελ αγσλία ηνπο ππφζρνληαη απνηειέζκαηα, έρνληαο φκσο ζαθψο ππφςε, φηη δελ ππάξρεη ηξφπνο απνθπγήο ηεο απέιαζεο. Γελ είλαη θαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο, φπνπ νη δηθεγφξνη αθφκε θαη αιιεγνξνχλ, έρνληαο βέβαηα εηζπξάμεη ηελ ακνηβή ηνπο. Οπφηε, ε πιεηνςεθία ησλ κεηαλαζηψλ απηψλ επηζηξέθνπλ εζπεπζκέλα θαη βίαηα ζηε ρψξα ηνπο. (Μπηιηαλάθεο Ν., Μαδηαλφο Γ., 2005). 3.2.3. Καηεγνξίεο βίαηα επαλαπαηξηζκέλωλ Αιβαλώλ νηθνλνκηθώλ κεηαλαζηώλ Οη κεηαλάζηεο, νη νπνίνη βίαηα επαλαπαηξίδνληαη κπνξνχλ λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ σο εμήο: (King, R., N. Mai and M. Dalipaj 2003). Α) Δθείλνη, νη νπνίνη επηιέγνπλ λα παξακείλνπλ ζηελ παηξίδα ηνπο Β) Δθείλνη, νη νπνίνη ζχληνκα επηζηξέθνπλ ζηελ Διιάδα Γ) Δθείλνη, νη νπνίνη κεηαλαζηεχνπλ πξνο θάπνηα ηξίηε ρψξα 3.2.4 Ζ επηινγή ηεο παξακνλήο ηωλ Αιβαλώλ κεηαλαζηώλ ζηελ ρώξα ηνπο Πνιινί νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο κεηά ηελ απέιαζή ηνπο επηιέγνπλ λα παξακείλνπλ ζηε ρψξα ηνπο, εθφζνλ πξνζπάζεζαλ, αιιά δελ θαηάθεξαλ λα νηθνδνκήζνπλ θάηη επνπζηψδεο ζηελ Διιάδα. ηελ νπζία νη κεηαλάζηεο απηνί επηζηξέθνπλ ζηελ παηξίδα ηνπο, έηζη φπσο αθξηβψο έθπγαλ. Δπηζηξαηεχνπλ θίινπο ζηελ Διιάδα, νη 34